GIAO TRINH DAO TAO

CN TCT PHN BN V HA CHT DU KH CTCP NH MY M PH MN V: XNG IN

GIO TRNH S DNG TRONG O TO NI B

M s ti liuG- TNB- .Ln ban hnhTrang6/..

G1-00-HDTNB/03

KH C IN

N V TP. CNSX/KTh

PG KhiCH TCH H

Ln ban hnh:Son tho:

Ngy ban hnh:L n v:

Ln / Ngy ban hnhSon tho/Th trng n vKim traPh duyt

MC LC CHNG I: CU CH41.1. Khi nim v cu ch41.2. Cu to41.3. Chc nng91.4. Nguyn l hot ng91.5. K hiu trn v cu ch101.6. Kiu dng cu ch111.7. Kch thc cu ch141.8. c im nhn dng cu ch tc ng141.9. Phn loi cu ch151.10. Mt vi tiu chun cu ch221.11. Cc thng s c trng221.12. La chn cu ch331.13. Yu cu k thut c bn khi lp t cu ch341.14. c tnh bo v ca cu ch341.15. Thay th cu ch37

1. MC CHTi liu gii thiu cc khi nin c bn v mt s kh c in thng s dng trong cc mch in. M t hnh dng, k hiu, chc nng, nguyn l hot ng, cch thc s dng cc kh c in thng gp.2. PHM VI P DNGTi liu ny p dng cho vic o to nhm cng c, b sung kin thc cho nhn vin Xng in, Nh my m Ph M.3. TI LIU THAM KHOhttp://vi.wikibooks.org/ http://www.dientuvietnam.net/ http://hocnghetructuyen.vn/ http://kythuatphancung.com/ http://en.wikipedia.org/wiki/Resistorhttp://www.electronics-tutorials.ws/K thut oNguyn Ngc Tn, Ng Vn Kyi hc Bch Khoa Tp.H Ch Minh.K thut o lngNguyn Hu CngNXB i hc quc gia H Ni.C s k thut o lng in tV Qu imNXB Khoa hc v K thut. 4. NH NGHA V CH VIT TTLCD: Liquid Crytal Display: Mn hnh tinh th lngRMS: Root Means Square: Tr hiu dngSMD: Surface Mounted Device: Linh kin dn b nt

CHNG I: CU CH1.1. Khi nim v cu chTrong lnh vc in-in t, cu ch l mt loi thit b bo v qu dng, ngn mach vi gi tr tr khng thp, kch thc nh v gi thnh r, thng dung bao v cho ng dy, may bin ap, ng c, cc mch in v thit b in khc, .Thnh phn chnh ca cu ch l mt phn t nng chy (dy dn kim loi hoc thanh kim loi dn in) m s b nng chy, do lm h mch v ngt dng in i qua n nu dng in vt qu gi tr cho php trong khong thi gian nht nh. Cc cu ch c phn loi theo hnh thc s dng v cu to.

Hnh 1.1. Hnh dng thc t ca mt s cu ch

Hnh 1.2. K hiu ca cu ch trn cc s mch in1.2. Cu toCu ch bao gm mt phn t nng chy c bao quanh bi khng kh hoc mt vt liu lp y, c c nh gia hai u cc kim loi, v thng c bc trong mt lp v cu ch.

Hnh 1.3. Cu to cu ch loi ng c phn t lp y

Hnh 1.3. Cu to cu ch loi vt vn- Phn t nng chyy l thnh phn chnh ca cu ch. C th l thanh kim loi dn in hoc dy dn in c in tr sut nh, nhit nng chy thp vi hnh dng, kch thc v vt liu c tnh ton v la chn t c hiu ng in, nhit mong mun. Phn t nng chy cu ch thng c ch to t cc vt liu nh bc, ng, hp kim, cung cp c tnh n nh v kh nng d bo. Phn t nng chy s dn ton b dng in trong mch cn bo v i qua cu ch.Cc phn t nng chy cu ch c th c nh hnh tng hiu ng nhit. Trong cu ch ln, dng in c th c phn chia i qua nhiu thanh kim loi. Mt cu ch hai phn t c th gm mt thanh kim loi nng chy tc thi khi c s c ngn mch, v mt im hn nng chy thp m ch tc ng trong tnh trng qu ti ko di ti mt gi tr dng in thp hn so vi khi ngn mch. Phn t nng chy cu ch c th c bng dy thp hoc dy nichrome khng b bin dng, v c th bao gm mt l xo tng tc ngt mch khi cu ch tc ng ngt.

Hnh 1.3. Phn t nng chy c gn l xo tng tc ngt

Hnh 1.4. Phn t nng chy cu ch c bng dy thpKhi chon kim loai lam phn t nng chy cn am bao cac yu cu in tr sut nh, nhit nong chay thp, quan tinh nhit ca vt liu phai nho. giam nhit tac ng ngi ta c th s dng phng php nh hnh phn t nng chy c dng thanh mng c khoan l hay co khong hp giam tit din hoc c dng dy dn tit din tron trn mt s oan han thm mt s vay kim loai co nhit nong chay thp (ng dung hiu ng luyn kim).

Hnh 1.5. Cc dng phn t nng chy ca cu chNgoai ra nhit ion hoa hi kim loai phai cao, va thm mt s iu kin phu na. Theo th t giam nhit hoa hi ion cua mt s kim loai la: Zn>Ag>Cu>Pb>Mg>Ni>Sn>Al.Thc t khng co kim loai nao thoa man ht cac yu cu trn c nn khc phuc ngi ta thng ch tao bng hp kim. Thng thng phn t nng chay dung cac kim loai sau:- Chi (Pb): dung nhiu do mm, nhit nong chay thp nhng khi lng ln va d bi xy hoa trong khng khi nn chi dung khi dong in be, kich thc nho d lp rap. khc phuc nhc im trn ngi ta dung hp kim giam nhit nong chay.- Kem (Zn): nhit nong chay thp, gia re, dung cho dong t 20A n 500A.Ngoai ra con dung Bc (Ag), ng (Cu), thit (Sn) va con i khi dung nhm (Al).- Vt liu lp yPhn t nng chy cu ch c th c bao quanh bi khng kh, hoc bng cc vt liu lp y dng tng tc dp h quang, v d nh ct thch anh hoc cht lng khng dn in. Vt liu lp y hp th nhit do phn t nng chy to ra khi dng in i qua cu ch v truyn ra mi trng xung quanh ng thi hp th nng lng h quang khi cu ch tc ng ngt di iu kin qu ti hoc ngn mch. Vt liu lp y s lm tng hiu ng truyn nhit gip gim kch thc cu ch.

Hnh 1.6. Cu ch c cha cht lng tng tc dp h quang- V cu chV cu ch thng c ch to t cc vt liu khng chy nh thy tinh, gm s, nha tng hp hoc cc vt liu khc tng ng. Vt liu ch to v cu ch phi c bn c kh v c bn v nhit, chu ng c cc thay i nhit t ngt.- u cc cu chu cc cu ch thng c ch to bng kim loi dn in, c nh hai u phn t nng chy v kt ni cu ch vi mch in hay vi cu ch. u cc cu ch phi m bo kh nng tip xc tt.- Cc thnh phn cn li c th bao gm cu ch, np cu ch, ty thuc vo loi cu ch cng nh ng dng cu ch.

Hnh 1.6. cu ch1.3. Chc nngTrong mch in, cu ch c mc ni tip vi thit b in cn c bo v. Do c gi tr in tr nh nn trong iu kin hot ng bnh thng, cu ch s hot ng nh dy dn in, n nh trong thi gian di. Cu ch vn c th dn dng in qu ti trong mt phm vi nht nh, ch khi xy ra qu dng in ln trong mch in do s c hoc ngn mch th cu ch s tc ng v ngt dng in nhm gi an ton cho cc thit b trong mch.1.4. Nguyn l hot ng

Hnh 1.6. Cu ch trc v sau khi tc ng ngtThnh phn chnh ca cu ch l phn t nng chy, c th l thanh kim loi hoc dy dn in. Cu trc, kch thc, khi lng v vt liu ch to phn t nng chy c la chn t c cc c tnh in v nhit mong mun. Phn t nng chy s dn ton b dng in trong mch cn bo v i qua cu ch, chuyn ha in nng thnh nhit nng vi tc ph thuc vo in tr ca n v dng in i qua.Khi c dng in qua cu ch, in nng s chuyn ha thnh nhit nng lm tng nhit ca phn t nng chy cu ch. Trong iu kin hot ng bnh thng hoc trong iu kin qu ti cho php, nhit nng c to ra bi phn t nng chy cu ch s c hp th bi vt liu lp y, truyn ra mi trng xung quanh thng qua v cu ch. Khi mt tnh trng qu dng in ko di xy ra, phn t nng chy s sinh nhit vi tc nhanh hn so vi ta nhit ra mi trng, nhit lng cn li s tch t trn phn t nng chy lm cho nhit ca n tng ln, khi t n nhit nng chy ca vt liu, phn t nng chy cu ch s ngt dng in bo v.Dng in i qua cu ch cng ln th nhit sinh ra cng nhiu v phn t nng chy cng nhanh. V vy, cu ch c c tnh thi gian-dng in, tc l dng in qu dng cng ln th thi gian tc ng ca cu ch cng nhanh v ngc li. y l c tnh mong mun ca cu ch ph hp vi c tnh lm vic ca cc ph ti nh ng c, my bin p v cc thit b in khc i khi phi hot ng trong iu kin qu ti mc thp trong mt thi gian ngn nhng khng gy thit hi. Tuy nhin, trong iu kin qu dng mc cao c th gy thit hi nhanh chng.Vt liu lp y, nh ct thch anh, s tng hiu ng truyn nhit v cho php gim kch thc cu ch. S truyn nhit hiu qu cho php cc cu ch chu ng c cc iu kin qu ti ngn hn. Vt liu lp y s h tr cu ch bng cch hp th nng lng h quang khi cu ch tc ng ngt di iu kin qu ti hoc ngn mch.1.5. K hiu trn v cu ch

Hnh 1.2. K hiu c th c tm thy trn mt cu chHu ht cc cu ch c k hiu trn thn hoc np cu ch vi nhng thng s nh mc. Cc cu ch ch to theo cng ngh dn b mt, do kch thc b nn c t hoc khng c k hiu khin cho vic nhn bit gp kh khn.K hiu trn cu ch ni chung c th chuyn ti cc thng tin sau v cu ch:Dng in nh mc ca cu ch.in p nh mc ca cu ch.Loi cu ch.c tnh Thi gian-Dng in, (tc ngt ca cu ch).Chp thun ca quc gia v cc c quan tiu chun quc t.Nh sn xut/M sn phm/S hiu sn xut.Kh nng ngt mch.1.6. Kiu dng cu chCu ch c sn xut theo cc kch c v kiu dng theo cc tiu chun c th d dng thay i cho nhau. Thn cu ch c th c lm bng gm s, thy tinh, nha, si thy tinh, mica, ty thuc vo ng dng v cp in p.

Hnh 1.2. Cc kiu dng cu ch ngThn cu ch c th c dng hnh tr vi np kim loi hai u. Mt s cu ch c sn xut vi np hai u cu ch c kch c khc nhau trnh vic lp nhm cu ch c tm cng sut khc nhau, do c th c dng hnh chai. Mt s cu ch c dng hnh hp ch nht hoc dng vt vn,Cu ch thy tinh c li th l c th nhn thy phn t nng chy bn trong gip d dng kim tra, nhng kh nng ngt mch thp. Cu ch gm c li th v kh nng ngt mch cao hn, thun li cho vic s dng trong cc mch in vi dng in v in p cao hn.

Hnh 1.2. Cu ch thy tinhMt s cu ch s dng trong cc mch ngun, in p thp hai u cc c dng thanh dt c l c th bt vt vo cu ch. Mt s cu ch c hai u cc kim loi dng thanh dt c th kp vo cu ch.

Hnh 1.2. u cc cu ch c dng thanh dtMt s cu ch c phn t nng chy c th thay th c, cho php s dng li thn cu ch v cc u cc nu chng vn khng b ph hy sau mi tc ng ngt ca cu ch.

Hnh 1.2. cu ch c th thay th phn t nng chy sau khi ngtCu ch c thit k hn trn mch in c dy dn nng chy xuyn tm hoc dc trc. Cu ch dn b mt cu ch c chn hn thay cho u cc.

Hnh 1.2. Mt s cu ch hn trn mch inCu ch cao p loi pht c thn ng nha thy tinh hoc nha tng hp v mt u h c th thay th phn t nng chy.Cu ch na h l loi cu ch, trong dy dn nng chy c th thay th c. Dng in nng chy dy dn khng c nh kim sot tt nh loi cu ch kn, quan trng l phi s dng dy dn nng chy c ng knh v vt liu ph hp khi thay th.1.7. Kch thc cu chCu ch c ch to vi hnh dng, kch thc khc nhau trnh nhm ln gia cc loi cu ch hay tm dng in nh mc khc nhau.1.8. c im nhn dng cu ch tc ngMt s cu ch c thn thy tinh trong sut gip d dng kim tra phn t nng chy. Ngoi ra cn c mt s cch thc ch th khc gip nhn bit cu ch tc ng. u ch th - bung ra khi np cu ch khi cu ch tc ng ngt.

Hnh 1.2. Cu ch c u ch th a ch th - a mu (c gn trong np cu ch) s b ri ra khi cu ch tc ng ngt.

Hnh 1.2. Cu ch c a ch th Ca s phn t nng chy - mt ca s nh trn thn cu ch cho php quan st hnh nh ca phn t nng chy.

Hnh 1.2. Cu ch c ca s ch th Phn t ch th bn ngoi - chc nng tng t u ch th, nhng c th c nh km bn ngoi (s dng clip) tng thch vi cu ch.

Hnh 1.2. Cu ch c km theo phn t ch th1.9. Phn loi cu chPhn loi cu ch theo chc nng- Cu ch bo v qu ti: theo tiu chun IEC, cu ch bo v qu ti c k hiu bng ch g, c kh nng ngt mch khi c s c qu ti hoc ngn mch.- Cu ch bo v ngn mch: theo tiu chun IEC cu ch bo v ngn mch c k hiu bng ch a, ch c kh nng ngt mch khi c s c ngn mch. Ngoi ra cc cu ch cn c phn loi theo thit b c bo v:- Cu ch bo v cho cp v ng dy, k hiu bng ch G (L).- Cu ch bo v ng c, k hiu bng ch M.- Cu ch bo v linh kin bn dn, k hiu bng ch R.- Cu ch bo v my bin p, k hiu bng ch TR.

Hnh 1.2. Mt s loi cu chLoi cu chng dng

aMCu ch bo v ngn mch ng c.

aRCu ch bo v ngn mch linh kin bn dn (IEC 269-4).

gGCu ch bo v qu ti v ngn mch ng dy.

gMCu ch bo v qu ti v ngn mch ng c.

gNCu ch bo v qu ti v ngn mch ng dy (UL 248).

gDCu ch bo v qu ti v ngn mch ng c, ng dy.

gTRCu ch bo v qu ti v ngn mch my bin p.

gRCu ch bo v qu ti v ngn mch linh kin bn dn.

gSCu ch bo v qu ti v ngn mch linh kin bn dn, ng dy.

gL, gF, gICu ch bo v qu ti v ngn mch ng dy, c thay th bng loi gG.

Phn loi cu ch theo in p s dng- Cu ch in p thp: Bao gm cc cu ch c in p nh mc ln n 1.5kV, nhng cc cp in p in hnh nht cho cu ch in p thp l 500V, 690V v 750V.

Hnh 1.1. Cu ch in p thp- Cu ch in p cao: Bao gm cc cu ch c s dng trn h thng in t 1.5kV n 138kV. Cu ch in cao p cao l thit b bo v ng ct c lp cp in p 138kV. Chng thng c s dng trong mng li cung cp v phn phi in. Cc ng dng thng xuyn nht l bo v bin p, ng c v cc t b.Cu ch in p cao thng cha cht d sinh kh bao quanh phn t nng chy, chng hn nh axit boric. Khi cu ch tc ng, nhit do h quang in khin cht ny pht sinh khi lng ln kh. Lng kh c p sut cao s nhanh chng dp tt h quang.Cu ch cng sut ln s dng cc phn t nng chy c lm bng bc, ng hoc thit m bo n nh v tng kh nng d on c. Cu ch cng sut cao c ngha l cc cu ch c th ngt mch vi dng in vi kA. Mt s nh sn xut kim tra dng ngt mch cu ch ln n 63kA.

Hnh 1.1. Cu ch in p caoPhn loi cu ch theo cu to- Cu ch loi hCu ch loi h khng co vo cu ch, thng chi gm phn t nng chy dang dy dn tit din trn hay thanh mng bng kim loai (Cu, Al, Pb, Zn, Sn) gn trn hai u cc dng vit t trn cach in (s, gm,...). Cu ch loi h thng c dng in nh mc 5A, 10A, 15A, 30A.

Hnh 1.1. ca cu ch loi h- Cu ch loi vnCu ch loi vn c phn t nng chy bn trong np cu ch. Np cu ch co dang vit vn vao cu ch. Cu ch loi vn thng c dng in nh mc 6A, 10A, 15A, 20A, 25A, 30A, 60A, 100A in ap 500V.

Hnh 1.1. Cu ch loi vn- Cu ch loi hpi vi cu ch loi hp th thng thng hp va np cu ch c ch to bng s cch in v bt cht vi cc u cc tip xc bng ng. Cc u cc cu ch c dng kep n hoc kep khoi ri np cu ch. Phn t nng chy c c nh bng vt vo pha trong np cu ch. Phn t nng chy thng thng l dy ch c kch thc ph hp. Cu ch loi hp thng c dng in nh mc 5A, 10A, 15A, 20A, 30A, 60A, 80A, 100A in ap 500V.

Hnh 1.1. Cu ch loi hp- Cu ch loi ng khng c vt liu lp yi vi cu ch loi ng khng c vt liu lp y, v cu ch thng c ch to t thy tinh hay mt hp cht hu c (mt loai xenlul). Phn t nng chy t trong ng, kt ni vi cac u cc cu ch bng kim loi. Phn t nng chy c ch to t kim loi c nhit nong chay thp va co kha nng chng gi tt. Khi phn t nng chy t s phat sinh h quang, nhit tng cao, vo cu ch bi t chay sinh ra khi hi trong ng hep lam ap sut ng tng cao, nhanh chong dp tt h quang.Tuy c ng kinh ng ma cu ch c cc dong nh mc khc nhau 6A, 10A hay 15A vi in p nh mc 380V hay 500V.- Cu ch loi ng c vt liu lp yi vi cu ch loi ng c vt liu lp y, vo cu ch thng c ch to bng thy tinh, s,co dang hp ch nht hoc hnh tru tron. Phn t nng chy t trong ng cu ch, kt ni vi cc u cc cu ch bng kim loi. Phn t nng chy thng c ch to t kim loi c nhit nng chy thp (bac, ng, km, ) c dng thanh mng, dp l di to tit din hp. Trong thn ng cu ch c cha vt liu lp y, c th l ct thch anh hay cht lng khng dn in.

Hnh 1.1. Cu ch loi ng c vt liu lp yPhn loi cu ch theo c tnh cu ch- Cu ch t khi ng liCu ch t khi ng li s dng mt phn t dn nhit do gi l nhit in tr c h s nhit dng (Polymeric Positive Temperature Coefficient Thermistor), s ngt mch khi c qu dng nh vo in tr tng. Nhit in tr PPTC s t khi ng li khi dng in ngt, thit b s t lm ngui v quay tr v gi tr in tr thp. Cc cu ch ny thng c s dng trong cc ng dng hng khng v tr, ng dng ht nhn m vic thay th cu ch l rt kh.

Hnh 1.1. Cu ch t khi ng li PTC 30V- Cu ch nhit Cu ch nhit cha hp kim nhy cm vi nhit , gi mt c cu tip im thng ng. Khi nhit tng cao, hp kim nng chy v cho php c cu l xo m tip im, ngt mch. Cu ch nhit phi c thay th sau khi c kch hot.

Hnh 1.1. Cu ch nhit 120V, 15APhn loi cu ch theo s ln s dng C loi cu ch dng mt ln, phi thay th sau khi tc ng, loi khc c th thay phn t nng chy mi tip tc s dng v c loi c th t ni li mch in sau khi ngt m khng cn con ngi.1.10. Mt vi tiu chun cu ch IEC 60269 y ban K thut in Quc t ban hnh tiu chun IEC 60269 cho cu ch h th. Tiu chun m t cc yu cu chung ca cu ch cho cc ng dng cng nghip v thng mi, cu ch cho cc ng dng dn c, v cu ch bo v cc thit b bn dn. Cc tiu chun IEC thng nht mt s tiu chun quc gia, qua nng cao nng hon i ca cu ch trong thng mi quc t. Tt c cc cu ch theo cng ngh khc nhau c kim nghim p ng tiu chun IEC s c cc c tnh thi gian-dng tng t, n gin ha thit k v bo tr.UL 248Ti M v Canada, cu ch in p thp n 1kV c ch to theo quy nh ca Underwriters Laboratories tiu chun UL 248 hoc Hip hi tiu chun Canada tiu chun C22.2 No 248. Tiu chun ny p dng cho cu ch c tm in p 1kV tr xung, mt chiu hoc xoay chiu, v c kh nng ngt mch ln n 200kA. Di dng in nh mc tiu chun cho cu ch M/Canada l 1, 3, 6, 10, 15, 20, 25, 30, 35, 40, 45, 50, 60, 70, 80, 90, 100, 110, 125, 150, 175 , 200, 225, 250, 300, 350, 400, 450, 500, 600, 700, 800, 1000, 1200, 1600, 2000, 2500, 3000, 4000, 5000, v 6000 (A). 1.11. Cc thng s c trngDng in nh mc INGi tr dng in ti a cho php m cu ch c th l lin tc dn m khng thay i c tnh hoc gy tn hi n chc nng ca n.Dng in nh mc IN ca mt cu ch l mt gi tr c xc nh bi nh sn xut, v l gi tr hiu dng ca dng in m cu ch c thit k dn lin tc trong iu kin th nghim c ch nh. Dng in nh mc ca cu ch IN c xc nh sau khi kim tra, th nghim vic s dng trong cc iu kin tiu chun quy nh trong tiu chun cu ch (UL hoc IEC).Dng in nh mc ca cu ch khng cung cp bt k thng tin v c tnh bo v ca cu ch. Nhit ca cc b phn khc nhau ca mt cu ch phi c gi trong gii hn cho php khi ang dn dng in nh mc.Cu ch bn dn, nhit tng ti a cho php c xc nh bi nh sn xut. Mt cu ch c th thay i kh nng dn dng in trong iu kin nhit khc nhau, do phi lu nhit mi trng khi s dng cu ch.Tc tc ng ngtTc tc ng ngt ca cu ch ph thuc vo gi tr dng in i qua n v vt liu ch to cu ch. Thi gian tc ng khng phi l mt khong thi gian c nh, nhng s gim khi dng in tng. Cu ch c cc c tnh thi gian tc ng khc nhau theo gi tr dng in v theo thi gian cn thit p ng vi iu kin qu dng, nh tc ng nhanh, tc ng chm, hoc tc ng c thi gian tr hon. Mt cu ch tiu chun c th tc ng ngt trong vng 1 giy ti gi tr dng in gp 2 ln gi tr dng nh mc, mt cu ch tc ng nhanh c th tc ng ngt trong vng 0.1 giy ti gi tr dng in gp 2 ln gi tr dng nh mc, v mt cu ch tc ng chm c th tc ng ngt trong vng 10 giy ti gi tr dng in gp 2 ln gi tr dng nh mc.La chn cu ch ph thuc vo c tnh ca ph ti. Thit b bn dn c th s dng mt cu ch tc ng nhanh hoc cc nhanh. Cu ch tc ng cc nhanh c thit k cho cc thit b in nhy cm, khi m ngay c mt ngn mch ngn hn hay mt tnh trng qu ti c th s rt nguy him. Cu ch tc ng nhanh c thit k cho cc mc ch chung. Cu ch tc ng chm hoc tc ng c thi gian tr hon c thit k cho php dng in trn gi tr nh mc ca cu ch i qua trong mt khong thi gian ngn m khng tc ng ngt. Cc loi cu ch tc ng chm hoc tc ng c thi gian tr hon thng c s dng cho cc thit b nh ng c, c dng khi ng ln trong thi gian vi giy.c tuyn thi gian-dng inMt c tuyn thi gian-dng in ca bt k cu ch l mt ng cong lin tc biu th cc thi gian nng chy trung bnh (tnh bng giy) ca cu ch tng ng vi mt tm dng in qu dng c th (tnh bng ampe). Thi gian nng chy ca cu ch c xem l gi tr danh nh.Thi gian tc ng ca cu ch ph thuc vo loi cu ch v ln ca dng in. Trong thc t, thi gian tr ny l cn thit trong mt s trng hp, iu kin qu dng in ch thong qua v ngay lp tc tr li iu kin bnh thng, trnh cc tc ng ngt khng cn thit ca cu ch. V d khi ng c khi ng, dng khi ng tng cao nhng sau s tr li trng thi bnh thng, cu ch c ch to c thi gian tc ng ngt tr cho php ng c khi ng m khng tc ng ngt.

Hnh 1.1. c tuyn thi gian-dng in ca cu chCu ch c hai kiu c tuyn ph bin l (1) cu ch hai phn t, c thi gian tr v (2) cu ch gii hn dng in, khng c thi gian tr. Mi kiu c tuyn ph hp cho cc ng dng c th. Cu ch hai phn t, c thi gian tr c s dng rng ri trong cc ng dng chung cho ng c, my bin p, v cc mch in khc. Cu ch gii hn dng in, khng c thi gian tr, c s dng trong cc ng dng cn p ng nhanh trong iu kin qu dng, thng cho mc ch bo v ngn mch.Gin cho thy s khc bit gia cc ng c tuyn ca hai loi cu ch 100A, (1) cu ch hai phn t, c thi gian tr v (2) cu ch gii hn dng in, khng c thi gian tr. Ti dng in 500A, (1) cu ch hai phn t, c thi gian tr s tc ng ngt trong 10 giy v (2) cu ch gii hn dng in, khng c thi gian tr s tc ng ngt trong 0.2 giy.S dng c tuyn thi gian-dng in ca cu ch Nu mt cu ch c la chn, c th s dng cc c tuyn ca cu ch kim tra thi gian tc ng tng ng vi mt gi tr dng in qu dng nht nh.V d: S dng c tuyn ca cu ch 30A, thi gian tc ng ti mt gi tr dng in 160A l bao nhiu? Theo trc dng in ta xc nh im c gi tr 160A v ng thng qua im 160A song song vi trc thi gian, ct c tuyn ti mt im tc ng. Sau ng thng i qua im tc ng trn c tuyn, song song vi trc dng in s ct trc thi gian ti im c gi tr 10 giy. iu ny cho chng ta bit cu ch s tc ng trong 10 giy ti dng in 160A. Tng t nh vy, c tuyn s cho bit cho gi tr dng in khin cu ch tc ng trong thi gian c th.V d: S dng c tuyn ca cu ch 30A, gi tr dng in khin cu ch tc ng trong thi gian 0.1 giy l bao nhiu? Theo trc thi gian ta xc nh im c gi tr 0.1 giy v ng thng qua im 0.1 giy song song vi trc dng in, ct c tuyn ti mt im tc ng. Sau ng thng i qua im tc ng trn c tuyn, song song vi trc thi gian s ct trc dng in ti im c gi tr 320A. iu ny cho chng ta bit cu ch s tc ng trong 0.1 giy ti dng in 320A. Cc c tuyn thi gian-dng in ca cu ch c th c s dng la chn cu ch ph hp nht theo yu cu thit k.V d: Nu la chn mt cu ch vi thi gian tc ng khong 1 giy ti dng in 3000A, cu ch no trong h cu ch p ng tt nht yu cu ny? Tm im c gi tr dng in 3000A v thi gian tc ng 1 giy, sau c tuyn ca cu ch no gn nht bn phi l cu ch ph hp vi yu cu nht.

Hnh 1.1. c tuyn thi gian-dng in ca h cu chKhi la chn cu ch, tham kho mt vi loi cu ch vi cc c tuyn khc nhau, ph hp thit k. Mt loi cu ch s ni ln nh mt la chn tt nht. Tm in p nh mc, tm dng in tc ng, kch thc, thi gian tr, s c cn nhc trong vic chn la cu ch.Gi tr I2tLng nng lng tiu tn trn phn t nng chy ca cu ch thc hin tc ng ngt. Thut ng ny thng c s dng trong iu kin ngn mch v cc gi tr c s dng thc hin cc tnh ton phi hp trong mng li in. Thng s I2t c cung cp bi nh sn xut cho loi cu ch.Phi hp hot ng ca cu ch vi cc thit b pha ngun hay pha ti, c hai thng s I2t nng chy v I2t tc ng phi c xem xt. I2t nng chy t l thun vi lng nng lng cn thit bt u lm nng chy phn t nng chy ca cu ch. I2t tc ng t l thun vi lng nng lng i qua cu ch khi cu ch tc ng. Nng lng ch yu ph thuc vo dng in v thi gian cng nh mc li v in p h thng. I2t ca cu ch t l thun vi nng lng cho php i qua cu ch, l mt php o ca cc tn tht do nhit v lc t trng s c to ra bi s c.General formulation should be: I2t value of surge current < I2t value of fuse < Maximum allowable fault current I2t Dng in ngt mch IPMKh nng ngt mch l dng in ti a m cu ch c th tc ng ngt mt cch an ton. Tc ng ngt an ton c ngha l cu ch s khng lm pht sinh h quang, chy, n trong thi gian ngt gi cho cc thit b v con ngi xung quanh an ton. Ni chung, dng in ny s cao hn so vi dng in ngn mch c th xy ra. Cu ch nh c th c kh nng ngt mch khong ch 10 ln dng nh mc. Cu ch vi cp in p thp, s dng trong dn dng, h thng dy in nh thng c kh nng ngt mch n 10000A. Cu ch cho cc h thng cng sut ln thng c kh nng ngt mch cao hn, c th n 300000A. Mt s cu ch c thit k c cng sut ngt mch cao (HRC) v thng c y ct hoc vt liu tng t.Dng in cho qua (ca mt cu ch) ILTGi tr dng in tc thi ti a c th t c qu trnh hot ng ca cu ch, m nu ngay sau dng in khng gim s t gi tr tc ng ngt.Dng in tim nng IPGi tr dng in s t c nu gi s cu ch c thay th bng mt kt ni khng tr khng.Dng ngn mch tim nng IPSGi tr dng in tim nng trong iu kin ngn mch trc tip pha sau cu ch. Gi tr ny c th l cn thit xc nh chnh xc gi tr phng in h quang it.in p nh mc VNGi tr in p ti a cho php vt qu 10% trong thi gian ngn. Nu in p nh mc l in p xoay chiu hnh sin 50 Hz - 60Hz, y l gi tr hiu dng. Nu in p khng phi hnh sin th c gi tr hiu dng ln tr nh ca in p hot ng phi khng c vt qu in p nh mc hoc cn bc hai ln in p nh mc cu ch.in p nh mc ca cu ch phi ln hn hoc bng vi in p h mch. V d, mt cu ch ng thy tinh c in p nh mc 32V c th khng ng tin cy ngt dng ngn mch trong mch in c in p 120V hoc 230V. in p nh mc cu ch phi ln hn ngun in p ti a m n s phi tc ng ngt kt ni khi ngn mch. in p nh mc ca tt c cc cu ch trong mch in phi nh nhau, ngay c khi cc cu ch c mc ni tip vi nhau. Kt ni cu ch ni tip trong mch khng lm tng in p nh mc ca cc cu ch trong mch.Cu ch trung th c tm in p nh mc mt vi nghn volt khng bao gi c s dng trn cc mch in h th, v chi ph cao v v chng khng th tc ng ng khi hot ng in p rt thp.in p ri UDGi tr in p gia hai u cu ch ti dng in nh mc. S st gim in p trn cu ch khi c dng in i qua thng c cung cp bi nh sn xut. Tr khng cu ch thay i khi nhit tng do tiu tn nng lng trong khi dn dng in cao. iu ny dn n in p ri trn cu ch tr nn ng k, c bit l khi s dng cu ch trong cc ng dng in p thp. in p ri thng khng ng k trong loi cu ch dy dn nng chy truyn thng, nhng c th ng k trong cng ngh khc nh loi cu ch nhit in tr (PPTC).in p ngt mch VAMin p ngt mch cp n tr nh in p xut hin ti cc u cc ca cu ch khi cu ch tc ng. Gi tr ny ph thuc vo in p hot ng v h s cng sut ca mch in. Cu ch ngt mch cng nhanh, in p ngt mch cng cao.in p phc hi VWRMSin p xut hin ti u cc ca cu ch sau khi cu ch tc ng, dng in c ngt.Thi gian trc h quang in tpaKhong thi gian t lc gi tr dng in ln lm nng chy phn t nng chy ca cu ch n khi xut hin h quang.Thi gian phng h quang in taKhong thi gian t lc bt u xut hin h quang in n khi ht h quang in.Thi gian tc ng topTng thi gian trc khi phng h quang in v thi gian phng h quang in.

Hnh 1.1. c tnh dng in ngn mch c ngt bi cu ch Gi tr phng in h quang (it)paTch phn ca bnh phng dng in tim nng trong khong thi gian trc h quang in.

iu ny ph thuc vo nhit ban u v dng in ngn mch tim nng. N khng ph thuc thi gian i vi cc khong thi gian trc h quang nh hn 10ms.Gi tr dp tt h quang (it)aTch phn ca bnh phng dng in tim nng trong khong thi gian phng h quang in.

iu ny ph thuc vo in p phc hi, dng in tim nng v h s cng sut.Gi tr tc ng (it)opTng gi tr phng in h quang v gi tr dp tt h quang.

c tuyn thi gian-dng inng cong ca thi gian trc h quang in hoc thi gian tc ng nh mt hm s ca dng in trong iu kin nht nh. Thng c p dng nhit ban u 20C.Tr khng ngui RGi tr in tr ca cu ch khi khng lm vic.nh hng ca nhit Nhit mi trng xung quanh s nh hng n thng s hot ng ca cu ch. Mt cu ch c dng nh mc 1A, khi hot ng nhit 25C c th dn dng in ln hn khong 10% hoc 20% khi hot ng nhit -40C v c th tc ng ngt ti dng in c gi tr ch khong 80% dng nh mc nhit 100C. Gi tr thng s hot ng s thay i ty theo loi cu ch v c cung cp trong bi nh sn xut.

Hnh 1.1. Gin suy gim dng in nh mc cu ch khi nhit tng1.12. La chn cu chKhi la chn cu ch, ngoi phn loi cu ch cn ch n cc thng s nh mc sau:- in p nh mc Un.- Dng in nh mc In.- Kh nng ct (dng ngn mch) nh mc.- c tnh thi gian-dng in v kh nng hn ch dng in ca cu ch.Ngoi ra khi la chn cu ch phi xt n cc kh nng sau:- Khi la chn cu ch bo v t in v my bin p cn tnh n dng in qu . Trong thit b t in, dng nh mc ti thiu ca phn t nng chy bng 1.6 ln dng nh mc ca t in, tnh n s iu ho li in v s tng in p.- Khi chn cu ch bo v ng c, cn ch n dng khi ng ca ng c v thi gian khi ng. Cn ch n tn s khi ng, nu tn s qu cao cc cu ch khng th ngui gia cc ln ng ct.- Khi la chn cu ch, chng c in p nh mc v tr s dng in khc nhau khi kch thc cu cu ch khc nhau.1.13. Yu cu k thut c bn khi lp t cu ch- Cu ch phi c lp t ni tip dy pha, khng lp t dy trung tnh. - c tuyn ampe-giy ca cu ch phi thp hn c tuyn ampe-giy ca i tng c bo v.- c tinh lam vic ca cu ch phi n inh.- Khi lp t cu ch bo v phi bo m tnh chn lc theo th t t ti v ngun tc l phn t no b s c ngn mch hoc qu ti ln th cu ch bo v n phi tc ng.- Cng sut thit bi cang tng cu ch cang phai co kha nng ngt mch cao hn.- Cu ch lm vic bo m tin cy tc l khi phn t c cu ch bo v b qu ti ln hoc ngn mch, th cu ch phi tc ng ct phn t b qu ti hoc ngn mch ra khi h thng in.- Khi cn thay th sa cha cu ch phi m bo an ton tin li. 1.14. c tnh bo v ca cu ch1.14.1. Nguyn l bo v ca cu chTrong mch in, cu ch c mc ni tip vi thit b cn c bo v. Khi c qu ti hay ngn mch, nhit lng sinh ra trn phn t nng chy lm tng nhit phn t nng chy ln n nhit nng chy ca kim loi ch to, phn t nng chy t, ngt mch, loi s c khi h thng, bo v thit b.Nh vy c tnh quan trng ca cu ch l thi gian tc ng ph thuc vo gi tr dng in i qua phn t nng chy. Quan h gia dng in tc ng v thi gian tc ng c biu din bng ng c tnh thi gian-dng in (c tuyn ampe-giy). ng cong 1 l c tuyn ampe-giy ca cu ch, ng cong 2 l c tuyn ampe-giy ca ph ti.Trong vng dng in qu ti thp (vng A), s pht nng ca cu ch din ra chm v phn ln nhit lng u ta ra mi trng bn ngoi, cu ch khng tc ng, ph ti khng c bo v. Trong vng qu ti ln (vng B), cu ch bo v c ph ti. Gi tr dng in gii hn m cu ch c th tc ng gi l dng in gii hn Igh. bo v c ph ti th c tuyn amper-giy ca cu ch (ng cong 3) phi thp hn c tuyn amper-giy ca ph ti (ng cong 2). am bao khi lam vic vi dong in inh mc, phn t nng chay khng t thi dong in gii han cua phn t nng chay phi ln hn dong in inh mc Igh>Im. cu ch bao v tt va nhay ca khi Igh>Im thi theo kinh nghim chon Igh/Im = (1.6-2.0) vi ng, Igh/Im = (1.25-1.45) vi chi, Igh/Im = 1.15 vi thic va nhm.Dong inh mc cua cu ch la chon sao cho khi dong in nay lin tuc i qua phn t nng chy, ch phat nong ln nht cua phn t nng chy khng lam kim loai bi xy hoa qua mc va bin i c tinh bao v, ng thi nhit phat ra bn ngoai khng qua gia tri n inh. gia tri gn dong in gii han (Igh) th yu cu phn t nng chy cung phai gn n nhit nong chay khng lam anh hng n cac chi tit khac tc la phai chon phn t nng chy la kim loai co nhit nong chay thp.Khi gi tr dng in qua tai ln (gp 3-4 ln gi tr dng in nh mc) thi qua trinh phat nong la qua trinh oan nhit (nong cuc b phn t nng chy), phn t nng chy chuyn sang dang long khi qua trinh Ion hoa di nhit cao lam kho dp tt h quang hn, do vy mong mun cang it kim loai long cang tt. Ngi ta ch tao phn t nng chay cu tao co nhiu oan hep khi o mt dong in s cao ni tht hep, lc in ng sinh ra se ct nhanh phn t nng chay. Phn t nng chay co oan hep lam giam thi gian ct, nu co phi hp vi thit bi dp h quang thi thi gian tac ng chi con vai phn nghin giy.

Hnh 1.1. c tuyn thi gian-dng in ca cu ch v ph ti c bo v1.14.2. c tnh bo v ca cu ch bo v ngn mch v cu ch bo v qu tiMun phn bit c tnh lm vic ca cu ch, ta cn c vo c tuyn thi gian-dng in ca cu ch.Icc: Gi tr dng in ngn mch.Is: Gi tr dng in qu ti.Vi cu ch ch bo v ngn mch: Khi c dng in Icc i qua mch cu ch phi tc ng tc th, v khi c dng in Is i qua mch th cu ch khng tc ng.Vi cu ch va bo v ngn mch va bo v qu ti: Khi c dng in Icc i qua mch cu ch phi tc ng tc th, v khi c dng in Is i qua mch th cu ch khng tc ng tc th m duy tr mt khong thi gian mi tc ng (thi gian tc ng v gi tr dng Is t l nghch vi nhau).Do nu quan st hai c tuyn thi gian-dng in ca hai loi cu ch, ta nhn thy c tuyn thi gian-dng in ca cu ch ch bo v ngn mch nm xa trc thi gian hn so vi c tuyn thi gian-dng in ca cu ch va bo v ngn mch va bo v qu ti.

Hnh 1.1. c tuyn thi gian-dng in ca cu ch loi g v cu ch loi a1.15. Thay th cu chMc d thay th cu ch c v l mt cng vic n gin lun lun c nguy c b in git. Vic x l ca b bo v phi c thc hin bng cch eo gng tay cch in cao su v bng cch s dng Toggles cu ch hoc kp. Mch phi c cch ly hon ton trc khi lm vic. Cc bin php phng nga khc m phi c thc hin nh sau:- Nguyn nhn ca li dn n cc cu ch tc ng phi c pht hin v sa cha trc khi thay th cc cu ch. Nu khng, s dn n vic cu ch c thay th tip tc tc ng ng thi i km vi ri ro cho ngi v thit b.- Thng s ca cu ch thay th phi ging nh c, hoc tng ng cho php.- Khi mt cu ch tc ng trong mt pha ca mt mch in, c th phi thay th tt c cc cu ch ca cc pha cn li, do cn ch c th b h hng.

ch k kim sot