GEMİ KİRA SÖZLEŞMESİ - Anasayfatbbyayinlari.barobirlik.org.tr/TBBBooks/549.pdf · “BARECON 89” BARECON 2001 : CThe Baltic and International Maritime Council Standard Bareboat

TRKYE BAROLAR BRL

GEM KRASZLEMES

Trkiye Barolar Birlii Yaynlar : 320

GEM KRA SZLEMES

ISBN: 978-605-9050-81-4

Trkiye Barolar BirliiMays 2016, Ankara

Trkiye Barolar BirliiOuzlar Mah. Bar Mano Cad.Av. zdemir zok Soka No: 8

06520 Balgat ANKARATel: (312) 292 59 00 (pbx) Faks: 312 286 55 65

www.barobirlik.org.tr - [email protected]

Basken Matbaa

zveren Soka 25/B Demirtepe-Ankara

(0312. 229 64 54 - 230 54 50)

GEM KRA SZLEMES

Dr. Salih NDER

Ankara 2016

5

NDEKLER

NSZ ..................................................................................................13

KISALTMALAR ...................................................................................15

GR ......................................................................................................17

I. KONU VE AMA ......................................................................17

II. KAPSAM VE PLAN ..................................................................19

III. METOD VE YAKLAIM ........................................................19

BRNC BLMKAVRAMSAL YAKLAIM

I. TANIMI VE UNSURLARI ............................................................21

A) TANIMI .....................................................................................21

B) UNSURLARI ..............................................................................23

1- Geminin Kullanmnn Geici Olarak Devri Taahhd ......23a) Genel Olarak ....................................................................................23b) Gemi .................................................................................................24c) Kullanmn Geici Olarak Devri ..........................................28

aa) Zilyetliin Devri ......................................................................28bb) Teknik darenin Devri ............................................................30cc) Ticari darenin Devri ...............................................................31

2- Kira Bedeli deme Taahhd ................................................33

3- Anlama ......................................................................................35a) Genel Olarak ....................................................................................35b) ekli ...................................................................................................36c) Tip Gemi Kira arter Partileri ........................................................40

aa) Genel Olarak ............................................................................40bb) BARECON arter Partileri ....................................................41

aaa) BARECON 74 ...................................................................41aaaa) BARECON A ...........................................................42bbbb) BARECON B ...........................................................45

bbb) BARECON 89 ...........................................................47

6

GEM KRA SZLEMES

ccc) BARECON 2001 ...............................................................51cc) Genel lem artlar .................................................................62

II. TARAFLARI ....................................................................................68A) KRAYA VEREN ......................................................................68

1- Genel Olarak.....................................................................................682-Yeni Malik ..........................................................................................703- Sicile erh ..........................................................................................71

B) KRACI .......................................................................................77

III. HUKUK NTEL ......................................................................79

IV. UYGULANACAK HUKUK .........................................................80

V. TRLER .........................................................................................86A) IPLAK GEM KRA SZLEMES ......................................86B) DONATILMI GEM KRA SZLEMES............................88

VI. BENZER SZLEMELERLE KARILATIRILMASI ..............89

A) FNANSAL KRA SZLEMES ...........................................89

B) ZAMAN ARTER SZLEMES ..........................................98

C) NAVLUN SZLEMES .......................................................1091- Yolculuk arteri Szlemesi ........................................................1102- Krkambar Szlemesi ...................................................................113

D) GEM YNETM SZLEMES .........................................114

KNC BLM

KRAYA VERENN BORLARI

I. GEMY TESLM BORCU .............................................................117

A) GENEL OLARAK ...................................................................117

1- fa Taraflar .........................................................................119

2- fa Konusu ...........................................................................120a) Geminin Denize Elverili Olmas ........................................120b) Geminin, Kira Szlemesi le Gdlen Amaca Uygun Bir ekilde Kullanma Hazr Olmas......................123

3- fa Zaman ...........................................................................127

4- fa Yeri .................................................................................130

B) HLALNN SONULARI .....................................................132

7

GEM KRA SZLEMES

1- Geminin Ge Teslimi ........................................................132a) Genel Olarak ..........................................................................132

b) Kiraya Verenin Sorumlu Tutulamayaca Sebeplerle ...............................................................................134

c) Mcbir Sebeplerle .................................................................135

d) Kiraya Verene Atfedilen Sebeplerle ...................................137

2- Geminin Erken Teslimi ....................................................139

3- Geminin Teslim Yerinin Deimesi ................................141a) Kiraya Verene Atfedilemeyen Sebeplerle ...........................141

b) Mcbir Sebeplerle ..................................................................142

c) Kiraya Verene Atfedilen Sebeplerle .....................................143

II. GEMY KULLANIMA UYGUN BULUNDURMA BORCU ..145A) GENEL OLARAK ...................................................................145

1- Geminin Kira Szlemesinin Kurulmasndan Sonra El Deitirmesi.......................................................................149

2- nc Kiinin Snrl Ayni Hak Sahibi Olmas ...........151

3- Geminin Kamulatrlmas................................................153B) HLALNN SONULARI .....................................................156

III. SZLEMEDE BELRLENEN KULLANIM AMACINA UYGUN GEM ADAMI TAHSS ETME BORCU ....................157

A) GENEL OLARAK ...................................................................157B) HLALNN SONULARI ....................................................163

IV. GEMYE AT MAL YKMLLKLER LE YAN GDERLERE KATLANMA BORCU..........................................164

A) GENEL OLARAK ...................................................................164


V. AYIBA KARI TEKEFFL BORCU ...........................................170

A) GENEL OLARAK ...................................................................170

1- Ayp Kavram .....................................................................171

2- Ayba Kar Tekeffln artlar ......................................175a) Geminin Teslim Edilmi Olmas ...........................................175

b) Geminin Aypl Olmas ..........................................................178

8

GEM KRA SZLEMES

c) Muayene ve hbar Klfetlerinin Sresinde Yerine Getirilmi Olmas ................................................ 179

3- Geminin Teslimi Anndaki Ayplar ...............................185

4- Geminin Tesliminden Sonraki Ayplar ..........................188

B) HLALNN SONULARI ..........................................................190

1- Gemideki Aybn Giderilmesini Talep Hakk......................190

2- Gemideki Ayb Kiralayan Adna Giderme ve Bu Nedenle Yaplan Masraflar Kira Bedelinden ndirme Hakk .........192

3- Kira Bedelinde ndirimi Talep Hakk ...................................195

4- Kira Bedelinin denmemesini veya nceden denmi Kira Bedellerinin adesini Talep Hakk ...............................198

5- Geminin Deitirilmesini Talep Etme Hakk ......................202

6- Kira Szlemesini Feshetme Hakk .......................................206

7- Tazminat Talep Etme Hakk ..................................................209

VI. ZAPTA KARI TEKEFFL BORCU .........................................210

A) GENEL OLARAK ...................................................................210


NC BLM

KRACININ BORLARI

I. GENEL OLARAK ..........................................................................215

II. GEMY TESELLM BORCU .....................................................216

A) GENEL OLARAK ...................................................................216


III. GEMY SGORTALATMA BORCU ........................................223

A) GENEL OLARAK ...................................................................223


IV. GEMY SZLEMEYE UYGUN OLARAK VE ZENLE KULLANMA BORCU .................................................................232

A) GENEL OLARAK ...................................................................232


9

GEM KRA SZLEMES

V. GEMNN LETLMESNDEN DOLAYI, NC KLERN KRAYA VERENE KARI YNELTECEKLER STEMLER KARILAMA BORCU .................................................................241

A) GENEL OLARAK ...................................................................241


VI. GEMNN AYIPLARININ GDERLMESNE, GSTERLMESNE VE GEMDE YENLK VE DEKLK YAPILMASINA KATLANMA BORCU ..................................248

A) GENEL OLARAK ...................................................................248


VII. GEMNN BAKIMI, AYIPLARINDAN DOMAYAN TAMRLER VE PARALARININ DETRLMES LE LETLMESNDEN DOAN GDERLERE KATLANMA BORCU ..........................................................................................257

A) GENEL OLARAK ...................................................................257


VIII. GEM ADAMLARININ ALITIRILMASINDAN DOAN BOR VE YKMLLKLERE KATLANMA BORCU ......262

A) GENEL OLARAK ...................................................................262


IX. KRA BEDELN DEME BORCU ...........................................267

A) GENEL OLARAK ...................................................................2671- fa Konusu .....................................................................................2682- fa Zaman .......................................................................................2703- fa ekli ............................................................................................2714- fa Yeri .............................................................................................272

B) HLALNN SONULARI .....................................................2731- Genel Olarak...................................................................................2732- Kiraya Verenin Szlemeyi Fesih Hakk ....................................2753- Kiraya Verenin Hapis ve Rehin Hakk .......................................276

a) Genel Olarak ............................................................................276b) Kiraya Verenin Hapis Hakk .................................................278

aa) Kiraya Verenin Kiracya Ait Tanr ve Kymetli Evrak zerindeki Hapis Hakk .....................................278

bb) Kiraya Verenin Kiracya denecek Navlunu Teminat Altna Alan Hapis Hakk ................................................285

c) Kiraya Verenin Rehin Hakk ................................................288

X. GEMY ADE ETME BORCU ...................................................291

A) GENEL OLARAK ...................................................................291


DRDNC BLMGEM KRA SZLEMESNN SONA ERMES

I. GENEL SONA ERME NEDENLER............................................303

II. KRA SZLEMESNE ZG SONA ERME NEDENLER ..309

A) KRA SRESNN SONA ERMES ......................................309

B) BELRSZ SREL KRA SZLEMESNDE FESH..........312

C) OLAANST FESH ..........................................................3171- nemli Nedenlerle Fesih ..............................................................317

2- Kiracnn flas Nedeniyle Fesih ..................................................323

3- Kiracnn lm Nedeniyle Fesih...............................................326

D) TARAFLARIN BORCA AYKIRI DAVRANILARI NEDENYLE KRA SZLEMESNN SONA ERMES ..3311- Kiracnn Kira Bedelini dememesi Nedeniyle Fesih ............331

2- Gemiyi Szlemeye Uygun Olarak ve zenle Kullanma Borcunun hlali Nedeniyle Fesih ...............................................337

3- Ayba Kar Tekeffl Nedeniyle Fesih ......................................341

SONU ...............................................................................................347

KAYNAKA .......................................................................................357

A. KTAPLAR ...............................................................................357

B. MAKALELER ..........................................................................362

Mutluluk kaynam ve en byk desteim

sevgili eim

ve ocuklarma

13

NSZ

Deniz ticaretinde gemi maliyetlerinin ykseklii ve gemi sa-hibi olmann getirdii mali ykmllk ve riskler, geminin kiralanmas yoluyla teminini her zaman iin daha avantajl duruma getirmitir. Sz konusu avantajlar nedeniyle gemi-nin, kira szlemesiyle temin edilmesi Trk denizciliinde sk bavurulan bir yoldur. Buna ramen szleme lkemizde ilk defa 01/07/2012 tarihinde yrrle giren Trk Ticaret Kanu-nu ile dzenlenmitir. Uygulamada ise szleme BIMCO tara-fndan hazrlanan ve BARECON n adyla anlan standart formlar kullanlarak yaplmtr. Szleme hakknda ise Trk doktrininde bu gne kadar zel bir alma yaplmamtr. Bu bakmdan Gemi Kira Szlemesi isimli alma Ankara niversitesi Sosyal Bilimler Enstitsnde doktora tezi olarak hazrlanm ve 20/01/2016 tarihinde Tez Jrisi tarafndan oy birlii ile kabul edilmitir.

Konunun belirlenmesi ve almann tamamlanmas srecinde akademik destek ve danmanln her zaman yanmda gr-dm tez danmanm Prof. Dr. Hakan KARAN bata olmak zere almann bu aamaya getirilmesindeki titiz inceleme ve tavsiyelerinden dolay tez jri yeleri Prof. Dr. Hseyin AL-TA, Do. Dr. Mehmet ZDAMAR, Do. Dr. smail DEMR ve Yrd. Do. Dr. Fevzi TOPSOYa kranlarm sunarm. Ayrca almann kitap olarak basmn stlenen ve yayn hayatna kazandran Trkiye Barolar Birlii Bakan Av. Prof. Dr. Metin FEYZOLU ve Ynetim Kurulu yelerine teekkr ederim.

Son olarak akademik almalarm esnasnda her zaman ken-dilerinden fedakrlk yapan, varlklar mutluluk kaynam ve en byk desteim olan sevgili eim ve ocuklarma en kalbi kranlarm sunuyorum.

Dr. Salih [email protected]

15

KISALTMALAR

AEHFD : Atatrk niversitesi Erzincan Hukuk Fakl Dergisi

Bakanlk : Ulatrma, Denizcilik ve Haberleme Bakanl

BARECON A : The Baltic and International Maritime Conference Standard Bareboat Charter Code Name: BARECON A

BARECON B : The Baltic and International Maritime Conference Standard Bareboat Charter Code Name: BARECON B

BARECON 89 : The Baltic and International Maritime Council Standard Bareboat Charter Code Name:

BARECON 89

BARECON 2001 : CThe Baltic and International Maritime Council Standard Bareboat Charter Code Name: BARECON 2001

BATDER : Banka ve Ticaret Hukuku Dergisi

BIMCO : Baltk ve Uluslararas Denizcilik Konseyi (The Baltic and International Maritime Council)

Bkz : Baknz

C : Cilt

DEDFD : Dokuz Eyll niversitesi Denizcilik Fakltesi Dergisi

DEHFD : Dokuz Eyll niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi

DK : Deniz Kanunu

dn : Dipnot

E : Esas No

FKK : 6361 sayl Finansal Kiralama, Faktoring ve Finansman irketleri Kanunu

Mlga FKK : 3226 sayl Finansal Kiralama Kanunu

GHFD : Gazi niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi

HHFD : Hacettepe niversitesi Hukuk Fakltesi Dergisi

HD : Hukuk Dairesi

HMK : 6100 sayl Hukuk Muhakemeleri Kanunu

TSBD : stanbul Ticaret niversitesi Sosyal Bilimler Dergisi

K : Karar No

KHHD : Kazanc Hakemli Hukuk Dergisi

m : Madde

MHFHAD : Marmara niversitesi Hukuk Fakltesi Hukuk Aratrmalar Dergisi

MHUK : 5718 sayl Milletleraras zel Hukuk ve Usul Hukuku Hakknda Kanun

N : Number / No

Mlga BK : 818 sayl Borlar Kanunu

Mlga TTK : 6762 sayl Trk Ticaret Kanunu

S : Say

s : Sayfa

TBBD : Trkiye Barolar Birlii Dergisi

TBK : 6098 sayl Trk Borlar Kanunu

TMK : 4721 sayl Trk Medeni Kanunu

TNBD : Trkiye Noterler Birlii Dergisi

TTK : 6102 sayl Trk Ticaret Kanunu

TUGSK : 4490 sayl Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunu

vd : Ve devam

Vol : Volume

Y : Yl

17

GR

I. KONU VE AMA

6762 sayl Trk Ticaret Kanununun1 (Mlga TTK) yrrlk-te olduu dnemde gemi kira szlemesiyle ilgili olan tek h-km, Kanunun 890. maddesiydi. Bu madde ise sadece sicile kaytl gemilerin kiralanmasnda Trk Borlar Kanununun gayrimenkul kiralarna ilikin hkmlerinin kyas yolu ile uygulanacan dzenlemekteydi. Gemi kira szlemesinin lkemiz denizciliinde yaygn olarak uygulanmasna karn, konu hakknda sz konusu madde dnda neredeyse hibir hkme yer verilmemesi szlemenin uygulanmas esnasn-da ortaya kan hukuk uyumazlklarn zmn olumsuz ynde etkilemekteydi. Bu durum, 6102 sayl yeni Trk Tica-ret Kanununda gemi kira szlemesi konusunda ayrntl d-zenlemeler getirilmesini zorunlu hale getirmitir. Bu anlamda 14/02/2011 tarihli ve 27846 sayl Resm Gazetede yaynlanan ve 01/07/2012 tarihinde yrrle giren 6102 sayl Trk Tica-ret Kanununun2 (TTK) getirdii en nemli yeniliklerden birini, kanunun 1119 ile 1130. maddeleri arasnda dzenlenen, Gemi Kira Szlemeleri oluturmaktadr.

Trk Ticaret Kanunu ile ilk defa dzenlenmesine ramen gemi kira szlemesi, lkemiz denizcilii ve deniz hukuku asn-dan yeni bir kavram deildir. Gerekten de deniz tamacl-nda gemiye duyulan ihtiya karsnda, yeni bir gemi ina

1 09/07/1956 tarihli ve 9353 sayl Resm Gazete2 14/02/2011 tarihli ve 27846 sayl Resm Gazete

18

GEM KRA SZLEMES

ettirmenin ok uzun zaman almas, gemi maliyetlerinin yk-seklii ve gemi sahibi olmann getirdii mali ykmllk ve riskler, geminin kiralanmas yoluyla teminini her zaman iin daha avantajl duruma getirmitir. Sz konusu avantajlar ne-deniyle geminin, kira szlemesiyle temin edilmesi Trk de-nizciliinde olduka sk bavurulan bir yol olmutur.

Gemi kira szlemesi ile genel olarak, kiraya veren bir gemi-yi belli bir bedel karlnda kiracnn kullanmna brakma-y; kirac ise bu edim karlnda kira bedeli demeyi taahht etmektedir. Bu anlamda ilk bakta gemi kira szlemesinin dier kira szlemelerinden ok da farkl olmad kanaatine varlabilir. Ancak kiraya verenin gemi ile birlikte gemi adam-larn da kiracnn emrine vermeyi stlenmesi ve kiracnn ge-miyi sigortalatma borcunun bulunmas gibi hususlar gemi kira szlemesini, dier kira szlemesi trlerinden ayrmaktadr. Dier bir ifadeyle gemi kira szlemesi, taraflarna adi kira szlemesinde bulunan klasik hak ve borlarn yan sra baz zel hak ve borlar getiren bir deniz hukuku szlemesidir. Bu zel durumu szlemenin uygulanmasndan kaynaklanan bir takm nemli hukuk sorunlar da beraberinde getirmektedir.

Gemi kira szlemesinin lkemiz denizciliinde yaygn bir uygulama alan bulmasna ramen, Trk hukuk doktrininde, bugne kadar, szlemenin kendine zg yaps ve uygulan-masndan kaynaklanan hukuk sorunlarn inceleyen zgn bir alma yaplmamtr. Bu husus gemi kira szlemesi konu-sunun ele alnp ayrntl bir ekilde incelenmesini gerekli kl-maktadr. Bu kapsamda gemi kira szlemesinin akademik bir almada incelenmesi ve benzer szlemelerden ayrlan hu-suslarnn belirlenmesi Trk hukuk doktrini asndan faydal olduu gibi szlemeye ilikin olarak uygulamada yaanan so-runlarn zmne de katk salayacaktr.

Bu kapsamda almann amac, gemi kira szlemesinin tan-m, unsurlar, taraflar, hukuk nitelii, benzer szlemelerden farklar, taraflarn hak ve borlar ile sona ermesinin maddi hu-kuk, uygulama ve doktrindeki mevcut grler nda ayrn-tl ekilde incelenmesidir.

19

GEM KRA SZLEMES

II. KAPSAM VE PLAN

alma drt blmden olumaktadr. Konuya giri yapabil-mek asndan almann birinci blmnde gemi kira szle-mesinin tanm, unsurlar, taraflar ve hukuk nitelii incelen-dikten sonra szlemeye uygulanacak hkmler aklanmaya allmtr. Yine bu blmde gemi kira szlemesinin trle-rine deinilmi ve benzer szlemeler ile karlatrlmas ya-plmtr. Anlan blmde ayrca Dnya denizcilik sektrnde gemi kira szlemelerinin akdedilmesinde yaygn olarak uy-gulanan BARECON standart szleme trleri hakknda bun-larn tarihsel geliimine uygun olarak genel bilgiler verilmitir.

almann ikinci ve nc blmnde kiraya verenin ve kiracnn gemi kira szlemesinden doan borlar detayl bir ekilde ele alnmtr. Bu blmlerde taraflarn borlarn ifa etme ekil ve zamanlar zerinde durulurken sz konusu borlarn ihlal edilmesi durumunda ortaya kabilecek hukuk uyumazlklara zm yollar aranmtr. Bu konular ele al-nrken zellikle BARECON 2001 eklinde isimlendirilen tip szlemede yer alan hkmler ve konunun Trk hukuku bak-mndan nasl dzenlendii zerinde durulmu ve konuya k tutabilecek Yargtay tihatlar ile ngiliz Mahkemelerinin ka-rarlarna yer verilmitir. almann drdnc blmnde ise gemi kira szlemesinin genel ve zel sona erme sebepleri ile szlemenin sona ermesinin sonular incelenmitir.

III. METOD VE YAKLAIM

Uygulamada gemi kira szlemeleri, szlemenin taraflarnca ayrca hazrlanmak yerine genellikle bu konuda hazrlanm tip szlemeler zerinden yaplmaktadr. Sz konusu tip szle-melerin en ok kullanlan ise Baltk ve Uluslararas Denizcilik Konseyi (The Baltic and International Maritime Council) tarafn-dan ilki 1974 ylnda hazrlanan ve trne gre BARECON n adyla anlan tip szlemelerdir. Bunlardan en gnceli ve en ok kullanlan BARECON 2001 eklinde isimlendirilen tip szlemedir.

20

GEM KRA SZLEMES

Trk Ticaret Kanununun genel gerekesinde de belirtildii ze-re, gemi kira szlemesine ilikin kanunda yer alan hkmler yedek hukuk kural niteliindedir. Bu nedenle taraflar, gemi kira szlemesine farkl hkmlerin uygulanmasn kararla-trmakta serbesttirler. Akdedilen gemi kira szlemesinde ve Trk Ticaret Kanununda hkm bulunmayan hallerde ise Kanunun 1130. maddesinde yaplan yollama gereince Trk Borlar Kanununun adi kira szlemesine ilikin hkmleri ta-mamlayc hukuk normu olarak uygulama alan bulmaktadr.

Gemi kira szlemesine ilikin Trk Ticaret Kanununun ge-tirdii hkmler yedek hukuk kural niteliinde olduundan uygulamada gemi kira szlemelerinin yine, arlkl olarak ngiliz hukukunun etkisinde kalnarak hazrlanan ve BARE-CON 2001 eklinde isimlendirilen tip szleme esas alnarak akdedilmeye devam edilebilecei dnlmektedir. Bununla birlikte Trk Ticaret Kanununun dzenlemesinden sonra gemi kira szlemelerinden doacak hukuk uyumazlklarn -zmnde Trk hukuku uygulanmasna daha sk rastlanaca yadsnamaz bir gerektir. Dolaysyla almann hazrlanma-snda Trk hukukunun yannda yabanc hukuk kaynaklarn-dan toplanan veriler objektif bir gzle deerlendirildikten son-ra, tmevarm yntemi kullanlmtr.

Yukarda yer verilen nedenlerle lkemizde yaplacak gemi kira szlemelerine Trk hukukunun uygulanaca dnce-sinden hareket edilmitir. Bu kapsamda almann hazrlan-masnda, szlemenin dzenlendii 6102 sayl Trk Ticaret Kanununun hkmleri; burada hkm bulunmayan hallerde ise ayn Kanunun 1130. maddesinde yaplan yollama gereince Trk Borlar Kanununun adi kira szlemesine ilikin hkm-leri esas alnmtr. Ayrca yeri geldike konunun BARECON 2001 tip szlemesinde dzenleni eklinden bahsedilmitir.

21

BRNC BLM

KAVRAMSAL YAKLAIM

I. TANIMI VE UNSURLARI

A) TANIMI

Trk Ticaret Kanunun1 1119(1). maddesi uyarnca gemi kira szlemesini, Kiraya verenin belirli bir sre iin geminin kulla-nlmasn, kira bedeli karlnda, kiracya brakmay stlendii bir szleme eklinde tanmlamak mmkndr2. TTKnn 1119(2). maddesinde ise Kiraya verenin, gemi ile birlikte gemi adamlar-n da kiracnn emrine vermeyi stlenmesi, szlemenin niteliini deitirme(yecei) hkme balanmaktadr. Bu anlamda gemi ile birlikte gemi adamlarnn hizmetinin de kira szlemesinin konusuna dhil edilmesi, szlemeyi gemi kira szlemesi ol-maktan karmaz3.

1 14/02/2011 tarihli ve 27846 sayl Resm Gazete2 Gemi kira szlemesi hukukumuzda ilk defa Trk Ticaret Kanunu

ile dzenlenmektedir. Trk Ticaret Kanunu tasarsnn gemi kira szlemesine ilikin ksmnda Fransz Hukuku model olarak alnmtr. Tasarnn hazrlk almalarnda ayrca Alman ve Norve Hukuklarnn ilgili hkmleri de gz nnde bulundurulmutur. Bkz. nan, S.: Bareboat and Time Charters in the New Turkish Commercial Code (a short comparison to German Draft dated 2011), Recent Developments in Maritime Law, stanbul 2012, s. 25.

3 etingil / Kender / nan / Yazcoluna gre, bu durumda kiraya veren gemi adamlar ile olan i szlemelerini kiracya devretmekte ise sorun yoktur. Fakat aksi halde yani kiraya veren bu szlemelerin taraf olmaya devam ediyorsa kira ilikisinin varl ok phelidir. Bkz. etingil, E. / Kender, R. / nan, S. A. / Yazcolu, E.: Trk Ticaret Kanununun Deniz Ticaretine Ayrlan Drdnc Kitabnda Hkmlerin Deitirilme-sine Dair Tasar Tasla, Deniz Hukuku Dergisi 2002, zel Say, s. 115.

22

GEM KRA SZLEMES

Trk Ticaret Kanununun bu tanm aslnda konusu geminin, adamlar olmakszn kiracya tahsis edilmesi olan plak Gemi Kira Szlemesine (Bareboat Charter Contract)4 ilikin-dir5. Oysa gemi kira szlemesinin konusu gemi ile birlikte gemi adamlarnn hizmetinin de kiracya tahsis edilmesini ngren Donatlm Gemi Kira Szlemesi6 (Demise Charter Contract) isimli bir tr daha bulunmaktadr7. TTKnn 1119(2). maddesi, donatlm gemi kira szlemesinin de hukuk nitelik olarak bir gemi kira szlemesi olduunu ve dolaysyla bu tr szlemelerin de gemi kira szlemesine uygulanan kurallara tbi olduunu belirtmektedir. Aslnda her iki hkmde belir-tilen gemi kira szlemeleri tek tanm altnda toplanarak uy-gulamayla uyumluluk salanabilirdi8. Fakat bu takdirde gemi adamlarnn hizmetlerinden, kiralanmalar ile yararlanlabile-cei gibi kanun koyucu tarafndan da istenilmeyen bir sonu ortaya kabilirdi. Bu nedenle Trk Ticaret Kanununda da ya-pld gibi szlemenin temel tanmnn verilmesi ile yetinil-mesi ve gemi adamlarnn hizmetlerinin de szlemeye dhil edilebileceinin ayrca kabul edilmesi daha yerinde olmutur. Buradan hareketle gemi kira szlemesi, kiraya verenin gemi-nin kullanlmasn plak olarak9, geici bir sre iin, kira bede-

4 Okay, S.: Deniz Ticareti Hukuku II, B. 2, stanbul 1971, s. 3; Aknc, S.: Deniz Hukuku - Navlun Mukaveleleri, stanbul, 1968, s. 13, dn. 1.

5 plak gemi kira szlemesinin farkl bir tanm, 23/06/2000 tarihli ve 24088 sayl Resm Gazetede yaynlanan Trk Uluslararas Gemi Sicili Ynetmeliinin 4(1)(j). maddesinde j) plak Kiralama (Bareboat): Bir lke bayrandaki geminin, bir donatan/iletici sorumluluunda baka bir lke bayrana geici bir sreyle gemesini salayan, geminin gider-lerinin kimin tarafndan hangi lde karlanaca zel anlamalara tabi olan kiralamay, eklinde yaplmaktadr.

6 Bkz. Yargtay 11. HD., 11.10.2012, E. 2011/8537, K. 2012/15837.7 Algantrk Light, S. D.: CMI Tarafndan Gemi letme Mteahhidinin

(Bareboat Charterer) Tesciline likin Yaplan almalar ve Deerlendirme, TSBD, Y. 4, S. 8, 2005, s.150.

8 Nitekim Yargtay bir kararnda, szleme ieriinden dava konusu teknenin kaptan ve personeli ile birlikte kiraya verildiini ve bu nedenle de szlemenin plak kira szlemesi niteliinde olmadn belirtmektedir. Bkz. Yargtay 11. HD., 11.10.2012, E. 2011/8537, K. 2012/15837.

9 Is the hire of the a naked ship Bkz. Bonnick, S.: Gram on Chartering Documents, Second Edition, London, New York, Hamburg, Hong Kong

23

GEM KRA SZLEMES

li karlnda, kiracya brakmay stlendii szleme olarak tanmlanabilir 10.

B) UNSURLARI

Gemi kira szlemesinin adi kira szlemesinde olduu gibi; kullanmann geici olarak devri taahhd, kira bedeli deme taahhd ve taraflar arasnda anlama olmak zere unsuru vardr11.

1- Geminin Kullanmnn Geici Olarak Devri Taahhd

a) Genel Olarak

Gemi kira szlemesi, geminin kullanlmasnn kiracya geici bir sre iin braklmasn ama edinir. Bu nedenle sz konusu edimin taahhd szlemenin asli unsurudur ve taahhdn yaplmas szlemenin kurulabilmesi asndan yeterlidir12. Ta-ahhde uygun olarak geminin kullanlmasnn kiracya devre-dilmesi, kiraya veren tarafndan stlenilen bu borcun ifasndan ibarettir. Ancak aada ele alnaca zere kiraya verenin bu-radaki taahhd, benzer szlemelerden farkl olarak geminin teknik ve ticari idaresini de iine alacak ekilde btn kont-rolnn kiracya devrini kapsamaktadr13. u kadar ki; sz-

1988, s. 82.10 lgener ise 22/4/1926 tarihli ve 818 sayl Trk Borlar Kanununun 248.

maddesinden hareketle gemi kira szlemesini Gemi kira szlemesi yle bir szlemedir ki, gemi maliki kiralayan, onunla gemi iletme mteahhidine cret karlnda geminin kullanlmasn terk etmeyi taahht eder. eklinde tanmlamaktadr. Bkz. lgener, F.: arter Szlemeleri I: Genel Hkmler, Sefer arter Szlemeleri, stanbul 2000, s. 35.

11 Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, Ankara 2009, s. 48; nan, bu unsurlara ayrca belirli bir sre unsurunu da eklemektedir. Bkz. nan, S.: Bareboat and Time Charters in the New Turkish Commercial Code, s. 26.

12 Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, s. 47.13 lgener, F.: Gemi letme Mteahhidi, Gemi Yneteni ve Zaman arte-

reri Kavramlar, Deniz Hukuku Dergisi, Y. 6-7 (2001-2002), S. 1-4, s.12; Gorton, L./ Ihre, R./ Sandevrn, A./ Hillenius, P.: Shipbroking and Char-tering Practice 2009, s. 112; Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mte-ahhidinin Tescili, s.153.

24

GEM KRA SZLEMES

leme konusu olan gemi kavramndan anlalmas gerekenin ve szleme ile kiracya kullanlmas braklan devrin kapsa-mnn ayrca ortaya konmas, konunun daha iyi anlalmasn salayacaktr. Bilindii gibi geminin tanm bakmndan gerek ulusal14 ve yabanc15, gerekse uluslararas16 mevzuatta bir yek-nesaklk yoktur. Bunun sebebi, tanmn yapld mevzuatn farkl amalarla kaleme alnm olmasdr17. Bu nedenle burada gemi kavramndan ne anlalmas gerektii gemi kira szle-mesinin dzenlendii Trk Ticaret Kanunu esas alnarak ak-lanacaktr.

b) Gemi

Gemi kira szlemesini dier kira szlemelerinden ayran en nemli zellik konusunun gemi olmasdr. Bu bakmdan suda kullanlan ancak gemi saylmayan yzer aralarn kira-ya verilmesi, tek bana gemi kira szlemesine vcut vermez. Dolaysyla geminin tanmlanmas, tanm kapsamndaki ara-

14 rnein, 1957 tarihli Gemi Sicili Nizamnamesinin hkmleri gerein-ce sicile kayt edilemeyen gemilerin tescili iin hazrlanan 4490 sayl Trk Uluslararas Gemi Sicili Kanunu (TUGSK) 2(a). maddesinde gemi: Gemi: Ticari amala kullanlan her trl yk, yolcu ve ak deniz balk gemilerini ifade eder. eklinde tanmlanmaktadr.

15 Gerekten de ngiliz Deniz Ticaret Kanununda denizde krekten baka aletle sefer yapan her tekneyi gemi olarak tanmlarken; Hollanda Ticaret Kanunu, ad ve nevi ne olursa olsun, btn deniz vastalarn gemi ola-rak tanmlamaktadr. Bkz. Akan, P.: Deniz Hukukunda Geminin Enkaz Haline Gelmesinin Hukuki Nitelii ve Sonular, stanbul 2005 (Geminin Enkaz Haline Gelmesi), s. 11; Farkl tip szlemelerdeki gemi tanmlar iin Bkz. Gaskell, N. / Asariotis, R. / Baatz, Y.: Bills of Lading: Law and Contracts, London 2000, s. 161-166.

16 Grigs, P. / Williams, R. / Farr, J.: Limitation of Liability For Maritime Cla-ims, Fourth Edition, London 2005, s.12, 13; Lahey/Visby Kurallarna (m. 1/d.) gre deniz tamaclnda kullanlan her trl ara, gemi tanmna dhildir. Grld zere bir aracn gemi saylabilmesi iin deniz ta-maclnda kullanlabilinmesi yeterlidir. Birlemi Milletler Genel Kuru-lu tarafndan 11/12/2008 tarihinde kabul edilen Rotterdam Kurallarnda da (m. 1/25) geminin sz konusu tanm korunmutur. Bkz. Gnay, M. B.: Hazrlk almalarnn Inda Lahey/Visby Kurallar (Rotterdam Kurallar ile Karlatrmal Olarak), Ankara 2013, s. 85, 86 (Lahey/Visby Kurallar).

17 Kalpsz, T.: Deniz Ticareti Hukuku, Birinci Cilt (Giri Gemi), Ankara 1971, s. 73.

25

GEM KRA SZLEMES

larn tabi olaca hkmlerin belirlenmesi18 yannda, bunlarn kiralanmasna ilikin szlemelerin gemi kira szlemesi kap-samnda olup olmadnn belirlenmesi asndan byk ne-me sahiptir.

6762 sayl Mlga Trk Ticaret Kanununun19 816. maddesinde gemi, tahsis edildii gayeye uygun olarak kullanlmas, denizde ha-reket etmesi imknna bal bulunan ve pek kk olmayan her trl tekne olarak tanmlanmaktayd. Kanunun bu tanmndan, de-nizde hareket etmeyen veya denizde kullanlmayan veya tekne eklinde ina olunmayan aralarn gemi kapsamnda saylma-d ve bunlarn kullanlmasnn devrini ngren szlemele-rin gemi kira szlemesi kapsamnda olmad aka anlal-maktayd. Bununla birlikte bu tanm, sadece denizde hareket etmeyi ve tekne olmay esas almas, dolaysyla geminin gncel tanmndan uzak olmas bakmndan eletirilmekteydi20. Nite-kim gnmzde gemi sadece denizde deil, ayn zamanda i sularda da kullanlmaktadr. Bununla birlikte gnmz gemi mhendislii ve inasnda kaydedilen gelimeler sonucunda gemilerin tekne eklinin dnda yaplmas da mmkn hale gelmitir21.

Tanma ilikin sz konusu eksiklik ve eletirilerin giderilmesi amacyla TTKnn 931(1). maddesinde geminin yeni bir tanm

18 Kalpsz, T.: Deniz Ticareti Hukuku, s. 84; Mandaraka Sheppard, A.: Modern Maritime Law, Second Edition, London & New York 2007, s. 14.

19 09/07/1956 tarihli ve 9353 sayl Resm Gazete20 Ticaret Kanununda gemi tarif edilirken denizde deil, suda ibaresinin

tercih edilmesi ve bu suretle nehir ve gllerde hareket eden gemilerle yaplan ticaretin de Ticaret Kanununun deniz ticaret ile ilgili V. Kitabnn kapsamna sokulmas daha uygun olurdu. Kalpsz, T.: Deniz Ticareti Hukuku, s. 79; tekne kelimesinin kullanlmas, denizde faaliyet gsteren yeni baz aralarn gemi saylmamas nedeniyle gemiye dair hkmlerin uygulanma imknn ortadan kaldrmaktadr ve bu ihtiyalar karlamamaktadr. Bkz. Kender, R.: Gemi, 40. Ylnda Trk Ticaret Kanunu, stanbul 1997, s. 248; Atamer, K.: Gemilerde Ayni Haklara ve Cebri craya Uygulanacak Hukuk, Deniz Hukuku Dergisi, Y. 6-7 (2001-2002), S. 1-4, s. 80.

21 Nitekim Kalpsze gre: Bir cismin gemi addolunabilmesi iin tekne olmas lazm geldii halde, gemi inanda allm tarz ve ekilde iml edilmi bulunmas gerekmez. Geminin kendisi iin ina edildii gayeye gre, tekne mutad gemi eklinden farkl bir tarzda iml edilmi olabilir. Bkz. Kalpsz, T.: Deniz Ticareti Hukuku, s. 76.

26

GEM KRA SZLEMES

yaplmtr. Buna gre; tahsis edildii ama, suda hareket etmesini gerektiren, yzme zellii bulunan ve pek kk olmayan her ara, kendiliinden hareket etmesi imkn bulunmasa da, bu Kanun bak-mndan gemi saylr. Bu yeni dzenleme ile gemi tanmnn geniletildii, denizde hareket etme ve tekne artlarndan vaz geildii; bunun yerine suda hareket etme ve yzme zellii bulunan her aracn gemi addedildii grlmektedir22. Yeni h-km bunlara ilaveten yzme zellii bulunmas artyla ken-diliinden hareket etmesi imkn bulunmayan su aralarn da gemi olarak nitelendirmektedir.

Trk Ticaret Kanununun bu hkmnden hareketle bir su ara-cnn gemi olarak kabul edilmesi iin, ncelikle tahsis edildi-i ama suda hareket etmesini gerektirmelidir. Dolaysyla, bir yere devaml suretle demirlenme, karaya oturtulma veya karada bulundurulma suretiyle lokanta, otel veya dier her-hangi bir ekilde iletilen su aralar, tahsis edildii ama suda hareket etmesini gerektirmediinden gemi tanmnn kapsam dndadr23. Tabiatyla bu tr aralarn kiralanmas suretiyle devrini ngren szlemeler gemi kira szlemesinin konusu-nu oluturmaz. Aksine yzme zellii bulunan ve pek kk olmayan bir su arac, kendiliinden hareket etmesi imkn bu-lunmasa da gemi sayldndan, bunlarn kiralanmas suretiyle devrini ngren szlemeler gemi kira szlemesinin konusu-nu oluturur.

Geminin tanm bakmndan her iki Trk Ticaret Kanununun ortak zellii sz konusu tekne veya aracn pek kk ol-mamas kstasn kabul etmesidir24. Ancak bu ifadeden ne an-lalmas gerektiine ilikin bir aklama her iki Kanunda da yaplmamtr. Doktrinde, pek kk olmama ifadesinden;

22 Karan, H.: The Draft Turkish Maritime Law, Journal of Maritime Law and Commerce, Vol. 36, N. 4, October 2005, s. 480; Algantrk Light, S. D.: TTK Tasarsnn Deniz Ticareti Balkl Beinci Kitab ile Getirilen Dzenlemeler ve Deerlendirmeler, TSBD, Y. 5, S. 10, 2006, s. 126.

23 Kalpsz, T.: Deniz Ticareti Hukuku, s. 81.24 Gnay, B.: Lahey/Visby Kurallar, s. 86.

27

GEM KRA SZLEMES

denizin tehlikelerine kar koyacak byklkte olma25 veya normal bir deniz yolculuunun tehlikelerine kar koyabilme ve byle bir yolculuu tamamlayacak nitelikte olma26 lt-nn anlalmas gerektii ifade edilmektedir. Geminin Trk Ticaret Kanunundaki yeni tanm gncel ihtiyalarn kar-lanmas asndan daha elverilidir. Ancak kanunda tanm yaplmayan ve somut bir lye dayanmayan pek kk ol-mayan kavramnn geminin tanm bakmndan korunmas anlalr deildir27. Bu kavram ile ancak belirli byklkteki veya kapasitedeki su aralarnn gemi olarak kabul edilmesi ve bunun tartmaya yer brakmayacak ekilde dzenlenmesi, bu aralarn kiralanmasnn tbi olaca hukuki rejimin kolayca belirlenmesi bakmndan daha doru olurdu.

Trk Ticaret Kanununda gemiler tahsis edilme veya kullanl-ma amac bakmndan ticaret gemisi olmayan gemiler ve tica-ret gemileri olarak ikiye ayrlr. Nitekim TTKnn 931(1). mad-desinde ticaret gemisi olmayan geminin; 931(2). maddesinde ise ticaret gemisinin tanm yaplmaktadr. TTKnn 931(2). maddesinde verilen tanmdan hareketle, kimin tarafndan ve kimin adna veya hesabna kullanlrsa kullanlsn suda ekono-mik menfaat salama amacna tahsis edilen veya fiilen byle bir ama iin kullanlan her gemi ticaret gemisidir. Tanmn-dan da anlalaca zere ticaret gemisi olmann ilk art, Trk Ticaret Kanunu anlamnda gemi vasfna sahip olmaktr. Dier nemli art ise geminin suda ekonomik menfaat salama ama-cna tahsis edilmi veya fiilen byle bir ama iin kullanlm olmasdr. Bu nitelikteki bir geminin kimin adna veya hesa-bna veya kimin tarafndan kullanldnn ise ticaret gemisi saylmasna bir etkisi yoktur.

25 Tekil, F.: Deniz Hukuku, B. 6, stanbul 2001, s. 68 (Deniz Hukuku); Can, M.: Deniz Ticaret Hukuku Ders Kitab, Cilt I: Giri-Gemi-Deniz Hukuku Kiileri, Ankara 2000, s. 11 (Deniz Ticaret Hukuku); Akan, P.: Geminin Enkaz Haline Gelmesi, s. 5; Okay, S.: Deniz Ticareti Hukuku I, (Giri-Ge-mi-Donatma ve Donatma tiraki), B. 3, stanbul 1970, s. 79.

26 Kalpsz, T.: Deniz Ticareti Hukuku, s. 77.27 Gnay, B.: Lahey/Visby Kurallar, s. 86.

28

GEM KRA SZLEMES

Bir geminin TTKnn 931. maddesi bakmndan ticaret gemisi olup olmamas ona uygulanacak hkmlerin belirlenmesi bak-mndan nem tar28. Nitekim TTKnn 935(1). maddesinde ak-sini ngren kanun hkmleri sakl kalmak kaydyla, bu Kanunun de-niz ticaretiyle ilgili hkmleri ticaret gemileri hakknda uygulanr. denilmektedir. Gemi kira szlemelerine ilikin hkmler ise TTKnn 935(1). maddesi anlamnda, Trk Ticaret Kanununun deniz ticaretiyle ilgili hkmleri arasndadr. Bu anlamda Trk Ticaret Kanununun gemi kira szlemelerine ilikin hkmle-ri, kural olarak, TTKnn 931(2). maddesinde tanmlanan ticaret gemileri hakknda uygulanabilir29. Dier bir deyile suda eko-nomik menfaat salama amacna tahsis edilmeyen veya fiilen byle bir ama iin kullanlmayan gemilerin kiralanmas gemi kira szlemesinin konusunu oluturmaz30. Bununla birlikte bu emredici bir dzenleme deildir. Szleme serbestisi ilkesi ge-rei taraflar, ticaret gemisi olmayan bir geminin kiralanmasna da Trk Ticaret Kanununun gemi kira szlemelerine ilikin hkmlerinin uygulanmasn kararlatrabilirler. Bu halde tica-ret gemisi olmayan bir geminin kiralanmas hakknda da sz konusu hkmler uygulama alan bulabilir.

c) Kullanmn Geici Olarak Devri

aa) Zilyetliin Devri

Zilyetlik, eya zerindeki fiili hkimiyettir31. Zilyetlik ayn zamanda eya zerindeki ahsi haklarn32 kullanlmasna da

28 Kalpsz, T.: Deniz Ticareti Hukuku, s. 84, 99; Kender, R./ etingil, E.: Deniz Ticareti Hukuku (Takip Hukuku ve Deniz Sigortalar le Birlikte) Temel Bilgiler, 12. Bas, stanbul 2010, s. 37, 38.

29 nan, S.: Bareboat and Time Charters in the New Turkish Commercial Code, s. 25.

30 nan, S.: Bareboat and Time Charters in the New Turkish Commercial Code, s. 25.

31 Ouzman, M. K. / Barlas, N.: Medeni Hukuk, Giri Kaynaklar Temel Kavramlar, stanbul 2008, (Medeni Hukuk), s. 132; Erta, .: Eya Hukuku, B. 9, zmir 2011, s. 27.

32 Gemi eya olarak bir tanr eyadr. Bu nedenle, Tanr eyalarn sahiplii hakknda uygulanan ilkeler gemi sahipliine de uygulanr. Bkz. Mandaraka Sheppard, A.: Modern Maritime Law, s. 296.

29

GEM KRA SZLEMES

imkn salar33. Bu anlamda gemi kira szlemesinde geminin kullanlmasnn kiracya braklabilmesi iin, geminin zilyetli-inin kiracya devredilmesi gerekmektedir34. nk geminin szleme uyarnca kullanlabilmesi, zilyetliinin kiracya dev-redilmesine baldr. Geminin kiracya teslim edilmesi ile te-sis edilen dereceli zilyetlik yaps ierisinde kiracya bir alacak hakkna dayanan dorudan35 zilyetlik salanmaktadr36. Kira-cnn buradaki zilyetlii, kiisel bir hakka dayand iin ayn zamanda feri zilyetliktir37. Fakat burada kirac donatan gibi szleme konusu geminin dorudan zilyedi olabilecei gibi, gemi zerindeki hkimiyetini kaptan aracl ile srdrmesi durumunda olduu gibi dolayl zilyet de olabilir.

Gemi zilyetliinin devri iin uygulamada geminin fiilen ki-racya teslimi aranmasna ramen, bunun yerine gemiyi tem-sil eden belgelerin veya geminin kullanlmasna zglenmi anahtarlar38 gibi aralarn kiracya teslimi de yeterli kabul edil-melidir39. Burada gemi zilyetliinin devrinin kira szlemesine uygun olarak yaplmas dier bir deile geminin, kira szle-mesinde gdlen ama dorultusunda kullanlmaya elverili olarak teslim edilmesi devrin geerlilii asndan byk nem

33 Ouzman, K./ Selii, ./ Oktay-zdemir, S.; Eya Hukuku, stanbul 2009 (Eya Hukuku), s. 92.

34 Dimigen, K.: Bareboatcharter und Bareboatregistierung, Hamburg 2000, s. 3; lgener, F.: arter Szlemeleri I, s. 34; Trowbridge, C. L.: History, Development, and Characteristics of the Charter Concept, Tulane Law Review, Vol. 49, N. 4, May 1975, s. 748; LeRoy, L.: Damages Arising from Breach of Contract, Loss of Revenue, and Indirect Damages, Tulane Law Review, Vol. 72, 1997-1998, s. 763; King, B. A.: Ships as Property: Mariti-me Transactions in State and Federal Law, Tulane Law Review, Vol. 79, N. 5-6, 2005, s. 1266.

35 Gemi kira sresinde gemi iletme mteahhidinin vastasz zilyetliinde (full possession) bulunacak ve her trl kontrol belirtilen tarafa geecektir. Bkz. lgener, F.: arter Szlemeleri I, s. 35.

36 Gm, M. A.: Yeni 6098 sayl Trk Borlar Kanununa Gre Kira Sz-lemesi, stanbul 2011, s. 26 (Kira Szlemesi).

37 ztan, B.: Medeni Hukukun Temel Kavramlar, 24. Bas, Ankara 2006, s. 676; Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, s. 49; lgener, F.: Gemi letme Mteahhidi, s.13.

38 Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: zel Hkmler, s. 191.39 nceolu, M.: Kira Hukuku, Cilt I, stanbul 2014, s. 75.

30

GEM KRA SZLEMES

tamaktadr. Gemi zilyetliinin devri ile kirac artk TTKnn 1061(2). maddesi anlamnda gemi iletme mteahhidi sfatn kazanr40 ve bundan sonra nc kiilerle olan ilikilerinde donatan41 saylr42. Bu aamadan sonra gemi sahibi kiraya ve-ren de, donatan sfatn yitirir43. Bu anlamda gemi sahibi kiraya veren ve kiracnn sorumluluklar gemi zilyetliinin devri ile deiir44. Gemi kira szlemesinde gemi zilyetliinin kiracya devri ayn zamanda szlemeye uygun olarak geminin teknik ve ticari idaresinin devrini de iermektedir45.

bb) Teknik darenin Devri

Geminin teknik idaresi, geminin kullanm konusundaki karar verme yetkisini iermektedir. Ancak bundan sadece geminin sevki (seyri) konusundaki yetkiler deil ayn zamanda geminin varlnn korunmas iin gerekli olan ve geminin dier teknik idaresi olarak adlandrlan konulardaki karar verme yetkileri46 de anlalmaldr47.

40 Dimigen, K.: Bareboatcharter und Bareboatregistierung, s. 5; Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s.153.

41 Yargtay 11. HD., 02.04.2012, E. 2010/14514, K. 2012/5152.42 Szer, B.: Gemi Geminin Mtemmim Cz ile Teferruat ve Bunlarn Finansal

Kiralama Szlemesi ile Temini Halinde Ortaya kabilecek Sorunlar, stanbul 2010, s. 111 (Gemi Finansal Kiralama Szlemesi); etingil, E.: F i n a n s a l Kiralama Konusu Gemiler zerinde Gemi Alacakls Hakknn Domas ile lgili Olarak Ortaya kan Baz Sorunlar Deniz Hukuku Dergisi, Y. 4 (1999), S. 1-2, s. 11 (Finansal Kiralama Konusu Gemiler); lgener, F.: Gemi letme Mteahhidi, s.12; Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s. 154.

43 lgener, F.: Gemi letme Mteahhidi, s.14; Ayrca bu aamadan sonra gemi sahibi kiraya veren, kiraya verdii gemi dolaysyla nc kiilerle olan ilikilerinde donatan gibi sorumlu olmaz. Bkz. Yargtay 11. HD., 14.06.2011, E. 2011/3597, K. 2011/7173. Gemi alacaklar ise bu durumun istisnasn oluturur.

44 Gebb, S. A.: The Demise Charter: A Conceptual and Practical Analysis, Tulane Law Review, Vol. 49, N. 4, 1974-1975, s. 768,784.

45 lgener, F.: arter Szlemeleri I, s. 34.; Gktan, I.: Tayann Mali Mesuli-yet Sigortas P&I Koruma ve Tazmin, stanbul 2006, (Tayann Sigortas), s. 15; Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s.153.

46 lgener, F.: Zaman artererinin Gemiyi Kullanma Yetkisi ve Bunun Snrlar, MHFHAD, C. 10, S. 1-3 (1996) (Zaman artererinin Gemiyi Kullanma Yetkisi), s. 451.

47 Geminin teknik ynetimi, gemiyi sefere elverili ve szlemede belirtilen

31

GEM KRA SZLEMES

Gemi kira szlemesinde geminin kullanmnn geici bir sre ki-racya devri amalanr. Bu nedenle gemi kira szlemesinde, yol-culuk veya zaman arteri gibi dier deniz ticareti szleme tr-lerinden farkl olarak geminin kullanlmasnn ve kontrolnn esasl unsuru olan teknik idarenin kiracya devri zorunludur48.

Geminin btn manevra hareketleri, rotann belirlenmesi, kla-vuzluk hizmetinden yararlanlmas, dmen ve makine kuman-dalar, mevki tayini, radara baklmas, demirleme, meteorolo-jik haberleri deerlendirme, harita ve pusulann kullanlmas, klandrma, iaret verme ve deniz trafik kurallarna uyulmas gibi hususlar geminin sevki konusundaki yetkilere rnek ola-rak verilebilir49. Geminin sevki dnda kalan50 ve zellikle onun korunmas, tamir edilmesi, yolculuu esnasnda elverili halde tutulmas ve emniyetinin salanmas iin alnmas gerekli olan tedbirler ise geminin dier teknik idaresine dhildir51.

cc) Ticari darenin Devri

Gemi kira szlemesinde geminin ticari idaresinin de kirac-ya devri zorunludur52. Geminin ticari idaresi, daha ok onun

amaca uygun kullanma hazr halde bulundurmaktan ibaret deildir; geminin periyodik denetimleri yaptrmak ve iyi halde muhafazasna ynelik dier tedbirleri almak, Gvenli Ynetim Kodu (ISM Code) uyarnca gvenli ynetim sistemi oluturmak, gemiye ilikin gerekli belgeleri alma ve gemide bulundurma gibi iler de teknik ynetim kapsamndadr. Bkz. Kender, R. / etingil, E./ Yazcolu, E.: Deniz Ticareti Hukuku Temel Bilgiler Cilt I (6102 sayl Trk Ticaret Kanununa Gre Gncellenmi B.13, stanbul 2012, s. 134) ( Deniz Ticareti Hukuku I).

48 Trowbridge, C. L.: History, Development, and Characteristics of the Charter Concept, s. 748; Gebb, S. A.: The Demise Charter: A Conceptual and Practical Analysis, s. 766.

49 aa, T.: Navlun Szlemesi, stanbul 2004, s. 156; lgener, F.: Zaman artererinin Gemiyi Kullanma Yetkisi, s. 451; Karan, H.: Tayann Ykn Ziya ve Hasarndan Sorumluluunda Teknik Kusur-Ticari Kusur Ayrm (Teknik Kusur-Ticari Kusur Ayrm), (Yksek Lisans Tezi) Ankara 1992, s. 102, 118, 119.

50 Uygulamada da geminin idaresinin veya sevkinden baka bir kusuru aklamak iin ticari kusur kavram kullanlr. Bkz. Karan, H.: The Carriers Liability Under International Maritime Conventions: The Hague, Hague-Visby, and Hamburg Rules (The Carriers Liability), New York-Ontario 2007, s. 289.

51 Yke hizmet eden tedbirler bunun dndadr. Bkz. aa, T.: Navlun Szlemesi, s. 157.

52 lgener, F.: arter Szlemeleri I, s. 34.

32

GEM KRA SZLEMES

iletilmesi ve yk veya yolcular ile ilgili karar ve tedbirle-rin alnmas yetkisini iermektedir. Dolaysyla geminin ticari idaresi onu iletenin menfaatine hizmet ederken; teknik idaresi daha ok onun varlnn korunmas ve devam ettirilmesine hizmet etmektedir. Hangi limanlara ve ne zaman uranlaca, hangi tr yklerin tanaca, ykn ellelenmesi, yklenme-si ve korunmas, geminin yola kma veya alma saatlerinin belirlenmesi gibi hususlar geminin ticari idaresi konusundaki yetkilere53 rnek olarak gsterilebilir54.

Bazen kullanlan yetkinin geminin teknik idaresine mi yoksa ticari idaresine mi ait olduu konusu ak olmayabilir. rnein yolculuk srasnda geminin yk yer deitirilebilir veya bu yk bir ara limanda boaltlabilir55. Bu durumda sz konusu hareketin geminin teknik idaresi mi yoksa ticari idaresi kapsa-mnda m olduunu belirlemek nem arz eder56. Trk Ticaret Kanununda bu konuyu dorudan akla kavuturan bir h-km yoktur. Bununla birlikte tayann teknik kusur ve yan-gn durumundaki sorumluluunu dzenleyen TTKnn 1180. maddesinden yararlanlabilir.

TTKnn 1180(1). maddesi uyarnca, Zarar geminin sevkine veya bakaca teknik ynetimine ilikin bir hareketin veya yangnn sonucu olduu takdirde, tayan yalnz kendi kusurundan sorum-ludur. Daha ok ykn menfaati gerei olarak alnan nlemler, ge-

53 lgener, F.: Zaman artererinin Gemiyi Kullanma Yetkisi, s. 452; Ulu, .: Tayann Mutlak Sorumsuzluk Halleri, GHFD (Haziran-Aralk 2012), C. 6, S. 1-2, s. 10, 11.

54 TTKda belirtilmemi olmakla birlikte, bir geminin ticari ynetimi, geminin yk veya yolcu tama ya da tahsis edildii dier bir amaca uygun kullanm ile kazan elde etmeye ynelik szlemelerin akdedilmesi ve bu szlemelerden doan borlarn ifasna ynelik ilerin planlanmas olarak anlalabilir. Bkz. Kender, R. / etingil, E./ Yazcolu, E.: Deniz Ticareti Hukuku I, s.134.

55 Mesela aralimanda geminin bozulan dengesinin salanmas amacyla yeniden yaplan istifleme faaliyeti yk zerinde gereklemekle birlikte geminin teknik idaresine ait bir harekettir. Karan, H.: Teknik Kusur-Ticari Kusur Ayrm, s. 105, 107.

56 Aslnda teknik idare-ticari idare kavram, teknik kusur-ticari kusur gibi birbirinin kart olarak kullanlr. Bkz. Karan, H.: Teknik Kusur-Ticari Kusur Ayrm, s. 101.

33

GEM KRA SZLEMES

minin teknik ynetimine dhil saylmaz. Hkmden ilk olarak, geminin sevkine veya bakaca teknik ynetimine ilikin ha-reketlerin teknik idare kapsamnda olduu anlalmaktadr. Hkmn kar anlamndan ise daha ok ykn menfaati gere-i olarak alnan nlemlerin, geminin ticari idaresine dhil ol-duu anlalmaktadr57. TTKnn 1180(2). maddesi ise tereddt hlinde zararn, teknik ynetimin sonucu olmadnn kabul edileceini dzenlemektedir. Fakat buradan hareketle yap-lan eylemin teknik veya ticari idare kapsamnda kaldnn belirlenmesinde de benzer karinenin uygulanmas gerektii sonucuna varlamaz. nk sz konusu hkm mnhasran tayann teknik kusur ve yangn durumundaki sorumlulu-unu dzenlemektedir.

Netice olarak kullanlan yetkinin geminin teknik idaresine mi yoksa ticari idaresine mi ait olduu hususunda yaplan hare-ket ile gdlen amaca baklarak58 karar verilmelidir59. Bura-da TTKnn 1180(1). maddesinde yer alan daha ok ifadesi bilinli olarak kullanlmtr. Dolaysyla kullanlan yetkinin daha ok neyi amalad gz nnde bulundurulmaldr. nk geminin teknik olarak iyi bir ekilde idaresinde nce-likle geminin dolaysyla da sahibinin menfaati varken; gemi-nin ticari idaresinde yani onun ticari olarak verimli bir ekilde kullanlmasnda ise daha ok ileteninin menfaati bulunmak-tadr60. rneimize dnecek olursak, sz konusu ykn yer

57 Sz konusu hkm Mlga TTKnn 1062. maddesinin yeniden kaleme alnm hli olduundan benzer sonuca Mlga TTKnn 1062. maddesinden de varlmaktayd. Bkz. Karan, H.: Teknik Kusur-Ticari Kusur Ayrm, s. 154, 155.

58 Benzer bir durum denizcilik ve ticari kusur ayrm bakmndan da sz konusudur. Anglo-Amerikan yargs bu problemi fayda kriteri temelinde zmtr. Buna gre Anglo-Amerikan yaklam izgisinde gemiden ok yklerin menfaatine olan nlemleri almadaki kusur ticari kusurdur. Bkz. Karan, H.: The Carriers Liability, s. 289.

59 aa, T.: Navlun Szlemesi, s. 158.60 ayn kusur genellikle hem geminin hem de ykn menfaatini etkiliyorsa

belirsizlik ortaya kabilir. Kusurun yol at hatal ykleme ykn emniyetini olduu kadar geminin dengesini dorudan veya yklerin emniyetinin sonucu olarak da tehlikeye atabilir. Bu durumda hatal yklemeden kaynaklanan kayp veya zarar kim karlayacaktr. Bu sorunun cevab iin, gerek olayda alnan

34

GEM KRA SZLEMES

deitirilmesi veya boaltlmas geminin korunmas amacyla yaplm ise geminin teknik idaresi sz konusudur61. Bunlar ykn korunmas amacyla yaplm ise, geminin ticari idaresi sz konusu olur62. Kullanlan yetkinin veya yaplan hareketin ksmen baka bir amaca hizmet etmesi ise sonucu deitirmez63.

2- Kira Bedeli deme Taahhd

TTKnn 1119(1). maddesinde gemi kira szlemesinin, kira bedeli karlnda yaplaca ak ekilde hkme balanmak-tadr. Bu adan gemi kira szlemesinin bir dier unsuru kira bedeli deme taahhddr. Dolaysyla geminin kullanmnn ivazsz64 olarak devri gemi kira szlemesine vcut vermez65. Bununla birlikte sz konusu hkmde kira bedeli ifadesi kul-lanlmasndan dolay kirann para66 veya bunun dnda misli olan veya olmayan bir eya olabilecei sonucuna da varlmak-tadr67. Bunlarn yannda kira bedeli kira konusu eyden elde

tedbirin ana nedeni bulunmaldr. Denizcilik kusuru ve ticari kusur arasndaki bu ayrm, alnmayan tedbirlerin asl amacna baldr ve bu nedenle her bir olayn gereklerinden kartlr. Bkz. Karan, H.: The Carriers Liability, s. 289.

61 Bunlarn dnda yk havalandrmak, ykleri istiflemek, zel kargo blmlerinin ssn kontrol etmek, branda ile kapaklar yamura kar korumak, soutma aralar ile sy aada tutmak, mavna zerindeki ykn kaymamas iin yk gvenlii tedbiri almak gemiden ok ykn menfaatine hizmet eden hareketlerdir ve geminin teknik idaresi kapsamndadr. Bkz. Karan, H.: The Carriers Liability, s. 290.

62 ... ykn bakm ve muhafazasndaki kusurlar demek olan ticari kusur.. Bkz. Ulu, .: Tayann Mutlak Sorumsuzluk Halleri, s. 10.

63 Karan, H.: Teknik Kusur-Ticari Kusur Ayrm, s. 106, 135.64 Bu ivaz unsuru, kiray ariyet ve karzdan ayrr. Bkz. Tandoan, H.:

Borlar Hukuku, zel Bor likileri, C II, stisna (Eser) ve Vekalet Szle-meleri, Vekaletsiz Grme, Kefalet ve Garanti Szlemeleri, B II, Ankara 1982, s. 14 (zel Bor likileri, C II).

65 bedelin denmesi gerektii hususunda taraflar anlamak zorundadr. Aksi halde, kira szlemesi kurulmu olmaz. Bkz. Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: 6098 sayl Trk Borlar Kanununa Gre Borlar Hukuku Dersleri (zel Hkmler), 10. Bask, stanbul 2012, s. 184 (zel Hkmler).

66 Kira szlemesinde karlk (ivaz), kural olarak parayla denir. Bkz. Gkyayla, E.: Trk Borlar Kanununun Kira Bedelinin Belirlenmesine likin 344. Maddesinin Deerlendirilmesi (Kira Bedelinin Belirlenmesi), KHHD, Y. 2013, C. 9, S. 103-104, s. 19.

67 Gm, M. A.: Kira Szlemesi, s. 26; Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: zel Hkmler, s. 185; Gkyayla, E.: Kira Bedelinin Belirlenmesi, s. 19; Alta,

35

GEM KRA SZLEMES

edilen cironun belirli bir ksm veya yzdesi olarak da belirle-nebilir68. Bu anlamda taraflar kira bedelinin kiraya verilen (r-nein balk gemisi) gemi ile elde edilecek kazancn belirli bir ksm olmasn da kararlatrabilirler. Dier taraftan kira bede-linin belirlenebilir olmas yeterli olup69, szleme yaplmadan nce aka belirlenmi olmas zorunlu deildir70.

3- Anlama

a) Genel Olarak

Gemi kira szlemesi tpk adi kira szlemesi gibi rzai bir akittir71. Bu yzden taraflarn szlemenin esasl noktalarna ilikin birbirine uygun iradelerini beyan etmeleri szlemenin kurulmas iin yeterlidir72. Taraflar gemi kira szlemesinin esasl noktalar73 olan, geminin kullanmnn kira bedeli karl-nda geici bir sre kiracya braklmas konusunda karlkl olarak anlamaldr. 6098 sayl Trk Borlar Kanunun74 (TBK)

H.: Haslat ve irket Kiras, s. 50.68 Gkyayla, E.: Kira Bedelinin Belirlenmesi, s. 19.69 Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: zel Hkmler, s. 184; Alta, H.: Haslat ve

irket Kiras, s. 50.70 Gm, M. A.: Kira Szlemesi, s. 27. Altaa gre, Kira bedeli szlemede

esasl noktadr ve bunun zerinde taraflarn anlamas ileriye braklamaz. Bedel belirlenmeden kira szlemesi uygulama konulmusa, kirac ve kiralayan sonradan belirlenen bedeli kabul ederlerse szleme devam eder. Eer bedele taraflarca itiraz edilirse, hkim gemi dnem kira bedelini kendisi belirler ve szleme ileriye dnk olarak sona erer. Bkz. Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, s. 50.

71 Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, s. 46, 47.72 Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: zel Hkmler, s. 182; Hazrlar arasn-

da birbirine uygun irade beyanlarnn yaplmas ile szleme kurulur ve hkm ve sonularn dourur; hazr olmayanlar arasnda ise szleme kabul beyannn varmas ile kurulur ancak hkm ve sonularn kabul beyannn yapld andan itibaren dourur. Bkz. Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, s. 53.

73 ... esasl noktalar taraflarca belirlenmi veya szleme artlarna ve dzenleyici hukuk kurallarna gre belirlenebilir nitelikteyse, uyuma gereklemi olur. Bkz. Kocaaa, K.: Szlemenin Kurulabilmesi iin Taraflarn rade Beyanlar Arasndaki Uygunluun Kapsamnda Yer Almas Gereken Noktalar, TBBD, S.79, 2008, s. 82 (Szlemenin Kurulabilmesi).

74 04/02/2011 tarihli ve 27836 sayl Resm Gazete

36

GEM KRA SZLEMES

12. maddesi uyarnca, taraflarn szlemenin tali noktalar zerinde uyuamam olmalar szlemenin kurulmasna en-gel deildir75. Geminin teslim edilecei yer, sefer yapabilecei yerler, kullanm tr, kira bedelinin denme ekli veya yatr-laca banka hesab szlemenin tali noktalarna rnek olarak gsterilebilir. Szlemenin sresi de bu kapsamdadr. Bu ne-denle taraflarn szlemede kira sresini belirlemeleri zorunlu deildir76. Bununla birlikte taraflar szlemenin esasl noktalar zerinde uyuamamlarsa veya bu hususlar zerinde uyu-may ileriye brakmlarsa, bu durum szlemenin kurulama-d anlamna gelir77.

b) ekli

TBKnn 12. maddesi uyarnca szlemelerde ekil serbestsi esastr78. Gemi kira szlemesi, kanunen ekil artna balan-madndan szl, yazl ve hatta rtl olarak da yaplabilir79. rnein geminin satld halde alcya teslim olunmayp sat-cnn yedinde brakld, alcnn da buna ses karmak yerine satc tarafndan geminin kendisinde bulunduu sre zarfnda yaplan dzenli demeleri kabul ettii hallerde taraflar arasn-da rtl olarak kurulmu80 bir gemi kira szlemesi vardr81.

75 lgener, F.: arter Szlemesinin Kuruluu, Deniz Ticareti Dergisi, Y. 18 (2001), Mart Says, s. 68.

76 Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: zel Hkmler, s. 185.77 Kocaaa, K.: Szlemenin Kurulabilmesi, s. 86.78 Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, s. 47; Kira szlemesinin geerlilii, herhangi

bir ekle uyulmasna bal deildir. Ancak uygulamada T.C. Maliye Bakanl Kira Kontratosu (kira szlemesi) nshalarnn kullanld grlmektedir. Kullanlan bu belge ispat ekli olarak ilev grmektedir. Bkz. Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: zel Hkmler, s. 182; arter szlemelerinde de arterparti ispat ilevi grmektedir. Bkz. Eran, G.: Konimento ve arterpartinin Hukuki Fonksiyonu, Deniz Ticareti Dergisi, Y. 5 (1988), S. 20, s. 66.

79 Dier arter szlemelerinin kuruluu da ekil artna bal deildir. Bkz. lgener, F.: arter Szlemesinin Kuruluu, s. 67.

80 rtl olarak anlamann varl zellikle kirann amacndan karlabilmektedir. Bkz. Yavuz, C. / Acar, F. / zen, B.: zel Hkmler, s. 188.

81 Yargtay bir kararnda, taraflar arasndaki demelere ilikin defter ve kaytlarn gemi kira szlemesinin varln gsterdiini belirtmitir. Bkz. Yargtay 11. HD., 20.09.2011, E. 2009/11624, K. 2011/10597.

37

GEM KRA SZLEMES

Ancak taraflar gemi kira szlemesinin belirli bir ekilde ya-plmasn kararlatrabilirler; bu takdirde, bu iradi ekil artna uygun yaplmayan szleme, TBKnn 17. maddesi uyarnca geersiz olur82.

Gemi kirasnda ekil serbestlii olsa da, ispatnn kolayl ve kabul edilirlii bakmndan bu szlemenin yazl ekilde ya-plmas daha yerinde olur83. Szl olarak yaplan bir gemi kira szlemesine uygulamada nadiren rastlanr84. Ayrca 6100 say-l Hukuk Muhakemeleri Kanunun85 200(1). maddesi uyarnca, yapldklar zamanki miktar veya deerleri ikibinbeyz Trk Lirasn geen ve bir hakkn doumu, drlmesi, devri, dei-tirilmesi, yenilenmesi, ertelenmesi, ikrar ve itfas amacyla yap-lan hukuki ilemlerin senetle ispat olunmas gerekir. Bu nedenle sz konusu miktar geen gemi kira szlemelerinin kurulmas ekle bal deilse de ispat senetle olacandan yazl ekilde yaplmas daha dorudur. Bunun yannda TTKnn 1120. mad-desi, taraflarn gemi kira szlemesini belgelendiren, tevsik edi-ci bir belgeyi dierinden talep etme hakkn tanmaktadr86. Sz konusu belge tek tarafl olarak dzenleneceinden gemi kira szlemesini tek tarafl olarak tevsik edici nitelie sahip olur87.

TTKnn 1120. maddesi, gemi kira szlemesinin tevsik edile-cei belgeyi gemi kira arter partisi olarak adlandrmakta-

82 Alta, H.: Haslat ve irket Kiras, s. 47, 48; Taraflar arter szlemesinin belirli bir ekilde yaplmas konusunda anlam iseler szleme; zerinde anlalan standart arterpartinin veya taraflarca zel olarak hazrlanan metnin imzalanmasna kadar ertelenmi olur. Bkz. lgener, F.: arter Szlemesinin Kuruluu, s. 67.

83 Tandoan, H.: zel Bor likileri, C II, s. 95; arter partilerin geerlilii iin kanuni bir ekil art yoktur. Ancak szl olarak yaplan arter par-tilerde problem teorik olarak hukuki geerliliinde deil ispat edilebilir-liindedir. Bkz. Jamieson, A.: Shipbrokers and The Law, London - Hong Kong 1997, s. 54.

84 Dimigen, K.: Bareboatcharter und Bareboatregistierung, s. 18.85 04/02/2011 tarihli ve 27836 sayl Resm Gazete86 nan, S.: Bareboat and Time Charters in the New Turkish Commercial

Code, s. 26.87 nan, S.: Bareboat and Time Charters in the New Turkish Commercial

Code, s. 26.

38

GEM KRA SZLEMES

dr. Bylelikle sz konusu hkm, Trk mevzuatna yeni bir kavram kazandrmaktadr. Bilindii zere arter veya arter parti (charter-charterparty)88 kavram denizcilikte genellikle ge-minin belirli bir bedel karlnda tahsisi szlemesini karla-maktadr89 ve kendi ierisinde eitleri bulunmaktadr90. Ancak arter kavram, gemi kira arter partisi olarak da adlandr-lan gemi kira szlemesini de iine alan daha geni bir kapsa-ma sahiptir. Bu nedenle Trk Ticaret Kanunu, yerinde olarak gemi kira szlemesini tek tarafl olarak tevsik edecek olan belgeyi gemi kira arter partisi olarak adlandrmtr91. Dier taraftan sz konusu hkmdeki bir gemi kira senedi ibare-sinden, bu senedin talep edilen tarafa tek yanl olarak sz-leme hkmlerini ierecek ekilde dzenlenerek kar tarafa verecei anlalmaktadr. Geri Trk Ticaret Kanununda bu konuda ak bir hkm yoktur. Ancak bu senedin ounlukla gemi kiracs tarafndan talep edilecei ve gemiyi kiraya veren tarafndan szleme artlarn ierecek ekilde dzenlenecei muhakkaktr. Bu durumda gemi kira senedi dzenleyenin ta-ahhdn tevsik eder. Fakat beklenilen bunun her iki tarafa imzalanmak suretiyle gemi kira szlemesini tam olarak tevsik eder hale getirilmesidir.

Gemi kira arter partisinin, taraflarn zerinde anlat gemi kira szlemesi artlarn tam olarak iermemesi durumunun

88 ... arter-parti arter mukavelesini tevsik eden senedin addr. Bkz. Eran, G.: Konimento ve arterpartinin Hukuki Fonksiyonu, s. 65.

89 Bu adlandrma szleme tiplerinin henz trlere gre ayr olarak grlmedii ve bu nedenle bu ibarelerin nemli bir rol oynamad bir dnemden kalmaktadr. Bkz. Dimigen, K.: Bareboatcharter und Bareboatregistierung, s. 3.

90 Doehring, S. J.: Chartering of Vessels for Tidelands Operations, Tulane Law Review, Vol. 32, N. 4, 1957-1958, s. 243, 244; lgener, F.: arter Sz-lemesinin Kuruluu, s. 67.

91 TTKnn 1120. maddesi mevzuatmza yeni bir kavram kazandrmtr. Bununla birlikte, madde balnn Gemi Kira Senedi olmasna ramen gemi kira szlemesinin tevsik edilecei belgenin adn gemi kira ar-ter partisi olarak belirlenmesi ikilie de neden olabileceinden ok da kullanl deildir. nk her iki kavram da neticede ayn amala d-zenlenecek belge iindir ve muhtemelen birbirinin yerine kullanlacaktr. Dolaysyla gemi kira arter partisi denizcilik uygulamasnda daha sk kullanlabilecek bir kavram olduundan almamzda, gemi kira szle-mesinin tevsik edilecei belge olarak bu kavram tercih edilecektir.

39

GEM KRA SZLEMES

ayrca deerlendirilmesi gerekmektedir. ncelikle gemi kira szlemesi taraflarn iradelerini karlkl ve birbirine uygun olarak aklamalaryla TBKnn 1. maddesi anlamnda kurul-mu olur. Bu nedenle szlemenin kurulmasndan sonra d-zenlenecek olan gemi kira arter partisinin szlemesinin ku-rulmasna bir etkisi yoktur92.

te yandan gemi kira szlemesinden farkl hkmler ieren gemi kira arter partisinin szlemenin ieriine etkisini, sz-lemesinin yazl ve szl olarak yapld durumlar bakmn-dan ayrmakta yarar vardr.

Gemi kira szlemesinin yazl olarak yapld durumlarda szleme ve ieriinin ispat kolaydr. Bunun yannda TBKnn 17(2). maddesinin TBKnn 13 vd. maddelere yapt atf dola-ysyla taraflar szlemenin yazl ekilde yaplmas gerektii hususunda anlam iseler, szlemede yaplacak deiiklikle-rinde yazl ekilde yaplmas zorunludur. Bu nedenle taraflar-dan birinin dzenleyecei gemi kira arter partisinin gemi kira szlemesinin esasl ve tali artlarn tam olarak iermemesinin gemi kira szlemesi ve ieriine etkisi olmaz. Bu durum yeni bir gemi kira szlemesi kurulmas veya mevcut szlemenin artlarnn deitirilmesi iin yaplm bir neri olarak kabul edilebilir.

Gemi kira szlemesinin szl olarak yapld durumlarda da szlemeden farkl hkmler ieren gemi kira gemi kira arter partisinin gemi kira szlemesi ve ieriine etkisi olmaz. Zira bu durumda da yeni bir gemi kira szlemesi kurulmas veya mevcut szlemenin artlarnn deitirilmesi iin yaplm bir nerinin yapld kabul edilir. Fakat bu halde hem szleme-nin hem de ieriinin ispat kolay olmadndan gemi kira sz-lemesinin esasl ve tali artlarn tam olarak iermeyen gemi kira arter partisine itiraz edilmelidir. Aksi halde gemi kira

92 nan, S.: Bareboat and Time Charters in the New Turkish Commercial Code, s. 26; ekil art bulunmadndan arter szlemesinin kuruluu arterpartinin dzenlenmi olmasna bal deildir. Bkz. lgener, F.: arter Szlemesinin Kuruluu, s. 67.

40

GEM KRA SZLEMES

arter partisinin aslnda gemi kira szlemesinin ieriini yan-stmadn ispat kolay olmayacaktr.

Netice olarak TTKnn 1120. maddesinin mevcut haliyle uygu-lamada hukuk uyumazlklara yol aaca grlmektedir. Bu nedenle sz konusu hkmn yeniden ele alnmas gerekmek-tedir. Dolaysyla kanaatimce sz konusu maddede, gemi kira arter partisinin taraflarca szleme artlarn ierecek ekilde dzenlenmesinin ngrlmesi ve bunun (en azndan kira be-delinin belirli bir miktar gemesi halinde)szlemenin geerli-lik art olarak kabul edilmesi daha yerinde olacaktr. Nitekim ileride deinilecei zere gnmz denizcilik uygulamasnda gemi kira szlemeleri, szlemenin taraflarnca ayrca hazr-lanmak yerine genellikle bu konuda hazrlanm tip szleme-ler zerinden yazl olarak yaplmaktadr.

c) Tip Gemi Kira arter Partileri

aa) Genel Olarak

Szlemelerin konusu ve artlarnn ve getirdii hak ve ykm-llklerin, taraflarnn serbest iradeleri ile belirlenmesi esastr. Ancak bu durum srekli ve ok sk kullanlan szlemelerin yaplmas asndan uygulamada bavurulan bir yol deildir. zellikle de szlemenin esasl unsurlarnn deimedii sade-ce taraflar, yeri, tarihi ve uygulanma sresi gibi unsurlarnn deiiklik arz ettii szlemelerin konusu ve artlarnn tek tek ve detayl olarak taraflarca belirlenmesi, ticari hayatn ak ie-risinde zaman ve para kaybna yol aaca gibi pratik de deil-dir. Bu ve benzeri sakncalarndan dolay ierii taraflar veya nc bir kii veya kurum tarafndan daha nceden belirlen-mi ve uygulamada tip szleme olarak adlandrlan hazr szlemelerin kullanlmas daha yaygndr. Bu tr szlemeler konusuna gre kanundan kaynaklanan veya uygulamada ge-nel kabul grm zorunlu ve seimlik artlar ierirler. Taraflar sadece kendilerine ve szlemenin konusu, tarihi ve sresine ilikin olan ve bo braklan yerleri doldurmak ve imzalamak suretiyle iradelerine uygun bir szlemeyi ok basit bir usulle ve ksa bir srede yaparlar.

41

GEM KRA SZLEMES

Yukarda bahsedilen husus gemi kira szlemeleri iin de ge-erlidir. Gerekten de uygulamada gemi kira szlemeleri, szlemenin taraflarnca ayrca hazrlanmak yerine genellikle bu konuda hazrlanm tip szlemeler zerinden yaplmak-tadr. Sz konusu tip szlemelerin en ok kullanlan Baltk ve Uluslararas Denizcilik Konseyi (The Baltic and International Maritime Council) (BIMCO) tarafndan 1974 ylnda hazrlanan ve trne gre BARECON A veya BARECON B eklinde isimlendirilen tip szlemelerdir93. Her iki szleme de ksa za-manda Dnya apnda kabul grm ve uygulamada amac-na uygun baskn bir rol oynamtr94. Sz konusu tip szleme, BIMCO tarafndan 1989 ve 2001 ylnda olmak zere iki kez yenilenmitir95. Gnmzde ise BARECON 2001 eklinde isimlendirilen tip szleme kullanlmaktadr.

Gemi kira szlemesine ilikin Trk Ticaret Kanununun ge-tirdii hkmler yedek hukuk kural niteliinde olduundan, uygulamada gemi kira szlemelerinin yine BIMCO tarafn-dan hazrlanan ve 2001 ylnda yenilenen BARECON 2001 esas alnarak akdedilmeye devam edilebilecei dnlmek-tedir96. Bu nedenle aada gemi kira szlemelerinde kullanl-mak zere BIMCO tarafndan hazrlanan tip szlemeler tarihi srasna gre ayrntl ekilde incelenmitir.

bb) BARECON arter Partileri

aaa) BARECON 74

1970li yllarn ortasna kadar gemi kira szlemelerinde kulla-nlmak zere hazrlanm standart bir belge bulunmamaktayd, bunun yerine kinci Dnya Sava boyunca basite hazrlanan hkmet formlarn da ieren bir takm zel formlar kullanl-

93 Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s. 154, 155.94 Davis, M.: Bareboat Charters, s. 19; lgener, F.: Gemi letme Mteahhi-

di, s. 11.95 Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s. 154, 155,

dn. 5.96 Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s. 155, 156.

42

GEM KRA SZLEMES

maktayd97. BIMCO, 1974 ylnda gemi kira szlemeleri iin iki tr szleme formu hazrlamtr. Bunlardan BARECON A kullanlmakta olan (ipotekli veya ipoteksiz) gemilerin kiralan-masnda, BARECON B ise zellikle yeni ina edilen ve ipo-tek ile finanse edilen gemilerin kiralanmasnda kullanlmtr98. Sz konusu tip szlemeler, BARECON 89un hazrlanmasna kadar kullanlm ve kendilerinden sonra hazrlanan ve BA-RECON n adyla anlan gemi kira szlemelerinin temelini oluturmutur.

aaaa) BARECON A

BARECON A toplam blmden olumaktadr. lk blm gemi kira szlemesi yapacak taraflarn veya temsilcilerinin genel olarak kendileri ve szleme konusu gemi ve bunun kullanmna ilikin bilgilerin doldurulaca 36 tanesi numara-l iki tanesi ise imza iin bo braklm olmak zere 38 tane kutucuktan olumaktadr99. Her kutu, varsa ilgili olduu kloz

97 Davis, M.: Bareboat Charters, s. 19; lgener, F.: Gemi letme Mteahhidi, s. 10.

98 Davis, M.: Bareboat Charters, s. 19; lgener, F.: Gemi letme Mteahhidi, s. 11; Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s.154, 155; Bonnick, S.: Gram on Chartering Documents, s. 82.

99 Bu kutularda srayla u hususlara ilikin bilgilerin doldurulmas gerek-mektedir: 1-Gemi Acentesi, 2-Yer ve Tarih, 3- Malikler (Kiralayanlar)/Ticari Merkez, 4- Gemi Kiralayan(lar)(Kiraclar)/Ticari Merkez, 5- Gemi Ad (kloz 8), 6- Bayra & Tescil Edildii lke (kloz 8), 7- Tantma areti, 8- Gemi Tipi (Motor veya Buhar, Kuru Yk, Tank, Souk Hava veya Yol-cu), 9- GRT/NRT, 10- Nerede/Ne Zaman na Edildii, 11- Toplam Ta-ma Kapasitesi, 12- Snf (kloz 8), 13- Geminin Tbi Olduu Snflandrma Topluluunca Yaplan Son nceleme Tarihi, 14- Geminin Dier zellik-leri (Geminin Snf Sertifikasnn Minimum Geerlilik Sresi Belirtilecek (kloz 13),15- Teslimat Liman (kloz 1),16- Teslimat Tarihi (kloz 2),17- ptal Tarihi (kloz 3), 18- ade Liman (kloz 13), 19- Gnleri Bildirimi (kloz 2de Farkl Olarak Kararlatrlmamsa), 20- Kuru Havuzlama Skl (kloz 8de Farkl Olarak Kararlatrlmamsa), 21- Ticaret Limitleri (kloz 4), 22- Kira Sresi, 23- Kira Bedeli (kloz 9), 24- Para Birimi ve deme ekli (kloz 9), 25- deme Yeri, Lehdar ve Banka Hesap No (kloz 9), 26- Banka Garantisi/Tahvil (Miktar ve Yer),(kloz 21 htiyari), 27- potekler, Eer Varsa (kloz 10), 28- Sigorta (Denizcilik ve Sava Riskleri) (kloz 11(E) veya Uygulanacaksa kloz 12(K) Ya Gre Deeri), 29- la ve Sigorta Kap-sam, Eer Uygulanacaksa kloz 12 (G) veya Maliklerin Snrl Hesab in (kloz11 (B)), 30- la ve Sigorta Kapsam, Eer Uygulanacaksa kloz 12 (G) veya Kiraclarn Snrl Hesab in (kloz11 (B)), 31- Acente Komisyonu ve Kime denecei (kloz 24), 32- Sonradan Ortaya kan Kusurlar (kloz 1 de Belirtilen Sreden Baka Bir Sre Kararlatrlmas Halinde Doldu-

43

GEM KRA SZLEMES

numaras ile gsterilmektedir. Bo braklan baz kutularn100 doldurulmas seimliktir; taraflarn ihtiyarna braklmtr.

kinci blm, birinci blmdeki kutularda belirtilen 25 tane klozdan olumaktadr. Burada srasyla her bir klozun ierii-ne ilikin detayl bilgilere yer verilmektedir. Bu blm szle-menin uygulanma koullar da dhil taraflarn hak ve ykm-llklerinin de dzenlendii gemi kira szlemesinin atsn oluturmaktadr. Bu blmde balca, geminin nerede, ne za-man ve kimin tarafndan teslim ve iade edilecei, szleme-nin feshi, geminin kullanlaca ticar idare kapsam (szleme kapsamnda gemi ile tanmas veya yklenmesine izin verilen ykler), geminin teslimi, iadesi ve kullanm srasndaki mua-yene ve denetimi, geminin envanteri, tketilebilir yakt ve em-tias ile bakm ve iletilmesi, kira bedelinin denmesi, geminin sigorta ve tamiri ile taraflar arasnda kacak uyumazlklara uygulanacak hukuk ve zm yollar gibi hususlar yer almakta-dr. Bu blmde ayrca sadece petrol tamaclnda kullanlan gemilere uygulanabilen ve Tovalop Plan olarak adlandrlan bir hkm bulunmaktadr. Bu hkmn amac kiracnn petrol kirliliinden kaynaklanan sorumluluunu101 dzenlemektir102.

BARECON Ann 25. klozunda dzenlenen Uygulanacak Hu-kuk ve Tahkim klozu gemi kira szlemesinin, taraflarca ka-rarlatrlan lkenin hukuku veya kararlatrlmam ise ngiliz hukuku uyarnca yrtleceini dzenlemektedir. Szleme-den kaynaklanan uyumazlklarn ise taraflarca kararlatrlan yerde veya Londrada tahkime gtrleceini belirtmektedir.

rulacaktr), 33- Uygulanacak Hukuk (kloz 25), 34- Tahkim Yeri (kloz 25), 35- Kira/Sat Szlemesi (Eer III. Blm Uygulanacaksa) (htiyari), 36- Eer Kararlatrlmsa, zel Hkmleri htiva Eden lave Klozlar.

100 rnein, 35. kutuda yer alan Kira/Sat Szlemesi.101 Anderson, C. B. / De La Rue, C.: Liability of Charterers and Cargo

Owners for Pollution from Ships, Tulane Law Review, Vol. 26, 2001-2002, s. 9.

102 Benzeri hkme BARECON 89un 9. klozunda da yer verilmekteydi ancak 1997de Tovalop Plannn sona ermesiyle bu hkm BARECON szlemelerinden de karld. Bunun yerine kiracnn nc kiilerin sorumluluklarn da kapsayacak ekilde mali gvence (financial security) salamas kural haline getirildi. Bkz. Davis, M.: Bareboat Charters, s. 56.

44

GEM KRA SZLEMES

Taraflar uyumazln zm iin tek bir hakem tayin edilmesi konusunda anlaabilirler, anlaamazlarsa uyumazlk hakem tarafndan zlr. Hakem heyetinin belirlenmesinde taraflarn birer hakem tayin etmeleri, nc hakeminde taraflarn be-lirledii hakemler tarafndan tayin edilmesi esastr. Taraflarn hakemleri nc hakemin tayin edilmesi konusunda anlaa-mazlarsa, bu belirleme Kopenhagda BIMCO tarafndan yaplr.

Belirlenen hakemler grevi reddederse veya temsili yetersiz-se, onu tayin eden yerine yenisini tayin eder. Taraflardan biri hakem tayin etmezse hakemini tayin eden tarafn dierine iki hafta ierisinde ykmlln yerine getirmesi iin mektup, telgraf veya teleks yoluyla ihbarda bulunma hakk mevcuttur. Yine de hakem tayin edilmezse BIMCO, hakemini tayin eden tarafn bavurusundan sonra ykmlln yerine getirme-yen tarafn yerine bir hakem tayin eder. Uyumazln z-mne ilikin olarak hakem heyeti tarafndan verilen karar ke-sindir ve taraflarn balar. Bu karar gerekirse mahkeme veya yetkili dier kii tarafndan mahkeme hkiminin karar gibi uygulatlacak nitelie haizdir.

BARECON Ann son blm olan nc blm ise ikinci blmn devam niteliinde 26dan 32ye kadar olan klozla-r iermektedir. Ancak bu blm birinci blmde yer alan 35. kutunun doldurulmas suretiyle taraflarca kabul edilmesi du-rumunda geerli olan Kira/Sat Szlemesini dzenlemek-tedir. nc blmn uygulanmas halinde kirac szleme sonunda kira konusu gemiyi son taksitine kadar dedii ki-ralar karlnda satn alma hakkna sahip olmaktadr. Ancak kiracnn bu hakk elde edebilmesi kira bedelinin denmesi bata olmak zere, szleme sonuna kadar szlemeden doan ve birinci ve ikinci blmde belirtilen ykmllklerini yeri-ne getirmesine baldr. Bu artn yerine getirilmesi ile kiraya veren ve kirac artk szlemede satc ve alc sfatlarn kazan-maktadr. Bu blm gemi kira szlemesinin ayn zamanda bir finansman arac olmasna da imkn salamaktadr103. nk

103 ... gemi kira szlemesi sk sk zel bir finansman veya satn alma szlemesi ile ilikilidir. Bkz. Schocenbaum, T. J.: Admiralty and Maritime Law, s. 675.

45

GEM KRA SZLEMES

BARECON Ann nc blm ile kirac, szlemenin ba-ndan beri ihtiya duyduu ve szlemenin tamamlanmasn-dan sonrada ihtiya duyaca ancak mali zorluklar nedeniyle satn alamad gemiyi kiralamak ve kira sresinin sonunda satn almak imknna sahip olmaktadr.

bbbb) BARECON B

BARECON B, BARECON A gibi toplam blmden olu-maktadr. BARECON B, yeni ina edilen ve ipotek ile finanse edilen gemilerin kiralanmas amacyla hazrlanmas nedeniy-le104 tad zellikler dnda, BARECON A ile hemen hemen ayn artlara sahip bir szlemedir.

Szlemenin ilk blm taraflarn veya temsilcilerinin ge-nel olarak kendileri ve szleme konusu ina edilecek gemi ve bunun kullanmna ilikin bilgilerin dolduraca 30 tanesi numaral iki tanesi ise imza iin bo braklm olmak zere 32 tane kutucuktan olumaktadr. Kira szlemesinin konusu olan gemi henz ina edilmedii iin, bu blmde BARECON Adan farkl olarak gemi ad, tantma iareti ve nerede/ne za-man ina edildiine ilikin kutulara yer verilmezken bunun yerine geminin tersane ina numaras ve ina szlemesinin ta-rihine ilikin yeni kutulara yer verildii ve BARECON Adaki gibi teslimat limanndan deil, teslimat yerinden bahsedildii grlmektedir. Geminin inas iin gemi sahibi (kiraya veren) ile tersane sahibi arasnda yaplan ina szlemesi ise BARE-CON Bnin eki niteliine sahiptir. Bu blmde ayrca BARE-CON Ada doldurulmas seimlik olan ipotek kutusu, szle-menin ipotek ile finanse edilen gemilerin kiralanmas amacyla hazrlanmas niteliinden dolay zorunlu hale getirilmektedir.

kinci blm, yine birinci blmdeki kutularda belirtilen 25 tane klozdan olumaktadr. Ancak burada da szleme konusu geminin yeni ina edilecek olmasndan kaynaklanan bir takm yeni klozlara ve klozlarda baz deiikliklere yer verilmektedir. Bunlardan balcas artname ve na Szlemesi klozudur.

104 Algantrk Light, S. D.: Gemi letme Mteahhidinin Tescili, s.155, dn. 5.

46

GEM KRA SZLEMES

artname ve ina szlemesi klozuna gre gemi, gemi sahibi ile tersane sahibi arasnda yaplan ina szlemesinde belirtilen artlara ve plana uygun olarak ina edilecektir. na szleme-si, artlar ve planlar kirac tarafndan onaylanarak imzalanr ve bundan sonra kiracnn rzas olmakszn geminin inasnda herhangi bir deiiklik yaplamaz.105 Dolaysyla gemi, gemi sa-hibi ile tersane sahibi arasnda yaplan ina szlemesi altnda ancak kirac tarafndan belirtilen artlara ve plana uygun ola-rak ina olunacaktr106.

Kirac geminin kendi onayladklar artlar ve plana uygun ola-rak yaplp yaplmadn denetlemek amacyla ina srasnda temsilcilerini inann yapld tersaneye gnderme hakkna sahiptir107. Buna karn kirac ina szlemesinde belirtilen art-lara ve plana uygun olarak ina edilen gemiyi teslimat tarihin-de tamamlanm ve ina edilmi olarak kabul etmekle ykm-ldr. Kirac, bu kabulden sonra geminin performans artlar ve eksiklikleri ile ilgili olarak gemi sahibinden herhangi bir ta-lepte bulunamaz. Ancak kirac teslimattan itibaren 12 ay ieri-sinde ortaya kan eksikliklerin tamiri ya da deitirilmesi iin tersane sahibine bavurabilir.

BARECON B, yeni ina edilen bu nedenle henz bir ad ol-mayan gemiler hakknda dzenlendii iin burada Geminin Ad klozunu da yer verilmitir. Bu kloz ile geminin planndan inasna kadar sz sahibi olan kiracnn geminin ad ve ren-ginin belirlenmesine katlmas ngrlmektedir. Sz konusu kloz uyarnca geminin ad, gemi sahibi ve kiracnn ortak an-lamasyla belirlenir ve gemi kiracnn diledii renge boyanr.

105 Dimigen, K.: Bareboatcharter und Bareboatregistierung, s. 8.106 Davis, M.: Bareboat Charters, s. 190.107 Kiraya veren kiracya, inaatn denetimini stlenerek ve tersaneye talimatlar

vererek geminin ina sresince geni bir yetki verebilir. Kiracnn sipari veren roln stlendii gr savunulmasna ramen denetim ve talimat verme hakkna sahip olmasyla kirac gemi ina szlemesinin bir taraf haline gelemez. Kirac sadece kiraya verene kar talep ileri srebilir. Bkz. Dimigen, K.: Bareboatcharter und Bareboatregistierung, s. 8.

47

GEM KRA SZLEMES

BARECON Bnin ikinci blmnn devam niteliinde olan ve 26dan 32ye kadar olan klozlar ieren nc blm, bi-rinci blmde yer alan 29. kutunun taraflarca kabul edilmesi durumunda uygulanacak olan Kira/Sat Szlemesini d-zenlemektedir. Bu blm BARECON Ann nc blm ile ayn hkmleri ierdiinden bu blmde yaplan aklamalara yollamada bulunulacaktr.

bbb) BARECON 89

Gemi kira szlemeleri iin iki farkl tr szleme formu kulla-nlmas yntemi 1989 ylnda terk edilerek, BIMCO tarafndan, BARECON A ve BARECON B formlarnn yerine, BARECON 89108 ksa adyla anlacak yeni bir gemi kira szlemesi formu hazrlanmtr109. BARECON A ve BARECON B formlarnda olan blm says BARECON 89da bee karlmtr. BARE-CON 89un ilk drt blm, BARECON A ve BARECON Bnin hkmlerinin birletirilmesi veya yeniden gzden geirmesi sonucu getirilen dzenlemeleri; beinci blm ise gemi kira siciline kaytl gemiler iin uygulanacak yeni hkmlerin bu-lunduu dzenlemeleri iermektedir. Bu nedenle BARECON 89; BARECON A ve BARECON Bnin devam niteliinde ancak gncel ihtiyalara gre yenilenmi halini oluturmaktadr110.

Szlemenin ilk blm iki tanesi taraflarn imzas iin bo b-raklm olmak zere toplam 44 tane kutucuktan olumakta-dr. Bu blmdeki en nemli yenilik 40. kutuda bulunan gemi kira sicilidir111. Kira szlemesine konu gemi, eer gemi kira

108 https://www.bimco.org/media/Chartering/Document_Samples/Withdrawn/Sample_Copy_BARECON _89.ashx

109 Davis, M.: Bareboat Charters, s. 19.110 Bu nedenle almann devamnda BARECON 89un, BARECON A

ve BARECON Bnin tekrar niteliinde bulunmayan ve almamz asndan nemli bulunan hkmlerinin zerinde durulacaktr.

111 BARECON 74n yaplndan sonraki 15 yl sonra yenilenmek istenilmesinin asl nedenini gemi kira sicilleri oluturmaktadr. nk geminin kira siciline kaytl olmas bayrann bulunmamasna neden olmaktayd ve dolaysyla da ipotek alacakllarnn durumunu tehlikeye drmekteydi. Bkz. Davis, M.: Bareboat Charters, s. 19.

48

GEM KRA SZLEMES

siciline kaytl bir gemi ise bunlar hakknda BARECON 89un beinci blm hkmlerinin uygulanmas sz konusudur. Bu hkmlere tbi gemiler iki ayr sicile tescil edilmektedir. Bun-lardan ilki geminin, kira szlemesi sresince bayran tad- ve kiracsnn gemi kiracs olarak kaytl olduu gemi kira sicilidir112. Dieri ise gemi maliklerinin gemi maliki olarak ka-ytl olduu ve kira szlemesi sonunda geminin yargsal yetki ve kontrolnn geri dnecei devletin esas sicilidir. Bu si-cillerden birincisi gemi kiracsna bal ve ihtiyari iken, dieri gemi malikine bal ve zorunludur.

Beinci blm hkmlerine tbi gemiler ipotekle finanse edi-lirler. Gemi maliki ipotek alacaklsna demede temerrde derse ve ipotek alacakls bu ynde bir talepte bulunursa, kirac malikten geminin yeniden esas siciline kaydedilmesini isteyebilir. Malikinin ipotek alacaklsna demede temerrde dmesi neticesinde geminin kayd kira sicilinden silinirse, ki-rac szlemeden doan dier haklarna halel gelmeksizin ve derhal kira szlemesini sona erdirme hakkna sahiptir.

BARECON 89da getirilen yeniliklerin ou szlemenin ikinci blmne ilikindir. ncelikle ilk klozda gemi maliki ile kira-cnn tanmna yer verilmektedir. Gemi maliki, geminin maliki olarak sicile kaytl irket veya kii olarak anlamlandrlmak-tadr. Yaplan tanmdan da anlalaca zere gemi kira sz-lemesinin kiraya vereni olma sfat, malik olarak sicile kaytl olma ltne dayandrlmtr. Buna gre gemi maliki olma-

112 Sz konusu sicile kaytl olmak gemiye ve kiracsna, kayd yapan devle-tin bayran ekme ve bu devletin vergisel muafiyetlerinden yararlanma hakk verir. Ancak bu durum sz konusu devlet tarafndan getirilen tica-ri tama ve gemide altrlabilecek kiilere ilikin snrlamalara uyma ykmlln de beraberinde getirir. Bkz. Berlingieri, F.: The New Italian Law on Temporary Registration of Bareboat Chartered Vessels, Journal of Maritime Law and Commerce, Vol. 21, N. 2, April 1990, s. 206; ngiltere gemi kira siciline tescil geminin, ngiltere gemisi saylmas ve bu devletin bayran tamas hakkn verir. Hill, C. / Hodges, S.: Prin-ciples of Maritime Law, London - Hong Kong 2001, s. 23 (Principles of Maritime Law); Mandaraka - Sheppard, A.: Modern Maritime Law, s. 293; Odeke, A.: Are Bareboat Charter Registrations Flag of Convenience, s. 333.

49

GEM KRA SZLEMES

yan kiiler, gemi kira szlemesinin kiraya veren taraf olama-yacaktr. Dier bir ifadeyle ancak gemi sicilinde malik olarak gzkenler gemilerini BARECON 89 ile kiraya113 verilebilir. Kirac ise gemi kira szlemesi kiracs olarak tanmlandktan sonra bu kavramn zaman veya sefer arteri kiracs anlamna gelmedii aka belirtilmitir. Aslnda bu hkm ile kirac ta-nmnn tesinde gemi kira szlemesinin bir zaman veya sefer arteri szlemesi olmad, bizzat BARECON 89 dolaysyla da BIMCO tarafndan ortaya konulmaktadr.

BARECON Ada geminin teslim zaman, taraflarca aksi karar-latrlmam ise, malikin kiracya bildirecei ancak otuz gn-den daha az olmayan bir tarih olarak belirlenmekteydi. BARE-CON 89 tarafndan ise n ve kesin olmak zere iki ayr bildirim belirlenmitir. Buna gre teslim zaman, taraflarca aksi karar-latrlmadka, malikin kiracya yapaca otuz gnden daha az olmayan n bildirim ve on drt gnden az olmayan kesin bildirim tarihidir.

BARECON A ve Bde dzenlenen ve geminin szleme ile izin verilen kullanma veya ticaret snrlarna ilikin hkmler BA-RECON 89da birletirilmitir. Farkl olarak BARECON 89da eer istenilirse kiracnn, gemi maliki ve ipotek alacaklsnn kullanma ilikin tavsiyelerini tutmas ngrlmtr114.

BARECON A ve Bde dzenlenen kira bedeline ilikin kloz-da115, kira demesinde gecikme halinde malikin yllk yzde on faize hak kazanaca dzenlenmekteydi. BARECON 89da ise, gecikme faiz orannn taraflarca belirlenmesi; bunun yaplma-m olmas durumunda ise taraflarn i merkezinin bulunduu yer orannn uygulanmas esas alnmtr.

113 Ancak bu tanm sicile gemi maliki olarak kaytl olmayan kiilerin gemi kira szlemelerini kiraya veren sfatyla akdetmelerine engel deildir. Nitekim bu kiilerin BARECON 89 dnda bir szleme ile bir gemiyi kiraya vermeleri elbette mmkndr.

114 BARECON 89da kirac iin benzer ykmllk getiren bir hkme geminin kullanlmasnn denetimine ilikin 7. klozda da yer verilmektedir.

115 BARECON Ada 9. kloz, BARECON Bde ise 10. klozda dzenlenmektedir.

50

GEM KRA SZLEMES

BARECON Ada sava durumuna ilikin klozda; ngiltere, ABD, Fransa, SSCB ve in Halk Cumhuriyeti arasnda sava kmas halinde (sava ilan olsun ya da olmasn) hem malikin hem de kiracnn szlemeyi fesih hakk bulunmaktayd. BA-RECON 89da ayn klozun kapsam lke isimleri saylmakszn, hatta hangi lkelerin bu kapsamda olduunun taraflarca belir-lenmesi esas alnarak geniletilmitir. Bu kloz uyarnca gemi kira szlemesi feshedilirse kirac, gemiyi szleme uyarnca116 yk varsa var yerinde veya buradan yasaklanm ise mali-kin ynlendirdii en yakn ak ve gvenli limanda ykn boaltm olarak malike iade etmekle ykmldr. Eer yk yoksa gemi, o an bulunduu yerde veya denizde ise malikin ynlendirdii en yakn ak ve gvenli limanda iade edilir.

BARECON A ve Bnin 25. klozunda dzenlenen Uygulanacak Hukuk ve Tahkim klozu BARECON 89da byk bir deiik-lie urayarak yeniden kaleme alnmtr. Daha nce gemi kira szlemesinin, taraflarca karar