Gatunki krawędziBiuletyn WWF Polska

Nr 4, grudzień 2010

© M

artin

Har

vey

/ WW

F-C

anon

Słonie są największymi żyjącymi ssakami lądowymi na Ziemi.Niegdyś występowały licznie w Afryce i Azji. Ich populacjedramatycznie zmalały w XIX i XX wieku w dużej mierze w wynikumasowego handlu kością słoniową. Pomimo międzynarodowegozakazu handlu produktami wytworzonymi z ciosów słoni,jak również nimi samymi, kłusownictwo oraz postępującekurczenie się siedlisk tych zwierząt nadal zagraża temumajestatycznemu gatunkowi.

SŁOŃ – TĘPIONY I POŻĄDANY

Wiêcej na str. 2

NA

jako przedmioty kultu religijnego czyelementy instrumentów muzycznych(np. nakładki na klawiszach od pianina).Ciekawostką jest, że zakaz handlu ciosamitrąbowców ( ) nie obejmujeproduktów wykonanych z ciosów mamuta.Dość łatwe jest rozróżnienie obugatunków w przypadku, gdy widoczne sąlinie na przekroju zęba. U mamutazbiegają się one bowiem pod kątemostrym, w przypadku słoni, kąt ten jestznacznie szerszy.

Nielegalny handel jak zawsze wspieranyjest przez popyt na zakazane wyroby.Jeśli zmienimy nasze postawy i niebędziemy kupowali produktów z kościsłoniowej, wtedy bezpośrednio wpłyniemyna zmniejszenie kłusownictwa. Towaryz kości słoniowej traktowane były przezwieki jako produkty luksusowe, czas abyuświadomić sobie, że kupowanie ichokupione jest okrutną śmiercią tychwspaniałych zwierząt.

Proboscidea

WSTĘPDrodzy Czytelnicy,

To już czwarty w tym roku numer biuletynu „Gatunki na krawędzi”.Znajdą w nim Państwo najważniejsze informacje z kraju i ze świata dotyczącezwalczania nielegalnego handlu zagrożonymi gatunkami zwierząt i roślin.

Bohaterem tego numeru są słonie. Dowiedzą się Państwo z niego więcej o tychwspaniałych zwierzętach, o ich zwyczajach i zagrożeniach, jakie niesie dla nich XXI wiek.Piszemy również o zagrożeniach dla przetrwania dzikich zwierząt Afryki, zabijanychmasowo dla mięsa i zysku. Zapraszamy też do udziału w 4 edycji akcji WWF Polska„Godzina dla Ziemi”.

Życzymy przyjemnej lektury i szczęśliwego Nowego Roku,

Magdalena Romanowicz i Zuzanna Podgórska

Projekt „Ograniczenie nielegalnego handlu zagro¿onymi gatunkami roœlin i zwierz¹t”,

WWF Polska

Gatunki krawędziNA

SŁOŃ – TĘPIONYI POŻĄDANY

c.d. ze str.1

Słonie dzielą się na dwa podgatunki:słonie azjatyckie ( ) zwanerównież indyjskimi oraz afrykańskie( ). Kontynent afrykańskizamieszkuje również słoń leśny( ). Osobniki żyjącena sawannach są większe niż te,zamieszkujące lasy. Wszystkie natomiastsą zwierzętami stadnymi, przemierza-jącymi setki kilometrów w poszukiwaniupokarmu. Słonie są roślinożerne, żyjąokoło 70 lat, dorastają do 4 metrówwysokości i osiągają wagę do 7500kilogramów. Charakterystycznymatrybutem tych zwierząt jest ich trąba,która służy nie tylko do oddychania, alemiędzy innymi również do chwytaniapokarmu, wąchania, picia i zbieraniapożywienia. Słonie są istotną częściąbiologicznego ekosystemu lasówtropikalnych Azji i Afryki. Populacjezamieszkujące lasy tworzą zazwyczajmniejsze grupy kilkunastu osobników.Te żyjące na sawannie liczą nawet 70osobników.

Populacja słoni azjatyckich sięga obecnieod 25 000 do około 33 000 sztuk, w Afrycejest ich więcej od 470 000 do około 690 000sztuk. Jest to gatunek ściśle chronionymiędzynarodowym prawem. Większośćpopulacji znajduje się w I załączniku listy

Elephas maximus

Loxodonta africana

Loxodonta cyclotis

CITES, pozostałe uwzględnia załącznik II.Międzynarodowy zakaz handlu kościąsłoniową obowiązuje od 1989 roku.

Słonie często wchodzą w konfliktz człowiekiem konkurując z nim o zasobyprzyrodnicze, bowiem zwierzęta te, abyprzeżyć potrzebują ogromnych przestrzenii setek kilogramów pożywienia każdegodnia. Ochrona i utrzymanie tego gatunkujest kosztowna, i wymaga dużychnakładów finansowych, między innymi nawysokie odszkodowania dla rolników,którym słonie często niszczą plantacjeuprawne. Ekspansywna działalnośćczłowieka oraz zajmowanie corazwiększych obszarów przyczynia się dowzrostu tej konkurencji pomiędzyzwierzętami a ludźmi.

Dziś traktowane przez mieszkańcówAfryki jak szkodniki, słonie w dawnychczasach odgrywały znaczącą rolęw tradycyjnej kulturze ludności zamiesz-kującej Azję i Afrykę. W Indiach naprzykład udomawiano ten gatunek napotrzeby religijnych obrzędów, hodowanojako siłę pociągową, a niegdyś używanorównież do walki.

Słonie zabijane były i są najczęściej zewzględu na swe okazałe ciosy – przedłu-żone siekacze, które rosną całe ich życie.Handel kością słoniową ciągnie się odwieków. Poza biżuterią, wyrobamiartystycznymi czy trofeami myśliwskimi,kość słoniową można spotkać również,

2 Biuletyn WWF Polska, nr 4, grudzień 2010

© Tom Milliken / TRAFFIC

Słon

ie a

fryk

ańsk

ie i

hipo

pota

m n

ilow

y©

Mar

tin H

arve

y / W

WF-

Cano

n

CO TY MOŻESZ ZROBIĆ?Nie kupuj egzotycznych zwierząt, które nieposiadają odpowiednich dokumentówwymaganych przy sprzedaży gatunkówchronionych Konwencją Waszyngtońską.

Pamiętaj! Kupując zwierzęta bezdokumentów, pomagasz przemytnikomi przyczyniasz się do wymierania gatunków.

Jeśli nie jesteś pewien, czy dany gatunek jestchroniony – skontaktuj się z WWF Polska.

Biuletyn WWF Polska, nr 4, grudzień 2010 3

Nie przywoź z podróży pamiątek zrobionych z zagrożonych wyginięciem roślin lubzwierząt. Pomyśl, jaka jest prawdziwa cena egzotycznej pamiątki! Zobacz, czego nieprzywozić z wakacji

Bądź świadomym konsumentem! Zrezygnuj z żywności, leków i kosmetyków, któreprzygotowano ze zwierząt z gatunków zagrożonych wyginięciem.

Więcej informacji na

http://assets.wwfpl.panda.org/img/original/mapa_swiata.jpg

http://www.wwfpl.panda.org/co_robimy/gatunki_glowna/handel_zagrozonymi_gatunkami/mozesz_zrobic/

CO SŁYCHAĆ W WWF POLSKA?Raport TCM

Zakończenie projektu

Nowe działania z zakresu Tradycyjnej Medycyny Azjatyckiej (TMA)

Od kwietnia 2010r. pracownicy projektu „Ograniczenie nielegalnego handlu zagrożonymigatunkami” prowadzili badania na terenie Warszawy w zaopatrzenie rynku w produkty tradycyjnejmedycyny azjatyckiej (TCM). Sprawdzono szereg sklepów, cykliczne targi medycyny naturalnejoraz szeroką ofertę internetową. Wyniki raportu pokazują dużą dostępność medykamentówzawierających gatunki z list CITES. Chronione prawem składniki znajdują się w bardzo wieluproduktach począwszy od kadzideł, poprzez leki na prostatę, porost włosów, odchudzanie,poprawę krążenia, nerki, poprawę funkcji umysłowych po leki pielęgnacyjne i kosmetykicodziennego użytku. Raport zostanie opublikowany na stronie WWF Polska z początkiem lutego2011r.

Wraz z końcem roku 2010 kończy się projekt dofinansowany z Mechanizmu Norweskiego. Dziękifunduszom jakie otrzymaliśmy, mogliśmy przeprowadzić szereg działań, które pomogąskuteczniej chronić ginące gatunki i walczyć z nielegalnym handlem zagrożonymi gatunkami.W czasie trwania projektu zorganizowaliśmy szkolenia regionalne dla policji i prokuratury,zrealizowaliśmy specjalistyczne szkolenie z tradycyjnej medycyny azjatyckiej dla funkcjonariuszySłużby Celnej. Przeprowadziliśmy też badanie rynku w zakresie obecności produktów tradycyjnejmedycyny azjatyckiej wykonanych z gatunków CITES. Po raz ósmy zorganizowaliśmyogólnopolskie warsztaty dla koordynatorów CITES z policji i służby celnej oraz warsztatyspecjalistyczne dotyczące rozpoznawania gatunków fauny morskiej, chronionych KonwencjąWaszyngtońską. Wydaliśmy łącznie cztery numery biuletynu „Gatunki na krawędzi”.W ramach projektu przetłumaczyliśmy i wydaliśmy polską wersję przewodnika do rozpoznawaniakrokodyli. Zorganizowaliśmy także trwającą kilka miesięcy ogólnopolską kampanię „Pamiątka,która nie krzywdzi”, w której ramach przeprowadziliśmy wakacyjny konkurs fotograficznyi wystawę nagrodzonych zdjęć. Był to bardzo aktywny i udany rok. Mamy nadzieję, że także rok2011 będzie tak owocny i pełen wyzwań.

Rok 2011 będzie poświęcony głównie działaniom na rzecz ograniczenia nielegalnego handluproduktami tradycyjnej medycyny azjatyckiej, wykonanymi z chronionych gatunków w tym tygrysa,którego ochrona jest jednym z najważniejszych priorytetów WWF. Rozpoczynamy działaniainformacyjne dla konsumentów i młodzieży szkolnej. Planujemy także zakup bazy danychproduktów TMA, która ułatwi pracę organom ścigania. Mamy też nadzieję na efektywnąwspółpracę z sektorem handlowym. W ten sposób będziemy aktywnie wspierać działania na rzeczochrony m. in. takich gatunków jak tygrys czy niedźwiedź – największych ssaków używanychdo wyrobów leków TMA.

Już po raz czwarty zgaśświatło z WWF Polska !

W roku 2011 Godzina dla Ziemiodbędzie się 26 marca 2011,o godz. 20.30.

W ten sposób zamanifestujemytroskę o klimat naszej planety.

Bądźcie z nami tego wyjątkowegodnia. Już wkrótce dowiecie sięwięcej, wchodząc na stronęwww.wwf.pl!

Przyłącz się! Wyłącz światło!

Zapraszamy wszystkich dowyłączenia światła nasymboliczną godzinę.

WWF ZAPRASZA...

Gatunki krawędziNA

Gatunki krawędziNA

4 Biuletyn WWF Polska, nr 4, grudzień 2010

WWF Polska, dzięki ludziom dobrej woli,którzy uczestniczą w corocznych marszachcharytatywnych ECCO-Walkathon włączyłsię w działania mające na celu ograniczenienielegalnego zabijania dzikich zwierzątw Afryce. Zebrane fundusze pozwoliłyna wsparcie patroli anty-kłusowniczychEcogardes poprzez zaopatrzenie ichw sprzęt terenowy oraz zakup żywnościna wielodniowe wypady w teren, niezbędnedo prowadzenia walki z kłusownikamina terenie Parku Narodowego Waza.

Podczas jednej z takich akcji w kameruń-skim Yaounde skonfiskowano 45 żywychzwierząt, ponad 288 szczątków zwierzątprzeznaczonych do spożycia i 42 inne częścizwierzęce. Znalezione szczątki pochodziłyod różnych gatunków zwierząt w tym goryli,innych gatunków małp, pytonów, żółwi,krokodyli, węży, antylop, słoni, waranów,łuskowców.

WWF Polska, w ramach międzynarodowychprojektów mających na celu ochronęzagrożonych gatunków, będzie dokładałwszelkich starań, aby kontynuowaći rozwijać współpracę w regionie AfrykiŚrodkowej. Zatrzymanie nielegalnego mięsana lotnisku w Warszawie potwierdza obawy,że problem ten nie ominie także naszegokraju.

DZIKIE MIĘSO NASTOŁACH

Bushmeat, dosłownie dzikie mięso, oznaczawszystkie gatunki zwierząt zabijanych dlamięsa, od szczura po słonia leśnego.

Pozyskiwanie mięsa dzikich zwierzątpowoduje dwojakie zagrożenie. Po pierwsze,ze względu na skalę tego zjawiska, setkigatunków zwierząt stoją na granicy wygi-nięcia. Po drugie, zasoby żywności i podsta-wy bytu tysięcy najbiedniejszych społecz-ności, oparte o polowania na dzikie zwie-rzęta błyskawicznie się kurczą, a alterna-tywne źródła białka zwierzęcego i zarobkówsą wciąż dostępne dla nielicznych.

Dramatyczna sytuacja ludzi i zwierzątw Afryce, Ameryce Południowej czy w Azjii jednocześnie miliony ton zwierząt zabija-nych rocznie dla mięsa spowodowały, żemówi się o kryzysie związanym z konsump-cją dzikich zwierząt, którego rozwiązaniejest jednym z priorytetów globalnychw dziedzinie ochrony przyrody i pomocyrozwojowej.

Różnorodność dziko żyjących gatunkówzwierząt jest bezcenna dla przetrwaniaekosystemów. Dzikie zwierzęta są jednakw rozumieniu lokalnych mieszkańcówprzede wszystkim cennym źródłem białkai pieniędzy. Skutkuje to narastającymkonfliktem między potrzebą ochronyprzyrody a potrzebami człowieka. Ochronaprzyrody, pozyskiwanie mięsa dzikichzwierząt i zapewnienie rozwoju społecznościlokalnych stanowi wielowątkowy problem,wymagający kompleksowego podejściai wypracowywania kompromisowych,dających się wdrożyć w miejscowychwarunkach rozwiązań, co jest szczególnieistotne dla lasów tropikalnych Centralneji Zachodniej Afryki.

Skala konsumpcji i handlu dzikimizwierzętami jest ogromna, w samej AfryceŚrodkowej, w rejonie rzeki Kongo, ponadmilion ton mięsa z zabitych dzikich zwierząt,w tym gatunków chronionych, jest zjadanychi sprzedawanych na miejscowych targachlub coraz częściej eksportowanychnielegalnie na stoły bogatych krajóww Europie czy Ameryce.

Ludzie docierają coraz dalej w głąbdziewiczych obszarów leśnych, szczególnie

na terenach intensywnie użytkowanychprzez firmy zajmujące się wycinką drzew.Ten często nielegalny proceder powodujepowstanie nowych, łatwo dostępnychszlaków, które wykorzystują kłusownicy.W Afryce Środkowej, ponad osiemdziesiątgatunków ssaków zagrożonych jestwyginięciem ze względu na presjękłusowników. Dotyczy to przedewszystkim naczelnych i małych antylop.

Konsumpcja i przygotowywanie mięsadzikich zwierząt jest także niebezpiecznedla zdrowia i życia ludzi, a przecież„bushmeat” stanowi dla większościspołeczności wiejskich Afryki główne źródłobiałka zwierzęcego w diecie. Wynikidostępnych raportów są bardzo niepokojące.Przykładowo, wśród 26 różnych gatunkówafrykańskich małp, często zabijanych dlamięsa, stwierdzono obecność wirusa SIV(małpi wirus niedoboru odporności). WirusSIV wbrew temu, co początkowo sądzono,przenosi się na człowieka powodującrozwój śmiertelnej choroby jaką jest AIDS.

Tak jak AIDS, również inna śmiertelna dlaludzi choroba rozprzestrzenia się w Afrycena skutek kontaktu człowieka z mięsemdzikich zwierząt. Wirus Ebola spowodowałjuż śmierć setek ludzi. Prawie wszystkieprzypadki zachorowań na Ebolę w AfryceŚrodkowej były związane ze spożyciemmartwych zwierząt przez mieszkańców wsilub myśliwych.

Obok śmiertelnych chorób, takich jakEbola czy AIDS konsumpcja dzikichzwierząt bardzo często powoduje zakażeniepasożytami, biegunkę i wiele innych choróbzwiązanych ze spożyciem zepsutego mięsa.

Problem nielegalnego handlu zagrożonymigatunkami zwierząt, sprzedawanychw celach konsumpcyjnych, dotyka takżekraje poza kontynentem afrykańskim.Coraz większa jest skala komercyjnegohandlu, którego odbiorcy znajdują sięrównież w krajach europejskich. Problemstanowią także coraz częstsze przypadkinielegalnego przewozu „bushmeatu” przezobywateli afrykańskich mieszkających pozaAfryką. W roku 2010 służba celna portulotniczego na Okęciu dokonała pierwszegow Polsce zatrzymania „mięsa z lasu”.Nielegalnie przewożone przez obywatelkęKamerunu mięso małpy zostało zatrzymanena lotnisku, a sprawa trafiła do sądu.

© M

artin

Har

vey

/ WW

F-C

anon

ZATRZYMANIA POLSKA/ŚWIAT

Papua Nowa Gwinea, Timika, 26 grudnia 2010

Brazylia, Rio de Janeiro, 29 grudnia 2010

Lokalna policja udaremniła próbę przemytu 10 914 osobników miękkoskórka dwupazu-rzastego (Carettochelys insculpta). Jest to gatunek żółwia, którego pysk przypominaświński. Zwierzęta zostały wypuszczone do rzeki Wania, w porcie Paumako 30 grudnia.Jedna osoba została aresztowana a kilka innych jest przesłuchiwanych. Głównyoskarżony przyznał się do planowanego przemytu żółwi w ciągu kilku najbliższych dni.O jego planach policja dowiedziała się od lokalnej ludności.

Z końcem grudnia AFP (specjalny oddział paramilitarny policji do walki z przestępczościąprzeciwko środowisku) z Rio de Janeiro przygotował zasadzkę, która miała na celuskontrolowanie czarnego rynku na północnych przedmieściach miasta. W ciągu paruminut udało się schwytać kilkoro handlarzy wraz z chronionymi gatunkami ptaków, małp,a także żółwi i innych gadów. Akcja ta jest częścią „wojny” jaką wytoczyli stróże prawaprzemytnikom flory i fauny w tym bioróżnorodnym kraju. Jak twierdzi porucznik MarceleFigueiredo, dowódca jednostki AFP, dzięki takim kontrolom handel egzotycznymizwierzętami na rynku zmniejszył się znacząco w porównaniu z rokiem poprzednim.

Kenia, Nairobi, 25 grudnia 2010Kenijska Policja dokonała aresztowania nalotnisku w Nairobi obywatelki Tajlandii, u którejznaleziono w bagażu 20 kilogramów kościsłoniowej, którą zamierzała przemycić doBangkoku. Próbowała ona wywieźć 105 sztukbiżuterii wykonanej z kości słoniowej oraznieobrobione kawałki ciosów. Zatrzymania tegodokonano w dwa tygodnie po aresztowaniu dwóchobywateli Singapuru, zatrzymanych wrazz 92 kilogramami nieobrobionej kości słoniowej,która miała trafić do Bangkoku.

Cios

y sł

onia

© W

WF

CAR

PO/P

eter

Nge

a

Gatunki krawędziNA

© M

eg G

awle

r / W

WF-

Can

on

Biuletyn WWF Polska, nr 4, grudzień 2010 5

© Martin Harvey / WWF-Canon

ZIELONA GALERIAFauna Afryki

© M

artin

Har

vey

/ WW

F-C

anon

Wsparcie udzielone przez Islandię, Liechtenstein i Norwegiępoprzez dofinansowanie ze środków Mechanizmu

Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczegooraz Norweskiego Mechanizmu Finansowego,

a także ze środków budżetu Rzeczpospolitej Polskiejw ramach Funduszu dla Organizacji Pozarządowych

organizacją, która zwróciła uwagę światana problem ginącej przyrody w Afryce,byliśmy także prekursorami ochronyśrodowiska w Chinach. Przekonujemyrządy państw do działań proekologicznych,wpływamy na programy nauczaniai prowadzimy dialog z przedstawicielamibiznesu. Przekonujemy międzynarodowąspołeczność, że ochrona przyrody naszejplanety to warunek przeżycia dlaludzkości.

W Polsce WWF już od prawie 10 lat chronirzeki i lasy. Promujemy zrównoważone

O WWF

Misją WWF jest powstrzymanie degradacjiśrodowiska naturalnego naszej planetyi kształtowanie przyszłości, w której ludziebędą żyli w harmonii z przyrodą.Przez prawie 50 lat swojego istnieniaWWF wyrósł na jedną z największychorganizacji ekologicznych na świecie.Przeprowadziliśmy lub pomogliśmyw realizacji 12,6 tys. projektów w ponad150 krajach świata, współuczestniczyliś-my w powstaniu ponad 270 parkównarodowych. Jesteśmy pierwszą

rybołówstwo i staramy się przeciwdziałaćzmianom klimatu. Ratujemy zagrożonegatunki. Prowadzimy działania na rzeczochrony największych polskichdrapieżników - wilka, rysia i niedźwiedzia,oraz ssaków bałtyckich - foki i morświna.Walczymy z nielegalnym handlemginącymi gatunkami roślin i zwierząt.

To zaledwie niektóre z wielupodejmowanych przez nas działań.Więcej informacji można znaleźćna stronie www.wwf.pl

Gatunki krawędziNA

Magda Romanowicz, Anna Drążkiewicz, Zuzanna Podgórska.Rafał Pudło.

WWF Polska, ul. Wiśniowa 38, 02-520 Warszawa, tel. 22 849 84 69

Magazyn redaguje zespół:Opracowanie graficzne:

Adres redakcji i wydawcy:

Te największe z żyjących ssaków morskich zamieszkujące naszą planetę, należą do rzędu waleni i mają ogromnywpływ zarówno na ekosystem mórz i oceanów jak również na klimat na Ziemi. Odchody tych zwierząt od setek latzapobiegały zmianom klimatu. Zawierają bardzo dużo żelaza, przez co przyczyniają się do rozwoju fitoplanktonupochłaniającego dwutlenek węgla w oceanach i wodach Antarktydy. Polowania na nie budziły od lat sprzeciw ludzi nacałym świecie. Bohaterami kolejnego wydania naszego biuletynu będą: wieloryb grenlandzki, wieloryb biskajski,pływacz, płetwal i sejwal. Jeśli chcecie dowiedzieć się więcej o tych niezwykłych zwierzętach, zapraszamy do lektury!

WIELORYBY, WODNI GIGANCI NA SKRAJU ZAGŁADY

BOHATER NASTĘPNEGO NUMERU

© D

iego

M. G

arce

s / W

WF-

Can

on

6 Biuletyn WWF Polska, nr 4, grudzień 2010