Embed Size (px)
Citation preview
Sterylizacja
Fizjologia bakterii - warunki środowiska
• wilgotność
• temperatura
• pH
• zawartość tlenu
• substancje odżywcze
• substancje toksyczne ?
Fizjologia bakterii - otoczenie
• temperatura otoczenia: 0°C - 100°C
– psychrofilne (0°C - 40°C )
– mezofilne (20°C - 40°C )
– termofilne (40°C - 70°C )
– supertermofilne (70°C - ~100°C )
• pH otoczenia: 2 - 11 (optimum: 6 - 8)
– kwasolubne (2 - 4)
– zasadolubne (8 - 11)
• Bakterie dzielą się:
– Pseudomonas aeruginosa
co 12 minut
– Mycobacterium tuberculosis co
20 godzin
– średnio co 20 minut
• z jednej komórki bakteryjnej:
– po 8 godz - 8,4 mln
– po 12 godz - 34 mld0
10000
20000
30000
40000
50000
60000
70000
20 40 60 80 100 120 140 160 180 200 220 240 260 280 300 320 340 360 380 400
Mikrobiologia
Budowa endospory
exosporium
ściana zbudowana z białek
keratynopodobnych
błona komórkowa zew.
peptydoglikan
błona komórkowa wew.
materiał genetyczny (DNA)
15% całkowitej masy przetrwalnika to
dwupikolinian wapnia
Charakterystyka laseczek
Clostridium
C. perfringens
C. sporogenes
C. septicum
C. difficile
C. botulinum
C. tetani
Bacillus
B.anthracis
B.cereus
B.subtilis
Geobacillus
stearothermophilus
Coxiella burnetii - pałeczka G- (riketsje) formy przypominające endospory
Drobnoustroje występują wszędzie
np.
> powietrze 500 - 1000 drobnoustrojów / m3
> ziemia uprawna 1.000.000.000 drobnoustrojów / g
> woda pitna do 100 drobnoustrojów / ml
> skóra ludzka 100 - 1.000.000 drobnoustrojów / cm2
> odchody 10.000.000.000 drobnoustrojów / g
Sanityzacja
• czynność polegająca na zmniejszeniu liczby drobnoustrojów w określonym środowisku do tzw. poziomu bezpiecznego np.: wietrzenie, mycie
Antyseptyka
• niszczenie drobnoustrojów w ranach, na błonie śluzowej i na skórze ludzi za pomocą antyseptyków
Antyseptyk• związek chemiczny w stężeniu nie działającym
szkodliwie na organizm
• wprowadzony za pomocą:
• polewania
• pędzlowania
• smarowania
• płukania
• w postaci aerozolu
Dezynfekcja
• zespół czynności mający na celu zniszczenie
wegetatywnych form drobnoustrojów chorobotwórczych
znajdujących się poza organizmem żywiciela, za
pomocą związków chemicznych (odkażających)
DEZYNFEKCJA
1. Nie może zastępować sterylizacji;
2. Dezynfekcja termiczna - przewaga nad
chemiczną;
3. Nie należy stosować dezynfekcji chemicznej,
jeżeli bardziej odpowiednia jest sterylizacja,
dezynfekcja termiczna, lub zastosowanie sprzętu
jednorazowego użycia.
Czynniki dezynfekcyjne
FIZYCZNE:
- ciepło wilgotne: para wodna, gorąca woda
(DEZYNFEKCJA TERMICZNA)
- promieniowanie nadfioletowe
- filtrowanie
CHEMICZNE (DEZYNFEKCJA CHEMICZNA):
- w postaci płynu,
- w postaci pary, gazu
DEZYNFEKCJA CHEMICZNO -TERMICZNA
Promieniowanie UV
1. Długość fali 253,7 nm
2. optymalna temperatura 27 °C do 40 °C
3. wilgotność względna ok. RH 65 %
4. bójczy, gdy drobnoustroje w powietrzu, w czystej wodzie, na
gładkich powierzchniach,
5. ograniczenia - zanieczyszczenia, „zacienienia”
6. stosowane m. in. do dezynfekcji powietrza, wody (np. wody do
płukania w urządzeniach myjąco-dezynfekujących
Idealny środek dezynfekcyjny
• Szerokie spektrum działania
• nieszkodliwy dla ludzi i zwierząt
• działanie w niskich temperaturach
• trwałość w roztworach macierzystych i użytkowych
• dobra rozpuszczalność
• skuteczne działanie w różnym pH
• łatwa przenikliwość przez śluz
• aktywność w obecności substancji organicznych (krew, ropa,
tłuszcze)
• bezwonny, tani, łatwo dostępny
Aseptyka
sposób postępowania mający na celu niedopuszczenie do
zakażenia miejsc, płynów lub przedmiotów jałowych,
np.
• - aseptyka ran chirurgicznych
• - aseptyka pożywek stosowanych w mikrobiologii
• polegająca na opalaniu wylotów probówek
• pielęgniarka aseptyczna (podczas zabiegu)
Sterylizacja (wyjaławianie)
• zespół czynności fizyko -chemicznych lub
mechanicznych (filtrowanie) prowadzacych do
całkowitego zniszczenia lub usunięcia wegetatywnych
i przetrwalnikowych form drobnoustrojów
znajdujących się w określonym materiałe, płynie lub
miejscu.
Pojęcie stanu “sterylności” jest jednoznaczne,
czyli
przedmiot jest sterylny albo niesterylny
METODY STERYLIZACJI
1. Fizyczno-termiczne:
- parą wodną,
- suchym gorącym powietrzem.
2. Fizyczne, nietermiczne:
- za pomocą promieni jonizujących,
- filtracyjna (w stopniu ograniczonym)
3. Chemiczno-fizyczne:
- gazowa tlenkiem etylenu
- formaldehydowa.
Filtracja
• wyjaławianie płynów przez filtry, które posiadaja
pory różnych rozmiarówzawsze jednak są mniejsze
od wymiarów bakterii
• filtracji podlegają:
– witaminy
– hormony
– surowice odpornościowe
– antybiotyki
Ustawa z dnia 5 grudnia 2008 r. Dz.U. 2008 nr 234 poz. 1570
o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u
ludzi
Rozdział 3
Zakażenia związane z udzielaniem świadczeń
zdrowotnych oraz innych czynności, w trakcie
wykonywania których dochodzi do naruszenia ciągłości
tkanek ludzkich
Postępowanie zmierzające do zmniejszenia egzogennych zakażeń szpitalnych
pacjent
sprzęt
produkty
spożywcze
sala
chorych
powietrze
woda
kontakt
z personelem
chory
z czynnym
zakażeniem
personel
nosiciel szczepu
szpitalnego
po
dg
rzewa
nie
chlo
row
an
ie
steryliza
cja
dezy
nfek
cja
odpowiednie
sprzątanie
ubranie ochronne
leczenie
Normy
Klasyfikacja wg Spaulding’a
• Narzędzia krytyczne mają kontakt ze sterylnymi miejscami -
wymagają sterylizacji
• Narzędzia półkrytyczne mają kontakt z błonami śluzowymi –
mogą być sterylizowane lub dezynfekowane
• Narzędzia niekrytyczne mają kontakt z nieuszkodzona skórą -
mogą być myte lub dezynfekowane
Oporność na preparaty biobójcze
Najbardziej
oporne
przetrwalniki bakterii (np.
Clostridium difficile)sterylizacja
Prątki (np. M. tuberculosis) dezynfekcja wysokiego
stopnia
Małe wirusy lub wirusy
bezosłonkowe
(np. Poliovirus)
dezynfekcja
średniego stopnia
Grzyby (np. Candida) dezynfekcja
niskiego stopniaBakterie
Najmniej
oporne
Średnie wirusy lub
osłonowe (np. HIV)
Różne etapy i fazy definiowane są w następujący sposób:
faza 1 podstawowe badanie metodą zawiesinową, bez obciążenia,
dotyczy podstawowego działania produktu – bez wyznaczania
parametrów
czyli bez odnoszenia się do praktyki !!!!
faza 2 etap 1 test zawiesinowy w odpowiadających ich praktycznemu
użyciu:
zanieczyszczenie, woda twarda, czas działania, temperatura
faza 2 etap 2 test nośnikowy w warunkach odpowiadających ich
praktycznemu użyciu: zanieczyszczenie, twarda woda,
symulacja warunków praktycznych (zanurzenie lub pokrycie),
czas działania, temperatura
faza 3 badania w warunkach praktycznych – do tej pory brak
standaryzacji
Fazy testowania produktów
przeznaczenieFaza
etap
Zakres działania mikrobójczego
Bakterio-
bójczy
Grzybo-
bójczy
Drożdżo-
bójczy
Mykobakterio
- bójczy
Bójczy wobec
pątków
grużlicy
Wiruso-
bójczy
Sporo-
bójczy
Działanie podstawowe1
PN-EN
1040
PN-EN
1275
PN-EN
14347
Dezyenfekcja
powierzchni
(warunki czyste
I brudne)
2.1PN-EN
14348
PN-EN
14348
PN-EN
14476
2.2Dezynfekcja
narzędzi
(warunki czyste
I brudne)
2.1PN-EN
13727
PN-EN
13624
PN-EN
13624
PN-EN
14348
PN-EN
14348
PN-EN
14476
2.2prEN
14561
prEN
14562
prEN
14562
prEN
14563
prEN
14563
Metody badania skuteczności mikrobójczej
preparatów dezynfekcyjnych stosowanych w
obszarze medycznym
Wrażliwość wirusów na środki dezynfekcyjne
• Wirusy bezosłonkowe hydrofilne - nie reagują z
lipidami
• wirusy bezosłonkowe słabo hydrofilne - trudno
reagują z lipidami
• wirusy osłonkowe słabo lipofilne - słabo reagują
z lipidami
• wirusy osłonkowe lipofilne - dobrze reagują z
lipidami
Wirusy osłonkowe
lipofilne reagują dobrze z lipidami
• Orthomyxovirus - wirus grypy
• Herpesvirus- opryszczka
• Hepacivirus - Hepatitis C
• Coronavirus - SARS
• Filvoirus - Ebola, Marburg
• Retrovirus - HIV, HTLV 1
Wirusy bezosłonkowe
hydrofilne nie reagują z lipidami
• Picornawirusy (RNA)
– Poliovirus - wirus nagminnego porażenia dziecięcego
– Coxsackie - biegunka, zakażenie górnych dróg
oddechowych (opryszczkowe zapalenie gardła)
– ECHO - „przeziębienie”
• Parvovirus B19 - przełom aplastyczny, rumień zakaźny
(choroba piąta), obrzęk płodu
Istotne znaczenie dla prawidłowo
przeprowadzonej dezynfekcji ma:
• stężenie
• czas działania
• stopień zakażenia środowiska
• zanieczyszczenie substancjami organicznymi
• pH środowiska
• temperatura środowiska
Istotne znaczenie dla prawidłowo
przeprowadzonej dezynfekcji ma:
Spektrum preparatu
• bakteriobójczy
• grzybobójczy
• sporobójczy
• prątkobójczy
• wirusobójczy (działa wobec wirusów:
– bezosłonkowych
– osłonkowch
B - bakterie
Tbc - prątki
F - grzyby
V - wirusy
P - pierwotniaki
Przyczyny niskiej aktywności środka dezynfekcyjnego
• Niewłaściwy dobór preparatów
• niewłaściwe przygotowanie roztworu (zbyt twarda woda)
• zbyt niskie stężenie preparatu
• niewłaściwe przechowywanie preparatu
• niewłaściwe stosowanie w aparatach o skomplikowanej budowie
• zastosowanie niejałowego antyseptyku lub środka dezynfekcyjnego
Przyczyny powstawania szczepów opornych na środki
dezynfekcyjne
• Adaptacja drobnoustrojów do warunków środowiska
• długie stosowanie preparatu o niskim stężeniu w środowisku
zanieczyszczonym organicznie
• stosowanie naczyń nieumytych po zmianie płynu, przed
ponownym napełnieniem
Chemiczne środki dezynfekcyjne
• 1. Środki utleniające - podchloryny, chloraminy, ozon, woda utleniona,
nadmanganian potasu, jodyna
• 2. Alkohole - etylowy, izopropylowy
• 3. Aldehydy - formaldehyd, glikosal, aldehyd glutarowy
• 4. Biguanidy - chlorheksydyna, digodwuheksametylenamina
• 5. Barwniki - fiolet krystaliczny (pioktanina), błękit metylenowy, zieleń
brylantowa, zieleń malachitowa
Kontrola procesu sterylizacji
i urządzeń
STREFA 1artykułów brudnych
STREFA 2artykułów czystych
STREFA 3artykułów sterylnych
BARIERA
BARIERA
Pakowanie sprzętu
• opakowania wielorazowego użytku
– pojemniki sterylizacyjne: z zaworem, z filtrem (jednorazowy /wielorqzowy)
• opakowania jednorazowego użytku
– papier sterylizacyjny
– torebki papierowe
– włóknina
– opakowanie papierowo foliowe
– materiał Tyvek
– folia wielowarstwowa
Rękawy i torebki papierowo-foliowe
Opakowania sterylizacyjne
pakowanie w pierwszą
warstwę
pakowanie w drugą
warstwę
pakiet gotowy
pakiety składowane w
magazynie sterylnym a następnie
transportowane do... oddziałów
bloku operacyjnego
Pakowanie sprzętu - najistotniejsze błędy
• w grupie „jednorazowych”
– bawełna: prześcieradła, materiał operacyjny...
– wielokrotne wykorzystywanie materiałów jednorazowych
– inny materiał
• w grupie „wielorazowych”
– puszka Schimmelbuscha
Metody sterylizacji w praktyce szpitalnej
- metody termiczne
• autoklawy:
– 121°C - 15 min
– 134°C - 3 min
• aparat na suche gorące powietrze z wymuszonym obiegiem
– 160°C - 120 min
– 180°C - 30 min
• aparat na suche gorące powietrze bez wymuszonego obiegu powietrza
– 160°C - 150 min
– 180°C - 45 min
Kontrola procesu sterylizacji
• kontrola fizyczna
• kontrola chemiczna
• kontrola biologiczna
KONTROLA STERYLIZACJI
Fizyczna obserwacja zegarów wskazujących
temperaturę
ciśnienie
czas
KONTROLA STERYLIZACJI
Chemiczna
zewnętrzne jednoparametrowe
• wskaźniki nalepianie na pakiety
• zmieniające zabarwienie pod wpływem prawidłowego
działania jednego parametru
wewnętrzne wieloparametrowe
• wskaźniki nalepianie na pakiety
• zmieniające zabarwienie pod wpływem prawidłowego
działania wszystkich parametru
KONTROLA STERYLIZACJI
Biologiczna
• Sporal A zawiera przetrwalniki Geobacillus stearothermophilus
• ulega całkowitemu wyjałowieniu tylko wtedy,
• gdy temperatura wewnątrz autoklawu
• wynosi nie mniej niż 121 C
• w czasie nie krótszym niż 20 minut
• koperta z krążkiem bibułowym zawierającym 10 log 8 do 10 log 9
• przetrwalników umieszczona w małej szalce w autoklawie w miejscu najtrudniejszego dostępu czynnika sterylizującego
MIKROBIOLOGICZNA KONTROLA STERYLIZACJI
• Do laboratorium należy dostarczyć:• - szalkę z użytym do sterylizacji sporalem
• - sporal kontrolny - nieużyty, wyjęty dokładnie z tej samej paczki
• W laboratorium:
• posiewa się na podłoże bulionowe i inkubuje przez 7 dni w cieplarce w
temperaturze 55C
MIKROBIOLOGICZNA KONTROLA STERYLIZACJI
• W laboratorium:• posiewa się na podłoże bulionowe i inkubuje przez 7 dni w cieplarce w
temperaturze 55C
• Wynik ujemny - brak wzrostu - brak zmętnienia w bulionie
• Wynik dodatni - wzrost - zmętnienie w bulionie
• wykonanie preparatu mikroskopowego
• ocena obecności laseczek -na skutek wykiełkowania przetrwalników
WYNIK PO 7 DNIACH
MIKROBIOLOGICZNA KONTROLA STERYLIZACJI
• Zastosowanie systemu wizualno-chemicznego (ATTEST)
• wewnętrzna miniprobówka zawierająca przetrwalniki umieszczona jest w
zewnętrznej probówce zawierającej podłoże bulionowe
• miniprobówka zostaje umieszczona w autoklawie w miejscu najtrudniejszej
penetracji pary wodnej
• po procesie sterylizacji naciska się na kapsel, zmiażdżeniu ulega
wewnętrzna miniprobówka i przetrwalniki przenikają do bulionu
• miniprobówka umieszczona zostaje w specjalnym inkubatorze na 24-48
godzin
• zmiana zabarwienia wskazuje na reakcje biochemiczne zachodzące w
przypadku rozwoju form wegetatywnych bakterii z form
przetrwalnikowych
WYNIK PO 48 godzinach
MIKROBIOLOGICZNA KONTROLA STERYLIZACJI
• System fluorescencyjny
• kapilara zawierająca przetrwalniki umieszczona w autoklawie
• w miejscu najtrudniejszej penetracji pary wodnej
• w przypadku nieprawidłowego procesu sterylizacji
przetrwalniki bakteryjne i enzymy pozostają aktywne. Enzym
przekształca substrat zawarty w pożywce w produkt
fluorescencyjny - zapala się lampka czerwona lampka w
czytniku
WYNIK PO 2 godzinach
Kontrola sterylizacji prowadzonej innymi metodami
Geobacillus stearothermophilus
• do kontroli sterylizacji z zastosowaniem pary nadtlenku
wodoru
• inne metody sterylizacji również podlegają kontroli
biologicznej
Materiały wielokrotnego użycia
• Użytkowanie
• Dezynfekcja
• Mycie
• Suszenie, serwis
• Pakowanie
• Sterylizacja
• Przechowywanie
• Transport
• Użytkowanie
Przygotowanie sprzętu do sterylizacji
• dezynfekcja po użyciu
• umycie, wysuszenie, kontrola, (konserwacja)
• kompletowanie, opakowanie
• ułożenie w komorze sterylizatora
• kontrolowany proces sterylizacji
• wyładunek z komory sterylizatora
• przechowywanie,
• dystrybucja, transport
• otwieranie opakowania
Jak kupować?
1. Czy jest wielokrotnego użycia?
2. Gdzie będzie użytkowany (strefa)?
3. Czy trzeba i można go myć (M), dezynfekować (D), sterylizować (S), składować?
4. Instrukcja tych czynności, dostarczona przez dystrybutora!!!
5. Miejsce, metody i środki M,D,S - czy mamy i czy zgodne z zaleceniami? (EO-drogi oddechowe)
6. Czy powstają odpady - specjalny sposób utylizacji?
Koło Sinner’a
Ręce
Techni-
ka wg
Aylife
Dezynfekcja rąk
(WHO 2009)
1. przed kontaktem z pacjentem
2. przed procedurami aseptycznymi/czystymi
3. Po ekspozycji na materiał biologiczny
4. po kontakcie z pacjentem
5. po kontakcie ze środowiskiem pacjenta
S&M
akcja czyste rece
Mała „dziura“ w rękawiczkach ma wielkość 5000 nm (10-9 metra) !
Herpes-virus
150 - 250 nm
Mumps-virus
120 - 150 nm
Influenza-
virus
120 - 150 nm
HI-virus
100 - 120 nm
Variola virus
120 - 320 nmAdeno-virus
70 - 80 nm
Polymona-virus
44 - 55 nm
Hepatitis-B-virus
40 - 45 nm
Poliomyelitis-virus
ca. 25 nm
