เอกสารประกอบการสอนวชา

GEN1145 กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ส านกวชากฎหมาย

มหาวทยาลยราชภฎเชยงราย

ก

ค ำน ำ

เอกสารประกอบการสอนในรายวชากฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน รหสวชา GEN๑๑๔๕ (Law in Daily Life) เปนรายวชาพนฐานจดอยในหมวดการศกษาทวไป มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย โดยมเนอหาวชาทมงเนนใหนกศกษามความร ความเขาใจในหลกการทวไปของกฎหมาย อนเกยวกบความหมาย ความส าคญของกฎหมาย ระบบกฎหมาย ประเภทของกฎหมาย รวมถงศกษาในสวนของกฎหมายแพงและพาณชย กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายวธพจารณาความอาญา และกฎหมายทเกยวของกบชวตประจ าวน ในการจดท าคณะผจดท าไดมวตถประสงคเพอใหผเรยนมองคความรกฎหมายและสามารถประยกตใชกฎหมายในชวตประจ าวนได ตลอดจนเกดทกษะในการด ารงชวตโดยการหลกเลยงการกระท าผดกฎหมายแตในขณะเดยวกนใหเกดความตระหนกในการปฏบตตามกฎหมายมากขน คณะผจดท าหวงเปนอยางยงวา เอกสารประกอบการสอนรายวชาน คงจะเปนประโยชนกบผเรยนในการใชศกษาคนควาและใชประกอบการเรยนการสอน ตลอดจนสรางความตระหนกในการด ารงตนในสงคมในฐานะพลเมองของประเทศ ไดไมมากกนอย และขอขอบคณมหาวทยาลย ผบรหาร ผทรงคณวฒ ทไดสนบสนนสงเสรมคณะผจดใหไดมโอกาสไดสรางผลงานทางวชาการทมประสทธภาพ หากมขอผดพลาดประการใด คณะผจดท ากตองขออภยมา ณ โอกาสนดวย

คณะผจดท า ส านกวชากฎหมาย มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย

ข

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สารบญ

หนา

ค าน า ก สารบญ ข แผนบรหารการสอน บทท ๑ ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย ๑

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๑ ๒ ๑. ความหมายของกฎหมาย ๔ ๒. ลกษณะของกฎหมาย ๖ ๓. ทมาของกฎหมาย ๑๒ ๔. ระบบกฎหมาย ๑๖ ๕. ประเภทของกฎหมาย ๑๗ ๖. ความส าคญของกฎหมาย ๑๙ สรป ๒๑ แบบฝกหดทายบทท ๑ ๒๒ เอกสารอางองทายบทท ๑ ๒๓ บทท ๒ ความรเกยวกบกฎหมายแพง ๒๔ แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๒ ๒๕ ๑. ความหมายและลกษณะของกฎหมายแพง ๒๗ ๒. กฎหมายวาดวยบคคลและความสามารถ ๒๗ ๓. กฎหมายวาดวยทรพยและทรพยสน ๔๐ ๔. กฎหมายวาดวยการกระท าละเมด ๔๘ ๕. กฎหมายวาดวยลกษณะครอบครว ๕๒ ๖. กฎหมายวาดวยลกษณะมรดก ๕๙ สรป ๖๘ แบบฝกหดทายบทท ๒ ๗๑ เอกสารอางองทายบทท ๒ ๗๒

ค

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สารบญ (ตอ)

หนา บทท ๓ ความรเกยวกบกฎหมายพาณชย ๗๔ แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๓ ๗๕ ๑. ความหมายและลกษณะของกฎหมายพาณชย ๗๗ ๒. กฎหมายวาดวยนตกรรมและสญญา ๗๗ ๒.๑ นตกรรม ๗๗ ๒.๒ สญญา ๘๒ ๓. กฎหมายวาดวยสญญาในชวตประจ าวน ๘๔ ๓.๑ สญญาซอขาย ๘๔ ๓.๒ สญญาให ๙๐ ๓.๓ สญญายม ๙๓ ๓.๔ ประกนดวยบคคลและทรพย ๙๕ ๓.๕ สญญาเชาทรพยและเชาซอ ๑๐๓ สรป ๑๑๔ แบบฝกหดทายบทท ๓ ๑๑๗

เอกสารอางองทายบทท ๓ ๑๑๘ บทท ๔ หลกกฎหมายอาญาและการลงโทษ ๑๑๙

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๔ ๑๒๐ ๑. ความหมายและสาระส าคญของกฎหมายอาญา ๑๒๒ ๒. ประเภทของความผดอาญา ๑๒๓ ๓. หลกประกนในกฎหมายอาญา ๑๒๔ ๔. ความรบผดทางอาญา ๑๒๕ ๔.๑ โครงสรางขอ ๑ การกระท าครบ “องคประกอบ” ทกฎหมายบญญต ๑๒๖ ๔.๒ โครงสรางขอ ๒ การกระท าไมมกฎหมายยกเวนความผด ๑๓๒ ๔.๓ โครงสรางขอ ๓ การกระท าไมมกฎหมายยกเวนโทษ ๑๓๔ ๕. เหตลดโทษ ๑๓๖ ๖. การพยายามกระท าความผด ๑๓๖ ๗. ผกระท าความผดหลายคน ๑๓๗ สรป ๑๔๑ แบบฝกหดทายบทท ๔ ๑๔๒ เอกสารอางองทายบทท ๔ ๑๔๓

ง

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท ๕ กระบวนการยตธรรมในคดแพง ๑๔๔ แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๕ ๑๔๕ ๑. กระบวนการยตธรรมในคดแพง ๑๔๗ ๒. ประเภทของคดแพง ๑๔๗ ๓. วธพจารณาคดแพง ๑๔๘ ๔. การอทธรณหรอฎกาค าพพากษา ๑๕๑ ๕. การบงคบคดแพง ๑๕๒ สรป ๑๕๕ แบบฝกหดทายบทท ๕ ๑๕๖ เอกสารอางองทายบทท ๕ ๑๕๗ บทท ๖ กระบวนการยตธรรมในคดอาญา ๑๕๘ แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๖ ๑๕๙ ๑. กระบวนการยตธรรมในคดอาญา ๑๖๑ ๒. ประเภทของคดอาญา ๑๖๑ ๓. ระบบการด าเนนคดอาญา ๑๖๓ ๔. องคกรและบคลากรในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ๑๖๔ ๕. ขนตอนการด าเนนคดอาญากอนยนฟองตอศาล ๑๖๕ ๖. ขนตอนการด าเนนคดอาญาในศาลชนตน ๑๖๘ ๗. การอทธรณ ๑๗๑ ๘. การฎกา ๑๗๑ ๙. กระบวนการชนบงคบคด ๑๗๒ สรป ๑๗๕ แบบฝกหดทายบทท ๖ ๑๗๖ เอกสารอางองทายบทท ๖ ๑๗๗

จ

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สารบญ (ตอ)

หนา

บทท ๗ กฎหมายอนในชวตประจ าวน ๑๗๘ แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๗ ๑๗๙ ๑. พระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ ๑๘๑ ๒. พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ ๑๘๖ ๓. พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ ๑๙๐ ๔. พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ ๒๐๑ สรป ๒๑๔ แบบฝกหดทายบทท ๗ ๒๑๗ เอกสารอางองทายบทท ๗ ๒๑๘

บรรณานกรม ๒๑๙ ประวตคณะผจดท า ๒๒๒

ฉ

รายละเอยดของรายวชา ชอสถาบนอดมศกษา มหาวทยาลยราชภฏเชยงราย วทยาเขต/คณะ/ภาควชา ส านกวชากฎหมาย

หมวดท ๑ ขอมลโดยทวไป ๑. รหสและชอรายวชา

GEN๑๑๔๕ กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน (Law in Daily Life) ๒. จ านวนหนวยกต

๓ หนวยกต (๓-๐-๖) ๓. หลกสตรและประเภทของรายวชา

วชาศกษาทวไป ๔. อาจารยผรบผดชอบรายวชาและอาจารยผสอน (๑) อาจารยผรบผดชอบรายวชา วาท ร.ต.พทยา มณรตน อาจารยสรชย อฬารวงศ อาจารยพชรวรรณ ข าตม

(๒) อาจารยผสอน อาจารยส านกวชากฎหมาย ๕. รายวชาทตองเรยนมากอน

ไมม ๖. รายวชาทตองเรยนพรอมกน

ไมม ๗. สถานทเรยน

ตามตารางการจดการเรยนการสอนของมหาวทยาลย ๘. วนทจดท าหรอปรบปรงรายละเอยดของรายวชาครงลาสด

ปการศกษา ๒๕๕๗ หมวดท ๒ จดมงหมายและวตถประสงค ๑. จดมงหมายของรายวชา เพอใหนกศกษามความร ความเขาใจในหลกการทวไปของกฎหมาย อนเกยวกบความหมาย ความส าคญของกฎหมาย ระบบกฎหมาย ประเภทของกฎหมาย รวมถงการศกษาในสวนของกฎหมายแพงและพาณชย กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายวธพจารณาความอาญา และกฎหมายทเกยวของกบชวตประจ าวน

ช

๓. วตถประสงคในการพฒนารายวชา เพอใหนกศกษามความรในหลกการทวไปของกฎหมายตางๆอยางถกตอง เพอน าไปปรบใชกบการด าเนนชวตประจ าวน และเปนพนฐานการเรยนในรายวชาอนๆ ทเกยวของตอไป

หมวดท ๓ ลกษณะและการด าเนนการ ๑. ค าอธบายรายวชา ศกษากฎหมายทวไปทประชาชนควรทราบ และจ าเปนตองใชในชวตประจ าวน เปนตนวาประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย บคคล นตกรรมสญญา เอกเทศสญญา ครอบครว ประมวลกฎหมายอาญาวาดวย เจตนา ประมาท จ าเปนและปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย การพยายามกระท าความผด ตวการ ผใช และผสนบสนน กระบวนการยตธรรมทางแพงและอาญา พระราชบญญตจราจรฯ พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถฯ พระราชบญญตยาเสพตดฯ พระราชบญญตคมครองผบรโภคฯ เปนตน ๒. จ านวนชวโมงทใชตอภาคการศกษา

บรรยาย สอนเสรม การฝกปฏบต/ งานภาคสนาม/การ

ฝกงาน

การศกษาดวยตนเอง

บรรยาย ๔๕ชวโมง ตอภาค

การศกษา

ตามความตองการของนกศกษา

เฉพาะราย หรอเปนกลม

- ๖ ชวโมง ตอสปดาห

๓. จ านวนชวโมงตอสปดาหทอาจารยใหค าปรกษาและแนะน าทางวชาการแกนกศกษาเปนรายบคคล อาจารยจดเวลาใหค าปรกษาเปนรายกลมตามความตองการ ๑ ชวโมงตอสปดาห

หมวดท ๔ การพฒนาการเรยนรของนกศกษา ๑. คณธรรม จรยธรรม

๑.๑ คณธรรมและจรยธรรมทตองพฒนา (๑) เคารพสทธและรบฟงความคดเหนของผอน (๒) เคารพกฎระเบยบและขอบงคบตางๆ ขององคกรและสงคม (๓) มวนย ตรงตอเวลา ในการเขาหองเรยน (๔) มความรในการอางองงานเอกสารอยางถกตองตามหลกจรรยาบรรณของนกวชาการ (๕) ยดมนในคณธรรม จรยธรรม ซอสตย สจรต เสยสละ ค านงถงประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน

ซ

๑.๒ วธการสอน (๑) บรรยายเกยวกบบทบญญตของกฎหมายทเกยวของ พรอมยกตวอยางกรณศกษาพรอมสอดแทรกคณธรรม จรยธรรมในเรองตางๆ (๒) อภปรายโดยแบงกลมยอยในชนเรยน (๓) ใหนกศกษาไปคนควาขอมลเกยวกบกฎหมายทเกยวของกบชวตประจ าวน ๑.๓ วธการประเมน พจารณาจากพฤตกรรมการเขาชนเรยน การตรงตอเวลา การสงงาน และ ประสทธภาพของงานทไดรบมอบหมาย ๒. ความร ๒.๑ ความรทตองไดรบ (๑) สามารถประยกตความรจากทฤษฎสการปฏบต (๒) มความร ความเขาใจเกยวกบหลกการทวไปของกฎหมาย และกฎหมายตางๆทเกยวของ ๒.๒ วธการสอน บรรยาย อภปราย การน าเสนองาน การวเคราะหกรณศกษา โดยอาศยหลกกฎหมายทไดศกษามา และมอบหมายใหคนควาบทความ ขอมลทเกยวของ โดยน ามาสรปและน าเสนอ การศกษาโดยใชปญหา และเปดโอกาสใหผเรยนมสวนรวมในการแสดงความคดเหนโดยผเรยนเปนศนยกลาง ๒.๓ วธการประเมน (๑) การสอบกลางภาค และการสอบปลายภาค (๒) จากความประพฤต และความตงใจในหองเรยน (๓) การสงงาน และการน าเสนอหนาชนเรยน ๓. ทกษะทางปญญา ๓.๑ ทกษะทางปญญาทตองพฒนา (๑) พฒนาใหนกศกษารจกคดอยางมวจารณญาณและอยางเปนระบบ (๒) นกศกษาสามารถวเคราะหบทบญญตของกฎหมายและเขาใจถงเจตนารมณของตวบทกฎหมาย (๓) นกศกษาสามารถประยกตน าความร ไปแกไขปญหาได ๓.๒ วธการสอน (๑) บรรยายพรอมยกตวอยางประกอบ (๒) ผสอนแสดงความคดเหน วเคราะหตามหลกการหรอวธการของกฎหมายในมมมองของนกกฎหมาย (๓) ยกตวอยางเพอเชอมโยงเนอหา ระหวางบทบญญตของกฎหมายและทฤษฏ และอภปรายกลม ๓.๓ วธการประเมนผล การทดสอบยอย การสอบกลางภาค และการสอบปลายภาค

ฌ

๔. ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบ

๔.๑ ทกษะความสมพนธระหวางบคคลและความรบผดชอบทตองพฒนา (๑) สามารถใหความชวยเหลอ และอ านวยความสะดวกแกการแกปญหาตางๆในกลมทงในบทบาทของผน า หรอ ในบทบาทของผรวมทมท างาน (๒) มความรบผดชอบในงานทไดรบมอบหมายทงของตนเอง และงานในกลม (๓) ท างานดวยความอตสาหะ และใหความรวมมอกบกลมเพอใหงานส าเรจลลวงตามเปาหมาย (๔) พฒนาทกษะการสรางสมพนธภาพระหวางผเรยนดวยกน (๕) มการพฒนาการเรยนรของตนเอง ๔.๒ วธการสอน (๑) มการแสดงความคดเหนหรอตอบค าถามภายในหองเรยนทกครง (๒) มอบหมายงานเดยวและงานกลม พรอมก าหนดวน เวลา และสถานทสงงานทชดเจน ๔.๓ วธการประเมนผล (๑) สงเกตพฤตกรรมของนกศกษาในขณะลงมอปฏบตงานในหองเรยน (๒) ประเมนจากการน าเสนอทแสดงถงการเตรยมตว และการรวมกนแสวงหาและวเคราะหขอมลเปนอยางด (๓) ประเมนจากการสงงานเดยวและงานกลม ไดตามวนและเวลาทก าหนด ๕. ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศ ๕.๑ ทกษะการวเคราะหเชงตวเลข การสอสาร และการใชเทคโนโลยสารสนเทศทตองพฒนา (๑) สามารถสอสารอยางมประสทธภาพทงการพดการเขยนไดอยางมประสทธภาพ (๒) พฒนาทกษะการสอสารทงการพด การฟง การเขยน โดยการท ารายงานและน าเสนอในชนเรยน (๓) สามารถใชเทคโนโลยสารสนเทศในการสบคนขอมลผานทางระบบอนเตอรเนตไดอยางมประสทธภาพ ๕.๒ วธการสอน (๑) มอบหมายงานทมลกษณะเปนกรณศกษา เพอใหท าการวเคราะห โดยน าบทบญญตของกฎหมาย ค าพพากษาของศาล พรอมทงคนหาบทความจากอนเตอร เนต เพอสนบสนนการท างานของตนเอง (๒) ใหน าเสนองานในรปแบบของ power point เพอสงเกตทกษะการพด และการใชคอมพวเตอร ๕.๓ วธการประเมนผล (๑) มการประเมนผลโดยใหมการจดท ารายงานทงกลม และรายบคคลทมการจดระบบขอมลและน าเสนอ (๒) ประเมนผลจากการมสวนรวมในการอภปราย และวธการอภปราย

ญ

หมวดท ๕ แผนการสอนและการประเมนผล 1. แผนการสอน

สปดาห ท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน ชวโมง

กจกรรมการเรยน การสอน สอทใช (ถาม)

ผสอน

๑-๒ บทท ๑ ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย ๑. ความหมายของกฎหมาย ๒. ลกษณะของกฎหมาย ๓. ทมาของกฎหมาย ๔. ระบบกฎหมาย ๕. ประเภทของกฎหมาย ๖. ความส าคญของกฎหมาย

๖ - บรรยายแนวการสอน - บรรยายหลกการ แนวคด และทฤษฎ โดยใชสอ PowerPoint

อาจารย ส านกวชากฎหมาย

๓-๕ บทท ๒ ความรเกยวกบกฎหมายแพง ๑. ความหมายของกฎหมายแพง ๒. กฎหมายวาดวยบคคลและ

ความสามารถ ๓. กฎหมายวาดวยทรพย

ทรพยสน ๔. กฎหมายวาดวยการกระท า

ละเมด ๕. กฎหมายลกษณะครอบครว ๖. กฎหมายลกษณะมรดก

๙ - บรรยายหลกการ แนวคด และทฤษฎ โดยใชสอ PowerPoint - ตอบค าถามของนกศกษาทสงสยและไมเขาใจเนอหาในบทเรยน - ท าแบบฝกหด

อาจารย ส านกวชากฎหมาย

๖-๗ บทท ๓ ความรเกยวกบกฎหมายพาณชย ๑. ความหมายของกฎหมาย

พาณชย ๒. ลกษณะของกฎหมาย

พาณชย ๓. กฎหมายวาดวยนตกรรมและ

สญญา ๔. กฎหมายวาดวยสญญาใน

ชวตประจ าวน

๖ - บรรยายหลกการ แนวคด และทฤษฎ โดยใชสอ PowerPoint - ตอบค าถามของนกศกษาทสงสยและไมเขาใจเนอหาในบทเรยน

อาจารย ส านกวชากฎหมาย

ฎ

สปดาห ท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน ชวโมง

กจกรรมการเรยน การสอน สอทใช (ถาม)

ผสอน

๘

สอบกลางภาค

๙-๑๑ บทท ๔ หลกกฎหมายอาญาและ

การลงโทษ ๑. ความหมายและ สาระส าคญของกฎหมายอาญา ๒. ประเภทของความผดอาญา ๓.หลกประกนในกฎหมายอาญา ๔.ความรบผดทางอาญา ๔.๑ โครงสรางขอ ๑ การกระท าครบ “องคประกอบ” ทกฎหมายบญญต ๔.๒ โครงสรางขอ ๒ การกระท าไมมกฎหมายยกเวนความผด ๔.๓ โครงสรางขอ ๓ การกระท าไมมกฎหมายยกเวนโทษ ๕. เหตลดโทษ ๖. การพยายามกระท าความผด ๗. ผกระท าความผดหลายคน

๙ - บรรยายหลกการ แนวคด และทฤษฎ โดยใชสอ PowerPoint - ตอบค าถามของนกศกษาทสงสยและไมเขาใจเนอหาในบทเรยน - ท าแบบฝกหด

อาจารย ส านกวชากฎหมาย

๑๒ บทท ๕ กระบวนการยตธรรมในคดแพง ๑. ขอความเบองตน ๒. ประเภทของคดแพง ๓. เขตอ านาจศาลในคดแพง ๔. วธพจารณาคดแพง ๕. อทธรณ ๖. ฎกา ๗. การบงคบคดแพง

๓ - บรรยายหลกการ แนวคด และทฤษฎ โดยใชสอ PowerPoint - ตอบค าถามของนกศกษาทสงสยและไมเขาใจเนอหาในบทเรยน

อาจารย ส านกวชากฎหมาย

ฏ

สปดาห ท

หวขอ/รายละเอยด จ านวน ชวโมง

กจกรรมการเรยน การสอน สอทใช (ถาม)

ผสอน

๑๓-๑๔ บทท ๖ กระบวนการยตธรรมในคดอาญา ๑. ขอความเบองตน ๒. ประเภทของคดอาญา ๓. ระบบการด าเนนคดอาญา

กอนยนฟองตอศาล ๔. ขนตอนการด าเนนคดอาญา

ในศาลชนตน ๕. อทธรณ ๖. ฎกา ๗. การบงคบคดอาญา

๖ - บรรยายหลกการ แนวคด และทฤษฎ โดยใชสอ PowerPoint - ตอบค าถามของนกศกษาทสงสยและไมเขาใจเนอหาในบทเรยน - น าเสนองานเดยวหรอกลม

อาจารยส านกวชากฎหมาย

๑๕ บทท ๗ กฎหมายอนในชวตประจ าวน ๑. พระราชบญญตจราจรฯ ๒. พระราชบญญตคมครอง

ผประสบภยจากรถฯ ๓. พระราชบญญตยาเสพตดฯ ๔. พระราชบญญตคมครอง

ผบรโภคฯ

๖ - บรรยายหลกการ แนวคด และทฤษฎ โดยใชสอ PowerPoint - ตอบค าถามของนกศกษาทสงสยและไมเขาใจเนอหาในบทเรยน - ท าแบบฝกหด

อาจารย ส านกวชากฎหมาย

๑๖

สอบปลายภาค

2. แผนการประเมนผลการเรยนร

กจกรรมท ผลการเรยนร วธการประเมน สปดาหทประเมน สดสวนการ

ประเมนผล ๑ ๑-๑๕ การมสวนรวมในชน

เรยน ตลอดภาคเรยน ๑๐%

๒ ๑-๑๕ รายงานเดยวหรอกลม ตลอดภาคเรยน ๑๐% ๓ ๑-๗ การสอบกลางภาค สปดาหท ๘ ๓๐% ๔ ๙-๑๕ การสอบปลายภาค สปดาหท ๑๖ ๔๐%

ฐ

หมวดท ๖ ทรพยากรประกอบการเรยนการสอน ๑. เอกสารและต าราหลก เอกสารประกอบการสอนกฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน ๒. เอกสารและขอมลส าคญ ไมม ๓. เอกสารและขอมลแนะน า ไมม

หมวดท ๗ การประเมนและปรบปรงการด าเนนการของรายวชา ๑. กลยทธการประเมนประสทธผลของรายวชาโดยนกศกษา

(๑) การสนทนากลมระหวางผสอน และผเรยน (๒) สงเกตการณจากพฤตกรรมของผเรยน (๓) แบบประเมนผสอนและแบบประเมนรายวชา

๒. กลยทธการประเมนการสอน (๑) ผลการสอบปลายภาค (๒) ผลคะแนนชนงานทงงานเดยว แบบฝกหดและงานกลมหนาชนเรยน (๓) การมสวนรวมและการตอบค าถามในชนเรยน

๓. การปรบปรงการสอน (๑) สมมนากอนและหลงการจดการเรยนการสอน (๒) การวจยในชนเรยน (๓) วเคราะหจากแบบประเมนผสอน

๔. การทวนสอบมาตรฐานผลสมฤทธของนกศกษาในรายวชา การสมมนา การประชมเชงปฏบตการรวมถงวเคราะหขอสอบทใชและเทคนคการสอน รวมกบผเชยวชาญดานหลกสตรและการสอน รวมถงการสมถามนกศกษาเปนรายบคคลทกคาบเรยน ๕. การด าเนนการทบทวนและการวางแผนปรบปรงประสทธผลของรายวชา

(๑) ปรบปรงในประเดนกรณศกษาทเกยวของใหเปนปจจบนอยเสมอ (๒) ปรบปรงเอกสารประกอบการสอนทกๆ ๒ ปการศกษา

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๑ ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย

๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๑ ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย

เนอหาประจ าบท

๑. ความหมายของกฎหมาย ๒. ลกษณะของกฎหมาย ๓. ทมาของกฎหมาย ๔. ระบบของกฎหมาย ๕. ประเภทของกฎหมาย ๖. ความส าคญของกฎหมาย

วตถประสงคประจ าบท เมอนกศกษาเรยนบทเรยนนแลวสามารถ

๑. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบความหมายของกฎหมายได ๒. อธบายเกยวกบลกษณะของกฎหมายได ๓. อธบายเกยวกบทมาของกฎหมายได ๔. อธบายเกยวกบระบบของกฎหมายได ๕. อธบายเกยวกบประเภทของกฎหมายได ๖. อธบายเกยวกบความส าคญของกฎหมายได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ๑. ท าการประเมนความรกอนเรยนดวยวธการซกถาม ๒. มอบหมายใหผเรยนท าการศกษาเอกสารประกอบการสอนบทท ๑ ความรพนฐาน

เกยวกบกฎหมาย ๓. ฟงการบรรยายในชนเรยน ๔. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และแสดงความคดเหนในเรองทเกยวของ วเคราะหแนวคด

เกยวกบทฤษฎกฎหมาย ๕. ศกษาคนควาจากเอกสารกฎหมาย ต ารา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ สอสงพมพ และ

ขาวสาร ๖. สรปหวขอส าคญและอภปราย ๗. การทบทวนและท าค าถามทบทวน

๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สอการเรยนการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. ต ารา เอกสารทางวชาการ บทความ สอสงพมพทเกยวของกบกฎหมาย ๓. Power Point

การวดผลประเมนผล ๑. การสงเกตพฤตกรรมความสนใจของผเรยนและการมสวนรวมในกจกรรมระหวางเรยน ๒. ประเมนผลจากการท ากจกรรมแลกเปลยนเรยนรในชนเรยน การแสดงความคดเหน การ

วเคราะห ๓. ประเมนจากการตอบค าถามทบทวน ๔. ประเมนจากการตอบค าถามรายบคคล

๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๑ ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน เปนรายวชาทมงเนนทจะศกษาหลกเกณฑทวไปของกฎหมาย มจดประสงคทจะมงใหผศกษาไดรถงกฎหมายในบางเรองทเกยวของกบการด าเนนชวตประจ าวน

๑. ความหมายของกฎหมาย มนษยกบกฎเกณฑตาง ๆ ในสงคมมความเกยวพนกน หากศกษาทางสงคมวทยาพบวา มนษยกบสงคมมความสมพนธกนต งแตระดบครอบครว ชมชน หมบาน เมองและประเทศ ความสมพนธตาง ๆ ทเกดขนจะเกดดวยระบบระเบยบทกอตวขนเปนพนฐานเพอใหสงคมด ารงอยไดอยางปกตสข ระบบระเบยบของสงคมทมนษยใชเปนกฎเกณฑสรางความสมพนธเหลาน เรยกกนวา “บรรทดฐานทางสงคม” (Social Norms) หมายความถง แนวทางหรอกฎเกณฑตาง ๆ ทเปนแบบแผนเพอควบคมความประพฤตสมาชกในสงคมรวมทงเพอรกษาความเปนระเบยบเรยบรอยในสงคม บรรทดฐานทางสงคม ไดแก วถประชาหรอวถชาวบาน (Folkways) ขนบธรรมเนยมประเพณ (Mores) พธกรรม (Rites) งานพธ (Ceremonies) สมยนยม (Fashion) ความนยมชวคร(Fad) ความคลงไคล (Craze) เปนตน แตบรรทดฐานทมความส าคญมากคอ บรรทดฐานทางสงคมประเภทกฎหมาย เนองจากเปนกฎเกณฑทเกดมขน นอกจากเพอควบคมความประพฤตตลอดจนแกไขความขดแยง โดยมหนวยงานหรอองคกรของรฐท าหนาทควบคมใหคนปฏบตตามแลว กฎหมายยงสามารถเปลยนแปลงแกไขใหเขากบสถานการณไดดกวาบรรทดฐานอน ๆ ในสงคม ภาษตกฎหมายทกลาววา “ทใดมสงคม ทนนมกฎหมาย” (Ubi Societas, Ibi Jus) ยอมแสดงใหเหนถงความสมพนธและความเกยวของกนไดเปนอยางด

ความหมายของ “กฎหมาย” ในพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน (๒๕๔๒) อธบายวา หมายถง “กฎทสถาบนหรอผมอ านาจสงสดในรฐตราขนหรอทเกดขนจากจารตประเพณอนเปนทยอมรบนบถอ เพอใชในการบรหารประเทศ เพอใชบงคบบคคลใหปฏบตตาม หรอเพอก าหนดระเบยบแหงความสมพนธระหวางบคคลหรอระหวางบคคลกบรฐ”

นอกจากนแลวความหมายของค าวา “กฎหมาย” ยงจ าแนกตามแนวความคดตางๆ เชน ๑.๑ ความหมายตามลกษณะการเกดขนและววฒนาการของมนษย ในแนวทางน “กฎหมาย คอ กฎเกณฑทเปนแบบแผนความประพฤตของมนษยในสงคมซงมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ” จากความหมายดงกลาว บทบญญตหรอเนอหาของกฎหมายประกอบดวยแหลงทมาทแบงเปนสามชนซอนทบกนอยทเรยกวา “กฎหมายสามชน” แบงไดเปน

๑.๑.๑ กฎหมายชาวบาน (Volksrecht) เปนยคแรกทปรากฏในรปพฤตกรรมของการปฏบตอยางสม าเสมอตดตอกนมาจนเปนทรและยอมรบซงกนและกน กลายเปนขนบธรรมเนยมประเพณงาย ๆ สบทอดจากบรรพบรษ การรขอถกผดไดโดยอาศยเหตผลธรรมดาของคนทวไปหรอ

๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

โดยสามญส านก (Simple Natural Reason) มาเปนเครองชวดความถกผด หากมการฝาฝนจะถกโตตอบจากคนในชมชนเอง ในยคนกฎหมายกบศลธรรมไมแตกตางกนมากนก เพราะการท าผดศลธรรมกคอผดกฎหมาย หากพจารณาในแงกฎหมายอาญา เชน การฆา การท ารายกน หรอการลกทรพย เปนความผดกฎหมายชาวบาน เพราะการกระท าเหลานสามารถรไดดวยตนเองวาสงเหลานผด สวนในกฎหมายแพง เชน สญญาตองท าตามสญญา การอยกนกนฉนสามภรยา การเคารพกรรมสทธในทรพยสนของผอน เปนตน

๑.๑.๒ กฎหมายของนกกฎหมาย (Juristenrecht) เปนยคทมการใชเหตผลปรงแตง ทางกฎหมาย (Artificial Juristic Reason) โดยนกนตศาสตร เกดเปนหลกกฎหมายจากการชขาด ขอพพาทในคดเปนเรอง ๆ ไป กฎหมายยคนจงเปนสงทไมอาจรไดโดยอาศยสามญส านกแตเพยง อยางเดยว ตองศกษาเรยนรอยางลกซง เชน ในกฎหมายแพง เรองหลกเรองอายความ เรองการครอบครองปรปกษ เปนตน ในกฎหมายอาญา เรองจ าเปน ปองกนโดยชอบ เปนตน

๑.๑.๓ กฎหมายเทคนค (Technical law) กฎหมายยคน ไม ไดเกดจากจารตประเพณเพราะสงคมเจรญมากขน ปญหาบางเรองซบซอน เพอแกปญหาเฉพาะหนาจงตองมการบญญตกฎหมายขนเปนพเศษดวยเหตผลทางเทคนคบางประการ เชน กฎหมายจราจรทางบก กฎหมายปาไม เปนตน กฎหมายเทคนคจงมพนฐานจากศลธรรมนอยมาก การควบคมลงโทษผฝาฝนใหไดผลจงตองมกระบวนการบงคบอยางเปนกจจะลกษณะและมโทษคอนขางสง สบเนองจากการทไมมศลธรรมเปนพนฐานในการก าหนดความถกผด ในทางกฎหมายอาญา ความผดทมลกษณะเปนกฎหมายเทคนคนน ผกระท าผดอาจอางความไมรกฎหมายขนเปนขอแกตวได และศาลอาจจะอนญาตใหน าสบความไมรนนได ๑.๒ ความหมายตามแนวคดแบบ Legal Positivism ความหมายของกฎหมายลกษณะน สบเนองมาจากการเกดขนของรฐสมยใหม (Modern – State) เรองอ านาจอธปไตยและความเชอแบบวทยาศาสตร ตงแตปลายศตวรรษท ๑๖ ในยโรปเรอยมาโดยเปนแนวคดทเชอวากฎหมายเปนสงทถกก าหนดขนโดยรฐ ภายใตอ านาจอธปไตย รฐยอมมอ านาจบญญตกฎหมายโดยปราศจากขอจ ากด ซง John Austin ไดอธบายวา “กฎหมาย คอ ค าสง ค าบญชาของรฏฐาธปตย ซงบงคบใชกบราษฎรทงหลาย ถาผใดไมปฏบตตามโดยปกตแลว ผนนตองรบโทษ” ดงนนจงพออธบายไดวา “กฎหมายคอ ค าสงของรฏฐาธปตยหรอผมอ านาจสงสดในแผนดน หากไมปฏบตตามแลวจะตองไดรบโทษ” ส าหรบประเทศไทย แนวคดนเรมเขามาแพรขยายในสมยรชกาลท ๕ ซงแนวคดทางกฎหมายแบบ Legal Positivism แพรหลายมากในยโรป รวมทงพระเจาบรมวงศเธอกรมหลวงราชบรดเรกฤทธ พระบดาแหงกฎหมายไทย ทรงส าเรจการศกษาจากประเทศองกฤษจงไดรบแนวคดและมาอธบายความหมายของกฎหมาย ทรงอธบายวา "กดหมายนนคอเปนขอบงคบของผซงมอ านาจในบานเมอง เมอผใดไมกระท าตามแลวตองโทษ" และนกกฎหมายในยคตอมากอธบายไปในทศทางเดยวกน เชน ศาสตราจารยหลวงจ ารญ เนตศาสตรอธบายวา "กฎหมายไดแก กฎขอบงคบวาดวยการปฏบตซงผมอ านาจของประเทศไดบญญตขนและบงคบใหผทอยในสงกดของประเทศนนถอปฏบตตาม" และศาสตราจารย ดร.หยด แสงอทย กอธบายวา “กฎหมาย ไดแก ขอบงคบของรฐซงก าหนดความประพฤตของมนษย ถาฝาฝนจะไดรบผลรายหรอถกลงโทษ” ความหมายของกฎหมายตามลกษณะการเกดขนและววฒนาการของมนษย หรอ

๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ความหมายตามแนวคดแบบ Legal Positivism แลว กฎหมายตองมการเปลยนแปลงไปตามยคสมยและสภาพการณของสงคม แตกพอทจะสรปความหมายของกฎหมายไดคอ "กฎหมาย คอ ค าสงหรอขอบงคบของรฐหรอประเทศทตราขน เพอใชบงคบความประพฤตของมนษยในสงคมทมความสมพนธระหวางกน ผใดฝาฝนจะตองรบโทษหรอสภาพบงคบอยางใดอยางหนง"

๒. ลกษณะของกฎหมาย ลกษณะของกฎหมายสามารถทจะแบงไดตามแนวความคดของความหมายของค าวา “กฎหมาย” ดงนนจงพอทจะแยกลกษณะของกฎหมายไดดงน ๒.๑ ลกษณะของกฎหมายตามการเกดขนและววฒนาการของมนษย

จากความหมาย กฎหมายคอ กฎเกณฑทเปนแบบแผนความประพฤตของมนษยซงมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ หรอในรปแบบกฎหมายสามยค หรอกฎหมายเปนสงทเกดขนจากเหตผล (Reason) และมพฒนาการไดอยางเหมาะสม สาระส าคญของกฎหมายในลกษณะนประกอบดวย

๒.๑.๑ กฎหมายตองเปนกฎเกณฑทเปนแบบแผน คอ กฎหมายตองเปนกฎเกณฑ (Rule) ชนดทเกยวกบความประพฤตของมนษยทเกดขนและมการปฏบตตอ ๆ กนมา กฎเกณฑในลกษณะนเปนแบบแผน (Norm) กลาวคอ เปนเครองชวดความถกผดของความประพฤตมนษยอยางมมาตรฐาน จงตางจากกฎเกณฑทางวทยาศาสตร หรอกฎเกณฑทางเศรษฐศาสตร เพราะกฎเหลานไมไดเปนเครองชความถกผดของความประพฤตของมนษยแตอยางใด

๒.๑.๒ กฎหมายตองมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ หมายถง เรองของผลทจะไดรบจากการฝาฝนกฎเกณฑทเปนกฎหมายในลกษณะน จะมการบงคบโดยเมอพจารณาจากอดต หากมการฝาฝนจารตประเพณทส าคญ ๆ พบวาจะมการลงโทษตงแตการตอบโตดวยตนเอง รวมถงการลงโทษโดยชมชนทมลกษณะเปนการตดสนใจรวมกน เชน การชวยกนขบไลผทฝาฝนออกไปจากชมชน และตอมาเมอบานเมองเจรญขน แนวคดเรองกระบวนการบงคบกไดถกถายโอนไปใหเจาหนาทบานเมองอยางเปนระบบระเบยบทเปนกจจะลกษณะมากขน เชน มการกระท าความผดจะถกต ารวจจบกม ศาลพพากษาลงโทษและการบงคบโทษโดยกรมราชทณฑ เปนตน

๒.๒ ลกษณะของกฎหมายตามแนวคดแบบ Legal Positivism ดงทกลาวมาแลววา “กฎหมาย คอ ค าสงหรอขอบงคบของรฐหรอประเทศทตราขน

เพอใชบงคบความประพฤตของมนษยในสงคมซงก าหนดขนโดยผทมอ านาจในการปกครองประเทศ (รฎฐาธปตย) ผใดฝาฝนตองรบโทษหรอสภาพบงคบอยางใดอยางหนง” ซงมลกษณะทส าคญ ๔ ประการ ไดแก ๑. กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบ ๒. กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบทก าหนดขนโดยรฎฐาธปตย ๓. กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบทใชไดโดยทวไป

๔. กฎหมายตองมสภาพบงคบ พอทจะแยกอธบายไดดงน

๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒.๒.๑ กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบ ค าสงหรอขอบงคบ หมายถง การแสดงออกโดยมขอความในลกษณะทเปนการบงคบหรอบงการใหกระท าหรอใหงดเวนกระท าการอยางใดอยางหนง กฎหมายใชบงคบกบมนษยเทานนไมใชลงโทษสตว เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๖๓ บญญตวา "บตรจ าตองอปการะเลยงดบดามารดา" และมาตรา ๑๕๖๔ บญญตวา "บดามารดาจ าตองอปการะเลยงดบตร..." จะเหนวาเปนบทบญญตในลกษณะทเปนค าสงหรอขอบงคบแกผทเปนบดามารดาหรอบตร หากไมท าตามหนาทดงกลาวจนเกดความเสยหายขนแกชวตหรอรางกาย กจะมความผดอาจตองรบผดตามกฎหมายตอไป สวนประกาศเชญชวนตางๆ มใชค าสง ไมมการบงคบจงไมใชกฎหมาย เชน สมยจอมพล ป.พบลสงครามเปนนายกรฐมนตร รฐบาลสมยนนประกาศเชญชวนใหคนไทยสวมหมวก เลกกนหมากและใหนงผาซนแทนผาโจงกระเบนหรอประกาศเชญชวนใหคนไทยซอของทผลตในประเทศไทยเหลานมใชการบงคบจงไมเปนกฎหมาย ๒.๒.๒ กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบทก าหนดขนโดยรฎฐาธปตย ค าวา "รฎฐาธปตย" (Sovereign) นน จอหน ออสตน ไดอธบายไววา คอ "ผซงประชาชนสวนมากยอมรบนบถอวา เปนผมอ านาจสงสดในแผนดนหรอบานเมองนน และผมอ านาจนนไมตองรบฟงอ านาจของผใดอก" ในความหมายนจงไมตองพจารณาทมาหรอลกษณะการไดอ านาจมาวาเปนอยางไรโดยค านงความรสกนกคดของประชาชนหรอความเหนชอบของประชาชนเปนส าคญวาผใดเปนผมอ านาจในขณะนน เชน คณะปฏวตทสามารถปกครองประเทศไดแลว คณะปฏวตกมฐานะเปน รฏฐาธปตย ซงสามารถออกค าสงในฐานะเปนกฎหมายของประเทศได ดงนนค าสงของผบงคบบญชากองทหารจงไมเปนกฎหมายเพราะผบงคบบญชากองทหารไมอยในฐานะรฎฐาธปตย แตค าสงนนอาจชอบดวยกฎหมายหากออกโดยอาศยอ านาจ เชน กฎอยการศก ส าหรบสมยกอนมรฐธรรมนญนน พระมหากษตรยมพระราชอ านาจสงสด ดงนน พระบรมราชโองการ ซงท าเปนเอกสารและมอบใหแกบคคลไวโดยมไดประกาศใหประชาชนทราบ ยงมผลเปนกฎหมายได เชน ลายพระหตถเลขา ซงทรงพระราชทานทดนใหแกเอกชนๆ ผไดพระราชหตถเลขานนกมกรรมสทธในทดนโดยไมตองมการโอนกรรมสทธตามกฎหมายทดนแตอยางใด ๒.๒.๓ กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบทใชไดโดยทวไป หมายความวา ตองเปนเรองทเมอประกาศใชออกมาแลวจะมผลบงคบเปนการทวไป ไมระบเฉพาะเจาะจงวา เพอประโยชนของบคคลใดบคคลหนงเทานน แมมกฎหมายบางฉบบมวตถประสงคทจะใหประโยชนหรอความรบผดชอบแกบคคลบางหมบางเหลา แตกยงอยในความหมายทวาใชบงคบทวไป เพราะคนทวไปทเขามาเกยวของในกฎหมายนนจะตองปฏบตตามอยเสมอ เชน พระราชบญญตสงเคราะหผมบตรมาก พ .ศ.๒๔๙๙ เปนการสงเคราะหแกบคคลทวๆไป มไดเฉพาะเจาะจงแกใครโดยเฉพาะ หรอพระราชบญญตสงเคราะหอาชพแกคนไทย พ.ศ.๒๔๙๙ แมมวตถประสงคใหประโยชนแก คนไทยโดยเฉพาะกตาม แตคนตางดาวทเขามาและมกจการในประเทศทจะตองจางคนไทย นอกจากนกฎหมายเมอประกาศใชแลวมผลบงคบใชไดตลอดไปจนกวาจะถกแกไข เปลยนแปลงหรอยกเลกโดยกระบวนการทถกตองตามขนตอนในภายหลง กฎหมายจงยงคงเปน

๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

กฎหมายแมบางสมยจะไมไดน า มาใชหากไมมการยกเลกไปแลวจะหยบยกขนมาใชเมอใดกยงคงมผลบงคบใชไดเสมอ ดงสภาษตกฎหมายทกลาววา "กฎหมายนอนหลบบางคราว แตไมเคยตาย" ดงนน หากไมมกฎหมายออกมายกเลกกฎหมายทใชอย แมวาจะไดมกฎหมายใหมในเรองท านองเดยวกนประกาศใชภายหลงแตไมระบใหยกเลกกฎหมายฉบบกอน บทบญญตในฉบบกอนยงมผลบงคบใชไดหากไมเปนการขดแยงกบกฎหมายฉบบหลง ๒.๒.๔ กฎหมายตองมสภาพบงคบ แนวความคดเรองสภาพบงคบ เกดจากความเชอทางศาสนาทวาผใดท าผดขอบงคบของ ชมชนจะถกเทพยดาฟาดนลงโทษโดยอาจลงโทษเองหรอมอบใหมนษยจดการลงโทษกนเองได ตอมา อ านาจนกลายเปนอ านาจของรฐหรอผปกครองบานเมองโดยเดดขาด ซงในภายหลงไดมอบหนาทนใหศาลหรอสถาบนตลาการเปนผมอ านาจนโดยเฉพาะ แมกระนนกตาม ทางบานเมองไดมอบอ านาจออกกฎหมายและก าหนดสภาพบงคบส าหรบ ผฝาฝนกฎหมายเชนน ผปกครองบานเมองกสามารถออกค าสงตามความจ าเปนและราษฎรตองปฏบตตามโดยไมตองสนใจวากฎหมายทออกมาตรงกบศลขอใดทางศาสนาหรอไม กลาวคอ เมอผใดกระท าผดกฎหมายเรองนนกตองตกอยในสภาพบงคบอยางนนเหมอนกนหมดเรยกวา สภาพบงคบตามกฎหมาย ดงท จอหน ออสตนใหความหมายของกฎหมายวา "กฎหมาย คอ ค าสงค าบญชาของรฎฐาธปตย ทสงแกคนทงหลาย ผใดฝาฝนโดยปกตแลวยอมไดรบผลราย หรอตกอยภายใตสภาพบงคบ" การใหความหมายเชนน เปนการเอากฎหมายผกกบสภาพบงคบ ถาไมมกฎหมายกไมมสภาพบ งคบและถาไมมสภาพบ งคบกจะไมมกฎหมาย การท เหน เปน เชนน วน จฉยวา ขนบธรรมเนยมประเพณ ศลธรรม มารยาทในสงคม ศาสนา กด ไมใชกฎหมายและไมมสภาพบงคบแกผฝาฝน การทจะมสภาพบงคบเกดขนไดตองมบรรทดฐานความประพฤตของสงคมเกดขนกอน เชน บรรทดฐานความประพฤตในรปของศลธรรม วถทางทประชาชนท าเหมอนๆ กนมาชานาน หรอกฎหมาย ในบรรดาบรรทดฐานเหลาน กฎหมายเปนสงทขลงทสดเพราะมสภาพบงคบทเอาจรงเอาจงทสด เนองจากรฐเขามาจดการใหเองดงค าพดทวากฎหมายกมฟนเหมอนกน คอ ถาใครละเมดกไดรบผลรายเหมอนไปแหยสตว อาจถกกดได หรอ ค าพดทวา "บานเมองมขอมแป " นนเอง สภาพบงคบ ในทางกฎหมายมหลายประเภทดงน ๑) สภาพบงคบทางอาญา (Criminal Sanctions) ( ๑) โทษตามกฎหมายอาญา สภาพบงคบของกฎหมายอาญานนก าหนดไว ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๑๘ บญญตวา

“โทษส าหรบลงแกผกระท าผดมดงน (๑) ประหารชวต (๒) จ าคก (๓) กกขง (๔) ปรบ (๕) รบทรพยสน

โทษประหารชวตและโทษจ าคกตลอดชวตมใหน ามาใชบงคบแกผซงกระท า

๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ความผดในขณะทมอายต ากวาสบแปดป ในกรณผซงกระท าความผดในขณะทมอายต ากวาสบแปดปไดกระท าความผดทมระวางโทษประหารชวตหรอจ าคกตลอดชวต ใหถอวาระวางโทษดงกลาวไดเปลยนเปนระวางโทษจ าคกหาสบป”

ดงนนโทษในแงทางอาญาจะตองเปนโทษตามกฎหมายโดยมทมาจากสภาษตกฎหมายทวา "ไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมาย" และโทษตองเปนไปโดยเสมอภาคกนในกฎหมาย คอ ใชแกทกคนเสมอหนากนโดยเฉพาะกรณความผดอยางเดยวกน

นอกจากนยงมลกษณะเฉพาะตว หมายถง จะไมมการลงโทษกนตามครอบครว หมเหลาดงแตกอน การรบทรพยสนเสยทงหมดทเรยกวา รบราชบาตรนนไมมแลว (๒) วธการเพอความปลอดภย สภาพบงคบลกษณะนเปนเรองทางอาญาแตไมถอวาเปนโทษเพราะเปนมาตรการปองกนสงคมจากผกระท าผดในอนาคต ไมมความรนแรงเหมอนโทษ วธการเพอความปลอดภย มาตรา ๓๙ แหงประมวลกฎหมายอาญามดงน

(๑) กกกน (๒) หามเขาเขตก าหนด (๓) เรยกประกนทณฑบน (๔) คมตวไวในสถานพยาบาล (๕) หามการประกอบอาชพบางอยาง

(๓) วธการส าหรบเดกและเยาวชน สภาพบงคบนใชกบบคคลทเปนเดก (บคคลอายเกน ๑๐ ปบรบรณแตยงไมเกน ๑๕ ปบรบรณ) หรอเยาวชน (บคคลอายเกน ๑๕ ปบรบรณแตยงไมถง ๑๘ ปบรบรณ) ในกรณทเปนผกระท าความผดทางอาญา กฎหมายเหนวาการกระท าผดของบคคลเหลานไมควรถอเปนอาชญากรรม และไมเรยกวาอาชญากร แตเปนเรองของพฤตกรรมเบยงเบนเทานน อนเนองมาจากปญหาครอบครว สภาพรางกายและจตใจ สภาพแวดลอมอน ๆ จงไมควรใชโทษเหมอนผใหญ ตองก าหนดวธการเฉพาะขน เรยกวา "ทณฑ" ซงปรากฏในพระราชบญญตจดตงศาลเยาวชนและครอบครวฯ พ.ศ.๒๕๓๔ มาตรา ๑๐๔ "ศาลมอ านาจเปลยนโทษจ าคกหรอวธการเพอความปลอดภยตามมาตรา ๓๗(๑) แหงประมวลกฎหมายอาญาเปนกกและอบรม" ซงการกกและอบรมในสถานกกและอบรมของสถานพนจ เปนตน

๒) สภาพบงคบทางแพง (Civil Sanctions) สภาพบงคบทางแพงเปนเรองของเอกชนบงคบเพอประโยชนสวนตน จงมใชมเพอแกแคนหรอโตตอบใหสาสมกบความชวรายเหมอนสภาพบงคบทางอาญา หากแตเปนสภาพบงคบทมเพอชดเชย เยยวยา หรอเรยกวาสภาพบงคบในเชงชดเชยหรอทดแทนความเสยหาย ในปจจบนสภาพบงคบทางแพงของไทยปรากฏอยในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยและกฎหมายอนอกหลายฉบบซงมลกษณะของการบงคบใหชดใชหรอชดเชยตอผเสยหาย ตวอยาง สภาพบงคบตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย เชน (๑) ก าหนดใหการกระท าทฝาฝนกฎหมายตกเปนโมฆะ เชน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๕๖ บญญตวา “การซอขายอสงหารมทรพย ถามไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทไซร ทานวาเปนโมฆะ...”

๑๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๒) ก าหนดใหการกระท าทฝาฝนกฎหมายตกเปนโมฆยะ เชน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๒๑ บญญตวา “ผเยาวจะท านตกรรมใดๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกอน การใดๆ ทผเยาวไดท าลงปราศจากความยนยอมเชนวานนเปนโมฆยะ เวนแตจะไดบญญตไวเปนอยางอน” (๓) การบงคบใหช าระหน บคคลใดเปนลกหนบคคลอนกตองมหนาททตองช าระหน ถาลกหนไมยอมช าระหน เจาหนยอมมสทธเรยกรองใหลกหนช าระหนได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๙๔ บญญตวา “ดวยอ านาจแหงมลหน เจาหนยอมมสทธเรยกใหลกหนช าระหนได อนง การช าระหนดวยงดเวนการอนใดอนหนงกยอมมได” (๔) การก าหนดเกยวกบการใชสทธในเรองของครอบครว เชน เมอคสมรสประพฤตผดจากบรรทดฐานทกฎหมายก าหนดไวส าหรบใหคสมรสปฏบตตอกน กบงคบใหฟองหยาจากกนได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๑๔ - ๑๕๑๖ ซงเปนเหตใหฝายหนงอาจเรยกคาทดแทน ตามมาตรา ๑๕๒๓ หรอคาเลยงชพตามมาตรา ๑๕๒๖ และตองมการแบงทรพยสนของสามภรรยากนตามมาตรา ๑๕๓๒ – ๑๕๓๔ เมอเชอวาเดกมใชบตรของชาย กฟองไมรบเดกเปนบตรได ตามมาตรา ๑๕๓๙-๑๕๔๔ หรอเดกจะขอใหอยการยกคดขนวากลาวปฏเสธความเปนบตรของชาย ตามมาตรา ๑๕๔๕ เมอบดามารดาไมอปการะเลยงดบตรหรอบตรไมอปการะเลยงดบดามารดากบงคบใหอปการะเลยงดได ตามมาตรา ๑๕๖๓ - ๑๕๖๔ (๕) ก าหนดเกยวกบเรองมรดก เชน เมอเจามรดกตายมรดกกตกทอดไปยงทายาทถามการเบยดบงทรพยมรดกหรอไมแบงปนทรพยมรดกกบงคบใหสงมอบหรอแบงปนได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๐๒, ๑๖๐๓, ๑๖๒๐, ๑๗๑๙, ๑๗๒๐ สวนสภาพบงคบทางแพงตามกฎหมายอน เชน ตามกฎหมายมหาชนซงมบทบญญตทางแพงอยดวย เชน การบงคบใหช าระคาภาษในประมวลรษฎากร การบงคบใหช าระภาษตามกฎหมายศลกากร การรบประกนตามกฎหมายวธพจารณาความอาญา เปนตน ๓) สภาพบงคบทางกฎหมายมหาชน (Public-law Sanctions) สภาพบงคบทางกฎหมายมหาชน นน กฎหมายมหาชนเปนกฎหมายทก าหนดความสมพนธในแงทรฐมฐานะเปนฝายปกครองสวนประชาชนเปนฝายทถกปกครอง ดงนนการกระท าในทางปกครองของรฐ หนวยงานของรฐหรอเจาหนาทของรฐจงตองมกฎหมายก าหนดอ านาจใหไวอยางชดแจงจงจะสามารถท าได ซงการกระท าดงกลาวเปนการบรหารและบรการสาธารณะแกประชาชนและนอกจากนแลวสภาพบงคบทางกฎหมายมหาชนเพอใหมผลสมฤทธตอเนองไป ในบางเรองกฎหมายจงใหอ านาจเจาพนกงานตามกฎหมายมหาชนเปนผใชอ านาจบงคบไดทนท สภาพบงคบทางกฎหมายมหาชน มทงทมผลตอเจาหนาทของรฐดวยกนเอง และมผลตอประชาชน ซงปรากฏอยในกฎหมายตอไปน (๑) กฎหมายปกครองคณะบคคลพเศษ บคคลบางประเภทมสถานะและกฎหมายเฉพาะหมเฉพาะเหลาของตน เชน กฎหมายทหารตามพระราชบญญตยศทหาร พ.ศ. ๒๔๗๙ ใหอ านาจถอดยศไดหรอหากทหารกระท าผดวนยอาจถกปลดออกจากประจ าการหากไมรายแรงอาจใชวธลงทณฑ , ภาคทณฑ , ทณฑกรรม เชน ใหอยเวรยาม ท าความสะอาดหองสขา กกขง จ าขง พระราชบญญตคณะสงฆ ร.ศ.๑๒๑ ใหอ านาจเจาคณะผปกครองสงฆลงทณฑกรรมแกสงฆผทอยใต

๑๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ปกครองได โดยอาจใหท าความสะอาด ท างานวด สงขบออกนอกวด บงคบใหลาสกขาบทได พระราชบญญตทนายความ พ.ศ.๒๔๗๗ ใหอ านาจสงลบชอทนายความทประพฤตปฏบตไมเหมาะสม ออกจากทะเบยนทนายความได หรอหามมใหเปนทนายความกได พระราชบญญตระเบยบขาราชการพลเรอน พ.ศ.๒๔๙๗ กรณขาราชการท าผดวนย ตองรบโทษ ๖ สถาน คอ ไลออก ปลดออก ใหออก ตดเงนเดอน ลดขนเงนเดอน ภาคทณฑ (๒) กฎหมายปกครองทวไป บางกรณกฎหมายใหอ านาจเจาพนกงานในการบงคบจดการกระท าผฝาฝนกฎหมายเฉพาะเรองนน ๆ ได เนองจากกจการบางประเภท อาจถกใชเปนแหลงมวสมหรอเปนชองทางผทจรตในการด าเนนกจการ และสงผลกระทบตอสวนรวม เพอความรวดเรวในการด าเนนการและปองกนเหต จงใหเจาพนกงานทเกยวของด าเนนการไดทนท กฎหมายประเภทนจงใหอ านาจ ส งปด ยดใบอนญาต หรออาจเพกถอนใบอนญาต ซ งออกใหตามกฎหมาย เชน พระราชบญญตสถานบรการ พ.ศ. ๒๕๐๙ เปนตน (๓) กฎหมายมหาชนทจ ากด ตดสทธ และเสรภาพ สภาพบงคบประเภทน ไดแก การกระท าความผดตาม พระราชบญญตการเลอกตง พ.ศ.๒๕๒๒ เชน หากมการทจรตเพอซอเสยงหรอขายเสยง หากมการใชจายเกยวกบการเลอกตงเกนกวาทก าหนด มการขดขวางการไปใชสทธเลอกตง ผกระท าจะไดรบโทษและอาจถก เพกถอนสทธเลอกตง การเนรเทศ คนตางดาวออกนอกราชอาณาจกรตาม พระราชบญญตวาดวยการบรหารราชการในสถานการณฉกเฉน พ.ศ. ๒๔๙๕ การจ ากดตดสทธดงกลาว ตองไมขดตอบทบญญตในเรองสทธและเสรภาพทรฐธรรมนญบญญตไว (๔) กฎหมายรฐธรรมนญกบสภาพบงคบ กฎหมายรฐธรรมนญเปนกฎหมายมหาชนทส าคญ เพราะถอวาเปนกฎหมายแมบทและมศกดสงสดกวากฎหมายอน ในรฐธรรมนญก าหนดหลกวา "บทบญญตแหงกฎหมายใดมขอความขดแยงตอรฐธรรมนญนบทบญญตนนเปนอนใชบงคบมได" กฎหมายอนทมขอความขดแยงกบบทบญญตในรฐธรรมนญมได ส าหรบองคกรทมหนาทควบคมตรวจสอบวา กฎหมายใดทใชอย มบทบญญตหรอขอความทขดหรอแยงกบรฐธรรมนญ คอ ศาลรฐธรรมนญ

๔) สภาพบงคบทางกฎหมายระหวางประเทศ สภาพบงคบของกฎหมายระหวางประเทศขนอยกบความตกลงของประเทศทกอตงกฎหมายขนเพราะกฎหมายระหวางประเทศสวนหนง อยในรปของสนธสญญาหรอความตกลงระหวางประเทศ สวนมากจะมสภาพบงคบทางแพง เชน ชดใชคาเสยหายใหรอถอน หรออาจมสภาพบงคบอยางกฎหมายมหาชน เชน การละเมดความตกลงตกเปนอนไรผล แตบางกรณเปนสภาพบงคบตามจารตประเพณระหวางประเทศซงเปนกฎหมาย ระหวางประเทศอก รปแบบหนง เชน การตดสมพนธทางการฑตกลบจากตางประเทศ การโตตอบ การยดหรอกกกนเรอของฝายตรงขามการไมตดตอคาขายดวย การปดอาว ๓. ทมาของกฎหมาย

ทมาของกฎหมายทจะกลาวถงจะเปนการกลาวถงทมาของกฎหมายของประเทศไทย ซงเปนทมาของกฎหมายในระบบ Civil Law ทมาทส าคญกคอ

๑๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๑ กฎหมายทบญญตขน เปนทมาอนส าคญทสดของกฎหมายในระบอบลายลกษณอกษรหรอระบอบ Civil Law บทบญญตแหงกฎหมายทไดตราไวเปนลายลกษณ อกษร ไดแก รฐธรรมนญ พระราชบญญต พระราชก าหนด พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ระเบยบ ขอบงคบ ค าสงตางๆ และกฎหมายองคกรปกครองทองถน

การบญญตกฎหมายยอมอาศยอ านาจตางๆ กน ซงแยกออกเปน ๓ ฝาย คอ ๓.๑.๑ บญญตโดยฝายนตบญญต กฎหมายทออกโดยฝายนตบญญต คอพระราช บญญต การตราพระราชบญญตนนจะท าไดโดยค าแนะน าและยนยอมของรฐสภา เมอเสรจเรยบรอยแลวกใหน าขนทลเกลาฯ ถวายใหพระมหากษตรยทรงลงพระปรมาภไธยและประกาศในราชกจจานเบกษาใหใชบงคบเปนกฎหมาย ผทมสทธเสนอรางพระราชบญญต ตามรฐธรรมนญแหง ราช อาณาจกรไทยฯ คอ คณะรฐมนตรหรอสมาชกรฐสภาหรอประชาชนผมสทธเลอกตง ส าหรบประเทศไทยในปจจบน พระราชบญญตสวนมากเสนอโดยคณะรฐมนตร พระราชบญญตน หมายความรวมถงประมวลกฎหมายดวยเพราะการประกาศใชประมวลกฎหมายตองมพระราช บญญตก าหนดใหประมวลกฎหมายมผลใชบงคบ บทกฎหมายตองตราเปนพระราชบญญตนนไดแก บทกฎหมายทวางระเบยบบงคบเกยวกบสทธและเสรภาพของบคคลทงในชวต รางกายและทรพยสน เชน บทกฎหมายทก าหนดลกษณะแหงการกระท าทเปนความผดอาญาและมการก าหนดโทษ เปนตน การออกกฎหมายในเรองเหลานจะตองสงวนไวเปนอ านาจของฝายนตบญญตโดยเฉพาะ เนองจากฝายนตบญญตเปนองคกรทแสดงเจตนาของประชาชนซงประกอบดวยผแทนของประชาชน ทจะใหความยนยอมเหนชอบในการทจะออกกฎหมายจ ากดตดทอนสทธเสรภาพ หรอก าหนดภาระหนาทของพลเมอง เพราะวาการปกครองตามระบอบประชาธปไตยถอวาประชาชนปกครองตนเอง การออกกฎหมายจ ากดตดสทธเสรภาพ หรอก าหนดหนาทของพลเมองตองไดรบความยนยอมจากประชาชน ผซงเปนเจาของอ านาจอธปไตยเสยกอนโดยทางผแทนของประชาชนซงเปนสมาชกสภานตบญญต ๓.๑.๒ บญญตโดยฝายบรหาร ฝายบรหารมอ านาจออกบทบญญตแหงกฎหมายบางชนดไดตามทรฐธรรมนญหรอพระราชบญญตไดใหอ านาจไว แตบทบญญตทออกโดยฝายบรหารนตามปกตมฐานะต ากวาบทบญญตทออกโดยฝายนตบญญตและตองอยภายในขอบเขตอ านาจท ฝายนตบญญตไดมอบหมายมาอยางเครงครด มฉะนนจะเปนการนอกเหนออ านาจบทกฎหมายทออกโดยฝายบรหารดวยอาศยอ านาจบรหารนน ตามธรรมดาเปนสวนอปกรณของบทกฎหมายทบญญตโดยฝายนตบญญต เวนแตในกรณพเศษ เชน พระราชก าหนดซงมผลบงคบ เทากบพระราชบญญต

บทกฎหมายทออกโดยฝายบรหาร คอ พระราชก าหนด พระราชกฤษฎกาและประกาศพระบรมราชโองการ

๑) พระราชก าหนด เปนกฎหมายทฝายบรหารเปนผออกเพอใชบงคบในกรณฉกเฉนทมความจ าเปนรบดวนตามทก าหนดไวในรฐธรรมนญและมฐานะเทาพระราชบญญต รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฯ ไดบญญตไววาเปนกรณฉกเฉนมความจ าเปนเรงดวนในการรกษาความปลอดภยของประเทศ ความปลอดภยสาธารณะ ความมนคงในทางเศรษฐกจของประเทศหรอปองปดภยพบตสาธารณะ พระมหากษตรยจะทรงตราพระราชก าหนดใหใชบงคบดงเชนพระราช บญญตกได

๑๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เมอประกาศใชพระราชก าหนดแลว คณะรฐมนตรตองเสนอพระราชก าหนดตอรฐสภาในการประชมคราวตอไปเพอพจารณาอนมตโดยไมชกชา ถารฐสภาอนมตพระราชก าหนดนนมผลใชบงคบเปนพระราชบญญตตอไป หากรฐสภาไมอนมตพระราชก าหนดนนกตกไป

การใหอ านาจแกฝายบรหารออกพระราชก าหนด เปนการมอบหมายใหฝายบรหารใชอ านาจนตบญญตไดในกรณจ าเปน เนองจากเหตทฝายนตบญญตไมอาจท าหนาทออกกฎหมายใหทนเหตการณไดเสมอไป

ลกษณะส าคญของพระราชก าหนด มดงน (๑) พระราชก าหนดออกโดยอาศยอ านาจบรหาร (๒) พระราชก าหนดมฐานะเทากบพระราชบญญตในระหวางทใชบงคบและเมอ

ไดรบอนมตจากสภานตบญญตแลวกมฐานะเทากบพระราชบญญต (๓) พระราชก าหนดนนจะออกไดเฉพาะกรณพเศษตามทรฐธรรมนญก าหนดไว

เทานน ๒) พระราชกฤษฎกา บทกฎหมายทออกโดยฝายบรหารเพอใชในการบรหารราชการ

แผนดนตามปกตเปนบทบญญตแหงกฎหมายทออกโดยอาศยอ านาจบรหารโดยพระมหากษตรยในฐานะททรงเปนประมขของฝายบรหารตามทคณะรฐมนตรถวายค าแนะน า รฐธรรมนญแหงราชอาณาจกรไทยฯ ไดบญญตไว

พระราชกฤษฎกา มอย ๒ ชนด คอ (๑) พระราชกฤษฎกาทออกโดยอาศยอ านาจตามรฐธรรมนญอยางเดยวเพอ

ก าหนดกจการทฝายบรหารตองปฏบตตามรฐธรรมนญ เชน พระราชกฤษฎกาเรยกประชมรฐสภา พระราชกฤษฎกาปดประชมรฐสภา พระราชกฤษฎกายบสภาผแทนราษฎร

(๒) พระราชกฤษฎกาซงออกโดยอาศยอ านาจพระราชบญญตฉบบใดฉบบหนงทเปนแมบทเพอกอตง วางระเบยบหนวยงานของฝายปกครอง และด าเนนการตามหลกการทพระราชบญญตใหอ านาจไวในขนปฏบตการ เชน พระราชกฤษฎกาก าหนดใหมการเลอกตง สมาชก สภาผแทนราษฎรตามพระราชบญญตการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร พ.ศ. ๒๕๒๒ เปนตน

พระราชกฤษฎกาเปนบทบญญตแหงกฎหมายทใชบงคบแกประชาชนไดเปนการทวไปแตมฐานะต ากวาพระราชบญญตและพระราชก าหนด จงจะมบทบญญตทขดแยงหรอลวงล าอ านาจนตบญญตไมได

๓) ประกาศพระบรมราชโองการ เปนบทกฎหมายทออกโดยอาศยอ านาจบรหารโดยพระมหากษตรยในฐานะททรงเปนประมขของฝายบรหาร

ประกาศพระบรมราชโองการ ม ๒ ชนด คอ (๑) ประกาศพระบรมราชโองการทก าหนดฐานะตามกฎหมายของบคคล เปน

ประกาศแตงตงใหบคคลด ารงต าแหนงราชการตางๆ ทมบทกฎหมายใหท าโดยประกาศพระบรมราชโองการ เชน ประกาศพระบรมราชโองการแตงตงรฐมนตร เปนตน

(๒) ประกาศพระบรมราชโองการทก าหนดระเบยบบงคบประชาชนทวไป ตามทพระราชบญญตใหอ านาจไว

๓.๑.๓ บญญตโดยฝายปกครอง อ านาจหนาทของฝายบรหารอาจจ าแนกไดสองสวน

๑๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

คอ อ านาจหนาทในฐานะรฐบาลและอ านาจหนาทในฐานะฝายปกครอง การออกบทบญญตแหงกฎหมายทใชบงคบแกประชาชนกอาจแยกพจารณาไดเปนสองสวนเชนเดยวกนกลาวคอ ม บทบญญตบางชนดทออกโดยฝายบรหารในฐานะฝายปกครอง ไดแก กฎกระทรวง กฎทบวง ประกาศกระทรวง ประกาศทบวง ระเบยบกระทรวง ขอบงคบ เทศบญญตและขอบญญตขององคการแหงราชการบรหารสวนทองถนทออกโดยอาศยอ านาจพระราชบญญต

๑) กฎกระทรวง เปนบทบญญตแหงกฎหมายทรฐมนตรวาการกระทรวงเปนผออกโดยความเหนชอบของคณะรฐมนตร อาศยอ านาจพระราชบญญตฉบบใดฉบบหนง เพอปฏบตใหเปนไปตามพระราชบญญตนนโดยก าหนดหลกเกณฑ เงอนไขและวธการเปนรายละเอยดทจะตองปฏบตตามทพระราชบญญตนนไดก าหนดไวอยางชดแจง ทงนเพราะฝายนตบญญตมอบใหฝายบรหารในฐานะฝายปกครองเปนผออกเพอก าหนดเงอนไขและหลกเกณฑในรายละเอยดภายใตหลกใหญทพระราชบญญตก าหนดไว

กฎกระทรวงนนออกโดยรฐมนตรวาการกระทรวงในฐานะทเปนเจาหนาท ฝายปกครอง กฎกระทรวงนนแบงเปนขอๆ ไมไดแบงออกเปนมาตราเหมอนกบพระราชบญญต และจะแกไขเปลยนแปลงพระราชบญญตไมไดทงตองไมบญญตในเรองทอยในขอบเขตของฝายนตบญญตดวย เชน จะมบทลงโทษไมได

๒) ประกาศกระทรวง รวมประกาศทบวงและประกาศส านกนายกรฐมนตรดวย ประกาศกระทรวงน รฐมนตรวาการกระทรวงเปนผออกโดยอาศยอ านาจตามพระราชบญญตฉบบใดฉบบหนง เพอปฏบตการใหเปนไปตามพระราชบญญตนน และมผลบงคบแกประชาชนทวไป นอกจากน พระราชบญญตบางฉบบไดใหอ านาจแกคณะกรรมการซงตงขนตามพระราชบญญตนนออกประกาศคณะกรรมการ ซงมผลบงคบเปนกฎหมายไดเชนเดยวกบประกาศกระทรวง เชน ประกาศคณะกรรมการสงเสรมการลงทน ออกโดยอาศยอ านาจพระราชบญญตสงเสรมการลงทน พ .ศ.๒๕๒๐ เปนตน

๓) พระราชบญญตบางฉบบไดใหอ านาจแกเจาหนาทฝายปกครองทจะออกขอบงคบซงมชอเรยกตางๆ กนและมผลใชบงคบแกประชาชนเปนกฎหมายโดยเจาหนาทฝายปกครองผออกขอบงคบนนไมจ าเปนตองมต าแหนงรฐมนตรวาการกระทรวงกได

นอกจากนยงมขอบญญตขององคการแหงราชการบรหารสวนทองถนทเรยกชอตางๆ กน คอ เทศบญญตซงออกโดยอาศยอ านาจพระราชบญญตเทศบาล หรอขอบญญตจงหวดออกโดยองคการบรหารสวนจงหวดหรอขอบญญตกรงเทพมหานครออกโดยพระราชบญญตระเบยบบรหารราชการกรงเทพมหานคร เปนตน

ขอบงคบและบญญตเหลานถอวาเปนกฎหมายทงสน หากเปนขอบญญต เทศบญญต และขอบงคบขององคการแหงราชการบรหารสวนทองถนนมลกษณะพเศษทใชบงคบในเขตขององคการแหงราชการบรหารสวนทองถนเทานน ไมใชบงคบทวไปทกทองทและพระราชบญญตทเปนแมบทไดใหอ านาจทจะก าหนดบทลงโทษผกระท าการฝาฝนไวในขอบงคบนนโดยตรงไวดวย

๓.๒ จารตประเพณ การกระท าทประชาชนนยมชมชอบและถอปฏบตสบตอกนมาเปนเวลาชานานจนกลายเปนกรอบความประพฤตของชมชนนนๆ ในกฎหมายไทย ไดก าหนดใหน าจารตประเพณมาใชบงคบเสมอนเปนกฎหมายไดในสองกรณ คอ

๑๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๑) เมอใดไมมบทบญญตแหงกฎหมายทจะยกมาปรบกบคดไดใหวนจฉยคดนนตามจารตประเพณแหงทองถน (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔)

(๒) ในการตความตามความประสงคในทางสจรตใหวเคราะหถงปกตประเพณดวย (ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๓๘๖) จารตประเพณจงเปนกฎหมายทไมเปนลายลกษณอกษรและอาจเปนทมาของกฎหมายปกครองอกทางหนง มผลเหมอนกฎหมาย แตในประเทศไทย มบทบญญตอยแลวจะยกเอาจารตประเพณมาเปนเครองลบลางหรอใชแทนบทบญญตแหงกฎหมายไมได การจะใชจารตประเพณบงคบเปนกฎหมายไดนนจะตองไมเกยวกบคดอาญาเพราะประเพณไมอาจลบลางกฎหมายอาญาได โดยเฉพาะอยางยงกฎหมายมหาชนจะอางเอาจารตประเพณมาบงคบกบเอกชนแทนบทบญญตแหงกฎหมายไมได แตอาจชวยใหความคดรเรมแกผรางกฎหมาย คอ เมอผรางกฎหมายพจารณาวาเหน สมควรวาจารตประเพณใดเปนสงทดและเหมาะสม ซงประชาชนเหนชอบและถอปฏบตตดตอกนมาชานาน กใหน าเอาจารตประเพณนนมาบญญตเปนกฎหมาย เทากบน าเอาจารตประเพณมาบญญตเปนกฎหมายลายลกษณอกษร กรณนยอมถอไดวาจารตประเพณเปนทมาของกฎหมาย

๓.๓ ค าพพากษาของศาล ค าพพากษาของศาลกถอวาเปนทมาของกฎหมายเชนเดยวกนแตนบวาเปนทมาทมความส าคญนอยกวาบทบญญตแหงกฎหมาย ส าหรบประเทศทมศาลปกครอง ค าพพากษาของศาลปกครองอาจเปนทมาอนส าคญอยางหนง โดยเหตทกฎหมายปกครองเปนกฎหมายใหมทยงไมมหลกเกณฑปกต ในระบบกฎหมายลายลกษณอกษรไมจดวาค าพพากษาของศาลเปนทมาโดยตรงของกฎหมาย แตในกฎหมายปกครองนน ค าพพากษาของศาลจดวาเปนทมาทส าคญของกฎหมายปกครอง ดวยเหตทกฎหมายปกครองเปนกฎหมายทใหม ยงไมมประมวลกฎหมายพฒนาการของกฎหมายปกครองยาวนานเมอเทยบกบกฎหมายเอกชน ค าพพากษาของศาลทจะเปนทมาทส าคญของกฎหมาย

๓.๔ หลกกฎหมายทวไปและทฤษฎกฎหมาย หลกกฎหมายทวไปและทฤษฎหรอความเหนของปราชญทเขยนไวเปนต ารากฎหมายอาจเปนทมาของกฎหมายปกครองไดเชนกน ถา ผรางกฎหมายไดน าทฤษฎนนไปบญญตเปนกฎหมาย หรอปรบปรงกฎหมายทมอยแลวใหดยงขน เพราะนกกฎหมายยอมพจารณาวพากษวจารณออกความคดเหน รวมทงชใหเหนขอบกพรองของบทบญญตในกฎหมายทประกาศใช นอกจากนกฎหมายบางแผนกทยงไมมหลกตายตว และก าลงอยระหวางการววฒนาการนกนตศาสตรอาจแนะน าทฤษฎหลกกฎหมายของตางประเทศทเจรญแลว น ามาประกอบการพจารณาอนเปนเหตใหผรางกฎหมายน าไปปรบปรงแกไขได ดงนนหลกกฎหมายทวไปและทฤษฎกฎหมายของนกนตศาสตรจงเปนทมาของบทกฎหมายโดยทางออม

๔. ระบบกฎหมาย

จากววฒนาการและประวตศาสตรกฎหมายไดกอใหเกดแนวคดและหลกเกณฑทส าคญเปนระบบกฎหมายโดยไดแบงเปน ระบบกฎหมายซวลลอว ระบบกฎหมายคอมมอนลอว ระบบกฎหมายสงคมนยม และระบบกฎหมายศาสนาและประเพณ ซงจะอธบายเฉพาะระบบกฎหมายซวลลอว และระบบกฎหมายคอมมอนลอว เทานน

๑๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๔.๑ ระบบกฎหมายซวล ลอว (Civil law system) หรอ “ระบบกฎหมายลายลกษณอกษร” หรอ “ระบบประมวลกฎหมาย” ระบบซวล ลอว เรมตนจากขนบธรรมเนยมจารตประเพณ และถกปรงแตงใหเจรญงอกงามขนเรอยๆ ดวยเหตผลของกฎหมาย ระบบซวล ลอว ไดรวบรวมกฎหมายหรอประเพณขนมาเปนลายลกษณอกษรไวในกฎหมายสบสองโตะ (Law of Twelve tables ๔๕๐ B.C.) โดยรวบรวมกฎหมายทส าคญเขาเปนหมวดหมในรปประมวลกฎหมายไดจารกไวบนโตะทองเหลองใกลกบประธานสภาโรมน มบทบญญตครอบคลมถงกฎเกณฑทใชควบคมความประพฤตของสงคมโดยอาศยจารตประเพณและศาสนาเปนหลก และตอมาในสมยพระเจาจสตเนยนไดรวบรวมกฎหมายโรมน ใหเปนหมวดหมเพอประโยชนในการใช จดจ า การศกษาโดยตดขอความทไมเปนสาระและเกยวกบศาสนาออกเพอใหเหลอหลกทส าคญ และเรยกกฎหมายฉบบนวา “คอรปส จรส ซวลส” (Corpus Jurist Civilize) ประมวลกฎหมายฉบบนถอเปนแบบอยางและเปนตนแบบของหลกกฎหมายและแนวคดในการจดท าประมวลกฎหมายของประเทศตางๆ ตอมาภายหลงโดยเฉพาะ อยางยงในประเทศยโรปหลงจากอาณาจกรโรมนสนสดลงระบบประมวลกฎหมายน บางต าราใชค าวา ระบบซวลลอร (Civil law) หรอระบบกฎหมายโรมาโน- เยอรมานค (Romano-Germanic Family) ลกษณะทส าคญของกฎหมายระบบประมวลกฎหมาย คอ (๑) ระบบประมวลกฎหมายน ค าพพากษาของศาลไมใชทมาของกฎหมาย แตเปนเพยงบรรทดฐานของการตความหรอการใชกฎหมายของศาลเทานน (๒) ระบบนถอวากฎหมายทเปนลายลกษณอกษรมความส าคญกวาอยางอน (๓) การศกษากฎหมายในระบบน ตองเรมจากตวบทกฎหมายเปนส าคญจะถอเอา ค าพพากษาศาลหรอ ความเหนของนกกฎหมายเปนหลกเชนเดยวกบหลกกฎหมายไมได (๔) ระบบนถอวา กฎหมายเอกชนและกฎหมายมหาชนเปนคนละสวนกน หลกและการวนจฉยปญหาในทางกฎหมายทงสองจงแตกตางกน ปจจบนประเทศไทยใชกฎหมายระบบประมวลกฎหมาย ๔.๒ ระบบกฎหมายคอมมอนลอว (Common law system) หรอ เรยกกนวา “ระบบกฎหมายไมเปนลายลกษณอกษร” หรอ “ระบบกฎหมายจารตประเพณ” ระบบคอมมอนลอว เรมตนจากจารตประเพณเชนเดยวกบระบบซวล ลอว แตเนองจากระบบคอมมอนลอว ไมไดมการรวบรวมเอากฎหมายจารตประเพณมาบนทกเปนกฎหมายลายลกษณอกษร กฎหมายคอมมอนลอว เกดจากจารตประเพณและค าพพากษาของศาลค าพพากษาของศาลยตธรรมเปนทมาของกฎหมาย กลาวคอ เมอมคดเกดขนและศาลไดวนจฉยแลว ค าพพากษาของศาลยอมถอเปนบรรทดฐานของศาลตอๆ มา ซงจะพพากษาคดทมประเดนอยางเดยวกนเหมอน ๆ กน เปนกรณทพจารณาจากเรองเฉพาะเรองมาสหลกเกณฑทวไป ระบบนมแหลงก าเนดและววฒนาการในประเทศองกฤษเปนแหงแรก เนองจากมประวตศาสตรในทางการเมอง เศรษฐกจและสงคม ตลอดจนการปกครองในระบบศกดนา ท าใหทองถนแตละทองถนตางพจารณาขอพพากษาโดยใชจารตประเพณของทองถนนน โดยไมทราบวาทองถนอนพพากษาวาอยางไร สทธและหนาทของบคคลจะมมากนอยเพยงใดจงอยทสถานะของบคคลตามทองถน พระมหากษตรยในฐานะ ผพพากษาสงสดและเปนทมาของความยตธรรม ซงพยายามรวมอ านาจเขาสศนยกลาง จงไดจดตงศาลหลวงขนมาเอง และสงผพพากษาเดนทางหมนเวยนไปพพากษาคดทวราชอาณาจกรและผพพากษากไดสรางหลกเกณฑทวไปซงเปนสามญ (Common) เปนลกษณะ

๑๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เดยวกนใชบงคบในทกสวนราชอาณาจกรเปนกฎหมายคอมมอนลอว โดยสรปการเกดขนของคอมมอนลอว ม ๒ แนวทาง คอ ประการท ๑ หลกเกณฑดงเชน คอมมอนลอว ไดมอยแลวในแตละทองถน ผพพากษาเปนแตแสดงหลกเกณฑนนๆ แลวน ามาปรบแกคดเทานน ประการท ๒ ผพพากษาไดสรางคอมมอนลอว ขนโดยค าพพากษา และศาลไดยอมรบเปนบรรทดฐาน ทเรยกวา “Judge Made Law” ดวยเหตนค าพพากษาของศาลจงเปนบอเกดของกฎหมาย สวนกฎหมายลายลกษณอกษรเปนกฎหมายเฉพาะเรองและถอวาเปนขอยกเวนของ ค าพพากษาของศาลและจารตประเพณซงเปนลกษณะกฎหมายทวไปของประเทศ ๕. ประเภทของกฎหมาย ประเภทของกฎหมายเปนการจดหมวดหมของกฎหมายลายลกษณอกษร ปจจบนมการแบงประเภทกฎหมายทส าคญๆ ดงน ๕.๑ กฎหมายมหาชน คอ กฎหมายทมลกษณะก าหนดสถานะและความสมพนธระหวางรฐหรอหนวยงานของรฐกบราษฎร ในฐานะทรฐเปนฝายปกครองราษฎร จงมเอกสทธทางปกครองทเหนอกวาราษฎร เพอความจ าเปนในดานบรหารและใหบรการแกราษฎร กฎหมายมหาชนทส าคญ ไดแก ๕.๑.๑ รฐธรรมนญ หมายถง กฎหมายแมบททวาดวยระเบยบการปกครองบานเมอง ไดแก ระเบยบวาดวยเรองการใชอ านาจรฐ การจดองคกรทใชอ านาจ เชน รฐสภา คณะรฐมนตร ศาล ตลอดจนความสมพนธขององคกรเหลาน และวาดวยทมาของสทธเสรภาพของประชาชน เปนตน เปนทยอมรบโดยทวกนวา รฐธรรมนญเปนกฎหมายสงสดและเปนแมบทของกฎหมายมหาชน ๕.๑.๒ กฎหมายปกครอง คอ กฎหมายทวาดวยการจดระเบยบการปกครองหรอการบรหารภายในรฐ ไดแก กฎหมายตางๆ ทเกยวกบฝายปกครอง ทงในแงการจดตงและอ านาจหนาทและการควบคมฝายปกครอง เชน กฎหมายจดตงกระทรวง ทบวง กรม หรอหนวยงานอนของรฐ กฎหมายวาดวยระเบยบบรหารราชการแผนดน พระราชบญญตวธปฏบตราชการทางปกครอง เปนตน ในประเทศทใชระบบ Civil Law จะมองคกรควบคมตรวจสอบการใชอ านาจทางปกครองของหนวยงานหรอเจาหนาทของรฐ โดยการจดตงศาลปกครอง เพอพจารณาคดปกครองแยกตางหากจากศาลยตธรรม ๕.๑.๓ กฎหมายอาญา คอกฎหมายทวาดวยความผดและโทษ กฎหมายอาญาทส าคญไดแก ประมวลกฎหมายอาญา นอกจากนยงบญญตในรปกฎหมายเฉพาะอกอยางเชน พระราชบญญตปาไม พระราชบญญตยาเสพตด พระราชบญญตปรามการคาประเวณ พระราชบญญตอาวธปน เปนตน ๕.๑.๔ กฎหมายวธพจารณาความอาญาและกฎหมายวธพจารณาความแพง กฎหมายทงสองประเภทนเปนกฎหมายทวาดวยขนตอนกระบวนการและวธการในการด าเนนคด เชน หากมความผดอาญาเกดขน ตองน าตวผกระท าความผดมาลงโทษเปน เรองของกฎหมายวธพจารณาความอาญา โดยขนตอนและอ านาจของเจาพนกงานไดแก การจบ การคน การสอบสวน การด าเนนกระบวนพจารณาในศาลและราชทณฑ สวนกฎหมายวธพจารณาความแพง เปนกฎหมายวาดวยการ

๑๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ฟองบงคบตามสทธทางแพง วธฟอง ศาลทจะฟองทางแพง และการบงคบคด ซงตองใชอ านาจรฐ ๕.๑.๕ กฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง เปนกฎหมายมหาชนทวาดวยความสมพนธระหวางรฐกบรฐ แบงออกเปนสองภาค คอ ภาคสนตซงจะเปนเรองการเกดขนของรฐ สทธหนาทของรฐ อาณาเขต วธตดตอระหวางประเทศ สนธสญญา อกภาคคอภาคสงคราม ซงเปนเรองประกาศสงคราม สทธหนาทของคสงคราม การตรวจจบเรอของประเทศคสงคราม ๕.๒ กฎหมายเอกชน หมายถง บรรดากฎหมายทก าหนดความสมพนธระหวางเอกชนกบเอกชน ในฐานะทเทาเทยมกน กฎหมายเอกชนทส าคญ ไดแก ๕.๒.๑ กฎหมายแพง เปนกฎหมายทวาดวยความสมพนธระหวางเอกชนกบเอกชนในฐานะทเทาเทยมกน กฎหมายแพงมรากฐานมาจากกฎหมายโรมนทเรยกวา Jus Civile โดยแตเดมมอยคอเรอง บคคล หน และทรพยสน ตอมาเมอมการจดท าประมวลกฎหมายขนในยโรปจงแบงเปน หลกทวไป หน ทรพย ครอบครว และมรดก ๕.๒.๒ กฎหมายพาณชย เกดขนภายหลง เนองมาจากความเจรญทางการตดตอคาขายเพมขนในยโรปเมอศตวรรษท ๑๗ จงเกดเปนกฎหมายพาณชย (การคาพาณชย) ประกอบดวยเรอง ประกนภย ตวเงน หนสวนบรษท เปนตน ๕.๒.๓ กฎหมายระหวางประเทศแผนกบคคล เปนกฎเกณฑทใชบงคบตอนตสมพนธของเอกชนทมลกษณะระหวางประเทศ โดยมความสมพนธตดตอกนทางแพงและพาณชย เชน เอกชนตางรฐท าสญญาคาขายกน การสมรสของบคคลทตางสญชาตกน เปนตน ๕.๓ กฎหมายสงคม เปนกฎหมายทเกดขนในศตวรรษท ๑๙ เนองจากการปฏวตอตสาหกรรมท าใหคนเขามาเปนแรงงานในภาคอตสาหกรรมมาก มการเอารดเอาเปรยบกนเกดขนและผทเสยเปรยบมกจะเปนลกจาง เพอใหเกดความเปนธรรมกบผใชแรงงานทงนายจางและลกจางจงเกดแนวคดในเรองสทธหนาทระหวางลกจางและนายจาง รวมถงสทธและหนาทขององคกรตางๆ ทเกยวของออกมาเปนกฎหมายทส าคญ ไดแก พระราชบญญตคมครองแรงงาน พระราชบญญตแรงงานสมพนธ พระราชบญญตเงนทดแทน พระราชบญญตประกนสงคม เปนตน ๕.๔ กฎหมายเศรษฐกจ คอ กฎหมายทบญญตถงกจกรรมหรอกจการทางเศรษฐกจ เพอควบคม บงการ ชแนวทางหรอจ ากดการกระท าหรอกจการทางเศรษฐกจ ในแนวคดเดมถอวากฎหมายจะเปนผก าหนดแนวทางเศรษฐกจ และเกดระบบเศรษฐกจทมการแขงขนอยางเสรทรฐจะไมเขามายงเกยวมากนก ถารฐตองการกระตนเศรษฐกจ กจะออกกฎหมายในลกษณะสงเสรมเศรษฐกจ เชน กฎหมายสงเสรมการลงทน กฎหมายวาดวยการประกอบธรกจของตางชาต กฎหมายเกยวกบนคมอตสาหกรรม เปนตน แตภายหลงทโลกประสบปญหาเศรษฐกจตกต าอยางรนแรง แนวคดทรฐหวงใหเศรษฐกจด าเนนไปและแกปญหาในตวเองจงใชไมไดผล รฐตองมการควบค มโดยเขามาแทรกแซงเพอมใหเศรษฐกจเกดการผกขาดหรอเอารดเอาเปรยบ เชน กฎหมายหามการคาก าไรเกนควร กฎหมายปองกนการทมตลาด กฎหมายปองกนการผกขาด กฎหมายคมครองผบรโภค นอกจากนกฎหมายลมละลาย กถอเปนกฎหมายเศรษฐกจเชนกน

๑๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๖. ความส าคญของกฎหมาย ความส าคญของกฎหมายพอจะสรปไดดงตอไปน ๖.๑ ความส าคญของกฎหมายในเรองความยตธรรม

นกปราชญชาวกรก คอ อรสโตเตล กลาววา “อยตธรรมยอมเกดขนเมอความเทากนถกท าใหไมทดเทยมกนและเมอความไมเทากนถกท าใหกลายเปนความทดเทยมกน” ดงนนจงถอเปนหลกวา “สงทเหมอนกนควรไดรบการปฏบตอยางเทาเทยมกน” อรสโตเตลไดจ าแนกความยตธรรมออกเปน ๒ ลกษณะ คอ ๖.๑.๑ ความยตธรรมในเชงแบงสรรปนสวน (Distributive Justics) เปนความยตธรรมเกยวกบการแบงสรรปนสวนในทรพยสน ในสทธหนาท ในเกยรตยศหรออ านาจในสงคม โดยตองค านงถงความแตกตางของแตละบคคล ประกอบกบคณธรรม ความสามารถหรอผลงานตาง ๆ ของบคคลนน คนทมความสามารถหรอมผลงานเสมอเหมอนกนเทานนทสมควรไดรบผลตอบแทนเทากน ความยตธรรมในลกษณะนจงปรากฏแฝงอยในกฎหมายตาง ๆ เชน กฎหมายแพง กฎหมายอาญา กฎหมายภาษ กฎหมายก าหนดราคาสนคา กฎหมายก าหนดคาจาง กฎหมายแรงงาน เปนตน ลวนแตเปนกฎหมายทมลกษณะเปนการแบงสรรปนสวน ทตองค านงถงความดอยกวาหรอความเหนอกวาในเรองความสามารถของบคคลดวย

๖.๑.๒ ความยตธรรมในเชงชดเชยหรอทดแทน (Corrective Justice) เปนความยตธรรมทสบเนองมาจากความยตธรรมเชงแบงสรรปนสวน กลาวคอ เมอมการลวงเกนเบยดเบยนสวนของผอนเกดขนและเกดเปนความเสยหาย จงจ าเปนทตองมการแกไขกลบคนสความเปนธรรม ความยตธรรมในเชงทดแทนจงมขนเพอสนบสนนรกษาความยตธรรมในการแบงสรรปนสวน กฎหมายจงสะทอนความยตธรรมในลกษณะน โดยใหมผท าหนาทใหความยตธรรมน ไดแก ศาลยตธรรมหรอหนวยงานอนทท าหนาทในการตดสนคดตางๆ เชน เมอมการท าผดสญญา หรอกระท าละเมดใหบคคลอนเสยหาย ศาลจะตดสนใหผกระท าชดใชใหแก ผเสยหาย เมอมการกระท าผดกฎหมายอาญาศาลกจะพจารณาลงโทษตามกฎหมายและตามดลพนจ ๖.๒ ความส าคญของกฎหมายในชวตประจ าวน มนษยทกคนมความคดและการกระท าทเปนอสระ หากทกคนกระท าการใด ๆ ตามอสระจนเกนขอบเขต กอาจกอใหเกดการรบกวนและความเดอดรอนแกผอนได ดงนน การก าหนดขอบเขตของความอสระ ในการกระท าจงตองมมาตรฐานเดยวกนททกคนตองปฏบต ไมใหลวงล าขอบเขตทก าหนดไว ลกษณะของกฎเกณฑท เปนการก าหนดขอบเขตดงกลาวแทรกอย ในชวตประจ าวน โดยทไมรตวกได กฎหมายทเกยวพนในชวตประจ าวน อาทเชน เรมตงแตเกดจนถงแกความตาย เมอมการเกดใหเจาบานหรอมารดาตองไปแจงเกดเพอขอสตบตร อายครบสบหาปบรบรณตองท าบตรประจ าตวประชาชน การจดทะเบยนสมรสมผลตอการเปนสามภรยาทชอบดวยกฎหมายและมผลตอการจดการทรพยสนระหวางท เปนสามภ รยารวมทงตอบตรดวย นอกจากนนในชวตประจ าวนยงมความเกยวพนกบกฎหมายอกมาก เชน การขบขรถกตองเกยวของกบกฎหมายจราจรทางบก ท างานเปนลกจางกเกยวของกบกฎหมายแรงงาน ซอสนคากเกยวของกบกฎหมายแพง เมอถงแกกรรมลงทรพยสนทมอยตกเปนกองมรดกหรอพนยกรรม เปนตน จงอาจกลาวไดวากฎหมาย

๒๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เปนเรองทใกลตวของบคคลทอยในสงคม ๖.๓ ความส าคญของกฎหมายทมตอรฐ กฎหมายเปนเครองมอทส าคญในการปกครองและใชเปนกลไกในการรกษาผลประโยชนในสงคมใหมความสมดลกนจากความตองการและความขดแยงของผลประโยชนตาง ๆ ในสงคม การทรฐตองออกกฎหมายในรปแบบตาง ๆ เพอตอบสนองผลประโยชนตาง ๆ ของสงคมและเพอตอบสนองความตองการของประชาชนอยางสงสด ท าใหเกดการพฒนาดานตาง ๆ ดงนนหากประชาชนพลเมองทกคนเรยนรตระหนกและปฏบตตามกฎหมาย กยอมท าใหประเทศมความมนคงและเจรญกาวหนา

ความส าคญของกฎหมายยงมอกหลายประการขนอยกบการแบงในเรองความส าคญของกฎหมาย ในทางนโยบายกฎหมายโดยทวไปถอวา “บคคลจะปฏเสธวาไมรกฎหมายไมได” โดยเฉพาะในทางอาญา กฎหมายมใหอางความไมรกฎหมายเปนขอแกตววามไดกระท าผด มฉะนนหากเปดโอกาสใหแกตววาไมรวามกฎหมายบญญตไวแลวมการกระท าผดเกดขน การบงคบใชกฎหมายจะไมไดผล กอาจเกดความไมสงบเรยบรอยวนวายเกดขนในสงคม ทงนมหลกของกฎหมายทส าคญประการหนงวา "ความไมรกฎหมายไมเปนขอแกตว" ในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๖๔ บญญตวา "บคคลจะแกตววาไมรกฎหมายเพอใหพนจากความรบผดทางอาญาไมได แตถาศาลเหนวาตามสภาพและพฤตการณผกระท าความผดอาจจะไมรวากฎหมายบญญตวาการกระท านนเปนความผด ศาลอาจอนญาตใหแสดงพยานหลกฐานตอศาล และถาศาลเชอวา ผกระท าไมรวากฎหมายบญญตไวเชนนน ศาลจะลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได " มาตรา ๖๔ นเปนเหต ลดโทษตามประมวลกฎหมายอาญา เชน คนตางดาวเพงเดนทางเขามาในประเทศ หรอ ผทอยหางไกลมากไมสามารถทราบถงกฎหมายทประกาศใชใหมแลวไดกระท าความผดขน ถาศาลเชอความไมรกฎหมายศาลอาจลดโทษแกผกระท าความผดกได หรอไมลดโทษกได แตศาลจะไมลงโทษเลยไมได แตความผดทอางวาไมรเชนนตองไมใชความผดในตวเอง (mala in se) เชน ฆาคนตายหรอลกทรพยแลวอางวาไมรเปนความผดดงนอางไมได

๒๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สรป ระบบระเบยบของสงคมทมนษยใชเปนกฎเกณฑสรางความสมพนธ เรยกวา บรรทดฐานทางสงคม แตบรรทดฐานทมความส าคญมากคอบรรทดฐานทางสงคมประเภทกฎหมาย นยามความหมายของค าวากฎหมายไดจ าแนกตามแนวความคดตาง ๆ เชน ความหมายตามลกษณะการเกดขนและววฒนาการของมนษย ใหความหมายวา กฎเกณฑทเปนแบบแผนความประพฤตของมนษยในสงคมซงมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ และความหมายตามแนวความคดแบบ Legal Positivism กฎหมาย คอ ค าสงหรอขอบงคบของรฐหรอประเทศทตราขนเพอใชบงคบความประพฤตของมนษยในสงคมทมความสมพนธระหวางกน ผใดฝาฝนจะตองรบโทษหรอสภาพบงคบอยางใดอยางหนง

สวนลกษณะของกฎหมายแบงไดตามแนวความคด โดยทลกษณะของกฎหมายการเกดขนและววฒนาการของมนษย ไดแบงออกเปน กฎหมายตองเปนกฎเกณฑทเปนแบบแผนและกฎหมายตองมกระบวนการบงคบทเปนกจจะลกษณะ สวนลกษณะของกฎหมายตามแนวความคดแบบ Legal Positivism ไดแบงออกเปน กฎหมายตองเปนค าสงหรอขอบงคบ ตองเปนค าสงหรอขอบงคบทก าหนดขนโดยรฎฐาธปตย ตองเปนค าสงหรอขอบงคบทใชไดโดยทวไป และตองมสภาพบงคบ

ทมาของกฎหมายทจะกลาวถงจะเปนการกลาวถงทมาของกฎหมายทประเทศไทย ซงเปนทมาของกฎหมายในระบบ Civil Law ทมาทส าคญกคอ กฎหมายทบญญตขน เปนทมาอนส าคญทสดของกฎหมายในระบอบลายลกษณอกษรหรอระบอบ Civil Law บทบญญตแหงกฎหมายทไดตราไวเปนลายลกษณอกษร ไดแก รฐธรรมนญ พระราชบญญต พระราชก าหนด พระราชกฤษฎกา กฎกระทรวง ประกาศกระทรวง ระเบยบ ขอบงคบ ค าสงตางๆ และกฎหมายองคกรปกครองทองถน นอกจากนยงมทมาจากจารตประเพณ ค าพพากษาของศาลและหลกกฎหมายทวไปทน ามาบญญตเปนกฎหมายทเปนลายลกษณอกษร

สวนระบบกฎหมายทส าคญ พอจ าแนกไดเปนระบบกฎหมายซวลลลอว หรอระบบกฎหมายลายลกษณอกษร หรอ ระบบประมวลกฎหมาย และระบบกฎหมายคอมมอนลอว หรอระบบกฎหมายจารตประเพณ

กฎหมายอาจแบงประเภทไดหลายๆ ประเภท ปจจบนมการแบงประเภทของกฎหมายได หมวดหมใหญๆ คอ กฎหมายมหาชน ไดแก รฐธรรมนญ กฎหมายปกครอง กฎหมายอาญา กฎหมายวธพจารณาความอาญาและกฎหมายวธพจารณาความแพง และกฎหมายระหวางประเทศแผนกคดเมอง กฎหมายเอกชน ไดแก กฎหมายแพง กฎหมายพาณชย และกฎหมายระหวางประเทศแผนกบคคล กฎหมายสงคม และกฎหมายเศรษฐกจ

สวนสดท ายความส าคญของกฎหมายมความส าคญ ในเรองความยต ธรรม ในชวตประจ าวน และกฎหมายทมตอรฐ นอกจากนความส าคญของกฎหมายยงมอกหลายประการขนอยกบการแบงในเรองความส าคญของกฎหมาย

๒๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แบบฝกหดทายบทท ๑

๑. นกศกษาจงอธบายค าวา “บรรทดฐานทางสงคม” หมายความวาอยางไร ๒. จงอธบายความหมายของค าวา “กฎหมาย” หมายความวาอยางไร ๓. จงอธบายลกษณะของกฎหมาย

๒.๑ ตามการเกดขนและววฒนาการของมนษย มประการใดบาง ๒.๒ ตามแนวคดแบบ Legal Positivism มประการใดบาง

๔. กฎหมายตองมสภาพบงคบ ใหนกศกษาอธบายสภาพบงคบของกฎหมายมประการใดบางมาพอสงเขป

๕. ทมาของกฎหมายโดยการบญญตขนมาโดยอาศยอ านาจทตางๆ กน ทแบงออกเปน ๓ ฝาย มประการใดบาง จงอธบาย

๖. จงอธบายระบบกฎหมายซวลลอว และระบบกฎหมายคอมมอนลอว มาโดยสงเขป ๗. ประเภทของกฎหมายแบงออกเปนกประเภท อะไรบาง ๘. จงอธบายความหมายของค าวา “กฎหมายมหาชน” หมายความวาอยางไร กฎหมาย

มหาชนทส าคญมอะไรบาง ๙. จงอธบายความหมายของค าวา “กฎหมายเอกชน” หมายความวาอยางไร กฎหมาย

เอกชนทส าคญมอะไรบาง ๑๐. กฎหมายมลกษณะส าคญประการใดบาง อธบายมาพอสงเขป

๒๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เอกสารอางองทายบทท ๑

โกเมศ ขวญเมอง และสทธกร ศกดแสง. การศกษาแนวใหม ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย

ทวไป. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๙ ดเรก ควรสมาคม. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ประมวลกฎหมายอาญา ประสทธ ปวาวฒนพานช. ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๙ มานต จมปา(บรรณาธการ). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๙ วณฏฐา วนศร และฐตพร ลมแหลมทอง. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๙ สมยศ เชอไทย. ค าอธบายกฎหมายแพง : หลกทวไป. พมพครงท ๑๕. กรงเทพมหานคร : วญญชน,

๒๕๕๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๒ ความรทวไปเกยวกบกฎหมายแพง

๒๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๒ ความรทวไปเกยวกบกฎหมายแพง

เนอหาประจ าบท

๑. ความรพนฐานเกยวกบกฎหมายแพง ๒. ความหมายของกฎหมายแพง ๓. กฎหมายวาดวยบคคลและความสามารถ ๔. กฎหมายวาดวยทรพย ๕. กฎหมายวาดวยการกระท าละเมด ๖. กฎหมายลกษณะครอบครว ๗. กฎหมายลกษณะมรดก ๘. บทสรป

วตถประสงคประจ าบท เมอนกศกษาเรยนบทเรยนนแลวสามารถ

๑. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบกฎหมายแพงได ๒. อธบายถงความหมายและลกษณะของกฎหมายแพงได ๓. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยบคคลและความสามารถของบคคลได ๔. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยทรพย ความหมายของทรพย ประเภทของทรพย

สทธของบคคลทมเหนอทรพย และเรองอนทเกยวของกบทรพยได ๕. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยการกระท าละเมด ทงการกระท าละเมดอนเกดจาก

การกระท าของตนเอง หรอเกดจากการกระท าของบคคลอน ตลอดจนการกระท าละเมดอนเกดจากทรพย การเรยกคาสนไหมทดแทนและอายความได

๖. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยครอบครวตงแตการหมน การสมรส และการสนสดการสมรสได ตลอดจนเรองทเกยวของกบความสมพนธระหวางสามภรยาในทางกฎหมาย

๗. อธบายหลกเกณฑทางกฎหมายวาดวยมรดก ประเภทของทายาท การแบงปนมรดก ตลอดจนการจดการมรดกได

๘. แกไขปญหาทเกดขน โดยการประยกตใชองคความรเกยวกบกฎหมายเบองตน กบการด ารงชวตประจ าวนในสงคมได

๙. อธบายถงคณธรรมของกฎหมายในสวนทเกยวของกบกฎหมายแพงได

๒๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ๑. ท าการประเมนความรกอนเรยนดวยวธการซกถาม ๒. มอบหมายใหผเรยนท าการศกษาเอกสารประกอบการสอนบทท 2 ความรทวไปเกยวกบ

กฎหมายแพงกอนเรยน ๓. ฟงการบรรยายในชนเรยน ๔. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และแสดงความคดเหนในเรองทเกยวของ วเคราะหแนวคด

เกยวกบทฤษฎกฎหมายแพงในสวนทเกยวของกบชวตประจ าวน ๕. ศกษาคนควาค าพพากษาฎกาจาก เอกสารกฎหมาย ต ารา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

สอสงพมพ ขาวสาร ๖. วเคราะหขอเทจจรงจากคดทเกยวของกบกฎหมายในชวตประจ าวนในฐานะทกฎหมาย

เปนเครองทส าคญของสงคมและใหผเรยนแสดงความคดเหน ๗. สรปหวขอส าคญและอภปราย ๘. การทบทวนและท าค าถามทบทวน

สอการเรยนการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. ต ารา เอกสารทางวชาการ บทความ สอสงพมพทเกยวของกบกฎหมายแพง ๓. ตวบทกฎหมายและค าพพากษาศาลฎกาทเกยวของ ๔. ระบบสบคนค าพพากษาศาลฎกา ๕. Power Point

การวดผลประเมนผล ๑. การสงเกตพฤตกรรมความสนใจของผเรยนและการมสวนรวมในกจกรรมระหวางเรยน ๒. ประเมนผลจากการท ากจกรรมแลกเปลยนเรยนรในชนเรยน การแสดงความคดเหน การ

วเคราะห ๓. ประเมนจากการตอบค าถามทบทวน ๔. ประเมนจากการตอบค าถามรายบคคล

๒๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๒ ความรทวไปเกยวกบกฎหมายแพง

ส าหรบความรเกยวกบกฎหมายแพง หรอสทธทางแพงของบคคลเปนเรองทส าคญในเบองตน

ซงตามกฎหมายมหลกการบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ในบทเรยนนจะไดกลาวถงสทธทางแพงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ดงมรายละเอยดตอไปน

๑. ความหมายและลกษณะของกฎหมายแพง กฎหมายแพง (civil law) หมายถง กฎหมายวาดวยสทธ หนาทของบคคลในทางแพง เชน

เรองบคคลและสภาพบคคล ทรพย หน นตกรรม ครอบครว มรดก เปนตน และเปนรบรองคมครองสทธเฉพาะบคคล เพราะฉะนนการกระท าผดทางแพงถอวาเปนการละเมดสทธสวนบคคล ไมไดท าใหประชาชนโดยทวไปหรอสงคมเดอนรอนโดยตรง หรออาจเรยกไดวาเปนกฎหมายทก าหนดความสมพนธของเอกชนวาดวยสทธ หนาท ของบคคลตงแตเกดจนถงแกความตาย และในสวนของลกษณะของกฎหมายแพงนน มรายละเอยดดงน ๑) เปนกฎหมายทวาดวยการรบรองคมครองสทธของบคคลในทางแพงอนมลกษณะเปนการเฉพาะตว ๒) เปนกฎหมายทเกยวของกบบคคลทกคนตงแตเกดจนถงแกความตาย ๓) เปนการรบรองคมครองสทธของบคคลขนพนฐาน โดยไมตองอาศยเจตนาของผทจะไดรบการคมครอง ๔) คาเสยหายอนเกดจากการกระท าทละเมดสทธของบคคลในทางแพงทเรยกวาคาสนไหมทดแทนจะตองอาศยพฤตการณและความรายแรงของการกระท าละเมดสทธ ๕) มเจตนารมณในการคมครองสทธเฉพาะบคคลในทางแพงเพอปองกนการละเมดสทธตอกน

๒. กฎหมายวาดวยบคคล และความสามารถ บคคลเปนเรองทมความส าคญในทางกฎหมายเปนอยางมาก เพราะไมวาจะระบบกฎหมาย

ใด กฎหมายทบญญตขนมานนลวนแตเพอประโยชนส าหรบบคคลทงสน สทธและหนาทตางๆในทางกฎหมายสวนใหญใชกบสงทมสภาพบคคลเทานน ซงสงทไมมสภาพบคคลอนไดแก สตวหรอทรพยสนสงของไมอาจมสทธ และหนาทตามกฎหมายได “บคคล” โดยทวไปจงหมายถง “มนษย” ซงหากพจารณาความหมายตามนยของกฎหมายแลว บคคล หมายถง ผซงอาจถอสทธ หรออยภายใตบงคบแหงสทธ รวมทงตองตกอยภายใตหนาทตามทกฎหมายบญญตดวย เชน การถอสทธเปนเจาของ

๒๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ทรพยสน สทธการไดรบมรดก การเปนเจาหน การเปนลกหน เปนตน แตการทบคคลจะมสทธหรอหนาทตางๆ ตามทกฎหมายก าหนด จะตองเรมจากการมสภาพบคคล (Legal Personality) เสยกอน ดงนนจงมความจ าเปนทจะตองท าความเขาใจในเรองของสภาพบคคล เพอน าไปสการไดมาซงสทธ การใชสทธ และรวมไปถงการมหนาทตามกฎหมายตอไป

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย แบงบคคลออกเปน ๒ ประเภท คอบคคลธรรมดา (Natural Person) และนตบคคล (juristic person) บคคลธรรมดา กคอ มนษย สวนนตบคคล เปนบคคลทกฎหมายสมมตขน ไมมชวต ไมใชมนษยตามธรรมชาต แตกฎหมายรบรองใหมสภาพบคคล โดยสามารถมสทธ และหนาทบางอยางไดเชน หางหนสวนจ ากด บรษทจ ากด

๒.๑ บคคลธรรมดา (Natural Person) บคคลธรรมดา หรอมนษย เปนผทสามารถมสทธและหนาทไดตามกฎหมาย จงถอวาเปน

ประธานแหงสทธ (Subject of Right) และการเรมมสภาพบคคลจงถอเปนสงส าคญเพราะสทธ และหนาทตามกฎหมายจะเกดขน และตดตามมาจากการมสภาพบคคลนนเอง ๒.๑.๑ สภาพบคคล

การเรมตนสภาพบคคล ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยมาตรา 15 วรรคแรก ไดบญญตไววา “สภาพบคคลยอมเรมแตเมอคลอด แลวอยรอดเปนทารกและสนสดลงเมอตาย…” ซงจากหลกกฎหมายดงกลาวตองพจารณาจาก ๒ เหตการณคอ “การคลอด” และ “การอยรอดเปนทารก”

การคลอด หมายถง การคลอดโดยธรรมชาตในลกษณะททารกซงอยในครรภมาดาได พนจากชองคลอดของมารดาออกมาหมดทงตวแลว สวนจะมการตดสายสะดอแลวหรอไมนนไมเปนสาระส าคญ

การอยรอดเปนทารก หมายถง อาการทแสดงใหรวามชวตอย เชน การเคลอนไหว ของรางกาย การสงเสยงรอง แมเพยงชวขณะหนง กถอไดวามสภาพบคคลแลว ดงนนหากทารกตายกอนหรอในขณะคลอดยอมไมอาจถอวามสภาพบคคลตามกฎหมาย ทารกในครรภมารดา โดยหลกทวไปแลว ยอมไมมสภาพบคคลจงยงไมอาจมสทธ และ หนาทตาง ๆ ตามกฎหมายไดอยางเชนบคคลธรรมดาทวไป แตกฎหมายกไดขยายการรบรองสทธของทารกในครรภมารดาเอาไว โดยยอนหลงไปถงเวลาทสทธนนมหรอไดเกดขนในขณะททารกยงอยในครรภ แตตองอยภายใตเงอนไขตามทกฎหมายก าหนดไววา “ทารกในครรภมารดากสามารถมสทธตาง ๆ ได หากวาภายหลงคลอดแลว อยรอดเปนทารก” ซงสทธตางๆ ของทารกในครรภมารดา ไดแก สทธการรบมรดก สทธการฟองผท าละเมดบดาจนท าใหขาดไรอปการะ เปนตน

ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๐๔ บญญตวา “บคคลธรรมดาจะเปน

๒๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ทายาทไดกตอเมอมสภาพบคคล หรอสามารถมสทธไดตาม มาตรา ๑๕ แหงประมวลกฎหมายนในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย

เพอประโยชนแหงมาตราน ใหถอวาเดกทเกดมารอดอยภายใน สามรอยสบวนนบแต เวลาทเจามรดกถงแกความตายนน เปนทารก ในครรภมารดาอยในเวลาทเจามรดกถงแกความตาย

๒.๑.๒ การนบอายของบคคล การนบอายของบคคลกถอวามความส าคญ เพราะมความเกยวพนกบสทธหนาทตาม

กฎหมายตางๆ เชน การบรรลนตภาวะ การท าพนยกรรม การสมรส เปนตน ซ งหลกเกณฑเรองการนบอายของบคคล โดยทวไป เปนดงน

= ทราบ = ไมทราบ

วน เดอน ป ผล

ใหเรมนบอาย โดยเรมนบหนงตงแตวนทบคคลนนเกด โดยไมค านงวาจะเกดในเวลาใด

กฎหมายไดสนนษฐานโดยใหถอเอาวนท 1 แหงเดอนนนเปนวนเกด

กฎหมายใหนบอายตงแตวนตนปปฏทนซงเปนปทบคคลนนเกด ใหพจารณาจากรปพรรณสณฐาน

ตวอยางเชน นายขาวเกดวนท ๒๐ กนยายน ๒๕๓๗ เวลา ๑๖.๒๐ น. - การนบอายของนายขาวใหเรมนบตงแตวนท ๒๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๓๗ เปนวนแรก

นายขาวจะบรรลนตภาวะตงแตเวลา ๑๖.๒๐ น. ของวนท ๒๐ กนยายน พ.ศ. ๒๕๕๗ เปนตนไป ๒.๑.๓ ความสามารถของบคคล บคคล คอ ผทสามารถมสทธและหนาทตาง ๆ ไดตามกฎหมาย สภาพบคคลยอมเปน

เครองก าหนดสทธ และหนาทตางๆ และอ านาจในการใชสทธตามกฎหมาย เรยกวา “ความสามารถ” และแมบคคลทกคนมสภาพบคคล ซงมสทธ และหนาทได แตไมไดหมายความวาบคคลทกคนจะมความสามารถโดยเฉพาะอยางยง “ความสามารถในการใชสทธ” ไดอยางเทาเทยมกน ผทไมอาจใชสทธไดตามกฎหมาย ในวงจ ากดภายใตเงอนไขบางประการ เรยกวา “ผหยอนความสามารถ” ซงไดแก “ผเยาว”“คนไรความสามารถ”“และคนเสมอนไรความสามารถ”

๒.๑.๓.๑ ผเยาว ผเยาว หมายถง บคคลทออนอาย ออนประสบการณ ซงอาจท าใหขาดการควบคม

สภาพจตใจ ถอวาเปนผหยอนความสามารถในการจดกจการงานและทรพยสน กฎหมายจงตองใหความคมครองจนกวาจะพนจากภาวะผเยาว คอ “การบรรลนตภาวะ”

๓๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

การบรรลนตภาวะเกดได ๒ กรณ คอ โดยอาย และโดยการสมรส ๑) การบรรลนตภาวะโดยอาย คอ อาย ๒๐ ปบรบรณ (มาตรา ๑๙) ๒) การบรรลนตภาวะโดยการสมรส กลาวคอ หากการสมรสนนไดท าตอเมอ

ชาย และหญงมอายครบ ๑๗ ปบรบรณ และตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมและตองมการจดทะเบยนสมรส แตในกรณทมเหตอนสมควร ศาลอาจอนญาตใหท าการสมรสกอนนนได (มาตรา ๒๐ ประกอบมาตรา ๑๔๔๘) อนง หากผเยาวบรรลนตภาวะดวยการสมรสไปแลว แมจะมการหยารางกนทถกตองตามกฎหมายกไมท าใหบคคลนนกลบมาเปนผเยาวอก

โดยการท านตกรรมของผเยาวนน มาตรา ๒๑ แหงประมวลกฎหมายแพง และ พาณชย ไดวางหลกไววา “ผเยาวจะท านตกรรมใดๆ ตองไดรบความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรม กอน การใดๆทผเยาวท าลงโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดยชอบธรรมกระท าลงนนเปน โมฆยะ”

นตกรรม คอ การใดๆ อนท าลงโดยชอบดวยกฎหมาย และดวยใจสมครมงโดยตรงตอ การผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ (มาตรา ๑๔๙) เชน การท าสญญา หรอการท าพนยกรรม

ผแทนโดยชอบธรรม เปนบคคลทกฎหมายก าหนดขนเพอดแลรกษาผลประโยชนของ ผเยาว โดยหลกผเยาวจะตองขอความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมกอน หรอขณะท านตกรรม โดยผแทนโดยชอบธรรมหมายถงบคคลดงตอไปน

๑) ผใชอ านาจปกครอง คอ บดามารดาของผเยาวนนเอง โดยหลกบดา และ มารดาเปนผใชอ านาจปกครองรวมกน แตหากบดาหรอมารดาตายหรอคนใดคนหนงถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ หรอคนเสมอนไรความสามารถ หรอศาลสงใหบดาหรอมารดาใชอ านาจปกครองคนเดยว อ านาจปกครองกจะอยกบบดาหรอมารดาคนใดคนหนง

๒) ผปกครอง คอ บคคลทศาลตงขนในกรณไมมบดามารดา (ตายหรอไมปรากฏ) หรอบดามารดาถกถอนอ านาจปกครอง ศาลกจะตงผทเหมาะสมขนเปนผปกครองของผเยาว

๓) ผรบบตรบญธรรม คอ ในกรณทผเยาวเปนบตรบญธรรม อ านาจปกครองจะ อยกบผรบบตรบญธรรมโดยบดามารดาผทใหก าเนดจะหมดอ านาจปกครองนบแตวนทเดกเปนบตรบญธรรม

ผลของนตกรรม หากผเยาวท านตกรรมโดยปราศจากความยนยอมของผแทนโดย ชอบธรรม ผลจะตกเปน “โมฆยะ” กลาวคอ เปนนตกรรมทถอวาสมบรณเพยงแตอาจถกบอกลางหรอใหสตยาบนได ซงถามการบอกลางนตกรรมกจะตกเปน “โมฆะ” (เสยเปลา) มาแตเรมแรก

นตกรรมทผเยาวท าไดเองและมผลสมบรณ โดยไมตองไดรบความยนยอมจากผแทน โดยชอบธรรม ไดแก

๓๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๑) นตกรรมทเปนประโยชนตอผเยาวฝายเดยว ก) นตกรรมทผเยาวมแตไดประโยชนโดยไมมภาระตดพนหรอเงอนไข เชน

การรบการใหโดยเสนหา การรบพนยกรรมหรอมรดกโดยไมมเงอนไขหรอภาระตดพนใด ๆ ข) นตกรรมทมผลใหผเยาวหลดพนจากหนาทอนใดอนหนง เชน เจาหนของ

ผเยาวยอมปลดหนของผเยาวใหโดยไมมเงอนไขหรอภาระตดพนใด ๆ (๒) การใดๆ กตามทผเยาวตองกระท าเองเปนการเฉพาะตว การทผเยาวประสงค

จะรบรองบตร การท าพนยกรรม เปนตน เรองเหลานถอวาเปนสทธเฉพาะตวของผเยาว บคคลอนหรอแมแตผแทนโดยชอบธรรมของผเยาวกไมมสทธหรออ านาจกาวกายแทนได

(๓) การอนจ าเปนในการด ารงชพตามสมควรของผเยาว การทผเยาวจะท านต กรรมเพอใหไดมาซงปจจยส อนไดแก เครองนงหม เสอผา อาหาร ยารกษาโรค โดยพจารณาจากฐานะของผเยาวแตละบคคล

(๔) ท าพนยกรรม หากผเยาวมทรพยเปนของตนเอง ประสงคจะยกทรพยสน ของตนเอง ใหแกผอน ผเยาวสามารถท าพนยกรรมยกทรพยสนเหลานนใหผอนได แตผเยาวตองมอายครบ ๑๕ ปบรบรณแลว หากท าพนยกรรมโดยอายไมถงเกณฑมผลท าใหพนยกรรมนนตกเปนโมฆะ

(๕) นตกรรมเกยวกบธรกจทางการคาทไดรบความยนยอมแลว กรณผเยาว ประ กอบการคา หรอเปนลกจางในสญญาจางแรงงาน แมวาผเยาวบางคนสามารถชวย ตนเองไดและมความรบผดชอบ โดยประสงคจะท าการคาขายเปนกจการของตนเอง หรอตองการท างานตามสญญาจางแรงงานกตองไดรบความยนยอมจากผแทนโดยชอบธรรมเสยกอน เมอไดรบความยนยอมแลวกจการทไดรบความยนยอมนนผเยาวสามารถท าไดเสมอนคนทบรรลนตภาวะ

๒.๑.๓.๒ คนไรความสามารถ คนไรความสามารถ หมายถง บคคลวกลจรตซงถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ

แลว บคคลวกลจรตมลกษณะเปนคนปวยทางจตโดยจตไมปกต ไมสามารถท างานไดเลย หรอเรยกวาคนบา และยงรวมทงบคคลทมกรยาผดปกตเพราะสตวปลาส นอกจากน หมายความถง บคคลทมกรยาอาการผดปกตเพราะขาดความรสก ขาดความร าลก ขาดความรผดชอบ อกทงคนปวยโรคทางสมองทนอนรกษาตว และไมมอาการรบรหรอมสตสมปชญญะใดๆ เหตเหลานจงเปนผลท าใหไมสามารถประกอบกจการของตนได

หลกเกณฑของคนไรความสามรถ ๑) เปนคนวกลจรตถงขนาด ๒) เมอคสมรส บพการ (บดา มารดา ปยา ตายาย ทวด) ผสบสนดาน (ลก

๓๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

หลาน เหลน ลอ) ผปกครอง หรอผพทกษ หรอเจาพนกงานอยการยนค ารองขอตอศาลเพอใหศาลมค าสง

๓) ตองประกาศค าสงของศาลทสงใหผใดเปนคนไรความสามารถในราชกจจา นเบกษา

เมอบคคลดงกลาวถกศาลสงใหเปนคนไรความสามารถแลว กฎหมายใหความคม ครองโดยใหมบคคลหนงเรยกวา “ผอนบาล” ซงอาจเปนคสมรส บพการ ผสบสนดานผปกครอง แลวแตกรณเปนผดแลและท านตกรรมแทนคนไรความสามารถ และหากคนไรความสามารถท านตกรรมใด ๆ มผลในทางกฎหมาย คอ “โมฆยะ” เสมอ เนองจากกฎหมายประสงคใหผอนบาลเปนผท าแทน

สวนบคคลวกลจรตซงศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถนน กยงมความ สามารถทจะท านตกรรมตาง ๆ ไดทกอยาง และมผลสมบรณ เวนแตนตกรรมนนจะตกเปน “โมฆยะ” กตอเมอนตกรรมนนไดกระท าลงในเวลาซงบคคลวกลจรตยงจรตวกลอย และคกรณอกฝายหนงไดรอยแลววาผทตนเขาท านตกรรมดวยนนเปนบคคลวกลจรต หากอกฝายไมทราบถงความวกลจรตเพราะเหนวาสตยงดอย นตกรรมทท ากจะมผล “สมบรณ” ตามกฎหมาย

การสนสดแหงการเปนคนไรความสามารถ ๑) เมอคนไรความสามารถถงแกความตาย ๒) เมอศาลไดสงเพกถอนค าสงใหเปนคนไรความสามารถ ๒.๑.๓.๔ คนเสมอนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ หมายถง บคคลทมความบกพรองทางดานรางกายหรอ

จตฟนเฟอนไมสมประกอบ หรอประพฤตสรยสรายเสเพลเปนอาจณ หรอตดสรายาเมา หรอมเหตอนใดจนไมสามารถจดท าการงานของตนเองได หรอจดกจการไปในทางทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเองหรอครอบครว เมอมบคคลตามทระบไวรองขอตอศาล ศาลจะสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถกได

หลกเกณฑของคนไรความสามรถ ๑) มเหตตามกฎหมาย ไดแก - บกพรองทางรางกาย เชน กายพการ เปนอมพาต หหนวกและเปนใบ - บกพรองทางจตใจ เชน จตฟนเฟอนไมสมประกอบ แตไมถงขนาด

วกลจรต - บกพรองทางความประพฤต เชน ตดสรายาเมา ประพฤตสรยสราย

เสเพลเปนอาจณ - มเหตอนๆ ในท านองเดยวกน

๓๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) เหตผลขางตนท าใหไมสามารถจดการงานของตนเองได หรอจดท าไปในทาง ทอาจจะเสอมเสยแกทรพยสนของตนเอง หรอครอบครว

๓) เมอคสมรส บพการ (บดา มารดา ปยา ตายาย ทวด) ผสบสนดาน (ลก หลาน เหลน ลอ) ผปกครอง หรอผพทกษ หรอเจาพนกงานอยการยนค ารองขอตอศาลเพอใหศาลมค าสง

๔) ตองประกาศค าสงของศาลทสงใหผใดเปนคนเสมอนไรความสามารถในราช กจจานเบกษา

เมอบคคลดงกลาวถกศาลสงใหเปนคนเสมอนไรความสามารถแลว ศาลจะแตงตงให มผดแลซงเรยกวา “ผพทกษ” โดยหลกการท านตกรรมของคนเสมอนไรความสามารถท านตกรรมใดๆ ไดตามปกตและมผลสมบรณ เวนแตนตกรรมบางอยางทกฎหมายก าหนดใหคนเสมอนไรความสามารถตองไปขอความยนยอมจากผพทกษกอน เนองจากเปนกจการทส าคญ ถาคนเสมอนไรความสามารถท าโดยปราศจากความยนยอมผลจะตกเปน “โมฆยะ” ตามมาตรา ๓๔ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย อนไดแก

๑) น าทรพยสนไปลงทน ๒) รบคนทรพยสนทไปลงทน ตนเงนหรอทนอยางอน ๓) กยมหรอใหกยมเงน ยมหรอใหยมสงหารมทรพยอนมคา ๔) รบประกนโดยประการใด ๆ อนมผลใหตนตองถกบงคบช าระหน ๕) เชาหรอใหเชาสงหารมทรพยมก าหนดระยะเวลาเกนกวาหกเดอน หรอ

อสงหารมทรพยมก าหนดระยะเวลาเกนกวาสามป ๖) ใหโดยเสนหา เวนแตการใหทพอสมควรแกฐานานรปเพอการกศล หรอการ

สงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา ๗) รบการใหโดยเสนหาทมเงอนไขหรอคาภาระตดพนหรอไมรบการใหโดย

เสนหา ๘) ท าการอยางหนงอยางใดเพอจะไดมาหรอปลอยไปซงสทธในอสงหารมทรพย

หรอในสงหารมทรพยอนมคา ๙) กอสรางดดแปลง หรอซอมแซมอาคารอยางใหญ

๑๐) เสนอขอหาตอศาลหรอด าเนนกระบวนพจารณาใดๆ เวนแตการรองขอ ถอนผพทกษ

๑๑) ประนประนอมยอมความ หรอยอมมอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ วนจฉย

กจการทง ๑๑ ประการดงกลาว คนเสมอนไรความสามารถจะท าโดยล าพงไมได

๓๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

หากฝาฝนท าจะมผลใหเปนโมฆยะ สวนกจการนอกเหนอจากทระบมาน คนเสมอนไรความสามารถมสทธท าไดเหมอนคนปกตทกประการ และมผลสมบรณ

๒.๑.๔ ภมล าเนา ภมล าเนาของบคคลธรรมดา ไดแก ถนอนบคคลนนมสถานทอยเปนแหลงส าคญ

ภมล าเนาโดยทวไปมลกษณะส าคญคอ เปนสถานทอยซงเปนทกนอยหลบนอนอาจเปนบานหองเชา เรอนแพ กระทอม และจะตองเปนทอยอนเปนแหลงส าคญ คอ มเจตนายดถอเอาเปนแหลงส าคญดวย

ภมล าเนาของบคคลจงอาจไมใชทปรากฏในทะเบยนส ามะโนครวกได หากบคคลนนใชสถานทอนอยอาศยเปนแหลงส าคญประจ าและถาวร เพยงแตหลกฐานในทะเบยนส ามะโนครวอาจเปนเพยงหลกฐานประกอบขอสนนษฐานวามทอยตามทแจงไวได ดงน น ภมล าเนาเปนสถานททมความสมพนธกบบคคล และมความสมพนธกบบคคลและมความส าคญตอสทธ และหนาทหลายประการ ดงน

การฟองคด : ตามกฎหมายวธพจารณาความแพง ภมล าเนาของโจทกหรอจ าเลยตาม ขอเทจจรงมผลตอการพจารณาเรองเขตอ านาจศาลในการฟองคด เชนค าฟองโดยทวไปโจทกตองเสนอค าฟองตอศาลทจ าเลยมภมล าเนาอยในเขตศาล หรอเสนอค าฟองตอศาลทโจทกมภมล าเนาอยในเขตศาล

ประโยชนในทางกฎหมายแพง : เชน เรองการช าระหน หากไมไดตกลงเปนอยางอน ตองช าระหนตามภมล าเนาของเจาหน

ประโยชนในกฎหมายอน ๆ : เชน ในกฎหมายเลอกตง ซงก าหนดใหการรบสมคร การใช สทธเลอกตง ณ เขตทบคคลนนมภมล าเนา การขนทะเบยนทหารตองยนค ารองตออ าเภอทบดาของบคคลผนนมภมล าเนาอย เปนตน

หลกในการพจารณาภมล าเนา ๑) กรณสถานทอยอนเปนแหลงส าคญ (กรณปกต) การพจารณาภมล าเนานน ตาม

กฎหมายไดก าหนดเอาไววา “ภมล าเนาของบคคลธรรมดา ไดแกถนอนบคคลนนมสถานทอยเปนแหลงส าคญ” ซงเปนเรองเฉพาะบคคลธรรมดา โดย

ภมล าเนาของบคคลธรรมดานนจะตองประกอบดวยหลกเกณฑ ๒ ประการ คอ (๑) เปนสถานทอย หมายถง ทซงบคคลพกอาศยหลบนอนเปนทอยอาศย

(๒) เปนสถานทอยเปนแหลงส าคญ คอ สถานท ๆ บคคลนนตงใจจะอยอาศย เปนหลกเปนฐานตงใจจะอยตลอดไป

๒) กรณทใดทหนงเปนภมล าเนา (กรณพเศษ) เปนกรณของบคคลหนงทมทอยหลาย แหงสบเปลยนกนไป หรอมหลกแหลงทท าการเปนปกตตางแหงหลายแหง และถอเอาสถานททกแหงส าคญเทาเทยมกน กฎหมายใหถอเอาแหงใดแหงหนงดงกลาวเปนภมล าเนาของบคคลนน

๓๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓) กรณภมล าเนาไมปรากฏ (กรณพเศษ) ถาภมล าเนาไมปรากฏ ใหถอวาถนทอย เปนภมล าเนา เปนกรณปรากฏแตเพยงวาบคคลนนมถนทอยทใด (อาจมทอยเดยวหรอหลายท) แตไมปรากฏแนชดวาบคคลนนถอเอาทอยนนเปนแหลงส าคญ จงเปนขอสนนษฐานของกฎหมายวาใหถอวาถนทอยเปนภมล าเนา ๔) กรณบคคลทไมมถนทอยปกต กลาวคอ ไมมทอยเปนหลกแหลงหรอครองชพดวยการเดนทางไปมาปราศจากหลกแหลง เชน คนจรจด พอคาเรขายของอยในเรอ คนเลนละครเร เปนตน ถาพบตวในถนไหนใหถอวาถนนนเปนภมล าเนาของบคคลนน ๕) ภมล าเนาเฉพาะการ ถาไดเลอกเอาถนใดเปนภมล าเนาแตเฉพาะการ เพอจะท าการอนใดอนหนงทานใหถอวาถนนนเปนภมล าเนาในการนน ๖) บคคลบางประเภทกฎหมายก าหนดภมล าเนาใหเปนการเฉพาะ ดงน (๑) สามภรยา ไดแก ถนทอยทสามและภรยาอยกนดวยกนฉนสามภรยา เวนแตสามหรอภรยาไดแสดงเจตนาใหปรากฏกวามภมล าเนาแยกตางหากจากกน (๒) ผเยาว ไดแก ภมล าเนาของผแทนโดยชอบธรรมซงเปนผใชอ านาจปกครองหรอผปกครอง กรณบดาและมารดามภมล าเนาแยกตางหากจากกน ภมล าเนาของผเยาว ไดแกภมล าเนาของบดาหรอมารดา ซงตนอยดวย (๓) คนไรความสามารถ ไดแกภมล าเนาของผอนบาล (๔) ขาราชการ ไดแก ถนอนเปนทท าการตามต าแหนงหนาท หากมใชเปนต าแหนงหนาทชวคราวชวระยะ เวลาหรอเปนเพยงแตงตงไปเฉพาะการครงเดยวคราวเดยว เชน ผวาราชการจงหวด ต ารวจ ทหาร ผพพากษา อยการ (๕) ผทถกจ าคก ตามค าพพากษาถงทสดของศาล หรอ ตามค าสงโดยชอบดวยกฎหมาย ไดแก เรอนจ าหรอทณฑสถาน ทถกจ าคกอยจนกวาจะไดรบการปลอยตว ส าหรบการเปลยนภมล าเนาจะตองมการเปลยนทอย เชน ขนยายขาวของเครองใช และตองมก ารแสดงเจตนาโดยชดแจงวาเปลยนภมล าเนาดวย เชน นอกจากจะเกบของยายหรอรอบานออกไปแลว จะตองมการแจงยายทางทะเบยนดวย จงจะถอวาเปนการเปลยนภมล าเนา

๒.๑.๕ การสนสภาพบคคล การสนสภาพของบคคลธรรมดา กฎหมายบญญตไว ๒ กรณคอ ๑) การตายตามธรรมชาต

การสนสภาพบคคลทเรยกกนโดยทวไปวา“ตาย” นนไมมนยามทแนนอนในกฎหมาย ไทย แตเปนทเขาใจกนโดยทวไปวา คอ การทบคคลสนลมหายใจ อวยวะทกสวนของรางกายหยดท างานโดยสนเชง ซงแตเดมถอเอาเกณฑ “การหยดเตนของหวใจและการหยดท างานของปอด” เปนขอบงชวาบคคลนนถงแกความตายแลว แตดวยวทยาการทางการแพทยกาวหนามากขน ในระยะหลง

๓๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

จงถอเกณฑทางการแพทยคอ แกนสมอง (Brain Stem) หยดท างาน เพราะกานสมองเปนสวนควบคมประสาทสวนตาง ๆ หากกานสมองหยดท างาน การหายใจกหยดทนท

กรณตายพรอมกน ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๗ บญญตวา “ใน กรณบคคลหลายคนตายในเหตภยนตรายรวมกน ถาเปนการพนวสยทจะก าหนดไดวาคนไหนตายกอนหลง ใหถอวาตายพรอมกน” การตายพรอมกนนนสงผลตอเรองการก าหนดวนตายเปนอยางมากและยงสงผลตอสทธบางประการ โดยเฉพาะสทธในการรบมรดกของทายาท

๒) การตายโดยผลของกฎหมาย “การสาบสญ” คอการสนสดสภาพบคคลโดยผลแหงกฎหมาย ซงจะใชกบบคคลทได

หายไปเสยจากภมล าเนาหรอถนทอยโดยไมทราบขาวคราวจนผรอง ขอใหศาลสงใหบคคลนนเปนคนสาบสญ ซงไดแก ผมสวนไดเสย (บดามารดา บตร คสมรส) หรอพนกงานอยการรอง โดยกฎหมายไดก าหนดระยะเวลาเอาไวดงน

(๑) กรณ ๕ ป ในกรณธรรมดานบจากวนทบคคลนนหายไป หรอวนทสงขาวหรอ มผพบเหนเปนครงสดทาย (๒) กรณ ๒ ป ในกรณพเศษ หายไปในการรบหรอสงคราม เดนทางไปกบยานพาหนะทอบปางถกท าลายหรอสญหายไป หรอตกอยในเหตอนทเปนอนตรายแกชวต และเมอศาลสงใหบคคลใดเปนคนสาบสญใหถอวาบคคลนนไดตายโดยผลของกฎหมาย หรอไดสนสภาพบคคลแลว และประการส าคญคอการเปนคนสาบสญ จะนบตงแตเมอครบก าหนดระยะเวลา ๕ ป หรอ ๒ ป แลวแตกรณ ไมใชเรมนบตงแตวนทศาลมค าสง

ผลของการเปนคนสาบสญ เมอศาลสงใหเปนคนสาบสญแลว การเปนคนสาบสญเรมตงแตเมอครบก าหนดระยะ

เวลา ๕ ป ในกรณธรรมดา หรอ ๒ ป ในกรณพเศษ และตอมาหากบคคลทถกศาลสงใหเปนคนสาบสญกลบมาสามารถรองขอใหศาลสงเพกถอนค าสงใหเปนคนสาบสญได และหากทายาทของผสาบสญไดรบทรพยไปยอมตองคนทรพยนน เวนแตไดโอนไปยงบคคลอนโดยสจรตแลว กใหคนฐานลาภมควรได

๒.๒ นตบคคล แตดงเดมบคคลธรรมดาเทานนทมสทธ และหนาทตาง ๆ ตามกฎหมายได แตในบางกรณ

การด าเนนงาน หรอจดท ากจกรรมบางอยาง จ าเปนตองอาศยบคคลหลายคนรวมกลมรวมตวกน แตกมขอจ ากดบางประการเกดขน ภายใตกลมคน หรอบคคลหลายคนเหลานน จงมความจ าเปนทกฎหมายตองก าหนดรปแบบพเศษใหแกบคคลเหลานน เพอความสะดวกในการด าเนนกจการตลอดจนการบรหารและการบรการ กฎหมายทเกยวของจงไดบญญตใหมบคคลแยกตางหากจากบคคลธรรมดา เรยกวา “นตบคคล”

๓๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

นตบคคล คอ บคคลทกฎหมายสมมตขน และรบรองใหมสทธและหนาทบางประการเชนเดยวกบบคคลธรรมดา เชน สามารถเปนเจาของทรพยได ถอกรรมสทธในทรพยสนได เปนโจทกหรอจ าเลยได เปนตน ๒.๒.๑ ประเภทของนตบคคล การเกดขนของนตบคคล กฎหมายไดก าหนดวา “นตบคคลนนจะมขนไดกแตโดยอาศยอ านาจแหงประมวลกฎหมายน หรอกฎหมายอน” นตบคคลจงแบงออกเปน ๒ ประเภท คอ

๑) นตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย นตบคคลประเภทนอาจเรยกวานตบคคลตามกฎหมายเอกชน เนองจากเกดขนตาม

กฎหมายแพงและพาณชย ซงเปนกฎหมายเอกชนทมการก าหนดรปแบบและวธการจดตงไวเปนการเฉพาะ ตามแตจะจดตงในรปแบบทตองการ ซงไดแก สมาคม มลนธ หางหนสวนสามญนตบคคล หางหนสวนจ ากด หรอบรษทจ ากด โดยเมอไดจดทะเบยนแลว (Normative System) กจะมสภาพเปนนตบคคล ๒) นตบคคลตามกฎหมายอน ๆ นตบคคลประเภทนมไดเกดโดยกฎหมายแพงพาณชยแตเกดขนจากกฎหมายมหาชน จงอาจเรยกวา นตบคคลตามกฎหมายมหาชน ไดแก (๑) กระทรวง ทบวง กรม : เปนหนวยงานทจดเปน ราชการสวนกลาง ปจจบนม ๒๐ กระทรวง ไดแก ส านกนายกรฐมนตร กระทรวงกลาโหม กระทรวงเกษตร และสหกรณ กระทรวงอตสาหกรรม และผประกอบการ กระทรวงพาณชยกระทรวงการตา งประเทศ กระทรวงทรพยากรธรรมชาต และสงแวดลอม กระทรวงวทยาศาสตรและเทคโนโลย กระทรวงพลงงาน กระทรวงคมนาคม กระทรวงการคลง กระทรวงสาธารณสข กระทรวงศกษาธการ กระทรวงวฒนธรรม และการทองเทยว กระทรวงกฬาและนนทนาการ กระทรวงการพฒนาสงคม และความมนคงของมนษย กระทรวงแรงงาน และพฒนาอาชพ กระทรวงมหาดไทย กระทรวงยตธรรม และกระทรวงเทคโนโลยสารสนเทศ (๒) จงหวด : เปนหนวยงานปกครองทองท ทเรยกวา ราชการสวนภมภาค ตาม พ.ร.บ.ระเบยบบรหารราชการแผนดน พ.ศ. ๒๕๓๔ ระบใหจงหวดมฐานะเปนนตบคคล การบรหารงานในจงหวด มองคกรบรหาร ไดแก ผวาราชการจงหวดและคณะกรรมการจงหวด (๓) องคกรปกครองสวนทองถน : เปนการจดระเบยบบรหารราชการสวนทองถน ตามหลกเรองการกระจายอ านาจ (Decentralization) ปจจบนองคกรปกครองทองถนของไทยม ๕ องคกรไดแก องคการบรหารสวนจงหวด(อบจ.) เทศบาล องคการบรหารสวนต าบล(อบต.) กรงเทพมหานคร เมองพทยา

๓๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๔) รฐวสาหกจ : เปนหนวยงานทเปน “องคการของรฐบาล” และ “กจการของรฐตามทกฎหมายจดตงกจการนน” รฐวสาหกจอาจจดตงขนโดยพระราชกฤษฎกาวาดวยการจดตงองคการของรฐบาล พ.ศ. ๒๔๐๙ ซงไดแก องคการสวนสตว องคการอตสาหกรรมปาไม องคการสอสารมวลชนแหงประเทศไทย องคการคลงสนคา องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ องคการตลาดเพอการเกษตรกร องคการแกว สวนรฐวสาหกจอกแบบนนจดตงโดยพระราชบญญตเฉพาะ เพอมอ านาจพเศษบางอยาง เชน การเวนคนทดน การวางทอ เดนสาย ปกเสา ก าหนดเขต ฯลฯ เรยกวาเปนการบรการสาธารณะ (Public Service) รฐวสาหกจประเภทนไดแก องคการโทรศพท การไฟฟานครหลวง การประปานครหลวง การไฟฟาฝายผลตแหงประเทศไทย การทาเรอแหงประเทศไทย การรถไฟแหงประเทศไทย (๕) วดในพทธศาสนา : วดในพทธศาสนาทมฐานะเปนนตบคคลมหาชนตามพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ ไดแก วดทไดรบพระราชทานวสงคามสมา (เขตพนทดนทไดมประกาศพระบรมราชโองการพระราชทานใหแกวดส าหรบใชเปนทตงพระอโบสถหรอโบสถ อนเปนสถานทศกดสทธส าหรบประกอบสงฆกรรม) กบส านกสงฆทกระทรวงศกษาธการประกาศใหมฐานะเปนวด สวนวดในศาสนาอน เชน มสยดในศาสนาอสลาม วดในศาสนาครสตนกายโรมนคาทอลก ไมเปนนตบคคลมหาชน เพราะไมเปนกจการของรฐ แตเปนนตบคคลในกฎหมายเฉพาะทจดทะเบยนใหเปนนตบคคล

๒.๒.๒ สทธและหนาทของนตบคคล แมวานตบคคลจะเปนเพยงบคคลทกฎหมายสมมตขน โดยสภาพไมมชวตจตใจ แตถาได

จดตงโดยถกตองแลว กมสทธและหนาทบางประการเหมอนบคคลธรรมดา ซงไดแก การม ชอ มสญชาต มภมล าเนา มสทธเปนเจาของ และจ าหนายจายโอนทรพยสน มสทธฟองคดหรอถกฟองคดได รวมทงมหนาทปฏบตตามกฎหมาย ชวยเหลอราชการ และเสยภาษ แตอยางไรกตาม สทธหนาทบางอยางนน นตบคคลไมสามารถมไดเหมอนกบบคคลธรรมดาอาทเชน สทธในเรองการหมน การสมรส รบรองบตร หรอหนาทเกณฑทหาร เปนตน ฉะนนสทธและหนาทตางๆ ของนตบคคล กฎหมายจงไดจ ากดสทธและหนาทไวโดยแยกเปนสาระส าคญได ๒ ประการ ๑) สทธและหนาทของนตบคคลจะตองอยภายในขอบวตถทประสงคทไดบญญตหรอก าหนดไวในกฎหมาย และขอบงคบหรอตราสารจดตง ๒) สทธและหนาทซงวาโดยสภาพจะพงมพงเปนไดเฉพาะแกบคคลธรรมดา

๒.๒.๓ การด าเนนงานของนตบคคล ถงแมโดยสภาพนตบคคลถอวาเปนสงทไมมชวตจตใจจงไมสามารถทจะแสดงเจตนาหรอ

ท าการใดโดยตนเองได กฎหมายจงก าหนดใหมบคคลธรรมดา เปนผด าเนนกจการของนตบคคล โดยอาจมคนเดยวหรอหลายคนกได ตามทกฎหมาย ขอบงคบ ตราสารจดตง ก าหนดไว ซงเรยกวา

๓๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

“ผแทนนตบคคล” ซงอาจมชอเรยกตางกนไป ทงนขนอยกบประเภทของนตบคคลเอกชน หรอมหาชน เชน หางหนสวนจ ากดมผจดการเปนผแทน บรษทมกรรมการบรษทเปนผแทน กระทรวงมรฐมนตรเปนผแทนกระทรวง กรมมอธบดเปนผแทนกรม วดมเจาอาวาสเปนผแทนวด มหาวทยาลยมอธการบดเปนผแทน คณะกรรมการสมาคมเปนผแทนสมาคม เปนตน การด าเนนงานจงถอหลกวา หากผแทนนตบคคลกระท าภายในอ านาจหนาทและวตถประสงคของนตบคคลแลวผแทนนตบคคลไมตองรบผดเปนการสวนตว ๒.๒.๔ ความรบผดของนตบคคล แมโดยสภาพนตบคคลจะไมมชวตจตใจ และถอวาเปนบคคลทกฎหมายสมมตขน แตกมความรบผดตามกฎหมายเกดขนได ซงมหลกทวไปอยวา “การกระท าของผแทนนตบคคลหรอผมอ านาจท าการแทน หากไดกระท าภายในอ านาจหนาทและวตถประสงคของนตบคคลแลว นตบคคลตองผกพนตอบคคลภายนอกในการทจะตองปฏบตตามขอผกพน ขณะเดยวกนหากเกดความเสยหายแกบคคลภายนอก เพราะผแทนนตบคคลไดกอขนในการปฏบตหนาท นตบคคลกยอมตองรบผดชอบตอบคคลภายนอกดวย” เชน บรษทตองรบผดในหนทบรษทจ ากดโดยนาย ก. กรรมการของบรษทท าสญญาซอทดนเพอขยายกจการบรษท โดยท าสญญากบนาย ข. แลว หากบรษทผดสญญา เชนไมยอมช าระเงนคาทดนทเหลอ บรษทตองรบผด แตถาหากผแทนนตบคคลกระท าไปนอกเหนอวตถประสงคของนตบคคล หรอนอกอ านาจหนาทของผแทนนตบคคลแลว การนน ๆ ไมผกพนนตบคคลเชน บรษทมวตถประสงคในการกอสราง แตกรรมการบรษทลงมตท าสญญาซอขาวเปลอกจากนาย ก. พอคาขายขาว หากขาวทซอมาแลวไมช าระราคาเนองจากขายขาวออกไมได เชนน กรรมการทลงมตตองรวมกนรบผดชอบหรอชดใชใหแกนาย ก. กรณนถอเปนการกระท านอกวตถประสงคของนตบคคล ๒.๒.๕ ภมล าเนาของนตบคคล เมอนตบคคล ถอวาเปนบคคลทกฎหมายสมมตขน โดยรบรองใหมสทธและหนาทบางอยางไดเชนเดยวกบบคคลธรรมดา โดยภมล าเนานนถอวาเปนสวนหนงของการมสภาพบคคล ซงกฎหมายไดก าหนดภมล าเนาของนตบคคลเอาไวดงน

๑) ถนทตงของส านกงานใหญหรอถนทตงทท าการ ๒) ถนทไดเลอกเอาเปนภมล าเนาเฉพาะการตามขอบงคบหรอตราสารจดตง ๓) ถนทตงของส านกงานสาขาในสวนกจการทไดกระท า ณ ถนนน

๒.๒.๖ การสนสภาพนตบคคล นตบคคลอาจสนสภาพไปไดดวยเหตใดเหตหนงดงน

๑) ตามทระบไวในขอบงคบหรอตราสารจดตง ๒) โดยสมาชกตกลงเลก

๔๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓) เลกโดยผลแหงกฎหมาย ๔) โดยค าสงศาลใหเลก

๓. กฎหมายวาดวยทรพยและทรพยสน กฎหมายลกษณะทรพยเปนกฎหมายทเกยวของกบชวตประจ าวนของมนษยและเปนเรองท

กฎหมายบญญตไวอยางกวางขวางและเปนกฎหมายพนฐานทจะตองศกษากอนทจะศกษากฎหมายบางเรอง จงจะสามารถเขาใจได ๓.๑ ความหมายของทรพยและทรพยสน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดแยกค าเรยกวตถแหงสทธเปน “ทรพย” และ “ทรพยสน” ค าวา “ทรพย” หมายความวา วตถมรปราง (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๓๗) ค าวา “ทรพยสน” หมายความรวมทงทรพยและวตถไมมรปราง ซงอาจมราคาและอาจถอเอาได (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๓๘) วตถมรปราง หมายถง สงทสามารถเหนไดดวยตา แตะตองสมผสได เชน โตะ เกาอ ปากกา ดนสอ เหลานเปนสงทเหนไดดวยตา และตองสมผสไดหรอแมแตเชอโรคกถอวามรปราง วตถไมมรปราง หมายถง สงทไมสามารถเหนไดดวยตา เปนสงทไมมสภาพอยในธรรมชาตแตมกฎหมายรบรองหรอรบร เชน กรรมสทธ สทธครอบครอง ภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเกบกน นอกจากนกม ลขสทธ สทธบตร ทกฎหมายเฉพาะรบรองไวเชนกน อาจมราคาได หมายถง คณคาของทรพยนน มใชราคาซอขาย ของบางอยางอาจจะมคณคาแตไมมราคากได เชน ขยะททงแลว เทศบาลเอาไปท าปยกมราคาได เปนตน อาจถอเอาได หมายถง สามารถทจะเขาถอเอาเปนของตนได แมจะไมไดหยบจบดวยมอแตถาถอเอาสทธไดแลว กเรยกวาอาจถอเอาได เชน จบปลาในโปะทเขาท าขนไวกเปนความผด ลกทรพย หรอ เอาเบดราวไปตกปลาหากปลามาตดเบดราวแลวกถอวา อาจถอเอาได หากมใครมาเอาปลาทตดเบดไปกมความผดลกทรพยเชนกน จากนยามทไดกลาวขางตนจงสรปไดวา ทรพย คอ วตถมรปรางซงอาจมราคาไดและอาจถอเอาได ทรพยสน คอ วตถมรปรางกได วตถทไมมรปรางกได ซงอาจมราคาไดและอาจถอเอาได ตวอยางของทรพย เชน รถยนต บาน ทดน เงนตรา อวยวะมนษยทไดแยกออกมาจากรางกาย เชน เลอด เสนผม ดวงตา หวใจ ไต กเปนทรพยเพราะเปนสงทมรปรางและอาจมราคาได ตวอยางของทรพยสน ในกรณทไมมรปราง เชน กรรมสทธ สทธครอบครอง สทธเกบกน ภาระจ ายอม สทธอาศย ลขสทธ สทธบตร สทธในหนสวนบรษท เปนตน ๓.๒ ประเภทของทรพยสน การแบงประเภทของทรพยสนในปจจบนม ๕ ประเภท คอ

๔๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๒.๑ อสงหารมทรพย คอ ทรพยทเคลอนทไมได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๓๙ บญญตวา “อสงหารมทรพยหมายความวา ทดนและทรพยอนตดอยกบทดนมลกษณะเปนการถาวรหรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนน และหมายความรวมถงทรพยสทธอนเกยวกบทดนหรอทรพยอนตดอยกบทดนหรอประกอบเปนอนเดยวกบทดนนนดวย” อสงหารมทรพย ไดแก ๑) ทดน หมายถง พนดนทวไป ค าวาทดน มบญญตอยในประมวลกฎหมายทดนดวย โดยหมายถงพนดนทวไปและใหหมายความรวมถงภเขา หวย หนอง คลอง บง บาง ล าน า ทะเลสาบ เกาะและทชายตลงดวย แตทดนตามกฎหมายแพงฯ หมายถงเฉพาะพนดนทวไปเทานน ทดนทเปนอสงหารมทรพย จงไดแก พนดน ภเขา เกาะ ทชายทะเลหรอทชายตลง

๒) ทรพยอนตดกบทดนอนมลกษณะถาวร หมายถง สงทตดมากบทดนจะเปน อสงหารมทรพยนนมลกษณะตดตรงเปนการถาวรหากถอนไปตองเสยหาย เสยรปทรงหรอบบสลาย หากยกไปไมเสยรปทรงเสยภาวะกไมถอวาตดลกษณะถาวร ก) ทรพยตดกบทดนเปนการถาวรโดยธรรมชาต ไดแก ไมยนตน หมายถง พนธไมทมอายกวาสามปขนไป เชน ตนสก ตนทเรยน ตนมะมวง เปนตน ข) ทรพยซงตดกบทดนมลกษณะถาวรโดยคนน ามาตด เชน บาน ตก รว ก าแพง เปนตน โดยถอสภาพของตวทรพยทตดเปนส าคญ มใชถอเจตนาของผเปนเจาของ

๓) ทรพยซงประกอบเปนอนเดยวกบทดน ไมไดหมายความรวมถงทดน แตหมายถง สงทประกอบเปนอนเดยวกบทดน เชน ถนนลาดคอนกรต แมน า ล าคลอง หวย หนอง คลอง บง แรธาตตางๆ ในทดน กรวด ทราย เปนตน

ทรพยซ งประกอบเปนอนเดยวกบท ดน หมายถง เมอรวมกบทดนแลวเปน อนเดยวกบทดนไปเลย เชน เอาดนมาถมคน าจนเตมเปนพนดน เปนตน

๔) สทธอนเกยวกบอสงหารมทรพย ไดแก กรรมสทธ สทธครอบครอง สทธอาศย สทธเกบกน สทธเหนอพนดน ภาระจ ายอม

๓.๒.๒ สงหารมทรพย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๐ บญญตวา “สงหารมทรพย หมายความวา ทรพยสนอน นอกจากอสงหารมทรพยและหมายความรวมถงสทธอนเกยวกบทรพยสนนนดวย” สงหารมทรพย ไดแก

๑)ทรพยสนอนนอกจากอสงหารมทรพย หมายถง ทรพยทงหลายทเคลอนทไดโดยสภาพของตวทรพยเอง เชน สตวตางๆ เปนตน หรอทรพยทเคลอนทไดดวยก าลงภายนอก เชน โตะ เกาอ และยงหมายถง ก าลงแรงแหงธรรมชาต ไดแก พลงไอน า พลงน าตก แกส เปนตน

๒) สทธทงหลายทเกยวกบสงหารมทรพย เชน สทธจ าน า สทธยดหนวง ลขสทธ สทธในเครองหมายการคา ๓.๒.๓ ทรพยแบงได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๑ บญญตวา “ทรพยแบงไดนน หมายความวา ทรพยอนอาจแยกออกจากกนเปนสวนๆ ไดจรงถนดชดแจง แตละสวนไดรปบรบรณล าพงตว” ทรพยแบงได คอ ทรพยทสามารถแยกหรอแบงออกจากกนไดโดยไมเสยรปลกษณะของเดม คอแมจะแบงแลวกยงเปนทรพยของเดมอยเพยงแตจ านวน ปรมาณอาจนอยไปเพราะการแบงแยกนน เชน ผา ขาว น าตาล น ามน ทดน กรวด ทราย เปนตน

๔๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๒.๔ ทรพยแบงไมได ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๒ บญญตวา “ทรพยแบงไมได หมายความวา ทรพยอนจะแยกออกจากกนไมได นอกจากเปลยนแปลงภาวะของทรพย และหมายความรวมถงทรพยทมกฎหมายบญญตวาแบงไมไดดวย” ทรพยแบงไมได ไดแก

๑) ทรพยทแบงไมไดโดยสภาพของตวทรพย คอ ทรพยซงเมอแบงแยกจากกนแลวจะท าใหเปลยนแปลงภาวะหรอรปลกษณะของทรพยผดแผกแตกตางไปจากเดมเชน บาน รถยนต ชาง โตะ เสอ กางเกง นาฬกา เกาอ เปนตน

๒) ทรพยซงแบงไมไดโดยอ านาจของกฎหมาย คอ ทรพยซงแมโดยสภาพอาจแบงแยกกนไดโดยเปลยนแปลงภาวะแหงทรพยนนกตาม แตมกฎหมายบญญตใหถอวาทรพยนนแบงจากกนไมได เชน หนของบรษทจ ากด สวนควบของทรพย ภารจ ายอม สทธจ านอง เปนตน

๓.๒.๕ ทรพยนอกพาณชย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๓ บญญตวา “ทรพยนอกพาณชย หมายความวา ทรพยทไมสามารถถอเอาไดและทรพยทโอนแกกนมไดโดยชอบดวยกฎหมาย” ทรพยนอกพาณชยจะเปนสงหารมทรพยหรออสงหารมทรพยกได ม ๒ ประเภท

๑) ทรพยทไมสามารถถอเอาได หมายความวา ทรพยทไมสามารถยดเอาไดและทรพยทโอนกนไมไดโดยชอบดวยกฎหมายทรพยทไมอาจถอเอาได หมายถง ทรพยทไมอาจจะจ าหนาย จาย โอน อยางทรพยธรรมดาได เชน แสงแดด กอนเมฆ สายลม ดวงดาว น าทะเล เปนตน

๒)ทรพยทไมสามารถโอนกนไดโดยชอบดวยกฎหมาย หมายถง ทรพยสนซงจะน ามาจ าหนาย จายโอน ดงเชนทรพยสนทวไปมได เวนแตจะโอนโดยอาศยอ านาจแหงบทกฎหมายโดยเฉพาะ ไดแก สทธทจะไดรบคาอปการะเลยงด ทวด ทธรณสงฆ ศาสนสมบต เปนตน ๓.๓ สวนประกอบของทรพย แบงออกเปน สวนควบ อปกรณและดอกผล

๓.๓.๑ สวนควบ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๔ บญญตวา “สวนควบของทรพย

หมายความวา สวนซงโดยสภาพแหงทรพยหรอจารตประเพณทองถน เปนสาระส าคญในความเปนอยของทรพยนน และไมอาจแยกจากกนได นอกจากท าลาย ท าใหบบสลาย หรอท าใหทรพยนนเปลยนแปลงรปทรงหรอสภาพไป

เจาของทรพยยอมมกรรมสทธในสวนควบของทรพยนน” สวนควบ เชน รถยนต มลอมเครองยนตเปนสวนควบหากแยกจากกนไปกไมมสภาพเปน

รถยนต เปนตน หรอ สวนควบโดยจารตประเพณ เชน บานปลกลงในทดนเปนสวนควบของทดน ทงอกรมตลงเปนสวนควบกบทดนเดม เปนตน

ทรพยทจะเปนสวนควบจะตองประกอบดวยหลกเกณฑ ๒ ประการ คอ ๑) ตองเปนสาระส าคญในความเปนอยของทรพยใหมนน ๒) สวนควบตองมสภาพไมอาจแยกออกจากกนได

ขอยกเวนในเรองสวนควบ ไดแก ๑) ไมลมลกและธญชาต ซงเกบเกยวรวงผลไดคราวหนงหรอหลายคราวตอป ถอวา

ไมใชสวนควบ เชน พชผกสวนครว ขาว ขาวโพด มนส าปะหลง เปนตน

๔๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) ทรพยทตดกบทดนหรอตดกบโรงเรอนเพยงชวคราว เชน อาคารทปลกชวคราว เพอแสดงในงานมหกรรมสนคาเมอเสรจงานกรอออกไป เปนตน

๓) โรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนซงผมสทธในทดนของผอนใชสทธปลกสรางในทดนนน เชน เชาทดนปลกบาน เมอหมดสญญาเชายอมรอถอนบานออกไปได บานไมใชเปนสวนควบของทดน ยกเวนจะตกลงเปนอยางอน เปนตน

ผลของสวนควบ ใครเปนเจาของทรพยใดยอมมกรรมสทธในบรรดาสวนควบทงหลายของทรพยอนนน

๓.๓.๒ อปกรณ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๗ บญญตวา “อปกรณ หมายความ

วา สงหารมทรพย ซงโดยปกตนยมเฉพาะถนหรอโดยเจตนาชดแจงของเจาของทรพยทเปนประธาน เปนของใชประจ าอยกบทรพยทเปนประธานเปนอาจณ เพอประโยชนแกการจะจดดแลใชสอยหรอรกษาทรพยทเปนประธาน และเจาของทรพยไดน ามาสทรพยทเปนประธานโดยการน ามาตดตอหรอปรบเขาไวหรอท าโดยประการอนในฐานะเปนของใชประกอบทรพยทเปนประธานนน

อปกรณทแยกออกจากทรพยทเปนประธานเปนการชวคราวกยงไมขาดจากการเปนอปกรณของทรพยทเปนประธานนน

อปกรณยอมตกตดไปกบทรพยทเปนประธาน เวนแตจะมการก าหนดไวเปนอยางอน” ทรพยทจะเปนอปกรณไดในกรณดงน

๑) จะตองมทรพยทเปนประธาน ๒) จะตองเปนสงหารมทรพยเสมอ ๓) ตองมใชทรพยทรวมสภาพความเปนอยกบทรพยทเปนทรพยประธานจนแยกจาก

กนไมได ๔) จะตองมใชทรพยทเปนประธานดวยกน ๕) จะตองเปนทรพยของเจาของเดยวกบทรพยทเปนประธาน

๖) จะตองเปนของใชประจ าอยกบทรพยทเปนประธาน ๗) จะตองใชประจ าเปนอาจณกบทรพยทเปนประธาน เพอประโยชนในการจดดแล

ใชสอย หรอรกษาทรพยทเปนประธาน อปกรณ ไดแก เครองมออะไหลรถยนต ไมพาย กรงนก ยางอะไหลรถ หนาตางบาน เกอกมา เหลานเปนอปกรณทรพยประธาน หากเปนทรพยประธานดวยกนไมถอวาเปนอปกรณ เชน ชอนกบสอม ตะเกยบ รองเทาแตะ เพราะสงเหลานมความส าคญเทาเทยมกนขาดอยางใดอยางหนงแลวใชไมได

๓.๓.๓ ดอกผล ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๘ บญญตวา “ดอกผลของทรพย

ไดแก ดอกผลธรรมดา และดอกผลนตนย ดอกผลธรรมดา หมายความวา สงทเกดขนตามธรรมชาตของทรพย ซงไดมาจาก ตว

ทรพยโดยการมหรอใชทรพยนนตามปกตนยมและสามารถถอเอาไดเมอขาดจากทรพยนน

๔๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ดอกผลนตนย หมายความวา ทรพยหรอประโยชนอยางอนทไดมาเปนครงคราวแกเจาของทรพยจากผอนเพอการทไดใชทรพยนน และสามารถค านวณและถอเอาไดเปนรายวนหรอตามระยะเวลาทก าหนดไว” ๑) ดอกผลธรรมดา หมายถง สงทเกดขนตามธรรมชาตของทรพย เชน ไขไก ผลไม ลกของสตว ขนแกะ น านมสตว สงเหลานเปนดอกผลธรรมดาจากแมทรพยโดยไมเสยสภาพของแมทรพย ดงนนหากท าใหแมทรพยเสยหายไป สงนนไมใชดอกผลธรรมดา ๒) ดอกผลนตนย เปนเรองของการทคนอนเอาตวแมทรพยไปใชแลวใหทรพยแกเจาของแมทรพย เพอเปนการตอบแทนในการทไดใชสอยแมทรพยนน เชน ดอกเบยเงน กยม ก าไ รของเงนลงทน คาเชา เงนปนผล นอกจากนยงรวมถงทรพยหรอประโยชนอยางอนทไดเปนครงคราวดวย ผลในเรองดอกผล ใครเปนเจาของแมทรพยกตองเปนผไดดอกผลไป

๓.๔ บคคลสทธและทรพยสทธ ๓.๔.๑ ทรพยสทธ คอ สทธทมอยเหนอทรพยหรอทมวตถแหงสทธเปนทรพยสน ทรพยสทธจะเกดขนไดกแตโดยอ านาจแหงกฎหมายเทานน เชน กรรมสทธ สทธครอบครอง ภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเกบกน ภาระตดพนในอสงหารมทรพย เปนตน ทรพยสทธเปนสทธทใชยนตอบคคลไดทวไป ๓.๔.๒ บคคลสทธ คอ สทธทมอยเหนอตวบคคลหรอบงคบเอากบตวบคคลเพอใหบคคลนนกระท าการหรองดเวนกระท าการ บคคลสทธเปนเรองของหนสนทจะบงคบแกตวบคคล ไดแกสทธตามสญญาตางๆ เชน สทธตามสญญาเชา ตามสญญากเงนหรอสทธทเกดจากการถกกระท าละเมด เปนตน การบงคบแกตวบคคลใหกระท าการหรองดเวนกระท าการ เชน ก.จาง ข. มารองเพลงใหฟง เปนสทธบงคบตวบคคล เปนตน ขอแตกตางระหวางบคคลสทธและทรพยสทธ

๑) ทรพยสทธมวตถแหงสทธเปนทรพยสนโดยตรง บคคลสทธมวตถแหงสทธเปนการกระท าหรองดเวนกระท าหรอใหสงมอบทรพย

๒) ทรพยสทธเกดขนไดแตโดยอาศยอ านาจของกฎหมายเทานน บคคลสทธเกดขนโดยอาศยนตกรรมหรอนตเหต ไมตองอาศยอ านาจของกฎหมาย

๓) ทรพยสทธกอใหเกดหนาทแกบคคลทวไป บคคลสทธบงคบกนไดเฉพาะคกรณ๔) ทรพยสทธมลกษณะถาวรไมสนสภาพไปแมมไดใช บคคลสทธมลกษณะไมถาวร

และยอมสนไป ถามไดใชสทธภายในเวลาทกฎหมายก าหนด ๓.๕ การไดมาซงทรพยสทธ ไดมาอย ๒ ทาง คอ

๓.๕.๑ การไดมาโดยทางนตกรรม เชน การไดกรรมสทธในทดนโดยการซอขายทดนกน หรอยกทดนใหผอนหรอแลกเปลยนทดนกน ๓.๕.๒ การไดมาโดยผลแหงกฎหมาย เปนการไดมาโดยทางอนนอกจากนตกรรมซงมดงน ๑) การไดมาตามทกฎหมายบญญตไว เชน การไดมาซงสทธครอบครอง ตามมาตรา

๔๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๑๓๖๗ คอ ยดถอทรพยโดยเจตนายดถอเพอตน เกดสทธครอบครองแลว หรอการไดมาซงทดนมโฉนดโดยการครอบครองปรปกษตามมาตรา ๑๓๘๒ คอ ครอบครองโดยสงบเปดเผย เจตนาเปนเจาของตดตอกน ๑๐ ป ๒) การไดมาโดยการรบมรดก เมอบคคลใดตายมรดกของบคคลนน ตกทอดแกทายาท ทายาทไมตองท านตกรรมกบใครกมสทธรบมรดก จงถอเปนการไดมาโดยทางอนนอกจากนตกรรมตามมาตรา ๑๕๙๙ ๓) การไดมาโดยค าพพากษาของศาล เชน ศาลพพากษาวาทดนเปนของจ าเลย กมผลใหจ าเลยได ทรพยสทธ(กรรมสทธ) ในทดนนนไป ในฐานะเปนเจาหนตามค าพพากษา คอศาลพพากษาใหไดไป การไดมาในกรณน จะตองเปนการไดมาโดยค าพพากษาซงมการวนจฉยชขาดคดไมใชตามค าพพากษาตามสญญาประนประนอมยอมความ ซงเปนกรณมคดความทศาล ศาลอาจตดสนโดยคความยอมความกนแลวพพากษาตามทตกลงยอมกนนน ๓.๖ การไดมาซงกรรมสทธในทรพยสน

กรรมสทธเปนทรพยสทธอยางหนงทมความส าคญ ในรายละเอยดของการไดมาซงกรรมสทธนมอย ๒ ประการ คอ ไดมาโดยผลแหงกฎหมายและไดมาโดยทางนตกรรม

ในหวขอนจะกลาวเฉพาะการไดมาซงกรรมสทธในทรพยสนโดยผลแหงกฎหมายม ๕ ประการ คอ

๓.๖.๑ การไดกรรมสทธโดยหลกสวนควบ ๑) ทงอกรมตลง (ตามมาตรา ๑๓๐๘) มหลกเกณฑ คอ

ก. ทดนทงอกนนตองงอกโดยธรรมชาตไมใชดวยการถม ข. ตองงอกจากรมตลงไปสกลางแมน า ล าคลอง ทะเลหรอทะเลสาบ ไมใชทตน

เขนจากกลางแมน าเขามา ค. ตองไมมอะไรคนระหวางรมตลงกบทดนทงอกไป

๒) ทงอกรมตลงน ใครมทดอนรมแมน าล าคลอง รมทะเล รมทะเลสาบ แลวเกดทงอกออกไปทงอกนนยอมเปนทรพยสนของเจาของทดนแปลงนน หากทดนแปลงนนผเปนเจาของมกรรมสทธ เชน มโฉนด โฉนดแผนท โฉนดตราจอง ทงอกออกไปนน ผเปนเจาของทดนกมกรรมสทธดวย ดงนน หากใครมาครอบครองปรปกษในทงอกรมตลงนนตองครอบครอง ๑๐ ป จงจะไดกรรมสทธในทงอกดงกลาว แตหากมเพยงสทธครอบครอง เชน ม ส.ค.๑ ในทดน แลวเกดทงอกออกไป หากมผมาครอบครอง เจาของทดนตองฟองรองเอาคนภายใน ๑ ป เนองจากทรพยประธานมเพยงสทธครอบครองทงอกนนกมเพยงสทธครอบครองเทานน

เกาะและทางน าตนเขน ตามมาตรา ๑๓๐๙ บญญตวา “เกาะทเกดขนในทะเลสาบหรอในทางน าหรอในเขตนานน าของประเทศกด และทองทางน าทเขนขนกด เปนทรพยสนของแผนดน” เกาะทเกดในทะเลสาบ ในเขตทางน า หนองน า เปนสาธารณสมบตของแผนดน

๓) การสรางโรงเรอนในทดนของผ อนโดยสจรต คอ สรางโรงเรอนบานเรอน ทงหลง ในทดนของผอนโดยไมมสทธหรอไมมนตสมพนธอยางใดกบเจาของทดนโดยสจรต โรงเรอนทปลกนนเปนของเจาของทดน แตเจาของทดนตองใชคาทดนเพมขนแกผสรางนนดวย

๔) การสรางโรงเรอนในทดนของผอนโดยไมสจรต คอ รอยแลววาเปนทดนของ

๔๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ผอนผลทตามมากคอ เจาของทดนไมไดโรงเรอน เจาของโรงเรอนไมมสทธทจะอยในทดนของผอนตองรอโรงเรอนอกมาและท าทดนใหเปนดงเดม แตถาเจาของทดนตองการโรงเรอนนนตองใชราคาโรงเรอนหรอราคาทดนทเพมขน

๕) การสรางโรงเรอนรกล าในทดนของผอน ม ๒ กรณ คอ โดยสจรต คอ เขาใจวาสรางในเขตทดนของตน

เจาของโรงเรอนยงคงเปนเจาของโรงเรอนอย แตตองเสยเงนใหกบเจาของทดนทถกรกล าเปนคาใชทดนแลวจดทะเบยนสทธเปนภาระจ ายอม และถาโดยไมสจรต คอ สรางโดยรวาสวนทรกล าเขาไปไมใชทดนของตน ตองรอสวนทรกล าเขาไปออก แลวท าทดนใหเปนเชนเดม

๖) การสรางโรงเรอนในทดนทเปนเจาของโดยมเงอนไข เปนการปลกสรางโรงเรอนในทดนทไดรบยกมาโดยมเงอนไขหรอรบซอมาโดยมเงอนไข กฎหมายบญญตวา เมอสรางโรงเรอนแลวตอมาทดนกลบตกเปนของเจาของคนเดมหรอของคนอนตามเงอนไข ใหน าเรองลาภมควรไดมาใชบงคบการกอสรางสงอนปลกตนไมหรอ ธญชาตในทดนของผอน เปนกรณของการกอสรางอยางอนดนของผอน ถาสจรตเจาของทดนเปนเจาของสงปลกสรางอยางอนนน แตตองใชคาทดนทเพมขนใหถาไมสจรตตองรอทมใชโรงเรอนกฎหมายใหน าบทบญญตเรองโรงเรอนมาใชกบสงปลกสรางอยางอน เชน สรางก าแพง สรางหอนาฬกา สรางยงขาว เพาะปลกตนไม ในทถอนและท าทดนใหดงเดม

แตถาเปนกรณสรางสงอนรกล าทดนของคนอน ตองรอถอนออกไป ทงนเพราะเรองนมใหน าเรองการกอสรางโรงเรอนรกล ามาใชบงคบ

สวนกรณปลกขาวหรอธญชาต คอ พชจ าพวกทมใบเรยวแหลมเหมอนใบไผ อาจจะเปนขาวโพด ขาวฟาง ลงไปในทดนของผอนโดยสจรตแลว เจาของมส ทธทจะใหผทมาปลกท า ๒ ประการ คอ

(๑) เจาของทดนตองยอมใหผเขามาปลกขาวหรอธญชาตโดยสจรตเกบเกยวไปไดแตตองใหคาเชาแกเจาของ ทดน

(๒) เจาของทดนจะเขาครอบครองทดนทนทโดยใชคาทดแทนใหแกผปลกกได ๗) การสรางโรงเรอนสงปลกสราง ตนไมและธญชาตในทดนของตนดวยสมภาระ

ของผ อน กรณเปนเรองของการสรางโรงเรอนสงกอสรางอนซงมใชโรงเรอน ปลกตนไมหรอเพาะปลกอยางอนในทดนของตนเองแตใชสมภาระของผอน กฎหมายบญญตใหผทเอาสมภาระของผอนมาสรางหรอเพาะปลกเปนเจาของสงปลกสรางหรอสงเพาะปลกแตตองใชคาสมภาระใหแกเจาของสมภาระ

๘) การรวมเอาสงหารมทรพยของผ อนมารวมเปนสวนควบ เปนการเอาสงหารมทรพยของเจาของหลายคนมารวมเปนทรพยใหมขนมา ถอวาเจาของทกคนทเอาทรพยมารวมกนนน เปนเจาของรวมในทรพยนนตามคาแหงทรพยทน ามารวมกน เพราะสงทน ามารวมกนกลายเปนสวนควบ หากสามารถแยกไดวาทรพยใดเปนทรพยประธานแลว ผทเปนเจาของทรพยประธานยอมเปนเจาของทรพยทท าขนใหมแตผเดยว แตตองใชคาทรพยผอนทเอามารวมกน

๙) การรวมเอาสมภาระของผอนมาท าเปนสงของใหม กฎหมายบญญตใหผทเปนเจาของสมภาระเปนเจาของสงของทท าขนใหมนน แตตองใชคาแรงงานใหแกผท าสงของขนใหม แตถา

๔๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

คาแรงงานเกนกวาคาสมภาระมาก ผใชแรงงานท าสงใดขนใหม เปนเจาของสงนนแตตองใชคาสมภาระใหแกเขา

๓.๖.๒ การไดกรรมสทธมาโดยเขาถอเอาสงหารมทรพยไมมเจาของ สงหารมทรพยไมมเจาของม ๒ ประเภท

๑) สงหารมทรพยมเจาของอยแลว แตเจาของไดเลกการครอบครองโดยเจตนาสละกรรมสทธโดยชดแจงหรอโดยปรยาย

๒) สงหารมทรพยซงไมเคยมใครเปนเจาของมากอน หมายถงกรณ เชน สตวปาทไมมนสยเขากบคนได ไมจ าเปนตองดรายและอยในปาเทานน เชน เตา ป ปลา นก หรอหมปา เสอ ชาง ถอเปนสงหารมทรพยไมมเจาของ สามารถเขาถอเอาไดในสตวปาเหลาน ยกเวนมกฎหมายสงวนคมครองสตวปาบางประเภท

นอกจากสตวปาแลว บรรดาของปา กรวด ทราย แรธาต กเปนสงหารมทรพยไมมเจาของเชนกน แตการจะเขาถอเอาตองดวามกฎหมายหามหรอไมเชนกน

๓.๖.๓ การไดมาซงของตกหายหรอเปนทรพยทไดมาจากการกระท าความผด บคคลใดเกบไดซงทรพยสนหาย (ตามมาตรา ๑๓๒๓) จะตองปฏบตดงตอไปน คอ ๑) สงมอบทรพยนนแกผทของหายหรอเจาของหรอบคคลอนผมสทธจะรบทรพยสน

นน ๒) แจงแกผทของหายหรอเจาของหรอบคคลอนผมสทธจะรบทรพยสนนนโดย มชกชา หรอ ๓) สงมอบทรพยสนนนแกต ารวจหรอพนกงานเจาหนาทอนภายในสามวน และ แจงพฤตการณตามททราบอนอาจเปนเครองมอชวยในการสบหาตวบคคลผมสทธจะรบทรพยสนนน

แตถาไมทราบตวผของหาย เจาของ หรอบคคลอนผมสทธจะรบทรพยสนกดหรอบคคลดงระบนนไมรบมอบทรพยสนกด ใหสงมอบทรพยสนนนแกต ารวจหรอพนกงานเจาหนาท

ทรพยสนหาย หมายถง ทรพยสนนนยงคงเปนทรพยสนทมเจาของแตทรพยสนนนหลดไปจากการครอบครองของผเปนเจาของในลกษณะซงผเปนเจาของ ไมสามารถจะตดตามไดหรอไมสามารถจะหาไดวาอยทไหน

๓.๖.๔ การไดมาซงทรพยสนโดยสจรตในพฤตการณพเศษ เปนการไดมาซงทรพยสนโดยเสยคาตอบแทนและโดยสจรตหรอการไดเงนตรามาโดยสจรตเหลานเปนขอยกเวนจากหลกทวไปทวา ผรบโอนไมมสทธดกวาผโอน

๑) การไดมาซงทรพยสนโดยเสยคาตอบแทนและโดยสจรต (ตามมาตรา ๑๓๒๙) มหลกเกณฑ คอ

(๑) ตองมนตกรรมสองนตกรรมขนไป โดยนตกรรมแรกเกดจากโมฆยะและยงอยในระยะเวลาทจะบอกลางไดภายใน ๑ ป

(๒) มการโอนทรพยจากผรบโอนในนตกรรมแรก มาใหแกผรบโอนในนตกรรมทสอง (๓) มการบอกลางโมฆยกรรมอนแรกภายหลงมการโอนทรพยสนตามนตกรรมทสอง (๔) ผรบโอนภายหลงสจรตและเสยคาตอบแทน

๒) การไดรบเงนตรามาโดยสจรต (ตามมาตรา ๑๓๓๑) หากบคคลใดไดเงนตรา

๔๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

มาโดยสจรต การไดเงนตรามานนกไมเสยไป แมภายหลงพสจนไดวาเงนนนมใชของบคคลซงไดโอนใหมา

เงนตรานหมายความเฉพาะ เงนตราไทยเทานน ไมหมายความรวมถงเงนตราตางประเทศ ดงนนหากใครไดเงนตราตางประเทศมาแมจะสจรต แตถาปรากฏวาเงนตราตางประเทศนนผโอนมาโดยไมชอบดวยกฎหมาย จะอางความคมครองในเรองนไมได

๓) การซอทรพยสนมาโดยสจรตในการขายทอดตลาด หรอในทองตลาดหรอจากพอคาซงขายของชนดนน การไดกรรมสทธจากการซอทรพยสนมาดงกลาวแลวหากเจาของแทจรงจะมาเอาคนตองชดใชราคาทซอมา เจาของทแทจรงจะใชสทธตดตามเอาคน ผทซอทรพยนนไวมสทธไมคนใหได

ซอทรพยจากการขายทอดตลาด หมายถง การขายทอดตลาดธรรมดาซงเอกชนเปนผด าเนนการมใชเปนการขายทอดตลาดตามค าสงศาลหรอเจาพนกงานรกษาทรพย

การซอทรพยในทองตลาด หมายถง การซอทรพยในสถานทซงมสนคาไวขายแกคนทวไป

การซอทรพยสนจากพอคาซงขายของชนดนน พอคา หมายถง ผประกอบกจการคานนเปนปกตธระและตองเปนพอคา ซงขายของชนดนนดวย ตองดดวยวาในการซอจะตองซอในเวลาปกตทเปดท าการซอขายกนดวย มใชซอขายในเวลาทผอนไมท าการซอขายกน

๓.๖.๕ การไดกรรมสทธมาโดยอายความ เปนการไดกรรมสทธในทรพยสนของผอน โดยการเขายดเอาหรอครอบครองทรพยสน

ของผอน โดยสงบเปดเผยดวยเจตนาเปนเจาของ ถาเปนอสงหารมทรพยตองครอบครองตดตอกนสบป ถาเปนสงหารมทรพยตองครอบครองหาปจงไดกรรมสทธ แตมทรพยบางอยางบคคลไมสามารถไดกรรมสทธโดยการครอบครอง ปรปกษได เชน ทสาธารณสมบตของแผนดน อาท ทชายตลง ทางหลวง ทางน า ทะเลสาบ ปอมและโรงทหาร ส านกราชการบานเมอง เปนตน

นอกจากน ทวด ทธรณสงฆ กไมอาจยกอายความตอสครอบครองปรปกษไดเพราะมพระราชบญญตคณะสงฆ พ.ศ. ๒๕๐๕ บญญตหามไว

๔. กฎหมายวาดวยการกระท าละเมด ในกฎหมายแพงและพาณชยบอเกดแหงหน เกดจากการแสดงเจตนาของบคคลทเรยกวานตกรรมแลวนน บอเกดแหงหนยงอาจเกดจากนตเหต โดยเฉพาะนตเหตทเกดจากการกระท าของบคคลอนเปนการลวงสทธหรอผดหนาทและมความเสยหายเกดขน กอใหเกดหนทตองรบผดทางแพงซงเรยกวา “ละเมด” ผทท าละเมดจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนเพอความเสยหายนน ๔.๑ ความหมายของละเมด

ตามพจนานกรมฉบบราชบณฑตยสถาน “ละเมด” หมายความวา “ลวงเกน ฝาฝน หรอท าโดยพลการ” สวนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๒๐ บญญตวา “ผใดจงใจหรอประมาทเลนเลอท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมายใหเขาเสยหายถงแกชวตกด แกรางกายกด อนามยกด เสรภาพกด ทรพยสนหรอสทธอยางหนงอยางใดกด ทานวาผนนท าละเมด จ าตองใชคาสนไหมทดแทน

๔๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เพอการนน” หมายความวา การกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ โดยผดกฎหมาย ท าใหบคคลอนเสยหายแกชวต รางกาย อนามย เสรภาพ ทรพยสน หรอสทธอยางใดอยางหนง แลวผทท าละเมดจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนใหกบผเสยหาย

๔.๒ หลกเกณฑความรบผดเพอละเมดอนเกดจากการกระท าของตนเอง หลกเกณฑของความรบผดฐานละเมดตามมาตรา ๔๒๐ ของประมวลกฎหมายแพงและ

พาณชย มองคประกอบดงตอไปน ๔.๒.๑ ผใดกระท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมาย หมายถง การเคลอนไหวของรางกายโดยผกระท ารสกตว อนเนองมาจากความคด ตกลงใจและการกระท าตามทตกลงใจนน หรอรส านก ดงนน หากบคคลเคลอนไหวรางกายโดยไมรส านก เชน ละเมอ สะดง หรอถกจบมอใหกระท า ถอวาไมมการกระท า เพราะไมไดเคลอนไหวรางกายจากความคด ตกลงใจ และการกระท าตามทตกลงใจนน เมอบคคลกระท าตอบคคลอนแลว การกระท านนตองผดกฎหมายหรอไมชอบดวยกฎหมาย กลาวคอ ผกระท าไมมอ านาจกระท าไดตามกฎหมาย ดงนน หากบคคลใดมอ านาจกระท ากไมผดกฎหมายและไมเปนละเมด เชน ครลงโทษลกศษยพอสมควร บดามารดาวากลาวตกเตอนบตร ต ารวจจบผตองหาตามหมายจบ เปนตน

๔.๒.๒ เปนการกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ การกระท าโดยจงใจ หมายถง รส านกถงผลเสยหายทเกดขนจากการกระท าของตนเอง

จงใจไมเพยงแตรส านกถงความเคลอนไหวของตนเทานน แตตองรถงผลเสยหายทจะเกดขนจากการกระท าของตนดวย เชน นายยมใชไมตศรษะนายยศแตก ถอวานายยมจงใจกระท าตอนายยศแลว สวนการกระท าโดยประมาทเลนเลอ หมายถง ไมจงใจแตการกระท าโดยปราศจาก ความระมดระวงซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมตามวสยและพฤตการณและผกระท าอาจใชความระมดระวงเชนวานนได แตหาไดใชใหเพยงพอไม (ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๕๙ วรรคส) ความระมดระวงของบคคลตองพจารณาตามวสยและพฤตการณ วสยหมายความถง สภาพเกยวกบตวผกระท า เชน เดกหรอผใหญ หญงหรอชาย พฤตการณหมายความถงเหตภายนอกตวผกระท า เชน ขณะเกดเหตเปนเวลากลางวนหรอกลางคน เหตเกดในเมองหรอนอกเมอง เปนตน เพราะพฤตการณอนเปนเหตภายนอกตวผกระท าอาจท าใหการใชความระมดระวงแตกตางกนไปได เชน นายขมขบรถยนตออกจากถนนทมปายจราจรใหหยดกอนทจะออกรถไป ตองดเพอความปลอดภยเสยกอน แตนายขมขบออกไปโดยไมดปายและชนกบรถทขบมาชาๆ ถอวา นายขมประมาทเลนเลอเปนละเมด

๔.๒.๓ การกระท านนเปนเหตใหผอนเสยหาย ละเมดตองมความเสยหายเกดขนตอบคคลอน หากมการกระท าโดยผดกฎหมาย ไมวา

โดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ แตไมมความเสยหายกไมเปนละเมด จงไมตองชดใชคาสนไหมทดแทน ความเสยหายในเรองละเมด เชน ตอชวต รางกาย อนามย เสรภาพ ทรพยสน เปนตน การกระท าทครบหลกเกณฑ ๓ ประการน จงเปนความผดฐานละเมดซงผกระท าละเมดมหนาทหรอความรบผดตามกฎหมายในอนทจะตองชดใชคาสนไหมทดแทนแกผถกท าละเมด

ตวอยาง เชน ค าพพากษาฎกาท ๒๑๘๒/๒๕๑๗ จ าเลยขบรถยนตบรรทกทอน าโผลพนทายรถโดย

ไมตดเครองหมายใหปลอดภย การงดเวนของจ าเลยเปนการฝาฝนกฎหมาย โจทกขบรถตามหลง

๕๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

จ าเลยเลยวรถกะทนหน โจทกเหนในระยะกระชนชดหลบไมทน เปนเหตใหชนทอน า โจทกไดรบความเสยหายตาพการ จ าเลยตองรบผด

ค าพพากษาฎกาท ๕๒๖/๒๕๓๔ การขบรถยนตจะผานทางรถไฟ แมไมมปายสญญาณ “หยด” บอกไว แตกมปายบอกเครองหมายวามทางรถไฟขางหนาแสดงไว ซงควรใชความระมดระวงดความปลอดภยใหแนเสยกอน โดยชะลอความเรวและหยดรถมองซายและขวา ตอเมอเหนวาปลอดภยแลวจงขบตอไป แตไมปรากฏวาไดปฏบตดงกลาว เมอรถยนตทจ าเลยขบชนกบรถไฟ จงเปนความประมาทของจ าเลย

๔.๓ หลกเกณฑความรบผดเพอละเมดในการกระท าของบคคลอน ความรบผดในการท าละเมดของบคคลอน เปนบทบญญตทกฎหมายก าหนดใหบคคลตองรบ

ผดในการท าละเมดของบคคลอน มกรณดงน ๔.๓.๑ ความรบผดของนายจางในการท าละเมดของลกจาง เปนกรณทนายจางตองรวมรบผดกบลกจางในผลแหงละเมดซงลกจางไดกระท าไปใน

ทางการทจาง (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๒๕) ความรบผดของนายจางในกรณนตองมความสมพนธกนระหวางนายจางและลกจางโดยมสญญาจางแรงงาน และลกจางไดกระท าไปในทางการทจาง คอตองท าไปภายในค าสงของนายจางเกยวกบวธการท างานและตองอยภายใตความควบคมดแลของนายจางดวย ซงอาจเกดละเมดนอกเวลาทจางกได หากนายจางชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกบคคลภายนอกไปแลว นายจางมสทธไลเบยเอาคาสนไหมทดแทนทไดชดใชไปคนจากลกจางได ๔.๓.๒ ความรบผดฐานละเมดของผไรความสามารถ ความรบผดในกรณการท าละเมดทเกดจากผเยาวหรอบคคลวกลจรต ทบดามารดา หรอผอนบาลของคนวกลจรต ยอมตองรบผดรวมกบบคคลดงกลาว สวนขอยกเวนทบดามารดา หรอผอนบาลจะอางไมตองรบผดรวมคอ ตองพสจนวาตนไดใชความระมดระวงตามสมควรแกหนาทดแลนนแลว ผอนบาลมไดหมายถง ผทศาลสงใหเปนผอนบาลเทานนแตรวมผอนบาลตามความเปนจรง เชน สามภรยา บดามารดา ปยาตายายทวด ผสบสนดาน คนวกลจรต หมายรวมถง บคคลวกลจรตทศาลยงไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถ (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๒๙) สวนในกรณท เปนครบาอาจารย นายจาง หรอบคคลอนซ งรบดแลบคคลผ ไรความสามารถอยเปนนตยกดหรอชวคราวกดจ าตองรบผดรวมกบผไรความสามารถในการละเมดซงเขาไดกระท าลงในระหวางทอยในความดแลของตน ถาหากพสจนไดวาบคคลนนๆ มไดใชความระมดระวงตามสมควร (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๓๐) การรบดแลอาจเปนประจ าหรอชวคราวกได ส าคญทวาขณะมการท าละเมดนน ผไรความสามารถอยในความดแลของตนหรอไม การรบดแลหมายถงการดแลความเปนอย หนาทดแลหมายถงการปฏบตหนาทรบผดชอบความเปนอยของผไรความสามารถโดยตรง ๔.๔ หลกเกณฑความรบผดเพอละเมดในความเสยหายทเกดขนจากทรพย ความรบผดเพอละเมดในความเสยหายทเกดจากทรพยทตนเองครอบครองหรอเปนเจาของอย ไดแก

๕๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๔.๔.๑ ความรบผดในความเสยหายทเกดจากสตว เปนความเสยหายทสตวกอขนจะตองมการกระท าของสตว แลวตองเปนสตวทมชวตและ

มเจาของดวย สวนบคคลทจะตองรบผดในความเสยหายทเกดจากสตว คอ เจาของสตว หรอบคคลทรบเลยงรบรกษาไวแทนเจาของ แตมขอยกเวน หากบคคลดงกลาวพสจนไดวา ตนไดใชความระมดระวงอนสมควรแกการเลยงการรกษาตามชนดและวสยของสตว หรอตามพฤตกรรมอยางอนกไมตองรบผดในความเสยหายทเกดขน นอกจากนแลวบคคลผตองรบผดชอบในความเสยหายนนแลวจะใชสทธไลเบยเอาคนจากบคคลทมาเราหรอยวสตว หรอเจาของสตวอนอนมาเราหรอยวสตวนนๆ กได (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๓๓) ๔.๔.๒ ความรบผดในความเสยหายทเกดจากโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน เปนเรองทบคคลตองมความรบผดในความบกพรองในการดแลรกษาโรงเรอน หรอสงปลกสรางอยางอนทกอสรางไว หากช ารดบกพรองหรอบ ารงรกษาไมเพยงพอ กฎหมายก าหนดให ผครอบครองโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอนนน เปนผรบผดชอบในความเสยหายทเกดขน แตมขอยกเวนในกรณของผครอบครองหากไดใชความระมดระวงตามสมควรเพอปดปองมใหเกดเสยหายเชนนนแลวไมจ าตองรบผดชอบในความเสยหายทเกดขน แตวาผทเปนเจาของยงจ าตองใชคาสนไหมทดแทนใหกบผเสยหาย (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๓๔) ๔.๔.๓ ความรบผดในความเสยหายทเกดจากยานพาหนะและทรพยอนตราย เปนความรบผดทบคคลใดครอบครองหรอควบคมดแลยานพาหนะอยางใดๆ อนเดนดวยก าลงเครองจกรหรอครอบครองทรพยซงเปนของเกดอนตรายไดโดยสภาพหรอโดยความมงหมายทจะใช บคคลนนจะตองรบผดในความเสยหายอนเกดจากยานพาหนะหรอทรพยนน (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๓๗) บคคลผรบผด ไดแก ผครอบครองหรอผควบคมดแลยานพาหนะนน ผครอบครอง หมายถง ผยดถอครอบครองยานพาหนะในขณะเกดความเสยหาย ไดแก เจาของหรอผครอบครองแทนเจาของ เชน ผยม ผเชา เปนตน สวนผควบคมดแล หมายถง บคคลผรบผดชอบในการควบคมยานพาหนะนน โดยทวไปคอบคคลผถอพวงมาลย แตอาจหมายถงบคคลอนกได เชน กปตนเรอ เปนตน ในกรณทเกดความเสยหายเพราะทรพยอนตรายโดยสภาพของตวทรพยนนเอง ไดแก น ามน ลกระเบด ดนปน กระแสไฟฟา แกสบรรจถง กบดกสตว เปนตน หรอเปนทรพยอนตรายโดยความมงหมายทจะใช หมายถง เปนทรพยทโดยสภาพไมเกดอนตราย แตเกดอนตรายเพราะความมงหมายทจะใช เชน มการใชมการพกพาอาวธไป กถอวาเปนทรพยอนตรายโดยความมงหมายทจะใช หรอเปนทรพยอนตรายโดยกลไกของทรพย หมายถง ตวทรพยมเครองจกรกลบางอยางเปนอนตรายได เชน เครองมอเตอรไฟฟา เครองสบน า เครองจกรกลในโรงงาน เปนตน บคคลทจะตองรบผด คอ ผครอบครองทรพยอนตราย อาจจะเปนเจาของ ผเชา ผเชาซอ ผยมไปใช เปนตน กรณผครอบครองจะหลดพนจากความรบผดได ตอเมอไดพสจนไดวาความเสยหายเกดจากเหตสดวสย หรอเกดจากความผดของผเสยหาย เชนเดกเลนวาวใกลสายไฟฟาแรงสง จงถกกระแสไฟฟาดดตาย หรอเชนเอาไฟมาใกลดนปนหรอน ามนเบนซน โดยผเสยหายรวาเปนดนปนหรอน ามนเบนซน เทากบเปนความยนยอมของผเสยหาย ผครอบครองดนปน หรอน ามนเบนซนไมตอง

๕๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

รบผดชอบ หรอเดกเลกๆ ไมมสตปญญาจะระมดระวง วงตดหนารถในระยะกระชนชดถกรถชนเปนเหตสดวสย ๔.๕ คาสนไหมทดแทน ความรบผดฐานละเมดมหลกส าคญอยางหนงคอ ตองมความเสยหาย เพราะถาไมมความเสยหายกไมเปนละเมด ดงนน เมอเปนละเมดและมความเสยหายเกดขน ตองมการเยยวยาชดใชในความเสยหายทเกดขน เรยกวา คาสนไหมทดแทนเพอละเมด คาสนไหมทดแทนทเปนหลกทวไป ไดแก การคนทรพยสนอนผเสยหายตองเสยไปเพราะละเมดหรอการใชราคาทรพยสนนน รวมทงคาเสยหายอนจะพงบงคบใหใชเพอความเสยหาย อยางใด ๆ อนไดกอขนนนดวย หากไปละเมดทรพยสนผอน ตองคนทรพยสนนนในสภาพเดม แตหากคนไมไดกตองใชเปนราคาทรพยสนนน และกฎหมายยงใหเรยกคาเสยหายอนพงจะบงคบได เชน คาขาดประโยชน ขาดก าไรทควรจะได เชน รถถกชนท าใหขาดรายไดจากการใชรถในการบรรทกขนสง เปนตน สวนการชดใชคาสนไหมทดแทน ในกรณท าใหตาย ไดแก คาปลงศพ คาใชจายทจ า เปนอนๆ ทเกยวเนองกบการปลงศพ เชน คาพาหนะในการทบดามารดาผตายเดนทางไปจดงานศพ คาพมพหนงสองานศพ คารกษาพยาบาลกอนตาย คาขาดประโยชนท ามาหาไดกอนตาย คาขาดไรอปการะตามกฎหมาย เปนตน ๔.๖ อายความ สทธเรยกรองคาเสยหายในมลละเมดจะตองใชสทธเรยกรองภายใน ๑ ปนบแตวนทรถงการละเมดและรตวผจะพงตองใชคาสนไหมทดแทน หรอภายใน ๑๐ ปนบแตวนท าละเมด

๕. กฎหมายลกษณะครอบครว กฎหมายลกษณะครอบครวบญญตไวในบรรพ ๕ ของประมวลกฎหมายแพงและพาณชย

ประกอบดวยเรองส าคญ ๆ อยหลายเรอง แตในบทนจะศกษาเฉพาะเรองการสมรส อาทเชน การหมน เงอนไขแหงการหมนและการสมรส ความสมพนธระหวางสามภรยา และการสนสดของการสมรส เปนตน ๕.๑ การหมน การหมน หมายถง การทชายและหญงท าสญญาวาจะท าการสมรสอยกนกนฉนทสามภรยา ๕.๑.๑ เงอนไขของการหมน เงอนไขของการหมนกฎหมายไดก าหนดไว ๒ ประการคอ

๑) อายของคหมน การทชายจะหมนหญงไดบคคลทงสองตองมอาย ๑๗ ปบรบรณ การหมนโดยฝาฝนเงอนไขเรองอายการหมนจะมผลเปนโมฆะ ถงแมบดามารดาของทงสองฝายจะยนยอมกตาม (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๓๕)

๒) ความยนยอมของบดามารดาหรอผปกครอง กรณทยงเปนผเยาวและอาย ๑๗ ปบรบรณแลว จะท าการหมนกนตองไดความยนยอมของบดามารดาหรอผปกครองกอน มเชนนนการหมนจะท าใหตกเปนโมฆยะได (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๓๖)

๕๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๕.๑.๒ แบบของการหมน การหมนกฎหมายไดก าหนดไววาจะตองมของหมนและฝายชายจะตองสงมอบของหมนใหกบหญง ของหมน หมายความถง ทรพยสนทฝายชายไดสงมอบหรอโอนใหแกหญง เพอเปนหลกฐานวาจะสมรสกบหญงนน ของหมนตกเปนกรรมสทธแกหญงทนท เมอมการสงมอบหรอโอนใหในวนหมน ถาหากมการสงมอบเพยงบางสวนในวนหมนสวนทยงมไดสงมอบใหโดยสญญาวาจะน ามามอบใหในวนขางหนาถอวาไมเปนของหมน หากมการสงมอบใหถอวาเปนการใหโดยเสนหา ๕.๑.๓ การผดสญญาหมน การผดสญญาหมน หมายถง การทคหมนฝายหนงปฏเสธไมยอมท าการสมรสกบคหมนอกฝายหนง ผลของการผดสญญาหมน หากฝายใดฝายหนงผดสญญาหมน คหมนอกฝายหนงมสทธดงน

๑) สทธเรยกคาทดแทนจากการผดสญญาหมน คาทดแทนจากการผดสญญาหมนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๔๐ ก าหนดไว ๓ กรณ คอ

(๑) คาทดแทนความเสยหายตอกายหรอชอเสยงแหงชายหรอหญง (๒) คาทดแทนความเสยหายเนองจากการทคหมน บดามารดาไดใชจาย หรอ

ตองตกเปนลกหนเนองในการเตรยมการสมรสโดยสจรตและตามสมควร (๓) คาทดแทนความเสยหายเนองจากการทคหมนไดจดการทรพยสนหรอการอนอนเกยวแกอาชพหรอทางท ามาหาไดของตนไปดวยคาดหมายวาจะไดมการสมรส

๒) สทธเกยวกบของหมน ของหมนเมอมอบใหหญงแลว กรรมสทธกตกเปนของฝายหญงคหมน ๆ ไมตองคนใหชาย แตหญงผดสญญาหมนหรอชายบอกเลกสญญาหมนเพราะมเหตส าคญเกดแกหญง หญงกตองคนของหมนใหแกชาย ๕.๑.๔ การระงบของการหมน การหมนสามารถระงบไดในกรณดงตอไปน

๑) ดวยความยนยอมของคหมนทงสองฝาย ทงนเปนไปตามหลกทวไปของสญญาเลกกนโดยความยนยอมทงสองฝาย อาจตกลงเลกกนดวยเพยงวาจากได ดงนนหากตกลงยนยอมเลกสญญาหมนแลว ตองคนของหมนและสนสอดใหแกชาย ตามหลกเรองการเลกสญญา และคหมนไมสามารถเรยกคาทดแทนได

๒) ชายหรอหญงคหมนถงแกความตาย หากฝายใดฝายหนงถงแกความตายกอนจะไดท าการสมรส ถอวาสญญาหมนระงบลงโดยปรยาย อกฝายหนงจะเรยกเอาคาทดแทนไมได ไมตองค านงวาความตายเกดขนจากความผดของอกฝายหนงและของหมนหรอสนสอดกไมตองคนเพราะไมใชเปนการผดสญญาหมน

๓) การระงบเพราะมเหตส าคญ เปนกรณทคหมนอกฝายหนงประพฤตตนไมเหมาะสมหรอเกดความบกพรองทางรางกายหรอจตใจ ท าใหไมสมควรทจะสมรสดวย คหมนอก ฝายหนงมสทธบอกเลกการหมนได ไดแก

๕๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๑) เหตส าคญอนเกดแกหญง เชน หญงคหมนยอมใหชายอนรวมประเวณระหวางการหมน หรอวกลจรต หรอไดรบอนตรายสาหสจนพการ หรอเปนโรคตดตออยางรายแรง เปนตน ชายคหมนบอกเลกสญญาหมนและเรยกของหมนคนได

(๒) เหตส าคญอนเกดแกชาย เชน ชายตกเปนคนไรสมรรถภาพทางเพศ หรอตกเปนคนวกลจรต หรอเปนคนพการ หรอตองโทษจ าคก หรอชายคหมนเปนชกบภรยาคนอน หรอไปขมขนกระท าช าเราหญงอน เปนตน หญงคหมนบอกเลกสญญาหมนไดและไมตองคนของหมนใหแกชาย กรณทมผอนไดรวมประเวณกบคหมนโดยรหรอควรจะรถงการหมน ชายหรอหญงคหมนเมอไดบอกเลกสญญาหมนแลว ยงมสทธเรยกคาทดแทนจากผอนซงไดรวมประเวณกบคหมนของตนไดอกแตจะตองมการบอกเลกสญญาหมนกอน หากเปนกรณทผอนขมขนหรอพยายามขมขนกระท าช าเราคหมนโดยรหรอควรรถงการหมน ชายหรอหญงคหมนอาจเรยก คาทดแทนจากผทขมขนนนได โดยไมจ าตองบอกเลกสญญาหมน ๕.๑.๕ สนสอด เปนทรพยสนทฝายชายมอบใหแกบดามารดา ผรบบตรบญธรรม หรอผปกครอง ฝายหญงแลวแตกรณ เพอตอบแทนการทหญงยอมสมรส สนสอดเปนทรพยสนทฝายชายมอบใหแกบดามารดาฝายหญง ดงนนตองมการตกลงใหสนสอดกอนสมรส แมวาสนสอดเปนทรพยสนทฝายชายมอบใหบดามารดาฝายหญงเพอตอบแทนการสมรสดวย แตฝายชายมสทธเรยกสนสอดคนจากฝายหญงไดในกรณดงตอไปน ๑) ถาไมมการสมรสโดยมเหตส าคญอนเกดแกหญง เหตส าคญนจะกระทบ กระเทอนถงการสมรสทจะมขน เชน หญงคหมนรวมประเวณกบชายอน หรอเปนโรคตดตออยางรายแรง หรอถกจ าคก เปนตน ๒) ถาไมมการสมรสโดยมพฤตการณทฝายหญงตองรบผดชอบ พฤตการณน หมายรวมทงพฤตการณทบดามารดา ผรบบตรบญธรรม ผปกครองของหญงคหมนไดกอใหเกดขน เชน ไมยอมใหหญงสมรสกบชาย หรอหญงคหมนละทงชายคหมนกลบไปอยบานไมยอมตดตอกบฝายชายอกตอไป เปนตน เหลานเปนพฤตการณทฝายหญงตองรบผด ท าใหชายไมอาจสมรสกบหญงได ๕.๑.๖ การคนของหมนหรอสนสอด เปนกรณทฝายหญงและบดามารดาหญงจะตองคนของหมนหรอสนสอดวธการคน มหลกดงน

๑) ถาของหมนหรอสนสอดเปนเงนตรา มหลกคอ ฝายหญงมหนาทตองคนเพยงสวนทมอยในขณะเรยกคน

๒) ถาของหมนหรอสนสอดเปนทรพยสนทไมใชเงนตรา หลกคอ ฝายหญงตองคนทรพยสนในสภาพทเปนอยในเวลาเรยกคนโดยไมตองรบผดในการททรพยสญหายหรอ บบสลายแตอยางใด ๕.๑.๗ อายความ อายความเกยวกบการใชสทธบางเรองเกยวกบการหมน เปนกรณดงน

๑) การใชสทธเรยกรองคาทดแทนจากคหมน ในกรณมการผดสญญาหมน ม

๕๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ก าหนดเวลาภายในหกเดอนนบแตวนผดสญญาหมน นอกจากนการเรยกคาทดแทนจากผอน กรณคหมน (ชายหรอหญง) เสยตวใหแก

ผอนหรอถกขมขน พยายามขมขนจากผอน มอายความหกเดอนนบแตวนทชายหรอหญงคหมนรหรอควรรถงการกระท าของผอนอนจะเปนเหตใหเรยกคาทดแทนและรตวผซงจะพงใช คาทดแทนนนแตตองไมเกนหาปนบแตวนทผอนไดกระท าการดงกลาว

๒) การเรยกของหมนคน ในกรณเพราะมเหตส าคญเกดแกหญงมก าหนดเวลา หกเดอนนบแตวนทไดบอกเลกสญญาหมน ส าหรบสนสอดมอายความสบป

๕.๒ การสมรส การสมรส หมายถง การทชายและหญงสมครใจเขามาอยกนกนฉนสามภรยา ซงกฎหมาย

ก าหนดเงอนไขควบคมไวหลายประการ ๕.๒.๑ เงอนไขการสมรส

กฎหมายไดก าหนดเงอนไขเกยวกบการสมรส ไวมดงน ๑) ชายและหญงตองมอาย ๑๗ ปบรบรณ ชายและหญงอายตองครบตามเงอนไขหากสมรสโดยฝาฝนมผลใหการสมรสเปนโมฆยะ เวนแตเปนกรณทศาลอนญาตใหท าการสมรสกนไดการสมรสจงจะสมบรณ (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๔๘) ๒) ชายหรอหญงตองไมเปนคนวกลจรตหรอเปนบคคลซงศาลสงใหเปนคนไรความสามารถ ขอหามการสมรสของคนวกลจรตกฎหมายถอวาไมสามารถทจะสรางครอบครวหรอท านตกรรมใดๆ ได อาจสรางความเสยหายตอสงคมจงก าหนดขอหามนไว หากฝาฝนเงอนไขน ท าใหการสมรสเปนโมฆะ (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๔๙) ๓) ชายและหญงไมเปนญาตสบสายโลหตหรอมไดเปนพนองรวมบดามารดาเดยวกน เหตผลของขอหามนเพราะในทางการแพทย บตรทเกดมาอาจจะเปนโรคปญญาออนหรอสขภาพไมแขงแรง และยงเปนขอหามทางดานศลธรรม การสมรสฝาฝนเงอนไขนมผลเปนโมฆะ(ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๕๐) ๔) ผรบบตรบญธรรมและบตรบญธรรม ผรบบตรบญธรรมและบตรบญธรรมจะสมรสกนไมได เปนความเกยวพนกนทางกฎหมาย ท าใหผลของการรบบตรบญธรรมตองถกยกเลกไป (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๕๑) ๕) ชายหรอหญงมไดเปนคสมรสของบคคลอนอย เปนการหามท าการสมรสซอน หากฝาฝนแลวท าใหการสมรสเปนโมฆะ (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๕๒) ๖) ชายหญงยนยอมเปนสามภรยากน การสมรสแมวาจะเปนเสรภาพของแตละบคคล แตตองอยภายใตความสมครใจดวยจงตองไดรบความยนยอม ดงนนกฎหมายจงตองใหชายและหญงแสดงความยนยอมตอหนานายทะเบยนและบนทกไว การสมรสทฝาฝนความยนยอมนมผลท าใหการสมรสนนเปนโมฆะ (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๕๘) ๗) หญงหมายจะสมรสใหมไดตอเมอเวลาไมนอยกวา ๓๑๐ วนนบแตวนทขาดจากการสมรสเดม กรณหญงหมายมเหตผลเนองจากเกรงวาหญงหมายทสมรสใหมเกดมบตร อาจไมทราบวาเปนบตรของสามเกาหรอสามใหม แตมขอยกเวน กรณหญงนนไดคลอดบตรแลว หรอหญงสมรสกบสามเดม หรอมใบรบรองแพทยวาหญงนนมไดตงครรภ หรอมค าสงศาลใหหญงท าการสมรส

๕๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ได (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๕๓) ๘) ความยนยอมของบดามารดาหรอผแทนโดยชอบธรรมกรณผเยาวจะสมรส การสมรสถงแมวาจะเปนเรองเฉพาะตวของบคคลกตาม แตถาเปนผเยาวตองไดรบความยนยอมกอน การยนยอมกฎหมายก าหนดวธการเฉพาะโดยลงลายมอชอในทะเบยนขณะจดทะเบยนสมรส ท าเปนหนงสอลงลายมอชอใหความยนยอม หรอถามเหตจ าเปนกสามารถใหความยนยอมดวยวาจาตอหนาพยานอยางนอยสองคนกได (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๕๔) ๕.๒.๒ แบบการสมรส ชายและหญงจะถอวาเปนสามภรยาทชอบดวยกฎหมายตองสมรสกนโดยมการจดทะเบยนสมรส ซงใชบงคบตงแตวนท ๑ ตลาคม ๒๔๗๘ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ ทใชบงคบจนถงปจจบนน (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๕๗) ๕.๓ ความสมพนธระหวางสามภรยา

ความสมพนธของสามภรยากฎหมายไดก าหนดไวสองลกษณะไดแก ความสมพนธในทางสวนตวและความสมพนธในทางทรพยสน

๕.๓.๑ ความสมพนธในทางสวนตว ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๖๑ ไดก าหนดไว ไดแก ๑) อยกนดวยกนฉนสามภรยา หมายถง การอยรวมชวตในการครองเรอน อยรวมบานเดยวกนและทงรวมประเวณตอกนดวย หากฝายใดฝายหนงมไดอยกนกนฉนสามภรยาแลวอาจน าไปสเหตแหงการฟองหยาได ๒) ชวยเหลออปการะเลยงดกน สามภรยามหนาทใหการชวยเหลออปการะเลยงดซงกนและกน เชน ดแลบาน บตร ใหสงของจ าเปนในการด ารงชพ ๕.๓.๒ ความสมพนธในทางทรพยสน ระบบทรพยสนของสามภรยาม ๒ ประเภท คอ ๑) สนสวนตว คอ ทรพยสนทเปนกรรมสทธของคสมรสฝายใดฝายหนงโดยเฉพาะ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๗๑ ไดแบงเปน ๔ ประเภท ไดแก (๑) ทรพยสนทฝายใดฝายหนงมอยกอนสมรส ทรพยสนประเภทนพจารณาจากการสมรสเปนส าคญ หากไดความวาเปนของฝายใดทไดมากอนสมรส กถอวาเปนสนสวนตวของฝายนน (๒) ทรพยสนทเปนเครองใชสอยสวนตว เครองแตงกาย หรอเครองประดบกาย ตามควรแกฐานะหรอเครองมอเครองใชทจ าเปนในการประกอบอาชพหรอวชาชพของคสมรสฝายใดฝายหนง ทรพยสนประเภทนเปนสงของเครองใชสวนตวทไมปะปนกน (๓) ทรพยสนทฝายใดฝายหนงไดมาโดยการรบมรดกหรอโดยการใหโดยเสนหา เปนกรณทสามหรอภรยาไดทรพยมาโดยการรบมรดก (๔) ทรพยสนทเปนของหมน เปนทรพยสนเฉพาะหญงเทานน หากระหวางสมรสอาจมการจ าหนาย จาย โอน สนสวนตวแลวไดเงนหรอทรพยสนอนมา ถอวาเงนหรอทรพยสนทไดมานนยงเปนสนสวนตวอยตามเดม การจดการสนสวนตว มหลกอยวาเปนสทธเฉพาะตวของคสมรสฝายนนโดยเฉพาะ สนสวนตวของฝายใดฝายนนกมสทธจดการโดยล าพง ไมตองขอความยนยอมจากอกฝายหนง

๕๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) สนสมรส หมายถง ทรพยสนทสามภรยาท ามาหาไดรวมกน แตละฝายจงมสวนเปนเจาของรวมกน เปนกรรมสทธรวมกนของสามและภรยา ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๗๔ ไดแบง สนสมรสแบงออกเปน ๓ ประเภท ไดแก

(๑) ทรพยสนทคสมรสไดมาระหวางสมรส เปนการพจารณาเรองการไดมาในระหวางสมรสทไมใชสนสวนตว ซงไมตองค านงวาอกฝายหนงจะมสวนในการท าใหไดมาหรอไม หากไดมาระหวางสมรส เชน เงนเดอน คาจาง คาตอบแทน เงนบ านาญ บ าเหนจ เบยหวด เงนชดเชยการเลกจาง เงนคาทดแทนกรณทพพลภาพ คาสนไหมทดแทนจากการถกกระท าละเมด เงนหรอทรพยสนทไดมาจากการเสยงโชค เหลานเปนสนสมรสทงสน

(๒) ทรพยสนทคสมรสฝายใดฝายหนงไดมาระหวางสมรสโดยพนยกรรมหรอโดยการใหเปนหนงสอระบวาเปนสนสมรส กรณทเจามรดกหรอผยกใหโดยเสนหาระบในหนงสอยกใหหรอระบในพนยกรรมวาเปนสนสมรสแลว กท าใหทรพยสนนนกตกเปนสนสมรสทมกรรมสทธรวมกน ดงนนตองพจารณาเจตนาของผใหเปนส าคญ

(๓) ทรพยสนทเปนดอกผลของสนสวนตว แมหลกทวไปเรองดอกผลของทรพยของ ดอกผลทเกดจากทรพยใดยอมเปนกรรมสทธของผเปนเจาของแมทรพยนน แตกรณนกฎหมายบญญตใหเปนพเศษใหเปนสนสมรส ไมวาจะเปนดอกผลธรรมดาหรอดอกผลนตนย

การจดการเกยวกบสนสมรส หลกทวไปในเรองการจดการสนสมรส ถามใชนตกรรมทส าคญมากตามทกฎหมายระบไวโดยเฉพาะ สามหรอภรยาฝายใดฝายหนงมสทธจดการสนสมรสโดยล าพง ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๗๖ ก าหนดวาสามและภรยาตองจดการสนสมรสรวมกน ไดแก (๑) ขาย แลกเปลยน ขายฝาก ใหเชาซอ จ านอง ปลดจ านอง หรอโอนสทธจ านองซงอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจ านองได (๒) กอตงหรอกระท าใหสนสดลงทงหมดหรอบางสวน ซงภาระจ ายอม สทธอาศย สทธเหนอพนดน สทธเกบกนหรอภาระตดพนในอสงหารมทรพย (๓) ใหเชาอสงหารมทรพยเกนสามป

(๔) ใหกยมเงน (๕) การใหโดยเสนหาเวนแตการใหทพอสมควรแกฐานานรปของครอบครว เพอ

การกศล เพอการสงคม หรอตามหนาทธรรมจรรยา (๖) ประนประนอมยอมความ (๗) มอบขอพพาทใหอนญาโตตลาการ (๘) น าทรพยสนไปเปนประกนหรอหลกประกนตอเจาพนกงานหรอศาล หากคสมรสตองการจดการเกยวกบสนสมรสโดยล าพงหรอจะขอยกเวน ๘ กรณ สามารถท าไดโดยท าเปนสญญากอนสมรส คอ ตองระบไววาสามารถจดการไดท ง ๘ กรณหรอเฉพาะกรณใดกรณหนงเทานนกท าได หากคสมรสฝายใดฝายหนงไปจดการโดยไมไดรบความยนยอมจากคสมรสอกฝายหนง อกฝายมสทธรองขอตอศาลเพอเพกถอนการจดการสนสมรสนนได โดยตองฟองภายใน ๑ ปนบแตวนทไดรถงเหตหรอไมเกน ๑๐ ปนบแตวนทไดท านตกรรม หากคสมรสอกฝายหนงไดใหสตยาบนหรอรบรอง หรอขณะท านตกรรมบคคลภายนอกไดกระท าโดยสจรตและเสย

๕๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

คาตอบแทน คสมรสอกฝายหนงไมมสทธขอเพกถอน ๕.๔ หนสนของสามภรยา

กฎหมายแบงออกเปน ๒ ประเภท คอ

๕.๔.๑ หนทมมากอนสมรส หนทสามหรอภรยามมากอนสมรส ถอเปนหนทฝายนนตองรบผดตอเจาหนเปนสวนตว เจาหนจะตองบงคบเอาจากสนสวนตวของคสมรสทเปนลกหนกอน เมอไมพอจงขอช าระเอาจากสนสมรสสวนทเปนของฝายนน

๕.๔.๒ หนทกอขนในระหวางสมรส เปนหนทเกดขนระหวางสมรสมลกษณะเปนหนรวมกน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๙๐ ไดก าหนดไวกลาวคอ

๑) หนทเกยวแกการจดการบานเรอนและจดหาสงจ าเปนส าหรบครอบครว การอปการะเลยงด ตลอดจนการรกษาพยาบาลบคคลในครอบครวและการศกษาของบตรตามสมควรแกอตภาพ หมายความวา แมฝายใดฝายหนงกอหนขนมาตามล าพง ซงเปนการกอหนทเปนประโยชนแกครอบครวทจะด ารงอยได กฎหมายจงก าหนดใหเปนหนรวมกน อกฝายหนงตองรบผดดวย

๒) หนเกยวของกบสนสมรส หมายความถง หนเกยวของกบสนสมรสโดยตรง ๓) หนทเกดขนเนองจากการงานซงคสมรสท ารวมกน หนประเภทนตองเกดขน

หรอมมาเนองจากงานททงคท าดวยกนและเกยวเนองกบกจการงานทท ารวมกน ๔) หนทฝายใดฝายหนงกอขนเพอประโยชนตนฝายเดยวแตอกฝายหนงไดให

สตยาบน เชน สามไปกยมเงนโดยล าพง แตสามไดใหความยนยอมโดยลงลายมอชอในสญญากหรอเปนพยานในสญญาก หนดงกลาวกลายเปนหนรวมกน

๕.๕ การสนสดของการสมรส ตามกฎหมายก าหนดใหการสนสดแหงการสมรสไว ๓ ประการ คอ

๕.๕.๑ คสมรสฝายใดฝายหนงถงแกความตาย หมายถง เปนการตายตามธรรมชาตโดยอาจถกท าใหตายหรอตายเอง ๕.๕.๒ ศาลพพากษาใหเพกถอนการสมรสทเปนโมฆยะ ไดแก ชายและหญงอายยงไมครบ สบเจดปบรบรณโดยไมไดรบความยนยอมจากบดา

มารดาหรอผปกครอง การสมรสโดยส าคญผดตว การสมรสโดยถกกลฉอฉล การสมรสโดยถกขมข ๕.๕.๓ คสมรสหยาขาดจากการเปนสามภรยา

การหยาอาจท าได ๒ กรณ คอ การหยาโดยความยนยอมกบการหยาโดยค าพพากษาของศาล ๑) การหยาโดยความยนยอม การหยาในกรณนตองท าเปนหนงสอและมพยาน ลงลายมอชออยางนอยสองคน จากนนตองน าไป จดทะเบยนการหยาจงสมบรณ (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๑๔) ๒) การหยาโดยค าพพากษาของศาล หากคสมรสไมสามารถตกลงหยาโดยความยนยอมได หากคสมรสอกฝายหนงมความประสงคจะหยาตองมเหตเกดแกคสมรสอกฝายหนงตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๑๖ ก าหนดเหตไว ๑๒ เหต กลาวคอ

(๑) กรณสามหรอภรยาอปการะเลยงดหรอยกยองผอนฉนภรยาหรอสามเปนช หรอมช หรอไดรวมประเวณกบผอนเปนอาจณ อกฝายหนงฟองหยาได

๕๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๒) กรณสามหรอภรยาประพฤตชว แตจะตองเปนเหตใหอกฝายหนง ก) ไดรบความอบอายขายหนาอยางรายแรง ข) ไดรบความดถกเกลยดชงเพราะเหตทคงเปนสามหรอภรยาของอกฝายท

ประพฤตชวอยตอไป ค) ไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกนควร เมอเอาสภาพฐานะและความ เปนอยรวมกนฉนสามภรยามาพจารณาประกอบ

(๓) กรณสามหรอภรยาท ารายหรอทรมานรางกายหรอจตใจหรอหมนประมาทหรอเหยยดหยามอกฝายหนงหรอบพการของอกฝายหนงอยางรายแรง

(๔) กรณสามหรอภรยาจงใจละทงรางอกฝายหนงไปเกนหนงป (๕) กรณสามหรอภรยาตองค าพพากษาถงทสดใหจ าคกและไดถกจ าคกเกน หนง

ป เปนกรณฝายหนงฝายใดถกจ าคกในความผดทอกฝายหนงไมไดมสวนกอใหเกดการกระท าความผดหรอยนยอมหรอรเหนเปนใจในการกระท าความผดนนดวย และการเปนสามภรยากนตอไปจะเปนเหตใหอกฝายไดรบความเสยหายหรอเดอดรอนเกนควร

(๖) กรณสามหรอภรยาไมใหความชวยเหลออปการะเลยงดอกฝายหนงตามสมควรหรอท าการเปนปฏปกษตอการทเปนสามหรอภรยากนอยางรายแรง

(๗) กรณสามหรอภรยาผดทณฑบนทท าเปนหนงสอในเรองความประพฤต (๘) กรณสามและภรยาสมครใจแยกกนอยเกนสามป (๙) กรณสามหรอภรยาถกศาลสงใหเปนคนสาบสญหรอไปจากภมล าเนาหรอถน

ทอยเปนเวลาเกนสามป (๑๐) กรณสามหรอภรยาวกลจรตตลอดมาเกนสามป (๑๑) กรณสามหรอภรยาเปนโรคตดตอรายแรงและเปนภยแกอกฝายหนง (๑๒) กรณสามหรอภรยามสภาพแหงกายท าใหไมอาจรวมประเวณไดตลอดกาล

หมายเหต เหตฟองหยากรณอปการะยกยองหญงอนหรอภรยามชและกรณเหตเรองประพฤตชว ถาคสมรสอกฝายไดยนยอมหรอรเหนเปนใจดวย จะยกเปนเหตฟองหยาไมได ระยะเวลาการใชสทธฟองหยา

ระยะเวลาทจะตองฟองหยาโดยอาศยเหตหยานน โดยทวไปไมมอายความ เวนแตเหตดงตอไปน มอายความฟองหยา ๑ ปนบแตวนทผกลาวอางรหรอควรรความจรง ซงตนอาจยกขนเปนขอกลาวอางได ไดแก กรณสามอปการะเลยงดหญงอนหรอภรยามช สามหรอภรยาประพฤตชว สามหรอภรยาท ารายรางกายหรอหมนประมาทอกฝายหนง สามหรอภรยาไมใหการอปการะเลยงดอกฝายหนงหรอท าการเปนปฏปกษ สวนเหตหยาอน ๆ ไมมอายความ ตราบใดทเหตนนมอยกฟองหยาได

๖. กฎหมายลกษณะมรดก ๖.๑ ความหมายและการตกทอดแหงทรพยมรดก

๖.๑.๑ ความหมาย ค าวา “มรดก” นน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๐๐ บญญตวา

๖๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

“ภายใตบงคบของบทบญญตแหงประมวลกฎหมายน กองมรดกของผตาย ไดแกทรพยสนทกชนดของผตาย ตลอดทงสทธหนาทและความรบผดชอบตาง ๆ เวนแตตามกฎหมายหรอวาโดยสภาพแลวเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท”

ตามมาตรา ๑๖๐๐ มรดกของผตาย หมายความวา ๑) มรดกหรอกองมรดก ไดแกทรพยสนทกชนดผตาย ไมวาจะเปนอสงหารมทรพย

หรอสงหารมทรพย ลขสทธ สทธในเครองหมายการคา คาแหงความนยมทถอวาเปนทรพยสน หนในหางหนสวนหรอบรษท สทธเรยกรองอนมคาหรอราคาเปนเงนได หนาทและความรบผด ในกรณทเจามรดกเปนหนเกยวกบทรพยสน เชนน เมอเจามรดกตายเจาหนกฟองทายาทได

๒) กรณไมเปนมรดก ไดแก สทธหนาทและความรบผดตาง ๆ ซงตามกฎหมายหรอวาโดยสภาพแลว เปนการเฉพาะตวผตายโดยแท สทธตามกฎหมายทเปนการเฉพาะตวผตาย โดยแท เชน สทธอาศย ตามมาตรา ๑๔๐๔ ซงจะโอนกนไมไดแมทางมรดก สทธเกบกน ตาม มาตรา ๑๔๑๘ ซงสนไป เมอผทรงสทธถงแกความตาย ภาระตดพนในอสงหารมทรพย ตาม มาตรา ๑๔๓๑ ซงบญญตวา โอนกนไมไดแมโดยทางมรดก รวมทงสทธการเชาดวย ส าหรบสทธเหนอพนดน ตามมาตรา ๑๔๐๐ ซงอาจโอนและรบมรดกกนได สทธตามสญญาเชาซอ สทธตามสญญาซอขาย ขายฝาก ไมเปนสทธเฉพาะตวจงเปนมรดก สวนเรองใดโดยสภาพเปนการเฉพาะตวผตายหรอไมตองพจารณาเปนเรอง ๆ ไป

๖.๑.๒ การตกทอดแหงทรพยมรดก การตกทอดแหงทรพยมรดก ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๙๙ วรรคแรก บญญตวา “เมอ

บคคลใดตาย มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท” ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๐๒ บญญตวา “เมอบคคลใดตอง

ถอวาถงแกความตายตามความในมาตรา ๖๒ แหงประมวลกฎหมายน มรดกของบคคลนนตกทอดแกทายาท

ถาพสจนไดวา บคคลนนยงมชวตอย หรอตายในเวลาอนผดไปจากเวลาดงระบไวในค าสงทสงใหเปนคนสาบสญ ใหใชบทบญญตมาตรา ๖๓ แหงประมวลกฎหมายนบงคบแกทายาทของบคคลนน”

บคคลธรรมดาตายโดยธรรมชาตกด และบคคลซงตายโดยกฎหมายสมมต ซงเรยกวาสาบสญ ตามมาตรา ๖๒ กด มรดกของบคคลนนยอมตกทอดแกทายาท ซงการตกทอดเปนไปโดยผลทางกฎหมาย เปนการสบตอตงแตเจามรดกตาย สทธหนาทและกรรมสทธในทรพยสนทงหลายยอมตกทอดแกทายาททนท แมจะยงไมมการเปลยนชอโอนกรรมสทธกตาม ๖.๒ ผมสทธรบมรดก ผมสทธรบมรดกของเจามรดกตามกฎหมาย แบงได ๓ ประเภท ๑) ทายาท ๒) วด ๓) แผนดน

๖๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๖.๒.๑ ทายาท ทายาท หมายถง ผทมสทธไดรบมรดกของผตายตามทกฎหมายมรดกบญญตไวและ

มรดกนนจะตกทอดแกทายาทนน ซงตาม มาตรา ๑๖๐๓ บญญตวา “กองมรดกยอมตกทอดแกทายาทโดยสทธตามกฎหมายหรอโดยพนยกรรม ทายาททมสทธตามกฎหมาย เรยกวา “ทายาทโดยธรรม” ทายาททมสทธตามพนยกรรม เรยกวา “ผรบพนยกรรม” บคคลทจะรบมรดกไดในฐานะทายาทโดยธรรมมไดแตบคคลธรรมดาแตผรบพนยกรรมอาจมไดทงบคคลธรรมดาและนตบคคล บคคลธรรมดาจะเปนทายาทโดยธรรมหรอผรบพนยกรรม จะตองมสภาพบคคลหรอสามารถมสทธไดตามมาตรา ๑๖๐๔ วรรค ๑ ถามฐานะเชนนน ภายหลงเวลาทเจามรดกตายแลวยอมไมมสทธรบมรดก ส าหรบทารกในครรภมารดานน มสทธรบมรดกได หากวาภายหลงเกดมารอดอย ตามมาตรา ๑๖๐๔ วรรค ๒ ทบญญตวา “เพอประโยชนแหงมาตราน ใหถอวาเดกทเกดมารอดอยภายใน ๓๑๐ วน นบแตเวลาทเจามรดกถงแกความตายนน เปนทารกในครรภมารดาอยในเวลาท เจามรดกถงแกความตาย” เพราะฉะนนในขณะทเจามรดกถงแกความตายหากวาทารกทอยในครรภนนอาจเปนทายาทได ถาคลอดออกมารอดอยทารกนนกมสทธไดรบมรดก

ทายาท ไดแก ๑) ทายาทโดยธรรม ทายาทโดยธรรม หมายถงบคคลทมสทธรบมรดกของผตายตามกฎหมายในเวลาท

เจามรดกตาย ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๒๙ ทายาทโดยธรรมจะตองเปน (๑) ผสบสนดาน หมายถง ผสบสายโลหตโดยตรงลงมาของเจามรดก ไดแก บตร หลาน เหลนและสบตอกนมาเรอยไปจนขาดสายโดยมขอจ ากดเพยงแตวา ในระหวางผสบสนดานตางชนกนนน บตรของเจามรดกอนอยในชนทสนททสดเทานนมสทธรบมรดก ผสบสนดานทอยในชนถดไปจะรบมรดกไดกแตโดยอาศยสทธในการรบมรดกแทนทตาม มาตรา ๑๖๓๑ , ๑๖๓๙ นอกจากน ผสบสนดานดงกลาวจะตองเปนบตรชอบดวยกฎหมายอยางไรกด ตามมาตรา ๑๖๒๗ ไดวางหลกไววาบตรนอกกฎหมายทบดารบรองแลวและบตรบญธรรมนน ใหถอวาเปนผสบสนดานเหมอนกบบตรทชอบดวยกฎหมาย (๒) บดามารดา หมายถง บดามารดาทชอบดวยกฎหมายของเจามรดก ถาเปนบดาเจามรดก บดาตองไปจดทะเบยนสมรสกบมารดาของเจามรดก แตถาเปนมารดาของ เจามรดกแมมารดากบบดาไมไดจดทะเบยนสมรสกน มารดากยอมเปนมารดาทชอบดวยกฎหมายของเจามรดกเสมอ (๓) พนองรวมบดามารดาเดยวกน หมายถงพนองตามความเปนจรงซงตางเปนบตรของบดามารดาเดยวกน โดยบดามารดาจะเปนสามภรรยากนโดยชอบดวยกฎหมายหรอไม ไมใชสาระส าคญ (๔) พนองรวมบดาหรอมารดาเดยวกน หมายถง พนองรวมแตบดาหรอมารดาเดยวกน เชน พนองตางบดาหรอมารดา แตมมารดาหรอบดาเดยวกน

๖๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๕) ป ยา ตา ยาย หมายถง บพการโดยตรงขนไป ไดแก บดามารดาของบดาหรอมารดา (๖) ลง ปา นา อา หมายถง ลง ปา นา อา โดยไมจ ากดวาเปนพนองรวมแตบดา หรอรวมแตมารดาของบดามารดาเจามรดก กมสทธเทาเทยบกนกบพนองรวมบดามารดาของ เจามรดก ถอวาเปนทายาทในล าดบเดยวกนหมด ตางกบทายาทในล าดบท ๓ และ ๔ ทายาท ล าดบ ๖ น รบมรดกแทนทกนไดตามมาตรา ๑๖๓๙

คสมรส คสมรสเปนทายาทโดยธรรมของผตายตามมาตรา ๑๖๒๙ วรรคทาย เมอคสมรส

ฝายใดฝายหนงถงแกความตาย ตามมาตรา ๑๖๒๕ ใหแบงทรพยสนระหวางสามภรรยาเสยกอน ทรพยของผตายจงเปนทรพยมรดกตกทอดแกทายาทโดยธรรม ซงคสมรสทยงมชวตอยของผตายเปนทายาทโดยธรรม มสทธไดรบมรดกของผตายดวย ไมวาผตายจะมทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙ ล าดบใด แตสวนแบงทตกแกคสมรสแตกตางตามชนสนทและหางของทายาทตามทบญญตในมาตรา ๑๖๓๕

คสมรสทมสทธไดรบมรดกตองเปนคสมรสทชอบดวยกฎหมายตามมาตรา ๑๔๕๗ ซงบญญตวา “การสมรสตามประมวลกฎหมายนจะมไดเฉพาะเมอไดจดทะเบยนแลวเทานน” ดงนน คสมรสทรางกนหรอแยกกนอยโดยมไดหยาขาดจากกนตามกฎหมาย มสนไปซงมสทธโดยธรรมในการสบมรดกซงกนและกนตามมาตรา ๑๖๒๘

๒) ผรบพนยกรรม ผรบพนยกรรม ยอมมไดทงบคคลธรรมดาซงอาจเปนทายาทโดยธรรม หรอบคคลอน

ทผตายไดระบไวใหรบมรดกตามพนยกรรมกไดและนตบคคลกเปนผรบพนยกรรมเชนกน ถาผตายไดท าพนยกรรมไววาจะยกทรพยสนมรดกใหผใด ในเมอตนถงแกความตายกยอมเปนไปตามพนยกรรมนนทจะก าหนดไว

ผรบพนยกรรมมอย ๒ ประเภท คอ (๑) ผรบพนยกรรมลกษณะทวไป มสทธและความรบผดเชนเดยวกบทายาท

โดยธรรม (๒) ผรบพนยกรรมลกษณะเฉพาะ มสทธและความรบผดทเกยวกบตวทรพยสน

ทไดรบตามพนยกรรมเทานน ๖.๒.๒ วด วดมสทธรบมรดกของภกษทมรณภาพได แมพระภกษมไดท าพนยกรรมยกทรพยมรดก

ของตนใหแกวดกตาม แตจะตองประกอบดวยเงอนไข ๓ ประการ ดงน ๑) มรดกดงกลาวตองเปนทรพยสนทภกษไดมาระหวางเวลาทบวชเปนพระภกษอย ถาเปนทรพยสนทไดมากอนบวชกไมเปนมรดกแกวด ๒) มรดกดงกลาวพระภกษจะตองมไดท าพนยกรรมยกใหแกผใด และมไดจ าหนายไประหวางทพระภกษยงมชวตอย ๓) พระภกษดงกลาวจะตองมภมล าเนาอยทวดนน

๖.๒.๓ แผนดน ในกรณทบคคลใดถงแกความตายลงโดยบคคลนนไมมทายาทโดยธรรม และมไดท า

๖๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

พนยกรรมยกมรดกของตนใหแกผใด หรอมไดท าพนยกรรมใหจดตงมลนธโดยใชมรดกของตนเปนทรพยในการด าเนนการของมลนธแลวมรดกของบคคลนนยอมตกทอดแกแผนดน

๖.๓ การแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรม การแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรม เปนการแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรมและคสมรสของเจามรดก โดยกฎหมายได

จดล าดบของผทมสทธจะไดรบมรดกดงน ๖.๓.๑ ญาต ทายาทโดยธรรมมหล กหกล าดบ ตามประมวลกฎหมายแพ งและพาณ ชย มาตรา ๑๖๒๙ และภายใตบงคบแหงมาตรา ๑๖๓๐ วรรค ๒ แตละล าดบมสทธไดรบมรดกกอนหลงคอ

๑) ผสบสนดาน ๒) บดามารดา ๓) พนองรวมบดามารดาเดยวกน ๔) พนองรวมบดาหรอมารดาเดยวกน ๕) ป ยา ตา ยาย ๖) ลง ปา นา อา ค สมรสท ย งมช วตอยน นก เป นทายาทโดยธรรมภายใตบ งคบของบทบญญ ต

มาตรา ๑๖๓๕ ตราบใดทมทายาทซงยงมชวตอยหรอมผรบมรดกแทนทยงไมขาดสายแลวแตกรณใน

ล าดบหนง ๆ ดงกลาว ทายาทในล าดบถดลงไปไมมสทธในทรพยมรดกของผตายเลย เวนแตในกรณทบดามารดายงมชวตอย ในกรณเชนนใหบดามารดาไดสวนแบงเสมอนวาเปนทายาทชนบตร ตามมาตรา ๑๖๓๐ ซงหมายความวาทายาทล าดบท (๑) ผสบสนดานมสทธไดรบมรดกหรอรบมรดกแทนทกอนทายาทล าดบอน ๆ เรยงถดลงไป แตทงนแมจะมทายาทล าดบ (๑) แลว หากยงมบดามารดาอย ตามล าดบ (๒) กไมตดมใหบดามารดาไดรบมรดก โดยถอเสมอนวาบดามารดาเปนทายาทชนบตร (ผสบสนดาน)

ในระหวางผสบสนดานตางชนกน บตรของเจามรดกอนอยในชนทสดเทานนทมสทธรบมรดก ผสบสนดานทอยในชนถดไป จะรบมรดกไดกโดยอาศยสทธในการรบมรดกแทนทเทานน ตามมาตรา ๑๖๓๑

ทายาทโดยธรรมในล าดบเดยวกน ชอบทจะไดรบสวนแบงเทากนถาในล าดบหนงมทายาทโดยธรรมคนเดยว ทายาทโดยธรรมนนมสทธไดรบสวนแบงทงหมดตามมาตรา ๑๖๓๓ ฉะนน การทมาตรา ๑๖๓๐ วรรค ๒ ก าหนดใหบดามารดาไดสวนแบงเสมอนวาเปนทายาท ชนบตรจงตองถอวาบดาและมารดาไดสวนแบงคนละสวนดวย

๖.๓.๒ คสมรส ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๒๙ วรรคทาย บญญตวา “คสมรส

ทยงมชวตอยนนกเปนทายาทโดยธรรม ภายใตบงคบของบทบญญตพเศษแหง มาตรา ๑๖๓๕” คสมรสนน กฎหมายบญญตใหเปนทายาท มสทธไดรบมรดกเสมอไมวาผตายจะมทายาท

๖๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ล าดบใด และทายาทซงเปนคสมรสไมตดทายาทซงเปนญาตผรบมรดกแทนททายาท เปนแตแตกตางกนในเรองสวนแบงทคสมรสจะไดรบ

การเปนคสมรสตามกฎหมายลกษณะผวเมย แตตายจากกนเมอใชประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ แลว การแบงมรดกตองเปนไปตาม บรรพ ๖

ล าดบและสวนแบงของคสมรสตามทบญญตไวในมาตรา ๑๖๓๙ มดงน ๑) ถามทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙ (๑) คอผสบสนดานยงมชวตอยหรอผรบมรดกแทนทแลวแตกรณ คสมรสมสทธไดสวนแบงเสมอนหนงวาตนเปนทายาทชนบตร กลาวคอคสมรสมสทธไดสวนแบงเทาผสบสนดาน ๒) ถาไมมทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙ (๑) คอผสบสนดาน แตมทายาท (๒) คอบดามารดา หรอไมมทายาท (๑) และ (๒) แตมทายาท (๓) คอพนองรวมบดามารดา หรอมผรบมรดกแทนท คสมรสไดรบมรดกกงหนงกลาวคอคสมรสไดกงหนง อกกงหนงน าไปแบงระหวางผมสทธไดรบ

๓) ถาไมมทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙(๑)(๒)(๓) หรอผรบมรดกแทนท แตมทายาท (๔) คอพนองรวมบดาหรอมารดา หรอไมมทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙(๑)(๒)(๓)(๔) หรอผรบมรดกแทนท แตมทายาท (๕) คอป ยา ตา ยาย หรอไมมทายาท (๖) คอ ลง ปา นา อา หรอผรบมรดกแทนท คสมรสมสทธไดรบมรดก ๒ ใน ๓ สวน

ผรบมรดกแทนทจะมไดเฉพาะทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙(๑)(๓)(๔)(๖) เทานน สวนทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙(๒) ซงไดแกบดามารดาและ (๕) ซงไดแก ป ยา ตา ยาย รบมรดกแทนทไมได ตามมาตรา ๑๖๔๑

๔) ถาไมมทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙ คสมรสทยงมชวตอย มสทธไดรบมรดกทงหมด ๖.๔ การรบมรดกแทนท การรบมรดกแทนทมหลกเกณฑคอ

๖.๔.๑ การรบมรดกแทนทกนนน ใหใชบงคบแตในระหวางทายาทโดยธรรม ตาม มาตรา ๑๖๔๒ สวนทายาททมสทธตามพนยกรรมหรอผรบพนยกรรมนนกรบมรดกแทนทกนไมได

๖.๔.๒ ถาบคคลใดซงจะเปนทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙(๑)(๓)(๔)หรอ(๖) ถงแกความตาย หรอ ถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตายถาบคคลนนมผสบสนดาน กใหผสบสนดานรบมรดกแทนทสบตอกนไปจนหมดสายตามมาตรา ๑๖๓๙

ดงนน ทายาทโดยธรรมทมสทธรบมรดกแทนทกน จงไดแกทายาทตามมาตรา ๑๖๒๙ คอ ๑) ผสบสนดาน ๓) พนองรวมบดามารดาเดยวกน ๔) พนองรวมบดาหรอมารดาเดยวกน ๕) ลง ปา นา อา

๖.๕ พนยกรรม พนยกรรม คอ การแสดงเจตนาของเจามรดกในเรองเกยวกบทรพยมรดก และกจการของ

ตนกอนตาย เพอใหการแสดงเจตนาก าหนดการเผอตายนนมผลตอเมอตนถงแกความตายแลว ซงการแสดงเจตนาดงกลาวตองไดท าตามแบบทกฎหมายก าหนดไว

๖๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๖.๕.๑ แบบของพนยกรรม การท าพนยกรรมนนกฎหมายก าหนดวาจะท าไดกแตตามแบบใดแบบหนงดงตอไปน

๑) พนยกรรมแบบธรรมดา ๒) พนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบ ๓) พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมอง ๔) พนยกรรมแบบเอกสารลบ ๕) พนยกรรมแบบท าดวยวาจา

๖.๕.๒ ผท าพนยกรรม บคคลธรรมดาทว ๆ ไป สามารถท าพนยกรรมได กฎหมายไดก าหนดไวดงน ๑) ผเยาว ท าพนยกรรมไดเมออายสบหาปบรบรณหากฝาฝนพนยกรรมนนเปน

โมฆะ กฎหมายก าหนดใหผเยาวซงมอายสบหาปบรบรณขนไปท าไดโดยไมตองไดรบ ความยนยอม ๒) คนวกลจรต พนยกรรมซงบคคลผถกกลาวอางวาเปนคนวกลจรต แตศาลยง

ไมไดสงใหเปนคนไรความสามารถท าขนนน จะเสยเปลาตกเปนโมฆะกตอเมอพสจนไดวาใน เวลาท าพนยกรรมนนผท าวกลจรตอย หากคนวกลจรตท าพนยกรรมในขณะทไมมอาการวกลจรต พนยกรรมนนมผลสมบรณ

๓) คนไรความสามารถ คนวกลจรตซงศาลมค าสงใหเปนคนไรความสามารถ ซงจะตองมผอนบาลซงศาลเปนผตง แตผอนบาลไมสามารถท าพนยกรรมแทนคนไรความสามารถได เพราะการท าพนยกรรมเปนสทธเฉพาะตว พนยกรรมซงคนไรความสามารถท าขนเปนโมฆะ

๔) คนเสมอนไรความสามารถ คอบคคลทไมสามารถจดท าการงานของตนเองได เนองจากกายพการหรอจตฟนเฟอนไมสมประกอบหรอเพราะประพฤตตนสรยสรายเสเพลเปนอาจณหรอเพราะตดสรายาเมา และสามารถท าการงานของตนได แตในการจดท ากจการส าคญๆ จ าเปนตองไดรบความยนยอมจากผพทกษซงศาลเปนผตงเสยกอน แตการท าพนยกรรมของ คนเสมอนไรความสามารถนน ไมมกฎหมายหามหรอวางเงอนไขไวแตประการใด พนยกรรมท คนเสมอนไรความสามารถท าขนโดยล าพงตนจงมผลสมบรณ

๕) สามหรอภรรยา สามหรอภรรยาไมมอ านาจท าพนยกรรมยกสนสมรสทเกนกวาสวนของตนใหแกบคคลอนได หากฝาฝนพนยกรรมสวนทยกสนสมรสเกนกวาสวนของตนนนไมมผล ๖.๕.๓ ผเขยนและพยานในพนยกรรม ผเขยนพนยกรรมและพยานในพนยกรรมจ าเปนตองมในพนยกรรมแบบธรรมดา พนยกรรมแบบเอกสารฝายเมอง พนยกรรมแบบเอกสารลบและพนยกรรมแบบท าดวยวาจา สวนพนยกรรมแบบเขยนเองทงฉบบผท าพนยกรรมเปนผเขยนเองโดยไมตองมพยาน ผเขยนพนยกรรม และพยานในพนยกรรม รวมทงคสมรสของบคคลนนๆ จะเปนผรบทรพยตามพนยกรรมไมได นอกจากนนแลวนายอ าเภอผท าหนาทจดขอความในพนยกรรมแบบท าดวยวาจา กฎหมายใหถอวาเปนผเขยนพนยกรรมดวย

๖๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๖.๖ การสญเสยสทธรบมรดก การสญเสยสทธรบมรดก

ทายาทโดยธรรมและทายาทโดยพนยกรรมอาจสญเสยสทธในการรบมรดกไดดวยเหต อยางใดอยางหนงดงตอไปน ๑) ถกตดมใหรบมรดก ๒) ถกก าจดมใหรบมรดก ๓) สละมรดก

๖.๖.๑ การตดมใหรบมรดก เปนกรณทเจามรดกมความประสงคจะไมใหทายาทของตนไดรบมรดกโดยการแสดงเจตนาชดแจงในพนยกรรมหรอโดยท าเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท เชนนายอ าเภอ แตอาจมกรณทมไดเกดจากการแสดงเจตนาโดยชดแจงดงกลาว หากแตกฎหมายไมใหสทธทายาทโดยธรรมทจะรบมรดกโดยก าหนดไววา “...เมอบคคลใดท าพนยกรรมจ าหนายมรดกเสยทงหมด...” กเปนอนแสดงวาทายาทอนทมไดรบประโยชนจากพนยกรรมยอมหมดสทธรบมรดก ซงทายาททจะถกตดมใหรบมรดกนจะมไดเฉพาะทายาทโดยธรรมเทานน

๖.๖.๒ การถกก าจดมใหรบมรดก เปนกรณทกฎหมายบญญตใหทายาทโดยธรรมหรอโดยพนยกรรมหมดความเปนทายาทซงมสทธในการรบมรดก ทงนเพราะทายาทดงกลาวไดยกยายปดบงทรพยมรดกหรอเปนผประพฤตไมควร

๖.๖.๓ การสละมรดก คอ การททายาทโดยธรรม หรอทายาทโดยพนยกรรมไดแสดงเจตนาทจะไมรบทรพยมรดกสวนทตกไดแกตน โดยการสละมรดกนนจะกระท าไดตอเมอเจามรดกตายแลวและการสละมรดกนนตองแสดงเจตนาชดแจงเปนหนงสอมอบไวแกพนกงานเจาหนาท เชนนายอ าเภอหรอท าเปนสญญาประนประนอมยอมความกได อกทงเมอทายาทผรบมรดกไดแสดงเจตนาสละมรดกโดยสมบรณแลวยอมจะถอนไมได ๖.๗ การจดการมรดกและการแบงปนมรดก ๖.๗.๑ การจดการมรดกและการแบงปนมรดก ปญหาในการรวบรวมทรพยมรดกตลอดจนการตดตามทวงหนและการช าระหนกองมรดกกเกดขนจ าเปนตองมบคคลหนงหรอหลายคนเปนผจดการเกยวกบทรพยมรดกโดยรวบรวมทรพยมรดกเรยกรองหนสนจากลกหนเขามารวมไวในกองมรดก และช าระหนแกเจาหนกองมรดก แลวจงแบงทรพยมรดกแกทายาทตามสทธของแตละคน บคคลซงมหนาทดงกลาวเรยกวา “ผจดการมรดก” และหากทรพยมรดกในกองมรดกดงกลาวเปนเงนฝากในธนาคารหรอทรพยทจดทะเบยนกรรมสทธได คอ อสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยทอาจจดทะเบยนได (เรอก าปนมระวางตงแตหกตนขนไป เรอกลไฟ หรอเรอยนตทมระวางตงแตหาตนขนไป แพ และสตวพาหนะ) หากทายาทไปขอรบมรดกโดยขอถอนเงนจากบญชเงนฝากธนาคารหรอจดเบยนโอนกรรมสทธอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยทอาจจดทะเบยนไดนนไมสามารถท าได จะตองไปรองขอตงผจดการมรดกตอศาล เพอน าค าสงศาลตงผจดการมรดกไปด าเนนการจดการทรพยมรดกดงกลาว

๖๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๖.๗.๒ การตงผจดการมรดก ๑) การตงผจดการมรดกโดยพนยกรรม เปนกรณทผท าพนยกรรมหรอเจามรดกอาจระบชอแตงตงไวในพนยกรรมหรอจะระบชอบคคลใดบคคลหนงไวในพนยกรรมใหเปนผจดการมรดกได ๒) การตงผจดการมรดกโดยค าสงศาล

(๑) ศาลจะมค าสงตงผจดการมรดกไดตอเมอมผยนค ารองตอศาลขอใหแตงตง

(๒) ผทมสทธรองขอใหศาลตงผจดการมรดกไดแก ทายาทหรอผมสวนไดเสยในกองมรดกนน หรอพนกงานอยการรองขอตอศาลในกรณทมรดกนนตกทอดไดแก ผเยาวทไมมญาตและผปกครอง

เมอบคคลใดตายมรดกของบคคลนนตกแกทายาท เปนหลกการทางกฎหมาย แพงทบญญตเพอคมครองสทธเมอบคคลใดตาย

๖๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สรป บคคลธรรมดา และนตบคคล บคคล หมายถง ผซงสามารถมสทธในทางกฎหมายและมหนาทตามกฎหมายทบญญตไวดวย กฎหมายลกษณะบคคลรบรองผทรงสทธออกเปน ๒ ประเภท คอ บคคลธรรมดา และนตบคคล

บคคลธรรมดา การเรมมสภาพของบคคลยอมเรมแตเมอคลอดแลวอยรอดเปนทารก ทารกในครรภมารดา

กสามารถมสทธตางๆ ได หากวาภายหลงคลอดแลวอยรอดเปนทารก วนเกดของบคคลเปนเรองเกยวพนกบสทธหนาทตามกฎหมายตางๆ กฎหมายยงไดก าหนด

เกยวกบภมล าเนาของบคคล เพอเปนสวนประกอบใชตดตอสมพนธกบผอน สวนสถานะของบคคล คอ ฐานะทางกฎหมายของบคคลใดบคคลหนงเพอบงบอกใหทราบวาผนนมฐานะในทางสงคมหรอทางครอบครวอยางไร

ความสามารถของบคคลธรรมดานนมผทไมอาจใชสทธไดในวงจ ากดภายใตเงอนไขบางประการกฎหมายเรยกวา ผหยอนความสามารถ ซงม ผเยาว คนไรความสามารถ และคนเสมอนไรความสามารถ

การสนสภาพบคคลของบคคลธรรมดา กฎหมายไดก าหนดไว คอ การตายและการสาบสญ นตบคคล นตบคคล คอ บคคลตามกฎหมายทสมมตขนและรบรองใหมสทธและหนาทเชนเดยวกบ

บคคลธรรมดา นตบคคลแบงออกเปนสวน ๆ คอ ประเภทของนตบคคลมไดตามประมวลกฎหมาย

กฎหมายแพงและพาณชย และมไดตามกฎหมายอน สทธและหนาทของนตบคคล กฎหมายจ ากดสทธและหนาทของนตบคคล

นตบคคลจะแสดงเจตนาไดโดยอาศยบคคลธรรมดา กจการของนตบคคลจ าเปนตองมบคคลธรรมดาเปนผแทนในการด าเนนงาน

นตบคคลตองมภมล าเนา ตามกฎหมายไดก าหนดภมล าเนาของนตบคคลคอ ส านกงานใหญ ภมล าเนาเฉพาะการและส านกงานสาขา

การสนสดสภาพนตบคคล อาจสนสภาพโดย ทระบไวในขอบงคบหรอตราสารจดตง สมาชกตกลงเลก เลกโดยผลแหงกฎหมาย หรอโดยค าสงศาลใหเลก

ทรพยและทรพยสน

ค าวาทรพย คอ วตถมรปรางซงอาจมราคาไดและอาจถอเอาได ค าวาทรพยสน คอ วตถมรปรางกได ไมมรปรางกได ซงอาจมราคาไดและอาจถอเอาได

ทรพยสนแบงประเภทเปน อสงหารมทรพย สงหารมทรพย ทรพยแบงได ทรพยแบงไมไดและทรพยนอกพาณชย

นอกจากนทรพยยงมสวนประกอบอก ๓ สวน คอ สวนควบ อปกรณ ดอกผล

๖๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ทรพยสทธ คอ สทธทมอยเหนอทรพยหรอทมวตถแหงสทธเปนทรพยสน ทรพยสทธจะเกดขนไดกแตโดยอ านาจแหงกฎหมาย สวนบคคลสทธ คอ สทธทมอยเหนอบคคลหรอบงคบเอากบตวบคคลเพอใหบคคลนนกระท าการหรองดเวนกระท าการ บคคลสทธเปนเรองของหนสนทจะบงคบแกตวบคคล

การไดมาซงกรรมสทธในทรพยสน อาจไดมาโดยหลกสวนควบ โดยเขาถอเอาสงหารมทรพยไมมเจาของ การไดมาซงของตกหายหรอเปนทรพยทไดมาจากการกระท าความผด การไดมาซงทรพยสนโดยสจรตในพฤตการณพเศษ หรอ การไดกรรมสทธมาโดยอายความ

ละเมด ละเมด หมายความวา การกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ โดยผดกฎหมายท าให

บคคลอนเสยหายแกชวต รางกาย อนามย เสรภาพ ทรพยสน หรอสทธอยางใดอยางหนง หลกเกณฑความรบผดเพอละเมดอนเกดจากการกระท าของตนเอง มองคประกอบคอ ผใด

กระท าตอบคคลอนโดยผดกฎหมาย เปนการกระท าโดยจงใจหรอประมาทเลนเลอ และการกระท านนเปนเหตใหบคคลอนเสยหาย

หลกเกณฑความรบผดเพอละเมดในการกระท าของบคคลอน เชน ความรบผดของนายจางในการท าละเมดของลกจาง หรอ ความรบผดฐานละเมดของผไรความสามารถ

หลกเกณฑความรบผดเพอละเมดในความเสยหายทเกดขนจากทรพย ไดแก ความรบผดในความเสยหายทเกดจากสตว ความรบผดในความเสยหายทเกดจากโรงเรอนหรอสงปลกสรางอยางอน และความรบผดในความเสยหายทเกดจากยานพาหนะและทรพยอนตราย

ความรบผดฐานละเมดมหลกส าคญคอ ตองมความเสยหาย เมอเปนละเมดและมความเสยหายเกดขน ตองมการเยยวยาชดใชในความเสยหายทเกดขน เรยกว า คาสนไหมทดแทนเพอละเมด

สทธเรยกรองคาเสยหายในมลละเมดจะตองใชสทธภายใน ๑ ปนบแตวนทรถงการละเมดและรตวผพงตองใชคาสนไหมทอแทนหรอภายใน ๑๐ ปนบแตวนท าละเมด

ครอบครว การหมน หมายถง การทชายและหญงท าสญญาวาจะท าการสมรสอยกนกนฉนทสามภรยา

การหมนมเงอนไข คอ อายของคหมนและความยนยอมของบดามารดาหรอผปกครอง การหมนตองมของหมน ของหมน หมายความถง ทรพยสนทฝายชายไดสงมอบหรอโอนใหแกหญง เพอเปนหลกฐานวาจะสมรสกบหญงนน การผดสญญาหมน คอ การทคหมนฝายหนงปฏเสธไมยอมท าการสมรสกบคหมนอกฝายหนง ผลของการผดสญญาคหมนอกฝายมสทธ เรยกคาทดแทนจากการผดสญญาหมน

๗๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

และสทธเกยวกบของหมน การหมนจะระงบไดในกรณ ความยนยอมของคหมน ทงสองฝาย ชายหรอหญงคหมนถงแกความตาย หรอการระงบเพราะมเหตส าคญ

สนสอด เปนทรพยสนทฝายชายมอบใหแกบดามารดา ผรบบตรบญธรรมหรอผปกครอง ฝายหญงเพอตอบแทนการทหญงยนยอมสมรส

การสมรส หมายถง การทชายและหญงสมครใจเขามาอยกนกนฉนทสามภรยา ซงกฎหมายก าหนดเงอนไขควบคมไวหลายประการ การสมรสชายและหญงทจะเปนสามภรยาทชอบดวยกฎหมายตองจดทะเบยนสมรส กฎหมายไดก าหนดความสมพนธของสามภรยาไว คอ ความสมพนธในทางสวนตวและความสมพนธในทางทรพยสน การสนสดของการสมรสตามกฎหมายใหการสนสดการสมรสไว คอ คสมรสฝายใดฝายหนงถงแกความตาย ศาลพพากษาให เพกถอนการสมรสทเปนโมฆยะ หรอ คสมรสหยาขาดจากการเปนสามภรยา

มรดก กองมรดกของผตาย ไดแกทรพยสนทกชนดของผตาย ตลอดท งสทธหน าท และ

ความรบผดชอบตางๆ เวนแตตามกฎหมายหรอวาโดยสภาพแลวเปนการเฉพาะตวของผตายโดยแท การตกทอดแหงทรพยมรดกจะตกทอดแกทายาท ผทมสทธรบมรดก คอ ทายาท วด หรอแผนดน

ทายาท มสองประเภท คอ ทายาทโดยธรรม และผรบพนยกรรม การแบงทรพยมรดกระหวางทายาทโดยธรรม และคสมรสของเจามรดก กฎหมายไดจดล าดบของผทมสทธจะไดรบมรดกไวตามล าดบการไดรบมรดกกอนหลงไว นอกจากนยงไดก าหนดเกยวกบการรบมรดกแทนท โดยมหลกเกณฑ คอ ใชบงคบแตในระหวางทายาทโดยธรรม หรอทายาทตาม มาตรา ๑๖๒๙(๑)(๓)(๔) หรอ (๖) ถงแกความตายหรอถกก าจดมใหรบมรดกกอนเจามรดกตายถามผสบสนดาน ใหผสบสนดานรบมรดกแทนทสบตอกนไปจนหมดสาย

พนยกรรม คอ การแสดงเจตนาของเจามรดกในเรองเกยวกบทรพยมรดก และกจการของตนกอนตาย เพอใหการแสดงเจตนาก าหนดการเผอตายนนมผลตอเมอตนถงแกความตายแลว ซงการแสดงเจตนาตองไดท าตามแบบทกฎหมายก าหนดไว

การสญเสยสทธรบมรดกไดดวยเหต ถกตดมใหรบมรดก ถกก าจดมใหรบมรดก หรอสละมรดก

การจดการมรดกและการแบงปนมรดก จะมผจดการมรดก เขามาด าเนนการแทนผตาย ผจดการมรดกจะตองไดรบการตงโดยค าสงศาล

๗๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แบบฝกหดทายบทท ๒

๑. จงอธบายการเรมมสภาพของบคคลธรรมดา ๒. จงอธบายความแตกตางระหวางบคคลธรรมดา กบนตบคคล ๓. จงอธบายค าวา “ทรพย” “ทรพยสน” “วตถมรปราง” “วตถไมมรปราง” “อาจมราคา

ได” และ “อาจถอเอาได” มาพอเขาใจ ๔. ทรพยสนมกประเภท อะไรบาง ๕. จงอธบายความหมายของค าวา “ละเมด” หมายความวาอยางไร ๖. หลกเกณฑความรบผดเพอละเมดในการกระท าของบคคลอนมประการใดบางอธบาย ๗. ค าวา “ของหมน” หมายความวาอยางไร ผลของการผดสญญาหมนคหมนอกฝายหนง ม

สทธประการใดบาง อธบาย ๘. เงอนไขของการสมรสมประการใดบาง อธบายมาพอสงเขป ๙. มรดกของผตายหมายความวาอยางไร และการตกทอดแหงทรพยมรดกเปน

ประการใดบาง อธบาย ๑๐. จงอธบายความหมายของค าวา “พนยกรรม” แบบของพนยกรรมม ประการใดบาง

๗๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เอกสารอางองทายบทท ๒ โกเมศ ขวญเมอง และสทธกร ศกดแสง. การศกษาแนวใหม ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๙ จฑามาศ นศารตน. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยทรพย. พมพครงท ๑๐. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘ ดเรก ควรสมาคม. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ บญญต สชวะ. ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย. กรงเทพมหานคร : มลนธประมาณ ชนซอ, ๒๕๔๐ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประสพสข บญเดช. หลกกฎหมายครอบครว. พมพครงท ๘. กรงเทพมหานคร :วญญชน, ๒๕๕๐ ประสทธ จงวชต. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยละเมด จดการงานนอกสงและ

ลาภมควรได. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๙ ประสทธ ปวาวฒนพานช. ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๙ มานต จมปา(บรรณาธการ). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๙ ไพโรจน กมพสร. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ ครอบครว. รวนท ลละพฒนะ. ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๖ รศฎา เอกบตร. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ วาดวยครอบครว.

พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ วาร นาสกล. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘ วณฏฐา แสงสข. กฎหมายแพงและพาณชย วาดวย มรดก. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๗ วณฏฐา วนศร และฐตพร ลมแหลมทอง. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๙ ศนนทกรณ (จ าป) โสตถพนธ. ค าอธบายกฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนอกสง และ

ลาภมควรได. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ศกด สนองชาต. ค าอธบายยอประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย ละเมดและความรบผด

ทางละเมดตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙. กรงเทพมหานคร : นตบรรณาการ, ๒๕๕๑

๗๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สราวธ ปตยาศกด. ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย. กรงเทพมหานคร : นตธรรม. ๒๕๕๑. เอกสารการสอนชดวชากฎหมายวาดวยทรพยสน หนวยท ๑ – ๘. พมพครงท ๕.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๐ สมยศ เชอไทย. ค าอธบายวชากฎหมายแพง : หลกทวไป. พมพครงท ๑๕. กรงเทพมหานคร :

วญญชน, ๒๕๕๑ เอกสารการสอนชดวชา กฎหมายแพง ๑ หนวยท ๑-๘. พมพครงท ๑๙. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๐

สษม ศภนตย. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยละเมด. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร : นตบรรณาการ, ๒๕๕๐

สหส สงหวรยะ. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ ครอบครว. กรงเทพมหานคร : นตบรรณการ, ๒๕๕๑

สภาพ สารพมพ. ค าบรรยายกฎหมายแพงและพาณชย วาดวย มรดก. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๕ อมพร ณ ตะกวทง. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๖ วาดวย มรดก.

กรงเทพมหานคร : นตบรรณการ, ๒๕๕๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๓ ความรเกยวกบกฎหมายพาณชย

๗๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๓ ความรเกยวกบกฎหมายพาณชย

เนอหาประจ าบท

๑. ความรพนฐานเกยวกบกฎหมายพาณชย ๒. ความหมายของกฎหมายพาณชย ๓. กฎหมายวาดวยนตกรรมและสญญา ๔. กฎหมายวาสญญาในชวตประจ าวน ๕. บทสรป

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอนกศกษาเรยนบทเรยนนแลวสามารถ

๑. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบกฎหมายพาณชยได ๒. อธบายถงความหมายและลกษณะของกฎหมายพาณชยได ๓. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวานตกรรมและสญญา และสามารถวเคราะหปญหาอน

เกดจากการท านตกรรมสญญาได ๔. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยสญญาในชวตประจ าวนแตละประเภทได ๕. แกไขปญหาทเกดขน โดยการประยกตใชองคความรเกยวกบกฎหมายทเกยวของกบ

สญญาในชวตประจ าวนได ๖. อธบายถงคณธรรมของกฎหมายในสวนทเกยวของกบกฎหมายพาณชยได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ๑. ท าการประเมนความรกอนเรยนดวยวธการซกถาม ๒. มอบหมายใหผเรยนท าการศกษาเอกสารประกอบการสอนบทท ๓ ความรทวไปเกยวกบ

กฎหมายพาณชยกอนเรยน ๓. ฟงการบรรยายในชนเรยน ๔. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และแสดงความคดเหนในเรองทเกยวของ วเคราะหแนวคด เกยวกบทฤษฎกฎหมายพาณชยหรอการคาในสวนทเกยวของกบชวตประจ าวน ๕. ศกษาคนควาค าพพากษาฎกาจาก เอกสารกฎหมาย ต ารา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ สอสงพมพ ขาวสาร ๖. วเคราะหขอเทจจรงจากคดทเกยวของกบกฎหมายพาณชยทเกดขนในชวตประจ าวนใน ฐานะทกฎหมายเปนเครองทส าคญของสงคมและใหผเรยนแสดงความคดเหน ๗. สรปหวขอส าคญและอภปราย ๘. การทบทวนและท าค าถามทบทวน

๗๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สอการเรยนการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. ต ารา เอกสารทางวชาการ บทความ สอสงพมพทเกยวของกบกฎหมายแพง ๓. ตวบทกฎหมายและค าพพากษาศาลฎกาทเกยวของ ๔. ระบบสบคนค าพพากษาศาลฎกา ๕. Power Point

การวดและการประเมนผล ๑. การสงเกตพฤตกรรมความสนใจของผเรยนและการมสวนรวมในกจกรรมระหวางเรยน ๒. ประเมนผลจากการท ากจกรรมแลกเปลยนเรยนรในชนเรยน การแสดงความคดเหน การ

วเคราะห ๓. ประเมนจากการตอบค าถามทบทวน ๔. ประเมนจากการตอบค าถามรายบคคล

๗๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๓ ความรเกยวกบกฎหมายพาณชย

ส าหรบความรเกยวกบกฎหมายพาณชย ซงเปนกฎหมายอกลกษณะหนง ทมหลกการส าคญบญญตไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ในบทเรยนนจะไดกลาวถงกฎหมายลกษณะตาง ๆ ทเกยวของกบการพาณชยหรอการคาตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายแพ งและพาณชย ดงมรายละเอยดตอไปน

๑. ความหมายและลกษณะของกฎหมายพาณชย กฎหมายพาณชย (commercial law) หมายถง กฎหมายวาดวยสทธ หนาท ของบคคลอนเกยวกบเศรษฐกจหรอการคา การพาณชย โดยไดวางระเบยบเกยวกบขอผกพนทางธรกจและการคาระหวางบคคล เชน สญญาตาง ๆ ตวเงน หนสวน บรษท เปนตน และในสวนของลกษณะของกฎหมายพาณชยนน มรายละเอยดดงน

๑) เปนกฎหมายทวาดวยการรบรองคมครองสทธของบคคลอนเกยวกบเศรษฐกจการคา หรอการพาณชย

๒) เปนกฎหมายทเกยวของกบบคคลเฉพาะกลมทเกยวของกบธรกจ การคา หรอการพาณชย โดยหลกมไดเกยวของกบคนทกคนเสมอไป

๓) เปนกฎหมายทเปนกรอบในการแสดงเจตนาของบคคลจงสามารถตความไปในทางอนทไมขอตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชนได

๔) คาเสยหายอนเนองมากจากการกระท าละเมดสทธตามสญญาทางธรกจ อาจเกดจากขอตกลงไวลวงหนาในขณะทท าสญญา หรอคาความเสยหายอนเนองมาจากการกระท าทละเมดขอตกลงตามสญญาได

๕) มเจตนารมณในการก าหนดกรอบในทางการคาหรอการพาณชยระหวางกนของบคคลโดยอาศยเจตนาตอกนเปนพนฐาน

๒. กฎหมายวานตกรรมและสญญา กฎหมายลกษณะนตกรรมและสญญา ๒.๑ นตกรรม

นตกรรม หมายความวา การใดๆ อนท าลงโดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบ ซงสทธ

๗๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๔๙) ดงนน นตกรรมจงเปนการกระท าของบคคลทชอบดวยกฎหมายและโดยใจสมครมงโดยตรงตอการผกนตสมพนธขนระหวางบคคล เพอจะกอใหเกดการเคลอนไหวแหงสทธหรอกอใหเกดผลในทางกฎหมายแพงและพาณชย

๒.๑.๑ องคประกอบของนตกรรม หลกในการพจารณาวาการกระท าใด ๆ จะเปนนตกรรมหรอไม มองคประกอบ ๕

ประการ ดงน ๑) เปนการกระท าของบคคลโดยการแสดงเจตนา การกระท าของบคคลเพอจะท า

นตกรรมนนตองมการแสดงเจตนาเพอแสดงความประสงคของผท านตกรรมใหปรากฏ วธแสดงเจตนาม ๓ วธ คอ

(๑) การแสดงเจตนาโดยชดแจง อาจท าดวยวาจาหรอเขยนเปนลายลกษณอกษร หรอการแสดงกรยาอาการอยางใดอยางหนง

(๒) การแสดงเจตนาโดยปรยายเปนการกระท าอยางหนงอยางใดซงไมใชการแสดงเจตนาโดยตรงแตพฤตการณแหงการกระท านนเปนทคาดหมายไดวา ผกระท ามเจตนาจะท านตกรรมนนดวย

(๓) การแสดงเจตนาโดยการนง ตามหลกทวไปแลวการนงไมถอเปนการแสดงเจตนา เพราะไมมการแสดงกรยาอาการอยางใดออกมาใหปรากฏ แตมขอยกเวนส าหรบการแสดงเจตนาโดยการนงจะมผลถากฎหมายยอมรบรองวาการนงเปนการแสดงเจตนาท านตกรรม ๒) เปนการกระท าโดยชอบดวยกฎหมาย การกระท านตกรรมหากเปนการกระท าทไมชอบดวยกฎหมาย แมผกระท าประสงคจะให เกดผลในทางกฎหมายขน กฎหมายกไมรบรองใหเกดผลขนมา ไดแก (๑) การกระท าทมวตถประสงคตองหามชดแจงโดยกฎหมาย (๒) การกระท าทมวตถประสงคเปนการพนวสย (๓) การกระท าทมวตถประสงคขดตอความสงบเรยบหรอศลธรรมอนดของประชาชน ๓) เปนการกระท าทมงจะผกนตสมพนธระหวางบคคล หมายถง ผแสดงเจตนาท า นตกรรมมความตอง การใหเกดผลผกพนในทางกฎหมายอยางจรงจงแนนอนมใชเรองของมารยาททางสงคม ๔) การกระท านนตองเปนการกระท าดวยใจสมคร นตกรรมเกดจากการแสดงเจตนา เพอใหมผลทางกฎหมายหากบคคลแสดงเจตนาโดยไมสมครใจแลวกฎหมายไมรบรองให ๕) การกระท านนมจดประสงคเพอกอใหเกดการเคลอนไหวแหงสทธ การเคลอนไหว แหงสทธม ๕ ประการ คอ

(๑) กอสทธ หมายถง การท าใหเกดสทธทจะไดระหวางคกรณ เชน ไกเชาบานไขอยกอใหเกดสทธตามสญญาเชา

(๒) เปลยนแปลงสทธ หมายถง มสทธอยแลวแตตองการเปลยนแปลงสทธใหเปนอยางอน เชน แปลงหนใหม เกงเปนลกหนเงนกเขงพอถงก าหนดช าระ เกงและ เขงตกลงกนวา เกงจะใชหนเงนกเปนขาวเปลอกแทนเงน

๗๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๓) โอนสทธ หมายถง การโอนสทธเรยกรอง เชน การโอนสทธเรยกรอง แกวท าสญญาโอนสทธการเปนเจาหนเขม มาใหคม

(๔) สงวนสทธ หมายถง การรกษาสทธทมอยใหมนคงมากยงขนหรอทก าลงจะหมดไปใหคงอย เชน การทลกหนยอมท าหนงสอรบสภาพหนตอเจาหน

(๕) ระงบสทธ หมายถง การท าใหสทธระหวางคกรณหมดสนไป เชน การทเจาหนปลดหนใหแกลกหน การบอกเลกสญญา การช าระหน ๒.๑.๒ ประเภทของนตกรรม นตกรรมสามารถแบงไดหลายประเภท ขนอยกบวาจะพจารณาดานใดเปนส าคญ ดงน ๑) นตกรรมฝายเดยวและนตกรรมหลายฝาย

นตกรรมฝายเดยว เปนการแสดงเจตนาของบคคลฝายเดยว ซงมผลผกพนตามกฎหมายทนท เชน การปลดหน ค ามนจะใหรางวล การบอกเลกสญญา การท าพนยกรรม เปนตน

นตกรรมหลายฝาย เปนนตกรรมทเกดจากการแสดงเจตนาตรงกนของบคคลตงแต สองฝายขนไป ไดแกสญญาตาง ๆ เชน สญญาซอขาย สญญาเชา สญญาจ านอง เปนตน

๒) นตกรรมทมผลเมอผกระท ายงมชวตอยและนตกรรมทมผลเมอผท าตายแลว นตกรรมทมผลเมอผกระท ายงมชวตอย อาจเปนนตกรรมฝายเดยวหรอหลายฝายก

ได เชน การบอกเลกสญญา การปลดหน สญญาซอขาย สญญาเชา สญญาให เปนตน นตกรรมทมผลเมอผท าตายแลว เชน การท าพนยกรรม ๓) นตกรรมทมคาตอบแทนและนตกรรมทไมมคาตอบแทน นตกรรมทมคาตอบแทน อาจเปนประโยชนทางทรพยสนหรอช าระหนตอบแทนกได

เชน สญญาซอขาย สญญาเชา สญญาจางแรงงาน สญญายมเงนโดยมดอกเบย เปนตน นตกรรมทไมมคาตอบแทน เปนนตกรรมทท าใหเปลาไมมประโยชนอนใดเปน

คาตอบแทน เชน พนยกรรม การใหโดยเสนหา สญญายมใชคงรป เปนตน ๔) นตกรรมทสมบรณโดยการแสดงเจตนากบนตกรรมทตองท าตามแบบ การแบงประเภทน พจารณาความสมบรณในการท านตกรรม โดยทวไปหากกฎหมาย

มไดก าหนดแบบไว นตกรรมจะสมบรณโดยการแสดงเจตนา อาจเปนนตกรรมฝายเดยว เชน การบอกเลกสญญา หรอสญญาตาง ๆ บางประเภท เชน สญญาจางแรงงาน สญญาจางท าของ สญญายม เปนตน

นตกรรมทตองท าตามแบบตองท าตามทกฎหมายก าหนด หากไมท าตามแบบแลว นตกรรมจะตกเปนโมฆะ เชน สญญาซอขายอสงหารมทรพย สญญาจ านอง สญญาเชาซอ เปนตน ๒.๑.๓ แบบของนตกรรม แบบของนตกรรม หมายถง พธการทกฎหมายก าหนดไวและบงคบใหผแสดงเจตนา ท านตกรรมตองปฏบตเพอความสมบรณของนตกรรม หากไมตามแบบทกฎหมายก าหนดไวนตกรรมนน ยอมตกเปนโมฆะ แบบของนตกรรมทกฎหมายบงคบไว แบงไดเปน ๔ แบบ คอ ๑) นตกรรมทตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท แบบของนตกรรมประเภทนส าคญมากตองไดรบความคมครองโดยเครงครด ไดแก การซอขายอสงหารมทรพย หรอ การซอขายสงหารมทรพยพเศษ

๘๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) นตกรรมทตองจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท โดยมากเปนเรองนตกรรมฝายเดยว เชน การจดทะเบยนหางหนสวนจ ากดหรอบรษท รวมถงการจดทะเบยนฐานะในครอบครว เชน การจดทะเบยนสมรส เปนตน ๓) นตกรรมทตองท าเปนหนงสอตอพนกงานเจาหนาท ไดแก พนยกรรมฝายเมองหรอแบบเอกสารลบและเรองการคดคานตวเงนเพอใชสทธไลเบย เปนตน ๔) นตกรรมทตองท าเปนหนงสอ หมายความวา คสญญาตองท าเปนหนงสอขนเองไดระหวางคกรณ หลกฐานเปนหนงสอ มใชเปนแบบของนตกรรมแตก าหนดใหมขนเพอประโยชนในการฟองรองบงคบคดโดยก าหนดให นตกรรมตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายทตองรบผด ดงนนนตกรรมทตองมหลกฐานเปนหนงสอแมนตกรรมนนไมมหลกฐานเปนหนงสอกสมบรณไมเสยเปลา เพยงแตกฎหมายหามมใหฟองรองบงคบคดกน

๒.๑.๔ หลกฐานเปนหนงสอ นตกรรมบางประเภทกฎหมายตองมหลกฐานเปนหนงสอและลงลายมอชอผตองรบผดเพอประโยชนในการฟองคด หากมไดท าหรอไมมกจะฟองรองตอศาลไมได แตนตกรรมทเกดข นกไมถงกบตกเปนโมฆะ เชน การกยมเงนเกนกวา ๒,๐๐๐ บาทขนไป ตองมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผยมเปนส าคญ มฉะนนจะฟองผยมไม ได (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๖๕๓ วรรคแรก) การซอขายสงหารมทรพยทมราคาตงแต ๒๐,๐๐๐ บาทขนไป (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔๕๖ วรรคสาม) หรอการท าสญญาค าประกน (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๖๘๐ วรรคสอง) สญญาประกนภย (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๘๖๗) เปนตน ตองมหลกฐานเปนหนงสอจงจะฟองรองบงคบคดกนได ๒.๑.๕ ความบกพรองในการแสดงเจตนา ความบกพรองในการแสดงเจตนา อาจเกดจากหลายกรณ คอ

๑) เจตนาลวง (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๕) คอ การทบคคล ๒ ฝายสมคบกนหรอสมรกนหลอกคนอนๆ วาไดท านตกรรมขนระหวางคกรณ ๒ ฝายนน แตจรงๆ แลวไมมนตกรรมระหวางกนแตอยางใด นตกรรมนมผลเปนโมฆะ

๒) นตกรรมอ าพราง (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๕ วรรคสอง) เปนเรองทบคคลสองฝายท านตกรรมขนสองนตกรรม โดยมนตกรรมซงคกรณมไดผกพนกนจรงเพออ าพรางหรอปกปดนตกรรมอกอนหนง ซงคกรณจะใหมผลผกพนตามกฎหมาย นตกรรมนผลเปนโมฆะ

๓) กลฉอฉล (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๒) เปนการแสดงเจตนาโดยใชอบายหลอกลวงใหผอนแสดงเจตนาเขาท านตกรรมดวยการใชอบายหลอกลวงอาจกระท าไดโดยการกลาวเทจหรอปกปดขอความจรงทควรเปดเผย นตกรรมทท าตกเปนโมฆยะ

๔) ขมข (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๖๔) คอ การกระท าใดๆ ใหผอนเกดความกลวภยเพอจะไดแสดงเจตนาเขาท านตกรรมดวย นตกรรมทเกดทเกดยอมเปนโมฆยะ

๕) การส าคญผดในสาระส าคญแหงนตกรรม (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๖) เปนนตกรรมทเกดจากความหลงผดหรอการเขาใจผดในสงทเปนสาระส าคญของนตกรรม ซงท าใหนตกรรมตกเปนโมฆะ คอ

๘๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๑) ส าคญผดในลกษณะหรอประเภทของนตกรรม (๒) ส าคญผดในตวบคคลซงเปนคกรณในนตกรรม (๓) ส าคญผดในตวทรพยซงเปนวตถแหงนตกรรม ๖) ส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพย (ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๕๗) เปนการท านตกรรมอนเกดแกคณสมบตของบคคลทเขาท านตกรรม หรอคณสมบตของทรพยอนเปนวตถแหงนตกรรม นตกรรมทท าขนตกเปนโมฆยะ ผลของความไมสมบรณของนตกรรม โดยทวไปนตกรรมจะมความสมบรณหรอไมเพยงใด ขนอยกบหลกเกณฑในเรองตอไปน (๑) ความสามารถของบคคลในการท านตกรรม การใชสทธท านตกรรม กฎหมายก าหนดการใชสทธของบคคลบางประเภทไวเพอไมใหถกเอารดเอาเปรยบ เชน บคคลผหยอนความสามารถ (๒)วตถประสงคของนตกรรม คอ ประโยชนสดทายทมงหมายจะใหเกดมขน โดยอาศยนตกรรมนน หรอจดมงหมายในการท านตกรรม วตถประสงคของนตกรรมตองไมเปนการตองหามชดแจงโดยกฎหมาย ไมเปนการพนวสย ไมเปนการขดความสงบเรยบรอยและศลธรรม อนด มฉะนนนตกรรมตกเปนโมฆะ (๓) แบบของนตกรรม “แบบ” หมายถง พธการทกฎหมายก าหนดไว และบงคบใหผแสดงเจตนาท านตกรรมตองปฏบตตาม เพอความสมบรณหากไมปฏบตตาม นตกรรมยอม ตกเปนโมฆะ (๔) ความบกพรองในการแสดงเจตนา เจตนาของบคคลทแสดงออกมาในการท า นตกรรมทจะใหมผลผกพนในกฎหมายตองมความสมบรณ หากการแสดงเจตนาเกดจากเหตตางๆ ทท าใหเกดความบกพรองในการแสดงเจตนาแลว กฎหมายก าหนดใหนตกรรมเปนโมฆะหรอโมฆยะแลวแตกรณ ๒.๑.๖ โมฆะ

โมฆะกรรมหรอโมฆะ หมายถง การกระท าทตกเปนอนเสยเปลาใชบงคบไมไดและจะท าใหกลบคนอกไมได นตกรรมทตกเปนโมฆะยอมเสยเปลาใชบงคบใดๆ ไมไดอกเลย ไมมผลผกพนใดๆ ในทางกฎหมาย

เหตทท าใหนตกรรมตกเปนโมฆะมดงน ๑) วตถประสงคของนตกรรมทไมชอบดวยกฎหมาย ๒) แบบของนตกรรมทไมถกตอง ๓) การแสดงเจตนาลวง ๔) นตกรรมอ าพราง ๕) การแสดงเจตนาโดยส าคญผดในสาระส าคญแหงนตกรรม

๒.๑.๗ โมฆยะ

โมฆยกรรม หรอโมฆยะหมายถง การกระท าทมผลสมบรณแตอยในบงคบวาอาจตกเปนอนเสยเปลาในภายหลงได ถามการบอกลางเมอใดนตกรรมทดวาสมบรณนนจะตกเปนโมฆะ คอ เสยเปลา เวนแตจะมการใหสตยาบนกอนทจะมการบอกลางนตกรรมนนจงจะมผลสมบรณตอไป

๘๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เหตทท าใหนตกรรมตกเปนโมฆยะ มดงน ๑) ความสามารถของผเยาว คนไรความสามารถ คนเสมอนไรความสามารถ ๒) การแสดงเจตนาโดยส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพยสน ๓) กลฉอฉล ๔) ขมข ๒.๒ สญญา ๒.๒.๑ ความหมายของสญญา สญญา คอ การแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองฝายขนไปเปนค าเสนอและค าสนองถกตองตรงกนโดยมงประสงคทจะใหมผลบงคบกนตามกฎหมาย สาระส าคญของสญญา

๑) สญญาตองมบคคลเปนคสญญาตงแตสองฝายขนไป ๒) สญญาตองมการแสดงเจตนาเปนค าเสนอและ ค าสนองถกตองตรงกน ค าเสนอ คอ การแสดงเจตนาทมขอความชดเจนแนนอนเพยงพอทจะถอวาเปนขอ

ผกพนตนเพอขอใหท าสญญาดวยหรอเรยกวา “ค าขอใหท าสญญา” ค าสนอง คอ การแสดงเจตนาของผสนองตอผเสนอ ตกลงรบท าสญญาตามค าเสนอ หรอเรยกวา “ค าตอบรบท าสญญาตามค าเสนอ”

๓) สญญาตองมวตถประสงคในการท าสญญา ๒.๒.๒ ประเภทของสญญา

สญญาสามารถแยกออกเปนประเภทตางๆ ไดดงน ๑) สญญาตางตอบแทนกบสญญาไมตางตอบแทน

สญญาตางตอบแทน คอ สญญาทคสญญาตางฝายตางมหนหรอหนาททจะตองกระท าตอบแทนซงกนและกนเปนสญญาทคสญญาตางเปนทงเจาหนและลกหนซงกนและกน เชน สญญาซอขาย สญญาเชาทรพย สญญาจางท าของ เปนตน สญญาไมตางตอบแทน คอ สญญาซงคสญญาเพยงฝายเดยวมหนหรอหนาทจะตองปฏบตการใหแกอกฝายหนง เชน สญญาฝากทรพย สญญายม สญญาให เปนตน

๒) สญญามคาตอบแทนกบสญญาไมมคาตอบแทน สญญามคาตอบแทน คอ สญญาทท าใหคสญญาตางมสทธไดรบคาตอบแทนซงกน

และกน ซงอาจจะเปนทรพยสน แรงงาน หรอประโยชนอนใดกได เชน สญญาซอขาย สญญากยมเงนมดอกเบย สญญาเชาทรพย สญญาจางแรงงาน สญญาจางท าของ เปนตน สญญาไมมคาตอบแทน คอ สญญาทท าใหคสญญาแตเพยงฝายเดยวไดรบประโยชนจากสญญานน คสญญาอกฝายหนงไมไดรบประโยชนเปนคาตอบแทนในสญญาเลย เชน สญญาให สญญายมใชคงรป เปนตน ๓) สญญาประธานกบสญญาอปกรณ สญญาประธาน หมายถง สญญาโดยทวไปทคสญญาไดตกลงท าขนและมผลบงคบใหเกดหนาทจะตองมการปฏบตตามความตกลงของบคคลทงสองฝาย เรยกวามความสมบรณในตวสญญานน เชน สญญาซอขาย สญญาเชาทรพย เปนตน

๘๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สญญาอปกรณ หมายถง สญญาทไมสามารถเกดขนไดโดยล าพง ตองอาศยความสมบรณของสญญาประธานหรอเปนสวนหนงของสญญาประธาน ดงนน แมสญญาอปกรณจะสมบรณแตหากสญญาประธานไมสมบรณ สญญาอปกรณยอมไมสมบรณดวย เชน สญญา ค าประกน สญญาจ านอง สญญาจ าน า ๔) สญญามชอ(เอกเทศสญญา)กบสญญาไมมชอ สญญามชอหรอเอกเทศสญญา คอ สญญาซ งประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๓ ไดก าหนดลกษณะการเกดสญญานนๆ ไวเปนพเศษ เชน สญญาซอขาย สญญาตวเงน สญญาหางหนสวนบรษท เปนตน สญญาเหลานกฎหมายเหนวาเปนสญญาซงบคคลทวไปตกลงท ากนมากทสด สญญาไมมชอ คอ สญญาทมไดมกฎหมายบญญตไวโดยเฉพาะ สญญาไมมชอนนเกดจากหลกเสรภาพในการท าสญญา คสญญาอาจตกลงใหมความผกพนในทางกฎหมายอยางใดกได แตตองไมขดตอกฎหมายหรอตองแสดงเจตนาให เปนไปโดยถกตองสมบรณ เปนการท าสญญานอกเหนอจากเอกเทศสญญา ๕) สญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก โดยทวไปสญญาจะมผลระหวางคสญญา แตสญญาเพอประโยชนบคคลภายนอก เปนการตกลงยกเวนหลกทวไปทวาสญญาทท ากนขนยอมมผลระหวางคสญญาดวยกนเองเทานน ดงนนความตกลงในสญญาบางอยางจะตองสงผลไปถงบคคลภายนอกซงมไดเปนคสญญาดวย ๒.๒.๓ การเลกสญญา

๑) การเลกสญญา หมายถง การทคสญญาฝายหนงหรอทงสองฝายท าใหสญญาทท ากนไวระงบไปหรอท าใหหนทเกดขนในทางกฎหมายนนเปนอนสนสดลง

สทธในการเลกสญญา อาจเกดขนได ๒ วธ คอ ๒) สทธเลกสญญาโดยขอสญญาเกดจากขอตกลงซงก าหนดไวในสญญา ซง

คสญญาได ตกลงก าหนดวา จะใหสญญาเลกกนอยางไร เลกกนเมอไร หรอจะก าหนดเงอนไขเลกสญญากนอยางไร

๓) สทธเลกสญญาโดยบทบญญตของกฎหมาย ม ๓ ประการ คอ (๑) เมอคสญญาฝายใดฝายหนงไมช าระหนซงเปนกรณระยะเวลาในสญญาไมเปน

สาระส าคญ (ตามมาตรา ๓๘๗) เมอคสญญาฝายหนงไมช าระหน คสญญาอกฝายหนงจะก าหนดระยะเวลาพอสมควรใหอกฝายหนงช าระหนภายในก าหนดเวลาดงกลาว หากผานพนระยะเวลาทก าหนดนนแลว คสญญาฝายลกหนยงไมช าระหนอกฝายมสทธเลกสญญาได

(๒) เมอคสญญาอกฝายหนงไมช าระหน ซงเปนกรณระยะเวลาในสญญาเปนสาระส าคญ (ตามมาตรา ๓๘๘) พจารณาจากวตถประสงคแหงสญญาหรอเจตนาของคสญญาทถอเอาระยะเวลาเปนส าคญ

(๓) กรณการช าระหนกลายเปนพนวสย เพราะเหตอนจะโทษลกหนได (ตาม มาตรา ๓๘๙) กรณลกหนตามสญญาไมสามารถช าระหนไดเพราะความผดของตน

๘๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒.๒.๔. ผลของการเลกสญญา ๑) คสญญาแตละฝายกลบคนสฐานะเดม การเลกสญญาเมอคสญญาฝายหนงไดใชสทธบอกเลกสญญาตามขอตกลงหรอโดยบทบญญตของกฎหมายแลวนน คสญญาแตละฝายจ าตองให อกฝายหนงกลบคนสฐานะดงทเปนอยเดม ๒) สทธในการเรยกรองคาเสยหายอนเกดจากการเลกสญญา เปนกรณทใชสทธบอกเลกสญญาแลวคสญญาฝายทเสยหายจากการกระท าของอกฝายหนงแมจะกลบคนสฐานะเดมแลว กไมกระทบกระเทอนถงคสญญาฝายเจาหน ทจะเรยกรองคาเสยหายจากลกหนอกดวย ๓. กฎหมายวาดวยสญญาในชวตประจ าวน สญญาทประมวลกฎหมายแพงและพาณชยก าหนดรายละเอยดเอาไวเปนการเฉพาะ เนองจากเปนสญญาทใชกนเปนการทวไปนนเรยกวา “เอกเทศสญญา” แตในความเปนจรงสญญาตามกฎหมายไมไดมเพยงทก าหนดในเอกเทศสญญาเทานน บคคลยงมเสรภาพในการท าสญญาอนๆไดอก เพยงแตหากเปนเอกเทศสญญาแลว ตองตกอยภายใตบทบงคบของบทบญญตเฉพาะส าหรบเอกเทศสญญานนๆจะน าเรองนตกรรมสญญาทวไปมาใชไดเฉพาะเรองทไมมบญญตไวในบทบญญตของเอกเทศสญญาเทานน ส าหรบประมวลกฎหมายแพงและพาณชยไดก าหนดใหมเอกเทศสญญาจ านวนทงสน ๒๒ ลกษณะ แตในบทน ได เลอกอธบายเอกเทศสญญาทจ าเปนตอการด ารงชวตและท เกดขนในชวตประจ าวนอยเปนประจ า เพอประโยชนในการประยกตใชในชวตประจ าวนของผเ รยน อนไดแก สญญาซอขาย สญญาให สญญาเชาทรพย สญญาเชาซอ สญญายม สญญาค าประกน สญญาจ านอง และสญญาจ าน า โดยจะอธบายหลกเกณฑและสงทควรรเกยวกบสญญาดงกลาว โดยเฉพาะเงอนไขของกฎหมายในการท าสญญาทก าหนดไวในประมวลกฎหมายแพงและพาณชยบรรพ ๓ เอกเทศสญญา ดงจะกลาวตอไป

๓.๑ สญญาซอขาย

สญญาซอขาย เปนเอกเทศสญญาชนดหนง ซงใชกนมากในชวตประจ าวน เปนสญญาทตองน าหลกเกณฑทวไปในการท านตกรรมมาใชดวย ไมวาจะเปนเรองการแสดงเจตนา วตถประสงคหรอแบบนตกรรม มฉะนนสญญาอาจไมสมบรณหรอใชไมได ๓.๑.๑ ความหมายของสญญาซอขาย “สญญาซอขาย” คอ สญญาซงบคคลฝายหนงเรยกวา ผขาย โอนกรรมสทธแหงทรพยสนใหแกบคคลอกฝายหนง เรยกวา ผซอ และผซอตกลงจะใชราคาทรพยสนนนใหแกผขาย สญญาซอขายมลกษณะดงน

๘๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๑) สญญาซอขายเปนสญญาทตองมการโอนกรรมสทธในทรพยสนนนใหแกผซอ เมอคสญญาไดแสดงเจตนาตกลงท าสญญาซอขายแลว กรรมสทธในทรพยสนนนตอง

โอนไปยงผซอตงแตเวลาทไดท าสญญาซอขายกนทนท เชน ขาวตกลงขายปากกาใหแกเขยว ทนททสญญาซอขายเกดขน กรรมสทธในปากกาดามนน กจะโอนไปเปนของเขยวทนท ทงนโดยไมตองค านงวา เขยวจะไดช าระราคาแลวหรอไม เพราะการช าระราคาในสญญาซอขายนน ไมใชสาระส าคญของการโอนกรรมสทธ กรรมสทธในทรพยสนจะโอนไปเปนของผซอทนททสญญาซอขายไดเกดขน

๒) ผซอตกลงจะใชราคาทรพยสนนนใหแกผขาย “ราคา” ในทนหมายถง เงนตราปจจบนทสามารถช าระหนไดตามกฎหมาย มใช

ทรพยสนอยางอน เพราะถาหากเปนทรพยสนอยางอนแลว กอาจกลายเปนสญญาแลกเปลยนไป ไมใชสญญาซอขาย เชน ด า ตกลงใหปากกาแก ขาว และขาว ใหแวนตาแก ด า เปนการตอบแทน ดงนเปนสญญาแลกเปลยน ๓.๑.๒ แบบของสญญาซอขาย ในการซอขายนนโดยปกตเมอคสญญาไดแสดงเจตนาตองตรงกนวา ผขายตกลงโอนกรรมสทธในทรพยสนนนใหแกผซอ และผซอตกลงใชราคาใหแกผขายแลว สญญาซอขายกเกดขน ซงมผลท าใหกรรมสทธโอนไปยงผซอทนท โดยไมตองค านงวาผซอจะไดช าระราคาแลวหรอไม อยางไรกตาม ในการท าสญญาซอขายทรพยสนบางประเภท ล าพงการแสดงเจตนาตกลงกนดวยวาจาดงกลาว กหามผลท าใหกรรมสทธในทรพยสนโอนไปยงผซอไม กฎหมายไดก าหนดแบบของสญญาซอขายไวโดยเฉพาะ สญญาซอขายทตองท าตามแบบคอ สญญาซอขายทรพยสนดงตอไปน

๑) อสงหารมทรพย ไดแก (๑) ทดน (๒) ทรพยอนตดอยกบทดนมลกษณะเปนการถาวร เชน บาน ตนไมยนตน ฯลฯ (๓) ทรพยซงประกอบเปนอนเดยวกบทดน เชน แรตางๆ กรวด หน ดน ทราย ซงเกดขนหรอมอยตามธรรมชาตในดนถอไดวาเปนทรพยทประกอบเปนอนเดยวกบทดน (๔) สทธทงหลายอนเกยวกบทดน เชน กรรมสทธ สทธจ านอง สทธอาศย ภาระจ ายอม ฯลฯ

อยางไรกตาม หากมการซอขายอสงหารมทรพยในลกษณะทเปนสงหารมทรพยกไมตองท าตามแบบ เชน ซอบานเพอรนถอนออกไป หรอซอดนทขดออกมาเพอเอาไปถมท กรณเหลานถอวาเปนการซอสงหารมทรพยทผลสมบรณได

๒) สงหารมทรพยชนดพเศษ ไดแก (๑) เรอมระวางตงแต ๕ ตนขนไป (๒) แพ (๓) สตวพาหนะ (ไดแก ชาง มา โค กระบอ ลอ ลา ทไดท าตวรปพรรณตาม

กฎหมายแลว) การซอขายสตวพาหนะทตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงาน

เจาหนาทตามมาตรา ๔๕๖ วรรคหนง ตองเปนการซอในฐานะสตวนนเปนสตวพาหนะ ถาเปนการซอ

๘๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เพอน าสตวเหลานนไปฆาเพอท าอาหาร ไมถอวาเปนการซอสตวพาหนะ จงไมตองท าตามแบบแต อยางใด

การท าสญญาซอขายทรพยสนทง ๒ ประเภทดงกลาวน กฎหมายไดก าหนดใหตองท าตามแบบคอ ตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท สญญาซอขายจะตกเปนโมฆะ ซงมผลท าใหกรรมสทธในทรพยสนทซอขายนนไมโอนไปยงผซอ เชน สญญาซอขายทดนท ากนเองเปนโมฆะ เพราะมไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท แตถาไดมการสงมอบทดนใหผซอครอบครองจนครบ ๑๐ ป ผซอยอมไดกรรมสทธในทดนตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๓๘๒ เนองจากการครอบครองปรปกษ

ในกรณทท าสญญาซอขายทรพยสนประเภททตองท าตามแบบ สถานทรบจดทะเบยน ไดแก ๑) ถาทรพยสนทซอขายเปนทดน ถาเปนทดนมโฉนด หรอทดนทมใบไตสวน ไมวาจะเปนการซอขายเฉพาะทดน หรอ ทดนและสงปลกสรางดวย หรอเฉพาะสงปลกสรางอยางเดยว ไมวาสงปลกสรางนนจะอยบนทดนทมโฉนดหรอใบไตสวนหรอไมกตาม ใหจดทะเบยน ณ ทวาการเขต (อ าเภอ) ตางๆ ในทองทททดนหรอสงปลกสรางนนตงอย ๒) ถาทรพยสนทซอขายเปนเรอ ตองจดทะเบยน ณ กรมเจาทา ๓) ถาทรพยสนทซอขายเปนแพ ตองจดทะเบยน ณ ทวาการเขต (อ าเภอ) ๔) ถาทรพยสนทซอขายเปนสตวพาหนะ ตองจดทะเบยน ณ ทวาการเขต (อ าเภอ) สญญาซอขายทตองมหลกฐานเปนหนงสอ ส าหรบการท าสญญาซอขายทรพยสนอนนอกจากอสงหารมทรพยและสงหารมทรพยชนดพเศษ ไดแก การท าสญญาซอขายสงหารมทรพยทวไป การท าสญญาซอขาย ดงกลาวไมตองท าตามแบบแตอยางใด แตถาเปนการซอขายสงหารมทรพยธรรมดาทมราคา 20,000 บาท หรอมากกวานนขนไปกฎหมายบงคบวาการท าสญญาซอขายดงกลาวจะตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายผตองรบผดหรอตองไดมการวางมดจ าไว หรอไดช าระหนบางสวนแลว จงจะฟองรองใหบงคบคดได ซงเปนคนละเรองกบเรองแบบของสญญาซอขาย ๓.๑.๓ หนาทและความรบผดของผขาย ๑) การสงมอบทรพยสน เมอเกดสญญาซอขายขนแลว ตางฝายตางมสทธหนาทจะตองปฏบตตอกนตามกฎหมายหรอตามขอก าหนดในสญญา การสงมอบทรพยสนทขายเปนหนาทประการหนงของผขาย แตการสงมอบทรพยสนทขายกบการโอนกรรมสทธในทรพยสนทขายนนเปนคนละกรณกน เมอสญญาเกดขนแลว ผลทางกฎหมายทตามมาคอ กรรมสทธในทรพยสนจะโอนจากผขายไปยงผซอทนท ทงนโดยไมตองค านงวาผขายจะไดสงมอบทรพยสนนนใหแกผซอแลวหรอยงเพราะเวลาทกรรมสทธโอนนนอาจจะไมใชเวลาท “สงมอบ” ทรพยสนกน คอ อาจสงมอบหลงกรรมสทธโอนกได เชน ตกลงท าสญญาซอขายเครองปรบอากาศ กรรมสทธในเครองปรบอากาศไดโอนไปเปนของผซอตงแตขณะท าสญญาซอขายแลว สวนการสงมอบทรพยสนนน ปกตผขายกตองสงมอบใหทนทเมอเกดสญญาซอขายขน เวนแตคสญญาจะไดตกลงไวเปนประการอน เชน ใหสงมอบในวนรงขน เปนตน

๘๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) ความรบผดในความช ารดบกพรอง นอกจากผขายจะมหนาทในการสงมอบทรพยสนทซอขายแลว กฎหมายยงก าหนดใหผขายตองรบผดในความช ารดบกพรองของทรพยสนทซอขายดวย เชน ซอทเรยน พอไปถงบาน ผซอฉกทเรยนออกมา ปรากฏวาทเรยนยงดบ กนไมได ดงนผขายตองรบผดชอบ เพราะกรณดงกลาวถอวา ทรพยสนทซอขายนนช ารดบกพรอง เปนเหตท าใหทรพยเสอมราคาหรอเสอมความเหมาะสมทจะน ามาใชประโยชนตามปกตทวไป ดงนนผขายตองรบผดชอบไมวาผขายจะรหรอไมรวาทรพยสนนนช ารดบกพรองกตาม ทส าคญความช ารดบกพรองของทรพยสนทซอขายนนจะตองมอยกอน หรอมอยในขณะทผขายสงมอบทรพยสนนนใหแกผซอ หากเกดขนภายหลงการสงมอบทรพยสนแลว ผขายไมตองรบผดในความช ารดบกพรองนน อยางไรกตาม ผขายอาจไมตองรบผดชอบในความช ารดบกพรองกได หากความช ารดบกพรองนน เหนไดประจกษชดแจงในเวลาสงมอบ และผซอกไดรบไวโดยมไดอดเออน เชน ซอเสอผาทเขาลดราคาเพราะเปนสนคามต าหน กยงไปเลอกซอมาดงนผขายไมตองรบผดในความช ารดบกพรองนน ๓) ความรบผดในการรอนสทธ นอกจากผขายมหนาทตองสงมอบ และรบผดชอบในความช ารดบกพรองของทรพยสนทซอขายแลว กฎหมายยงไดก าหนดใหผขายมหนาทตองรบรองวา ผซอจะไดครอบครองใชประโยชนจากทรพยสนนนไดโดยปกตสขดวย หากมผอนซงมสทธตามกฎหมายมารบกวนสทธของผซอแลวผขายจะตองรบผด เชน ด าซอเครองคอมพวเตอรจากแดงมาใชไดประมาณ ๑๐ วน ปรากฏวาเปนเครองคอมพวเตอรทถกขโมยมา เจาของจงมสทธตามกฎหมายทจะตดตามเอาคนไป ดงน แดงตองรบผด ด าสามารถเรยกราคาคนได เพราะเปนการรอนสทธ ความรบผดในการรอนสทธเปนไปโดยผลของกฎหมาย แมไมไดตกลงไวในสญญาซอขายใหผขายตองรบผด หรอผขายไมทราบวาทรพยสนทซอขายนนถกรอนสทธขณะซอขาย ผขายกตองรบผดในการรอนสทธ นนดวย สงเกตวาผทมารบกวนสทธของผซอนน จะตองเปนผมสทธตามกฎหมาย โดยเปนผมสทธเหนอทรพยสนทซอขายกน หากผทมารบกวนนนเปนผไมมสทธตามกฎหมาย กหาเปนการรอนสทธไม เชน ด าซอบานจากแดงไปแลว ตอมาในเวลากลางคน มวยรนเมาสราเอากอนอฐมาขวางบานทกคน ดงนแมจะเปนการรบกวนผซอในการทจะครอบครองทรพยสนโดยปกตสข แตกไมใชการรอนสทธ เพราะวยรนเมาสราเหลานนไมใชผมสทธตามกฎหมายทจะมาขวางบาน ดงนน แดงไมตองรบผด หนาทของผซอ

จากลกษณะของสญญาซอขายทวา “ผซอตกลงจะใชราคาทรพยสนนนใหแกผขาย” ท าใหทราบไดวา เมอสญญาซอขายเกดขน ผซอมหนาททจะตองช าระราคาใหแกผขาย ซงตามปกตทวไปแลวเมอเกดสญญาซอขาย ผซอกตองช าระราคาทนท เวนแตคสญญาจะไดตกลงกนไวเปนประการอน เชน ด าเขาไปในรานซอตเยน ๑ เครอง ตกลงราคา ๘,๕๐๐ บาท ปกต ด า ตองช าระราคาทนทและรบมอบทรพยคอตเยน แตถาผขายไดตกลงยนยอมให ด า น าเงนมาช าระไดในวนรงขน ดงน ด า ไมตองช าระราคาในทนททสญญาเกดขนได

๘๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สญญาจะซอจะขาย สญญาซอขายทไดกลาวมาขางตนนน มชอเรยกเตมๆ ตามกฎหมายวา “สญญาซอ

ขายส าเรจบรบรณ” แตนกกฎหมายโดยทวไปนยมเรยกวา “สญญาซอขายเสรจเดดขาด” สญญาทง ๒ ประเภทน มลกษณะส าคญทแตกตางกน ดงนคอ

สญญาซอขายเสรจเดดขาด เปนการซอขายทกรรมสทธในทรพยสนเปลยนมอ หรอ โอนมายงผซอทนทอยางเดดขาดเมอการซอขายส าเรจบรบรณ การซอขายส าเรจบรบรณเมอใดนน นอกจากการตกลงกนแลว ตองพจารณาถงแบบของสญญาดวย ถาเปนการซอขายทรพยสนชนดทกฎหมายก าหนดใหมแบบแลว ตองท าใหถกแบบดวย เชน ซอขายอสงหารมทรพย ตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท การซอขายจงจะส าเรจบรบรณ ซงมผลท าใหกรรมสทธโอนเปลยนมอทนท แตหากไมท าใหถกตองตามแบบ สญญาซอขายกตกเปนโมฆะ

สญญาจะซอจะขาย เปนสญญาจะโอนกรรมสทธในทรพยสนจากผขายไปยงผซอใน เวลาภายหนา เชน ขาว ท าสญญาจะซอทดนจากเขยว โดยคสญญาทงสองฝายไดมเจตนาทจะไปท าหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทในภายหลง ดงน เปนสญญาจะซอจะขายทดน ซงเมอเกดขนแลว ไมมผลท าใหกรรมสทธโอนเปลยนมอ เพราะไมใชสญญาซอขายเสรจเดดขาด มผลเพยงวาเมอถงวนใดวนหนงในอนาคต ตามทคกรณไดตกลงไว คสญญาจะไดไปโอนกรรมสทธในทรพยสนกนอกครงหนง ดงนนในการท าสญญาจะซอจะขาย จงไมตองท าตามแบบแตอยางใด

แตสญญาจะซอจะขายอสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยชนดพเศษนน กฎหมาย ไดก าหนดใหตองมหลกฐานเปนหนงสอ หรอไดวางมดจ าไว หรอไดช าระหนบางสวนแลว จงจะสามารถฟองรองบงคบคดได

การทกฎหมายก าหนดใหตองมหลกฐานเปนหนงสอ หรอไดวางมดจ าไว หรอไดช าระ หนบางสวนน ไมใชเรอง “แบบ” ของสญญา เพราะแมไมท าตาม สญญาจะซอจะขายกสมบรณตามกฎหมายทกประการ หากตกเปนโมฆะแตอยางใดไม

แตผลของการไมท าประการใดประการหนงใน ๓ ประการน อาจท าใหคกรณไม สามารถฟองรองบงคบกนไดในกรณทฝายใดฝายหนงผดสญญา (ในกรณทจะตองใชสทธทางศาล) เชน ผจะขายผดสญญาไมยอมไปจดทะเบยนโอนกรรมสทธในทรพยสน

ตวอยาง ด าไดตกลงดวยวาจา จะขายตกแถวของตนใหแดง โดยจะไปท าการจด ทะเบยนโอนกรรมสทธใหในเดอน ถดไป พอถงก าหนด ด าผดสญญาไมยอมไปจดทะเบยนโอนกรรมสทธ ดงน แดงไมสามารถฟองตอศาลใหบงคบด า ไปจดทะเบยนโอนกรรมสทธได เพราะสญญาจะซอจะขายไมไดท าหลกฐานเปนหนงสอ ไมไดมการวางมดจ า และไมไดมการช าระหนบางสวนไว

๘๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ตารางเปรยบเทยบ สญญาจะซอจะขาย และสญญาซอขายเสรจเดดขาด

สญญาจะซอจะขาย

คอ การทคกรณตกลงกนในขนแรกเพยงวาจะท าสญญากนแลวเทานน สวนกรรมสทธจะโอนไปเมอคสญญาไดท าสญญาซอขายตามแบบในภายหลงอกครง ขอสงเกตเกยวกบสญญาจะซอจะขาย ๑) ตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายทตองรบผด หรอวางมดจ า หรอมการช าระหนบางสวน เพอเปนหลกฐานในการฟองรองบงคบคดตามสญญาจะซอจะขาย กรณนไมใช “แบบ” ของการท าสญญาจะซอจะขาย - หลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายทตองรบผด หากจะฟองใหสงมอบทรพยสนหรอฟองใหมการไปจดทะเบยนในภายหลงกตองลงลายมอชอผจะขาย แตหากตองการฟองใหช าระราคาทรพยสนกตองลงลายมอชอผจะซอเปนส าคญ หรอ - การวางมดจ า มดจ าตองเปนเงนหรอทรพยสนทมคาเพอเปนหลกฐานในการท าสญญาหรอปฏบตตามสญญา หากมการวางมดจ าแลวโดยฝายผจะซอหรอฝายผจะขายกตาม ตางฝายตางกสามารถฟองบงคบคดกนไดโดยไมค านงวาฝายใดจะเปนผวางมดจ า หรอ - การช าระหนบางสวน อาจเปนการสงมอบทรพยสนบางสวนใหแกผจะซอโดยผจะขาย หรอการช าระราคาโดยผจะซอกได หากมการกระท าดงกลาวไมวาจะโดยผซอหรอผขาย คกรณทงสองฝายตางกฟองรองบงคบคดได ๒) ผจะขายไมจ าเปนตองเปนเจาของทรพยสนในขณะท าสญญา แตถาถงก าหนดโอนแลวไมอาจโอนกรรมสทธได ผขายตองชดใชคาเสยหายใหแกผจะซอ

สญญาซอขาย เสรจเดดขาด

คอ คกรณตกลงกนทกเรองโดยเสรจสมบรณและมการระบทรพยสนทขายแนนอน เรยกกนวาม “ทรพยเฉพาะสง” เกดขน และสญญาซอขายตองไมมเงอนไขเงอนเวลาประวงการโอนกรรมสทธ - การซอขายอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยชนดพเศษ อนไดแก เรอมระวาง 5 ตน แพ และสตวพาหนะ จะตองท าตามแบบ กลาวคอจะตองท าเปนหนงสอและน าไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท เพอใหมผลในการโอนกรรมสทธ ถาไมท าสญญาซอขายยอมตกเปนโมฆะ - สวนการซอขายสงหารมทรพยทวไปไมตองท าตามแบบเพยงแตตกลงระบตวทรพยเปนทแนนอนกเพยงพอตอการโอนกรรมสทธแลว แตหากท าการซอขายสงหารมทรพยทวไปทมราคาตงแต 20 ,000 บาทขนไปตองมหลกฐานตอไปนอยางใดอยางหนง มฉะนนไมอาจจะฟองบงคบคดตามสญญาได ซงหลกฐานดงกลาวมลกษณะเชนเดยวกบกรณของสญญาจะซอจะขาย คอ -หลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอฝายทตองรบผด หรอ -การวางมดจ า หรอ -การช าระหนบางสวน

๙๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๒ สญญาให สญญาใหเปนเอกเทศสญญาชนดหนง จงตองน าเอาหลกทวไปในการท านตกรรมมาใชบงคบดวย ไมวาจะเปนเรองการแสดงเจตนาจะตองไมเกดจากความส าคญผด ถกฉอฉล หรอถกขมข วตถประสงคของสญญาจะตองไมขดตอกฎหมาย ไมพนวสย และไมขดตอความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน และตองท าใหถกตองตามแบบของนตกรรม ไมเชนนนสญญาอาจจะไมสมบรณใชบงคบไมได หรอตกเปนโมฆะกได ๓.๒.๑ ความหมายของสญญาให “สญญาให” คอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผให โอนทรพยสนของตนใหโดยเสนหาแกบคคลอกคนหนงเรยกวา ผรบ และผรบยอมรบเอาทรพยสนนน ซงตองพเคราะหเจตนาขณะใหเปนขอส าคญ ๓.๒.๒ สญญาใหมลกษณะดงตอไปน

๑) สญญาให ตองมบคคล ๒ ฝาย หรอเปนสญญา ๒ ฝาย ฝายหนงคอ ผให อกฝายหนงคอ ผรบ โดยผใหตองโอนกรรมสทธในทรพยสนของตนโดยเสนหาใหแกผรบ

๒) สญญาใหไมใชสญญาตางตอบแทน ซงแตกตางกบสญญาซอขาย หรอสญญาแลกเปลยนเพราะผใหใหทรพยสนแกผรบโดยเสนหา โดยผรบไมตองเสยคาตอบแทน คงรบเอาประโยชนจากผใหเพยงฝายเดยวเทานน โดยไมตองท าหนาท ถามคาตอบแทนการใหหรอมประโยชนอยางอนเขามาเกยวพนดวย สญญานนกจะมใชสญญาให อาจกลายเปนสญญาซอขาย สญญาแลกเปลยน หรอ สญญาอนๆ ทมผลตามกฎหาย อยางไรกตาม การทผรบเกดความรสกระลกบญคณของผให ตอมาภายหลงไดน าทรพยสนมายกใหเปนการตอบแทนกยงเปนสญญาใหอยนนเอง มใชสญญาแลกเปลยนแตอยางใด

๓) ถาผใหแสดงเจตนาฝายเดยววาไดยกทรพยสนใหแกผรบ โดยทผรบม ไดแสดงเจตนารบ กไมเปนการยกให และผแสดงเจตนาใหยอมไมผกพนตามเจตนาทไดแสดงไวนน ถอวาสญญาใหยงไมเกด

๔) ผใหตองโอนกรรมสทธในทรพยสนใหแกผรบ ดงนนหากผใหไมมกรรมสทธในทรพยสนทให ผรบโอนกไมไดกรรมสทธ ตามหลกผรบโอนมามสทธดกวาผโอน ๓.๒.๓ ความสมบรณของสญญาให

การใหนนยอมสมบรณเมอสงมอบทรพยทให การสงมอบทรพยสนทใหนนจะเปน การแสดงออกดวยการกระท าหรอดวยวาจาและไมวาโดยตรงหรอโดยปรยายกยอมใชได

ขอยกเวนหลกทวาการใหจะสมบรณตอเมอสงมอบทรพยสนแกผรบ มดงน ๑) การมสทธอนมหนงสอตราสารเปนส าคญ ถาไมไดสงมอบตราสารใหแกผรบและมไดมหนงสอบอกกลาวแกลกหนแหงสทธนนการใหยอมไมสมบรณ สทธอนมตราสารเปนส าคญมหลายอยางดวยกน เชน ใบประกอบการคา สทธตามใบสง สทธตามใบโอนหนของหางหนสวนและบรษท หรอสทธในเรองตวเงน เปนตน เชน นาย ก. โอนหนในบรษทใหแกนาย ข. นาย ข. ยอมรบเอาหนดงกลาวสญญาใหเกดขนแลว หากจะท าใหการโอนหนดงกลาวสมบรณ นาย ก. ตองสงมอบหนใหแกนาย ข นอกจากนนนาย ก. จะตองท าหนงสอบอกกลาวการโอนหนใหแกนาย ข. ไปยงบรษท

๙๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ดวย การใหจงจะสมบรณ ๒) การใหอสงหารมทรพย หรอสงหารมทรพยชนดพเศษ ซงในการซอขายกนตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท การใหทรพยดงกลาวจะสมบรณไดนนกตองมการท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทเชนเดยวกน หากไมท าตามแบบดงกลาว การใหกไมสมบรณ เวนแตเปนการยกใหเปนสาธารณสมบตของแผนดน จะมผลสมบรณทนทแมไมไดท าตามแบบกตาม ๓) ค ามนวาจะใหทรพยสนนน ถาไมไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทผจะใหยอมไมผกพนในการทจะสงมอบทรพยสนนนแกผรบ ไมวาทรพยสนทจะใหหรอใหค ามนวาจะใหนนจะเปนอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยชนดใดกตาม หากไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยนแลวการใหยอมผกพนใหผใหตองสงมอบทรพยสนแกผรบ ถาผใหไมสงมอบทรพยสนแกผรบ ผรบชอบทจะเรยกใหสงมอบตวทรพยสนหรอราคาแทนทรพยสนได แตผรบจะเรยกคาสนไหมทดแทนอยางหนงอยางใดดวยไมได เพราะสญญาใหไมใชสญญาตางตอบแทน ๔) การใหโดยการปลดหนใหแกผรบหรอดวยการช าระหนซงผรบคางช าระอยกได ในกรณน การใหยอมสมบรณโดยไมตองสงมอบทรพยสนใหแกผรบแตอยางใด เพยงแตแสดงเจตนาปลดหนดวยวาจากเปนการเพยงพอแลว ยกเวนกรณทกฎหมายบงคบวาตองท าเปนหนงสอ การปลดหนกตองท าเปนหนงสอดวย หรอตองเวนคนเอกสารอนเปนหลกฐานแหงหนใหลกหน หรอขดฆาเอกสารนน จงจะสมบรณ นอกจากนอาจใหดวยการช าระหนทผรบคางช าระอยกได โดยไมตองสงมอบทรพยสนใหแกผรบ (ช าระหนแทนให) ๓.๒.๔ การใหอนมภาระตดพน การใหทมภาระตดพนคอ การใหโดยมเงอนไขวาผรบจะตองปฏบตหรอมภาระบางอยางทจะด าเนนการตอไปเกยวกบการใหนน ภาระทมอยเหนอทรพยสนทวานน เชน จ านอง จ าน า และภาระตดพนนอาจมอยกอนการให เชน ผใหยกทดนซงตดจ านองใหแกผรบ หรอเปนเงอนไขทท าขนส าหรบการใหนนเองกได และผทรบเอาทรพยสนทมภาระตดพนยอมรบเอาไปทงสทธในทรพยสนและหนาททจะตองปลดเปลองภาระตดพนนนดวย ๓.๒.๕ การถอนคนการให ปกตเมอสญญาใหเกดขนแลว และมการสงมอบทรพยสนแกกนเสรจเดดขาดไปแลว ผใหจะเรยกทรพยสนนนคนไมได เวนแตผรบท าผดเงอนไขของสญญาให หรอถอนคนการใหเพราะเหตผรบประพฤตเนรคณในกรณใดตอไปน ๑) ผรบไดประทษรายตอผใหเปนความผดอาญารายแรงตามประมวลกฎหมายอาญา เวนแตเปนการกระท าโดยปองกนอนชอบดวยกฎหมาย ๒) ผรบท าใหผใหเสยชอเสยงหรอหมนประมาทผใหอยางรายแรง โดยถอเอาตามความรสกของคนธรรมดาทวไปวาจะเปนการรายแรงหรอไม และการกระท าเชนวานไมจ าเปนทจะตองเปนความผดทางอาญา ถาเปนการวากลาวกนอยางธรรมดาหรอใชค าไมสภาพเทานน ไมถอวาเปนเหตเนรคณ เชน ดาบดาลบหลง หรอบอกมารดาวาตดแมตดลกกน ไมถอวาเปนถอยค าหมนประมาท เปนเพยงถอยค าทลกไมสมควรพดกบผซงเปนบพการเทานน ไมถอวาเปนการประพฤตเนรคณ

๙๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓) ผไดรบบอกปดไมยอมใหสงของจ าเปนเลยงชวตแกผใหในเวลาทผใหยากไร โดยผรบสามารถจะใหได โดยพจารณาจากฐานะและสภาพของผให นอกจากนนจะตองปรากฏวาผใหไดขอสงของจ าเปนตอผรบดวย และผรบมสงของจ าเปนพอสามารถจะใหไดตามทผใหขอความอปการะนนแตผรบไดบอกปดไมยอมให ผใหจงสามารถถอนคนการใหเพราะเหตเนรคณได หากผใหไมยอมขอแมยากไรเพยงใดกตามและผรบไดทราบถงความเปนอยของผใหแลว จะถอวาผรบประพฤตเนรคณเพอเปนเหตใหผใหถอนคนการใหเพราะเหตเนรคณไมได แตแมจะปรากฏวาผใหยากไรจรง การใหสงของจ าเปนเลยงชวตกไมจ าตองใหเปนจ านวนมากจนเปนเหตใหผรบเดอดรอน แตเปนการใหตามควรแกฐานะของผรบทจะใหได ไมถงกบเปนการปฏเสธการให หรอการชวยเหลอโดยสนเชง การจะถอนคนการให เพราะเหตผรบประพฤตเนรคณ เพราะเหตใดเหตหนงดงทกลาวมานนจะตองเปนเรองทผรบเองเนรคณตอผใหมใชเครอญาตหรอคสมรสของผรบท าตอผให กรณทไมอาจถอนคนการใหเพราะเหตเนรคณได ในบางกรณแมผรบจะประพฤตเนรคณแตผใหหรอทายาทของผใหกไมสามารถถอนคนการให ดงจะไดกลาวตอไปน ๑) เมอผใหตายโดยมไดฟองคดไวกอน เวนแตเปนกรณทผรบเปนผฆาผใหโดยเจตนา หรอเปนเพราะกอนตายผรบไดกดกนผใหไวมใหถอนคนการให ๒) เมอผใหแสดงการใหอภยแกผรบในเหตเนรคณนนแลวไมวาโดยตรงหรอโดยปรยาย หรอเมอเวลาลวงพนไปแลวหกเดอนนบแตบคคลผชอบจะเรยกถอนคนการให ไดทราบถงเหตเนรคณแลวแตมไดถอนคนการให แตไมวาจะทราบหรอไมกตามตองฟองคดถอนคนการใหภายใน 10 ป หลงจากเหตเนรคณเชนวานนไดเกดขน ๓) เมอผใหไดใหทรพยสนนนเปนบ าเหนจสนจางโดยแท หมายถง การใหในเชงตอบแทนกรณทผรบไดกระท าการแกผใหอนมลกษณะทเหนไดวามใชการท าใหกนเปลาๆ แกผให และผรบไดกระท าไปโดยไมคดคาจาง เปนคาตอบแทนทผรบท าการใหแกผใหโดยไมมขอตกลงไวกอนวาจะตองใหสนจาง เชน คาทปทใหแกบรกรในโรงแรมหรอรานอาหาร ถามเหตเนรคณเกดขนผใหจะถอนคนการใหเพราะเหตผรบเนรคณไมได ๔) เมอผใหไดใหสงทมคาภาระตดพน ๕) เมอผใหไดใหโดยหนาทธรรมจรรยา หมายถง การใหทผ ใหไมมหนาทตามกฎหมายทจะตองใหแกผรบแตผให ใหไปเพราะส านกในทางศลธรรมวาควรจะให หรอหนาทตามหลกศลธรรม เชน มารดาใหเงนบตรไปโรงเรยน ๖) เมอผใหไดใหในการสมรส คอ การใหทรพยสนแกผรบเนองในการสมรส อาจจะเปนการใหกอน ขณะหรอหลงจากสมรสกได แตตองเปนการใหในการสมรส เชน ใหของรบไหว เปนตน ผใหจะถอนคนการใหเพราะเหตเนรคณไมได เมอมการถอนคนการใหแลวผรบตองสงทรพยสนทใหนนตามกฎหมายเรองลาภมควรได เชน นาย ก. ใหเงนนาย ข. จ านวน 10,000บาท ตอมานาย ข. ประพฤตเนรคณ นาย ก. ถอนคนการให ขณะทนาย ก. เรยกคน เหลอเงน 500 บาท นาย ข. กคนเงนใหแกนาย ก. 500 บาทเทานน หรอถานาย ข. ใชหมดไปแลวกไมมอะไรทจะคนให

๙๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๓ สญญายม ๓.๓.๑ ความหมายของสญญายม เปนเอกเทศสญญาทคสญญาทบคคลฝายหนงเรยกวา “ผใหยม” ใหบคคลอกฝายทเรยกวา “ผยม” ใชสอยทรพยสนสงใดสงหนงไดเปลา และจะคนเมอไดใชสอยทรพยนนเสรจแลว สญญายมม ๒ ประเภท คอ ๑) สญญายมใชคงรป ๒) สญญายมใชสนเปลอง แมสญญาทงสองจะบรบรณเมอสงมอบทรพยสนทยมและเปนสญญาไมตางตอบแทนเชนเดยวกน แตกมลกษณะทแตกตางกนอย ดงตอไปน

สญญายมใชคงรป สญญายมใชสนเปลอง ๑. จะตองคนทรพยสนอนเดยวกบทยม ๑. ไมตองคนทรพยสนอนเดยวกบทยมไป แต

จะตองคนทรพยสนทเปนประเภท ชนด และปรมาณเดยวกนกบทรพยสนทยม

๒. กรรมสทธไมโอนไปยงผอน ๒. กรรมสทธโอนไปยงผยม ๓. ไมมคาตอบแทน (หากมคาตอบแทนอาจกลายเปนสญญาเชาทรพยหรอสญญาไมมชออยางอน)

๓. อาจมคาตอบแทนได เชน ดอกเบยในสญญากยมเงน

๓.๓.๒ การกยมเงน การกยมเงนเปนการยมใชสนเปลองแบบหนง เพยงแตมบทบญญตทเปนพเศษ กลาวคอ

๑) การกยมเงนกวา ๒,๐๐๐ บาทขนไป ถาไมมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสอ และลงลายมอชอผก จะฟองรองบงคบคดไมได คอ จะเอาพยานบคคลมาสบวามการกยมเงนกนไมได ๒) การใหกโดยเรยกดอกเบยเกนรอยละ ๑๕ ตอป มความผด ดอกเบยทงหมดตกเปนโมฆะ แตผกยงมหนาทช าระเงนตนคน เชน นายไกไดท าสญญากเงนนายไข เปนเงนจ านวน ๑๐๐,๐๐๐ บาท และสญญาระบวานายไก ยนยอมใหนายไขคดดอกเบยรอยละ ๕ ตอเดอน (รอยละ ๖๐ ตอป) เมอครบก าหนดช าระหน นายไขจงทวงเงนตนพรอมดอกเบยตามสญญา นายไกไมยอมให นายไขจะฟองเรยกดอกเบยไมได คงเรยกคนไดแตเฉพาะเงนตนเทานน ขอสงเกต หากกยมเงนกนโดยมไดตกลงเรองดอกเบยจะเรยกดอกเบยไมได แตหากกยมเงนกนและก าหนดดอกเบยไวโดยมไดก าหนดอตรากใหเสยดอกเบยในอตรารอยละ ๗.๕ ตอป ลกษณะของ “หลกฐานเปนหนงสอ”

๑) หลกฐานเปนหนงสอดงกลาวไมจ าเปนตองระบชดแจงวาเปนหนเงนกแตตองมขอความทแสดงวาผกไดรบเงนไปและจะใชเงนคน ไมจ าเปนตองท าในรปแบบของสญญาทตองมลายมอชอของผใหก ไมจ าเปนตองเปนกรณทผกเจตนาท าใหไวแกผใหก อาจจะเปนเอกสารหรอจดหมายทผกมไปถงผอน ไมจ าเปนวาจะตองเปนกรณทผกไดท าโดยมเจตนาจะใชเปนหลกฐานแหงการก และไมจ าเปนตองเปนเอกสารเพยงฉบบเดยวอาจเปนเอกสารหลายฉบบทน ามาสบประกอบกนกได

๙๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) ผกตองลงลายมอชอในหนงสอนน การลงลายมอชอของผกดงกลาว ผกอาจจะใชวธลงลายพมพนวมอ แกงได หรอตราประทบกได แตจะตองมพยานลงลายมอชอรบรอง ๒ คน จงจะถอวาเปนการลงลายมอชอผก และชอทลงในเอกสารหลกฐานนนอาจเปนชอเลนกได

๓) หลกฐานแหงการกยมนนไมจ าเปนตองมในขณะท าสญญากยมกได อาจจะมขนกอนท าสญญากได แตจะตองมกอนฟองเรยกเงนตามสญญากยม

๔) การกยมทไมมหลกฐานการกยมเปนหนงสอดงกลาว นอกจากจะฟองรองผกไมไดแลวยงยกขนเปนขอตอสคดไมไดดวย

ฉะนน ค าวา “หลกฐานในการฟองรองบงคบคด” กบ “แบบ” ของนตกรรมนนเปนคนละเรองกน เนองจาก “แบบ”เปนสงทกระทบตอความสมบรณของนตกรรม สวน “หลกฐานในการฟองรองบงคบคด” แมจะไมไดมการท าขน นตกรรมกยงคงสมบรณเพยงแตจะฟองรองบงคบคดไมได ดงนนหากมการกยมเงนกนเกนกวา ๒,๐๐๐ บาท ดวยวาจามไดท าหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอผก หากผกมการช าระเงนกไปแลวจะอางการช าระหนทไมมหลกฐานดงกลาวเพอเรยกเงนคนไมได เพราะสญญากยงคงสมบรณอยนนเอง

หลกเกณฑในขอนกฎหมายก าหนดขนเปนพเศษเฉพาะกรณยมเงนเทานน เนองจากเปนสญญาทบคคลท ากนมาก จงเหนควรบงคบใหตองมหลกฐานเปนหนงสอเพอความสะดวกในการพจารณาของศาล

เปรยบเทยบหลกฐานเปนหนงสอและแบบของนตกรรม

เกณฑ แบบ หลกฐานเปนหนงสอ เวลาในการท า ขณะท านตกรรม เวลาใดกไดแตตองมกอน

ฟองรองบงคบคด รปแบบ ตองมขอความครบถวนตามทกฎหมาย

ก าหนด พรอมกบลงลายมอชอผทเกยวของทกฝาย

มเพยงขอความทพอฟงไดกเพยงพอแลวและอาจอยในรปของจดหมาย บนทกประจ าวน ทงนการลงลายมอชอกเฉพาะแตฝายทตองรบผดเทานน

ผล ถาไมท าตามยอมกระทบความสมบรณของนตกรรม

นตกรรมสมบรณแตไมสามารถฟองรองบงคบคดได

๓.๓.๓ สญญากยมเงนม ๒ ลกษณะ ๑) สญญากยมเงนทไมคดดอกเบย ดงกลาวมาแลววาสญญายมใชสนเปลองนน จะเปนสญญาทมคาตอบแทนหรอไมกไดส าหรบสญญายมเงน หากไมคดดอกเบยกเปนสญญาไมมคาตอบแทน เวลาสงคนทรพยกสงคนเฉพาะเงนทมจ านวน เทากบทยมมา ๒) สญญากยมเงนทคดดอกเบย

๙๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

“ดอกเบย” คอ คาตอบแทนทผยมเงนใหแกผใหยมเงน เพอตอบแทนการทตนไดใชหรอไดรบประโยชนจากเงนทไดยมไป

ดอกเบยดงกลาวนจะเปนเงนตรา หรอจะเปนทรพยสนอยางอนกได แตโดยมากทท า กนมกจะคดดอกเบยเปนเงนตรา

ในการคดดอกเบยนน คสญญาจะคดดอกเบยเกนกวารอยละ ๑๕ ตอปไมไดแตในขอ น มกรณยกเวนหากเปนการคดดอกเบยเงนใหกยมของสถาบนการเงนอนมกฎหมายพเศษ ก าหนดใหสามารถคดดอกเบยไดสงกวารอยละ ๑๕ ตอปได

“การคดดอกเบยทบตน” หมายความวา นอกจากจะคดดอกเบยในตนเงนทกยมกน แลวยงคดดอกเบยทคางช าระไดอกดวย ซงมผลท าใหดอกเบยนนเพมจ านวนขนอยางรวดเรวซงไมเปนธรรมตอผกยมนก กฎหมายจงไดก าหนดหามคดดอกเบยทบตนไว แตกมกรณยกเวนอย ๒ ประการคอ (๑) คสญญาไดตกลงกนไวเปนหนงสอวา ใหคดดอกเบยทบตนไดในกรณทดอกเบยไดคางช าระไมนอยกวาปหนงแลว (๒) กรณมประเพณการคาขายใหคดดอกเบยทบตนได เชน ขอตกลงทยอมใหธนาคารพาณชยคดดอกเบยทบตนได เปนขอตกลงตามประเพณการคาทค านวณดอกเบยทบตนในบญชเดนสะพดจงใชไดไมเปนโมฆะ ๓.๓.๔ การน าสบการช าระหนเงนก เมอผกไดช าระหนเงนกใหแกผใหกไปแลว หากตอมาภายหลงผกถกเรยกใหช าระเงนกอก การน าสบการช าระหนเงนกของผกดงกลาวตองแยกพจารณาวาการกนนไดมการท าหลกฐานการกยมเงนไวหรอไม หากไมมการท าหลกฐานการกไว การน าสบการใชเงนดงกลาว ผกสามารถน าสบไดโดยไมตองอาศยหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผใหกแตอยางใด แตหากการกยมนนเปนการกยมทมการท าหลกฐานการกยมเปนหนงสอไวแกกน แมกฎหมายจะไมไดบงคบวาตองมหลกฐานเปนหนงสอกตาม เชน กยมเงนกนเพยง ๑,๐๐๐ บาท แตคสญญาไดท าหลกฐานการกยมไวเปนหนงสอลงลายมอชอคสญญาทงสองฝาย การทผกจะน าสบวาตนไดช าระหนเงนกใหแกผใหกไปแลว ผกตองมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอผใหกมาแสดง หรอไดมการแทงเพกถอนลงในแอกสารนน หรอไดมการเวนคนเอกสารอนเปนหลกฐานแหงการกยมนนแลว และการน าสบการเวนคนส าเนาไมได การน าสบการใชเงนทตองมหลกฐานเปนหนงสอลงลายมอชอผใหก ฯลฯ ดงกลาว บงคบเฉพาะการน าสบการช าระหนกยมดวยเงนเทานน ไมรวมถงการช าระดวยของอยางอน และใชเฉพาะการน าสบการช าระตนเงนเทานน ดงนนหากจะน าสบการช าระดอกเบยของเงนก กไมตองมหลกฐานเปนหนงสอมาแสดงแตอยางใด ผกสามารถน าสบพยานบคคลวามการช าระดอกเบยแลวได ๓.๔ ประกนดวยบคคลและทรพย โดยปกตนน สญญาจะกอใหเกดความผกพนระหวางบคคล ๒ ฝาย คอ ฝายลกหนและฝายเจาหน ฝายลกหนมหนาททจะตองช าระหนใหแกเจาหนตามสญญา เชน ในสญญากยมเงน ผกเปนลกหนมหนาทช าระหนในเมอหนถงก าหนด ถาลกหนไมช าระหน เจาหนยอมไดรบความเสยหาย ดงนนเพอทจะใหเจาหนมความมนใจวาจะตองไดรบช าระหนคนแนนอน เจาหนบางรายจงไม ยอมให

๙๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ลกหนกยมเงนถาไมมหลกประกน หลกประกนมอย ๒ ประเภท คอ

๑) การประกนดวยบคคล คอ การทมบคคลภายนอกยอมผกพนตนตอเจาหน โดยรบรองวาถาลกหนไมช าระหน ตนจะใชหนให ซงเรยกวา “ผค าประกน” ๒) การประกนดวยทรพย คอ การท เจาหนมสทธทจะรบช าระหนของตนจากทรพยสนบางอยางซงอาจเปนของลกหนหรอของบคคลอนกได การประกนดวยทรพยนม ๒ ประเภท คอ การจ านองและการจ าน า ๓.๔.๑ สญญาค าประกน “สญญาค าประกน” คอ สญญาซงบคคลภายนอกคนหนงเรยกวา ผค าประกน ยอมผกพนตนตอเจาหนคนหนงวาจะช าระหนใหในเมอลกหนไมช าระหนนน สญญาค าประกนเปนการประกนการช าระหนดวยบคคล มผลใหเจาหนมบคคลสทธทจะเรยกใหผค าประกนช าระหนได โดยบงคบเอาจากทรพยสนทวๆ ไปของผค าประกน ซงตางจากสญญาจ านองและสญญาจ าน าทเปนการประกนดวยทรพย โดยเจาหนจะมทรพยสทธคอมสทธเหนอทรพยทจ านองหรอจ าน าเทานน ถาไมไดตกลงไวเปนพเศษ จะไปบงคบช าระหนจากทรพยสนอนของผจ านองหรอผจ าน าไมได สญญาค าประกนมลกษณะดงน คอ ๑) เปนเรองทผค าประกนท าสญญาผกพนตนตอเจาหนวาจะช าระหนใหเมอลกหนไมช าระหน หลกประกนประเภทหนงทนยมท ากนกคอ การใหบคคลภายนอก ซงอาจเปนบคคลธรรมดาหรอนตบคคลกได มาท าสญญาผกพนตนตอเจาหนวาจะช าระหนใหแทนหากลกหนไมช าระหนนน ซงเรยกวา “สญญาค าประกน” ทตองมบคคล ๓ ฝายคอ เจาหน ลกหน และผค าประกน เชน เอกกเงนโท ๙๐๐,๐๐๐ บาท โดยมตรค าประกนรบรองแกโทวาถาเอกไมช าระหน ตรจะช าระหนใหแทน สญญาค าประกนเปนสญญาระหวางบคคลภายนอกกบเจาหนตกลงท าสญญากนโดยไมตองไดรบความยนยอมจากลกหนกอน ๒) สญญาค าประกนเปนสญญาอปกรณ สญญาอปกรณ หมายถง สญญาประกอบกบสญญาหลกหรอสญญาประธาน ซงกคอสญญากยมนนเอง ดงนนการเกดขนและความเปนอย รวมทงความสมบรณของสญญาค าประกนนน นอกจากจะตองขนอยกบความสมบรณของสญญาค าประกนเองแลว ยงตองพจารณาถงความสมบรณของสญญาหลกหรอสญญาประธานอกดวย คอ ตองมหนระหวางลกหน และหนนนเปนหนทสมบรณบงคบไดตามกฎหมาย โดยหนนนจะเกดจากสญญาหรอละเมดกได หากสญญาประธานเปนสญญาไมสมบรณ หรอตกเปนโมฆะเสยแลว สญญาค าประกนซงเปนสญญาอปกรณกจะมไมได เชน สญญากตกเปนโมฆะเพราะมวตถประสงคขดตอกฎหมาย สญญาค าประกนหนเงนกนนยอมใชไมไดเชนเดยวกน ๓.๔.๑.๑ แบบของสญญาค าประกน

สญญาค าประกนเปนสญญาทไมตองมแบบ แตสญญาค าประกนตองมหลกฐานเปน หนงสอ ลงลายมอชอผค าประกนเปนส าคญ มฉะนนจะฟองรองบงคบคดไมได

การฟองรองบงคบคดไมไดนน หมายความวา เจาหนจะฟองใหผค าประกนช าระหน

๙๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แทนลกหนไมได หากไมมหลกฐานเปนหนงสอ แตเจาหนยงคงสามารถฟองใหลกหนช าระหนตามมลหนสญญาประธานได อยางไรกตาม หนประธานนอาจเปนหนในอนาคตกได เชน หนตามสญญาเงนก เบกเงนเกนบญช หนอนเกดจากลกจางไปท าความเสยหาย หรอหนอนเกดจากขาราชการลงไปศกษาตอตางประเทศแลวท าผดสญญา เปนตน ๓.๔.๑.๒ ความรบผดของผค าประกน เมอหนถงก าหนดช าระแลว ลกหนไมช าระหน กถอวาลกหนผดนด และเมอลกหนผดนดลงเมอใด เจาหนชอบทจะเรยกใหผค าประกนช าระหนไดเมอนน เชน เอกกเงนโท ๙๐๐,๐๐๐ บาท ก าหนดช าระหนวนท ๑๕ ธนวาคม ๒๕๕๖ โดยมตรเปนผค าประกน เมอถงก าหนดช าระหน ลกหนไมช าระหน ถอวาลกหนผดนด โท เจาหนจงมสทธทจะเรยกใหตรผค าประกนช าระหนแทนลกหนได แมเจาหนมสทธเรยกรองใหผค าประกนช าระหนไดเมอลกหนผดนด แตผค าสามารถเกยงใหเจาหนไปเรยกรองเอาจากลกหนกอนกได เวนแตลกหนจะถกศาลพพากษาใหเปนคนลมละลายเสยแลว หรอเมอไมปรากฏวาลกหนไปอยแหงใดในพระราชอาญาเขต และเมอผค าประกนไดใชสทธเกยงใหเจาหนไปเรยกรองเอาจากลกหนแลว แตเจาหนเรยกรองเอาจากลกหนไมได ผค าประกนกยงสามารถเรยกใหเจาหนไปรบช าระหนจากทรพยสนของลกหนกอนได หากผค าประกนสามารถพสจนไดวาลกหนนนมทางทจะช าระหนได และการทจะบงคบใหลกหนช าระหนนนไมเปนการยากเพราะหนนนไมใชหนของผค าประกนเอง อยางไรกตาม ความรบผดของผค าประกนในเมอลกหนไมช าระหนน โดยปกตยอมไมเกนความรบผดของลกหน ๓.๔.๑.๓ สทธของผค าประกน เมอผค าประกนไดช าระหนใหแกเจาหนแทนลกหนไปแลว ผค าประกนกมสทธทจะไลเบยเอาจากลกหนได เพอตนเงนกบดอกเบยและเพอความเสยหายอยางใดๆ อนเกดจากการค าประกนนนดวย เชน เอกกเงนโท ๙๐,๐๐๐ บาท โดยมตรเปนผค าประกน เมอหนถงก าหนดช าระเอกผดนด ไมช าระหน และมดอกเบยคางช าระ ๙,๐๐๐ บาท เจาหนเรยกตร ผค าประกนช าระหนแทน ตรตองช าระทงตนเงนและดอกเบยรวม ๙๙,๐๐๐ บาท เมอช าระไปแลว ตรกมสทธไลเบยจากเอกเปนจ านวนเงน ๙๙,๐๐๐ บาท นอกจากน หากตรไมมเงนช าระหน ๙๙,๐๐๐ บาท ตองไปกเงนมาเสยดอกเบยไป ๑,๐๐๐ บาท เงน ๑,๐๐๐ บาทนเปนความเสยหายอยางใดๆ อนเกดจากการค าประกน ซงตรมสทธทจะไลเบยเอาจากเอกไดดวย รวมทงสน ๑๐๐,๐๐๐ บาท ๓.๔.๑.๔ ความระงบแหงสญญาค าประกน สญญาค าประกนจะระงบสนไปดวยสาเหตตางๆ ดงตอไปน คอ ๑) เมอหนของลกหนระงบสนไป เมอสญญาค าประกนนนเปนสญญาอปกรณ ความเปนอยและความสมบรณของสญญาอปกรณยอมขนอยกบสญญาประธานดวย ดงนน หากหนของลกหนซงเกดจากสญญาประธานไดระงบสนไป สญญาค าประกนซงเปนสญญาอปกรณยอมระงบสนไปดวย เชน เมอถงก าหนดช าระหนลกหนยนยอมช าระหนใหเจาหน สญญาค าประกนยอมระงบไปโดยปรยาย ๒) เมอผค าประกนบอกเลกการค าประกนส าหรบกจการทตอเนองกนหลายคราว

๙๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

โดยหลกแลวเมอผค าประกนท าสญญาค าประกนแลว ยอมตองผกพนตามสญญาค าประกนนนจนกวาหนประธานจะระงบไป ผค าประกนไมสามารถบอกเลกสญญาค าประกนโดยทเจาหนมไดยนยอมไมได เพราะการทเจาหนยนยอมใหลกหนกเงนหรอกอหนขนนน กเพราะเจาหนเชอถอในเครดตของผค าประกน ถาไมมผค าประกนเจาหนอาจจะไมใหลกหนกเงนหรอกอหน ขนได ดงนน หลกในเรองค าประกนจงหามผค าประกนบอกเลกสญญาค าประกนตามอ าเภอใจโดยปราศจากความยนยอมของเจาหน อยางไรกตาม มการค าประกนกจการบางประเภททกฎหมายใหสทธผค าประกนไวโดยเฉพาะในอนทจะบอกเลกสญญาได คอกจการทตอเนองกนไปหลายคราว ไมมจ ากดเวลาเปนคณแกเจาหน เชน ท าสญญาค าประกนการท างานของลกหนวา หากลกหนปฏบตตามหนาทตวแทนขายประกนชวต ผดระเบยบท าใหโจทกไดรบความเสยหายมากนอยเทาใด ยอมรบผดชดใชทงสน เปนการค าประกนไมมก าหนดเวลา ผค าประกนสามารถบอกเลกสญญาได ความเสยหายทเกดขนภายหลงบอกเลกสญญาแลว ผค าประกนไมตองรบผด ๓) เมอเจาหนยอมผอนเวลาใหกบลกหน การผอนเวลาของเจาหนทใหแกลกหนนนจะกอใหเกดความเสยหายแกผค าประกนหลายประการ ดงนนกฎหมายจงบญญตใหผค าประกนหลดพนจากความรบผด ในกรณทเจาหนผอนเวลาใหแกลกหนโดยไมไดรบความยนยอมจากผค าประกน เชนสญญากยมระบใหลกหนช าระหนในวนท ๑๕ ธนวาคม ๒๕๕๖ เมอถงก าหนดช าระ ลกหนขอผดผอนการช าระหน เจาหนยอมใหผอนช าระหนออกไปจนถงวนท ๒ มนาคม ๒๕๕๗ โดยไมไดรบความยนยอมจากผค าประกน ดงนสญญาค าประกนยอมระงบไป ๔) เมอเจาหนไมยอมรบช าระหนจากผค าประกน เมอหนถงก าหนดช าระ แมเจาหนจะยงมไดทวงถามใหลกหนปฏบตการช าระหน ผค าประกนกมความผกพนตามสญญาทจะตองช าระหนแลว และเมอผค าประกนขอช าระหน หากเจาหนปฏเสธไมยอมรบช าระหนโดยไมมเหตอนจะอางกฎหมายไดแลว ผค าประกนยอมหลดพนจากความรบผด ๓.๔.๒ สญญาจ านอง “สญญาจ านอง” คอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผจ านอง เอาทรพยสนตราไวแกบคคลอกคนหนง เรยกวา ผรบจ านอง เพอเปนประกนการช าระหน โดยไมสงมอบทรพยสนนนใหแกผรบจ านอง ๓.๔.๒.๑ ลกษณะของสญญาจ านอง มดงนคอ ๑) เปนเรองทผจ านองน าทรพยสนไปตราไวแกผรบจ านองเพอประกนการช าระหน สญญาจ านองกมลกษณะคลายกบสญญาค าประกน กลาวคอ เปนเรองของสญญาทมขนมาเพอประกนการช าระหน ตางกนตรงทวาสญญาจ านองเปนการประกนการช าระหนดวยทรพยแตสญญาค าประกนเปนการประกนการช าระหนดวยบคคล ทวาเปนการประกนการช าระหนดวยทรพย กลาวคอ ถาลกหนไมช าระหน เมอถงก าหนดเจาหนกสามารถบงคบช าระหนจากทรพยสนทจ านองได

๙๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

การน าทรพยสนไป “ตรา” ไวกคอ การน าไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาทไว เพอประกนการช าระหนนนเอง ผทจะมาท าสญญาจ านองนนจะเปนลกหนเองหรอจะเปนบคคลภายนอกกได กฎหมายไมไดจ ากดหามไว ซงตางจากสญญาค าประกน ซงผค าประกนจะตองเปนบคคลภายนอกเทานน ลกหนไมสามารถเปนผค าประกนตนเองไดเพราะไมท าใหเจาหนไดหลกประกนอยางอนเพมขนมา เชน ด ากเงนแดง ๑๐๐,๐๐๐ บาท โดยด าน าทดนของตนเองมาจ านองประกนหนเงนก หรอ ขาวซงเปนบคคลภายนอกน าทดนของตนมาจ านองประกนหนเงนกของด าหากหนถงก าหนดช าระ ด าไมช าระหน แดงกสามารถฟองบงคบจ านองไดจากทดนของด า หรอของขาวไดแลวแตกรณ ดงนจงเหนไดวาเฉพาะผทเปนเจาของทรพยเทานนทจะน าทรพยนนมาจ านองได ๒) ผจ านองไมตองสงมอบทรพยสนใหแกผรบจ านอง ในการท าสญญาจ านองนน ผจ านองไมจ าเปนตองสงมอบทรพยสนใหแกผรบจ านอง ผรบจ านองยงคงมสทธไดครอบครองใชประโยชน รวมทงยงคงเปนเจาของกรรมสทธในทรพยสนทจ านองนนทกประการ เพยงแตวาเมอถงก าหนดช าระหนแลวหากลกหนไมช าระ เจาหนกสามารถทจะฟองบงคบจ านองโดยน าทรพยสนทจ านองนนออกขายทอดตลาดเพอน าเงนมาช าระหนได ลกษณะในขอนแตกตางจากสญญาจ าน า เพราะในสญญาจ าน า ผจ าน าตองสงมอบทรพยสนจ าน าใหแกผรบจ าน า ถาไมมการสงมอบทรพยสนทจ าน า สญญาจ าน ากไมเกดขน ๓) สญญาจ านองเปนสญญาอปกรณ เชนเดยวกบสญญาค าประกนถาสญญาประธานไมสมบรณ หรอตกเปนโมฆะ สญญาจ านอง ซงเปนสญญาอปกรณกจะมขนไมได ๓.๔.๒.๒ ทรพยสนทจ านองได ทรพยสนทจะน ามาจ านองไดนน กฎหมายไดระบประเภทไวเปนพเศษดงนคอ ๑) อสงหารมทรพย ๒) สงหารมทรพยชนดพเศษทไดจดทะเบยนไวแลวตามกฎหมาย ไดแก (ก) เรอมระวางตงแตหาตนขนไป (ข) แพ (ค) สตวพาหนะ ๓) สงหารมทรพยอนๆ ซงกฎหมายหากบญญตไวใหจดทะเบยนเฉพาะการ สงหารมทรพยในขอ ๓ น หมายความถง สงหารมทรพย อนๆ นอกจากสงหารมทรพยชนดพเศษในขอ ๒ ทมกฎหมายพเศษก าหนดอนญาตใหจ านองเครองจกรซงเปนสงหารมทรพยได หากไดจดทะเบยนกรรมสทธเครองจกรตามพระราชบญญตแลว พระราชบญญตรถยนต (ฉบบท ๑๕) พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๑๗/๑ ทก าหนดใหรถยนต รถพวง รถบดถนน และรถแทรกเตอร ทจดทะเบยนแลวเปนทรพยสนทจ านองได ๓.๔.๒.๓ แบบของสญญาจ านอง การท าสญญาจ านองนนกฎหมายบงคบใหตองท าเปนหนงสอ และจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ซงคอ แบบของสญญาจ านอง หากไมปฏบตตาม สญญาจ านองยอมตกเปนโมฆะ เชน ก. ยอมผกพนตนเองเพอประกนการช าระหนซง ข. เปนลกหนของ ค. โดย ก.มอบโฉนดทดนและ

๑๐๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ใบมอบฉนทะซงลงชอแลวใหแก ค.ไวเพอจดทะเบยนจ านอง เมอมไดจดทะเบยนจ านองใหถกตองตามกฎหมาย สญญาจ านองยอมตกเปนโมฆะ ๓.๔.๒.๔ ความรบผดชอบของผจ านอง จากทไดกลาวไวขางตนแลววา สญญาจ านองนนเปนการประกนการช าระหนดวยทรพย เพราะฉะนนเมอหนถงก าหนดช าระแลวและลกหนไมช าระหนนน เจาหนกมสทธทจะฟองบงคบจ านองโดยน าทรพยสนทจ านองนนออกขายทอดตลาดเพอน าเงนมาช าระหนได จ านองครอบไปถงทรพยทตดอยกบทดนทจ านองดวย เชน ทงอก บานทปลกบนทดน ถาไมปรากฏเงอนไขในสญญาไวเปนอยางอน เปนตน

๓.๔.๒.๕ สทธของผจ านอง เมอหนถงก าหนดช าระและลกหนไมช าระหนนน เจาหนมสทธทจะบงคบจ านองเอา

จากทรพยสนทจ านองเปนการประกนการช าระหนได โดยบอกกลาวเปนหนงสอใหลกหนช าระหนภายในก าหนดเวลาอนควร แตในขณะเดยวกนถาผจ านองไมประสงคจะใหทรพยสนทจ านองนนตองถกบงคบจ านองโดยการขายทอดตลาด ผจ านองกมสทธทจะไถถอนจ านองได ถามการจ านองซอนกนหลายราย ผทจดทะเบยนจ านองกอนยอมมสทธไดรบช าระหนกอนตามล าดบไป ถาหนของผรบจ านองรายหลงถงก าหนดช าระกอน ผรบจ านองรายหลงจะบงคบตามสทธของตนใหเสยหายแกผรบจ านองรายแรก ซงหนยงไมถงก าหนดช าระไมได

“การไถถอนจ านอง” กคอ การทผจ านองช าระหนทคางช าระทงหมดใหแกผรบ จ านองไปเมอหนระงบไป ทรพยสนทจ านองไวกจะหลดพนจากภาระจ านอง ผรบโอนทรพยทจ านองมสทธช าระหนเพอไถจ านองได

หากผจ านองเปนบคคลภายนอกทมใชลกหนแลว ผจ านองยงมสทธทจะไดรบเงนใช คนจากลกหนตามจ านวนเงนทช าระแทนลกหนไปดวย ๓.๔.๒.๖ ความระงบแหงสญญาจ านอง สญญาจ านองอาจระงบไปดวยสาเหตตางๆ ดงนคอ ๑) เมอหนทประกนระงบสนไป สญญาจ านองเปนสญญาซงมขนเพอประกนการช าระหนทเกดขนจากสญญาประธาน เพราะ ฉะนนเมอหนทเกดจากสญญาประธานระงบสนไป สญญาอปกรณกยอมระงบสนไปดวย เชน การแปลงหนใหม ยอมท าใหหนเดมระงบสนไป สวนประกนของหนเดมอนเปนอปกรณแหงหน เชน จ านอง กยอมระงบไปดวยเชนกน อยางไรกตาม หากหนนนไมสามารถพจารณาบงคบคดไดเพราะขาดอายความแลว ผรบจ านอง ยงคงบงคบตามสญญาจ านองไดอย แตถาหนจ านองระงบไมท าใหหนทประกนหรอหนประธานระงบตามไปดวย ๒) เมอปลดจ านองใหแกผจ านองดวยหนงสอเปนส าคญ การปลดจ านอง คอ การทเจาหนยอมสละสทธทจะบงคบจ านองเอาแกทรพยสนทจ านองนนหรอกลาวงายๆ กคอ เปนกรณทเจาหนยนยอมสละหลกประกนในการทจะไดรบช าระหนไปนนเองแตตองสงเกตดวยวา การปลดจ านองเชนนหาท าใหหนเดมซงเกดจากสญญาประธานนนระงบไปไม

๑๐๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

การปลดจ านองทจะมผลตามกฎหมายระหวางผจ านองกบผรบจ านองนน กฎหมายบงคบใหตองท าเปนหนงสอ จะตกลงปลดจ านองใหแกกนดวยวาจาไมได และหากจะใหการปลดจ านองนนมผลตามกฎหมายถงบคคลภายนอกดวย กตองน าหนงสอปลดจ านองนนไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทดวย ๓) เมอผจ านองหลดพน ผจ านองอาจหลดพนในกรณตางๆไดแก กรณทผจ านองขอช าระหนใหแกผรบจ านองแตผรบจ านองไมยอมรบช าระหน ผจ านองทเปนอนหลดพนจากความรบผดตามสญญาจ านอง ตามมาตรา ๗๐๑ มาตรา ๗๒๗ อนโลมใหน ามาใชกบสญญาจ านอง และมผลใหสญญาจ านองยอมเปนอนรบรองไป ๔) เมอถอนจ านอง สญญาจ านองจะระงบไปเมอมการถอนจ านองคอ เมอมการไถถอนจ านองโดยผรบโอน เทาราคาอนสมควรกบทรพยสนทจ านอง ๕) เมอขายทอดตลาดทรพยสนซงจ านองตามค าสงศาลอนเนองจากการบงคบจ านอง เมอหนถงก าหนดช าระและลกหนไมช าระหน เจาหนกมสทธทจะบ งคบจ านองตามกฎหมายโดยผรบจ านองตองฟองบงคบจ านองตอศาล ขอใหศาลมค าสงใหน าทรพยสนทจ านองนนขายทอดตลาด ไมวาจะไดเงนเพยงพอกบจ านวนหนหรอไม การจ านองกจะระงบสนไป ทงน จะตองมการจดทะเบยนความระงบแหงสญญาจ านองตอพนกงานเจาหนาทดวย จงจะมผลบรบรณตามกฎหมาย ๖) เมอเอาทรพยจ านองหลด สญญาจ านองอาจระงบไปเมอมการบงคบเอาทรพยจ านองหลด คอ กรณทเจาหนไดทรพยสนทมจ านองตดอยมาเปนของตน หรอการตใชหน มผลใหหนจ านองนนเปนอนเกลอนกลนกน เพราะเจาหนและลกหนกลายเปนบคคลเดยวกนและท าใหสญญาจ านองเปนอนระงบสนไป ๓.๔.๓ สญญาจ าน า “สญญาจ าน า” คอ สญญาซงบคคลคนหนงเรยกวา ผจ าน า สงมอบทรพยสงหนงใหแก บคคลอกคนหนง เรยกวา ผรบจ าน า เพอเปนการประกนการช าระหน จะเหนไดวา การจ าน ากเปนการประกนการช าระหนดวยทรพยเชนเดยวกบการจ านองนนเองแตการจ าน ามลกษณะบางอยางทแตกตางกบการจ านองคอ ๑) ทรพยสนทจ าน าตองเปนสงหารมทรพย ๒) ผจ าน าตองสงมอบทรพยสนทจ าน าใหแกผรบจ าน า ๓.๔.๓.๑ ลกษณะของสญญาจ าน า มดงตอไปน ๑) ทรพยสนทจ าน าตองเปนสงหารมทรพย วตถแหงสญญาจ านองนนจะเปนอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยชนดพเศษกได แตในสญญาจ าน า วตถแหงสญญาจ าน ากฎหมายก าหนดใหตองเปนสงหารมทรพยเทานน เชน สรอยคอ แหวน รถยนต ปน ฯลฯ ๒) ผจ าน าตองสงมอบทรพยสนทจ าน าใหแกผรบจ าน า

๑๐๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ผจ าน าในสญญาจ าน านนจะเปนตวลกหนเองหรอบคคลภายนอกกได ทส าคญผจ าน าตองเปนเจาของสงหารมทรพยนน และตองมการ “สงมอบ” ทรพยสนของตนใหแกผรบจ าน าไว ลกษณะในขอนเปนสาระส าคญของสญญาจ าน า กลาวคอ ผจ าน าตองสงมอบทรพยสนทจ าน าใหแกผรบจ าน าถาไมมการสงมอบสญญาจ าน ากไมเกดขน เชน จ าน าเรอ กตองมการสงมอบเรอใหแกผรบจ าน าเพยงแตมอบใบทะเบยนเรอใหเจาหนยดไว หาเปนการจ าน าเรอไม สญญาจ าน า กฎหมายไมไดบงคบใหตองท าตามแบบ และไมตองมหลกฐานเปนหนงสอกฟองรองบงคบคดได สญญาค าประกน สญญาจ านอง และสญญาจ าน า มลกษณะเปนสญญาอปกรณทมวตถประสงค เพอประกนการช าระหนตามสญญาประธานเหมอนกน ดงนน หากสญญาประธานไมสมบรณ (ตกเปนโมฆะ) สญญาจ าน ากจะมไมได ๓.๔.๓.๒ ความรบผดของผจ าน า เชนเดยวกบสญญาจ านอง เมอหนถงก าหนดช าระแลวลกหนไมช าระหนนน เจาหนกมสทธทจะบงคบจ าน าไดตามกฎหมายโดยน าเอาทรพยสนทจ าน าไวนนออกขายทอดตลาด และส าหรบการขายทอดตลาดทรพยสนทจ าน าน ไมจ าเปนตองอาศยค าสงศาลใหขายทอดตลาด ผรบจ าน าสามารถน าทรพยสนทจ าน าออกชายทอดตลาดไดเอง เพราะทรพยสนทจ าน านนอย ในครอบครองของผรบจ าน าอยแลว

๓.๔.๓.๓ สทธของผจ าน า ผจ าน าทจะถกบงคบจ าน าทรพยนน อาจเขาช าระหนทงหมดเสยกได ซงจะมผลท า

ใหหนประธานระงบไป และสงผลใหสญญาจ าน าระงบลงดวย และหากเปนกรณทผจ าน าเปนบคคลภายนอกผจ าน ายงมสทธทจะไดรบเงนใชคนจากลกหนไดอกดวย

๓.๔.๓.๔ ความระงบแหงสญญาจ าน า มได ๒ กรณคอ ๑) เมอหนซงประกนอยนนระงบสนไป ทไมใชดวยเหตอายความ กรณแรกเปนไปตามหลกของสญญาอปกรณ กลาวคอ เมอหนอนเกดจากสญญาประธานระงบสนไปแลว สญญาอปกรณกยอมระงบสนไปดวย แตถาเปนกรณขาดอายความแลว เนองจากทรพยสนทจ าน ายงอยกบผรบจ าน า ผรบจ าน ากสามารถบงคบจ าน าไดอย ๒) เมอผรบจ าน ายอมใหทรพยสนทจ าน ากลบคนไปสความครอบครองของ ผจ าน า ดงไดกลาวมาแลววา การ “สงมอบ” ทรพยสนทจ าน าใหแกผรบจ าน านนเปนสาระส าคญของการเกดสญญาจ าน า ถาไมมการสงมอบสญญาจ าน ากไมเกดขน ในท านองกลบกน หากผรบจ าน าสงคนทรพยสนทจ าน าใหแกผรบจ าน า กเทากบไมมความประสงคจะผกพนกนตามสญญาจ าน าอกตอไป สญญาจ าน าจงระงบ เชน จ าเลยจ าน ารถยนตไวกบโจทกเปนประกนหนเงนก แตเมอท าสญญากนเสรจแลว ลกหนมาขอรถยนตคนไป โจทกมอบรถยนตคนใหจ าเลยไป ดงน สญญาจ าน าระงบ

๑๐๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๕ สญญาเชาทรพยและเชาซอ แมสญญาเชาทรพยและเชาซอ จะมลกษณะเปนการเชาเชนกน แตกมเงอนไขและผลทางกฎหมายทแตกตางกนอยางส าคญ จงควรศกษาเปนล าดบไปดงน ๓.๕.๑ สญญาเชาทรพย “สญญาเชาทรพย” คอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผใหเชา ตกลงใหบคคลอกคนหนง เรยกวา ผเชา ไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอยางใดอยางหนง ชวระยะเวลาอนมจ ากด และ ผเชาตกลงใหคาเชาเพอการนน ๓.๕.๑.๑ สญญาเชาทรพยมลกษณะ ดงนคอ

๑) เปนสญญาตางตอบแทน สญญาเชาทรพยเปนสญญาตางตอบแทน เพราะคสญญาในสญญาเชาทรพยนน

ตางเปนทงเจาหนและลกหนซงกนและกน กลาวคอ ผใหเชาเปนลกหน โดยมหนาททจะตองสงมอบทรพยสนทเชาใหแกผเชา ในขณะเดยวกนกเปนเจาหนในอนทจะไดรบคาเชาทรพยสนนน สวนผเชากเปนลกหนโดยมหนาททจะตองช าระคาเชาทรพยใหแกผใหเชา ในขณะเดยวกนกเปนเจาหนในอนทจะเรยกใหผใหเชาสงมอบทรพยสนทเชาใหตนไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนนน

กลาวอกนยหนงกคอ คสญญาทงสองฝายตางตองช าระหนใหแกกนและกนเปนการตอบแทน ดงนน สญญาเชารายใดทก าหนดใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนฝายเดยว โดยผเชาไมตองมหนาทอยางใดๆ แลว สญญานนกหาเปนสญญาเชาไม แตอาจเปนสญญายม หรอเปนผอาศย

๒) ผเชามสทธไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชา สทธของผเชาในทรพยสนทเชานน เปนเพยงสทธทจะไดใชหรอไดรบประโยชน

ใดๆ จากทรพยสนทเชาเทานน ผเชาไมไดกรรมสทธในทรพยสนทเชาแตอยางใด เชน เชาบาน ผเชามสทธเพยงการครอบครองใชประโยชนอยอาศยในบานเชานน แมจะอยมานานเทาใดผเชากไมไดกรรมสทธซงตางจากสญญาซอขายทตองมการโอนกรรมสทธในทรพยสนทซอขายกน

เมอสญญาเชาทรพยมไดมงโอนกรรมสทธ ผใหเชาจงไมจ าเปนตองเปนเจาของกรรมสทธในทรพยสนทใหเชา ถาผใหเชามสทธสงมอบการครอบครองทรพยนนใหแกผเชาได กเปนคสญญาเชาทรพยได และมสทธฟองผเชาเกยวกบสญญาเชานนไดดวย ผเชาจะอางวาผใหเชาไมมอ านาจฟองเพราะไมใชเจาของกรรมสทธในทรพยทเชานนไมได

“ทรพยสน” ทเปนวตถแหงสญญาเชานจะเปนอสงหารมทรพย สงหารมทรพยหรอสทธใดๆกได เชน บาน ทดน รถยนต สทธในเครองหมายการคา หรอลขสทธ เปนตน

สทธทจะใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนตามสญญาเชานน กฎหมายไดก าหนดไวชดเจนวา ตองเปนระยะเวลาอนมจ ากด เชน ก าหนดเปนวน เดอน ป หรอแมจะก าหนดระยะเวลาเชาไวตลอดอายของผเชาหรอผใหเชากได เพราะอสงหารมทรพยหากจะตกลงเชากนเปนระยะเวลานานๆและไมไดตกลงวาจะเชากนตลอดชวตของผเชาหรอผใหเชา กฎหมายหามมใหเชากนเกนกวา ๓๐ ป หากตกลงเชากนเกนกวา ๓๐ ป สญญาเชานนกไมเสยไป แตกฎหมายใหลดลงมาเปน ๓๐ ป

๑๐๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓) ผเชาตกลงใหคาเชาเพอตอบแทนการใชทรพยสน “คาเชา” นนโดยปกตกเปนเงนตรา ทคสญญาใหแกกนเพอตอบแทนการใช

ทรพยสนทเชา แตคาเชานนไมจ าเปนตองเปนเงนตราเสมอไป คสญญาจะตกลงกนก าหนดคาเชาเปนทรพยสนอยางอนกได เพราะไมมกฎหมายก าหนดหามไวแตอยางใด เชน ตกลงช าระคาเชากนดวยขาวเปลอกกยอมท าได และเมอมการฟองรองเรยกคาเชาทคางช าระ จะตองคดราคาขาวในขณะโจทกฟอง

๓.๕.๑.๒ การท าสญญาเชาทรพย สญญาเชาทรพยนน กฎหมายไมไดก าหนดแบบของสญญาไวแตอยางใด ดงนน

เพยงแตคกรณไดมเจตนาตกลงกน สญญาเชาทรพยกเกดขนแลว เชน การเชารถยนต เชาบาน หรอเชาทดน เปนตน และเมอสญญาเชาเกดขนแลว ภายหลงหากคกรณฝายใดฝายหนงผดสญญา คกรณอกฝายหนง กยอมสามารถฟองรองบงคบใหช าระคาเชาได ในเรองน มกรณยกเวน หากเปนการเชาอสงหารมทรพย กลาวคอ การเชาอสงหารมทรพยนน กฎหมายก าหนดใหตองมหลกฐานเปนหนงสอ มฉะนนจะฟองรองบงคบคดไมได

หลกฐานเปนหนงสอนน เปนเรองของพยานหลกฐานทกฎหมายก าหนดใหตองม ไมใชเรองแบบของนตกรรม ดงนน แมคกรณจะไมไดท าหลกฐานเปนหนงสอตามทกฎหมายก าหนดไว สญญานนกสมบรณตามกฎหมายทกประการ แตผลของการไมท าหลกฐานเปนหนงสอไวจะท าใหไมสามารถฟองรองบงคบคดกนในศาลได หากมกรณทจะตองใชสทธทางศาล แตถาไมมกรณทจะตองใชสทธทางศาล คอ ไมมการผดสญญาเกดขน แมไมมหลกฐานเปนหนงสอ กไมมผลเสยหายอยางใดแกคกรณ ตวอยางของหลกฐานเปนหนงสอในกรณสญญาเชากเชน ใบเสรจรบเงนคาเชา หรอหนงสอทวงคาเชาทลงชอผใหเชา เปนตน การท าสญญาเชาทรพยแยกพจารณาไดดงน ๑) การเชาสงหารมทรพย การเชาสงหารมทรพยไมวาจะเปนสงหารมทรพยธรรมดา หรออสงหารมทรพยชนดพเศษ และไมวาจะเปนการเชากนในระยะเวลาเทาใด กฎหมายไมไดก าหนดหลกเกณฑการเชาไว ดงนนคสญญาจงสามารถตกลงเชากนอยางใดกได และจะตกลงกนดวยวาจา หรอท าหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงกสามารถฟองรองบงคบกนได ๒) การเชาอสงหารมทรพยทก าหนดระยะเวลาเชาไวไมเกน ๓ ป กฎหมายไดก าหนดใหการเชาอสงหารมทรพยนน ตองมหลกฐานเปนหนงสออยางใดอยางหนงลงลายมอชอฝายทตองรบผด มฉะนนจะฟองรองบงคบคดไมได การ “ฟองรองบงคบคดไมได” หมายถง ฟองรองเพอใหบงคบตามสญญาเชาไมไดเทานน เชน การเรยกคาเชาของผใหเชาหรอการทผเชาจะใหผใหเชาซอมแซมทรพยสนทเชา หรอการอางวามสทธอยจนครบตามสญญาทท าไวดวยวาจานนกไมไดเชนกน แตถาไมใชการฟองรองบงคบตามสญญาเชา เชน การฟองขบไลออกจากทรพยสนทเชาและเรยกคาเสยหายโดยหลกกรรมสทธยอมท าได ตวอยาง ด า ท าสญญาเชาบ านจากแดง คาเช าเดอนละ ๕ ,๐๐๐ บาท ก าหนดเวลาเชา ๒ ป โดยไมมหลกฐานเปนหนงสอ ตอมา ด าผดสญญาไมช าระคาเชา ดงน แดงจะฟองคดตอศาลขอใหบงคบใหด าช าระคาเชาไมได เพราะไมมหลกฐานเปนหนงสอ แตสามารถฟองขบ

๑๐๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ไลฐานละเมดได ๓) การเชาอสงหารมทรพยทก าหนดระยะเวลาเชาไวเกนกวา ๓ ปหรอตลอดอายของผเชาหรอผใหเชา การเชาอสงหารมทรพยไมวาจะก าหนดระยะเวลาเชาไวเพยง ๑ ป ๒ ป หรอเกนกวานนเปน ๑๐ ป ๒๐ ป หลกเกณฑในการท าสญญากเหมอนกน กลาวคอ ตองม “หลกฐานเปนหนงสอ” จงจะสามารถฟองรองบงคบคดตามสญญาเชาทรพยได อยางไรกตาม ถาเปนกรณการเชาอสงหารมทรพยทมก าหนดระยะเวลาเชาเกนกวา ๓ ป หรอตลอดอายของผเชาหรอผใหเชา กฎหมายไดก าหนดใหตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ซงหากไมท าตามกจะฟองรองบงคบคดไดแคเพยง ๓ ปเทานน ทวา สามารถฟองรองบงคบคดไดเพยง ๓ ปนน หมายความวา สญญาเชานนตองไดมการท าหลกฐานเปนหนงสอไว แตไมไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ดงนน จงสามารถฟองรองบงคบคดไดเพยง ๓ ป หากเปนกรณทไมไดท าหลกฐานเปนหนงสอไวเลย กไมสามารถฟองรองบงคบคดไดเลยตามหลกในขอ ๒) ตวอยาง ก. ตกลงให ข.เชาทดน มก าหนด ๙ ป โดยไมมหลกฐานเปนหนงสอ ดงนกรณเปนไปตามหลกในขอ ๒ คอ ไมสามารถฟองรองบงคบคดตอศาลไดเลย ตวอยาง ก. ท าหนงสอสญญาให ข.เชาทดน มก าหนด ๙ ป แตไมไดจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ดงนสามารถฟองรองบงคบคดกนตามสญญาเชาไดเพยง ๓ ปเทานน การท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ในกรณทท าสญญาเชาเกนกวา ๓ ปขนไปนน กฎหมายไมไดบงคบวาจะตองจดทะเบยนในขณะทท าสญญาเชาทนท ตราบใดทยงไมไดจดทะเบยนสญญาเชาดงกลาวยอมมผลบงคบไดเพยง ๓ ปเทานน และภายใน ๓ ปนคสญญาสามารถบงคบใหอกฝายหนงไปจดทะเบยนการเชาได

๑๐๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

อสงหารมทรพย (ไมรวมสงหารมทรพยชนดพเศษ)

สงหารมทรพย และสงหารมทรพย

ชนดพเศษ ลกษณะส าคญ ๑. สญญาเชาทรพยเปนสญญาท “ผใหเชา”

น าทรพยสนออกให “ผเชา” เชา โดยผเชามสทธทจะใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชา (เปนเพยงสทธทจะไดรบประโยชนใด ๆ จากทรพยสนเทานนแตมไดมกรรมสทธในทรพยสนนน) เมอครบก าหนดระยะเวลาตองคนทรพยสนทเชา (พงสงเกตวาสญญาเชาทรพยนนไมมการโอนกรรมสทธของทรพยสนแตประการใด) โดยในระหวางสญญาผเชาตกลงใหคาเชาเพอตอบแทนการใชทรพยสน ๒ . สญญาเชาทรพยน น เปนสญญาท ไมม “แบบ” ทจะท าใหสญญาเชาตกเปนโมฆะเหมอนสญญาซอขายอสงหารมทรพย ไม วาจะเปนสงหารมทรพยพเศษหรอสงหารมทรพยธรรมดากฎหมายมไดก าหนดเรองหลกฐานในการฟองคดไวเลย กรณทกฎหมายเขามาก าหนดหลกฐานด ง ก ล า ว ไ ว จ ะ ม ก แ ต เ ฉ พ า ะ ก า ร เช าอสงหารมทรพยเทานน

ระยะเวลาการเชา

หามมใหท าสญญาเชานานกวา ๓๐ ป แตถาก าหนดนานกวานน กใหมผลใหลดลงมาเหลอ ๓๐ ป

ตกลงท าสญญาเชานานเทาใดกได

เชาไมเกน ๓ ป ตองมหลกฐานเปนหน งสอ (เปน เอกสารลกษณะเดยวกบกรณการกยมเงนหรอการซอขายอสงหารมทรพยราคา ๒๐,๐๐๐ บาทขนไป) และ ตองลงลายมอชอฝายทตองรบผดเปนส าคญ คอ หากจะฟองใหสงมอบทรพยสนใหผเชา ตองมลายมอชอผใหเชา หรอ หากตองการฟองใหช าระคาเชาตองมลายมอชอผ เชา มฉะนนจะน าไปฟองรองบงคบคดไมได พงสงเกตเหนวาหลกฐานในการเชาไมไดหมายความรวมถงการวางมดจ าหรอการช าระหนบางสวนดงเชนสญญาซอขาย

กฎหมายไมไดก าหนดหลกฐานในการฟองรองบงคบคดเอาไว จะตกลงกนดวยวาจาหรอวธใดกใชบงคบกนได

๑๐๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เชาเกนกวา ๓ ป หรอตลอดอายของผเชาหรอผใหเชา

ตองท าเปนหนงสอ (ตองลงชอทงผเชาและผ ให เช า) และจดทะเบ ยนตอเจาหน าท ถ าเพยงแตท าเปนหน งสอ ไว โดยม ไดน าไปจดทะเบยนการเชานนไมเสยไป แตจะบงคบคดกนไดเพยง ๓ ป

กฎหมายไมไดก าหนดหลกฐานในการฟองรองบงคบคดเอาไว จะตกลงกนดวยวาจาหรอวธใดกใชบงคบกนได

๓.๕.๑.๓ หนาทและความรบผดของผใหเชา ๑) การสงมอบทรพยสนทใหเชา จากลกษณะของสญญาเชาทรพย ผใหเชามหนาทสงมอบทรพยสนทเชาใหแกผเชา เพอใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชานนตามสญญา ดงนนกฎหมายจงก าหนดใหผใหเชาตองสงมอบทรพยสนทเชาในสภาพอนซอมแซมดแลว และจะตองอยในสภาพทเหมาะแกการทจะใชประโยชนตามสญญาเชาดวย เชน เชาเรอยนตส าหรบออกทะเล นอกจากผใหเชาจะตองสงมอบเรอยนตทอยในสภาพอนซอมแซมดแลว ผใหเชายงตองสงมอบเรอยนตทเหมาะสมแกการขบขไปในทะเลดวย เชน ตองมน ามนและหวงชชพพรอม เปนตน ๒) การจดใหผเชาไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชาตลอดระยะเวลาการเชา นอกจากหนาทในประการแรก ผใหเชายงตองมหนาทดแลใหผเชาสามารถไดใช หรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชานนตลอดระยะเวลาการเชาดวย กลาวคอ ผใหเชามหนาทตองดแล บ ารงรกษา และซอมแซม เวนแตกรณทมกฎหมายหรอจารตประเพณก าหนดใหผเชาเปนผซอมแซมเอง กรณทกฎหมายก าหนดใหผ เชาเปนผ รกษาและซอมแซมเอง ไดแก การบ ารงรกษาตามปกตและการซอมแซมเลกๆนอยๆ เชน เชาบานอยอาศย กระเบองปพนแตก ๒-๓ แผน หอมงลวดประต หนาตาง ฉกขาดไป ดงน เปนเรองเลกๆ นอยๆ ทผเชามหนาทตองซอมแซมเอง ๓) รบผดในความช ารดบกพรองและการรอนสทธ ถาทรพยทใหเชามความช ารดบกพรองอยางใดอยางหนงเกดขน และเปนเหตใหเสอมความเหมาะสมแกประโยชนทจะใชเปนปกตหรอประโยชนทมงหมายโดยสญญา ผใหเชาตองรบผดในความช ารดบกพรองน ไมวาผใหเชาจะรหรอไมรในขณะสงมอบวามความช ารดบกพรองนนอยหรอไมกตามและหากความช ารดบกพรองนนเกดขนในระหวางสญญาเชา ผใหเชากตองรบผดในความช ารดบกพรองนนดวย นอกจากนหากในระหวางสญญาเชามบคคลภายนอกซงมสทธเหนอทรพยสนทเชานนอยในเวลาทเชาดกวาผใหเชามารบกวนขดสทธการใชประโยชนในทรพยสนของผเชา ซงถอวามการรอนสทธเกดขน ผใหเชาตองรบผดในการรอนสทธทเกดขน ตวอยางเชน ก. ซอรถยนตคนหนงมาจากเพอนโดยไมทราบวารถยนตคนดงกลาวถกขโมยมาจาก ข. ตอมา ก. ไดท าสญญาให ค. เชารถยนตคนดงกลาว ตอมาภายหลง ข. ซงเปนเจาของรถยนตทแทจรงไดเรยกรองเอารถยนตคนไป ถอ

๑๐๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

วา ค. ผเชา ถก ข. ซงเปนผมสทธเหนอรถยนตทเชาดกวา ก. ผใหเชารอนสทธ ก. ตองรบผดชอบในความเสยหายทเกดจากการรอนสทธนน ๓.๕.๑.๔ หนาทและความรบผดของผเชา ๑) หนาทในการช าระคาเชา จากลกษณะของสญญาเชาทรพย ผเชาเปนลกหน มหนาทในการช าระค าเชาใหแกผใหเชาเปนการตอบแทนการทไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชา คาเชาจะช าระกนเมอใดนน กเปนไปตามขอตกลงของคสญญาทไดก าหนดเอาไว หากไมมการตกลงกนไว กใหช าระเมอสนระยะเวลาการเชาแตละคราว เชน สญญาเชาบาน ก าหนดคาเชาเปนรายเดอน แตไมไดก าหนดวนเวลาในการช าระคาเชาไวผเชากตองช าระคาเชาเมอถงก าหนดสนเดอนของแตละเดอน ๒) หนาทในการสงวนรกษาทรพยสนทเชานนเสมอกนทวญญชนจะพงสงวนทรพยสนของตนเอง ตามสญญาเชา ผเชามสทธไดครอบครองใชประโยชนจากทรพยสนทเชาตลอดระยะเวลาทก าหนดไวในสญญาเชา และเมอครบก าหนดสญญาเชาแลว ผเชาตองสงมอบทรพยสนทเชาคนเพราะกรรมสทธในทรพยสนทเชานนยงคงเปนเจาของอย ดงนนในการครอบครองและใชทรพยสนของผอนนน กฎหมายจงก าหนดใหผเชาตองใชความระมดระวงบางประการ เชน (ก) ในการใชประโยชนจากทรพยสนทเชานน ผเชาตองใชตามทก าหนดไวในสญญาหรอตามปกตประเพณเทานน เชน เชารถยนตนงสวนบคคล แตน าไปบรรทกทราย ดงน เปนการใชทรพยสนทไมถกตองตามสญญา และไมเปนไปตามปกตประเพณในการเชารถยนตนงสวนบคคล (ข)ในการใชทรพยสนนน ผเชาตองสงวนรกษาทรพยสนนนเสมอกบทวญญชนจะพงสงวนทรพยสนของตนเอง “วญญชน” คอ บคคลสมมตทระดบความระมดระวงและความรผดชอบตามปกตทวไป เชน การใชรถยนต เมอจอดไวรมถนน วญญชนกจะตองลอกประตรถใหเรยบรอย ดงน ผเชากตองลอกประตรถใหเรยบรอยเสมอกบทวญญชนพงกระท าดวย ๓) หนาทในการคนทรพยสนทเชา เมอครบก าหนดระยะเวลาเชาตามสญญาแลว ผเชามหนาจะตองสงคนทรพยทเชาใหแกผใหเชา แตมขอยกเวนหากเปนการเชาทนา และสญญาไดครบก าหนดและในขณะทผเชาไดเพาะปลกขาวแลว ผเชากมสทธทจะครอบครองใชประโยชนในนานนตอไปจนกวาจะเกบเกยวเสรจ แตทงนผเชากตองช าระคาเชาในระหวางนนเลย ๓.๕.๑.๕ ความระงบแหงสญญาเชา สญญาเชาระงบ ๒ กรณดวยกนคอ ๑) กรณทสญญาเชาระงบไปดวยผลของกฎหมาย อาจมไดในเหตตอไปนคอ (๑) เมอสนก าหนดเวลาเชาตามทตกลงไวในสญญา สญญาเชาทรพยทไดมการก าหนดระยะเวลาการเชาไวนน กฎหมายก าหนดใหสญญาเชาระงบเมอสนก าหนดเวลาทไดตกลงกนไว โดยมพกตองบอกกลาว เชน ท าสญญาเชาก าหนด3 ป เมอครบก าหนด 3 ปแลว สญญาเชากระงบไปโดยผลของกฎหมายทนท

๑๐๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๒) เมอผเชาถงแกความตาย ความระงบแหงสญญาเชาในกรณน ไมมกฎหมายมาตราใดบญญตไวโดยชดแจง แตจากการพจารณาลกษณะของสญญาเชาทรพยทงหมด นกกฎหมายเหนพองกนวา ในสญญาเชาทรพยนนคณสมบตของผเชาเปนสาระส าคญ สทธการเชาจงเปนสทธเฉพาะตวของผเชา อนไมอาจตกทอดเปนมรดกแกทายาทได ดงนน เมอผเชาตาย สญญาเชาจงระงบ แตถาผใหเชาตาย สญญาเชาไมระงบสทธหนาทตามสญญาเชาทผใหเชามตอผเชายอมตกทอดแกทายาท (๓) เมอทรพยสนทเชานนสญหายไปทงหมด ทรพยสนอนเปนวตถแหงสญญาเชานน เปนสาระส าคญประการหนงในการมอยของสญญาเชาทรพย ดงนนเมอไมมทรพยสนอนเปนวตถแหงสญญาเชาแลว สญญาเชาจงตองระงบไป เชน เมอตกแถวซงเปนวตถแหงการเชา ซงโจทกเชาจากจ าเลย ถกเพลงไหมหมดสน สญญาเชายอมระงบไป ๒) กรณทสญญาเชาระงบไปดวยการบอกเลกสญญา อาจมไดในเหตดงตอไปนคอ (๑) กรณทมขอตกลงในสญญาเชาระบใหสทธบอกเลกสญญาแกคสญญาเอาไวโดยเฉพาะ ในกรณทมขอตกลงใหบอกเลกสญญาไวโดยเฉพาะ คสญญาฝายทมสทธกยอมทจะบอกเลกสญญาเชาไดตามขอก าหนดในสญญา ทงนกเปนไปตามขอตกลงของคกรณ ซงกฎหมายยอมรบบงคบให เชน สญญาเชาทดนจดทะเบยนมก าหนด ๑๕ ป แตระบวาผเชาสามารถบอกเลกสญญาไดโดยบอกกลาวลวงหนา ๓๐ วน ผเชายอมใชสทธบอกเลกสญญาเชากอนครบก าหนด ๑๕ ปไดโดยบอกกลาวลวงหนา ๓๐ วน (๒) เมอคสญญาฝายใดฝายหนงปฏบตผดหนาทตามสญญาเชาในขอส าคญ ในสญญาเชาทรพยนนกฎหมายไดก าหนดหนาทตางๆ ใหแกทงผเชาและผใหเชา ถาคสญญาฝายใดฝายหนงไมปฏบตหรอปฏบตผดไปจากทกฎหมายก าหนดไว หากเปนขอส าคญแลว ยอมกอใหเกดสทธทจะบอกเลกสญญาเชาแกคสญญาฝายตรงขามได เชน ถาผเชาไมช าระคาเชา ผใหเชาจะบอกเลกสญญาเสยกได (๓) กรณทไมไดก าหนดระยะเวลาสนสดของสญญาเชาไว หากสญญาเชาไมไดก าหนดระยะเวลาสนสดไวและไมอาจสนนษฐานไดวาระยะเวลาเชาสนสดเมอใดแลว กฎหมายไดก าหนดใหสทธในการบอกเลกสญญาแกคกรณทงสองฝายไว ในการบอกเลกสญญาเชานนตองบอกกลาวใหอกฝายหนงรตวกอน ชวก าหนดเวลาช าระคาระยะหนงเปนอยางนอย แตไมจ าตองบอกกลาวลวงหนาเกนกวาสองเดอน เชน ขาวท าสญญาเชาบานเหลอง เมอวนท ๑ มกราคม ๒๕๕๕ อตราคาเชาเดอนละ ๕,๐๐๐ บาท ตกลงช าระคาเชาทกวนสนเดอนโดยไมไดก าหนดเวลาเชาไว ดงน ขาว หรอ เหลอง กตาม ถามความประสงคจะบอกเลกสญญากยอมท าได แมคสญญาอกฝายหนงจะไมผดสญญาเลยกตาม เชน ตองการใหสญญาเชาเลกในวนท ๑ พฤศจกายน ๒๕๕๕ กตองบอกกลาวใหอกฝายรตวกอนชวก าหนดเวลาช าระคาเชาระยะหนงคอตองบอกกลาวกอนหรอในวนท ๓๐ กนยายน ๒๕๕๕ เปนตน

๑๑๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๕.๑.๖ สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดา นอกจากสญญาเชาทรพยตามทไดอธบายแลว ยงมสญญาเชาทรพยอกชนดหนงทเรยกวาสญญาเชาตางตอบแทนพเศษ หรอสญญาตางตอบแทนเปนพเศษนอกเหนอไปจากสญญาเชาธรรมดา สญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดาน มลกษณะทแตกตางไปจากสญญาเชาธรรมดา คอ นอกจากจะตองช าระคาเชาเพอตอบแทนการไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชาแลว ผเชายงตองช าระหนอยางใดอยางหนงเปนการตอบแทนทไดเขาท าสญญาเชานนยงไปกวาการช าระคาเชาธรรมดาอกดวย เชน สญญาทผเชารบภาระซอมแซมตอเตมทรพยทเชาเปนพเศษนอกจากการช าระคาเชา หรอสญญาเชาทผเชาตองปลกตนไมลงในดนทเชาของผใหเชาเปนการตอบแทน หรอสญญาเชาทผเชาตองชวยออกเงนคากอสรางตกทเชาใหแกผเชา หรอผเชาปลกอาคารลงในทดนทเชาแลวยกอาคารนนใหเปนกรรมสทธของผใหเชา กเปนสญญาตางตอบแทนพเศษมใชสญญาเชาธรรมดา ดงนนแมไมไดท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท กใชบงคบไดตามขอตกลง อยางไรกตาม การเชาโดยทผเชาตองเสยเงนกนเปลาหรอทเรยกวา “เงนแปะเจยะ” นน ถอเปนสวนหนงของคาเชา ดงนนการท าสญญาเชาโดยเสยเงนกนเปลา จงไมใชสญญาเชาตางตอบแทนพเศษแตอยางใดเมอไมไดจดทะเบยนการเชาตอพนกงานเจาหนาท การเชาใชไดเพยง ๓ ป และการทผเชาตอเตมหรอตกแตงทรพยสนทเชา เชน ออกเงนตกแตงท าหนขดพน ท าผนงกนหอง เปนการกระท าเพอความสวยงามและเพอความสะดวกสบายในการใชสอยทรพยสนทเชา จงไมใชสญญาเชาตางตอบแทนพเศษเชนเดยวกน

๓.๕.๑.๗ ผลทางกฎหมายของสญญาเชาตางตอบแทนพเศษ เนองจากสญญาเชาตางตอบแทนพเศษนเปนสญญาเชาอยางหนง ดงนนคสญญาจง

ตองผกพนตามหลกกฎหมายในเรองเชาทรพยดวย แตทงนสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดากมผลทางกฎหมายบางประการทแตกตางไปจากสญญาเชาธรรมดา กลาวคอ การท าสญญาเชาตางตอบแทนพเศษยงกวาสญญาเชาธรรมดาไมอยภายใตบงคบแหงมาตรา ๕๓๘ คอ แมจะเปนการเชาอสงหารมทรพยกไมจ าเปนตองมหลกฐานเปนหนงสอหรอท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาทแตอยางใด และสญญาตางตอบแทนพเศษน แมผเชาตายสญญาเชากไมระง บทายาทของผเชา มสทธเชาตอไปไดจนกวาจะครบก าหนดสญญา ๓.๕.๒ สญญาเชาซอ “สญญาเชาซอ” คอ สญญาซงเจาของทรพยสนทเรยกวา ผใหเชาซอ เอาทรพยสนออกใหเชา และใหค ามนวาจะขายทรพยสนนน หรอใหทรพยสนนนตกเปนสทธแกผเชาซอ โดยเงอนไขวาเมอผเชาซอไดช าระราคาเปนจ านวนเงนครบตามจ านวนครงทก าหนดไวในสญญา ๓.๕.๒.๑ สญญาเชาซอมลกษณะดงนคอ ๑) เปนสญญาซงเจาของทรพยสนน าทรพยออกใหเชา ผใหเชาซอตองเปนเจาของทรพยสนทใหเชาซอ โดยอาจเปนเจาของในขณะท าสญญาเชาซอหรอเปนเจาของในอนาคตกได การน าทรพยสนออกใหเชากคอ การน าทรพยสนออกใหบคคลอนเชาไปเพอใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนทเชานนท านองเดยวกบสญญาเชาทรพยทได

๑๑๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

กลาวมาแลว จากลกษณะในขอน จงเหนไดวาสญญาเชาซอนน มลกษณะของสญญาเชาทรพยรวมอยดวยเพยงแตวามใชสญญาเชาทรพยอยางเดยว และทรพยสนทเจาของน าออกใหเชานนจะเปนสงหารมทรพยหรออสงหารมทรพยได ๒) มค ามนของเจาของทรพยสนวาจะขายหรอใหทรพยสนนนตกเปนสทธแกผเชาซอหากไดปฏบตตามเงอนไขทก าหนดไวในสญญาครบถวนแลว กลาวคอนอกจากเจาของทรพยสนจะเอาทรพยสนออกใหเชาแลว เจาของทรพยสนนนยงผกพนตวเองดวยค ามนวา จะขายหรอใหทรพยสนนนตกเปนสทธแกผเชาซอดวย หากผเชาซอไดปฏบตตามเงอนไขทก าหนดไวในสญญาครบถวนแลว ค าวาใหทรพยสนนน “ตกเปนสทธ” แกผเชา หมายความวา เมอผเชาช าระเงนใหแกผใหเชาซอครบถวนแลว ใหทรพยสนนนตกเปนกรรมสทธแกผเชาซอ หากเปนสงหารมทรพยธรรมดากรรมสทธในทรพยสนนนยอมตกเปนกรรมสทธแกผเชาซอเมอผเชาซอช าระราคาครบถวนตามขอตกลงแตถาทรพยสนทเชาซอนนเปนอสงหารมทรพยหรอสงหารมทรพยชนดพเศษ แมผเชาซอจะช าระราคาคาเชาซอครบถวนตามสญญาแลว กรรมสทธในทรพยสนจะยงไมโอนไปยงผเชาซอจนกวาจะไดมการจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท ดงนนเงอนไขในสญญาเชาซอ คอ การช าระราคาเปนจ านวนเงนและตามจ านวนครงทก าหนดไวในสญญา เชน ท าสญญาเชาซอรถยนต ก าหนดช าระเงนเปนงวด รวม ๑๒ งวด งวดหนงมก าหนดเวลา ๑ เดอน ช าระงวดละ ๑๕,๐๐๐ บาท หากผเชาซอไดช าระเงน ๑๕,๐๐๐ บาท ทกงวดจนครบทง ๑๒ งวด แลวผเชาซอกไดกรรมสทธในรถยนตทเชาซอไป ๓.๕.๒.๒ แบบของสญญาเชาซอ สญญาเชาซอ ไมวาจะเปนการเชาซอสงหารมทรพยหรออสงหารมทรพยกตาม กฎหมายไดก าหนดแบบของสญญาเชาซอไว คอ ตองท าเปนหนงสอ มฉะนนจะตกเปนโมฆะ ทวาตองท าเปนหนงสอนน หมายความวาคสญญาตองลงลายมอชอในสญญาทงสองฝาย ถาฝายใดมไดลงลายมอชอ จะถอวาฝายนนท าหนงสอดวยมได เชน ผเชาซอลงลายมอชอในสญญาฝายเดยวสญญาเชาซอยอมตกเปนโมฆะ การลงลายมอชอในสญญาเชาซอดงกลาว ไมจ าเปนทคสญญาจะตองลงลายมอชอพรอมกน ในทางปฏบตผใหเชาซอมกจะใหผเชาซอลงลายมอชอในสญญาเชาซอกอน แลวผใหเชาซอคอยลงลายมอชอในภายหลง สญญาเชาซอนนกมผลสมบรณไมตกเปนโมฆะแตอยางใด ๓.๕.๒.๓ ความระงบแหงสญญาเชาซอ

๑) โดยการบอกเลกสญญาของผเชาซอ สญญาเชาซอมลกษณะพเศษประการหนงคอ กฎหมายก าหนดใหผเชาซอ มสทธ

บอกเลกสญญาเชาซอในเวลาใดกไดตามความประสงค โดยการสงมอบทรพยสนกลบคนใหแกเจาของ เชน เชาซอรถยนตมาได ๑ เดอน เมอผเชาซอไมพอใจ ตองการบอกเลกสญญากท าไดโดยการสงมอบรถยนตคนใหแกเจาของทรพยสน

๒) โดยการบอกเลกสญญาของผใหเชาซอ มสาเหต ๒ ประการคอ (๑) เมอผเชาซอผดนดไมใชเงนสองคราวตดๆกน แตถาเปนการท าสญญาเชา

๑๑๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ซอรถยนตและรถจกรยานยนต เมอผเชาซอผดนดไมช าระคาเชาซอ ๓ งวดตดๆ กน และผใหเชาซอไดมหนงสอบอกกลาวผเชาซอใหช าระราคาคางวดทคางช าระนนแลว แตผเชาซอละเลยไมยอมปฏบตตามหนงสอบอกกลาวนนภายในเวลาอยางนอย ๓๐ วนนบแตวนทผเชาซอไดรบหนงสอบอกกลาวนน ผใหซอจงจะมสทธบอกเลกสญญาเชาซอได ซงจะแตกตางจากการบอกเลกสญญาเชาซอทรพยสนอยางอนเมอผเชาซอผดนดไมช าระราคาคาเชาซอ ๒ งวดตดๆ กน ผใหเชาซอสามารถบอกเลกสญญาไดเลย เชน สญญาซอก าหนดช าระ ๑๒ งวดๆละ ๑ เดอน ผเชาซอช าระมาถง ๗ งวด แตไมไดช าระในงวดท ๘ และ ๙ ดงนจงถอวาผดนด ไมใชเงนสองคราวตดๆกน ผใหเชาซอบอกเลกสญญาได หากเปนการผดนดไมใชเงนในงวดสดทาย ผใหเชาซอจะบอกเลกสญญาไดตอเมอระยะเวลาการใชเงนไดพนก าหนดไปอกงวดหนงแลว เชน ก าหนดช าระเงนเปนงวดๆ งวดละ ๑ เดอน ผเชาซอช าระเงนมาตลอด แตงวดสดทายไมไดช าระ ดงนผใหเชาซอจะบอกเลกสญญาเลยไมไดตองรอใหเวลานดแตงวดสดทายทผเชาซอผดนดผานพนไปจนครบก าหนด 1 เดอนเสยกอน จงบอกเลกสญญาได (๒) เมอผเชาซอกระท าผดสญญาในขอทเปนสวนส าคญ สญญาขอใดเปนสวนส าคญนนเปนขอเทจจรงทตองพจารณาเปนกรณๆ ไป เชน เชาซอรถยนตมขอสญญาใหตองน ารถยนตมาตรวจสภาพระบบเครองเปนประจ าทกเดอน หามน ารถยนตไปตางจงหวด และหามน าไปใหผไมมใบอนญาตขบขใช ดงน หากผเชาซอผดสญญาถอไดวาเปนการผดสญญาในสวนส าคญ ผใหเชาซอบอกเลกสญญาได

๓.๕.๒.๔ ผลของการบอกเลกสญญา ในกรณทผใหเชาซอเปนฝายบอกเลกสญญาดวยเหตใดเหตหนงตามทกลาวมาขางตน

ผใหเชาซอมสทธ ๒ ประการคอ ผใหเชาซอซงเปนเจาของทรพยสนชอบทจะกลบเขาครอบครองทรพยสนนน และรบเงนทงหมดทผเชาซอไดช าระมาแลว เชน เมอผเชาซอผดนดไมช าระคาเชา ๒ งวดตดกน ผใหเชาซอบอกเลกสญญาเอาทรพยสนคน และไมตองคนเงนทผเชาซอไดช าระแลวได การรบเงนทงหมดทผเชาซอไดช าระมาแลว หมายถง เงนดาวนและเงนคางวดเชาซอทช าระมาแลวทงหมด สวนการกลบเขาครอบครองทรพยสนทใหเชาซอนน ผใหเชาซอสามารถท าการยดทรพย?สนทใหเชาซอกลบคนไดโดยไมตองฟองศาล

๑๑๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

หวขอ รายละเอยด ความหมาย คอ สญญาซง “ผใหเชาซอ” เอาทรพยออกใหเชาและใหค ามนวาจะ

ขายทรพยสนนนหรอใหทรพยสนนนตกเปนของ “ผเชาซอ” เมอผเชาซอไดช าระเปนจ านวนเงนครบครงในสญญา

แบบของสญญาเชาซอ

การเชาซอทรพยสนทกประเภทตองเปนหนงสอ กลาวคอ ตองมการลงลายมอชอชองทงผเชาและผใหเชาซอ (แตไมตองน าไปจดทะเบยนตอพนกงานเจาหนาท) หากไมท าตามสญญาเชาซอกจะตกเปนโมฆะ

ความระงบแหงสญญาเชาซอ

โดยหลกผเชาซอสามารถบอกเลกสญญาเชาซอในเวลาใดกไดโดยการสงมอบทรพยสนคน สวนผใหเชาซอสามารถบอกเลกสญญาไดเมอผเช าซอผดนดไม ใช เงนสองคราวตดกน แตถาเปนรถยนตหรอรถจกรยานยนตตามพระราชบญญตวาดวยขอสญญาทไมเปนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๐ ส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคไดประกาศขอบงคบในการท าสญญาเชาซอรถยนต และจกรยานยนตขนใหม โดยผเชาซอตองผดนดไมช าระคาเชาซอ ๓ งวดตดตอกน หลงจากไดรบหนงสอและไมปฏบตตามภายใน ๓๐ วน ผใหเชาซอจงสามารถบอกเลกสญญาได หรอ เมอผเชาซอกระท าผดสญญาในขอส าคญ

ผลของการบอกเลกสญญา

ผใหเชาซอชอบทจะรบบรรดาเงนคาเชาซอทผเชาซอไดใชมาแลวแตกอนและกลบเขาครองทรพยสนได

สญญาเชาซอและสญญาเชาทรพย พจารณาความแตกตางไดดงนคอ ๑) สญญาเชาทรพย ผเชามสทธครอบครองใชประโยชนจากทรพยสนทเชาโดยไมมทางจะไดกรรมสทธเลย ไมวาจะเชากนนานเทาใด แตสญญาเชาซอ ผเชาซอนอกจากมสทธครอบครองใชประโยชนจากทรพยสนทเชาแลว ยงอาจไดสทธในทรพยสนนนหากไดช าระเงนครบจ านวนครงตามทก าหนดในสญญา ๒) คาเชาในสญญาเชาทรพยนน จะเปนเงนหรอทรพยสนอยางอนกได แตคาเชาซอนนกฎหมายระบไวชดเจนวาตองเปนเงนเทานน ๓) สญญาเชาซอเปนสญญาทตองท าตามแบบ คอ ตองท าเปนหนงสอ มฉะนนจะตกเปนโมฆะแตสญญาเชาทรพยไมตองท าตามแบบแตอยางใด ๔) สญญาเชาทรพยเปนสญญาทถอเอาคณสมบตของผเชาเปนสาระส าคญ ดงนนเมอผเชาถงแกความตาย สญญาเชายอมระงบ แตสญญาเชาซอเปนสทธในทางทรพยสน ดงนนเมอผเชาซอถงแกความตาย สญญาเชาซอไมระงบและจะตกทอดแกทายาท

๑๑๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สรป นตกรรม นตกรรม หมายความวา การใดๆ อนท าลงโดยชอบดวยกฎหมายและดวยใจสมคร มงโดยตรงตอการผกนตสมพนธระหวางบคคล เพอจะกอ เปลยนแปลง โอน สงวน หรอระงบซงสทธ นตกรรมตามกฎหมายไดก าหนด แบบของนตกรรมไว ซงหมายถง พธการทกฎหมายก าหนดไวและบงคบใหผแสดงเจตนาท านตกรรมตองปฏบตเพอความสมบรณของนตกรรม หากไมท าตามแบบทกฎหมายก าหนดไวนตกรรมนนยอมตกเปนโมฆะ ในการแสดงเจตนาอาจมความบกพรองในการแสดงเจตนา ซงอาจเกดจากกรณ เจตนาลวง นตกรรมอ าพราง กลฉอฉล ขมข การส าคญผดในสาระส าคญแหงนตกรรมและส าคญผดในคณสมบตของบคคลหรอทรพย โมฆะ หมายถง การกระท าทตกเปนอนเสยเปลาใชบงคบไมไดและจะท าใหกลบคนอกไมได นตกรรมทตกเปนโมฆะยอมเสยเปลาใชบงคบใดๆ ไมไดอกเลย ไมมผลผกพนใดๆ กนในทางกฎหมาย โมฆยะ หมายถง การกระท าทมผลสมบรณแตอยในบงคบวาอาจตกเปนอนเสยเปลาในภายหลงได ถามการบอกลางเมอใดนตกรรมทดวาสมบรณนนจะตกเปนโมฆะ คอเสยเปลา เวนแตจะมการใหสตยาบนกอนทจะมการบอกลางนตกรรมนนจงจะมผลสมบรณตอไป สญญา สญญา คอ การแสดงเจตนาของบคคลตงแตสองคนขนไปเปนค าเสนอและค าสนองถกตองตรงกนโดยมงประสงคทจะใหมผลบงคบกนตามกฎหมาย การเลกสญญา หมายถง การทคสญญาฝายหนงหรอทงสองฝายท าใหสญญาทท ากนไวระงบไปหรอท าใหหนทเกดขนในทางกฎหมายนนเปนอนสนสดลง สทธในการเลกสญญาอาจเกดได คอ โดยขอสญญาซงก าหนดไวในสญญาและโดยบทบญญตของกฎหมาย ผลของการเลกสญญา กลาวคอ คสญญากลบคนสฐานะเดมและสทธในการเรยกรองคา เสยหายอนเกดจากการเลกสญญา

สญญาซอขาย สญญาซอขาย คอ สญญาซงบคคลฝายหนงเรยกวา ผขาย โอนกรรมสทธแหงทรพยสนใหแก

บคคลอกฝายหนง เรยกวา ผซอ และผซอตกลงจะใชราคาทรพยสนนนใหแกผขาย สญญาซอขายทมแบบของสญญาซอขายก าหนดไว หากไมท าตามผลของสญญาจะตกเปน

โมฆะ คอ สญญาซอขายอสงหารมทรพย สงหารมทรพยชนดพเศษ หนาทและความรบผดของผขาย คอ หนาทในการสงมอบทรพยสน ความรบผดในการช ารด

บกพรอง ความรบผดในการรอนสทธ สญญาให สญญาให คอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผให โอนทรพยสนของตนใหโดยเสนหาแกบคคล

๑๑๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

อกคนหนงเรยกวา ผรบ และผรบยอมรบเอาทรพยสนนน ซงตองพเคราะหเจตนาขณะใหเปนขอส าคญ สญญาให ไมใชสญญาตางตอบแทน ซงแตกตางกบสญญาซอขาย หรอสญญาแลกเปลยน

เพราะผใหใหทรพยสนแกผรบโดยเสนหา โดยผรบไมตองเสยคาตอบแทน คงรบเอาประโยชนจากผใหเพยงฝายเดยวเทานน โดยไมตองท าหนาท

การใหทมภาระตดพนคอ การใหโดยมเงอนไขวาผรบจะตองปฏบตหรอมภาระบางอยางทจะด าเนนการตอไปเกยวกบการใหนน ภาระทมอยเหนอทรพยสนทวานน เชน จ านอง จ าน า

การถอนคนการให ปกตเมอสญญาใหเกดขนแลว และมการสงมอบทรพยสนแกกนเสรจเดดขาดไปแลว ผใหจะเรยกทรพยสนนนคนไมได เวนแตผรบท าผดเงอนไขของสญญาให หรอถอนคนการใหเพราะเหตผรบประพฤตเนรคณ

สญญายม สญญายม คอ สญญาทคสญญาทบคคลฝายหนงเรยกวา “ผใหยม” ใหบคคลอกฝายท

เรยกวา “ผยม” ใชสอยทรพยสนสงใดสงหนงไดเปลา และจะคนเมอไดใชสอยทรพยนนเสรจแลว สญญายม ม ๒ ประเภทคอ สญญายมใชคงรป สญญายมใชสนเปลอง การกยมเงนเปนการยมใชสนเปลองแบบหนง เพยงแตมบทบญญตทเปนพเศษ กลาวคอ

การกยมเงนกวา ๒,๐๐๐ บาทขนไป ถาไมมหลกฐานแหงการกยมเปนหนงสอ และลงลายมอชอผก จะฟองรองบงคบคดไมได คอ จะเอาพยานบคคลมาสบวามการกยมเงนกนไมได และการใหกโดยเรยกดอกเบยเกนรอยละ ๑๕ ตอป มความผด ดอกเบยทงหมดตกเปนโมฆะ แตผกยงมหนาทช าระเงนตนคน

ประกนดวยบคคลและทรพย หลกประกนมอย ๒ ประเภท คอ การประกนดวยบคคล และการประกนดวยทรพย การประกนดวยบคคล คอ การทมบคคลภายนอกยอมผกพนตนตอเจาหน โดยรบรองวาถา

ลกหนไมช าระหน ตนจะใชหนให ซงเรยกวา “ผค าประกน” สญญาค าประกน คอ สญญาซงบคคลภายนอกคนหนงเรยกวา ผค าประกน ยอมผกพนตน

ตอเจาหนคนหนงวาจะช าระหนใหในเมอลกหนไมช าระหนนน สญญาค าประกนเปนการประกนการช าระหนดวยบคคล มผลใหเจาหนมบคคลสทธทจะเรยกใหผค าประกนช าระหนได

การประกนดวยทรพย คอ การทเจาหนมสทธทจะรบช าระหนของตนจากทรพยสนบางอยางซงอาจเปนของลกหนหรอของบคคลอนกได การประกนดวยทรพยนม ๒ ประเภท คอ การจ านองและการจ าน า

สญญาจ านอง คอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผจ านอง เอาทรพยสนตราไวแกบคคลอกคนหนง เรยกวา ผรบจ านอง เพอเปนประกนการช าระหน โดยไมสงมอบทรพยสนนนใหแกผรบจ านอง

สญญาจ าน า คอ สญญาซงบคคลคนหนงเรยกวา ผจ าน า สงมอบทรพยสงหนงใหแกบคคล อกคนหนง เรยกวา ผรบจ าน า เพอเปนการประกนการช าระหน

๑๑๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สญญาเชาทรพย สญญาเชาทรพย” คอ สญญาซงบคคลหนงเรยกวา ผใหเชา ตกลงใหบคคลอกคนหนง

เรยกวา ผเชา ไดใชหรอไดรบประโยชนในทรพยสนอยางใดอยางหนง ชวระยะเวลาอนมจ ากด และผเชาตกลงใหคาเชาเพอการนน

สญญาเชาทรพยเปนสญญาตางตอบแทน เพราะคสญญาในสญญาเชาทรพยนนตางเปนท งเจาหนและลกหนซงกนและกน กลาวคอ ผใหเชาเปนลกหน โดยมหนาททจะตองสงมอบทรพยสนทเชาใหแกผเชา ในขณะเดยวกนกเปนเจาหนในอนทจะไดรบคาเชาทรพยสนนน สวนผเชากเปนลกหนโดยมหนาททจะตองช าระคาเชาทรพยใหแกผ ใหเชา ในขณะเดยวกนกเปนเจาหนในอนทจะเรยกใหผใหเชาสงมอบทรพยสนทเชาใหตนไดใชหรอไดรบประโยชนจากทรพยสนนน

สทธของผเชาในทรพยสนทเชานน เปนเพยงสทธทจะไดใชหรอไดรบประโยชนใดๆ จากทรพยสนทเชาเทานน ผเชาไมไดกรรมสทธในทรพยสนทเชาแตอยางใด

สญญาเชาซอ สญญาเชาซอ” คอ สญญาซงเจาของทรพยสนทเรยกวา ผใหเชาซอ เอาทรพยสนออกใหเชา

และใหค ามนวาจะขายทรพยสนนน หรอใหทรพยสนนนตกเปนสทธแกผเชาซอ โดยเงอนไขวาเมอผเชาซอไดช าระราคาเปนจ านวนเงนครบตามจ านวนครงทก าหนดไวในสญญา

สญญาเชาซอ ไมวาจะเปนการเชาซอสงหารมทรพยหรออสงหารมทรพยกตาม กฎหมายไดก าหนดแบบของสญญาเชาซอไว คอ ตองท าเปนหนงสอ มฉะนนจะตกเปนโมฆะ

สญญาเชาซอมลกษณะพเศษประการหนงคอ กฎหมายก าหนดใหผเชาซอ มสทธบอกเลกสญญาเชาซอในเวลาใดกไดตามความประสงค โดยการสงมอบทรพยสนกลบคนใหแกเจาของ เชน เชาซอรถยนตมาได ๑ เดอน เมอผเชาซอไมพอใจ ตองการบอกเลกสญญากท าไดโดยการสงมอบรถยนตคนใหแกเจาของทรพยสน

๑๑๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แบบฝกหดทายบทท ๓

๑. ค าวา “นตกรรม” หมายความวาอยางไร มองคประกอบอะไรบาง จงอธบาย ๒. แบบของนตกรรมหมายความวาอยางไร แบงไวกแบบอะไรบาง อธบาย ๓. จงอธบายค าวา “โมฆะ” หมายความวาอยางไร เหตทท าใหนตกรรมตกเปนโมฆะม

ประการใดบาง ๔. จงอธบายค าวา “โมฆยะ” หมายความวาอยางไร เหตทท าใหนตกรรมตกเปนโมฆยะม

ประการใดบาง ๕. สญญาประธานกบสญญาอปกรณหมายความวาอยางไร อธบาย ๖. การเล กสญ ญ า หมายความว าอย างไร ส ท ธ ในการเล กสญ ญ าเก ดข น ได ก ว ธ

มประการใดบาง อธบาย ๗. สญญาซอขายมลกษณะส าคญประการใดบาง จงอธบาย ๘. ในการซอขายทรพยสนดงตอไปน จะตองท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงาน

เจาหนาทหรอไม บานไม รถยนต แพซง ลกกระบอ ๙. นายเฉลมยกทดนแปลงหนงใหนายฉลองโดยท าเปนหนงสอและจดทะเบยนตอพนกงาน

เจาหนาทแลว แตยงไมไดสงมอบทดนใหแกนายฉลอง สญญายกใหสมบรณหรอไม ๑๐. การใหทรพยสนอนมคาภาระตดพนหมายความวาอยางไร

๑๑. สญญายมแบงออกไดเปนกประเภท จงอธบายลกษณะทแตกตางกนในสาระส าคญของสญญาแตละประเภทมาโดยสงเขป

๑๒. กรณมไดก าหนดอตราดอกเบยเงนกยมไว ผใหกสามารถคดดอกเบยในการกยมเงนไดหรอไม ในอตราเทาใดตามกฎหมาย

๑๓. สญญาค าประกนคออะไร ในการท าสญญาค าประกนนนจะตองใหลกหนรเหนยนยอมดวยหรอไม

๑๔. เหตใดสญญาค าประกนจงระงบไปเมอหนตามสญญาประธานระงบ และระงบไปไดในกรณใดบาง

๑๕. ด าท าสญญากเงนแดงไป 50,000บาท โดยมอบโฉนดใหแดงยดถอไว ตอมา ด าไมยอมช าระหนเงนก แดงจะมสทธบงคบจ านองเอากบทดนของด าไดหรอไม

๑๖. จ านองระงบดวยเหตประการใดบาง ๑๗. สญญาจ าน ามลกษณะอยางไรบาง จงอธบาย ๑๘. ทวาสญญาเชาทรพยเปนสญญาตางตอบแทนนน หมายความวาอยางไร ๑๙. ความตายของคสญญาเชาฝายใดฝายหนงจะมผลกระทบตอสญญาเชาระหวางคสญญานน

อยางไร ๒๐. กฎหมายก าหนดแบบของสญญาเชาซอไวอยางไร

๑๑๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เอกสารอางองทายบทท ๓

จรรยา สงหสงบ. กฎหมายวาดวยสญญา. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ณฐวสส อศรางกร ณ อยธยา. ค าอธบายกฎหมายนตกรรมและสญญา. กรงเทพมหานคร :

สตรไพศาล, ๒๕๕๑ ดเรก ควรสมาคม. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ทวเกยรต มนะกนษฐ, กฎหมายเบองตนทางธรกจ. พมพครงท ๑๔, กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, 2555 ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย พวงผกา บญโสภาคย และประสาน บญโสภาคย. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและ

สญญา.พมพครงท ๑๒. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘ ยงศกด เพชรนล, เอกสารประกอบการสอน รายวชากฎหมายกบชวตและสงคม.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยราชภฏธนบร รวนท ลละพฒนะ, ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๒ กรงเทพมหานคร :

วญญชน, ๒๕๕๖ วณฏฐา วนศร และฐตพร ลมแหลมทอง. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๙ ศนนทกรณ(จ าป) โสตถพนธ. ค าอธบายนตกรรม-สญญา. พมพครงท ๑๓. กรงเทพมหานคร :

วญญชน, ๒๕๕๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๔ หลกกฎหมายอาญาและการลงโทษ

๑๒๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๔ หลกกฎหมายอาญาและการลงโทษ

เนอหาประจ าบท

๑. ความหมายและสาระส าคญของกฎหมายอาญา ๒. ประเภทของความผดอาญา ๓. หลกประกนในกฎหมายอาญา ๔. โครงสรางความรบผดในทางอาญา

๔.๑ โครงสรางขอ ๑ การกระท าครบ “องคประกอบ” ทกฎหมายบญญต ๔.๒ โครงสรางขอ ๒ การกระท าไมมกฎหมายยกเวนความผด ๔.๓ โครงสรางขอ ๓ การกระท านนไมมกฎหมายยกเวนโทษ

๕. การพยายามกระท าความผด ๖. ผกระท าความผดหลายคน

วตถประสงคประจ าบท เมอนกศกษาเรยนบทเรยนนแลวสามารถ ๑. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบกฎหมายอาญาได ๒. อธบายถงความหมายและสาระส าคญของกฎหมายอาญาได ๓. อธบายหลกประกนในกฎหมายอาญาได ๔. อธบายหลกเกณฑโครงสรางความรบผดในทางอาญาได ๕. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายอาญาวาดวยการพยายามกระท าความผดได ๖. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายอาญาทเกยวกบผกระท าความผดหลายคนได ๗. แกไขปญหาทเกดขน โดยการประยกตใชองคความรเกยวกบกฎหมายเบองตน กบการ

ด ารงชวตประจ าวนในสงคมได ๘. อธบายถงคณธรรมของกฎหมายในสวนทเกยวของกบกฎหมายอาญาได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ๑. ท าการประเมนความรกอนเรยนดวยวธการซกถาม ๒. มอบหมายใหผเรยนท าการศกษาเอกสารประกอบการสอนบทท ๔ ความรทวไปเกยวกบ

หลกกฎหมายอาญาและการลงโทษกอนเรยน ๓. ฟงการบรรยายในชนเรยน ๔. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และแสดงความคดเหนในเรองทเกยวของ วเคราะหแนวคด

เกยวกบทฤษฎกฎหมายอาญาในสวนทเกยวของกบชวตประจ าวน ๕. ศกษาคนควาค าพพากษาฎกาจากเอกสารกฎหมาย ต ารา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ

สอสงพมพ ขาวสาร

๑๒๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๖. วเคราะหขอเทจจรงจากคดทเกยวของกบกฎหมายในชวตประจ าวนในฐานะทกฎหมายเปนเครองทส าคญของสงคมและใหผเรยนแสดงความคดเหน

๗. สรปหวขอส าคญและอภปราย ๘. การทบทวนและท าค าถามทบทวน

สอการเรยนการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. ต ารา เอกสารทางวชาการ บทความ สอสงพมพทเกยวของกบกฎหมายอาญา ๓. ตวบทกฎหมายและค าพพากษาศาลฎกาทเกยวของ ๔. ระบบสบคนค าพพากษาศาลฎกา ๕. Power Point

การวดผลประเมนผล ๑. การสงเกตพฤตกรรมความสนใจของผเรยนและการมสวนรวมในกจกรรมระหวางเรยน ๒. ประเมนผลจากการท ากจกรรมแลกเปลยนเรยนรในชนเรยน การแสดงความคดเหน

การวเคราะห ๓. ประเมนจากการตอบค าถามทบทวน ๔. ประเมนจากการตอบค าถามรายบคคล

๑๒๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๔ หลกกฎหมายอาญาและการลงโทษ

๑. ความหมายและสาระส าคญของกฎหมายอาญา กฎหมายอาญา คอ กฎหมายทบญญตวา การกระท าหรอไมกระท าอยางใดเปนความผดและก าหนดโทษทจะลงแกผกระท าความผดไว กลาวอกนยหนง “กฎหมายอาญา คอ กฎหมายทบญญตหามมใหมการกระท าอยางหนงอยางใด หรอบงคบใหมการกระท าอยางหนงอยางใดโดยผทฝาฝนหรอไมปฏบตตามจะตองไดรบโทษ” การกระท าทเปนความผด หมายถง การทกฎหมายบญญตหามไวไมใหกระท าการอยางใดอยางหนง เชน หามฆาผอน ดงทก าหนดในประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๒๘๘ วา "ผใดฆาผอน ตองระวางโทษประหารชวต จ าคกตลอดชวต หรอจ าคกตงแตสบหาปถงยสบป" การไมกระท าการอยางใดอยางหนงเปนความผด หมายถง การทกฎหมายบญญตใหบคคลมหน าท ตองกระท าการอย างใดอย างหน ง ถาไมกระท าตามหน าท น นยอมมความผด เชน มาตรา ๓๗๔ "ผใดเหนผ อนตกอยในภยนตรายแหงชวตซงตนเองอาจชวยไดโดยไมกลวอนตรายแกตนเองหรอผอน แตไมชวยตามความจ าเปน ตองระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอนหรอปรบไมเกนหนงพนบาทหรอทงจ าทงปรบ" ส าหรบโทษหรอสภาพบงคบตามกฎหมายอาญาม ๕ สถานตามทบญญตไวในมาตรา ๑๘ คอ ประหารชวต จ าคก กกขง ปรบ รบทรพยสน กฎหมายอาญามไดหมายถง ประมวลกฎหมายอาญาเทานน ยงรวมถงกฎหมายอนๆ ทบญญตความผดและโทษไวดวย เชน พระราชบญญตอาวธปน พระราชบญญตยาเสพตด พระราชบญญตปาไม พระราชบญญตปรามการคาประเวณ พระราชบญญตวาดวยความผดอนเกดจากการใชเชค เปนตน ซงเมอถอวาพระราชบญญตนนๆ เปนกฎหมายอาญาแลว จะมผลท าใหตองบทบญญตในภาค ๑ แหงประมวลกฎหมายอาญาไปใชในพระราชบญญตนนๆ ดวย ทงนตาม มาตรา ๑๗ ทไดบญญตไววา “บทบญญตในภาค ๑ แหงประมวลกฎหมายน ใหใชในกรณแหงความผดตามกฎหมายอนดวย เวนแตกฎหมายนนๆ จะไดบญญตไวเปนอยางอน” ประมวลกฎหมายอาญา ส าหรบประมวลกฎหมายอาญาซงบงคบใชอยในปจจบนมทงหมด ๓๙๘ มาตรา แยกออกเปน ๓ ภาค ดงน ภาคทวไป (มาตรา ๑ - ๑๐๖) ประกอบดวยเรองบทนยามศพท การใชกฎหมายอาญา โทษและวธการเพอความปลอดภย หลกเกณฑในการพจารณาความรบผดทางอาญา การพยายามกระท าความผด ตวการ ผใชและผสนบสนน การกระท าความผดหลายบทหลายกระทง อายความ

๑๒๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ภาคความผด (มาตรา ๑๐๗ - ๓๖๖) เปนเรองลกษณะการกระท าความผดฐานตางๆ ไดแกความผดเกยวกบความมนคงแหงราชอาณาจกรการปกครอง ความยตธรรม ศาสนา ความสงบสขของประชาชน การกอใหเกดอนตราย ตอประชาชน การปลอมและการแปลง การคา เพศ ชวตรางกาย เสรภาพและชอเสยง ทรพย ภาคลหโทษ (มาตรา ๓๖๗ - ๓๙๘) เปนเรองความผดเลกนอยทกฎหมายระวางโทษจ าคกไมเกนหนงเดอนหรอปรบไมเกนหนงพนบาทหรอทงจ าทงปรบ ๒. ประเภทของความผดอาญา การแบงประเภทของความผดมหลายประเภทเปนการจดแบงตามลกษณะของความผด ดงน ๒.๑ การแบงประเภทความผดในแงกฎหมาย แบงออกเปนความผดในตวเอง เชน ความผดฐานฆาคนตาย ความผดฐานท ารายรางกาย ความผดฐานลกทรพย เปนตน ความผดเพราะกฎหมายหาม เชน ความผดฐานคาก าไรเกนควร เปนตน ๒.๒ การแบงประเภทความผดในแงการด าเนนคด เปนการแบงความผดอาญาแผนดนกบความผดอนยอมความได ความผดอาญาแผนดนนนสามารถพจารณาไดจากบทบญญตในเรองนนๆ โดยพจารณาไดจากบทบญญตในเรองนนๆ คอ ความผดใดเปนความผดอนยอมความไดกฎหมายจะระบไวโดยเฉพาะ ถาความผดมไดระบไวโดยเฉพาะยอมถอวาเปนความผดอาญาแผนดน อนงความผดอนยอมความไดบางครงเรยกวา ความผดตอสวนตว ความผดอาญาแผนดน เชน ความผดฐานฆาคนตาย ความผดฐานท ารายรางกาย ความผดตอเจาพนกงาน เปนตน ความผดอนยอมความได เชน ความผดฐานหมนประมาทมาตรา ๓๓๓ ความผดฐานฉอโกงมาตรา ๓๔๘ ความผดฐานโกงเจาหนมาตรา ๓๕๑ ความผดฐานยกยอกทรพยมาตรา ๓๕๖ เปนตน การแบงประเภทความผดในลกษณะน มผลแตกตางในทางกฎหมาย กลาวคอ ถาเปนความผดอาญาแผนดนผเสยหายสามารถด าเนนคดฟองรองไดภายในอายความทก าหนดไวในประมวลกฎหมายอาญา แตถาหากเปนความผดอนยอมความได ผเสยหายจะตองรองทกขภายในสามเดอนนบแตวนทรเรองความผดและรตวผกระท าความผด มฉะนนจะถอวาขาดอายความรองทกข และการด าเนนคดของเจาพนกงานเกยวกบ ความผดอนยอมความไดน เจาพนกงานจะด าเนนคดได ตอเมอมการรองทกขโดยผเสยหายแลว ๒.๓ ความผดทตองมผลปรากฏและความผดทไมตองมผลปรากฏ ความผดทตองมผลปรากฏ เชน ความผดฐานฆาคนตาย ตามมาตรา ๒๘๘ ผถกฆาจะตองตายผกระท าจงมความผดส าเรจ หากผถกฆาไมตายผกระท าผดฐานพยายามฆา ตามมาตรา ๒๘๘ ประกอบมาตรา ๘๐ สวนความผดทไมตองมผลปรากฏ เชน ความผดฐานแจงความเทจตอเจาพนกงานตามมาตรา ๑๓๗ ความผดนเมอผแจงไดบอกขอความอนเปนการแจงความเทจตอเจาพนกงานและเจา

๑๒๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

พนกงานทราบขอความเทจดงกลาวแลวกเปนความผดส าเรจทนทโดยไมตองค านงวาเจาพนกงานจะเชอขอความนนหรอไม ความผดฐานละเวนตามมาตรา ๓๗๔ ไมตองการผล หากไมชวยผทตกอยในภยนตรายแหงชวตโดยไมควรกลวอนตรายแกตนเองแลวผทไมชวยกมความผดส าเรจทนท ประโยชนของการแบงประเภทความผดน มประโยชนในการพจารณาเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผลและในเรองการพยายามกระท าความผด ๒.๔ ความผดทเจาะจงตวผกระท ากบความผดทไมไดเจาะจงตวผกระท า บทบญญตในประมวลกฎหมายอาญาสวนมากจะขนดวยค าวา “ผใด” หมายความวา มาตรานน ผกระท าความผดจะไมจ ากดผกระท าจะเปนใครกได เชน มาตรา ๒๘๘ “ผใดฆาผอน....” ผกระท าความผดฐานนไมจ ากดวาจะเปนใคร ใครกได สวนบางฐานความผดจะก าหนดผกระท าความผดโดยเฉพาะ เชน มาตรา ๓๐๑ “หญงใดท าใหตนเองแทงลก....” หรอ มาตรา ๑๔๙ “ผใดเปนเจาพนกงาน...” ดงนนผกระท าความผดจะตองเปนบคคลตามสถานะทก าหนดบญญตไว ๓. หลกประกนในกฎหมายอาญา การบงคบใชกฎหมายอาญานนมหลกส าคญประการหนงทจะคมครองสทธเสรภาพของประชาชน เนองจากกฎหมายอาญาเปนกฎหมายทมผลกระทบตอชวต รางกาย สทธเสรภาพของบคคล การทรฐจะออกกฎหมายมาบงคบใชกบประชาชน จ าเปนตองมหลกคมครองสทธเสรภาพของประชาชน เพอเปนการปองกนการใชอ านาจรฐของเจาหนาทตามอ าเภอใจ ซงตามหลกสากลทเปนทยอมรบกนของนานาอารยประเทศ หลกนมชอเรยกในภาษาลาตนวา “Nullum crimen nulla puena sine lege” แปลเปนภาษาองกฤษวา “No Punishment without law” “ไมมความผด ไมมโทษ โดยไมมกฎหมาย” นอกจากนยงเรยกกนในภาษาองกฤษดวยวา “Principle of Legality” หลกประกนนจะท าใหประชาชนสามารถทราบไดลวงหนาวา เขาจะตองปฏบตตนอยางไรจงจะไมผดกฎหมาย และถาเขาไมไดท าผดใครจะมาลงโทษเขาไมได หลกการนประเทศตางๆ ไดยอมรบและน ามาใชเชนเดยวกบประเทศไทย

หลกประกนในกฎหมายอาญาไดบญญตไวในมาตรา ๒ วรรคแรกวา "บคคลจกตองรบโทษในทางอาญาตอเมอไดกระท าการอนกฎหมายทใชในขณะกระท านนบญญตเปนความผดและก าหนดโทษไว" และรฐธรรมนญฯ ยงไดบญญตรบรองหลกดงกลาวไวดวย หลกประกนดงกลาวท าใหเกดลกษณะส าคญของกฎหมายอาญา กลาวคอ ๓.๑ กฎหมายอาญาตองบญญตใหชดเจนแนนอน การทจะใหประชาชนรวาการกระท าใดเปนความผดหรอไมนนการบญญตถอยค าในกฎหมายอาญาจงตองบญญตใหมความชดเจนและแนนอนเพอใหทราบวาการกระท าหรอไมกระท าอยางไรจงจะผดกฎหมาย และปองกนมใหเจาหนาทของรฐใชอ านาจตามอ าเภอใจ

๓.๒ กฎหมายอาญาไมมผลยอนหลง เนองจากกฎหมายอาญาเปนกฎหมายทคมครองสทธเสรภาพของประชาชนมใหถกลงโทษโดยไมมกฎหมายบญญตเปนความผด ฉะนน ถาหากในเวลาทกระท าไมมกฎหมายบญญตเปนความผด แมตอมาจะมกฎหมายออกมาวา การกระท านนเปนความผด กฎหมายทออกมาใหมจะใช

๑๒๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บงคบเฉพาะกบการกระท าในปจจบนหรอในอนาคตเทานน จะไมมผลยอนหลงไปลงโทษการกระท าทผานมาแลว ดงนน กฎหมายอาญาจะไมมผลยอนหลงเปนผลรายแกผกระท า เวนแต กฎหมายอาญายอนหลงในสวนทเปนคณแกผกระท าความผด ตวอยางกฎหมายทถอวาเปนคณแกผกระท าความผด ๑) กฎหมายก าหนดอตราโทษเบากวา เชน กฎหมายทใชในการกระท าความผดก าหนดโทษจ าคก ๑๐ ป กฎหมายในภายหลงก าหนดโทษจ าคก ๕ ป ตองถอวาเปนกฎหมายในภายหลงทเปนคณกวา ๒) กฎหมายทมโทษล าดบหลง โทษล าดบหลง หรอล าดบรองลงมายอมเบากวาโทษล าดบแรกๆ เชน โทษปรบเบากวาโทษจ าคก โทษกกขงเบากวาโทษจ าคก โทษจ าคกเบากวาโทษประหารชวต เปนตน หากกฎหมายใหมออกมาในความผดอยางเดยวกบกฎหมายทบญญตเกา ใหใชโทษทเบากวาแกผกระท าผด ตวอยางเชน กฎหมายทใชในขณะกระท าความผดมโทษจ าคกไมเกนหนงเดอนปรบไมเกนหนงพนบาทหรอทงจ าทงปรบแตมกฎหมายใหมบญญตความผดดงกล าวมแตโทษปรบไมเกนหาพนบาท ดงน ตองถอวากฎหมายใหมเปนคณแกผกระท าผด ๓) กฎหมายทก าหนดใหบคคลตองรบผดทางอาญานอยกวา เชน กฎหมายในขณะกระท าผดก าหนดใหประมาทเปนความผด แตกฎหมายในภายหลงตองกระท าโดยเจตนาจงจะเปนความผด ดงนกฎหมายใหมเปนคณแกผกระท าผด ๔) กฎหมายทก าหนดเงอนไขในการด าเนนคดเขมงวดกวา เชน กฎหมายเกา ถอวาการกระท าความผดนเปนความผดอาญาแผนดน สวนกฎหมายใหมถอวา การกระท าความผดตอสวนตวหรอความผดอนยอมความได ตองถอวากฎหมายใหมมเงอนไขการด าเนนคดเขมงวดกวาเปนคณแกผกระท าผด ๓.๓ ใชกฎหมายจารตประเพณลงโทษทางอาญาแกบคคลไมได ทงนเพราะขดกบหลกไมมความผดไมมโทษโดยไมมกฎหมาย เนองจากจารตประเพณมไดเกดจากการบญญตจงตองหามมใหน ามาใชเพอลงโทษในทางอาญาและขดต อหลกกฎหมายรฐธรรมนญซงบญญตวา เฉพาะกฎหมายลายลกษณอกษรเทานนทจะก าหนดความผดและโทษไว

๓.๔ ใชกฎหมายใกลเคยงอยางยงลงโทษทางอาญาแกบคคลไมได ถาหากการน าบทกฎหมายทใกลเคยงอยางยงมาปรบเพอลงโทษบคคลยอมท าไมได เชน นาย ก.ฆาตวตายแตไมตาย เพราะมคนมาชวยไวทน เชนนจะถอวา นาย ก.มความผดฐานพยายามฆาตนเอง เนองจากไมส าเรจผลแลวจะลงโทษนาย ก. มความผดพยายามฆาตนเองไมได ๔. ความรบผดทางอาญา

การทจะลงโทษและก าหนดโทษใหเหมาะสมเมอมบคคลกระท าผดเกดขนนน นกนตศาสตรพยายามคดคน หาหลกเกณฑมาอธบายวา การกระท าทถอวาเปนความผดนนควรมโครงสรางหรอขนตอนในการวนจฉยความรบผดทางอาญา การพจารณาในเบองตนตองพจารณาวา การกระท านนครบองคประกอบทกฎหมายบญญตหรอไม ถาการกระท านนครบองคประกอบ จงพจารณาตอไปว า การกระท านนมเหตยกเวนความผดหรอการกระท านนผดกฎหมายหรอไม และขนตอนตอไปจงดทการกระท าทไมมเหตยกเวนความผดหรอผดกฎหมายนน มเหตยกเวนโทษหรอดทตวผกระท าวาม

๑๒๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ความชวหรอไม จงสามารถบอกไดวาการกระท าผดของบคคลทเกดขนสมควรจะลงโทษบคคลทกระท าความผดนน ๆ ดงนนบคคลจะตองรบผดในทางอาญาเมอ

- การกระท าครบ “องคประกอบ” ทกฎหมายบญญต - การกระท าไมมกฎหมายยกเวนความผด - การกระท าไมมกฎหมายยกเวนโทษ

๔.๑ โครงสรางขอ ๑ การกระท าครบ "องคประกอบ" ทกฎหมายบญญต การกระท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญต หมายความวา

๔.๑.๑ มการกระท า ๔.๑.๒ การกระท านนครบองคประกอบภายนอกของความผดในเรองนนๆ ๔.๑.๓ การกระท านนครบองคประกอบภายในของความผดในเรองนนๆ ๔.๑.๔ ผลของการกระท าสมพนธกบการกระท าตามหลกในเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล

๔.๑.๑ มการกระท า การกระท าเปนหลกเกณฑประการแรกของความรบผดในทางอาญาของบคคลหากบคคลใดไมมการกระท า ในความหมายของกฎหมายอาญาแลว กไมตองรบผดในทางอาญา "การกระท า" หมายถง การเคลอนไหวหรอไมเคลอนไหวรางกายภายใตขอบงคบของจตใจซงเรยกวาโดยรส านก ขนตอนของการกระท ามดงน (๑) มความคดทจะกระท าตามทคดไว (๒) มการตกลงใจทจะกระท าตามทคดไว (๓) ไดกระท าไปตามทตกลงใจนน

ประเภทของการกระท า ๑) การกระท าประเภทเคลอนไหวรางกายโดยรส านก การกระท าโดยเคลอนไหวรางกายนอาจเกดขนได ๒ กรณ คอ

(๑) การกระท าโดยตรง เปนการกระท าของบคคลนนเอง เชน นายกอ ใชปนยง นายขอถงแกความตาย เมอพจารณาขนตอนการกระท าของนายกอ ไดดงน นายกอ คดทจะฆานายขอโดยใชปนยง นายกอ ตกลงใจทจะฆานายขอโดยใชปนยง นายกอ ไดยงนายขอ ตามทตกลงใจนน

อนงการกระท าโดยตรงน ผกระท าอาจจะมไดกระท าการในทกขนตอน แตอาศยบคคลอนเพอใหบรรลความตองการนน โดยบคคลอนไมมการกระท า เชน การทนายเกงไดสะกดจตนายค าใหไปฆานายไข อยางนถอวานายค ามไดคด ตกลงใจหรอถอวานายค าไมมการกระท าในทางอาญาเลย แตถอเปนการกระท าของนายเกงโดยตรง นอกจากนการกระท าโดยตรงอาจจะกระท าโดยอาศยสตวเปนเครองมอกได (๒) การกระท าโดยออม การกระท าผดบางกรณผกระท าอาจมไดกระท าเอง แตใชบคคลทไมตองรบผดในทางอาญาเปนเครองมอ เชน นายเอใชเดกอายไมเกน ๗ ป ลกทรพยของ

๑๒๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

นายบอยางนถอเปนการกระท าผดโดยทางออมของนายเอ สวนเดกอายไมเกน ๗ ปนนไดรบการยกเวนโทษในความผดฐานลกทรพย หรอ นายเอตองการฆานายบจงหลอกนางพยาบาลทดแลนายบวายาพษในถวยเปนยาบ ารง นางพยาบาลหลงเชอ จงเอายาพษใหนายบกน แลวนายบตายอยางนถอเปนการกระท าผดโดยทางออมของนายเอแลว ๒) การกระท าประเภทไมเคลอนไหวรางกายโดยรส านกโดยการงดเวน ตามมาตรา ๕๙ วรรคทายบญญตวา "การกระท าใหหมายความรวมถง การใหเกดผลอนหนงอนใดขนโดยงดเวนทจกตองกระท าเพอปองกนผลนนดวย"

ดงนนการกระท าโดยงดเวนนพจารณาจากการทบคคลนนมหนาทและเปนหนาทซงตองกระท าเพอปองกนมใหผลนนเกดขน การพจารณาวาบคคลมหนาทอาจเกดขนจากกรณตอไปน (๑) หนาทตามกฎหมายบญญต เชน หนาททบดามารดาจ าตองอปการะเลยงดบตร หากบดามารดาไมใหอาหารแกบตรจนบตรถงแกความตายยอมถอไดวา บดามารดาฆาบตรตายโดยการงดเวน (๒) หนาทเกดจากการยอมรบโดยเจาะจง อาจเกดจากสญญาหรอไมกไดเชน การรบจางเปนพยาบาลดแลผปวย เปนคนดแลความปลอดภยของผมาใชบรการสระวายน า การรบจางเลยงดเดก เปนตน หากมความเสยหายเกดขน ผทไมท าหนาทเหลานตองรบผดในทางอาญาเชนกน (๓) หนาทอนเกดจากการกระท ากอนๆ ของตน หมายความวา กรณทบคคลไดกระท าลงไปนาจะกอใหเกดภยนตรายอยางใดอยางหนงขน ผกระท ายอมมหนาทปองกนอนตรายนน เชน นายเกงจงคนตาบอดขามถนน แตทงคนตาบอดไวกลางถนน หากคนตาบอดถกรถชนตายนายเกงตองรบผดในความตายนน เปนการกระท าโดยงดเวนอกประการหนง (๔) หนาทอนเกดจากความสมพนธพเศษเฉพาะเรอง หนาทนมใชเกดจากกฎหมายหรอมไดเกดจากสญญา แตเปนหนาทจากความสมพนธระหวางบคคลบางประเภทเชน บดาไมชอบดวยกฎหมายกบบตร ปากบหลานทเลยงดกนมาหากปาไมสบายปวยหนกชวยตนเองไมได หลานยอมมหนาทดแลหากหลานไมดแลจนปาตาย หลานมความผดฐานฆาคนตายได สามภรรยาทอยกนกนฉนทสามภรยาโดยไมไดจดทะเบยนสมรสดวยกน เปนตน ขอสงเกต หากผกระท ามหนาทโดยทวไปไมใชหนาทจะปองกนใหผลเกดขน การไมกระท านนไมถอเปนการงดเวน เชน นายกายเปนลกหนนายเขง แกลงไมช าระหนใหนายเขงเจาหนทงๆ ทรวานายเขงก าลงปวยหนกและขาดเงนรกษา เชนนหากนายเขงตายจะถอวา นายกาย มความผดเปนการกระท าโดยการงดเวนไมได เพราะนายกายมหนาทเพยงช าระหนเทานน ๓) การกระท าประเภทไมเคลอนไหวรางกายโดยรส านกโดยการละเวน การกระท าโดยละเวน เปนการกระท าโดยไมเคลอนไหวรางกายอกกรณหนง แตกฎหมายถอวาเปนหนาทโดยทวไป มใชหนาทเฉพาะ เชน มาตรา ๓๗๔ เปนตน การไมชวยดงกลาวถอวาเปนการละเวนไมกระท า ซงกฎหมายบญญตขนเพอใหบคคลมหนาทเปนพลเมองด เชน นายนกเปนนกกฬาวายน าทมชาตเดนผานหนองน าสาธารณะเหนเดกก าลงจะจมน านายนกกไมไดชวยดงน นายนกมความผดตามมาตรา ๓๗๔ โดยการละเวน

๑๒๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๔.๑.๒ การกระท านนครบองคประกอบภายนอกของความผดในเรองนนๆ การพจารณาในสวนองคประกอบภายนอกนน พจารณาจากบทบญญตความผดแตละฐานซงประกอบดวยดงน ผกระท า การกระท า กรรมของการกระท า (วตถแหงการกระท า) การพจารณาองคประกอบภายนอกตองพจารณาแตละฐานความผดวาครบองคประกอบภายนอกหรอไม หากครบองคประกอบภายนอกแลวใหพจารณาองคประกอบภายในตอไป หากพจารณาแลวไมครบองคประกอบภายนอกเชนนถอวาเปนเรองขาดองคประกอบภายนอกเชน ความผดฐานฆาผอนตามมาตรา ๒๘๘ บญญตวา “ผใดฆาผอน...” องคประกอบภายนอกของความผดฐานน คอ ผใด (ผกระท า) ฆา (การกระท า) ผอน (กรรมของการกระท า) เดนตองการฆาขาว จงใชปนยงขาวถงแกความตาย เชนน เมอพจารณาองคประกอบภายนอกเหนวาเดน ไดกระท าครบองคประกอบภายนอกของความผดฐานฆาคนตาย กรณเก งตองการฆาเขยวแตไมทราบวาเขยวไดตายไปกอนหนานแลวจงใชปนยงไปทรางของเขยวทคลมผาอย กรณนการกระท าของเกงไมครบองคประกอบภายนอกของความผดฐานฆาคนตาย เพราะไมมผอนเนองจากเขยวไมมสภาพบคคล เกงไมมความผดฐานฆาคนตาย หรอกรณความผดฐานลกทรพย ตามมาตรา ๓๓๔ บญญตวา “ผใดเอาทรพยของผอนหรอทผ อนเปนเจาของรวมอยดวยโดยทจรต ผนนกระท าความผดฐานลกทรพย...” องคประกอบภายนอกของความผดฐานน คอ ผใด (ผกระท า) เอาไป (การกระท า) ทรพยของผ อนหรอทผ อนเปนเจาของรวมอยดวย (กรรมของการกระท า)

ฉวยตองการลกนาฬกาของตง ฉวยแอบหยบนาฬกาของตง ขณะตงเผลอกรณนฉวยไดกระท าครบองคประกอบภายนอกในความผดฐานลกทรพยแลว แตหากฉวยหยบนน เผลอหยบนาฬกาของตนเองทวางอยใกลกบของตงไปเชนน เกงไมมความผดฐานลกทรพย เนองจากขาดองคประกอบภายนอก กลาวคอเปนทรพยของตนเองมใชทรพยของผอน

๔.๑.๓ การกระท านนครบองคประกอบภายในของความผดในเรองนน ๆ เมอการกระท าทครบองคประกอบภายนอกมาแลว ตองพจารณาวาการกระท านนๆ ครบองคประกอบภายในดวย โดยองคประกอบภายใน คอ เจตนา ประมาท และไมเจตนาไมประมาท

๑) เจตนา (ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๕๙) หมายถง กระท าโดยรส านกในการทกระท าและขณะเดยวกน ผกระท าประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผลของการกระท านน และ

๑๒๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ถาผกระท ามไดรขอเทจจรงอนเปนองคประกอบของความผดจะถอวา ผกระท าประสงคตอผลหรอยอมเลงเหนผลของการกระท านนมได การพจารณาวา ผกระท ามเจตนาหรอไมมหลกดงน

(๑) ผกระท ารขอเทจจรงอนเปนองคประกอบภายนอกของความผด (๒) ผกระท าจะตองประสงคตอผลของการกระท าหรอมฉะนนกจะตองเลงเหนผลในการกระท าของตน

ตวอยาง ทผกระท ามเจตนา เจมสตองการฆาจราย จงถอปนไปยงจรายขณะทก าลงวงออกก าลงกาย จรายถกยงถงแกความตายทนท จะเหนไดวา เจมสรวาการทตนใชปนยงจรายเปนการฆาและรวาจรายเปนผอนและเจมสประสงคทจะใหจรายตาย จรายกตายตามทตนประสงค เชนน เจมสมความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา ตวอยาง ทผกระท าไมมเจตนา เหยมใชปนยงไปทตอยโดยเขาใจวาตอยซงนอนคลมโปงอยตายไปแลวปรากฏวาตอยตายเพราะถกเหยมยง กรณน เหยมไมรขอเทจจรงอนเปนองคประกอบภายนอกในความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนาเพราะเหยมเขาใจวาตอยตายไปแลวเทากบวา เหยมไมคดวามผอนจงสงผลใหเหยมไมมเจตนาในสวนรขอเทจจรงอนเปนองคประกอบภายนอก ดงนน เหยมไมมความผดฐานฆาตอยตายโดยเจตนา (แตเหยมอาจรบผดฐานประมาท)

๒) ประมาท การกระท าความผดนอกจากการกระท าโดยเจตนาแลว การกระท าโดยประมาทกเปนความผดดวย หลกเกณฑของการกระท าโดยประมาท (๑) เปนการกระท าความผดมใชโดยเจตนา การไมมเจตนา อาจเปนเพราะไมรขอเทจจรงอนเปนองคประกอบภายนอกของความผด เชนไมรวาเปนคนแตเขาใจวาเปนสตวปาจงยงไปหรออาจเปนเพราะรขอเทจจรงอนเปนองคประกอบภายนอกของความผดแตไมประสงคตอผลหรอเลงเหนผล (๒) กระท าโดยปราศจากความระมดระวงซงบคคลในภาวะเชนนนจกตองมวสยและพฤตการณ (ก) ความระมดระวงในภาวะเชนนน ค าวาภาวะเชนนน หมายถง ในขณะกระท าการนนๆ เชน ในขณะขบรถไปตามถนนกรณขบรถชนคนตาย หรอในกรณท าความสะอาดปนท าปนลนถกคนตาย เปนตน (ข) ความระมดระวงตามวสย ค าวาวสย หมายถง สภาพภายในตวผกระท า พจารณาจากอาย เพศ การอบรม ความจดเจนแหงชวต และวสยคนธรรมดา ตางกบวสยบคคลผมวชาชพ เชน เปนแพทย เปนตน

๑๓๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(ค) ความระมดระวงตามพฤตการณ ค าวาพฤตการณ หมายถง เหตภายนอกตวผกระท า เชน สภาพรถ สภาพถนน สภาพแวดลอมถนน หลกในการวนจฉยวาผกระท าขาดความระมดระวงตามวสยและพฤตการณหรอไม ตองสมมตบคคลขนมาเปรยบเทยบ คอ เปนบคคลทอยในภาวะเชนนน ตามวสยและพฤตการณอยางเดยวกบผกระท า หากบคคลสมมตขนนโดยทวไปอาจใชความระมดระวงไดแตผกระท าขาดความระมดระวงเชนนน กถอวาผกระท าประมาท หากผทสมมตขนไมอาจใชความระมดระวงได การทผกระท าขาดความระมดระวงกไมถอวาผกระท าประมาท ๓) ไมเจตนา ไมประมาท ความผดทางอาญาบางเรองแมผกระท าจะไมเจตนาหรอไมประมาท ผกระท ากตองรบผด ความผดประเภทน เรยกวา ความผดโดยเดดขาด ซงมอยในประมวลกฎหมายอาญาและพระราชบญญตอนทมโทษทางอาญา ในประมวลกฎหมายอาญา เชน ความผดลหโทษ ตงแต มาตรา ๓๖๗-๓๙๘ แตมใชทกมาตราของความ ผดลหโทษ บางมาตราตองมเจตนาจงผด เชน มาตรา ๓๙๑ ความผดฐานใชก าลงท ารายไมเปนเหตใหเกดอนตรายแกกายหรอจตใจ เชน นายเอตบหนานายบหนงท ความผดลหโทษทตองประมาทจงจะผด เชน มาตรา ๓๙๐ ความผดฐานประมาทเปนเหตใหผอนรบอนตรายแกกายหรอจตใจ เชน นางกอยไดยนเสยงผดปกตทรวบานคดวาเปนสนขมาตะกยทรวจงใชกอนอฐขวางไปปรากฏวาเปนนายขวดเมาสราอยทขางรว นายขวดหวแตก นางกอยมความผดลหโทษตามมาตรา ๓๙๐ หรอในพระราชบญญตอนๆ ทมโทษทางอาญา เชน พระราชบญญตศลกากร(ฉบบท ๙) พ.ศ.๒๔๘๒ มาตรา ๑๖ บญญตวา “การกระท าทบญญตไวในมาตรา ๒๗ และมาตรา ๙๙ แหงพระราชบญญตศลกากร พทธศกราช ๒๔๖๙ นน ใหถอวาเปนความผดโดยมพกตองค านงวาผกระท ามเจตนาหรอกระท าโดยประมาทเลนเลอหรอหาไม” เปนตน

๔.๑.๔ ผลของการกระท าสมพนธกบการกระท าตามหลกในเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล การกระท าและผลการกระท าความผดอาญาทครบองคประกอบภายนอกและครบองคประกอบภายในนนๆ ผกระท าตองรบผดในผลทเกดขนหรอไมตองพจารณาเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล (causation)ในกรณความผดทกฎหมายไมตองการผล เชน ความผดฐานแจงความเทจ ตามมาตรา ๑๓๗ ไมตองพจารณาเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล ทงนเพราะไมตองการผล คอ เจาพนกงานจะตองเชอขอความทแจงนน ผกระท าไดแจงขอความเทจและเจาพนกงานทราบขอความทแจงวาเปนเทจ ผกระท ามความผดส าเรจ หลกพจารณาในเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล มทฤษฎทเกยวของดงน ๑) ทฤษฎเงอนไข มสาระ คอ ถาไมมการกระท าอนใดอนหนงแลว ผลจะไมเกดถอวาผลเกดจากการกระท าอนนน แมวาผลจะเกดจากการกระท าอนอนๆ ดวยกตามในทางตรงกนขาม หากไมมการกระท าอนใดอนหนงนนแลว ผลกยงเกดอยนนเอง กจะถอวาผลเกดจากการกระท าอนใด อนหนงนนมได ตวอยางเชน นายคดยงนายคดบาดเจบตองรกษาตวทโรงพยาบาล นายคดทนพษบาดแผลไมไหวถงแกความตายในเวลาตอมาอก ๗ วน นายคดจะตองรบผดในผลหรอความตาย

๑๓๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ของนายคดหรอไมนน เมอพจารณาตามทฤษฎเงอนไขแลว หากนายคดไมยงนายคด นายคดกไมตาย ดงนผลคอความตายเปนผลมาจากการกระท าของนายคดตรงตามทฤษฎเงอนไข ฉะนน นายคดตองรบผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา เปนตน นายระก าขบรถเรวเกนควรแลวรถเสยหลกชนรวเหลกเปนเหตใหนายแดงซง นงมาดวยตายนายระก าตองรบผดฐานกระท าโดยประมาทเปนเหตใหคนตายตามมาตรา ๒๙๑ เพราะความตายเปนผลโดยตรงจากการกระท าโดยประมาทของนายระก าตามทฤษฎเงอนไข ๒) ทฤษฎเหตทเหมาะสม การพจารณาความรบผดทางอาญาของบคคลหากใชทฤษฎเงอนไขอยางเดยวอาจเกดความไมเปนธรรมขนไดเพราะตองรบผดเกอบทกกรณในผลบนปลายทเกดขน ในการใชทฤษฎเหตทเหมาะสมนน จะพจารณาวาการกระท าของผกระท าเหมาะสมจะใหเกดผลนนๆ โดยทวไปหรอไม หรอมความเกยวพนกนพอสมควรหรอไม ทฤษฎเหตทเหมาะสมจงพจารณาเหตการณทเกดขนใหมหลงจากการกระท าของผกระท าในตอนแรกและเปนเหตใหเกดผลบนปลายขนเหตการณใหมนเรยกวา "เหตการณแทรกแซง" โดยใชมาตรฐานของวญญชนหรอบคคลสามญ มาวนจฉยวาเหตแทรกแซงนนคาดหมายไดหรอไม หากคาดหมายได ผกระท าตองรบผดในผลบนปลายหากคาดหมายไมไดผกระท ากไมตองรบผดในผลบนปลายทเกดขนแตตองรบผดเทาทตนกระท าไปกอนเหตแทรกแซง

ตวอยาง เชน นายกอยไลยงนายขวด นายขวดถกยงบาดเจบ วงหนไปหลบใตตนไม ขณะนน

เกดฝนตกและฟาผานายขวดตาย เชนนเหตแทรกแซงคอ ฟาผาเปนเหตการณธรรมชาตคาดหมายไมได ดงนน นายกอยไมตองรบผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา แตรบผดเทาทไดกระท าไปแลว คอยงนายขวดบาดเจบ มความผดฐานพยายามฆา

นายกานขบรถดวยความประมาทชนเสาไมทปกรมทางรถแฉลบจะไปชนเสาไฟฟา นายเคนซงโดยสารรถมาดวยจงกระโดดลงจากรถในระยะกระชนชด กบทรถจะชนเสาไฟฟา และถงแกความตาย เหตแทรกแซง คอ การทผเสยหายหลกเลยงภยนตรายเฉพาะหนาคาดหมายได ดงนนนายกานจงตองรบผดในผลบนปลายคอความตายของนายเคน นายกานมความผดฐานกระท าโดยประมาทเปนเหตใหผอนถงแกความตาย

นายคงท ารายรางกายนายสมบาดเจบรกษาตวทโรงพยาบาล จนนายสมเกดความกลมทจะตองมานอนรกษาตวในโรงพยาบาล จงตดสนใจหยบยาพษมากนและตายทนท เชนน เหตแทรกแซง คอการทนายสมฆาตวตายทนท เชนนคาดหมายไมได ดงนน นายคงไมตองรบผดในผลบนปลาย แตนายคงรบผดเทาทกระท าไปกอนเกดเหตแทรกแซงคอ ท ารายรางกายนายสม นายเขมท ารายนายจอยจนตาบวมช าแตนายจอยไมรกษาตาทบวม จนตอมาตาของนายจอยบอด ดงนนเหตแทรกแซง คอ การทนายจอยไมรกษาบาดแผลทตานน ถอวา คาดหมายไดดงนน นายเขมตองรบผดฐานท ารายรางกายเปนเหตไดรบอนตรายสาหสตามมาตรา ๒๙๗ แทนทจะรบผดเพยงท ารายรางกายตามมาตรา ๓๙๕

สรป ในเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล เรองความสมพนธระหวางการกระท าและผลเปนเรองทตองผานโครงสรางขอทผกระท าตองมการกระท าครบองคประกอบภายในมาแลว เชน เจตนาหรอประมาท หากผกระท าขาด

๑๓๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

องคประกอบภายใน กลาวคอ ไมเจตนาไมประมาท กไมตองพจารณาเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผลแตอยางใด ผกระท าไมตองรบผดเวนแตเปนความผดโดยเดดขาด สวนการพจารณานนผกระท าตองรบผดในผลบนปลายทเกดขนหรอไมนน ใหพจารณาจากทฤษฎเงอนไข ผกระท ากไมตองรบผดในผลบนปลาย แตรบผดเพยงเทาทไดกระท าไปแลว ตวอยาง เชน นายด าเนนขบรถทเบรกช ารดไปตามถนน เดกชายอานนทวงตดหนารถโดยกระชนชด นายด าเนนไมสามารถลดความเรวของรถลงไดรถจงชนเดกชายอานนทตาย ผเชยวชาญใหการตอศาลวาการทเดกชายอานนทวงตดหนารถกระชนชดเชนน ผขบไมสามารถหลกเลยงไดเลยแมวาเบรกจะใชการไดดเพยงใด นายด าเนนจงไมตองรบผดฐานประมาทเปนเหตใหผอนถงแกความตาย ตาม มาตรา ๒๙๑ เพราะผลทเกดขนคอรถชนเดกไมใชผลโดยตรงตามทฤษฎเงอนไขเพราะแมไมประมาทผลกยงเกดอยแตนายด าเนนตองรบผดตามพระราชบญญตจราจรทางบก ส าหรบกรณทตองใชทฤษฎทเหมาะสมนนเนองจากผลทเกดขนมใชผลธรรมดาทยอมเกดแตเปนผลมาจาก เหตแทรกแซง ทเปนเหตการณซงเกดขนใหมภายหลงผกระท าความผดไดกระท าลง เหตแทรกแซงนกอใหเกดผลอกซงเปนในบนปลายผกระท าตองรบผดหรอไม หากคาดหมายไดผกระท าตองรบผดในผลสดทายนน หากคาดหมายไมไดผกระท ากไมตองรบผดในผลบนปลายนน แตรบผดเทาทไดกระท าไปแลวกอนมเหตแทรกแซง ๔.๒ โครงสรางขอ ๒ การกระท าไมมกฎหมายยกเวนความผด

การกระท าทครบองคประกอบทกฎหมายบญญต ยงไมอาจสรปไดวาผกระท ามความผดหรอไม หากมเหตทกฎหมายยกเวนความผดซงหมายถงการกระท านนไมผดกฎหมายการกระท าทกฎหมายยกเวนความผดมดงตอไปน ๔.๒.๑. ปองกน การปองกนโดยชอบดวยกฎหมายนน ตามมาตรา ๖๘ บญญตวา “ผใดจ าตองกระท าเพอปองกนสทธของตนหรอของผอน ใหพนภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมายและเปนภยนตรายทใกลจะถง ถาไดกระท าพอสมควรแกเหต การกระท านนเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย ผนนไมมความผด” หลกเกณฑของการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย (๑) มภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมาย (๒) ภยนตรายนนใกลจะถง (๓) ผกระท าจ าตองกระท าเพอปองกนสทธของตนเอง หรอของผ อนใหพนจากภยนตรายนน (๔) การกระท าโดยปองกนสทธนนไมเกนขอบเขต เหตผลทกฎหมายยอมใหประชาชนใชสทธในการปองกนไดโดยไมถอเปนความผด เปนเพราะกฎหมายยอมรบความจรงทวารฐไมสามารถใหความคมครองแกประชาชนไดอยางทนทวงทในทกกรณ จงจ าตองใหอ านาจแกประชาชนผบรสทธในการขจดปดเปาภยนตรายซงก าลงจะมาถงดวยการใชสทธในการปองกน

๑๓๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ผทจะอางปองกนไดจะตองไมมสวนผดในการกอใหเกดภยนตราย ผทมสวนผดในการกอใหเกดภยนตรายมดงน

(๑) ผทกอภยขนในตอนแรก (๒) ผทสมครใจเขาววาทตอสกน (๓) ผทยนยอมใหผอนกระท าตอตนเองโดยสมครใจ (๔) ผทยวใหผอนโกรธ

ตวอยาง เชน นายกอนยงนายเขมถอวามภยนตรายเกดขนกบนายเขมสามารถใชสทธปองกนตนเองได โดยโตตอบดวยการยง นายกอนได หากนายกอนถกนายเขมยงตาย นายเขมไมมความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนาเพราะเปนการปองกนโดยชอบดวยกฎหมาย นายฉายยสนขของตนใหตรงเขากดนายขม นายขมจงไดฆาสนขของนายฉายตาย นายขมอางปองกนได เพราะนายฉายใชสตวเปนเครองมอในการละเมดกฎหมาย ดงนนนายขมไมมความผดฐานท าใหเสยทรพย นายทะนงตรงเขาจะใชมดแทงนายทน นายตงซงเปนบดาเหนเหตการณจงชวยโดยใชมดแทงนายทะนง ดงน นายตงไมมความผดฐานท ารายรางกายนายทะนงเพราะเปนการปองกนสทธของผอนคอนายทน

นายกวนทะเลาะววาทกบนายกาง นายกวนสไมไดจงใชปนยงนายกาง นายกางจงใชปนยงนายกวนตาย เชนน นายกางจะอางปองกนไมได เนองจากมสวนผด โดยสมครใจววาทดวยจงอางปองกนไมได (ค าพพากษาฎกาท ๒๓๒๒/๒๕๒๒) นายเคนยวนายค าซงก าลงเมาใหโกรธ เพอใหนายค าท ารายรางกายตน หากนายค า ถกยวจนโกรธและตรงเขาท ารายนายเคน นายเคนจะโตตอบโดยท ารายรางกายนายค าไมได เพราะตนเปนฝายผดในการไปยวใหนายค าโกรธขนมากอน นายกล ามเครองรางของขลง คดวาตนอยยงคงกระพน ยอมใหนายขมใชมดแทงตนเพอพสจนความคงกระพนปรากฏวา นายขมใชมดแทงถกนายกล าบาดเจบ นายกล าจะอางปองกนโดยใชมดแทงนายขมบางไมได ดงนนนายกล าจะอางปองกนไมไดหากแทงนายขม นายกล าจะมความผดตามประมวลกฎหมายอาญา ๔.๒.๒ ความยนยอม ความยนยอมซงเปนเหตยกเวนความผดเชนเดยวกบเรองปองกนแตแตกตางกนคอการปองกนมกฎหมายบญญตไวโดยตรงสวนความยนยอมไมมกฎหมายบญญตไวโดยตรงแตเปนหลกกฎหมายทวไป ซงมหลกเกณฑจากค าพพากษาฎกาท ๑๔๐๓/๒๕๐๘ ศาลฎกาใชค าวา หลกกฎหมายทวไป ซงสามารถน ามาใชไดทงๆ ทมบญญตไวเปนลายลกษณอกษร โดยไมขดตอมาตรา ๒ เพราะเปนการน ามาใชเพอเปนคณแกผกระท า กลาวคอเพอยกเวนความผดใหแกผกระท า หลกดงกลาวแยกพจารณาไดดงน ๑) เปนความยนยอมอนบรสทธ หมายความวา ไมมการหลอกลวง ขมข ส าคญผด ใหเกดความยนยอม ๒) ความยนยอมนนไมขดตอส านกในศลธรรมอนด

๑๓๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓) เปนความยนยอมมอยจนถงขณะกระท าการอนบญญตเปนความผด หมายความวา ไมมการบอกเลกความยนยอมนน ตวอยาง ความยนยอมทเปนเหตยกเวนความผด เชน การทแพทยตองผาตดคนไขทเปนโรครายโดยตองตดแขนทง กรณดงกลาวแพทยนาจะมความผดฐานท ารายรางกายใหไดรบอนตรายสาหสตอคนไข แตเนองจากการผาตดดงกลาว คนไขไดใหความยนยอมตามหลกเรองความยนยอมแลว แพทยจงไมมความผดตามมาตรา ๒๙๗

หรอกรณการแขงขนกฬา เชน ชกมวยแลวคตอสอกฝายหนงถงแกความตาย คกรณอกฝายหนงไมมความผดฐานฆาคนตาย เนองจากเปนความยนยอมทไมขดตอส านกในศลธรรมอนด (ค าพพากษาฎกาท ๑๐๘๓/๒๕๑๐) อนงความยนยอมเรองเลนกฬาน ยกเวนความผดทเกดขนได เฉพาะเปนการเลนตามกตกาเทานน นอกจากนแลวความยนยอมท าใหการกระท าเปนความผดเพราะขาดองคประกอบภายนอก เชน มาตรา ๒๗๖ หากผเสยหายยนยอมกไมเปนความผด เปนตน หรอความยนยอมท าใหการกระท าทครบองคประกอบภายนอกและครบองคประกอบภายในไมเปนความผด โดยถอวาความยนยอมนนยกเวนการกระท าความผด เชน มาตรา ๓๐๕ เปนการท าแทงโดยแพทย เปนตน ๔.๓ โครงสรางขอ ๓ การกระท านนไมมกฎหมายยกเวนโทษ การกระท าทครบองคประกอบทกฎหมายบญญตตามโครงสรางขอ ๑ แมไมมกฎหมาย ยกเวนความผดตามโครงสรางขอ ๒ กมไดหมายความวา ผกระท าจะตองรบผดทางอาญาเสมอไป หากมกฎหมายยกเวนโทษให กฎหมายทยกเวนโทษใหแกผกระท าตางๆ ทเปนความผดมหลายกรณเชน (กรณเหตยกเวนโทษนพจารณาจาก “ผล”ทกฎหมายบญญตไว)

๔.๓.๑ การกระท าความผดโดยความจ าเปน ตามมาตรา ๖๗ การกระท าความผดดวยความจ าเปนตามมาตรา ๖๗ บญญตวา “ผใดกระท าความผดดวยความจ าเปน

(๑) เพราะอยในทบงคบ หรอภายใตอ านาจซงไมสามารถหลกเลยงหรอขดขนได หรอ (๒) เพราะเพอใหตนเองหรอผ อนพนจากภยนตรายท ใกลจะถงและไมสามารถ

หลกเลยงใหพนโดยวธอนใดได เมอภยนตรายนนตนมไดกอใหเกดขนเพราะความผดของตน ถาการกระท านนไมเปนการเกนสมควรแกเหตแลว ผนนไมตองรบโทษ”

การกระท าความผดโดยความจ าเปนจงม ๒ กรณ คอ ๑) จ าเปนเพราะอยในทบงคบ หรอภายใตอ านาจ ๒) จ าเปนเพราะเพอใหตนเองหรอผอนพนจากภยนตราย ตวอยางของการกระท าโดยจ าเปนเพราะอยในทบงคบหรออยภายใตอ านาจ เชน

นายฉานขวาจะยงนายมาก หากนายมากไมท ารายนางนาค หากนายมากท าราย นางนาคจนบาดเจบนายมากมความผดฐานท ารายรางกาย ตามมาตรา ๒๙๕ แตนายมากไมตองรบโทษเพราะนายมากกระท าโดยความจ าเปนเพราะอยภายใตอ านาจทไมสามารถหลกเลยงหรอขดขนได

๑๓๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

หากนายคงใชปนขวาจะยงนายคม หากนายคมไมยงนายเคนใหตาย กรณนหาก นายคมยงนายเคนตายแมจะเปนการกระท าดวยความจ าเปน แตถอวาเกนสมควรแกเหตนายคม มความผดแตศาลอาจลดโทษใหมใชยกเวนโทษ ตวอยางของจ าเปนเพราะเพอใหตนเองหรอผ อนพนภยนตราย เชน นายกลวยไล ท ารายนายกล าท าใหนายกล าวงหนจะเขาไปหลบในบานของนายคง แตนายคงยนกนอยหนาประตบานไมใหนายกล าเขาบาน นายกล าจงตองท ารายนายคงเพอจะเขาไปหลบในบานของนายคง ดงน นายกล าอางจ าเปนเพอยกเวนโทษฐานท ารายรางกายตามมาตรา ๒๙๕ ไดเพราะเพอใหตนพนจากภยนตราย

นายเมงขบรถจะชนเดกชายซน นายวานเหนเหตการณจงชวยผลกเดกชายซนจนลมลงท าใหเดกชายซนหวแตกการกระท าของนายวาน เปนความผดฐานท ารายรางกาย แตนายวานอางจ าเปนเพราะใหเดกชายซนพนจากภยนตรายเพอยกเวนโทษดงกลาวได สวนนายเมงมความผดฐาน ท ารายรางกายเดกชายซนตาม มาตรา ๒๙๕ ขอสงเกต เรองจ าเปนและปองกน (๑) การกระท าโดยปองกนกฎหมายถอวาผกระท าไมมความผดสวนการกระท าโดยจ าเปนผกระท ามความผดแตกฎหมายยกเวนโทษ (๒) หากมภยนตรายซงเกดจากการประทษรายอนละเมดตอกฎหมายแลว มการกระท าตอผทกอภยนตรายนนถอเปนเรองปองกน หากกระท าตอบคคลทสามถอเปนเรองจ าเปน (๓) การกระท าโดยปองกนหากการกระท าตอผกอภยแลวเกดผลตอบคคลทสามดวย กอางปองกนไดเชนกน

(๔) การกระท าโดยปองกน ผกระท ามเจตนาพเศษเพอปองกนสทธ สวนจ าเปนนนเจตนาพเศษคอเพราะอยในทบงคบหรอภายใตอ านาจ ซงไมสามารถหลกเลยงหรอขดขนไดและเจตนาพเศษเพอใหตนเองหรอผอนพนภยนตราย

๔.๓.๒ เหตยกเวนโทษอน ๆ ตามประมวลกฎหมายอาญา ๑) การกระท าความผดของเดกอายไมเกน ๑๕ ป (มาตรา ๗๓ , ๗๔) ๒) การกระท าความผดของคนวกลจรต (มาตรา ๖๕ วรรคแรก) เหตวกลจรตเพราะ

จตบกพรอง โรคจต จตฟนเฟอน ๓) การกระท าความผดของผมนเมา (มาตรา ๖๖) เหตมนเมาเนองจากผเสพไมรวา

สงนนจะท าใหมนเมา หรอถกขนใจใหเสพ ๔) การกระท าความผดตามค าส งท ม ชอบดวยกฎหมายของเจ าพนกงาน

(มาตรา ๗๐) ตองเปนค าสงของเจาพนกงานเทานน และค าสงนนมชอบดวยกฎหมายและผกระท าตามค าสงไมรวาค าสงนนมชอบดวยกฎหมายหรอมหนาทตองปฏบตตาม หรอเชอโดยสจรตวามหนาทตองปฏบตตาม

๕) การกระท าเกยวกบทรพยในบางความผดระหวางสามภรรยา (มาตรา ๗๑ วรรคแรก)

๑๓๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๕. เหตลดโทษ การกระท าทครบองคประกอบทกฎหมายบญญต ไมมกฎหมายยกเวนความผดและไมมกฎหมายยกเวนโทษกด ผกระท าจะตองรบผดในทางอาญา แตอยางไรกตาม หากมเหตบางประการทกฎหมายบญญตไวศาลอาจใชดลพนจลดโทษหรอลงโทษนอยกวาทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนนเพยงใดกได เหตลดโทษตามทกฎหมายบญญตไวมหลายกรณดวยกน เชน ๑) ความไมรกฎหมาย (มาตรา ๖๔) ๒) คนวกลจรตซงยงสามารถรผดชอบอยบาง หรอยงสามารถบงคบตนเองไดบาง (มาตรา ๖๕ วรรคสอง) ๓) คนมนเมาซ งย งสามารถรผ ดชอบอยบ างหรอยงสามารถบ งคบตนเองไดบ าง (มาตรา ๖๖) ๔) ปองกน จ าเปน เกนขอบเขต (มาตรา ๖๙) ๕) การกระท าความผดทเกยวกบทรพยบางมาตราระหวางญาตสนท (มาตรา ๗๑ วรรคสอง) ๖) ผกระท าอายกวา ๑๕ ป แตต ากวา ๑๘ ป (มาตรา ๗๕) หรอตงแต ๑๘ ป แตยงไมเกน ๒๐ ป (มาตรา ๗๖) ๗) เหตบรรเทาโทษ (มาตรา ๗๘) ๘) บนดาลโทสะ (มาตรา ๗๒) การลดโทษเพราะเหตหนง เชน บนดาลโทสะตามมาตรา ๗๒ แลว กอาจจะลดโทษเพราะเหตอนๆ เชน มเหตบรรเทาโทษตามมาตรา ๗๘ ไดอก ๖. การพยายามกระท าความผด การพจารณาความผดอาญาทเกดขนมขนตอนของการกระท าดงน ตวอยางเชน นายเอใชปนยงนายดตาย ขนตอนท ๑ นายเอคดทจะฆานายด ขนตอนท ๒ นายเอตกลงใจทฆานายด ขนตอนท ๓ นายเอตระเตรยมการฆานายด ขนตอนท ๔ นายเอลงมอฆานายด ในขนตอนทคดและตกลงใจนน กฎหมายยงไมลงโทษเพราะยงไมมการแสดงออกมา ส าหรบขนตอนการตระเตรยมการโดยปกตกฎหมายไมลงโทษเวนแตความผดบางอยางทรายแรง เชน ความผดตอพระมหากษตรย ความผดฐานกบฏ ความผดฐานวางเพลงเผาทรพย ดงนนขนตอนทกฎหมายลงโทษผกระท าคอ ขนลงมอกระท าความผด การพยายามกระท าความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๘๐ บญญตวา "ผใดลงมอกระท าความผดแตกระท าไปไมตลอด หรอกระท าไปตลอดแลวแตการกระท านนไมบรรลผล ผนนพยายามกระท าความผด

๑๓๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ผใดพยายามกระท าความผด ผนนตองระวางโทษสองในสามสวนของโทษทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน" จากบทบญญตตามมาตรา ๘๐ การพยายามกระท าความผดประกอบดวยหลกเกณฑ ๓ ประการ คอ ๑) ผกระท าตองมเจตนากระท าความผด และ ๒) ผกระท าจะตองกระท าการเพอใหบรรลตามเจตนาอนเปนการกระท าทเลยขนตระเตรยม กลาวคอ ถงขนลงมอแลว ๓) ผกระท าไปตลอดหรอกระท าไมตลอดแลวแตการกระท านนไมบรรลผล ขอพจารณา "ขนลงมอ" กระท าความผด (๑) หลกความใกลชดตอผล ถอวาหากผกระท าไดกระท าขนสดทาย ซงจ าตองกระท าเพอใหความผดส าเรจ ถอวาลงมอแลว เชน นายเอ ตองการฆานายบ โดยใหกนยาพษ นายเอ เอาใสขวดน าทนายบ จะตองกนเปนประจ าทกวน โดยทนายบ ยงไมกลบมาบานเพอกนน าในขวดดงกลาว เชนน นายเอมความผดฐานพยายามฆานายบ ตงแตเอายาพษใสลงในขวดน าแลว หรอ นายกอตองฆานายขอโดยการใชปนยง ขนตอนทนายกอจองปนไปยงนายขอ นายกอมความผดฐานพยายามฆาแลว แมโดยในความเปนจรงนายกอตองลนไกปนแลวกตาม (๒) ขอพจารณาการกระท าทไมบรรลผล พจารณาไดจากเหต ๒ ประการ (ก) กระท าไปไมตลอด เชน จองปนไปยงผเสยหายแลว แตมคนมาหามไวหรอ เงอดาบจะฟนผเสยหายเหนต ารวจมากลวถกจบ (ข) กระท าไปตลอดแลว แตการกระท านนไมบรรลผล เชน ใชปนยงไมถกผเสยหาย หรอยงถกแตผเสยหายไมตาย หรอใชปนยงแตกระสนดาน โทษของการพยายามกระท าความผดตามมาตรา ๘๐ ตองระวางโทษสองในสามสวนของโทษทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน ๗. ผกระท าความผดหลายคน กรณมผกระท าความผดอาญามากกวาหนงคนขนไป จะมปญหาวาการกระท าเหลานนจะมความรบผดอาญาอยางเปนความผดอาญาของตนเอง หรอรบผดอาญาอยางเปนความผดอาญาของผอน ในกรณทผกระท าไดกระท าความผดอาญานนอยางเปนของตนเอง ผกระท าอาจเปนตวการ เปนผกระท าความผดขางเคยง หรอเปนผกระท าความผดทางออม อยางใดอยางหนง ในกรณทผกระท าไดกระท าความผดอาญานนอยางเปนความผดอาญาของผอนกระท า หรอเรยกวาผรวมกระท าอาจเปนผใชหรอผสนบสนน ๗.๑.๑ ตวการ เปนผกระท าความผดรวมกน กลาวคอ ตองมการรวมในความผดทงในการกระท าและเจตนา ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๘๓ บญญตวา "ในกรณความผดใดเกดขนโดยการกระท าของบคคลตงแตสองคนขนไป ผทไดรวมกระท าความผดนนดวยกนนน เปนตวการตองระวางโทษตามทกฎหมายก าหนดไวส าหรบความผดนน" หลกการพจารณาเรองตวการ คอ - บคคลตงแต ๒ คนขนไป

๑๓๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

- รวมกนกระท า - รวมเจตนา

การรวมกระท านน ทกคนไมจ าตองมสวนกระท าทงหมด อาจแบงหนาทกนท ากได เชน นายหนง นายสอง นายสามสมคบกนจะลกทรพยของนายส โดยนายหนงขบรถมาบานนายส แลวจอดรถอยในรถ สวนนายสองปนเขาไปเอาทรพย สวนนายสามรอรบทรพยอยขางบาน ดงนทงสามคนไดชอวา เปนตวการรวมในความผดฐานลกทรพย การรวมเจตนา หมายถง มเจตนารวมกนในการกระท าผด ทกคนตางถอความผดฐานนนเปนความผดอาญาของตนเอง แมจะมไดท าจรงดวยมอของตนเองกตาม เชน นายเคและ นายเขม สมคบกนจะฆานายชด โดยนายเขมลงมอฆาสวนนายเคหาปนมาใหนายเขมใชยงนายชด แตนายเคไมไดเดนทางไปรวมกนฆากบนายเขม ดงนแมนายเคจะมไดรวมกระท าขณะเกดเหต แต นายเคกมความรบผดเปนตวการรวมกบนายเขมในความผดทนายเขมฆานายชดเชนเดยวกน ขอสงเกตในความผดทมลกษณะเฉพาะ ๑) ความผดบางอยางมองคประกอบความผดทก าหนดคณสมบตหรอลกษณะเฉพาะตวของผกระท าไว ดงนนบคคลอนไมมคณสมบตหรอลกษณะเฉพาะตวยอมไมอาจเปนตวการรวมได ๒) ความผดตอต าแหนงหนาทราชการ เชน มาตรา ๑๕๗ "ผใดเปนเจาพนกงานปฏบตหรอละเวนการปฏบตหนาทโดยมชอบ..." เชน แกวเปนเจาพนกงานออกใบสทธในหนาทไมตรงตามความเปนจรงเพอให ไขซงเปนคนธรรมดาน าไปแสดงตอผบงคบบญชาในการขอความชอบ ดงน แกวมความผดตาม มาตรา ๑๕๗ สวน ไขเนองจากไมไดเปนเจาพนกงาน จงเปนตวการรวมตาม มาตรา ๘๓ ในความผดเดยวกบ แกวไมได แตไขมความผดฐานเปนผสนบสนน ผลของการเปนตวการตาม มาตรา ๘๓ เมอผกระท าเปนตวการในการกระท าผดแลว แตละคนจะตองรบผดในผลทเกดขน จากการกระท าของผกระท าคนอนๆ ดวย เชน รวมกนท าร ายรางกายตามมาตรา ๒๙๕ หากผถกท ารายไดรบอนตรายสาหสจากการกระท าของผกระท าคนหนง ผกระท าทกคนตองรบผดตามมาตรา ๒๙๗ ในฐานะทเปนตวการตามมาตรา ๘๓ หรอหากผถกท ารายตาย ผกระท าทกคนตองรบผดฐานฆาคนตายโดยไมเจตนาหรอท ารายผอนเปนเหตใหถงแกความตายตามมาตรา ๒๙๐ ในฐานะตวการตามมาตรา ๘๓ ๗.๑.๒ ผใช ผใชใหกระท าความผดในกฎหมายอาญามสองลกษณะ ไดแก ผใชโดยทวไปและผใชโดยการประกาศหรอโฆษณา ในทนจะกลาวถงผใชโดยทวไป ตามประมวลกฎหมายอาญามาตรา ๘๔ บญญตวา "ผใดกอใหผอนกระท าความผดไมวาดวยการใช บงคบขเขญ จางวานหรอยยงสงเสรม หรอดวยวธอนใด ผนนเปนผใชใหกระท าความผด ถาผถกใชไดกระท าความผดนน ผใชตองรบโทษเสมอนเปนตวการ ถาความผดมไดกระท าลงไมวาจะเปนเพราะผถกใชไมยอมกระท า ยงไมไดกระท าหรอเหตอนใด ผใชตองระวางโทษหนงในสามของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดนน" หลกเกณฑของการเปนผใชโดยทวไป มดงน

๑) ผใชจะตองมเจตนากระท าความผดนน

๑๓๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) ผใชจะตองมเจตนากอใหผถกใชกระท าความผดนน เจตนาอาจเปนประสงคตอผลหรอเลงเหนผลกได

๓) ผถกใชจะตองกระท าความผดนนโดยเจตนา ตวอยาง เชน นายขนตองการฆานายยะไข ไดวาจางนายยศหนงแสนบาทใหไปฆานายยะไข

นายยศตกลงและเดนทางไปฆานายยะไขตาย ดงน นายขนเปนผใชในความผดทนายยศไดกระท าลงไป นายยศมความผดฐานฆาผอนโดยเจตนาและไตรตรองไวกอน ตามมาตรา ๒๘๙(๔) สวนนายขนม ความผดฐานเดยวกบนายยศแตอยในฐานะผใชตามมาตรา ๘๔ หากนายยศไดตกลงรบปากนายขนวาจะไปฆานายยะไข แตนายยศยงมไดลงมอฆานายยะไข เชนนถอวาความผดทใชยงมไดกระท าลง นายยศยงไมมความผดอาญา แตนายขนผใชตองระวางโทษหนงในสามของมาตรา ๒๘๙(๔) แลว เพราะถอวานายขนเปนผใชตามมาตรา ๘๔ หากนายยศมความคดทจะฆานายยะไขอยแลวและก าลงจะไปฆา แตเหนวา นายขนตองการมอปนไปฆานายยะไข จงไดไปตกลงรบจางนายขนไปฆานายยะไข ถอวาไดเงนมาฟรๆ เพราะแมไมไดเงนนายยศกจะฆานายยะไขอยแลว เชนนนายขนไมเปนผใชตาม มาตรา ๘๔ เพราะนายขนมไดกอใหนายยศกระท าความผด เนองจากนายยศมเจตนาทจะฆานายยะไขอยกอนหนานแลวไมถอวานายขนเปนผ "กอ"ใหผอนกระท าความผด แตนายขนอาจเปนผสนบสนนได ๗.๑.๓ ผสนบสนน ตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๘๖ บญญตวา "ผใดกระท าดวยประการใดๆ อนเปนการชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระท าความผดกอนหรอขณะกระท าความผด แมผกระท าความผดจะมไดรถงการชวยเหลอหรอใหความสะดวกนนกตามผนนเปนผสนบสนนการกระท าความผดตองระวางโทษสองในสามสวนของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดทสนบสนนนน" หลกเกณฑของผสนบสนน คอ ๑) การกระท าดวยประการใดๆ อนเปนการชวยเหลอหรอใหความสะดวกในการทผอนกระท าความผด ๒) การชวยเหลอหรอใหความสะดวกนนตองกระท ากอนหรอขณะกระท าผด ๓) ผกระท าความผดจะไดรหรอมไดรถงการชวยเหลอหรอใหความสะดวกนนหรอไมกตาม ๔) ผสนบสนนตองมเจตนาชวยเหลอหรอใหความสะดวกนน

ตวอยางผสนบสนน นายสมพงษตองการทจะฆานายสมชาย แตไมมอาวธปน จงไดไปยมปนของนายอานโดยทนายอานกรวานายสมพงษจะน าปนนนไปฆานายสมชาย และตอมานายสมพงษไดใชปนกระบอกนนยงนายสมชายตาย นายสมพงษมความผดฐานฆานายสมชายตายโดยเจตนา สวนนายอานเปนผสนบสนนในความผดฐานฆาคนตายโดยเจตนา นางจวงเปนคนใชบานนางสรอยนดแนะกบนายสนใหมาลกทรพยบานของสรอยโดยจวงจะเปดหนาตางไวเพอใหสนเขามาลกทรพย แมนายสนจะเขามาทางประตทนางสรอยลมปดไวกตาม นางจวงกเปนผสนบสนนความผดฐานลกทรพย เพราะใหความชวยเหลอหรอใหความสะดวก

๑๔๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

คอ การนดแนะกบนายสน หากนางจวงแกลงเปดหนาตางบานนางสรอยทงไวโดยเจตนาจะใหนายสนเขามาลกทรพยโดยมไดมการนดแนะไวเลย และนายสนกไดเขามาทางประตทนางสรอยเปดทงไว นางจวงไมเปนผสนบสนน เพราะนายสนไมไดรบการชวยเหลอจากจวงจากการเปดหนาตางทงไว นายกลงกบนายกล าขโมยกระบอของนายทองอนมา ๑๐ ตว และจงกระบอมาตามทางพบนายเตย จงไดขอใหนายเตยชวยตอนกระบอ โดยทนายเตยกทราบวา นายกลงกบนายกล าขโมยกระบอมาเชนน นายเตยไมเปนผสนบสนนเพราะการลกทรพยส าเรจแลว นายเตยไมมความผดเปนผสนบสนนในความผดฐานลกทรพย (ค าพพากษาฎกาท ๒๔๙/๒๕๐๐) นายธงทองตองการฆาตวตาย จงขอยมอาวธปนพกจากนายท านอง ซงนายท านองกตองการใหนายธงทองตาย จงไดใหยมปนไป ตอมานายธงทองไดใชอาวธปนทยมมานน ยงตวตาย เชนน นายท านองไมใชผสนบสนน เพราะการฆาตวตายของนายธงทองไมเปนความผด นอกจากนผสนบสนนอาจท าดวยประการอนใดกได เชน การใหยมพาหนะ พาไปรจกบานผเสยหาย การพดจาเราใจหรอใหก าลงใจผกระท าความผด เปนตน ผลของการเปนผสนบสนนในการกระท าความผด ผนนตองระวางโทษสองในสามสวนของโทษทก าหนดไวส าหรบความผดทสนบสนนนน

๑๔๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สรป กฎหมายอาญา หมายถง กฎหมายทบญญตวา การกระท าหรอไมกระท าอยางใดเปนความผดและก าหนดโทษทจะลงแกผกระท าความผดไว การบงคบใชกฎหมายอาญามหลกส าคญทจะคมครองสทธเสรภาพของประชาชน คอ หลกไมมความผดและไมมโทษโดยไมมกฎหมาย โดยบญญตไวในมาตรา ๒ ท าใหเกดลกษณะส าคญ คอ กฎหมายอาญาตองบญญตใหชดเจนแนนอน ไมมผลยอนหลง ใชกฎหมายจารตประเพณลงโทษทางอาญาแกบคคลไมได และใชกฎหมายใกลเคยงอยางยงลงโทษทางอาญาแกบคคลไมได การกระท าทถอวาเปนความผดนนมโครงสรางหรอขนตอนในการวนจฉยความรบผดทางอาญา โดยไดก าหนดไว คอ โครงสรางขอ ๑ การกระท าครบ “องคประกอบ” ทกฎหมายบญญต หมายความวา มการกระท า การกระท านนครบองคประกอบภายนอกของความผดในเรองนนๆ การกระท านนครบองคประกอบภายในของความผดในเรองนนๆ และผลของการกระท าสมพนธกบการกระท าตามหลกในเรองความสมพนธระหวางการกระท าและผล โครงสรางขอ ๒ การกระท าไมมกฎหมายยกเวนความผด การกระท าทครบองคประกอบทกฎหมายบญญต ยงไมอาจสรปไดวาผกระท ามความผดหรอไม หากมเหตทกฎหมายยกเวนความผดซงหมายถงการกระท านนไมผดกฎหมาย การกระท าทกฎหมายยกเวนความผด คอ ปองกนตาม มาตรา ๖๘ และความยนยอม โครงสรางขอ ๓ การกระท านนไมมกฎหมายยกเวนโทษ การกระท าทครบองคประกอบทกฎหมายบญญตแลว แมไมมกฎหมายยกเวนความผดให กไมไดหมายความวา ผกระท าจะตองรบผดทางอาญาเสมอไป หากมกฎหมายยกเวนโทษให คอ จ าเปนตามมาตรา ๖๗ หรอเหตยกเวนโทษอนๆ ตามประมวลกฎหมายอาญา ในกรณทท าครบองคประกอบทกฎหมายบญญต ไมมกฎหมายยกเวนความผดและไมมกฎหมายยกเวนโทษแลวนน ผกระท าความผดอาจไดรบการลดโทษกได เชน บนดาลโทสะตาม มาตรา ๗๒ การพยายามกระท าความผด เปนการกระท าความผดทไมส าเรจ โดยทผกระท าตองถงขนทไดลงมอกระท าความผดแลวและไดกระท าโดยเจตนา ตามมาตรา ๘๐ กรณผกระท าความผดหลายคนกจะม ตวการตามมาตรา ๘๓ ผใชตามมาตรา ๘๔ และผสนบสนนตามมาตรา ๘๖

๑๔๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แบบฝกหดทายบทท ๔

๑. กฎหมายอาญาหมายความวาอยางไร ประเภทของความผดอาญามอะไรบาง ๒. หลกประกนในกฎหมายอาญาท าใหเกดลกษณะส าคญของกฎหมายอาญากประการ อะไรบาง อธบาย ๓. โครงสรางขอ ๑ การกระท าครบ “องคประกอบ” ทกฎหมายบญญตมอะไรบาง อธบาย มาพอสงเขป ๔. จงอธบายค าวา “เจตนา” หมายความวาอยางไร มหลกประการใดบาง ๕. จงอธบายค าวา “ประมาท” หมายความวาอยางไร มหลกเกณฑประการใดบาง ๖. จงอธบายการปองกนโดยชอบดวยกฎหมายเปนอยางไร มหลกเกณฑประการใดบาง ๗. การกระท าความผดดวยความจ าเปนหมายความวาอยางไร ๘. จงเปรยบเทยบเรองจ าเปนและปองกนมประการใดบาง ๙. การพยายามกระท าความผดตามมาตรา ๘๐ ประกอบดวยหลกเกณฑประการใดบาง อธบาย ๑๐. จงอธบายหลกเกณฑของการเปนตวการ ผใช และผสนบสนน ประการใดบาง

๑๔๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เอกสารอางองทายบทท ๔

เกยรตขจร วจนะสวสด. ค าอธบายกฎหมายอาญา ภาค ๑. พมพครงท ๑๐(แกไชเพมเตม). กรงเทพมหานคร : พลสยามพรนตง(ประเทศไทย), ๒๕๕๑

โกเมศ ขวญเมอง และสทธกร ศกดแสง. การศกษาแนวใหม : ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๙

คณต ณ นคร. กฎหมายอาญา ภาคทวไป. พมพครงท ๑. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๔ จตต ตงศภทย. กฎหมายอาญา ภาค ๑. กรงเทพมหานคร : เนตบณฑตยสภา, ๒๕๒๕ ดเรก ควรสมาคม. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : วญญชน,

๒๕๕๐ ประมวลกฎหมายอาญา วนย ล าเลศ. กฎหมายอาญา ๑. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๖ เอกสารการสอนชดวชากฎหมายอาญา ๑ : ภาคบทบญญตทวไป หนวยท ๓. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๕ กระบวนการยตธรรมในคดแพง

๑๔๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๕ กระบวนการยตธรรมในคดแพง

เนอหาประจ าบท

๑. กระบวนการยตธรรมในคดแพง ๒. ประเภทของคดแพง ๓. วธพจารณาคดแพง ๔. การอทธรณฎกาค าพพากษา ๕. การบงคบคดแพง

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอนกศกษาเรยนบทเรยนนแลวสามารถ

๑. อธบายความแนวคด ทฤษฎเบองตนเกยวกบกระบวนการยตธรรมในคดแพงได ๒. อธบายถงความหมายและประเภทของคดแพงได ๓. อธบายหลกเกณฑ ขนตอน วธการของการพจารณาคดแพง ตงแตการเรมคดแพง การสง

หมายเรยกและส าเนาค าฟอง การยนค าใหการ การชสองสถาน การสบพยาน และค าพพากษาคดแพงได

๔. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยการอทธรณ และการฎกา ค าพพากษาของศาลได ๕. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยการบงคบคดแพงได ๖. แกไขปญหาทเกดขน โดยการประยกตใชองคความรเกยวกบกระบวนการยตธรรมในคด

แพง กบการด ารงชวตประจ าวนในสงคมได ๗. อธบายถงคณธรรมของกฎหมายในสวนทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมในคดแพงได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ๑. ท าการประเมนความรกอนเรยนดวยวธการซกถาม ๒. มอบหมายใหผเรยนท าการศกษาเอกสารประกอบการสอนบทท ๕ กระบวนการ

ยตธรรมในคดแพงกอนเรยน ๓. ฟงการบรรยายในชนเรยน ๔. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และแสดงความคดเหนในเรองทเกยวของ และวเคราะห เนอหาในสวนของกระบวนการยตธรรมในคดแพง ๕. ศกษาคนควาเอกสารกฎหมาย ต ารา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศเพมเตม ๖. สรปหวขอส าคญและอภปราย ๗. การทบทวนและท าค าถามทบทวน

๑๔๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สอการเรยนการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. Power Point ๓. การบรรยายในชนเรยน ๔. เวบไซดทเกยวของ

การวดผลประเมนผล ๑. ฟงค าอภปราย รายงานและซกถาม ๒. แสดงความคดเหน วเคราะห ๓. ค าถามทายบท ๔. ถามตอบเปนรายบคคล

๑๔๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๕ กระบวนการยตธรรมในคดแพง

การอ านวยความยตธรรมใหกบประชาชนโดยค านงถง การบงคบใชกฎหมายตามหลกนตธรรม

ทใหความเปนธรรมอยางเทาเทยม และเพอใหการบงคบใชกฎหมายมประสทธภาพในการน าผกระท าความผดมาลงโทษ รวมถงการคมครองสทธเสรภาพของประชาชนตามหลกนตธรรม รวมทงการสมานฉนทในสงคม หากกลาวโดยรวมกจะหมายถงกระบวนการยตธรรมนนเอง ซงกระบวนการยตธรรมของไทยนนจะแบงตามลกษณะของกฎหมายทมผลบงคบใช โดยในบทนจะกลาวกระบวนการยตธรรมในคดแพงวามลกษณะอยางไร

๑. กระบวนการยตธรรมในคดแพง กระบวนการยตธรรมในคดแพง คอ ขนตอนตามกฎหมายเอกชน ทจะบงคบใหเปนไปตามสทธ

หนาทและความสมพนธระหวางบคคลทเปนเอกชนดวยกน ไมวาบคคลนนจะเปนบคคลธรรมดา หรอนตบคคล เมอเกดการฝาฝนหรอละเมดสทธเอกชนขน และการจะบงคบใหเปนไปตามสทธหนาทตามกฎหมายของเอกชนจะตองใชสทธในทางศาลเทานน ศาลทจะรบพจารณาพพากษาคดกคอศาลยตธรรม ซงกฎหมายไดก าหนดใหศาลยตธรรมม ๓ ชน ไดแก ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา โดยการเรมตนคดความ จะตองเรมตนคดในศาลชนตนกอนเสมอ หลงจากนนจงจะมการอทธรณหรอฎกาตอไปยงศาลอทธรณหรอศาลฎกา คความจะไปฟองรองเรมตนคดทศาลฎกาหรอศาลอทธรณท เดยวไมได เวนแตจะมกฎหมายบญญตไว เปนพเศษ เชน พระราชบญญตพรรคการเมอง พระราชบญญตการเลอกตงสมาชกสภาผแทนราษฎร

๒. ประเภทของคดแพง ลกษณะของคดแพงจะมอยดวยกน ๒ ประเภท คอ คดมขอพพาท คดไมมขอพพาท

๒.๑ คดมขอพพาท คดมขอพพาท หมายถง คดทมการโตแยงสทธ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง

มาตรา ๕๕ กลาวคอ เปนกรณทมบคคลสองฝายขนไปโตแยงสทธตามประมวลกฎหมายแพง หรอกฎหมายอนแลวยนเรองทโตแยงกนเพอใหศาลชขาดวาใครถกใครผด โดยฝายทยนค าฟอง เรยกวา โจทก สวนฝายทถกฟองเรยกวา จ าเลย ทงสองฝายตางเปน“คความ”ในคด โดยปกตบคคลยอมมสทธและหนาท และทกคนตองเคารพสทธและหนาทของบคคลอน หากมการไมเคารพสทธ เชน นาย ก. ท าสญญากยมเงนนาย ข. แลวไมช าระหนเงนกเมอถงก าหนดช าระ เปนตน ตวอยางเหลานเปนการโตแยงสทธและการไมปฏบตตามหนาท ซงฝายทถกกระทบสทธหรอโตแยงสทธสามารถฟองรองตอศาลเพอชขาดขอพพาทวาฝายใดผดฝายใดถกถอวาเปนคดมขอพพาท ทงนโจทกตองยนค าฟองตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาลหรอตอศาลทผรองมภมล าเนาอยในเขตศาล

๑๔๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒.๑ คดไมมขอพพาท คดไมมขอพพาท หมายถง คดทมความจ าเปนตองใชสทธทางศาล เปนกรณทมคความ

ฝายเดยว มไดโตแยงสทธกบผใด โดยตองการใหศาลแสดงสทธของตนเพอรบรองหรอคมครองหรอบงคบตามสทธทตนมอย เชน ค ารองขอผจดตงผจดการมรดก ค ารองขอใหศาลสงคนสาบสญ เปนตน ทงนเปนคดทโจทกเปนผรองฝายเดยวไมมจ าเลยเปนคความดวย แตหากมผยนคดคานค าขอฝายเดยวเมอใด คดจะกลายเปนคดมขอพพาทเพราะมผโตแยง โดยคดไมมขอพพาทนใหเสนอตอศาลทมลคดเกดขนในเขตศาลหรอตอศาลทผรองมภมล าเนาอยในเขตศาล

๓. วธพจารณาคดแพง การพจารณาคดแพงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมขนตอนก าหนดกฎเกณฑ

ขอยกเวนระยะเวลาทคความจะตองปฏบตซงมความยงยากซบซอน เปนการยากพอสมควรในการท าความเขาใจ การปฏบตทไมถกตองตามกฎหมายอาจเกดความเสยหายแกคดได ในบทนจงขอกล าวเฉพาะหลกเกณฑทวไปทควรรโดยมรายละเอยดดงน

๓.๑ การเรมคดแพง เมอพจารณาถงประเภทของคดแพงทจะฟองตอศาลแลว สงทตองพจารณาเปนล าดบตอไป

คอ เรองการฟองคด กลาวคอ ค าฟองทโจทกหรอผรองจะฟองนน ค าฟองจะตองท าเปนหนงสอและจะตองใชแบบฟอรมของศาลเทานน และตองเสยคาธรรมเนยม ตามอตราทกฎหมายก าหนดไว (ตามตาราง ๑ คาธรรมเนยมศาล ทายประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง) โดยคดตามทนทรพยในคด หรอตามราคาทรพยทพพาทกน เชน โจทกฟองบงคบช าระหนเงนกจากจ าเลย ๕๐๐,๐๐๐ บาท จ านวนเงนกนถอเปนทนทรพยแหงคดทจะตองเสยคาธรรมเนยมศาล หรอคาขนศาล แตกมขอยกเวนทโจทกไมตองเสยคาธรรมเนยมศาล หากโจทกมลกษณะเปนบคคลทอยภายใตเงอนไขของกฎหมาย กลาวคอ หากโจทกเปนคนยากจนไมมเงนจะเสยคาธรรมเนยมศาล กสามารถขอด าเนนคดโดยยกเวนคาธรรมเนยมศาลได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๕๕

๓.๒ การสงหมายเรยกและส าเนาค าฟอง เมอศาลสงใหรบค าฟองนนไวแลว ศาลตองออกหมายสงส าเนาค าฟองใหแกจ าเลยเพอแก

คดภายในก าหนด ๗ วนนบแตวนยนค าฟอง ซงเปนหนาทของโจทกจะตองรองขอตอพนกงานของศาลเพอใหสงหมายนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๗๓ วรรคแรก และหากไมสามารถสงใหจ าเลยได ศาลอาจสงให

๑) ปดหมายเรยกไวในทแลเหนไดงาย ณ ภมล าเนาหรอส านกท าการงานของจ าเลย ๒) อาจลงโฆษณา โดยวธอนใดตามทศาลเหนสมควร ซงทางปฏบตศาลจะสงใหสงโดย

ประกาศหนงสอพมพ จากกรณขอ ๑) และ ๒) นน กฎหมายใหมผลใชไดเมอก าหนดระยะเวลา ๑๕ วน ไดพนไป

แลวนบแตวนปดหมาย และถาโจทกเพกเฉยไมรองตอพนกงานเพอใหสงหมายเรยกใหแกคดแกจ าเลย และไมแจง

เหตขดของใหศาลทราบ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๗๔ ถอวาโจทกทงฟอง ศาลมอ านาจจ าหนายคดออกจากสารบบความได

๑๔๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓.๓ การยนค าใหการ ส าหรบจ าเลยเมอไดรบหมายเรยกใหแกคด และรบส าเนาฟองแลว จ าเลยตองท าค าใหการ

เปนหนงสอยนตอศาลภายใน ๑๕ วนนบแตวนรบหมายเรยก (ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา ๑๗๗ วรรคแรก) และถาจ าเลยไมยนค าใหการภายในก าหนดน และไมแจงเหตขดของใหศาลทราบ ถอวาจ าเลยขาดนดยนค าใหการ ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา ๑๙๗ ซงอาจสงผลใหจ าเลยหมดสทธยนค าใหการ และไมอาจเรยกพยานของตนเขาสบได และจ าเลยอาจแพคดไดค าใหการของจ าเลยจะพมพหรอเขยนดวยหมกในกระดาษแบบฟอรมของศาล และการเขยนค าใหการจะตองแสดงโดยชดแจงวาจ าเลยยอมรบ หรอปฏเสธขออางของโจทกทงสนหรอบางสวน รวมทงเหตแหงการนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๗๗ วรรคสอง กลาวคอจ าเลยตองท าค าแกใหชดเจนตามขอหาของโจทกทกๆขอ คอขอใดจะรบ หรอปฏเสธ รวมทงเหตผลแหงการปฏเสธนนดวย

เมอจ าเลยยนค าใหการตอศาลตามก าหนดเวลาแลว จากนนศาลกจะเรมท าการนงพจารณา ซงจะตองกระท าในศาลตอหนาคความทมาศาลโดยเปดเผย นอกจากนศาลจะตองด าเนนการนงพจารณาคดดตดตอกนไปเทาทสามารถจะท าได โดยไมเลอนจนกวาจะเสรจการพจารณาและพพากษาคด ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๓๘

๓.๔ การชสองสถาน เมอโจทกยนค าฟองแลว จ าเลยยนค าใหการและค าใหการแกฟองแยง ศาลกจะก าหนดวน

ชสองสถานใหคความลวงหนาไมนอยกวา ๑๕ วน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๘๒ ซงในการชสองสถานนนเปนกรณทศาลจะก าหนดประเดนขอพพาทเพอใชเปนแนวทางในการน าสบขอเทจจรงดวยพยานหลกฐานโดยทศาลจะน าเอาประเดนแหงคดในค าฟองของโจทก และประเดนแหงคดในค าใหการของจ าเลย มาเทยบกนเพอกะประเดนขอพพาทหากประเดนใดทโจทกกลาวอาง และจ าเลยยอมรบกถอวาเปนขอเทจจรงทคความยอมรบกนแลวประเดนดงกลาวกถอวาไดฟงเปนทยตแลว สวนประเดนใดทโจทกกลาวอาง แตจ าเลยปฏเสธ ถอวาเปนกรณทศาลจะตงเปนประเดนขอพพาท ซงศาลกจะก าหนดหนาทน าสบใหกบคความทกลาวอางในประเดนนน ตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๘๓ และมาตรา ๘๔/๑ และหลงจากชสองสถานเสรจแลว ศาลกจะก าหนดวนนดสบพยาน ศาลจะก าหนดเปนวนใดนนกฎหมายบงคบวาตองใหเวลาลวงพนไปแลวไมนอยกวา ๑๐ วนนบแตวนชสองสถาน แตถากรณไมมการชสองสถาน ใหศาลออกหมายก าหนดวนนดสบพยานสงใหแกคความทราบลวงหนาไมนอยกวา ๑๐ วน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๘๔

๓.๕ การสบพยาน ในการสบพยานตองสบตามประเดนขอพพาททไดชสองสถานไว คความใดมหนาทน าสบ

กอนตองน าพยานหลกฐานเขาสบ และหากเปนพยานบคคลคความจะน าพยานบคคลเขาสาบานตน และเบกความตอศาล โดยในระหวางการสบพยานคความสามารถอางเอกสารประกอบการซกถามหรอถามคานได

ในการพจารณาคดแพง คความจะตองระวงรกษาประโยชนของตนเอง และการด าเนนคดตองด าเนนการโดยเครงครดตามขนตอนของกฎหมาย มฉะนนอาจสงผลใหแพคดได เชน

๑๕๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

พยานหลกฐานใดทศาลรบฟงได พยานหลกฐานใดทศาลไมรบฟงเนองจากกฎหมายหามไมใหรบฟง หรอตองสงส าเนาพยานเอกสาร หรอค าคความใหคกรณอกฝายภายในเวลาทก าหนด เปนตน

๓.๖ ค าพพากษาคดแพง เมอศาลไดด าเนนการสบพยานของคความเสรจแลว จากนนศาลจะท าค าพพากษาหรอ

ค าสงชขาดคด เนองจากในคดแพง ม ๒ ประเภท คอ คดมขอพพาท กบคดไมมขอพพาท ดงนนตองพจารณาวากรณใดจะท าเปนค าพพากษา หรอกรณใดจะท าเปนค าสง มหลกเกณฑในการพจารณาดงน

๓.๖.๑ ถาคดทมาสศาลโดยท าเปนค าฟอง ซงไดแก คดมขอพพาท ค าชขาดตดสนตอง ท าเปนค าพพากษา ๓.๖.๒ คดทมาสศาลโดยค ารองขอ ซงไดแก คดไมมขอพพาท เชน คดรองขอเปนผจดการมรดก ค าชขาดจะท าเปนค าสง การทศาลจะพพากษาหรอท าค าสงนน ศาลจะตองพจารณาวนจฉยจากพยานหลกฐานในส านวนทคความไดน าสบไวในส านวนคด และกฎหมายใหศาลมอ านาจเตมในอนทจะวนจฉยว าพยานหลกฐานของคความฝายใดรบฟงไดหรอไมได แลวชขาดคดไปตามนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๐๔ โดยศาลตองตดสนตามขอหาในค าฟองทกขอ และกฎหมายหามมใหศาลพพากษาหรอท าค าสงใหเรองใดๆ เกนไปกวาหรอทปรากฏในค าฟอง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๔๒ อยางไรกตาม ไมวากรณใดๆเมอศาลรบค าฟองไวพจารณาแลวจะปฏเสธไมยอมพพากษาหรอมค าสงชขาดคด โดยอางวาไมมบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบแกคด หรอวาบทบญญตแหงกฎหมายทจะใชบงคบนนเคลอบคลมหรอไมบรบรณ ไมได ตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๓๔ ซงถาเปนกรณเชนน ศาลจะตองใชจารตประเพณแหงทองถน หรอกฎหมายทใกลเคยงอยางยง หรอหลกกฎหมายทวไปมาวนจฉยชขาดตดสนคดแทน ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๔

ในการท าค าพพากษาหรอค าสงศาลนนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา๑๔๐ ตองด าเนนการตามขอบงคบดงน

๑) ศาลจะตองประกอบครบถวนตามบทบญญตแหงกฎหมายวาดวยเขตอ านาจศาล และอ านาจผพพากษา

๒) ภายใตบงคบบทบญญตมาตรา ๑๓ ถาค าพพากษาหรอค าสง จะตองท าโดยผ พพากษาหลายคน ค าพพากษาหรอค าสงนนจะตองบงคบตามความเหนของฝายขางมากหรอจ านวนผพพากษาฝายขางมากนนในศาลชนตนหรอศาลอทธรณตองไมนอยกวา ๒ คน และศาลฎกาไมนอยกวา ๓ คน ในศาลชนตนและศาลอทธรณ ถาผพพากษาคนใดมความเหนแยง กใหผพพากษาคนนนเขยนใจความแหงความเหนแยงของตนตดไวในส านวนและแสดงเหตผลแหงขอแยงไดดวยกได

นอกจากนนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงมาตรา ๑๔๑ ค าพพากษา จะตองมขอความตามทกฎหมายก าหนดไวดวยคอ (๑) ชอศาลทพพากษาคดนน (๒) ชอคความทกฝายและผแทนโดยชอบธรรม หรอผแทน ถาหากม (๓) รายการแหงคด

๑๕๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๔) เหตผลแหงค าวนจฉยทงปวง (๕) ค าวนจฉยของศาลในประเดนแหงคด ตลอดทงคาฤชาธรรมเนยม ๓) ศาลท าค าพพากษา หรอค าสงเสรจแลว จะตองอานขอความทงหมดของค าพพากษาหรอค าสงนนในศาลโดยเปดเผย ตามวนเวลาทศาลก าหนดตอหนาคความทงสองฝายหรอฝายใดฝายหนงในกรณเชนน ใหศาลจดลงไวในค าพพากษาหรอค าสงหรอในรายงานซงการอานนน และใหคความทมาศาลลงลายมอชอไวเปนส าคญ เมอศาลไดอานค าพพากษาหรอค าสงแลว ค าพพากษาหรอค าสงนนยอมผกพนคความในกระบวนการพจารณาของศาลทมค าพพากษาหรอค าสง นบตงแตวนทศาลใหมค าพพากษาหรอค าสงนน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑๔๕ และคความจะอางหรอน าสบเปนอยางอนมได หรอคความจะฟองเปนคดใหมขอใหเพกถอนค าพพากษาหรอค าสงนนกไมไดดจกน เพราะศาลเองจะยกเลกเพกถอนค าพพากษาหรอค าสงของตนเองมได เวนแตค าพพากษาหรอค าสงนนถกกลบแก หรอยกเลกโดยค าพพากษาหรอค าสงของศาลสง(ศาลอทธรณ หรอศาลฎกา) ๔. การอทธรณ ฎกาค าพพากษา ๔.๑ การอทธรณ คดทศาลชนตนพพากษาแลว คความอาจอทธรณคดคานค าพพากษาไปยงศาลอทธรณได ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๒๒๓ เวนจะมกฎหมายตองหามไมใหอทธรณ อยางไรกตาม แมในคดทคความมสทธอทธรณไดแตกฎหมายกยงจ ากดสทธในการอทธรณไวอก กลาวคอ หามมใหอทธรณในปญหาขอเทจจรงในคดทมทนทรพยทพพาทในชนอทธรณไมเกน ๕๐,๐๐๐ บาท เวนแตผพพากษาทนงพจารณาคดในศาลชนตนท าความเหนแยงไว หรอรบรองวามเหตอนควรอทธรณได หรอไดรบอนญาตใหอทธรณเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาศาลชนตน หรออธบดผพพากษาภาคผมอ านาจ แลวแตกรณ แตหามมใหใชบงคบในคดเกยวกบสทธแหงสภาพบคคลหรอสทธในครอบครว และคดไมมทนทรพย เวนแตคดฟองขบไลออกจากอสงหารมทรพยอนมคาเชาไมเกนเดอนละ ๔,๐๐๐ บาท ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๒๒๔

การอทธรณผทอทธรณจะตองท าเปนหนงสอ และตองน าไปยนตอศาลชนตนทมค าพพากษาหรอค าสงในเรองนนภายในก าหนด ๑ เดอน นบแตวนทไดอานค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๒๒๙ เมอศาลอทธรณไดพจารณาเสรจแลว ไมวาจะเปนการพจารณาโดยการตรวจส านวน หรอสบพยาน หรอฟง ค าแถลงการณกตาม กตองชขาดตดสนคดโดยท าเปนค าพพากษาหรอค าสงในการชขาดคด เมอท าการพพากษาเสรจแลวศาลอทธรณจะอานค าพพากษานนเอง หรอจะสงไปใหศาลชนตนอานกได และคดทศาลอทธรณพพากษาแลว คความอาจอทธรณคดคานค าพพากษาของศาลอทธรณไปยงศาลฎกาไดอกขนหนง แตสทธในการฎกากอาจถกจ ากดเชนเดยวกบสทธในการอทธรณ ดงกฎหมายบญญตใหค าพพากษาของศาลอทธรณทถงทสดแลวกจะฎกาไมได ไมวาจะเปนปญหาขอกฎหมายหรอขอเทจจรง

๔.๒ การฎกา เมอศาลอทธรณพพากษาคดแลว หากคความฝายใดหรอทงสองฝายไมพอใจ คความนนยอม

มสทธฎกาตอศาลฎกาได โดยตองปฏบตตามเงอนไขและวธการทกฎหมายก าหนด หลกเกณฑการฎกา

๑๕๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

นน สวนใหญมหลกเกณฑเชนเดยวกบการอทธรณ ซงคดทกฎหมายไมหามฎกา คอ จะไมตองหามฎกาในปญหาขอกฎหมาย แตการฎกาใน

ปญหาขอเทจจรงตองเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๒๔๘ กลาวคอ หามมใหฎกาในปญหาขอเทจจรงในคดทมทนทรพยทพพาทในชนอทธรณไมเกน ๒๐๐,๐๐๐ บาท เวนแตผพพากษาทนงพจารณาคดในศาลอทธรณกด หรอศาลชนตนกดท าความเหนแยงไว หรอรบรองในเวลาตรวจฎกาวามเหตอนควรทจะฎกาได หรอไดรบอนญาตใหฎกาเปนหนงสอจากอธบดผพพากษาศาลอทธรณ แตหามมใหใชบงคบในคดเกยวกบสทธแหงสภาพบคคลหรอสทธในครอบครว และคดไมมทนทรพยกตองหามฎกา เวนแตคดฟองขบไลออกจากอสงหารมทรพยอนมคาเชาไมเกนเดอนละ ๑๐,๐๐๐ บาท

โดยฟองฎกานน ตองท าเปนหนงสอยนตอศาลชนตนทพจารณาคดนนภายในก าหนด ๑ เดอน นบแตวนทไดอานค าพพากษาของศาลอทธรณและศาลชนตน เมอศาลฎกามค าพพากษาแลว คความกไมสามารถอทธรณตอไปได คอ คดถงทสด ตองปฏบตตามค าพพากษาของศาลดงกลาว

การอานผลของคดจากค าพพากษาชนศาลอทธรณ หรอศาลฎกา มถอยค าทควรทราบคอ ๑) ยน หมายถง เหนดวยกบค าพพากษาศาลชนตน หรอค าพพากษาของศาล

อทธรณ ๒) ยก หมายถง ศาลอทธรณ หรอศาลฎกายกอทธรณหรอฎกาของคความ เชนกรณ

ตองหามไมใหอทธรณฎกา หรอยกค าพพากษาศาลชนตนแลวใหศาลชนตนด าเนนกระบวนพจารณา และพพากษาใหมตามรปคด

๓) กลบ หมายถง ไมเหนดวยกบค าพพากษาศาลชนตน หรอศาลอทธรณทงหมด ๔) แก หมายถง เหนดวยบางสวน ไมเหนดวยบางสวน

๕. การบงคบคดแพง ซงเมอศาลมค าพพากษาหรอค าสงแลว ฝายผแพคดไดปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสงศาล เชน ด าเนนการช าระหน หรอชดใชคาสนไหมทดแทน สงมอบทรพยสนตามค าพพากษา กรณเชนนกจะไมมปญหาอะไร แตปญหาอาจเกดขนหากผแพคดไมปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสง จงตองมวธทจะบงคบใหคความปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสงนน เรยกวาการบงคบคดตามค าพพากษาหรอค าสง เพอใหผชนะไดรบสทธอนเกดจากค าพพากษาหรอค าสงนน การบงคบคด หมายถง วธการทคความผชนะคดจะด าเนนการแกผแพคด เพอใหไดผลตามค าพพากษา ดงนนการบงคดจะท าตอเมอลกหนตามค าพพากษา หรอผแพคดไมปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสงของศาลไมวาทงหมดหรอบางสวน เจาหนตามค าพพากษาหรอผชนะคดมอ านาจขอใหบงคบคดภายใน ๑๐ ป นบแตวนทมค าพพากษาหรอค าสง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๒๗๑ โดยเจาหนตามค าพพากษาจะตองยนค าขอใหศาลออกหมายบงคบคด ซงหมายของศาลจะสงถงเจาพนกงานบงคบคดเพอใหจดการบงคบคดเรองนนใหเปนไปตามค าพพากษาหรอค าสง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง มาตรา ๑ (๑๔) เจาพนกงานบงคบคดหมายถงเจาพนกงานในสงกดกรมบงคบคดหรอเจาพนกงานอนผมอ านาจตามบทบญญตแหงกฎหมายทใชอยใน

๑๕๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

อนทจะปฏบตตามวธการทบญญตไวในภาค ๔ แหงประมวลกฎหมายน เพอคมครองสทธของคความในระหวางพจารณาหรอเพอบงคบคดตามค าพพากษาหรอค าสง ในสวนกลาง เจาพนกงานบงคบคด กรมบงคบคด มอ านาจบงคบคดในเขตอ านาจของศาล ซงตงอยในเขตกรงเทพมหานคร ยกเวนศาลจงหวดมนบร ในสวนภมภาค เจาพนกงานบงคบคดของส านกงานงานบงคบคดจงหวด ส านกงานบงคบคดจงหวดสาขา เปนเจาพนกงานบงคบคดของส านกงานบงคบคดจงหวดนน ๕.๑ อ านาจหนาทของเจาพนกงานบงคบคดตามกฎหมายวธพจารณาความแพง ๑) อ านาจหนาทเกยวกบวธการชวคราวกอนมค าพพากษา ตามประมวลวธพจารณาความแพงมาตรา ๒๕๔ ซงศาลมค าสงใหยดหรออายดทรพยสนหรอกกเรอของจ าเลยไวชวคราวกอนศาลจะมค าพพากษา เชนนศาลจะออกหมายยดทรพยชวคราว หมายกกเรอ ตงเจาพนกงานบงคบคดจดการยดทรพยสนหรอเรอของจ าเลยไว เพอไมใหจ าเลยยกยายถายทรพยสน ๒) อ านาจหนาทเกยวกบการบงคบคดอนเปนการบงคบคดใหเปนไปตามค าพพากษาหรอค าสงตามประมวลวธพจารณาความแพง เมอศาลมค าพพากษาใหคความฝายใดแพคด และใหฝายแพคด(ลกหนตามค าพพากษา)ปฏบตการช าระหนอยางใดอยางหนงตามฟอง หากเปนกรณทตองด าเนนการทางเจาพนกงานบงคบคด โดยการบงคบคดช าระหนเอาจากบรรดาทรพยสนของลกหนตามค าพพากษา คความฝายทชนะคด (เจาพนกงานตามค าพพากษา) ชอบทจะรองขอใหศาลออกหมายบงคบคดตงเจาพนกงานบงคบคดเพอจดการอายดทรพยสน ของลกหนตามค าพพากษาออกขายทอดตลาด และเอาเงนช าระหนแกเจาหนตามค าพพากษา หรอหากการช าระหนตามค าพพากษานนเปนการสงมอบทรพยสน กระท าการ งดเวนกระท าการหรอขบไลลกหนตามค าพพากษา ศาลจะออกหมายบงคบคดไดโดยการก าหนดเงอนไขแหงการบงคบคดลงในหมายนน และก าหนดการบงคบคดเพยงเทาทสภาพแหงการบงคบคดจะเปดชองใหท าไดโดยทางศาลหรอโดยทางเจาพนกงานบงคบคด ตามประมวลวธพจารณาความแพง มาตรา ๒๗๖ วรรคทาย อ านาจหนาทตามกฎหมายอน ๕.๒ ประเภทของการบงคบคด ในการออกหมายบงคบคด ศาลจะระบเงอนไขแหงการบงคบคดตามทระบไวในมาตรา ๒๑๓ ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย และจะก าหนดสภาพแหงการบงคบคดเพยงเทาทเปดชองใหกระท าทางศาลหรอโดยทางเจาพนกงานบงคบคด ๑) การยดทรพย ๒) การอายดทรพย ๓) การขายทอดตลาด ๔) การบงคบคดขบไล รอถอน ๕) อน ๆ เชนการหามชวคราว การหามท านตกรรม จ าหนาย จาย โอน ๕.๒.๑ การยดทรพย การยดทรพยมอย ๔ ลกษณะดงนคอ ๑) การยดทรพยตามความหมายบงคบคดรวมถงการยดทรพยตามหมายยดทรพยชวคราว ทงนเจาพนกงานบงคบคดมหนาทตองด าเนนการตามทศาลสงมาโดยเฉพาะเจาะจง จะยดทรพยอนไมได

๑๕๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๒) การยดทรพยขามเขตอ านาจศาล ๓) การยดทรพยตามหมายบงคบคดของศาลอน เปนการบงคบคดแทน ๔) การยดทรพยซงตงอยในเขตกรงเทพมหานครแทนศาลตางจงหวด สงหารมทรพยทไดรบการยกเวน ไมอยในอ านาจหนาทการบงคบคด ไดแก ๑) เครองใชสอยสวนตว เชนทนอน เครองใชครวเรอน รวมกนเปนเงนไมเกน ๕,๐๐๐ บาท หากลกหนตามค าพพากษาประสงคจะไดรบการยกเวนเกนกวาทก าหนด ตองไปรองตอศาล ๒) ทรพยสนทลกหนมไวใชในการประกอบอาชพ เชน เคร องใชตาง ๆ ดงนกฎหมายก าหนด ยกเวนใหในจ านวนเงน ๑๐,๐๐๐ บาท หากลกหนตามค าพพากษาประสงคจะใชเครองมอเครองใชใดทมจ านวนเงนเกนกวาทก าหนด ตองไปรองตอศาล ๓) ทรพยสนทมไวใชแทนอวยวะ ตาง ๆ เชน แขนขาเทยม ๔) ทรพยสนทเปนของวงศตระกล เชน สมด หนงสอประจ าตระกล เปนตน ๕.๒.๒ การอายดทรพย ตามลกษณะการปฏบตงานของเจาพนกงานบงคบคดม ๒ กรณ คอ ๑) การอายดสทธรองขอใหช าระเงน จ านวนหนงหรอเรยกวาการอายดเงน ๒) การขอใหงดหรอหามจ าหนาย จายโอน หรอ ท านตกรรมเกยวกบทรพยสนหรอเรยกวา การอายดหามโอน ๕.๒.๓ การขายทอดตลาด การขายทอดตลาดทรพย เจาพนกงานบงคบคด ตองตรวจส านวนกอนวามการปฏบตตามขนตอนตามประมวลกฎหมาวธพจารณาความแพง มาตรา ๓๐๓ และมาตรา ๓๐๔ กลาวคอ ๑) ไดมการแจงการยดทรพยใหลกหนตามค าพพากษา และผทมสวนไดเสยอนๆ ๒) ถาเปนอสงหารมทรพย หรอทรพยทตองมการเปลยนแปลงทางทะเบยน ไดมการแจงใหนายทะเบยนทราบ ๕.๒.๔ การบงคบคดขบไล รอถอน เมอศาลมค าสงใหตงเจาพนกงานบงคบคด จดการให เจาหนตามค าพพากษาไดครอบครองทรพย ดงกลาว ๑) กรณทลกหนตามค าพพากษาถกศาลพพากษาใหขบไล หรอตองออกไปจากทอยอาศย หรอทรพยทครอบครอง ๒) กรณ ท ล กหน ตามค าพพากษาตองรอถอนส งปลกสรางออกไปจากอสงหารมทรพย ทอยอาศย หรอทรพยทครอบครอง ในการบงคบคดนน เจาพนกงานบงคบคดมอ านาจตามหมายบงคบคดของศาลทมเขตอ านาจทส านกงานบงคบคดตงอยเทานน อยางไรกตาม หากมการรองขอ เจาพนกงานบงคบคดยอมมอ านาจในการบงคบคดแทนตามหมายบงคบคดทออกโดยศาลอนไดเชนกน

๑๕๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สรป กระบวนการยตธรรมในคดแพง คอ ขนตอนตามกฎหมายเอกชน ทจะบงคบใหเปนไปตามสทธหนาทและความสมพนธระหวางบคคลทเปนเอกชนดวยกน ไมวาบคคลนนจะเปนบคคลธรรมดา หรอนตบคคล เมอเกดการฝาฝนหรอละเมดสทธเอกชนขน และการจะบงคบใหเปนไปตามสทธหนาทตามกฎหมายของเอกชนจะตองใชสทธในทางศาลเทานน ศาลทจะรบพจารณาพพากษาคดกคอศาลยตธรรม โดยคดแพงจะแบงออกเปน ๒ ประเภทคอ คดมขอพพาท และคดไมมขอพพาท คดมขอพพาท คอ กรณทมบคคลสองฝายขนไปโตแยงสทธตามประมวลกฎหมายแพง หรอกฎหมายอนแลวยนเรองทโตแยงกนเพอใหศาลชขาดวาใครถกใครผด โดยฝายทยนค าฟอง เรยกวา โจทก สวนฝายทถกฟองเรยกวา จ าเลย ทงสองฝายตางเปน“คความ”ในคด สวนคดไมมขอพพาท คอ คดทมความจ าเปนตองใชสทธทางศาล เปนกรณทมคความฝายเดยว มไดโตแยงสทธกบผใด โดยตองการใหศาลแสดงสทธของตนเพอรบรองหรอคมครองหรอบงคบตามสทธทตนมอย เชน ค ารองขอผจดตงผจดการมรดก วธพจารณาคดแพง เปนสวนส าคญอกประการหนงทจะกลาวถงขนตอนตงแตเรมฟองคด จนถงการบงคบคด โดยโจทกจะเปนผท าค าฟองเสนอตอศาล โดยอาจตองเสยคาธรรมเนยมศาลตามเงอนไขทกฎหมายกฎหมาย อกทงโจทกมหนาทตองตดตอใหเจาพนกงานศาลเปนผด าเนนการ สงหมาย(ส าเนาค าฟอง) ใหแก จ าเลย โดยจ าเลยมหนาททจะตอง เขยนค าใหการในการแกคด หลงจากนนศาลกจะด าเนนการชสองสถานเพอก าหนดประเดนขอพพาท และหนาทในการน าสบพยาน หลกการในการตอสคดในศาลจะอยทพยานหลกฐานของคความเปนหลก หลงจากสบพยานเสรจสนศาลกจะมค าพพากษา ซงกรณของคดแพงทมอย ๒ ประเภท หากเปนคดมขอพพาทศาลจะท าเปนค าพพากษา หากเปนคดไมมขอพพาทศาลจะท าเปนค าสง และคดทศาลชนตนพพากษาแลว คความอาจอทธรณฎกาคดคานค าพพากษาไปยงศาลอทธรณ หรอศาลฎกาได แตตองปฏบตตามหลกเกณฑและเงอนไขทกฎหมายก าหนด หลงจากทศาลมค าพพากษาแลวหาก ฝายผแพคดไมปฏบตตามค าพพากษา กจะมวธการทจะบงคบใหคความปฏบตตามค าพพากษาหรอค าสง เรยกวาการบงคบคดตามค าพพากษาหรอค าสง เพอใหผชนะไดรบสทธอนเกดจากค าพพากษาหรอค าสงนน บคคลทเขามาเกยวของคอเจาพนกงานบงคบคด โดยจะมอ านาจในการยดทรพย การอายดทรพย การขายทอดตลาด การบงคบคดขบไล รอถอน หรออนๆ เชนการหามชวคราว การหามท านตกรรม จ าหนาย จาย โอน

๑๕๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แบบฝกหดทายบทท ๕

๑. คดแพง มกประเภท อะไรบาง อธบายมาพอเขาใจ ๒. ค าวา “การชสองสถาน” หมายความวาอยางไรจงอธบาย ๓. “คความในคด” หมายถงบคคลใดบาง อธบายมาพอสงเขป ๔. ค าพพากษาในคดแพง มกลกษณะ อะไรบางจงอธบาย ๕. คดประเภทใดบางทกฎหมายตองหามมใหคความ อทธรณตอศาล จงอธบาย ๖. คดประเภทใดบางทกฎหมายตองหามมใหคความ ฎกาตอศาล จงอธบาย ๗. “การบงคบคดแพง” จงอธบายมาพอสงเขป ๘. “การยดทรพย” มกลกษณะ อะไรบางจงอธบาย

๑๕๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เอกสารอางองทายบทท ๕

เจรญชย อศวพรยอนนต. กฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค ๓–๔. พมพครงท ๑. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพบานานา สวท, ๒๕๕๕ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ไพโรจน วายภาพ. ค าอธบายระบบศาล และพระธรรมนญศาลยตธรรม. พมพครงท ๑๐. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๖ วรรณชย บญบ ารง. หลกและทฤษฎกฎหมายวธพจารณาความแพง เลม ๒. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๖ กระบวนการยตธรรมในคดอาญา

๑๕๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๖ กระบวนการยตธรรมในคดอาญา

เนอหาประจ าบท

๑. กระบวนการยตธรรมในคดอาญา ๒. ประเภทของคดอาญา ๓. ระบบการด าเนนคดอาญา ๔. องคกรและบคลากรในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ๕. ขนตอนการด าเนนคดอาญากอนยนฟองตอศาล ๖. ขนตอนการด าเนนคดอาญาในศาลชนตน ๗. การอทธรณ ๘. การฎกา ๙. กระบวนการชนบงคบคด

วตถประสงคเชงพฤตกรรม เมอนกศกษาเรยนบทเรยนนแลวสามารถ

๑. อธบายความแนวคด ทฤษฎเบองตนเกยวกบกระบวนการยตธรรมในคดอาญาได ๒. อธบายถงความหมายและประเภทของคดอาญาได ๓. อธบายถงหลกเกณฑ วธการเกยวกบระบบการด าเนนคดอาญา ในสวนของการด าเนนคด

อาญาโดยรฐ และการด าเนนคดอาญาโดยราษฎรได ๔. อธบายถงบทบาทหนาทขององคกรและบคลากรในกระบวนการยตธรรมทางอาญาได ๕. อธบายหลกเกณฑ ขนตอน วธการของการด าเนนคดอาญากอนยนฟองตอศาล ตงแตการ

รองทกขหรอกลาวโทษ การสบสวน การสอบสวน และการสงคดได ๖. อธบายหลกเกณฑ ขนตอน วธการของการด าเนนคดอาญาในศาลชนตน ตงแตการตรวจ

ค าฟอง การไตสวนมลฟอง การพจารณา และการพพากษาคดได ๗. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยการอทธรณค าพพากษาของศาลได ๘. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยการฎกาค าพพากษาของศาลได ๙. อธบายหลกเกณฑของกฎหมายวาดวยกระบวนการชนบงคบคด ตงแตการบงคบโทษ

การทเลาการบงคบโทษได ๑๐. แกไขปญหาทเกดขน โดยการประยกตใชองคความรเกยวกบกระบวนการยตธรรมใน

คดอาญา กบการด ารงชวตประจ าวนในสงคมได ๑๑. อธบายถงคณธรรมของกฎหมายทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมในคดอาญาได

๑๖๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ๑. ท าการประเมนความรกอนเรยนดวยวธการซกถาม ๒. มอบหมายใหผเรยนท าการศกษาเอกสารประกอบการสอนบทท ๖ กระบวนการ

ยตธรรมในคดอาญากอนเรยน ๓. ฟงการบรรยายในชนเรยน ๔. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และแสดงความคดเหนในเรองทเกยวของ และวเคราะห เนอหาในสวนของกระบวนการยตธรรมในคดอาญา ๕. ศกษาคนควาเอกสารกฎหมาย ต ารา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศเพมเตม ๖. สรปหวขอส าคญและอภปราย ๗. การทบทวนและท าค าถามทบทวน

สอการเรยนการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. Power Point ๓. การบรรยายในชนเรยน ๔. เวบไซดทเกยวของ

การวดผลประเมนผล ๑. ฟงค าอภปราย รายงานและซกถาม ๒. แสดงความคดเหน วเคราะห ๓. ค าถามทายบท ๔. ถามตอบเปนรายบคคล

๑๖๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๖ กระบวนการยตธรรมในคดอาญา

เมอมการกระท าความผดของบคคลเกดขน และเปนความผดอาญา ไมวาจะเปนความผดตาม

ประมวลกฎหมายอาญา หรอตามกฎหมายอน เชนกรณฆาคนตาย ท ารายรางกาย หรอคดเกยวกบยาเสพตด เปนตน การด าเนนคดอาญามหลกการส าคญอยวาจะตองพจารณาอยางแนชดแลววาจ าเลยเปนผกระท าความผดจงจะลงโทษจ าเลยได เพราะหลกการด าเนนคดอาญามความเครงครดมากกวาคดแพง และในการด าเนนคดยดหลกตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ดงมรายละเอยดตอไปน

๑. กระบวนการยตธรรมในคดอาญา กฎหมายวธพจารณาความอาญา หมายถง กฎหมายทวาดวยหลกเกณฑและวธการคนหาความจรงอนเกยวกบการกระท าความผด และการน าตวผกระท าความผดตอกฎหมายอาญามาด าเนนการพจารณาและลงโทษตามบทบญญตของกฎหมาย หลกเกณฑและวธการดงกลาวประกอบดวย การรองทกข การกลาวโทษ การสบสวน การสอบสวน การชนสตรพลกศพ การสงคด การฟองรอง การไตสวนมลฟอง การพจารณา การพพากษา การอทธรณ การฎกา และการบงคบคดตามค าพพากษา เปนตน หลกเกณฑทบญญตขนน มวตถประสงคเพอใหอ านาจหนาทแกเจาพนกงานของรฐในกระบวนการยตธรรมทางอาญา และศาล ในการรวมมอกนคนหาความจรงในการกระท าความผดทเกดขนวามอยางไร และใครเปนผกระท าความผด อกทงศาลจะเปนองคกรทชขาดวาผถกกลาวหาไดกระท าความผดจรงหรอไม และจะตองรบโทษเพยงใด และรวมถงการบงคบโทษจ าคกหลงจากมค าพพากษาแลวจะตองด าเนนการอยางไร ซงเปาหมายในการใหอ านาจหนาทดงกลาว เพอตองการใหคนหาผกระท าความผดทแทจรงมาลงโทษตามกฎหมายใหได แตในขณะเดยวกน หลกเกณฑดงกลาวไดค านงถงการประกนสทธของประชาชน สทธของผถกกลาวหาในคดอาญาทจะไดรบการปกปองสทธมใหถกลวงละเมดตอเสรภาพในรางกาย เคหสถานและในกรณอน โดยไมจ าเปนหรอไมมเหตอนสมควรจากการใชอ านาจการคนหาความจรงของเจาพนกงานและศาลดงกลาว และรวมถงการทผถกจบ ผตองหา จ าเลยหรอผทตองค าพพากษาใหตองรบโทษแลว จะไดรบการประกนสทธทจะไมไดรบปฏบตอยางไรมนษยธรรมอกดวย หรอกลาวอกนยหนง กฎหมายวธพจารณาความอาญา คอ กฎหมายทวางหลกเกณฑและวธการเพอจะใหมการบงคบใชกฎหมายอาญาไดผลและมประสทธภาพนนเอง

๒. ประเภทของคดอาญา เมอมการกระท าความผดทางอาญาเกดขน สงทตองพจารณากคอการกระท าความผดอาญา

ดงกลาว เปนคดอาญาประเภทใด เพราะจะมลกษณะ ความหมาย หรอความส าคญในทางปฏบตท

๑๖๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แตกตางกน ซงประเภทของคดอาญานนสามารถแบงไดเปน ๒ ประเภทโดยแยกพจารณาไดดงน ๒.๑ คดความผดอาญาตอแผนดน คดความผดอาญาตอแผนดน หมายความวา คดความผดทกระทบตอสงคมสวนรวม ถอวา

รฐเปนผเสยหาย ดงนน ผทไดรบผลเสยหายจากความผดอาญาดงกลาวไมอาจทจะเขาไปด าเนนคดเองได หรอแมจะไมตดใจเอาความ คดกยงไมยตตองด าเนนคดฟองรองผกระท าผดจนถงทสด

ตวอยางเชน ความผดฐานท ารายรางกาย หรอความผดฐานขบรถยนตโดยประมาท เปนเหตใหผอนไดรบอนตรายสาหสหรอตาย แมภายหลงเกดเหตผเสยหายจะไมตดใจด าเนนคดกบผกระท าความผดตอไปแลว จะเนองดวยไดรบการชดใชคาเสยหายหรอสงสารกตาม คดความกยงไมยต รฐยงตองด าเนนคดกบผกระท าความผดตอไปจนถงทสดของกระบวนการตามกฎหมาย เพราะวาคดดงกลาวเปนคดความผดอาญาตอแผนดน สวนศาลจะลงโทษมากนอยเพยงใดนนกแลวแตพฤตการณของคดแตละคดๆ ไป ซงการทผเสยหายไดรบการชดใชคาเสยหายและไมตดใจด าเนนคดตอไป ศาลกอาจใชดลพนจในการลงโทษสถานเบา หรอรอการลงโทษใหแกจ าเลย เปนตน

๒.๒ คดความผดอนยอมความได คดความผดอนยอมความได หมายความวา คดความผดทผเสยหายไดรบความเดอดรอน

หรอเสยหายโดยตรง สงคมไมไดรบผลกระทบหรอเดอดรอนจากการกระท าผดน นดวย ดงนน ผเสยหายจงมสทธเขาด าเนนคดไดเอง หรอมอบใหรฐด าเนนคดแทนกได และมสทธยตคดเมอใดกไดไมวาจะดวยการถอนค ารองทกขถอนฟอง หรอตกลงประนประนอมยอมความกตาม

ตวอยางเชน ความผดฐานหมนประมาท,ความผดฐานยกยอก, ความผดฐานฉอโกงหรอโกงเจาหน ผเสยหายมสทธทจะฟองรองคดเอง หรอรองทกขตอเจาพนกงานต ารวจใหด าเนนคดแกผกระท าผดกได และไมวาคดจะด าเนนไปแลวเพยงใด หากผเสยหายตองการยตคดเนองจากไดรบการชดใชคาเสยหายหรอสงสาร กสามารถท าไดตลอดเวลาจนกวาคดจะถงทสด เปนตน

ความผดอนยอมความได หรอเรยกอกอยางหนงวา คดความผดตอสวนตวน จะมบทบญญตของกฎหมายระบไวชดเจนวาเปนความผดอนยอมความได ดงนน หากความผดฐานใดไมมบทบญญตระบวาเปนความผดอนยอมความได กตองถอวาเปนความผดอาญาตอแผนดน นอกจากนหากเปนคดความผดอนยอมความไดกฎหมายก าหนดใหเปนหนาทของผเสยหายทจะตองรบรองทกขกลาวโทษภายในก าหนด ๓ เดอน นบแตวนทรเรองความผดและรตวผกระท าความผด มฉะนนถอวาขาดอายความ ไมสามารถด าเนนคดแกผกระท าผดได (แตเมอผเสยหายรองทกขภายในก าหนด ๓ เดอนแลว อายความกจะนบตามอายความปกต)

กรณคดความผดลหโทษ หมายความวา ความผดทมโทษเลกนอยซงมอตราโทษจ าคกไมเกนหนงเดอน หรอปรบไมเกนหนงพนบาท หรอทงจ าทงปรบเชนวามานดวยกน และดวยเหตเปนความผดมอตราโทษเลกนอย จงมกระบวนพจารณาพเศษ ไดแก ความผดลหโทษแมกระท าโดยไมมเจตนากเปนความผด เวนแตตามบทบญญตความผดนน จะมความบญญตใหเหนเปนอยางอน สวนผพยายามกบผสนบสนนกระท าความผดลหโทษ แมมความผดกไมตองรบโทษ

ตวอยางเชน คดความผดฐานดหมนผอนซงหนา กฎหมายก าหนดโทษจ าคกไมเกนหนงเดอนหรอปรบไมเกนหนงพนบาท และความผดฐานเสพสราหรอของเมาจนเปนเหตใหตนเมาประพฤตวนวายหรอครองสตไมได ขณะอยในถนนสาธารณะหรอสาธารณสถาน กฎหมายก าหนดโทษปรบไม

๑๖๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เกนหารอยบาท ดงนน คดดงกลาวจงเปนคดลหโทษ เปนตน ความผดลหโทษ ไมมบทบญญตของกฎหมายระบวาเปนความผดอนยอมความได ดงนน แมจะมอตราโทษทเลกนอยกตองถอวาเปนคดความผดอาญาตอแผนดน ท รฐจะตองด าเนนคดจนเสรจสนกระบวนวธพจารณา จะตกลงประนประนอมยอมความยตคดกลางคนไมไดนนเอง.

๓. ระบบการด าเนนคดอาญา ส าหรบระบบการด าเนนคดอาญา ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา สามารถ

กระท าได ๒ ทาง คอ การด าเนนคดอาญาโดยรฐ และการด าเนนคดอาญาโดยราษฎร ๓.๑ การด าเนนคดอาญาโดยรฐ การด าเนนคดอาญาโดยรฐ จะเรมจากการทประชาชนหรอผเสยหายแจงความกลาวโทษ

หรอรองทกขตอพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ วามการกระท าความผดอาญาเกดขน หรออาจเรมจากพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจสบสวนแสวงหาขอเทจจรง หรอหลกฐานเพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน และเพอทจะทราบรายละเอยดแหงความผด จากนนพนกงานสอบสวนมหนาสอบสวนรวบรวมพยานหลกฐาน และด าเนนการทงหลายเกยวกบความผดทกลาวหา เพอทราบขอเทจจรง หรอพสจนความผดแลวท าความเหนตามส านวนคด วาควรสงฟอง สงไมฟอง งดการสอบสวน หรอเปรยบเทยบปรบแลวแตกรณ จากนนจะสงส านวนตอไปยงพนกงานอยการเพอพจารณา โดยพนกงานอยการอาจสงฟอง หรอสงไมฟอง หรอสงใหสอบสวนเพมเตมกได และเมอสงฟองกจะสงตวผตองหาเพอฟองเปนจ าเลยตอศาลตอไป อนงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๑๒๐ ไดจ ากดอ านาจฟองของพนกงานอยการไว กลาวคอ พนกงานอยการจะฟองคดอาญาไดกตอเมอไดสอบสวนคดโดยพนกงานสอบสวนนนแลว

๓.๒ การด าเนนคดอาญาโดยราษฎร การด าเนนคดอาญาโดยราษฎร มลกษณะทคลายกบการด าเนนคดแพง กลาวคอ ราษฎร

จะตองเปนผฟองด าเนนคดดวยตนเอง โดยวาจางทนายความเปนผด าเนนการรวบรวมพยานหลกฐาน และแกตางคดใหแกราษฎร ซงราษฎรทจะเปนโจทกฟองคดอาญาไดจะตองเปนผเสยหาย ซงตาม ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒ (๔) ไดก าหนดลกษณะของผเสยหายไว ๒ ประเภท คอ ผเสยหายทแทจรง และผมอ านาจจดการแทนผเสยหายทแทจรง

๑) โดยผเสยหายทแทจรงนน จะตองไดรบความเสยหายจากความผดฐานใดฐานหนงตามกฎหมาย และตองไมเปนผมสวนรวมในความผดฐานนน หรอตองไมยนยอมใหผ อนกระท าความผดตอตนเอง หรอการกระท านนตองไมมมลมาจากการทตนเองมเจตนาฝาฝนกฎหมาย

๒) สวนผมอ านาจจดการแทนผเสยหายทแทจรงนน เปนกรณทผเสยหายไมสามารถจะฟองคดตอศาลเองได ซงอาจเกดจากกฎหมายหามไว เชน คดอทลมทกฎหมายหามบตรฟองบพการ ซงตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๓ ถง มาตรา ๖ ไดก าหนดใหผทสามารถเปนผมอ านาจจดการแทนผเสยหายได เชน กรณผเสยหายเปนหญงมสาม หากแตหญงนน ไมประสงคจะด าเนนคดเองหญงนนอาจใหสามด าเนนคดแทนได หรอผเสยหายเปนผเยาวอาจใหผแทนโดยชอบธรรมด าเนนคดแทนได เปนตน

๑๖๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๔. องคกรและบคลากรในกระบวนการยตธรรมทางอาญา ๔.๑ พนกงานสอบสวนหรอต ารวจ พนกงานสอบสวนหรอต ารวจ เปนองคกรทส าคญทสดองคกรหนงในกระบวนการยตธรรม

ทางอาญา เพราะเปนหนวยงานแรกทรบผดชอบตอกระบวนการยตธรรมกอนทคดหรอขอพพาททเกดขน จะผานไปยงพนกงานอยการ และเขาสการพจารณาของศาล

ต ารวจเปนผจบกมผกระท าความผด และท าการรวบรวมพยานหลกฐานทไดจากการสอบสวนแลวสงเรองหรอส านวนสอบสวนใหพนกงานอยการ ซงเปนทนายของ แผนดน ฟองผตองหาตอศาล เมอศาลพพากษาลงโทษแลว เจาหนาทราชทณฑจะควบคมตวผนนไวในเรอนจ าเพออบรม ดดนสย และฝกอาชพตอไป

๔.๒ ทนายความ ทนายความเขามาเกยวของกบกระบวนการยตธรรม คอ เขามาวาความแกตางใหแกคความ

ไมวาจะเปนโจทกหรอจ าเลย ทนายความเปนผประกอบอาชพกฎหมายโดยอสระ ทนายความจะใหค าปรกษาหรอด าเนนคดแทน โดยคดคาบรการจากลกความ ทนายความจงเปนบคคลส าคญคนหนงในกระบวนการยตธรรม เพราะเปนผรกฎหมาย และท าหนาทเปนตวแทนของคความในการด าเนนคดในศาล การกระท าของทนายในศาลมผลเทากบคความท าเอง

๔.๓ พนกงานอยการ พนกงานอยการ เปนเจาหนาทของรฐ ซงด าเนนคดตอจากพนกงาน สอบสวน เมอพนกงาน

สอบสวนไดสอบสวนคดเสรจแลว กจะสงส านวนการสอบสวนใหพนกงานอยการ เพอฟองผตองหาตอศาลตอไป พนกงานอยการจงเปรยบเสมอนทนายของ แผนดน มอ านาจหนาทในการด าเนนคดในนามของรฐ

๔.๔ ศาลยตธรรม ศาลเปนผท าหนาทพจารณาชขาดคดหรอตดสนคด ซงตามพระธรรมนญศาลยตธรรม ศาล

แบงออกเปน ๓ ชน คอ ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา ๑) ศาลชนตน คอ ศาลทจะเรมพจารณาอรรถคดเปนเบองแรก ศาลชนตนทมอ านาจ

พจารณาพพากษาคดอาญา ส าหรบในกรงเทพมหานคร ไดแก ศาลแขวงพระนครเหนอ ศาลแขวงพระนครใต ศาลแขวงธนบร ศาลจงหวดมนบร ศาลคดเดกและเยาวชนกลาง ศาลอาญาธนบร และศาลอาญา สวนในจงหวดอนไดแก ศาลแขวง ศาลจงหวด และศาลคดเดกและเยาวชน

๒) ศาลอทธรณ คอ ศาลซงวนจฉยขอผดพลาด หรอขอขาดตกบกพรองของศาลชนตน เพอใหเกดความยตธรรมในกระบวนวธพจารณาอรรถคด ศาลอทธรณนนเดมมอยศาลเดยว ตงอยในกรงเทพมหานคร แตปจจบนไดขยายออกไปอก ๙ ศาล คอ ศาลอทธรณ ภาค ๑ – ๙

๓) ศาลฎกา เปนศาลสงสดของศาลในระบบศาลยตธรรม มศาลเดยว ตงอยในกรงเทพมหานคร มอ านาจหนาทในการวนจฉยความบกพรอง หรอขอผดพลาดในการพจารณาคดของศาลอทธรณอกขนหนง

๔.๕ กรมราชทณฑ เจาหนาทฝายราชทณฑ เปนเจาหนาทของรฐทเขามาเกยวของในกระบวนการยตธรรมทาง

อาญาเกอบทกขนตอน โดยท าหนาทควบคมผตองหาหรอจ าเลยไวในระหวางการด าเนนคดอาญาไมวา

๑๖๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

จะเปนชนกอนศาลพจารณา ระหวางการพจารณา ตลอดจนภายหลงการพจารณาพพากษา ทงนไมวาจะเปนกระบวนการในศาลชนตน ศาลอทธรณ หรอศาลฎกา เจาหนาทฝายราชทณฑมหนาททจะตองปฏบตตามค าสงของศาล เชน ควบคมตว ปลอยตว หรอแมแตค าพพากษาประหารชวต กเปนหนาทของเจาหนาทฝายราชทณฑ ทจะตองด าเนนการใหเปนไปตามค าพพากษาของศาล เปนตน

อยางไรกตามเจาหนาทฝายราชทณฑยงมความรบผดชอบส าคญอนอก คอ การฝกอบรม และแกไขฟนฟผถกคมขงใหกลบตนเปนคนด ดวยการใหการอบรมทงในดานศลธรรม และอาชพ เพอใหผตองขงสามารถปรบตวเขากบสงคมภายนอกไดภายหลงไดรบการปลอยตวไป

๔.๖ กรมคมประพฤต เจาหนาทคมประพฤตมอ านาจหนาทเกยวกบการด าเนนการสบเสาะและพนจควบคมและ

สอดสอง แกไขฟนฟและสงเคราะหผกระท าผดในชนกอนฟอง ชนพจารณาคดของศาล และภายหลงทศาลมค าพพากษาตามทกฎหมายก าหนด ด าเนนการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดในระบบบงคบรกษาตามกฎหมายวาดวยการฟนฟสมรรถภาพ ผตดยาเสพตด สงเสรมสนบสนนเกยวกบการด าเนนการแกไขฟนฟและสงเคราะห ผกระท าผดในชมชน พฒนา ระบบรปแบบ และวธการปฏบตตอผกระท าผดในชมชน รวมทงประสานงานใหชมชนและภาคประชาสงคมเขามามสวนรวมและเปนเครอขายในการปฏบตตอผกระท าผด เพอใหผกระท าผดไดมโอกาส แกไขกลบตนเปนพลเมองด และมวถชวตทดในสงคมตลอดไป

๕. ขนตอนการด าเนนคดอาญากอนยนฟองตอศาล

เนองจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๘ บญญตใหสทธทงผเสยหาย และพนกงานอยการเปนผฟองคดได แตกรณทผเสยหายเปนโจทกฟองคดนน กฎหมายไมไดก าหนดเงอนไขกอนฟองไว ดงนนกระบวนการกอนฟองคดของคดทผเสยหายเปนโจทก จงมแตเพยงการรวบรวมพยานหลกฐาน การเขยนฟอง และการยนฟองตอศาลทมอ านาจพจารณาพพากษาคด โดยตองปฏบตใหถกตองตามทกฎหมายก าหนดเทานน สวนคดอาญาทพนกงานอยการเปนโจทกฟอง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๑๒๐ วางเงอนไขวาตองเปนคดทไดสอบสวนโดยชอบดวยกฎหมายแลว พนกงานอยการจงสามารถยนฟองตอศาลได ดงนนกระบวนการกอนฟองคดของพนกงานอยการจงมดงน ๕.๑ การรองทกขหรอกลาวโทษ เปนกระบวนการทท าใหเจาพนกงานของรฐซงอาจเปนพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ หรอพนกงานสอบสวน ทราบวาไดมการกระท าความผดเกดขน ๑) การรองทกข หมายถง การทผเสยหายไดกลาวหาตอเจาพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ หรอพนกงานสอบสวนวามผกระท าความผดเกดขน จะรตวผกระท าความผดหรอไมกตาม ซงกระท าใหเกดความเสยหายแกตน และการกลาวหานมเจตนาจะใหกระท าผดไดรบโทษ (มาตรา ๒(๗)) ในคดความผดตอสวนตว การรองทกขมความส าคญตอการด าเนนคดของพนกงานอยการ ทงนเพราะค ารองทกขเปนเงอนไขในการสอบสวนเฉพาะคดความผดตอสวนตว ดงนนถาผเสยหายไมตองการรองทกข พนกงานสอบสวนกไมสามารถสอบสวนโดยชอบดวยกฎหมายได และท าใหพนกงานอยการไมมอ านาจฟองคด เนองจากคดนนไมไดมการสอบสวน สวนการรองทกขนนกฎหมายไมจ ากดวาตองท าเปนหนงสอ ผเสยหายอาจรองทกขดวย

๑๖๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

วาจา ซงเจาพนกงานจะบนทกไว หรอท าเปนหนงสอไปยนใหเจาพนกงานกได ๒) การกลาวโทษ หมายถง การทบคคลอนซงไมใชผเสยหายไดกลาวตอเจาหนาทวามบคคลจะรตวหรอไมกด ไดกระท าผดอยางหนงอยางใดเกดขน จะเหนไดวาการกลาวโทษแตกตางจากการรองทกขตรงทวาผกลาวโทษตองไมใชผเสยหาย และค ากลาวโทษไมจ าตองกลาวดวยเจตนาจะใหผกระท าผดไดรบโทษ ๕.๒ การสบสวน หมายความถง การแสวงหาขอเทจจรงและหลกฐาน ซงพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจไดปฏบตไปตามอ านาจและหนาท เพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน และเพอทจะทราบรายละเอยดแหงความผด การสบสวนเปนอ านาจของพนกงานฝายปกครองหรอต ารวจ ทจะด าเนนการสบหาขอเทจจรงและหลกฐานตางๆ เพอทราบวาจะมการกระท าผดทใด เพอรกษาความสงบเรยบรอยของประชาชน ดงนน การสบสวนจงเปนการกระท าทงกอนและหลงการกระท าผด ๕.๓ การสอบสวน หมายถง การรวบรวมพยานหลกฐานและการด าเนนการทงหลายอนตามบทบญญตของประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ซงพนกงานสอบสวนไดท าไปเกยวกบความผดทกลาวหา เพอทจะทราบขอเทจจรงหรอพสจนความผด และเพอจะเอาตวผกระท าผดมาฟองลงโทษ ในบางประเทศอ านาจสอบสวนอยทพนกงานอยการ แตประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาไดแยกอ านาจสอบสวนกบฟองรองใหอยกบองคกรทแยกจากกน คอใหอ านาจสอบสวนอยกบพนกงานสอบสวน ซงไดแก พนกงานฝายปกครองและต ารวจ และสอบสวนในเขตอ านาจตามทกฎหมายก าหนด สวนพนกงานอยการมเพยงอ านาจสงฟองคดและยนฟองตอศาลเวนแตจะเปนความผดเกดขนนอกอาณาจกร ซงเปนอ านาจของอยการสงสดหรอผไดรบมอบหมาย หรอมกฎหมายใหรวมสอบสวน เชน การถามปากค าเดก ตาม มาตรา ๑๓๓ ทว การชนสตรพลกศพ ตามมาตรา ๑๕๐ วรรคสาม และการท าส านวนสอบสวนคด ตามมาตรา ๑๕๕/๑ เปนตน เมอมความผดเกดขน พนกงานสอบสวนผมเขตอ านาจจะท าการสอบสวนหลงจากทมผมารองทกข หรอกลาวโทษ หรอพนกงานสอบสวนพบดวยตนเอง เวนแตเปนคดความผดตอสวนตวตองมการรองทกข พนกงานสอบสวนจงมอ านาจสอบสวน พนกงานสอบสวนจะรวบรวมพยานหลกฐานตางๆ ทจะพสจนความผด เชน สอบปากค าผตองหา ผเสยหาย พยานผรเหน และรวบรวมเอกสารตางๆ สงลายนวมอ ลายมอการเขยนหนงสอ หรอของกลางไปตรวจพสจน หรอน าสวนประกอบของรางกายผตองหา ผเสยหาย หรอผเกยวของ ไปตรวจทางนตวทยาศาสตรโดยผนนยนยอม เปนตน การสอบสวนนพนกงานสอบสวนตองท าเปนบนทกรวบรวมไวในส านวน การถามปากค าผเสยหาย พยาน หรอผตองหาทมอายไมเกน ๑๘ ป จะตองมนกสงคมสงเคราะหหรอนกจตวทยาทไดขนทะเบยนไวกบกระทรวงยตธรรม พนกงานอยการ และผทเดกรองขอใหอยดวยในการถามปากค าเดกโดยตองท าในสถานทเปนสดสวนและเหมาะสมกบเดก และใหมการบนทกภาพและเสยงการถามปากค าซงสามารถน าถายทอดอยางตอเนองไวเปนพยาน เพอน าไปใชในการสบพยานในชนพจารณาของศาล ทงนตองเปนคดทก าหนดไวในมาตรา ๑๓๓ ทว ตวอยางเชน ความผดเกยวกบเพศ ความผดตามกฎหมายวาดวยการปองกนและปราบปรามการคาประเวณ หรอ

๑๖๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ความผดตามกฎหมายวาดวยมาตรการในการปองกนและปราบปรามการคาหญงและเดก เปนตน สวนการถามปากค าผเสยหายทเปนหญงในคดความผดเกยวกบเพศใหพนกงานสอบสวนหญงเปนผสอบสวน เวนแตผเสยหายยนยอมหรอมเหตจ าเปนอยางอน ซงผเสยหายอาจรองขอใหบคคลใดอยรวมในการถามปากค าได นอกจากนในการตรวจตวผเสยหายหรอผตองหาทเปนหญง ตองใหเจาพนกงานหญงหรอหญงอนเปนผตรวจ และในกรณทมเหตอนสมควรผเสยหายหรอผตองหาอาจขอใหน าบคคลใดมาอยรวมในการตรวจได ระหวางสอบสวน พนกงานสอบสวนมอ านาจในการจ ากดเสรภาพของบคคลตามทประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาก าหนด เชน ออกหมายเรยกบคคลใหมาทท าการ หรอจบบคคลใดทสงสยวาเปนผตองหา นอกจากนยงมอ านาจในการคน ควบคม และปลอยชวคราวระหวางสอบสวน ในกรณทมการตายผดธรรมชาตหรอตายในระหวางควบคมของเจาพนกงานตองมการชนสตรพลกศพ เพอตรวจศพวาผตายเปนใคร ตายเพราะเหตใด และพฤตการณทตายเปนเชนไร ซ งพนกงานสอบสวนในเขตทองทศพนนอย และแพทยทางนตเวช หรอแพทยประจ าโรงพยาบาลเปนผรวมชนสตร และบนทกรายละเอยดไว แตถาเปนการตายในระหวางการควบคมของเจาพนกงาน ตองมพนกงานฝายปกครองระดบตงแตปลดอ าเภอและพนกงานอยการรวมชนสตรดวย และพนกงานสอบสวนรวมกบพนกงานอยการท าส านวนการชนสตรพลกศพหลงจากท ารายงานแลวจงสงใหพนกงานอยการ เพอขอใหศาลไตสวนการตายตอไป หลงจากรวบรวมพยานหลกฐานไดเพยงพอแลว พนกงานสอบสวนผรบผดชอบจะท าความเหนสงพนกงานอยการเพอสงคด ซงความเหนพนกงานสอบสวนนอาจจะเปนการงดการสอบสวนหรอควรงดการสอบสวนในคดไมปรากฏตวผกระท าผด หรอควรสงไมฟองหรอควรสงฟองในคดรตวผกระท าผด แลวแตกรณ ในกรณเสนอความเหนควรสงฟองพนกงานสอบสวนตองน าผตองหาสงพนกงานอยการพรอมส านวนการสอบสวนดวย ๕.๔ การสงคด ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาใหอ านาจในการฟองหรอสงไมฟองแกพนกงานอยการเทานน พนกงานสอบสวนแมจะสามารถท าความเหนเสนอพนกงานอยการ พนกงานอยการมอสระในการสงคด โดยพจารณาจากพยานหลกฐานในส านวนทพนกงานสอบสวนรวบรวมสงมาให เมอพนกงานอยการพจารณาส านวนการสอบสวนทสงมาแลวอาจมค าสง คอ งดการสอบสวน สงไมฟอง สงฟอง สงสอบสวนเพมเตมหรอหากยงจบตวผตองหาไมได ใหพนกงานสอบสวนด าเนนการจบตวมาให จากนนถาเหนควรสงฟองจะออกค าสงฟองและรางค าฟอง พรอมน าตวผตองหายนฟองคดตอศาลทมอ านาจ ในกรณทพนกงานอยการมค าสงไมฟอง และไมใชค าสงของอยการสงสดตองปฏบตตาม ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๑๔๕ กลาวคอ ตองสงส านวนการสอบสวนพรอมค าสงไมฟองเสนอผบญชาการต ารวจแหงชาต รองผบญชาการต ารวจแหงชาตหรอผชวยผบญชาการต ารวจแหงชาต ถาเปนคดในกรงเทพมหานครหรอเสนอผวาราชการจงหวด ถาเปนคดในจงหวดอน และบคคลดงกลาวเหนดวยกบค าสงไมฟองของพนกงานอยการ ถอเปนค าสงเดดขาดไมฟองคด ถาไมเหนดวย ใหบคคลดงกลาวเหนดวยกบค าสงไมฟองของพนกงานอยการ ถอเปนค าสงเดดขาดไมฟอง

๑๖๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

คด ถาไมเหนดวย ใหบคคลดงกลาวสงส านวนพรอมความเหนควรฟองใหอยการสงสดชขาด ถาอยการสงสดชขาดใหฟองกน าตวผตองหาฟองตอศาล ถาชขาดใหไมฟองถอเปนค าสงเดดขาดไมฟองคด เมอมค าสงเดดขาดไมฟองคดแลว ใหแจงใหผตองหา ผรองทกขทราบ และจดการปลอยตวผตองหาถาผตองหาถกควบคมหรอขงอย นอกจากนจะสอบสวนผนนในเรองเดยวกนอกไมได เวนแตจะไดพยานหลกฐานใหมอนส าคญแกคด ซงนาจะท าใหศาลลงโทษผตองหานนได แตค าสงไมฟองคด นนไมตดสทธผเสยหายทจะฟองคดเองได ๖. ขนตอนการด าเนนคดอาญาในศาลชนตน ภายหลงจากทพนกงานอยการหรอผเสยหายเปนโจทกยนฟองตอศาลชนตนแลว ศาลชนตนจะด าเนนการดงน ๖.๑ การตรวจค าฟอง กอนทจะรบฟองไวพจารณา ศาลมหนาทตองตรวจดค าฟองวาถกตองตามทบญญตไวในประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๑๕๘ หรอไม กลาวคอ ค าฟองจะตองท าเปนหนงสอ มรายละเอยด ดงน (๑) ชอศาลและวนเดอนป (๒) คดระหวางผใดโจทกผใดจ าเลย และฐานความผด (๓) ต าแหนงพนกงานอยการผเปนโจทก ถาราษฎรเปนโจทกใหใสชอตว นามสกล อาย ทอย ชาตและบงคบ (๔) ชอตว นามสกล ทอย ชาตและบงคบของจ าเลย (๕) การกระท าทงหลายทอางวาจ าเลยไดกระท าผด ขอเทจจรงและรายละเอยดทเกยวกบเวลาและสถานทซงเกดการกระท านนๆ อกทงบคคลหรอสงของทเกยวของดวยพอสมควรเทาทจะใหจ าเลยเขาใจขอหาไดด ในคดหมนประมาท ถอยค าพด หนงสอ ภาพขดเขยนหรอสงอนอนเกยวกบขอหมนประมาท ใหกลาวไวโดยบรบรณหรอตดมาทายฟอง (๖) อางมาตราในกฎหมายซงบญญตวาการกระท าเชนนนเปนความผด และสดทาย (๗) ลายมอชอโจทก ผเรยง ผเขยนหรอพมพฟอง และศาลตองพจารณาดวยวาศาลของตนมเขตอ านาจทจะรบฟองไวพจารณาหรอไม ถาศาลตรวจแลวเหนวาฟองไมถกตอง ศาลจะสงได ๓ กรณ คอสงใหแกฟองใหถกตอง ยกฟองหรอไมประทบฟอง ซงศาลจะสงอยางไรขนอยกบดลพนจของศาล ถาศาลตรวจแลวเหนวาฟองถกตอง ถาเปนคดทอยการเปนโจทก ศาลประทบฟองโดยไมตองไตสวนมลฟองกอนได แตถาเปนคดราษฎรเปนโจทกศาลตองไตสวนมลฟองกอนจงจะประทบฟองไดถาคดมมล ๖.๒ การไตสวนมลฟอง คอการทศาลไตสวนคดเพอวนจฉยถงมลคด ซงจ าเลยตองหาวามมลนาเชอเพยงใด โดยปกตแลวศาลมกจะไตสวนเฉพาะคดทราษฎรเปนโจทกเทานน แตถาคดนนพนกงานอยการไดฟองจ าเลยโดยขอหาอยางเดยวศาลอาจไมไตสวนมลฟองกได การทตองไตสวนคดทราษฎรเปนโจทกเพราะตองการกลนกรองไมใหราษฎรแกลงฟองกนเอง กระบวนการชนไตสวนมลฟองนเปนเรองระหวางศาลกบโจทก ดงนนในคดทราษฎรเปน

๑๖๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

โจทกจ าเลยจะมาฟงหรอไมกได และจ าเลยไมอาจน าพยานมาสบหกลางพยานโจทก เพยงแตตงทนายซกคานพยานโจทกไดเทานน ศาลไมอาจถามค าใหการจ าเลย และสามารถสบพยานลบหลงจ าเลยได เมอศาลพจารณาพยานของโจทกแลวเหนวาคดมมลสงประทบฟอง และสงส านวนค าฟองใหแกจ าเลย ถายงไมไดจ าเลยมาใหออกหมายเรยกหรอหมายจบ เพอน าตวจ าเลยมาศาลในการด าเนนการพจาณา ถาไดความวาคดไมมมลใหสงยกฟอง ๖.๓ การพจารณา การพจารณาในศาลชนตน เปนการคนหาความจรงจากพยานหลกฐานทโจทกหรอจ าเลยน าเสนอเพอใหไดความวาตามทโจทกไดกลาวหาวาจ าเลยเปนผกระท าผดนน จ าเลยเปนผกระท าผดจรงหรอไม และมขอแกตวทจะไมตองรบผดเพยงใด ซงการพจารณานโจทกตองมหนาทน าสบพสจนวาจ าเลยเปนผกระท าผด มฉะนนตองถอวาจ าเลยเปนผบรสทธ แตเพอใหการสบพยานเปนไปดวยความรวดเรว ตอเนอง และเปนธรรม ในคดอาญาก าหนดใหมวนตรวจพยานหลกฐานกอนนดสบพยาน เพอใหคความแสดงพยานหลกฐานทจะน าสบใหอกฝายตรวจดและหากยอมรบหลกฐานดงกลาว กไมตองน าสบ ซงท าใหมความรวดเรวขน และหากมพยานบคคลหรอพยานหลกฐานอนไมอาจน าสบไดในวนสบพยาน กอาจน าพยานเขาสบลวงหนาได โดยหลกการพจารณาในศาลชนตนจะตองกระท าโดยเปดเผยคอเปดโอกาสใหบคคลทวไปเขาฟงการพจารณาได และตองกระท าตอหนาจ าเลยเพอเปดโอกาสใหจ าเลยทราบถงขอกลาวหาและตอสคดไดอยางเตมท ในบางคด เชน คดทมโทษประหารชวต คดเดกอายไมเกน ๑๘ ป กระท าผด หรอคดทมอตราโทษจ าคก จ าเลยจะไดรบการจดทนายความให ทงน เพอใหจ าเลยไดมโอกาสตอสคดโดยมทปรกษาทางกฎหมายทจะแนะน าแนวทางทเปนประโยชน พยานทศาลน ามาพจารณานน นอกจากพยานฝายโจทก และจ าเลยแลว ศาลมอ านาจเรยกพยานมาสบเองหรอเรยกส านวนการสอบสวนพนกงานอยการมาประกอบการวนจฉยได ในการสบพยานทเปนเดกอายไมเกน ๑๘ ป กฎหมายไดก าหนดวธการสบพยานไวเปนพเศษ โดยศาลจะตองแยกเดกไปนงอยเปนสดสวนตางหากจากหองพจารณา แลวถายทอดภาพและเสยงมายงหองพจารณา และการถามปากค าของพยานทเปนเดกนน ศาลจะถามเองหรอถามผานนกสงคมสงเคราะหหรอนกจตวทยากได แตถาเปนคความถามจะตองถามผานนกจตวทยาหรอนกสงคมสงเคราะห และกอนเบกความของเดก ถามค ารองขอตอศาล ศาลจะตองเปดวด โอปองกนมใหเดกตองเบกความซ าซาก นอกจากน ถาเปนพยานทศาลพเคราะหถงเพศ อาย ฐานะ สขภาพอนามย ภาวะแหงจตของพยานหรอความเกรงกลวทพยานมตอจ าเลยแลว ศาลจะใหสบพยานโดยไมใหเผชญหนากบจ าเลยซงอาจกระท าโดยใชโทรทศนวงจรปด สออเลกทรอนกส หรอวธอนตามทก าหนดในขอบงคบของประธานศาลฎกา และจะสอบถามผานนกจตวทยา นกสงคมสงเคราะห หรอบคคลอนทพยานไววางใจกได และในการสบพยานของศาลใหบนทกค าพยานดวยวตถซงสามารถถายทอดออกเปนภาพและเสยง ซงสามารถตรวจสอบความถกตองของการบนทก เพอใหศาลอทธรณหรอศาลฎกาใชการบนทกดงกลาวประกอบการพจารณาดวย อยางไรกด ในบางคด ศาลอาจใชค ารบสารภาพของจ าเลยในชนพจารณา ลงโทษจ าเลยไดโดยทโจทกไมตองน าสบ ถาคดนนไมใชคดทมอตราโทษจ าคกอยางต าตงแต ๕ ปขนไป หรอโทษหนกกวานน

๑๗๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๖.๔ การพพากษา หลงจากสนสดการสบพยานฝายโจทกและจ าเลย ศาลจะพจารณาพยานฝายโจทกวามหลกฐานนาเชอวาจ าเลยกระท าผดหรอไม ถาไมนาเชอหรอเปนทสงสย ศาลจะยกฟองโจทกโดยไมตองค านงถงพยานหลกฐานจ าเลย แตถาพยานหลกฐานของโจทกนาเชอศาลตองพจารณาพยานหลกฐานทจ าเลยน าสบวาหกลางพยานฝายโจทกอยางไร ถาหกลางไดศาลจะยกฟองโจทก ถาหกลางไมได ศาลจงพจารณาตอไปวาจ าเลยมเหตทกฎหมายยกเวนความผด หรอยกเวนโทษหรอคดขาดอายความหรอไม ถามศาลจะตองยกฟอง แตถาไมมศาลจะพพากษาลงโทษจ าเลย ท าเปนค าพพากษาซงมรายการตามทระบไวตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๑๘๖ ดงนคอ ค าพพากษาหรอค าสงของศาลตองมขอความตามทกฎหมายก าหนดไวอยางนอย คอ (๑) ชอศาลและวนเดอนป (๒) คดระหวางใคร โจทก จ าเลย (๓) เรอง (๔) ขอหาและค าใหการ (๕) ขอเทจจรง ซงพจารณาไดความ (๖) เหตผลในการตดสน ทงในปญหาขอเทจจรงและขอกฎหมาย (๗) บทมาตราทยกขนปรบ (๘) ค าชขาดใหยกฟองหรอลงโทษ (๙) ค าวนจฉยของศาลในเรองของกลางหรอในเรองฟองทางแพง ค าพพากษาในคดเกยวกบความผดลหโทษ ไมจ าเปนตองมอนมาตรา(๔) (๕)และ(๖) และค าพพากษาหรอค าสงจะตองอานโดยเปดเผยในศาลตอหนาคความ ภายในวนเสรจพจารณา หรอภายในสามวนนบแตเสรจคด ถามเหตอนสมควรเลอยไปอานวนอนกได แตตองจดรายงานเหตนนนไว เมอศาลอานใหคความฟง ใหคความลงลายมอชอไว ถาเปนความผดของโจทกทไมมา จะอานโดยโจทกไมอยกได ในกรณทจ าเลยไมอยโดยไมมเหตสงสยวาจ าเลยหลบหนหรอจงใจไมมาฟง กใหศาลรอการอานไวจนกวาจ าเลยจะมาศาล แตถามเหตสงสยวาจ าเลยหลบหนหรอจงใจไมมาฟง กใหศาลออกหมายจบจ าเลย เมอไดออกหมายจบแลวไมไดตวจ าเลยมาภายในหนงเดอนนบแตวนออกหมายจบ กใหศาลอานค าพพากษาหรอค าสงลบหลงจ าเลยได และใหถอวาโจทกหรอจ าเลย แลวแตกรณ ไดฟงค าพพากษาหรอค าสงนนแลว เมอศาลชนตนพพากษาคดแลว หากคความไมพอใจค าพพากษาของศาลชนตน คความอาจอทธรณค าพพากษา หรอค าสงของศาลชนตนไปยงศาลอทธรณได ทงปญหาขอเทจจรงหรอขอกฎหมาย และสทธในการอทธรณเปนสทธของคความในคดทกฝายทกคนโดยเสมอภาคกน และเปนอสระไมขนแกกน การทคความคนหนงอทธรณแลวไมตดสทธของคความคนอนๆ ทจะอทธรณอก เชน เมอโจทกอทธรณแลว จ าเลยกยงมสทธอทธรณไดเหมอนกน หรอคดทมจ าเลยหลายคน การทจ าเลยคนหนงหรอบางคนอทธรณกไมตดสทธจ าเลยคนอนทจะอทธรณ แตทงนตองอยภายใตเงอนไขวาคดนนไมตองหามอทธรณ

๑๗๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๗. การอทธรณ การอทธรณ กระบวนการพจารณาในชนอทธรณเปนกระบวนการของศาลอทธรณทพจารณาค าสงหรอค าพพากษาของศาลชนตน ซงคความอทธรณคดคานขนมา อทธรณนอาจเปนอทธรณในปญหาขอกฎหมายหรอปญหาขอเทจจรงกได โดยหลกแลวการอทธรณหรอฎกานน กฎหมายอนญาตใหคความอทธรณฎกาวาได เวนแตเขาขอยกเวนทตองหามตามกฎหมาย การอทธรณในปญหาขอเทจจรง ประมวลกฎหมายวธ พจารณาความอาญา มาตรา ๑๙๓ ทว หามอทธรณในปญหาขอเทจจรง ถาคดนนมอตราโทษอยางสงใหจ าคกไมเกน ๓ ป ปรบเกนหกหมนบาท หรอทงจ าทงปรบ และศาลพพากษายกฟอง หรอปรบไมเกน ๑,๐๐๐ บาท เวนแตปฏบตตามมาตรา 193 ตร กลาวคอ ถาผพพากษาคนใดซงพจารณาหรอลงชอในค าพพากษาหรอท าความเหนแยงในศาลชนตนพเคราะหเหนวาขอความทตดสนนนเปนปญหาส าคญอนควรสศาลอทธรณและอนญาตใหอทธรณ หรออยการสงสด หรอพนกงานอยการทอยการสงสดมอบหมายลงลายมอชอรบรองในอทธรณวามเหตอนควร ทศาลอทธรณจะไดวนจฉย กใหรบอทธรณนนไวพจารณาตอไป สวนการอทธรณในปญหาขอกฎหมายไมตองหาม แตตองเปนขอกฎหมายทโตแยงในเรองทยกขนพจารณาในศาลชนตน เวนแตเปนขอกฎหมายทเกยวดวยความสงบเรยบรอยหรอศลธรรมอนดของประชาชน การยนอทธรณ ผอทธรณตองยนตอศาลชนตนทพจารณาคดนนภายใน ๑ เดอน นบแตวนทอานค าพพากษา หรอใหถอวาไดอานค าพพากษา แตถาผอทธรณถกขงหรอถกจ าคกอยใหยนตอพศดภายในก าหนดอายอทธรณ และพศดจะออกใบรบใหแลวสงอทธรณใหศาลชนตนพจารณา ศาลชนตนเมอรบอทธรณแลวมหนาทสงวาควรรบอทธรณหรอไม ถารบกสงใหศาลอทธรณพจารณา ถาไมรบตองจดเหตผลในค าสงไมรบนนดวย ศาลชนตนเมอรบอทธรณจากศาลชนตนทสงมาจะพจารณาอทธรณโดยดจากค าพยานในศาลชนตนแลววนจฉยคด แตอาจมการแถลงการณของคความในศาลได ซงการแถลงการณตองกระท าโดยเปดเผย หรอถาเหนวาพยานหลกฐานยงไมชดเจนอาจสงใหศาลชนตนสบพยานเพมเตมหรอเรยกพยานมาสบเองได เมอศาลอทธรณพจารณาเสรจแลวใหท าเปนค าพพากษาหรอค าส ง แลวแตกรณ แตจะพพากษาลงโทษจ าเลยโดยเพมเตมโทษจ าเลยไมได เวนแตโจทกจะอทธรณขนมาใหเพมเตมโทษ เมอมค าพพากษาแลวจะอานทศาลอทธรณ หรอสงใหศาลชนตนอานกได หลงจากมค าพพากษาของศาลอทธรณ ค าพพากษาศาลชนตนยอมสนผลไปในสวนทถกกลบหรอแกไขเปลยนแปลง ๘. การฎกา

กระบวนการชนฎกา เปนขนตอนสดทายของการพจารณาพพากษาของศาล โดยศาลฎกาจะพจารณาค าฟองฎกาทคความยนคดคานพพากษาหรอค าสงอทธรณ ซงอาจเปนฎกาในปญหาขอกฎหมายหรอปญหาขอเทจจรงหลงจากทศาลฎกามค าพพากษาหรอค าสงเปนเชนใดแลว ถอวาคดถงทสดจะน าฟองรองกนอกไมไดในเรองนน

ในคดตอไปนหามมใหคความฎกาในปญหาขอเทจจรง คอ ๑) ในคดทศาลอทธรณพพากษายนตามศาลลางหรอเพยงแตแกไขเลกนอย และให

๑๗๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ลงโทษจ าคกจ าเลยไมเกนหาป หรอปรบ หรอทงจ าทงปรบ แตโทษจ าคกไมเกนหาป หามมใหคความฎกาในปญหาขอเทจจรง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๘ วรรคแรก

๒) ในคดทศาลอทธรณพพากษายนตามศาลลาง หรอเพยงแตแกไขเลกนอย และใหลงโทษจ าคกจ าเลยเกนหาป ไมวาจะมโทษอยางอนดวยหรอไม หามโจทกฎกาในปญหาขอเทจจรง ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๘ วรรคสอง

๓) ในคดทศาลชนตนพพากษาใหลงโทษจ าคกจ าเลยไมเกนสองป หรอปรบไมเกนสหมนบาท หรอทงจ าทงปรบถาศาลอทธรณยงคงลงโทษจ าเลยไมเกนก าหนดทวามานตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๙

๔) ถาเปนปญหาเรองวธการเพอความปลอดภยแตอยางเดยว แมคดไมตองหามฎกากตาม ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๙ ทว

๕) ในคดทศาลชนตนลงโทษกกขงแทนโทษจ าคกหรอเปลยนโทษกกขงเปนโทษจ าคก หรอคดทเกยวกบการกกขงแทนคาปรบ หรอกกขงเกยวกบการรบทรพยสน ถาศาลอทธรณมไดพพากษากลบค าพพากษาศาลชนตน ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๑๙ ตร

๖) ในคดทศาลชนตน และศาลอทธรณพพากษายกฟองโจทก ตาม ตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๒๐

แมจะตองหามฎกาตามทกลาวมาแลว แตถามผพพากษาคนใดซงพจารณาหรอลงชอในค าพพากษาหรอท าความเหนแยง ในศาลชนตนหรอศาลอทธรณพเคราะหเหนวาขอความทตดสนนนเปนปญหาส าคญอนสมควรสศาลสงสดและอนญาตใหฎกา หรออยการสงสดลงลายมอชอรบรองในฎกาวามเหตอนควรทศาลสงสดจะไดวนจฉยกใหรบฎกานนไวพจารณา ทงนตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา มาตรา ๒๒๑

การยนฎกาจะตองยนตอศาลชนตนทพพากษาคดนนในก าหนด ๑ เดอนนบแตวนอานหรอถอวาไดอานค าพพากษาหรอค าสงนนใหคความฝายทฎกาฟง และใหศาลตองสงส าเนาฎกาใหแกอกฝายเพอแกฎกาภายใน ๑๕ วนนบแตวนรบส าเนาฎกา โดยการพจารณาและพพากษาในศาลฎกากฎหมายหามท าความเหนแยง และคดใดทศาลฎกาไดพจารณาพพากษาเสรจเดดขาดยอมถงทสด จะรองเรยนเปลยนแปลงไปยงผใดหรอศาลใดอกไมได

กระบวนการพจารณาของศาลฎกาเชนเดยวกบศาลอทธรณ เมอพจารณาเสรจแลวกจะมค าพพากษา ผลของค าพพากษาถาตดสนใหยกฟองกใหปลอยจ าเลยพนขอหาไป ถาพพากษาลงโทษกจะน าจ าเลยไปบงคบคด

๙. กระบวนการชนบงคบคด เมอศาลมค าพพากษาถงทสด ไมวาจะถงทสดศาลใด และค าพพากษานนไดตดสนใหลงโทษ

จ าเลยในคดนน ตองบงคบคดโดยไมชกชาซงแยกพจารณาตามโทษดงน ๙.๑ การบงคบโทษ ๑) โทษประหารชวต เมอจ าเลยตองพพากษาใหประหารชวต ถาเปนค าพพากษาศาลชนตนและไมมการอทธรณ ศาลชนตนตองสงส านวนคดไปใหศาลอทธรณพพากษาและถาศาลอทธรณพพากษายนจงจะถอวาคดถงทสด

๑๗๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เมอคดทสดใหประหารชวต จะด าเนนการประหารชวตผตองโทษทนทไมได ตองรอไวใหมการขอพระราชทานอภยโทษกอน โดยใหผตองค าพพากษาหรอผมป ระโยชนเกยวของยนขอพระราชทานอภยโทษตอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรม หรอถาผตองค าพพากษาถกขงอยใหยนตอพศดหรอผบญชาการเรอนจ า และพศดหรอผบญชาการเรอนจ าจะออกใบรบให และยนเรองตอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมตอไป เมอรฐมนตรวาการกระทรวงยตธรรมไดรบเรองหรอเหนสมควรเอง มหน าท ตองถวายเรองราวพรอมเสนอความเหนควรอภยโทษหรอไมตอพระมหากษตรย เมอพระมหากษตรยทรงพระราชทานอภยโทษจะตราเปนพระราชกฤษฎกา แตถาพระมหากษตรยไมพระราชทานอภยโทษใหน าไปจดการประหารชวตโดยการฉดยาหรอสารพษใหตาย ณ สถานททเจาหนาทเหนสมควรซงปกตจะท าภายในเรอนจ า แตถาผตองโทษประหารชวตเปนหญงมครรภ เดมกฎหมายก าหนดใหรอการประหารชวตไวกอนจนกวาจะคลอดบตรแลวจงน าไปประหารชวต แตหลงจากทไดแกไขประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญาใน พ.ศ.๒๕๕๐ ใหรอไวจนพนก าหนดสามปนบแตคลอดบตรแลว ใหลดโทษประหารชวตเปนโทษจ าคกตลอดชวต แตถาบตรถงแกความตายกอนก าหนดสามป จงจะน าไปประหารชวต ทงนดวยเหตผลทตองการใหหญงทตองโทษประหารชวตไดมโอกาสเลยงดบตร และการเลยงดบตรจะตองกระท าภายในสถานททสมควรแกการเลยงดบตรในเรอนจ า ซงถอเปนหลกการทค านงถงประโยชนสงสดของเดกทจะไดรบการเลยงดจากมารดาอยางด แมวาหญงมารดานนจะตองโทษประหารชวตกตาม ในกรณทผตองโทษประหารชวตเปนคนวกลจรต กอนลงโทษประหารชวต กฎหมายใหรอการประหารชวตไวกอนจนกวาผนนจะหายจากวกลจรต แตถาผนนหายจากวกลจรตหลงจากนน ป ใหลดโทษประหารชวตเปนจ าคกตลอดชวต สวนเดกทมอายไมเกนสบแปดปในวนกระท าความผด กฎหมายมใหลงโทษประหารชวตแกเดกนน ๒) โทษจ าคกตลอดชวต ใหน าไปจ าคกเรอนจ าโดยมเจาหนาทราชทณฑ เปนผควบคมดแลจนกวาจะถงแกความตายถาไมไดรบการอภยโทษ สวนเดกทมอายไมเกนสบแปดปในวนกระท าความผด กฎหมายหามมใหลงโทษจ าคกตลอดชวต ๓) โทษจ าคกมก าหนดเวลา ใหน าไปจ าคกในเรอนจ าตามทค าพพากษาก าหนดถาครบก าหนดแลววนใดกใหปลอยตวผนนออกจากเรอนจ า ในป พ.ศ.2550 ไดมการปรบปรงวธการบงคบโทษจ าคกใหศาลสามารถสงใหจ าคกในสถานทอนนอกเรอนจ าหรอโดยวธการอน เชน จ าคกในสถานทอนตามทบคคลนนรองขอ หรอจ าคกในสถานทอนหรอจ าคกโดยใชวธการอนทสามารถจ ากดการเดนทางและอาณาเขตของผนนได หากศาลสงใหจ าคกในสถานทอนหรอโดยวธอนการบงคบโทษจ าคกอาจไมตองน าผตองโทษมาจ าคกในเรอนจ ากได ๔) โทษกกขง ใหน าผตองโทษกกขงไปกกขงในสถานทอนซงมใชเรอนจ า ซงอาจเปนบานของบคคลซงยอมใหเปนสถานทกกขงหรอบานของผทตองกกขงกได ๕) โทษปรบ เจาหนาทศาลจะบงคบเงนคาปรบตามค าพพากษาจากผตองโทษปรบตามจ านวนทระบไวในค าพพากษาภายในเวลาสามสบวนนบแตวนทศาลมค าพพากษา โดยไมมการทเลาการบงคบเหมอนโทษจ าคก ๖) โทษรบทรพยสน เจาหนาทศาลจะด าเนนการบงคบเอาทรพยทถกรบตามค า

๑๗๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

พพากษา หากทรพยนนยงไมไดอยในการครอบครองของเจาพนกงานหรอศาล กจะตองด าเนนการใหผทครอบครองทรพยทถกรบนนสงมอบทรพยดงกลาว หากไมสงมอบจะตองด าเนนการบงคบเพอใหไดทรพยนนมาโดยการยดทรพยหรอใหช าระราคาหรอสงใหยดทรพยสนอนใชราคาจนเตมหรอกกขงผนนจนกวาจะสงมอบกได ๗) ในกรณทศาลมค าพพากษาใหคนหรอใชราคาทรพยหรอใหชดใชคาสนไหมทดแทนในคดแพงทเกยวเนองกบคดอาญา การบงคบใหจ าเลยคนหรอใชราคาทรพยหรอชดใชคาสนไหมทดแทนใหเปนไปตามประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ภาคบงคบคด ๙.๒ การทเลาการบงคบโทษ การทเลาการบงคบโทษ หมายถง การทเจาหนาททมหนาทบงคบตามค าพพากษายงไมบงคบโทษตามค าพพากษาชวคราว เพราะมเหตตามทกฎหมายก าหนดใหทเลาการบงคบท าได ซงโทษทจะสามารถทเลาการบงคบโทษไดม ๒ ประเภท คอ โทษประหารชวต และโทษจ าคก สวนโทษรบทรพยสน และโทษกกขงไมมการทเลาการบงคบโทษ ๑) โทษประหารชวต จะมการทเลาการประหารชวตระหวางรอผลการยนขออภยโทษหรอกรณจ าเลยมครรภ หรอวกลจรตกอนประหารชวต ๒) โทษจ าคก จะมการทเลาการบงคบโทษจ าคกได เพราะเหตจ าเลยวกลจรตหรอเกรงวาจะมอนตรายถงชวตถาตองจ าคก หรอจ าเลยมครรภ หรอจ าเลยคลอดบตรแลวยงไมถงสามป และจ าเลยตองเลยงดบตรนน ในระหวางทมการทเลาการบงคบโทษจ าคกนน ศาลจะมค าสงใหบคคลดงกลาวอยในความควบคมในสถานทอนควรนอกจากเรอนจ าหรอสถานททก าหนดไวในหมายจ าคกกได และใหศาลก าหนดให เจาพนกงานผมหนาทจดการตามหมายนนเปนผมหนาทและรบผดชอบในการด าเนนการตามค าสง ลกษณะของสถานทอนควรตามมาตรา ๒๔๖ วรรคสองใหเปนไปตามทก าหนดในกฎกระทรวง ซงตองก าหนดวธการควบคมและบ าบดรกษาทเหมาะสมกบสภาพของจ าเลย และมาตรการเพอปองกนการหลบหนหรอความเสยหายทอาจเกดขนดวย เมอศาลมค าสงตามมาตรา ๒๔๖ วรรคหนงแลว หากภายหลงจ าเลยไมปฏบตตามวธการหรอมาตรการตามวรรคสามหรอพฤตการณไดเปลยนแปลงไป ใหศาลมอ านาจเปลยนแปลงค าสงหรอใหด าเนนการตามหมายจ าคกได กฎหมายใหหกจ านวนวนทจ าเลยอยในความควบคมตามมาตรา ๒๔๖ นออกจากระยะเวลาจ าคกตามค าพพากษา

๑๗๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สรป กฎหมายวธพจารณาความอาญา หมายถง กฎหมายทวาดวยหลกเกณฑและวธการคนหาความจรงอนเกยวกบการกระท าความผด และการน าตวผกระท าความผดตอกฎหมายอาญามาด าเนนการพจารณาและลงโทษตามบทบญญตของกฎหมาย โดยการด าเนนคดอาญาแบงออกเปน ๒ ประเภทคอ (๑) คดความผดอาญาตอแผนดน และ (๒) คดความผดอนยอมความได ซงมลกษณะทแตกตางกน โดยคดความผดอาญาตอแผนดน เปนคดทมผลกระทบตอสงคมจงถอวารฐเปนผเสยหาย แมผเสยหายจะไมตดใจเอาความ คดกยงไมยตจะตองด าเนนคดฟองรองผกระท าผดจนถงทสด สวนความผดอนยอมความไดนน เปนคดทผเสยหายไดรบผลกระทบหรอความเสยหายโดยตรง สงคมไมไดรบผลกระทบ ซงท าใหผเสยหายจงมสทธเขาด าเนนคดไดเอง หรอจะมอบใหรฐด าเนนคดแทนกได และจะยตคดเมอใดกไดไมวาจะถอนค ารองทกข หรอถอนฟอง หรอประนประนอมยอมความกสามารถท าได สงส าคญอกประการหนง คอการเรมคดอาญาผเสยหายสามารถด าเนนการได ๒ ชองทางคอ (๑) โดยผานการรองทกขหรอกลาวโทษ ตอเจาพนกงานฝายปกครอง หรอต ารวจ หรอพนกงานสอบสวน ซงจะท าใหมอ านาจในการสบสวนสอบสวนรวบรวมพยานหลกฐานตางๆ เพอสงส านวนการสอบสวนใหพนกงานอยการเปนผฟองด าเนนคดเอาผดแกผกระท าผดตอไป และ(๒) การด าเนนคดอาญาโดยราษฎรเอง ซงกรณนผเสยหายจะตองวาจางทนายความ และด าเนนการฟองคดอาญา และรวบรวมพยานหลกฐานตอสคดตอศาลดวยตวเอง และไมวาจะด าเนนคดโดยรฐ หรอโดยราษฎรเองกตองผานกระบวนการทางศาลยตธรรมเพอใหศาลยตธรรมพจารณาพพากษาลงโทษตอไป โดยการพจารณาคดอาญานนคความสามารถตอสคดไดถงสามชนศาล คอ ศาลชนตน ศาลอทธรณ และศาลฎกา ซงหลกเกณฑการอทธรณ ฎกา จะมกฎหมายก าหนดหลกเกณฑเอาไว หากไมเขาหลกเกณฑหรอเงอนไขทกฎหมายก าหนดกจะไมสามารถอทธรณฎกาตอไปได และเมอศาลฎกาพพากษาคดแลวจะถอวาคดนนถงทสด และเมอศาลมค าพพากษาถงทสด ไมวาจะถงทสดศาลใด และค าพพากษานนไดตดสนใหลงโทษจ าเลยในคดนน ตองบงคบคดโดยไมชกชา

๑๗๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แบบฝกหดทายบทท ๖

๑. ระหวาง “คดความผดอาญาตอแผนดน” กบ “ความผดอนยอมความได” มความ

แตกตางกนอยางไรจงอธบาย ๒. จงอธบายรปแบบการด าเนนคดอาญาโดยรฐ มาพอสงเขป ๓. ผมอ านาจจดการแทนผเสยหาย ทานมความเขาใจวาอยางไร อธบายมาพอสงเขป ๔. องคกรทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมมองคกรใดบาง และมหนาทอยางไร ๕. บคลากรทเกยวของกบกระบวนการยตธรรมมใครบาง และมหนาทอยางไร ๖. การรองทกข มความหมายวาอยางไร จงอธบาย ๗. การรองทกข กบการกลาวโทษ เหมอนหรอตางกนอยางไร อธบายมาพอเขาใจ ๘. จงอธบายขนตอนการด าเนนคดอาญาในศาลชนตนมาพอสงเขป ๙. เมอศาลมค าพพากษาถงทสดใหประหารชวต จะมมาตรการอยางไรตอไปตอผตองโทษ

จงอธบาย ๑๐. การทเลาการบงคบโทษ คออะไรจงอธบาย

๑๗๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เอกสารอางองทายบทท ๖

เกยรตขจร วจนะสวสด. ค าอธบาย กฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการด าเนนคดใน

ขนตอนกอนการพจารณา. กรงเทพมหานคร : จรรชการพมพ, ๒๕๕๑ คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร :

นตธรรม, ๒๕๔๐ ณรงค ใจหาญ. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม ๑. พมพครงท ๑๒. กรงเทพมหานคร :

วญญชน, ๒๕๕๖ ณรงค ใจหาญ. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม ๒. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร :

วญญชน, ๒๕๕๐ ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา ปรญญา จตรการนทกจ. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม ๑. กรงเทพมหานคร :

วญญชน, ๒๕๔๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๗ กฎหมายอนในชวตประจ าวน

๑๗๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แผนบรหารการสอนประจ าบทท ๗ กฎหมายอนในชวตประจ าวน

เนอหาประจ าบท

๑. พระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ ๒. พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ ๓. พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ ๔. พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ ๕. บทสรป

วตถประสงคประจ าบท เมอนกศกษาเรยนบทเรยนนแลวสามารถ

๑. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ ได

๒. อธบายถงนยามความหมาย หลกเกณฑของกฎหมายเกยวกบ การใชทางเดนรถ โทษตางๆ ของพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ ได

๓. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบพระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ ได

๔. อธบายถงนยามความหมาย หลกเกณฑของกฎหมายเกยวกบ การคมครอง การจดเตรยมหลกฐานในการขอรบคาเสยหายทงกรณความเสยหายตอรางกาย และความเสยหายตอทรพยสน พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ ได

๕. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ ได

๖. อธบายถงนยามความหมาย หลกเกณฑของกฎหมายเกยวกบการคมครองผบรโภค ตงแตสทธของผบรโภค หนาทของผบรโภค องคกรของคณะกรรมการคมครองผบรโภค และการด าเนนคดตามกฎหมายวธพจารณาคดผบรโภคได

๗. อธบายความแนวคด ทฤษฎ องคความรเบองตนเกยวกบพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ ได

๘. อธบายถงนยามความหมาย หลกเกณฑของกฎหมายเกยวกบยาเสพตดใหโทษ ประเภทของยาเสพตดใหโทษ การกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดในลกษณะตางๆได

วธสอนและกจกรรมการเรยนการสอน ๑. ท าการประเมนความรกอนเรยนดวยวธการซกถาม ๒. มอบหมายใหผเรยนท าการศกษาเอกสารประกอบการสอนบทท ๗ กฎหมายอนใน

ชวตประจ าวน

๑๘๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓. ฟงการบรรยายในชนเรยน ๔. กจกรรมแลกเปลยนเรยนร และแสดงความคดเหนในเรองทเกยวของ วเคราะหแนวคด

เกยวกบทฤษฎ ของพระราชบญญตแตละฉบบในสวนทเกยวของกบชวตประจ าวน ๕. ศกษาคนควาค าพพากษาฎกาจาก เอกสารกฎหมาย ต ารา ระบบเทคโนโลยสารสนเทศ สอสงพมพ ขาวสาร ๖. วเคราะหขอเทจจรงจากคดทเกยวของกบพระราชบญญตตางๆ ในฐานะทกฎหมายเปน เครองทส าคญของสงคมและใหผเรยนแสดงความคดเหน ๗. สรปหวขอส าคญและอภปราย ๘. การทบทวนและท าค าถามทบทวน

สอการเรยนการสอน ๑. เอกสารประกอบการสอน ๒. Power Point ๓. การบรรยายในชนเรยน ๔. เวบไซดทเกยวของ

การวดผลประเมนผล ๑. ฟงค าอภปราย รายงานและซกถาม ๒. แสดงความคดเหน วเคราะห ๓. ค าถามทายบท ๔. ถามตอบเปนรายบคคล

๑๘๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

บทท ๗ กฎหมายอนในชวตประจ าวน

จากทไดศกษาหลกกฎหมายแพงและพาณชย หลกกฎหมายอาญา และกระบวนการยตธรรม

ทงในคดแพงและคดอาญามาแลวนน ในบทนจะกลาวถงกฎหมายอนๆ ทมความส าคญและเกยวของกบชวตประจ าวน ซงสามารถน าไปปรบใชกบการด ารงชวตในปจจบนได โดยจะท าการศกษาในสวนของความหมายและความส าคญของกฎหมาย อนไดแก พระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ และพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒

๑. พระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ กฎหมายเกยวกบการจราจรทางบก ก าหนดหนาทของผขบขยานพาหนะในถนน ซงผขบข

ยานพาหนะทกคนตองรและปฏบตตามสญญาณจราจรและเครองหมาย จราจรอยางเครงครดและผเดนเทากตองปฏบตตามกฎจราจรของคนเดนเทา

ในสงคมปจจบนนจะเหนไดวาการคมนาคมสะดวกรวดเรวทงทางบก ทางเรอและทางอากาศ โดยเฉพาะการคมนาคมทางบก มรถและรถยนตประเภทตางๆ เปนพาหนะจ านวนมากขนตามฐานะเศรษฐกจของพลเมอง จงจ าเปนตองมกฎหมายวาดวยการจราจรทางบกขนมาเปนหลกเพอควบคมการใชเสนทางของผขบขยานพาหนะ คนเดนเทาคนจงหรอไลตอนสตว ใหปฏบตตามหลกของกฎหมาย เพอสงวนไวซงชวตและทรพยสนของบคคล เปนประโยชนตอสวนรวมและวตถประสงคทส าคญของพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ คอ ตองการควบคมการใชรถใชถนนใหเปนระเบยบเรยบรอย

๑.๑ นยามความหมายตามพระราชบญญต ตามพระราชบญญตฉบบน มาตรา ๔ ไดบญญตค านยามความหมายตางๆ ทเกยวของม

ทงหมด ๔๐ อนมาตรา แตไดน ามาเพยงบางสวน ดงตอไปน “การจราจร” หมายความวา การใชทางของผขบข คนเดนเทา หรอคนทจง ข หรอไล

ตอนสตว “ทาง” หมายความวา ทางเดนรถ ชองเดนรถ ชองเดนรถประจ าทาง ไหลทาง ทางเทา

ทางขาม ทางรวมทางแยก ทางลาด ทางโคง สะพาน และลานทประชาชนใชในการจราจร และใหหมายความรวมถงทางสวนบคคลทเจาของยนยอมใหประชาชนใชในการจราจรหรอทเจาพนกงานจราจรไดประกาศใหเปนทางตามพระราชบญญตนดวย แตไมรวมไปถงทางรถไฟ

“ทางเดนรถ” หมายความวา พนททท าไวส าหรบการเดนรถไมวาในระดบพนดน ใตหรอเหนอพนดน

“ชองเดนรถ” หมายความวา ทางเดนรถทจดแบงเปนชองส าหรบการเดนรถ โดยท าเครองหมายเปนเสนหรอแนวแบงเปนชองไว

๑๘๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

“ทางเดนรถทางเดยว” หมายความวา ทางเดนรถใดทก าหนดใหผขบรถขบไปในทศทางเดยวกนตามเวลาทเจาพนกงานจราจรก าหนด

“ขอบทาง” หมายความวา แนวรมของทางเดนรถ “ไหลทาง” หมายความวา พนททตอจากขอบทางออกไปทางดานขางซงยงมไดจดท า

เปนทางเทา “ทางรวมทางแยก” หมายความวา พนทททางเดนรถตงแตสองสายตดผานกน รวม

บรรจบกน หรอตดกน “วงเวยน” หมายความวา ทางเดนรถทก าหนดใหรถเดนรอบเครองหมายจราจรหรอสง

ทสรางขนในทางรวมทางแยก “ทางเทา” หมายความวา พนททท าไวส าหรบคนเดนซงอยขางใดขางหนงของทาง หรอ

ทงสองขางของทาง หรอสวนทอยชดขอบทางซงใชเปนทส าหรบคนเดน “ทางขาม” หมายความวา พนททท าไวส าหรบใหคนเดน เท าขามทางโดยท า

เครองหมายเปนเสนหรอแนวหรอตอกหมดไวบนทาง และใหหมายความรวมถงพนททท าใหคนเดนเทาขามไมวาในระดบใตหรอเหนอพนดนดวย

“ทคบขน” หมายความวา ทางทมการจราจรพลกพลานหรอมสงกดขวาง หรอในทซงมองเหนหรอทราบไดลวงหนาวาอาจเกดอนตรายหรอความเสยหายแกรถหรอคนไดงาย

“รถ” หมายความวา ยานพาหนะทางบกทกชนด เวนแตรถไฟและรถราง “รถยนต” หมายความวา รถทมลอต งแตสามลอและเดนดวยก าล งเครองยนต

ก าลงไฟฟาหรอพลงงานอน ยกเวนรถทเดนบนราง “รถจกรยานยนต” หมายความวา รถทเดนดวยก าลงเครองยนต ก าลงไฟฟา หรอ

พลงงานอน และมลอไมเกนสองลอ ถามพวงขางมลอเพมอกไมเกนหนงลอ “รถจกรยาน” หมายความวา รถทเดนดวยก าลงของผขบขทมใชเปนการลากเขน “รถฉกเฉน” หมายความวา รถดบเพลงและรถพยาบาลของราชการบรหารสวนกลาง

ราชการบรหารสวนภมภาค และราชการบรหารสวนทองถน หรอรถอนทไดรบอนญาตจากอธบดใหใชไฟสญญาณแสงวบวาบ หรอใหใชเสยงสญญาณไซเรนหรอเสยงสญญาณอยางอนตามทจะก าหนดให

“รถบรรทก” หมายความวา รถยนตทสรางขนเพอใชบรรทกสงของหรอสตว “รถบรรทกคนโดยสาร” หมายความวา รถยนตทสรางขนเพอใชบรรทกคนโดยสารเกน

เจดคน “รถโรงเรยน” หมายความวา รถบรรทกคนโดยสารทโรงเรยนใชรบสงนกเรยน “รถโดยสารประจ าทาง” หมายความวา รถบรรทกคนโดยสารทเดนตามทางทก าหนด

ไว และเรยกเกบคาโดยสารเปนรายคนตามอตราทวางไวเปนระยะทางหรอตลอดทาง “รถแทกซ” หมายความวา รถยนตทใชรบจางบรรทกคนโดยสารไมเกนเจดคน “รถลากจง” หมายความวา รถยนตทสรางขนเพอใชส าหรบลากจงรถหรอเครองมอ

การเกษตรหรอเครองมอการกอสราง โดยตวรถนนเองมไดใชส าหรบบรรทกคนหรอสงของ “รถพวง” หมายความวา รถทเคลอนทไปโดยใชรถอนลากจง

๑๘๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

“ผขบข” หมายความวา ผขบรถ ผประจ าเครองอปกรณการขนสงตามกฎหมายวาดวยการขนสง ผลากเขนยานพาหนะ

“คนเดนเทา” หมายความวา คนเดนและใหรวมตลอดถงผใชเกาอลอส าหรบคนพการหรอรถส าหรบเดกดวย

“เจาของรถ” หมายความรวมถงผมรถไวในครอบครองดวย “ใบอนญาตขบข” หมายความวา ใบอนญาตขบรถยนตตามกฎหมายวาดวยรถยนต

ใบอนญาตส าหรบคนขบรถตามกฎหมายวาดวยรถจาง ใบอนญาตขบขตามกฎหมายวาดวยลอเลอน และใบอนญาตผประจ าเครองอปกรณการขนสงตามกฎหมายวาดวยการขนสง

“สญญาณจราจร” หมายความวา สญญาณใด ๆ ไมวาจะแสดงดวยธง ไฟ ไฟฟา มอ แขน เสยงนกหวด หรอดวยวธอนใด ส าหรบใหผขบข คนเดนเทา หรอคนทจง ข หรอไลตอนสตว ปฏบตตามสญญาณนน

“เครองหมายจราจร” หมายความวา เครองหมายใด ๆ ทไดตดตงไว หรอท าใหปรากฏในทางส าหรบใหผขบข คนเดนเทา หรอคนทจง ข หรอไลตอนสตว ปฏบตตามเครองหมายนน ๑.๒ เนอหาทพระราชบญญตไดบญญตไว ๑.๒.๑ การใชรถ แบงเปน ๓ หมวด คอ ๑) ลกษณะของรถทใชในทาง เปนการหามใชรถทมสภาพไมมนคงแขงแรง รถทใชจะตองมเครองยนต อปกรณและสวนควบตามทกฎหมายก าหนด และหามน ารถทไมไดตดแผนปายเลขทะเบยนมาใชในทางเดนรถ เปนตน ๒) การใชไฟหรอเสยงสญญาณของรถ การใชไฟในเวลาทแสงสวางไมเพยงพอทจะมองเหนคน รถหรอสงกดขวางในทางไดชดแจงภายในระยะไมนอยกวา ๑๕๐ เมตร ผขบรถตองเปดไฟหรอใชแสงสวาง สวนเสยงสญญาณของรถไดก าหนดไว เชน เสยงแตรของรถยนตหรอรถจกรยานยนตตองใหไดยนในระยะไมนอยกวา ๖๐ เมตร เปนตน การใชเสยงสญญาณจะใชไดเฉพาะเมอจ าเปนหรอปองกนอบตเหตเทานน ๓) การบรรทก รถทใชบรรทกคน สตว หรอสงของ จะใชบรรทกในลกษณะใด โดยรถชนดหรอประเภทใด ใหเปนไปตามหลกเกณฑและวธการทก าหนดในกฎกระทรวง ๑.๒.๒ สญญาณจราจรและเครองหมายจราจร ก าหนดใหผขบขตองปฏบตใหถกตองตามสญญาณจราจรและเครองหมายจราจรทไดตดตงไวหรอท าใหปรากฏในทาง หรอทพนกงานเจาหนาทแสดงใหทราบ เชน สญญาณไฟเขยวไฟแดง เมอมสญญาณจราจรไฟสเหลองให ผขบขเตรยมหยดรถหลงเสนใหรถหยด เวนแตผขบขทไดเลยเสนใหรถหยดไปแลวใหเลยไปได สญญาณจราจรไฟสแดงหรอเครองหมายจราจรสแดงทมค าวา “หยด” ใหผขบขหยดรถหลงเสนใหรถหยด และสญญาณจราจรไฟสเขยวหรอเครองหมายจราจรสเขยวทมค าวา “ไป” ใหผขบขขบรถตอไปได หรอสญญาณจราจรไฟกระพรบสเหลอง ถาตดตงทใดใหผขบขลดความเรวของรถลงและผานทางนนไปดวยความระมดระวง เปนตน ๑.๒.๓ การใชทางเดนรถ แบงเปน ๔ หมวด คอ ๑) การขบรถ ในการขบรถใหขบในทางเดนรถดานซายและไมล ากงกลางของทางเดนรถ หากทางเดนรถในทศทางเดยวกนมตงแตสองชองทางขนไป ใหขบชองทางซายสด การจะ

๑๘๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

หยด การจะเลยวจะตองใหสญญาณไฟเสมอ เปนตน ๒) การขบแซงและผานขนหนา ในการทจะขบรถแซงรถคนขางหนาจะตองแซงทางดานขวาหามแซงดานซาย เวนแตรถคนขางหนาก าลงจะเลยวขวาหรอใหสญญาณวาจะเลยวขวา หรอทางเดนรถไดจดแบงเปนชองเดนรถในทศทางเดยวกนไวตงแตสองชองขนไป กอนขบแซงตองใหสญญาณโดยกระพรบไฟหนาหลายครง ใหสญญาณไฟเลยวขวา หรอใหเสยงสญญาณ และหามขบรถแซงในททมเครองหมายหาม หรอกอนถงทางรวมทางแยก วงเวยน ๓๐ เมตร เปนตน ๓) การออกรถ การเลยวรถและการกลบรถ ในการขบรถออกจากทจอดผขบขตองใหสญญาณมอหรอไฟสญญาณ เมอเหนปลอดภยจงจะขบรถไปไดเมอเหนวาปลอดภยและไมเปนการกดขวางการจราจรของรถอน สวนการเลยวรถผขบขจะตองชดขอบทางดานซายหากจะเลยวซาย หรอชดเสนแบงกงกลางถนนกรณเลยวขวากอนถงทางเลยวไมนอยกวา ๓๐ เมตร ในทางเดนรถทสวนกนไดหามผขบขกลบรถหรอเลยวรถทางขวาเมอมรถสวนหรอตามมาในระยะนอยกวา ๑๐๐ เมตร กรณมเครองหมายหามเลยวหรอกลบรถหรอกลบรถในทคบขน บนสะพานหรอในระยะ ๑๐๐ เมตร จากทางราบของเชงสะพานหรอทางรวมทางแยกเวนแตมเครองหมายจราจรใหกลบรถได เปนตน ๔) การหยดรถและจอดรถ ในกรณทจะหยดรถหรอจอดรถในทางเดนรถผขบขตองใหสญญาณกอนจะหยดรถหรอจอดรถในระยะไมนอยกวา ๓๐ เมตร และเหนวาปลอดภยและไมเปนการกดขวางการจราจร การจอดตองใหจอดดานซายของทางเดนทางและดานซายขนานชดกบขอบทางหรอไหลทางในระยะหางไมเกน ๒๕ เซนตเมตร หรอจอดตามทเครองหมายจราจรก าหนด มขอหามในการหยดรถ เชน บนทางเทา ในทางรวมทางแยก มเครองหมายหามหยดรถ หรอในลกษณะกดขวางการจราจร เปนตน จอดรถในเวลาทแสงสวางไมเพยงพอทจะมองเหนรถทจอดในทางเดนรถในระยะไมนอยกวา ๑๕๐ เมตร ผขบขซงจอดรถในทางเดนรถหรอไหลทางตองเปดไฟหรอใชแสงสวางตามทก าหนดในกฎกระทรวง ๑.๒.๔ ขอก าหนดเกยวกบความเรวของรถ ผขบขตองขบรถดวยความเรวตามทก าหนดในกฎกระทรวงหรอตามเครองหมายจราจรทไดตดตงไวในทาง ตามกฎกระทรวงไดก าหนดใหรถยนตทไมใชรถบรรทกหรอรถบรรทกทมน าหนกรถรวมน าหนกบรรทกเกน ๑,๒๐๐ กโลกรม หรอรถจกรยานยนตร ความเรวในเขตกรงเทพฯ เมองพทยา และเขตเทศบาล ก าหนดไวไมเกน ๘๐ กโลเมตร/ชวโมง สวนนอกเขตดงกลาวก าหนดไวไมเกน ๑๐๐ กโลเมตร/ชวโมง ๑.๒.๕ การขบรถผานทางรวมทางแยกหรอวงเวยน เมอผขบขขบรถมาถงทางรวมทางแยกถามรถอนอยในทางรวมทางแยก ผขบขตองใหรถนนผานไปกอน หากมาถงพรอมกนตองใหรถทอยทางดานซายของตนผานไปกอน เวนแตทางรวมทางแยกมทางเดนรถทางเอกตดผานทางเดนรถทางโท ตองใหรถทางเอกมสทธขบผานไปกอน สวนกรณวงเวยนหากมสญญาณจราจรหรอเครองหมายจราจรผขบขตองปฏบตตาม ถาไมมสญญาณจราจรหรอเครองหมายจราจร ผขบขขบรถมาถงวงเวยน ตองใหสทธแกผขบรถทอยในวงเวยนทางดานขวาของตนขบผานไปกอน ๑.๒.๖ อบตเหต ผขบรถหรอขหรอควบคมสตวในทางทกอใหเกดความเสยหายแกบคคลหรอทรพยสนของผอนไมวาจะเปนความผดของผขบขหรอผขหรอผควบคมสตวหรอไมกตาม ตองหยดรถหรอสตว และใหความชวยเหลอตามสมควรและพรอมแสดงตวและแจงเหตตอพนกงานเจาหนาททใกลเคยงทนท กบตองแจงขอตว ชอสกลและทอยของตนและหมายเลขทะเบยนรถแกผเสยหายดวย

๑๘๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

หากหลบหนไปหรอไมแสดงตวตอพนกงานเจาหนาท ณ สถานทเกดเหต ใหสนนษฐานวาเปนผกระท าความผด เปนตน ๑.๒.๗ คนเดนเทา ทางใดทมทางเทาหรอไหลทางเดนรถใหคนเดนเทาเดนบนทางเทาหรอไหลทาง ถาไมมทางเทาใหเดนรมทางดานขวาของตน หามขามถนนนอกทางขามในระยะไมเกน ๑๐๐ เมตรนบจากทางขาม เปนตน ๑.๓ โทษตามพระราชบญญตน พระราชบญญตฉบบนไดก าหนดอตราคาปรบ ขอหาหรอฐานความผดไว เชน

ท ขอหาหรอฐานความผด มาตราทก าหนดความผดและโทษ

อตราโทษ

๑. ขบรถในทางเดนรถทางขวา ม.๓๓ , ๑๕๑ ปรบตงแต ๒๐๐–๕๐๐ บาท

๒. ขบรถผดชองทางเดนรถ ม.๓๔ , ๑๕๑ ปรบตงแต ๒๐๐–๕๐๐ บาท

๓. ขบรถในขณะเมาสราหรอของเมาอยางอน

ม.๔๓(๒) , ๑๖๐ ตร

-จ าคกไมเกน ๑ ป หรอปรบตงแต ๕,๐๐๐-๑๐,๐๐๐ บาทหรอทงจ าทงปรบและใหศาลสงพกใชใบขบขไมนอยกวา ๑ เดอนหรอเพกถอนใบขบข

๔. ขบขรถจกรยานยนตไมสวมหมวกนรภย

ม.๑๒๒ , ๑๔๘ -ปรบไมเกน ๕๐๐ บาท

๕. คนโดยสารรถจกรยานยนตไมสวมหมวกนรภย

ม.๑๒๒ , ๑๔๘ -ปรบไมเกน ๕๐๐ บาท

๖. ขบขทคนโดยสารรถจกรยานยนตไมสวมหมวกนรภย

ม.๑๒๒ วรรคสอง, ๑๔๘ วรรคสอง

-ผขบขตองโทษปรบเปนสองเทา

๗. ขบขและใชโทรศพทเคลอนท ม.๔๓(๙) , ๑๕๗ -ปรบตงแต ๔๐๐-๑,๐๐๐ บาท

๘. ขบขโดยไมคาดเขมขดนรภย ม.๑๒๓ , ๑๔๘ -ปรบไมเกน ๕๐๐ บาท ๙. ผโดยสารนงดานหนาไมคาดเขม

ขดนรภย ม.๑๒๓ , ๑๔๘ -ปรบไมเกน ๕๐๐ บาท

๑๘๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ท ขอหาหรอฐานความผด มาตราทก าหนดความผดและโทษ

อตราโทษ

๑๐. แขงรถในทางเดนรถ ม.๑๓๔ , ๑๖๐ทว -จ าคกไมเกน ๓ เดอนหรอปรบตงแต ๒,๐๐๐ -๑๐,๐๐๐ บาทหรอทงจ าทงปรบ และใหศาลสงพกใชใบขบขไมนอยกวา ๑ เดอนหรอเพกถอนใบขบข

๒. พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ เนองจากปรากฏวาอบตเหตอนเกดจากรถไดทวจ านวนขนในแตละป ซงกอใหเกดความเสยหายตอประชาชนโดยทวไป เชน ผใชรถหรอผขบข ผโดยสารมากบรถ หรอไมไดโดยสารมากบรถ ความเสยหายทเกดขนอาจจะท าใหไดรบบาดเจบ บาดเจบสาหส หรอถงกบเสยชวต เดมท เมอเกดอบตเหตเกดขนผประสบภยไมไดรบการชดใชคาเสยหายหรอไดรบชดใชคาเสยหายไมคมกบความเสยหายทไดรบจรง และหากผประสบภยจะใชสทธทางแพงเรยกรองคาเสยหายกจะตองใชเวลาด าเนนคดทยาวนาน รฐไดออกกฎหมายก าหนดใหรถทกคนตองท าประกนภยตามพระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ โดยมวตถประสงค เพอคมครองและใหความชวยเหลอแกประชาชนผประสบภยจากรถ ทไดรบบาดเจบหรอเสยชวต เพราะเหตประสบภยจากรถ โดยใหรบการรกษาพยาบาลอยางทนทวงทกรณบาดเจบ หรอชวยเปนคาปลงศพกรณเสยชวต นอกจากนเปนหลกประกนใหกบโรงพยาบาลหรอสถานพยาบาลวาจะไดรบคารกษาพยาบาล ในการรบพยาบาลผประสบภยจากรถ เปนสวสดการสงเคราะหทรฐมอบใหแกประชาชนผไดรบความเสยหายเพราะเหตประสบภยจากรถ สงเสรมและสนบสนนใหการประกนภยเขามามสวนร วมในการบรรเทาความเดอดรอนแกผประสบภย การประกนภยแบบนเรยกไดวาเปนการประกนภยภาคบงคบ ผทครอบครองรถตามกฎหมายฉบบนจะตองท าประกนภยทกคน หากฝาฝนจะมโทษปรบไมเกนหนงหมนบาท ตามกฎหมายฉบบนไดใหความหมายดงน

“รถ” หมายความวา รถตามกฎหมายวาดวยรถยนต รถตามกฎหมายวาดวยการขนสงทางบก รถยนตทหารตามกฎหมายวาดวยรถยนตทหาร และหมายความรวมถงรถอนตามทก าหนดในกฎกระทรวง

“เจาของรถ” หมายความวา ผซงมกรรมสทธในรถหรอผมสทธครอบครองรถตามสญญาเชาซอ และหมายความรวมถงผน ารถทจดทะเบยนในตางประเทศเขามาใชในราชอาณาจกรเปนการชวคราวดวย

๑๘๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

“ผประสบภย” หมายความวา ผซงไดรบอนตรายตอชวต รางกายหรออนามยเนองจากรถทใชหรออยในทางหรอเนองจากสงทบรรทกหรอตดตงในรถนน และหมายความรวมถงทายาทโดยธรรม ของผประสบภยซงถงแกความตายดวย

“ความเสยหาย” หมายความวา ความเสยหายตอชวต รางกายหรออนามยอนเกดจากรถ

“ผซงอยในรถ” หมายความวา ผซงอยในหรอบนหรอสวนใดสวนหนงของรถ และหมายความรวมถงผซงก าลงขนหรอก าลงลงจากรถนนดวย

“บรษท” หมายความวา บรษทตามกฎหมายวาดวยการประกนวนาศภยทไดรบใบอนญาตใหประกอบกจการประเภทประกนภยรถ

“คาเสยหายเบองตน” หมายความวา คารกษาพยาบาล คาใชจายอนจ าเปนเกยวกบการรกษาพยาบาล คาปลงศพ คาใชจายเกยวกบการจดการศพ รวมทงคาเสยหายและคาใชจายทจ าเปนอยางอนเพอบรรเทาความเดอดรอนของผประสบภยในเบองตน ทงน ตามรายการและจ านวนเงนทก าหนดในกฎกระทรวงทออกตามมาตรา ๒๐ วรรคสอง

๒.๑ ความคมครองตามพระราชบญญตฯ ๑) ความคมครองเบองตน ผประสบภยจะไดรบความคมครองในความเสยหายทเกดขน เปนคารกษาพยาบาลกรณ

บาดเจบ เปนคาปลงศพในกรณ เสยชวต โดยไมตองรอพสจนความผด บรษทจะชดใชใหแกผประสบภยหรอทายาทของผประสบภยภายใน ๗ วนนบแตบรษทไดรบค ารองขอคาเสยหายดงกลาว เรยกวา “คาเสยหายเบองตน” โดยมจ านวนเงนดงน

(๑) กรณบาดเจบ จะไดรบการชดใชเปนคารกษาพยาบาลและคาใชจายอนจ าเปนเกยวกบการรกษาพยาบาล ตามทจายจรงแตไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท ตอหนงคน

(๒) กรณเสยชวต จะไดรบการชดใชเปนคาปลงศพและคาใชจายอนจ าเปนเกยวกบการจดการศพ จ านวน ๓๕,๐๐๐ บาท ตอหนงคน

(๓ ) กรณ เสยช วตภายหล งการรกษาพยาบาล จะได รบการชดใช เป นค ารกษาพยาบาลตามทจายจรง แตไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท และคาปลงศพ จ านวน ๓๕,๐๐๐ บาท รวมแลวจะไดรบคาเสยหายเบองตนไมเกน ๕๐,๐๐๐ บาท ตอหนงคน

๒) คาเสยหายสวนเกนกวาคาเสยหายเบองตน เปนคาเสยหายทบรษทจะชดใชใหภายหลงจากทมการพสจนความรบผดตามกฎหมาย

แลว โดยบรษททรบประกนภยทเปนฝายผด ตองรบผดชอบชดใชคาเสยหายแกผประสบภยหรอทายาทผประสบภย เมอรวมกบคาเสยหายเบองตนทผประสบภยหรอทายาทไดรบแลว ดงน

(๑) กรณบาดเจบแตไมถงกบสญเสยอวยวะหรอทพพลภาพอยางถาวร จะไดรบเปน คารกษาพยาบาลและคาใชจายอนจ าเปนเกยวกบการรกษาพยาบาลตามความเปนจรงไมเกน ๕๐,๐๐๐ บาท ตอหนงคน

(๒) กรณสญเสยอวยวะหรอทพพลภาพอยางถาวร บรษทจะจายเตมตามจ านวนเงน คมครองสงสด ๒๐๐,๐๐๐ บาท ตอหนงคน ซงจะตองเปนกรณดงตอไปน - ตาบอด - หหนวก

๑๘๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

- เปนใบ หรอเสยความสามารถในการพด หรอลนขาด - สญเสยอวยวะสบพนธ - เสยแขน ขา มอ เทา นว หรออวยวะอนใด - จตพการอยางตดตว - ทพพลภาพอยางถาวร

(๓) กรณเสยชวต บรษทจะจายเตมตามจ านวนเงนคมครองสงสด ๒๐๐,๐๐๐ บาท ตอหนงคน (๔) กรณเขารบการรกษาในสถานพยาบาลในฐานะคนไขใน บรษทจะจายคาชดเชยรายวน วนละ ๒๐๐ บาท จ านวนรวมกนไมเกน ๒๐ วน

๓) ความคมครองกรณอบตเหตทไมมคกรณ (๑) กรณผประสบภยทเปนผขบขและเปนฝายผดเอง หรอไมมผใดรบผดตาม

กฎหมายตอผขบขทประสบภย ดงน ผประสบภยทเปนผขบขจะไดรบความคมครองไมเกนคาเสยหายเบองตน กลาวคอ หากบาดเจบจะไดรบคารกษาพยาบาลไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท หรอเสยชวตจะไดรบคาปลงศพจ านวน ๓๕,๐๐๐ บาท หรอเสยชวตภายหลงรกษาพยาบาลจะรบคาเสยหายเบองตนไมเกน ๕๐,๐๐๐ บาท (๒) กรณรถไมไดจดท าประกนภยตามกฎหมาย หรอไมอาจทราบไดวาความเสยหาย เกดจากรถคนได เชน เกดอบตเหตแลวหลบหน หรอรถทไมตองจดใหมการประกนความเสยหายตามมาตรา ๘ ผประสบภยสามารถขอรบคาเสยหายเบองตนจากองทนเงนทดแทน ภายใน ๑๘๐ วนนบแตวนทมความเสยหายเกดขน หมายเหต รถทไมตองจดใหมการประกนความเสยหายตามมาตรา ๘ รถดงตอไปน

- รถส าหรบเฉพาะองคพระมหากษตรย พระราชน พระรชทายาท และรถส าหรบผส าเรจราชการแทนพระองค

- รถของส านกพระราชวงทจดทะเบยนและมเครองหมายตามระเบยบทเลขาธการพระราชวงก าหนด

- รถของกระทรวง ทบวง กรม เทศบาล องคการบรหารสวนจงหวด สขาภบาล กรงเทพมหานคร เมองพทยา และราชการสวนทองถนทเรยกชออยางอน และรถยน ตทหารตามกฎหมายวาดวยรถยนตทหาร

- รถอนตามทก าหนดในกฎกระทรวง (กฎกระทรวง (ฉบบท ๙) พ.ศ. ๒๕๓๖ ออกตามความในพระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ ขอ ๑ (๓) รถใชงานเกษตรกรรมตามกฎหมายวาดวยรถยนต) ๒.๒ การจดเตรยมหลกฐานในการขอรบคาเสยหาย ตามกฎกระทรวงก าหนดหลกเกณฑ วธการ และเงอนไขการรองขอรบคาเสยหายเบองตนจากกองทนและการจายคาเสยหายเบองตนจากกองทน พ.ศ. ๒๕๕๒

๑) ความเสยหายตอรางกาย (ก) ใบเสรจรบเงนหรอหลกฐานการแจงหนเกยวกบการรกษาพยาบาลในกรณทม

การรกษาพยาบาลในสถานพยาบาล

๑๘๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(ข) ส าเนาบตรประจ าตวหรอหลกฐานอนใดททางราชการเปนผออกให ส าเนาใบส าคญประจ าตวคนตางดาวหรอส าเนาหนงสอเดนทาง หรอหลกฐานอนใดทนายทะเบยนประกาศ ก าหนดซงสามารถพสจนไดวาผทมชอในหลกฐานนนเปนผประสบภย แลวแตกรณ

(ค) ส าเนาบนทกประจ าวนของพนกงานสอบสวน ในกรณทผประสบภยไดรบความเสยหายตอรางกายอยางหนงอยางใด จนเปนเหตให

มสทธไดรบเงนคาเสยหายเบองตนเพมขนอกจ านวนสามหมนหาพนบาท นอกจากตองยนหลกฐานตาม (ก) (ข) และ (ค) แลว ใหยนใบรบรองแพทยหรอความเหนแพทยหรอหลกฐานอนใดทระบวาเปนผประสบภยซงไดรบความเสยหายตอรางกายดงกลาวดวย

๒) ความเสยหายตอชวต (ก) ส าเนามรณะบตร หรอหลกฐานอนใดทนายทะเบยนประกาศก าหนด ซงสามารถ

พสจนไดวาผทมชอในหลกฐานนนเปนผประสบภย (ข) ส าเนาบนทกประจ าวนของพนกงานสอบสวน ในกรณทผประสบภยถงแกความตายภายหลงจากการเขารบการรกษาพยาบาลใน

สถานพยาบาลนอกจากตองยนหลกฐานตาม (๒) แลว ใหยนหลกฐานตาม (๑) ดวย ในกรณทมผประสบภยจากรถ เขารบการรกษาพยาบาลสามารถเขารกษาไดทงโรงพยาบาลของรฐและเอกชน เมอเขารบการรกษาพยาบาลผประสบภยหรอญาตจะตองแจงความประสงคในการใชสทธตาม พ.ร.บ.คมครองผประสบภยจากรถและใหจดเตรยมเอกสารใหกบโรงพยาบาล โดยโรงพยาบาลจะเปนผตงเบกตอบรษทประกนแทนผประสบภย ตามคารกษาพยาบาลทเกดขนจรงไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท โดยไมตองส ารองจาย

การยนขอรบคาเสยหายเบองตนผานโรงพยาบาล เมอความเสยหายเกดขนแก ผประสบภยใหเตรยมเอกสารดงน

๑. ส าเนากรมธรรมของรถ ๒. ส าเนาใบบนทกประจ าวนของต ารวจประทบตราโลและรบรองส าเนาถกตอง ๓. ส าเนาคมอรถหนาจดทะเบยนและหนารายการเสยภาษ(สมดเขยว/สมดน าเงน) ๔. ส าเนาบตรประชาชนของผประสบภย ๕. ส าเนาทะเบยนบานของผประสบภย ๖. ส าเนาบตรประชาชนของเจาของรถ ๗. ส าเนาทะเบยนของเจาของรถ ใหจดเตรยมอยางละ ๒ ชด การเบกคาเสยหายเบองตน ผประสบภยมากบรถคนไหนใหเบกคาเสยหายเบองตน

จากบรษทประกนของรถคนนน แตถาผประสบภยเปนบคคลภายนอกใหเบกคาเสยหายเบองตนจากรถทเกดเหตหรอเบกจากกองทนเงนทดแทน

หากผประสบภยไมใชเปนผกระท าความผดในการเกดอบตเหตในครงน นอกจากท จะไดรบคาเสยหายตามกฎหมายนแลวนน ผประสบภยหรอทายาทยงมสทธทจะฟองหรอเรยกรองเปนคดแพงไดอก โดยทกฎหมายไมไดหามไว

๑๙๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

๓. พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ เนองจากปจจบนนการเสนอสนคาและบรการตางๆ ตอประชาชนนบวนแตจะเพมมากขน ผ

ประกอบธรกจการคาและผประกอบธรกจโฆษณาไดน าวธการในทางการตลาดและทางการโฆษณามาใชในการสงเสรมการขายสนคาและบรการ ซงการกระท าดงกลาวท าใหผบรโภคตกอยในฐานะทเสยเปรยบเพราะผบรโภคไมอยในฐานะททราบภาวะตลาดและความเปนจรงทเกยวกบคณภาพและราคาของสนคาและบรการตางๆไดอยางถกตองทนทวงท นอกจากนนในบางกรณแมจะมกฎหมายใหความคมครองสทธของผบรโภค โดยการก าหนดคณภาพและราคาของสนคาและบรการอยแลวกตาม แตการทผบรโภคแตละรายจะไปฟองรองด าเนนคดกบผประกอบธรกจการคาหรอผประกอบธรกจโฆษณา เมอมการละเมดสทธของผบรโภคยอมจะเสยเวลาและคาใชจายเปนการไมคมคา และผบรโภคจ านวนมากไมอยในฐานะทจะสละเวลาและเสยคาใชจายในการด าเนนคดได และในบางกรณกไมอาจจะระงบหรอยบยงการกระท าทจะเกดความเสยหายแกผบรโภคไดทนทวงท จงสมควรมกฎหมายในการคมครองสทธของผบรโภคเปนการทวไป โดยก าหนดหนาทของผประกอบธรกจการคาและผประกอบธรกจโฆษณาตอผบรโภค เพอใหความเปนธรรมตามสมควรแกผบรโภคตลอดจนจดใหมองคกรของรฐทเหมาะสมเพอตรวจตราดแลและประสานงานของสวนราชการตางๆในการใหความคมครองผบรโภค ๓.๑ ความหมายของ กฎหมายคมครองผบรโภค กฎหมายคมครองผบรโภค คอ กฎหมายทเกยวของกบการด ารงชวตของผคนในทกๆสงคม โดยจะเกยวของกบการใชบรการ และการใชสนคา เชนมนษยมความตองการอาหาร ยารกษาโรค มนษยจ าเปนตองใชบรการรถโดยสาร รถประจ าทาง เครองบน เปนตน เพออ านวยความสะดวกใหแกตนเอง เชน การใชโทรศพทมอถอตดตอสอสาร การใชเอทเอม ดงนน การใชบรการตางๆ หรอการบรโภค จ าเปนตองมคณภาพอยางถกตอง และไดมาตรฐานตามทผผลตไดโฆษณาเอาไว จงท าใหรฐบาลซงอยในฐานะเปนผคมครองดแลประชาชน เมอไหรกตามทพบวาประชาชนไดรบความเดอดรอนหรอความเสยหายจากการใชสนคา และบรการ จะตองรบเขามาคมครองและแกปญหาเหลานนอยางทนทวงท ๓.๑.๑ ความหมายของค าวา”ผบรโภค” ผบรโภค หมายความวา ผซอหรอไดรบบรการจากผประกอบธรกจหรอผซงไดรบการเสนอหรอการชกชวนจากผประกอบธรกจเพอใหซอสนคาหรอรบบรการและหมายความรวมถงผใชสนคาหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจโดยชอบ แมมไดเสยคาตอบแทนกตาม ในการพจารณาทจะรบเรองรองเรยนจากผทมารองเรยนส านกคณะกรรมการคมครองผบรโภคนน จะตองเปนผบรโภคและเปนเรองทไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายจากการกระท าของผประกอบธรกจดวย ๓.๑.๒ สทธของผบรโภค พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๒ มาตรา ๔ ไดบญญตสทธของผบรโภคตามกฎหมายไว ๕ ประการ คอ ๑) สทธทจะไดรบขาวสารรวมทงค าพรรณนาคณภาพทถกตองและเพยงพอเกยวกบสนคาหรอบรการ หมายถง สทธทจะไดรบการโฆษณาหรอการแสดงฉลากตามความเปนจรงและ

๑๙๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ปราศจากพษภยแกผบรโภค รวมตลอดถงสทธทจะไดรบทราบขอมลเกยวกบสนคาและบรการอยางถกตองและเพยงพอทจะไมหลงผดในการซอสนคาหรอรบบรการโดยไมเปนธรรม ๒) สทธทจะมอสระในการเลอกหาสนคาหรอบรการ หมายถง สทธทจะเลอกซอสนคาหรอบรการโดยปราศจากการผกขาดทางการคาและปราศจากการชกจงใจอนไมเปนธรรมหรอสงสนคาโดยมไดสงซอหรอตกลงใจซอ ๓) สทธทจะไดรบความปลอดภยจากการใชสนคาหรอบรการ หมายถง สทธทจะไดรบสนคาและบรการทปลอดภย มสภาพและคณภาพไดมาตรฐานเหมาะสมแกการใช ไมกอใหเกดอนตรายแกชวต รางกายหรอทรพยสนในกรณใชตามค าแนะน า หรอระมดระวงตามสภาพของสนคาหรอบรการนนแลว ๔) สทธทจะไดรบความเปนธรรมในการท าสญญา หมายถง สทธทจะไดรบขอสญญา โดยไมถกเอารดเอาเปรยบจากผประกอบธรกจ ซงสญญาควรมลกษณะในการใชขอสญญาทจ าเปน และหามใชขอสญญาทไมเปนธรรมกบผบรโภค ๕) สทธทจะไดรบการพจารณาและชดเชยความเสยหาย หมายถง สทธทจะไดรบการคมครองและชดใชคาเสยหาย เมอมการละเมดสทธของผบรโภคตามขอ ๑) ๒) และ๓) ดงกลาว ๓.๑.๓ หนาทของผบรโภค

แมพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.๒๕๒๒ จะไมไดบญญตหนาทของผบรโภคไวโดยชดแจงกตาม แตการทผบรโภคจะไดสทธโดยสมบรณกตอเมอไดปฏบตหนาทของผบรโภคเทาทไมขดตอกฎหมาย ดงน

๓.๑.๓.๑ หนาทของผบรโภคกอนเขาท าการซอสนคาหรอรบบรการ ๑) ผบรโภคมหนาทใชความระมดระวงตามสมควรในการซอสนคาหรอบรการ

โดยตรวจสอบฉลาก ปรมาณ และราคา อยาเชอค าโฆษณาโดยไมพจารณาใหรอบคอบ ถามขอสงสยควรพจารณาใหดกอนตดสนใจ

๒) การเขาท าสญญาโดยการลงลายมอชอ ตองตรวจสอบใหถวนถกอน หากสงสยควรปรกษาผรกอนเขาท าสญญา

๓) ขอตกลงตางๆทตองการใหมผลบงคบ ควรท าเปนหนงสอลงลายมอชอใหมนคง

เรองซอขายมหลกกฎหมายวา “ผซอตองระวง” เชน การจะซอเพชรซอทองตองตรวจดใหด อยางทเขาเรยกกนวา “ตาดได ตารายเสย” แตหลกนดจะไมเปนธรรมแกผซอหรอผบรโภคนก เพราะผขายหรอผประกอบธรกจยอมจะมความช านาญหรอมความรอยางลกซงในสนคามากกวา เปรยบเสมอนผขายของหรอประกอบธรกจเปนหมาปา ผซอหรอผบรโภคเปนเดกอยางหนนอยหมวกแดง

๓.๑.๓.๒ หนาทของผบรโภคหลงซอสนคาหรอบรการ ๑) ผบรโภคมหนาทในการเกบรกษาพยานหลกฐานตางๆทแสดงถงการละเมดสทธของผบรโภคไวเพอท าการเรยกรองตามสทธ เชน สญญา ตวสนคา ฉลาก แผนโฆษณา ใบเสรจรบเงน เปนตน เพราะพยานหลกฐานดงกลาวอาจแสดงใหเหนวาสนคานนมปรมาณหรอคณภาพไมเปนไปตามมาตรฐานทระบไว ควรจดจ าสถานทซอสนคาหรอรบบรการไวเพอประกอบการ

๑๙๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

รองเรยน ๒) เมอมการละเมดสทธ ผบรโภคมหนาทรองเรยนตามสทธของตน อยานอนหลบทบสทธ มภาษตกฎหมายวา Vigilantibus , et nondormientibus , jurasubveniuntแปลวา กฎหมายชวยแตคนตน ไมชวยคนหลบ

๓.๑.๔ องคกรของคณะกรรมการคมครองผบรโภค เมอมการใชบงคบพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มหนวยงานทตองท า

ความรจกคอ คณะกรรมการคมครองผบรโภค ตงขนตามมาตรา ๙ แหง พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ คณะกรรมการคมครองผบรโภค มอ านาจหนาทตาม พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๑๐ ดงน ๑) พจารณาเรองราวรองทกขจากผบรโภค ทไดรบความเดอดรอนหรอเสยหายอนเนองมาจากการกระท าของผประกอบธรกจ ๒) ท าหนาทไกลเกลยหรอประนประนอมขอพพาทเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภค อนจะเปนการชวยลดปรมาณคดทจะไปสศาล ๓) ด าเนนการเกยวกบสนคาทอาจเปนอนตรายแกผบรโภค ๔) แจงหรอโฆษณาขาวสารทเกยวกบสนคาหรอบรการทอาจกอใหเกดความเสยหายหรอเสอมเสยแกสทธของผบรโภค ในการนจะระบชอสนคาหรอบรการ หรอชอของผประกอบธรกจดวยกได ๕) ใหค าปรกษา แนะน าแกคณะกรรมการเฉพาะเรองพจารณา และพจารณาวนจฉยการอทธรณค าสงของคณะกรรมการเฉพาะเรอง ๖) วางระเบยบ เก ยวกบการปฏบ ตหน าท ของคณ ะกรรมการเฉพาะเรองคณะอนกรรมการ ๗) สอดสองเรงรดพฒนาพนกงานเจาหนาท สวนราชการ หนวยงานอนของรฐ ใหปฏบตการตามอ านาจและหนาททกฎหมายก าหนด ตลอดจนเรงรดพนกงานเจาหนาทใหด าเนนคดในความผดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภค ๘) ด าเนนคดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภค ๙) รบรองสมาคมและมลนธ ทมวตถประสงคในการคมครองผบรโภค ๑๐) เสนอความเหนตอคณะรฐมนตรเกยวกบนโยบายและมาตรการในการคมครองผบรโภค ๑๑) ปฏบตการอนใด ตามทกฎหมายก าหนดไวเปนอ านาจและหนาทของคณะกรรมการ ๓.๑.๕ การคมครองผบรโภค ตาม พ.ร.บ.คมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มการคมครองผบรโภค ๔ ลกษณะ คอ (๑) การคมครองผบรโภคในดานการโฆษณา (๒) การคมครองผบรโภคในดานฉลาก (๓) การคมครองผบรโภคในดานสญญา

๑๙๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

(๔) การด าเนนการเกยวกบสนคาทอาจเปนอนตราย ๑) การคมครองผบรโภคในดานการโฆษณา การคมครองเกยวกบการโฆษณา มอยในมาตรา ๒๒ คอขอความทหามใชในการ

โฆษณา กฎกระทรวงฉบบท ๓ (พ.ศ. ๒๕๒๖) กฎกระทรวง ฉบบท ๔ (พ.ศ. ๒๕๒๘) การโฆษณาตองไมกระท าดวยวธอนตราย (มาตรา ๒๓) อ านาจของคณะกรรมการวาดวยการโฆษณา (มาตรา ๒๗) หากคณะกรรมการวาดวยการโฆษณามเหตสงสยวาขอความในการโฆษณาเปนเทจหรอเกนความจรง ตามมาตรา ๒๘ คณะกรรมการวาดวยการโฆษณาสงใหผกระท าการโฆษณาพสจนเพอแสดงความจรงได

๒) การคมครองผบรโภคในดานฉลาก สนคาทผลตเพอขายโดยโรงงานตามกฎหมายวาดวยโรงงาน สนคาทสงหรอน าเขามา

ในราชอาณาจกรเพอขาย เปนสนคาควบคมฉลาก (มาตรา ๓๐) สนคาทอาจกอใหเกดอนตรายแกสขภาพ รางกาย แตไมเปนสนคาควบคมฉลาก คณะกรรมการวาดวยฉลากมอ านาจก าหนดใหสนคานนเปนสนคาควบคมฉลากไดตามมาตรา ๓๐ วรรคสาม ลกษณะของฉลากมอยในมาตรา ๓๑

๓) การคมครองผบรโภคในดานสญญา ในการประกอบธรกจขายสนคาหรอใหบรการใด ถาสญญานนมกฎหมายก าหนดให

ตองท าเปนหนงสอ คณะกรรมการวาดวยสญญามอ านาจก าหนดให การประกอบธรกจขายสนคาหรอใหบรการนนเปนธรกจทควบคมสญญาได

สญญาทผประกอบธรกจท ากบผใหบรโภคจะตองมลกษณะ (๑) ใชขอสญญาท จ าเปน ซงหากมไดใชขอสญญาเชนนน จะท าใหผบรโภคเสยเปรยบผประกอบธรกจเกนสมควร (๒) หามใชขอสญญาทไมเปนธรรมตอผบรโภค (มาตรา ๓๕ ทว)

หากคณะกรรมการวาดวยสญญาก าหนดใหตองไมใชขอสญญาใด ถาผประกอบธรกจ ยงใชอยอก ใหถอวาสญญาไมมขอสญญาเชนวานน (มาตรา ๓๕ จตวา) ๔) การด าเนนการเกยวกบสนคาทอาจเปนอนตราย เมอมเหตอนควรสงสยวาสนคาใดอาจเปนอนตรายแกผบรโภค คณะกรรมการมอ านาจออกค าสงใหผประกอบธรกจด าเนนการทดสอบหรอพสจนสนคานน หรอคณะกรรมการจดใหมการทดสอบเองโดยใหผประกอบธรกจเปนผเสยคาใชจายกได และในระหวางรอผลการทดสอบคณะกรรมการอาจออกค าสงหามขายสนคาเปนการชวราวกได ในกรณทผลการทดสอบหรอพสจนปรากฏวาสนคานนเปนอนตราย คณะกรรมการมอ านาจในการออกค าสงเพอปองกนอนตรายอนเกดจากสนคาดงกลาวไดหลายลกษณะ เชน หามผประกอบธรกจขายสนคานน หรอใหผประกอบธรกจจดเกบสนคากลบคน หรอใหท าลายสนคาดงกลาวเปนตน ๓.๒ พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ โดยสวนมากลกษณะของคดประเภทนมกพบวา ผบรโภคขาดอ านาจตอรองในการเขาท าสญญาเพอใหไดมาซงสนคาหรอบรการ ท าใหผบรโภคถกเอารดเอาเปรยบอยเสมอ นอกจากนเมอเกดขอพพาทขน กระบวนการในการเรยกรองคาเสยหายตองใชเวลานานและสรางความยงยากใหแกผบรโภคทจะตองพสจนถงขอเทจจรงตางๆ ซงไมอยในความรเหนของตนเอง อกทงตองเสยคาใชจาย

๑๙๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ในการด าเนนคดสง ผบรโภคจงตกอยในฐานะทเสยเปรยบจนบางครงน าไปสการใชวธการทรนแรงและกอใหเกดการเผชญหนาระหวางผประกอบธรกจกบกลมผบรโภคทไมได รบความเปนธรรม อนสงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจโดยรวมของประเทศ จงจ าเปนอยางยงทจะตองมระบบวธพจารณาคดทเออตอการใชสทธเรยกรองของผบรโภค เพอใหผบรโภคทไดรบความเสยหายไดรบการแกไขเยยวยาดวยความรวดเรว ประหยด และมประสทธภาพ อนเปนการคมครองสทธของผบรโภค ขณะเดยวกนเปนการสงเสรมใหผประกอบธรกจหนมาใหความส าคญตอการพฒนาคณภาพของสนคาและบรการใหดยงขน จงไดม พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ ขนมาเพอใชพจารณาคดผบรโภคโดยเฉพาะ จากหลกการและเหตผลดงกลาว อาจแยกพจารณาไดวา หลกการ คอใหมกฎหมายวาดวยวธพจารณาคดผบรโภค สวน เหตผล กคอผบรโภคถกเอารดเอาเปรยบ กระบวนการใชสทธเรยกรองคาเสยหายใชเวลานาน ยงยาก และเสยงคาใชจายสง สงผลกระทบตอระบบเศรษฐกจโดยรวม ส าหรบเจตนารมณของกฎหมายม ๓ ประการ ดงน ประการทหนง ใหมระบบวธพจารณาคดทเออตอการใชสทธเรยกรองของผบรโภค ประการทสอง ใหผบรโภคทไดรบความเสยหายไดรบการแกไขเยยวยาดวยความรวดเรว ประหยด และมประสทธภาพ อนเปนการคมครองสทธของผบรโภค ประการทสาม เปนการสงเสรมใหผประกอบธรกจหนมาใหความส าคญตอการพฒนาคณภาพของสนคาและบรการใหดยงขน ๓.๒.๑ ลกษณะพเศษของกฎหมายวธพจารณาคดผบรโภค พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ ไดก าหนดวธพจารณาคดขนเปนพเศษส าหรบคดผบรโภค โดยไมไดมการจดตงศาลขนใหมเพอพจารณาคดผบรโภคโดยเฉพาะดงเชนคดช านญพเศษอนๆ ทมการจดตงศาลช านญพเศษขนรองรบ ดงนน คดบรโภคจงยงอยในอ านาจของศาลทพจารณาพพากษาคดแพงทวไป ไดแก ศาลแพง ศาลแพงกรงเทพใต ศาลแพงธนบร ศาลจงหวด และศาลแขวง แตถาเมอใดคดนนตกอยในเขตอ านาจของศาลช านญพเศษกตองบงคบตามวธพจารณาทบญญตไวโดยเฉพาะ ส าหรบศาลช านญพเศษนน เชน คดแพงทพพาทกนระหวางผสงสนคากบผขายทอยตางประเทศ แมจะอยในความหมายของค าวา “คดผบรโภค” แตเมอเปนการซอขายระหวางประเทศ จงอยในอ านาจของศาลทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ และตองบงคบตามวธพจารณาคดทรพยสนทางปญญาและการคาระหวางประเทศ พ.ศ. ๒๕๓๙ และไมอาจน าพระราชบญญตนไปใชบงคบได พระราชบญญตนใชบงคบไดเฉพาะคดทมขอพาทในทางแพงเพยงอยางเดยวเทานน จะน าไปใชกบคดอาญาไมไดถงแมวาคดอาญานนจะมขอพพาทสวนแพง ซงเกยวเนองกบการบรโภคสนคาหรอบรการอยดวยกตาม เนองจากบทนยามค าวา “คดผบรโภค” ในมาตรา ๓ จ ากดไวแตเฉพาะคดแพงเทานนทจะถอวาเปนคดผบรโภค ขอพพาทสวนแพงทพจารณารวมไปกบคดอาญาจงไมอยในความหมายของค าวา “ผบรโภค” ตามบทนยามดงกลาว หากแตตองอยภายใตบงคบบทบญญตแหงประมวลกฎหมายวาดวยวธพจารณาความอาญาวาดวยการฟองคดแพงทเกยวเนองกบคดอาญา เวนแตจะไดมการแยกฟองขอพพาทสวนแพงนนเปนคดตางหากจากคดอาญา จงจะถอวาเปนคดผบรโภคทอยภายใตพระราชบญญตฉบบน

๑๙๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

โดยทพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ มหลกเกณฑทแตกตางจากประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพงหลายประการดวยกน ไมวาจะเปนเรองการยกเวนคาฤชาธรรมเนยมใหแกผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภค เรองการใชวธการชวคราวกอนยนฟองคดเพอคมครองประโยชนของผบรโภคเปนสวนรวม เรองภาระการพสจนเรองการถอขอเทจจรงเปนยตตามคดกอน เรองการพพากษาเกนค าขอหรอขอใหมผลถงผบรโภคทไมใชคความในคดได เรองการก าหนดคาเสยหายเชงลงโทษ และเรองสทธในการยนอทธรณและฎกา ดงนน การวนจฉยวาคดใดเปนคดผบรโภคจงมความส าคญอยางยงตอระบบวธพจารณาทจะน ามาใชและสทธหนาทของคความในคดจงจ าเปนทจะตองท าความเขาใจถงหลกเกณฑในการพจารณาวาคดใดเปนคดผบรโภค ๓.๒.๒ ความหมายของคดผบรโภค “คดผบรโภค” หมายความวา (๑) คดแพงระหวางผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคตามมาตรา ๑๙ หรอตามกฎหมายอนกบผประกอบธรกจ ซงพพาทเกยวกบส ทธหรอหนาทตามกฎหมายอนเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการ (๒) คดแพงตามกฎหมายเกยวกบความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย (๓) คดแพงทเกยวพนกนกบคดตาม (๑) หรอ (๒) (๔) คดแพงทมกฎหมายบญญตใหใชวธพจารณาตามพระราชบญญตน(มาตรา ๓) จากบทบญญตดงกลาวอาจแยกพจารณาคดผบรโภคออกเปน ๔ กลม ดงน กลมท ๑ คดแพงระหวางผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคตามมาตรา ๑๙ หรอตามกฎหมายอน กบผประกอบธรกจ ซงพพาทกนเกยวกบสทธหรอหนาทตามกฎหมายอนเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการ (มาตรา ๓ (๑) ) กรณตามอนมาตรานไมไดใชขอหาหรอกฎหมายทพพาทเปนเครองชวดดงเชนคดช านญพเศษอนๆ หากแตยดสถานะหรอความสมพนธระหวางคความซงฝายหนงเปนผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภค และอกฝายหนงเปนผประกอบธรกจเปนหลกในการก าหนดลกษณะคดผบรโภค ซงอาจแยกองคประกอบทจะท าใหคดใดเปนคดผบรโภคตามอนมาตราน มดวยกน ๓ ประการ คอ ๑) ตองเปนคดแพงทพพาทระหวางผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคตามมาตรา ๑๙ หรอตามกฎหมายอนฝายหนงกบผประกอบธรกจอกฝายหนง “ผบรโภค” หมายถง ผบรโภคตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค ซงตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๓ ไดใหค านยาม “ผบรโภค” หมายถงผซอหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจหรอผซงไดรบการเสนอหรอการชกชวนจากผประกอบธรกจเพอใหซอสนคาหรอรบบรการ และหมายความรวมถงผใชสนคาหรอผไดรบบรการจากผประกอบธรกจโดยชอบ แมมไดเปนผเสยคาตอบแทนกตาม “ผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภค ตามาตรา ๑๙ หรอตามกฎหมายอน” ไมมบทนยามไวแตเปนทเขาใจไดวาจะตองเปนกรณทมกฎหมายบญญตใหบคคลนนมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคไดโดยตรง ซงปจจบนมอย ๓ องคกร ดงทบญญตอยในมาตรา ๑๙ และในกฎหมายอน เชน พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ และพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายท

๑๙๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. ๒๕๕๑ คอ (๑) คณะกรรมการคมครองผบรโภค ตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มอ านาจฟองคดแทนผบรโภคได ๒ กรณ คอ คดทเกยวกบการละเมดลขสทธของผบรโภคทคณะกรรมการเหนสมควรและคดทผบรโภคทถกละเมดสทธรองขอ ซงคณะกรรมการเหนวาการด าเนนคดนนจะเปนประโยชนแกผบรโภคเปนสวนรวม (๒) สมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๔๐ และมาตรา ๔๑ ซงมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคทเปนสมาชกของสมาคมเทานน (๓) มลนธทคณะกรรมการการคมครองผบรโภครบรอง มอ านาจฟองคดเรยกคาเสยหายแทนผบรโภคไดตามมาตรา ๑๐ แหงพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. ๒๕๕๑ ส าหรบในอนาคตหากมกฎหมายก าหนดใหหนวยงานหรอองคกรใดมอ านาจฟองคดแทนผบรโภค คดทหนวยงานหรอองคกรนนฟองรองอาจถอไดวาเปนคดผบรโภคหากเขาหลกเกณฑตามพระราชบญญตน “ผประกอบธรกจ” หมายถง ผประกอบธรกจตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภค ซงตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๓ ไดใหค านยาม “ผประกอบธรกจ” หมายถง ผขาย ผผลตเพอขาย ผสงหรอน าเขามาในราชอาณาจกรเพอขายหรอผซอเพอขายตอซงสนคาหรอผใหบรการ และหมายความรวมถงผประกอบกจการโฆษณาดวย กรณมขอสงเกตวาบคคลทจะถอวาเปนผประกอบธรกจตามบทนยามขางตนนาจะตองด าเนนธรกจดงกลาวเปนทางคาเปนปกตของตนมใชท าเพยงครงเดยว กรณมปญหาทจะตองพจารณาในเบองตนวา คดแพงทพพาทระหวางผประกอบกจการโรงพยาบาลกบผไดรบความเสยหายจากการรกษาพยาบาลของโรงพยาบาลนน จะถอวาเปนคดทผบรโภคตามพระราชบญญตนหรอไม นายชาญณรงค ปราณจตต ผพพากษาศาลอทธรณ เหนวา ขอทตองวเคราะหเปนประการแรกคอการรกษาพยาบาลดงกลาวอยในความหมายของค าวา “บรการ” หรอไม กลาวคอ เปนการรบจดท าการงานโดยเรยกคาตอบแทนหรอไม ซงโดยปกตการรกษาพยาบาล คอ การดแลรกษาผปวยอนมลกษณะเปนการท างานใหแกผปวย จงถอวาเปนการรบจดท าการงานอยางหนง ดงนน หากมการเรยกคาตอบแทนเปนเงนหรอผลประโยชนอน ยอมตองถอวาเปนการใหบรการ แมวาผรบภาระจายคาตอบแทนนนในทายทสดอาจเปนผรบประกนภย ระบบประกนสงคม หรอหนวยงานราชการกตาม เมอผประกอบกจการโรงพยาบาลดงกลาวเปนผใหบรการจงอยในฐานะเปนผประกอบธรกจ สวนผทไดรบการรกษาพยาบาลยอมอยในฐานะผไดรบบรการและเปนผบรโภค คดพพาทระหวางบคคลทงสองจงถอวาเปนคดผบรโภคตามพระราชบญญตน นอกจากนยงมปญหาทจะตองพจารณาตอไปวา ถาผประกอบกจการโรงพยาบาลดงกลาวเปนโรงพยาบาลของรฐยงถอวาเปนคดผบรโภคดวยหรอไม กรณนนายชาญณรงค ปราณจตต ผ พพากษาศาลอทธรณ เหนวา ลกษณะของการใหการรกษาพยาบาลของโรงพยาบาลของรฐไมแตกตางกบโรงพยาบาลเอกชน จงถอวาเปนการรบจดท าการงานใหเชนเดยวกน กรณจงมปญหาเพยงประการเดยววาโรงพยาบาลของรฐดงกลาวมการเรยกคาตอบแทนบางหรอไม

๑๙๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

หากมการเรยกเกบเงนไมวาจะเรยกชอยงไงกตาม เชน คายา คาเครองมอแพทย คาตรวจ หรอคาบรการอนใด เปนตน เงนทเรยกเกบนนถอวาเปนคาตอบแทนทงสน และท าใหโรงพยาบาลของรฐนนอยในความหมายของค าวา “ผใหบรการ” และเปน “ผประกอบธรกจ” คดแพงทพพาทกนระหวางผทไดรบบรการกบโรงพยาบาลของรฐจงเปนคดผบรโภคตามพระราชบญญตน เชนเดยวกบกรณของโรงพยาบาลเอกชน แมจ านวนคาตอบแทนทเรยกเกบนนจะเปนจ านวนเงนทนอยมากเมอเทยบกบโรงพยาบาลเอกชนกตาม ส าหรบขอแตกตางระหวางกรณของโรงพยาบาลเอกชนกบโรงพยาบาลรฐมเฉพาะในเรองความรบผดของบคลากรทางการแพทย กลาวคอ ในกรณทโรงพยาบาลของรฐ ผบรโภคทไดรบความเสยหายฟองไดแตเฉพาะหนอยงานของรฐ (กระทรวงสาธารณสข) เปนจ าเลยเทานน จะฟองบคลากรทางการแพทยซงเปนเจาหนาทของรฐไมได ทงน ตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙ มาตรา ๕ วรรคหนง ๒) ตองเปนขอพพาทเกยวกบสทธหรอหนาทตามกฎหมาย องคประกอบนกฎหมายไมจ ากดวาตองเปนขอพพาทในเรองใดโดยเฉพาะเจาะจง เพยงแตสทธหรอหนาททพพาทกนตองเปนเรองทกฎหมายรบรอง ดงนน มลคดทเกดขอพพาทขนอาจเปนเรองสญญา ละเมด หรอกฎหมายฉบบหนงฉบบใดใหสทธไวแลวแตเปนการละเมดสทธนน เชน พระราชบญญตขายตรงและตลาดแบบตรง พ.ศ. ๒๕๔๕ มาตรา ๓๓ ใหสทธผบรโภคบอกเลกสญญาซอสนคาหรอบรการไดภายใน ๗ วน นบแตวนทไดรบสนคาหรอบรการ หากผประกอบธรกจไมคนเงนภายใน ๑๕ วน ตามมาตรา ๓๖ ผบรโภคยอมฟองเรยกเงนคนไดและถอวาเปนคดผบรโภคหรอพระราชบญญตแขงขนทางการคา พ.ศ. ๒๕๔๒ มาตรา ๔๐ ใหบคคลซงไดรบความเสยหายอนเนองมาจากการกระท าผดตามกฎหมายดงกลาวมอ านาจฟองเรยกคาเสยหายจากผประกอบธรกจทกระท าความผดและถอวาเปนคดผบรโภคเชนกน ๓) ตองเปนขอพพาทอนเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการ องคประกอบสดทายน เปนการตกรอบเพอมใหมการน าวธ พจารณาตามพระราชบญญตนไปใชกบเรองทไมเกยวของกบการบรโภคสนคาหรอบรการโดยตรงซงอยนอกเหนอเจตนารมณของกฎหมายเชน คดหมนประมาทระหวางผประกอบธรกจกบผบรโภค เปนตน สวนขอความทวา “อนเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการ” อาจท าใหเขาใจคลาดเคลอนไปไดวาจะตองมการใชสนคาหรอบรการแลวเทานนจงจะเปนคดผบรโภคซงไมถกตอง ล าพงแตผบรโภคตกลงซอสนคาหรอบรการเพอน ามาบรโภคแมจะยงไมไดใชหากเกดขอพพาทขน เชน ผประกอบธรกจสงมอบสนคาไมครบถวน กตองถอวาขอพพาทนนเปนผลเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการและเปนคดผบรโภคเชนกน กรณมขอสงเกตวาการพจารณาวาคดใดเปนคดผบรโภคตามมาตรา ๓ (๑) ใหพจารณาถงสถานะของคความและสาเหตทกอใหเกดขอพพาทขนเปนส าคญ กลาวคอ ฝายหนงเปนผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภค และอกฝายหนงเปนผประกอบธรกจหรอไม และขอพพาทนนเกดเนองจากการบรโภคสนคาหรอบรการหรอไม ถาใชถอวาคดนนเปนคดผบรโภค สวนมลหนทพพาทกนมาเรองใดไมมความส าคญนกเพราะไมวาจะเปนเรองสญญา ละเมด หรอเปนสทธทกฎหมายก าหนดไว ลวนแลวแตเปนคดผบรโภคไดทงสน นอกจากนมาตรา ๓ (๑) ไมไดจ ากดวาตอง

๑๙๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เปนกรณทผบรโภคหรอผมอ านาจฟองคดแทนผบรโภคเปนโจทกฟองผประกอบธรกจเปนจ าเลยเทานน หากแตรวมถงคดทผประกอบธรกจเปนโจทกฟองผบรโภคเปนจ าเลยดวย ดงนน คดทผประกอบธรกจฟองบงคบใหผบรโภคช าระหนตามสญญาซอขายขอพพาททเกดขนไมไดเปนผลสบเนองมาจากการบรโภคสนคาหรอบรการทผประกอบธรกจมไวเพอขายหรอใหบรการโดยเรยกคาตอบแทนแตอยางใด หากแตเปนการบรการทผประกอบธรกจจดใหแกบคคลทวไปเพอจงใจใหมาซอสนคาหรอใชบรการเทานน คดพพาททเกดขนจงมใชคดผบรโภค กลมท ๒ คดแพงตามกฎหมายเกยวกบความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย (มาตรา ๓ (๒) ) อนมาตรานใชขอหาหรอกฎหมายทพพาทกนเปนตวชวด กลาวคอ ถาเปนขอพพาทตามพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. ๒๕๕๑ ตองถอวาคดนนเปนคดผบรโภค โดยผซงเปนโจทกฟองคดตามกฎหมายดงกลาวคอผไดรบความเสยหายอนเกดจากสนคาทไมปลอดภย (อาจเปนผบรโภค บคคลในครอบครว หรอพนกงานของผบรโภค หรอบคคลอนทบงเอญไดรบความเสยหายจาการใชสนคานน) หรอผมอ านาจฟองคดแทนผเสยหายตามมาตรา 10 แหงพระราชบญญตดงกลาว สวนผทถกฟองเปนจ าเลยคอผประกอบการ ซงอาจเปนผผต ผน าเขาหรอบคลอนตามค านยาม ค าวา “ผประกอบการ” ในกฎหมายดงกลาว กลมท ๓ คดแพงทเกยวพนกบคดตามมาตรา ๓ (๑) หรอ (๒) คดแพงทเกยวพนกบคดผบรโภคตามมาตรา ๓ (๑) หรอ (๒)เชน คดทฟองใหรบผดตามสญญาค าประกน สญญาจ านอง สญญาจ าน า หรอสญญาประกนภยค าจน เปนตน ซงโดยปกตคดเหลานอาจไมอยในความหมายของคดผบรโภคตามมาตรา ๓ (๑) หรอ (๒)แตตามมาตรา ๓ (๓) ใหถอวาเปนคดผบรโภคดวยเพอมใหผลแหงคดเกดความลกลนกนและไมตองค านงวาจะมการพจารณาคดดงกลาวรวมหรอแยกกบคดผบรโภคตามมาตรา ๓ (๑) หรอ (๒) กรณมขอสงเกตวา แมกฎหมายใชค าวา “คดแพงทเกยวพนกนกบคดตาม (๑) หรอ (๒) กตาม แตกมไดหมายความวาจะตองมการฟองคดผบรโภคตามมาตรา ๓ (๑) หรอ (๒) กอน เนองจากบางครงอาจมความจ าเปนตองฟองผค าประกนหรอผรบประกนภยเปนคดกอนลกหนชนตน ซงกยงถอวาเปนคดทเกยวพนกน เพราะมสาเหตมาจากขอพพาทระหวางผบรโภคกบผประกอบธรกจหรอขอพพาทระหวางผเสยหายกบผประกอบการ กลมท ๔ คดแพงทมกฎหมายบญญตใหใชวธพจารณาตามพระราชบญญตน อนมาตรานเปดโอกาสใหกฎหมายทออกมาในภายหลงสามารถก าหนดใหน าวธพจารณาตามพระราชบญญตนไปใชกบคดอน นอกจากทก าหนดไวในมาตรา ๓ (๑) (๒) และ (๓) และใหถอวาคดเหลานนเปนคดผบรโภคตามพระราชบญญตนดวย ในกรณมปญหาวาคดใดเปนคดผบรโภคหรอไม ใหประธานศาลอทธรณเปนผวนจฉย ค าวนจฉยของประธานศาลอทธรณใหเปนทสด แตทงนไมกระทบถงกระบวนพจารณาใดๆทไดกระท าไปกอนทจะมค าวนจฉยนน ๓.๒.๓ อ านาจฟองในคดผบรโภค บคคลใดเปนผทมอ านาจน าคดมาสศาลหรอจะเสนอค าฟองตอศาลไดและเสนอไดเมอใดตองบงคบตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๑๙ และประมวล

๑๙๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

กฎหมายวธพจารณาความแพง พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๗ เมอคดผบรโภคเปนคดมขอพพาท จงเสนอค าฟองตอศาลไดเมอมขอโตแยงเกดขนเกยวกบสทธหรอหนาทของบคลใดตามกฎหมายแพงโดยพจารณาไปตามลกษณะของคดผบรโภคแตละประเภท ๑) บคคลทมอ านาจฟองหรอถกฟองเปนคดผบรโภค บคคลทมอ านาจฟองหรอถกฟองเปนคดทผบรโภคแบงออกไดเปน (๑) บคคลทวไป (๒) คณะกรรมการคมครองผบรโภค (๓) สมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรอง (๔) มลนธทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรอง (๑) บคคลทวไป ตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชยแบงบคคลออกเปนบคคลธรรมดากบนตบคคล บคคลดงกลาวจงอาจเปนโจทกหรอจ าเลยในคดผบรโภคได ถาเปนการฟองคดผบรโภคทเปนคดแพงระหวางผบรโภคกบผประกอบธรกจตามมาตรา ๓ (๑) บคคลทเปนโจทกและจ าเลยแตละฝายตองเปนผบรโภคและผประกอบธรกจแตในขณะทยนฟองอาจพนจากการเปนผประกอบธรกจโดยเลกกจการไปแลวกได ถาผบรโภคหรอผประกอบธรกจถงแกความตายไปแลว จะตองใหทายาทหรอผจดการมรดกของผบรโภคหรอผประกอบธรกจเปนโจทก หรอฟองทายาทหรอผจดการของผบรโภคหรอผประกอบธรกจเปนจ าเลย ผบรโภคหรอผประกอบธรกจอาจมอบอ านาจใหบคคลอนซงมไดเปนผบรโภคหรอผประกอบธรกจเปนโจทกหรอจ าเลยแทนตนได ผบรโภคหรอผประกอบธรกจซงเปนผเยาวผแทนโดยชอบธรรมยอมมอ านาจฟองคดแทนหรอตอสคดแทนผเยาวได (๒) คณะกรรมการคมครองผบรโภค คณะกรรมการคมครองผบรโภคดงกลาวเปนคณะบคคลซงไมมสถานะเปนนตบคคล ตงขนโดยพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๙ มอ านาจด าเนนคดเกยวกบการละเมดสทธของผบรโภคตามทคณะกรรมการคมครองผบรโภคเหนสมควรดวยตนเอง หรอมผรองขอตามมาตรา ๓๙ เนองจากคณะกรรมการคมครองผบรโภคเหนวาการด าเนนคดนนจะเปนประโยชนแกผบรโภคโดยสวนรวม คณะกรรมการคมครองผบรโภคจงเปนโจทกฟองคดผบรโภคแทนผบรโภคในกรณดงกลาวได โดยไมตองไดรบมอบหมายจากผบรโภค ผทถกละเมดสทธทคณะกรรมการคมครองผบรโภคจะฟองคดแทนไดตองเปนผบรโภคตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๓ ทไดศกษาไปในหมวด ๑ บททวไป บทท ๑ ความหมายของ “คดผบรโภค” เปนตน คณะกรรมการคมครองผบรโภคอาจเปนโจทกฟองคดเองหรอแตงตงพนกงานอยการโดยความเหนชอบของอยการสงสดหรอเจาหนาทคมครองผบรโภคซงเปนขาราชการในส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภคเปนผด าเนนคดแทนตามมาตรา ๓๙ กได ตามระเบยบคณะกรรมการคมครองผบรโภควาดวยการปฏบตราชการเพอประชาชนของส านกงานคณะกรรมการคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๔๗ นอกจากนคณะกรรมการผบรโภคยงมอ านาจฟองคดผบรโภคทเปนคดผบรโภค

๒๐๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ตามพระราชบญญตวธ พจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๓ (๒) อนเปนคดท ฟองผประกอบการใหชดใชคาสนไหมทดแทนใหแกผเสยหายตามพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. ๒๕๕๑ แทนผเสยหายดวย โดยพระราชบญญตดงกลาวมาตรา ๑๐ ใหคณะกรรมการคมครองผบรโภคมอ านาจฟองคดเรยกคาเสยหายแทนผเสยหายไดโดยใหน าบทบญญตเกยวกบการฟองและด าเนนคดแทนตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๓๙ มาใชบงคบโดยอนโลม (๓) สมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรอง ตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๑๙ ใหสมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองมอ านาจฟองคดผบรโภคไดดวย และใหน าบทบญญตเกยวกบการฟองคดตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาใชบงคบโดยอนโลม โดยจ ากดอ านาจไวเพยงแตวา ถามการเรยกคาเสยหายแทนผบรโภคมาในฟอง จะเรยกใหช าระไดเฉพาะแกผบรโภคทเปนสมาชกของสมาคมอยในขณะยนฟองเทานน โดยจะตองมหนงสอมอบหมายใหเรยกคาเสยหายแทนจากผบรโภคทเปนสมาชกของสมาคมตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๔๑ สมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองทจะมอ านาจฟองคดผ บรโภคแทนผบรโภค ซงเปนคดผบรโภคตามมาตรา ๓ (๑) ได ตองเปนสมาคมทมวตถประสงคในการคมครองผบรโภคหรอตอตานการแขงขนอนไมเปนธรรมทางการคา ซงไดยนค าของตามมาตรา ๔๐ ตอคณะกรรมการคมครองผบรโภคใหค ารบรองเพอใหสมาคมนนมสทธและอ านาจฟองตามมาตรา ๔๑ และคณะกรรมการคมครองผบรโภคไดใหค ารบรองแลวตามกฎกระทรวงฉบบท ๘ (พ.ศ. ๒๕๔๐) ออกตามความในพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ นอกจากนสมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองยงมอ านาจฟองคดผบรโภคทเปนคดผบรโภคตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๓ (๒) อนเปนคดทฟองผประกอบการใหชดใชคาสนไหมทดแทนแกผเสยหายตามพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. ๒๕๕๑ แทนผเสยหาย โดยพระราชบญญตดงกลาวมาตรา ๑๐ ใหสมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองมอ านาจฟองคดเรยกคาเสยหายแทนผ เสยหายไดโดยใหน าบทบญญต เกยวกบการฟองและด าเนนคดแทนตามพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๔๐ และมาตรา ๔๑ มาใชบงคบโดยอนโลม สมาคมดงกลาวฟองคดแทนผบรโภคไดแตเฉพาะผบรโภคทเปนสมาชกของสมาคมอยในขณะยนฟองเทานน (๔) มลนธทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรอง มลนธทไดจดทะเบยนแลวมฐานะเปนนตบคคลตามประมวลกฎหมายแพงและพาณชย มาตรา ๑๒๒ มลนธทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองตามกฎหมายวาดวยการคมครองผบรโภคคอพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มอ านาจฟองคดเรยกคาเสยหายแทนผเสยหายได โดยน าบทบญญตเกยวกบการฟองคดตามพระราชบญญตดงกลาวมาใชบงคบโดยอนโลมตามพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหาบทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๑๐ ท านองเดยวกบสมาคมทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองตามขอ ๓) แตปรากฏวา

๒๐๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๔๐ และมาตรา ๔๑ บญญตใหสทธเฉพาะสมาคมเทานนทอาจยนค าขอใหคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรอง มไดบญญตใหสทธแกมลนธแตอยางใด ในขณะนจงไมมมลนธทคณะกรรมการคมครองผบรโภครบรองทจะฟองคดแทนผบรโภคตามพระราชบญญตความรบผดตอความเสยหายทเกดขนจากสนคาทไมปลอดภย พ.ศ. ๒๕๕๑ มาตรา ๑๐ ๔. พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ เนองจากสภาพปญหาเกยวกบยาเสพตดใหโทษในปจจบนนบวนจะทวความรนแรงยงขน และยงเปนปญหาส าคญของประเทศเพราะสงเสพตดเปนบอเกดของปญหาอนๆหลายดาน นบตงแตตวผเสพเองซงจะเกดความทกข ล าบากทงกายและใจ และเมอหาเงนทจะน ามาซอยาไมได ผกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดใหโทษกอาจจะกออาชญากรรมหรอกระท าความผดตอเนอง เชน ความผดเกยวกบทรพย ความผดเกยวกบเพศ ความผดเกยวกบชวตและรางกายอนเปนปญหาเดอดรอนร าคาญและเปนอาชญากรรมรายแรงทสงผลกระทบตอสงคมโดยรวม ประเทศชาตตองสญเสยแรงงานและสญเสยงบประมาณในการปราบปรามและรกษาผตดสงเสพตดเปนจ านวนมหาศาล ปจจบนเรามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ ทใชเปนหลกอย และไดมการแกไขเพมเตมหลายครงเพอใหเหมาะสมกบปญหาในปจจบน จนกระทงลาสดจงมพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ (ฉบบท ๕) พ.ศ. ๒๕๔๕ ๔.๑ ความหมายของยาเสพตดใหโทษ ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ มาตรา ๔ ไดใหนยามค าวา “ยาเสพตดใหโทษ” หมายความวา สารเคมหรอวตถชนดใดๆ ซงเมอเสพเขาสรางกายไมวาจะโดยรบประทาน ดม สบ ฉด หรอดวยประการใดๆ แลวท าใหเกดผลตอรางกายและจตใจในลกษณะส าคญ เชน ตองเพมขนาดการเสพขนเปนล าดบ มอาการถอนยาเมอขาดยา มความตองการเสพทงทางรางกายและจตใจอยางรนแรงตลอดเวลา และสขภาพโดยทวไปจะทรดโทรมลง กบใหรวมตลอดถงพชหรอสวนของพชทเปนหรอใหผลผลตเปนยาเสพตดใหโทษหรออาจใชผลตเปนยาเสพตดใหโทษและสารเคมทใชในการผลตยาเสพตดใหโทษดวย ทงน ตามทรฐมนตรประกาศในราชกจจานเบกษา แตไมหมายความถงยาสามญประจ าบานบางต ารบตามกฎหมายวาดวยยาทมยาเสพตดใหโทษผสมอย ฉะนน ยาเสพตดใหโทษจงหมายถงตวยาเสพตดโดยตรง หรออยางอนทไมวาเรยกชออยางไร เชน จะเรยกวาเปนสารเคม วตถใดๆ พช หรอสวนของพชทเปนหรอใหผลผลตเปนยาเสพตดใหโทษ หรออาจใชผลตเปนยาเสพตดใหโทษ และหมายความรวมถงสารเคมทใชในการผลตยาเสพตดใหโทษดวย โดยรฐมนตรวาการกระทรวงสาธารณสขจะเปนผลงนามประกาศในราชกจจานเบกษา และทงนลกษณะส าคญของยาเสพตดใหโทษยงอยกบฤทธของยาดวย กลาวคอ เมอเสพเขาสรางกายแลว ยอมท าใหเกดผลตอรางกายและจตใจในลกษณะส าคญ เชน ตองเพมขนาดการเสพขนเรอย มการถอนเมอขาดยา เปนตน ๔.๒ ประเภทของยาเสพตดใหโทษ ยาเสพตดใหโทษแบงออกเปน ๕ ประเภท คอ ๑) ประเภท ๑ ยาเสพตดใหโทษชนดรายแรง เชน เฮโรอน แอมเฟตามน เมทแอมเฟ

๒๐๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ตามน (ยาบา) เอกซตาซ และแอลเอสด ๒) ประเภท ๒ ยาเสพตดใหโทษทวไป เชน มอรฟน โคคาอน โคเดอน ฝนยา(ฝนทผานกรรมวธปรงแตงเพอใชในทางยา) ฝน(ฝนดบ ฝนสก มลฝน) ๓) ประเภท ๓ ยาเสพตดใหโทษทมลกษณะเปนต ารบยา และมยาเสพตดใหโทษในประเภท ๒ ผสมอยดวย ตามหลกเกณฑทรฐมนตรประกาศก าหนดในราชกจจานเบกษา เชนยารกษาโรคทมสงเสพตดประเภท ๒ เปนสวนประกอบอยในสตร เชน ยาแกไอ ยาแกทองเสย ๔) ประเภท ๔ สารเคมทใชในการผลตยาเสพตดใหโทษประเภท ๑ หรอ ประเภท ๒ เชน อาเซตคแอนไฮไดรด, อาเซตลคลอไรด ๕) ประเภท ๕ ยาเสพตดใหโทษทมไดอยในประเภท ๑ ถงประเภท ๔ เชน กญชา พชกระทอม พชเหดขควาย การแบงประเภทยาเสพตดใหโทษขางตน เปนการแบงประเภทตามความรายแรงของยาเสพตดแตละชนด แตละประเภททมผลตอผเสพลดหลนกนลงมาตงแตรายแรงมาก ปานกลางและนอย ๔.๓ การกระท าความผดเกยวกบยาเสพตดในลกษณะตางๆ ๑) ความผดฐานผลต ในสวนของความผดฐานผลตนน มาตรา ๔ ไดนยาม ผลต หมายความวา เพาะ ปลก ท า ผสม ปรง แปรสภาพ เปลยนรป สงเคราะหทางวทยาศาสตร และใหหมายความรวมตลอดถงการแบงบรรจหรอรวมบรรจดวย จากนยามขางตน อาจแยกการผลตออกไดเปน ๒ นย คอ (๑) การผลตทเปนการเพาะ ปลก ท า ผสม ปรง แปรสภาพ เปลยนสภาพ เปลยนรป สงเคราะหทางวทยาศาสตร ซงถอวาเปนการผลตทเปนอนตรายแกสงคมอยางรายแรง ถอเปนตนตอหรอแหลงทมาของยาเสพตด กฎหมายจงบญญตโทษใหหนกกวาความผดฐานอนๆ (๒) การผลตทเปนการบรรจหรอรวมบรรจ เหตทกฎหมายแยกลกษณะการผลตออกเปน ๒ นยน กดวยเลงเหนวาผกระท าความผดฐานผลตโดยการแบงบรรจหรอรวมบรรจ มใชตนตอหรอแหลงทผลตยาเสพตดมาเผยแพร หากแตเปนผกระท าความผดในเบองปลายคอน ายาเสพตดทผลตส าเรจแลวมาแบงบรรจหรอรวมบรรจ ซงบางครงยาเสพตดทแบงบรรจหรอรวมบรรจนนกมจ านวนเลกนอย หากกฎหมายจะลงโทษผกระท าความผดฐานผลตโดยการแบงบรรจหรอรวมบรรจใหเทากบผผลตตามนยขอ ๑ กดจะไมเปนธรรม จงไดก าหนดโทษทเบากวาตามเหตผลดงกลาว ๒) ความผดฐานน าเขา ลกษณะของการ “น าเขา” ตามมาตรา ๔ ไดใหความหมายวา น าหรอสงเขามาในราชอาณาจกร ซงกคอการน าเขามาเองหรอการสงเขามาในประเทศไทยไมวาการสงซอหรออะไรกตามแตอนเปนผลใหยาเสพตดใหโทษถกน าเขามาในประเทศไทย ๓) ความผดฐานสงออก ค าว า”ส งออก” ตามมาตรา ๔ ให ความหมายว า “น าหรอส งออกนอกราชอาณาจกร” ซงกคอการน าออกหรอสงออกนอกประเทศไทยนนเอง ปญหาจงมวา อยางไรถอวาไดลงมอกระท าความผดถงขนสงออกยาเสพตดออกนอกราชอาณาจกรแลว ปญหานศาลฎกาเคยวนจฉยไววา จ าเลยรอเวลาทจะออกเดนทางไปกบสายการบนพรอมเฮโรอนของกลาง ณ ทาอากาศยาน

๒๐๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

กรงเทพ กอนก าหนดเทยวบนจะออกนอกราชอาณาจกรประมาณ ๑ ชวโมงจ าเลยถกเจาพนกงานตรวจคนจบกมขณะอยในพธการทางศลกากรและตรวจคนเขาเมอง ดงน แมจ าเลยจะยงไมทนไดขนเครองบนอนเปนยานพาหนะ กถอไดวาจ าเลยไดลงมอทจะน าเฮโรอนออกนอกราชอาณาจกรแลว หาใชอยในขนตระเตรยมการไม จ าเลยลงมอกระท าความผดแลว แตกระท าไปไมตลอดเพราะถกเจาหนาทจบกมเสยกอน จงเปนการพยายามกระท าความผดตามประมวลกฎหมายอาญา มาตรา ๘๐ (ฎกาท ๑๐๐๖/๒๕๕๓)

๔) ความผดฐานจ าหนายหรอมไวในครอบครองเพอจ าหนาย มาตรา ๔ แหงพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.๒๕๒๒ ไดใหความหมายของค า

วา”จ าหนาย” หมายความวา ขาย จาย แจก แลกเปลยน ให อนกนความหมายกวางกวาการขายเพยงอยางเดยว โดยไมตองไปค านงวาจ าหนายไปแลวจะมคาตอบแทนหรอไม และการ”จ าหนาย”ในทนหมายถง การจ าหนายใหแกบคคลภายนอกทมใชผรวมกระท าความผดดวยกน

๕) ความผดฐานมไวในครอบครอง ค าวา”การครอบครอง”ตามหลกกฎหมายแพงมอยวา จะตองมการยดถอทรพยสน

ไวโดยมเจตนาจะยดถอเพอตน ผนนจงไดชอวา เปนผมสทธครอบครอง กลาวคอ จะตองเปนการยดถอทรพยสนโดยมเจตนาทจะหวงกนไวเพอตนเองโดอาจมงหมายเพอใชหรอหาประโยชนจากทรพยสนนนหรอเพอจะเปนเจาของกรรมสทธอยางใดอยางหนง ทงนไมจ าเปนวาผมสทธครอบครองนนจะตองยดถอไวดวยตนเอง ผอนอาจเปนผยดถอไวใหกได

การพจารณาลกษณะของการกระท าความผดฐานน ตองพจารณาจากจ านวน ปรมาณยาเสพตดใหโทษทมอยในความครอบครองนน คอจะตองมจ านวนไมถงปรมาณทกฎหมายก าหนดไว หากมจ านวนปรมาณยาเสพตดใหโทษเกนกวาทกฎหมายก าหนด อาจเขาขายเปนการมไวครอบครองเพอจ าหนายตามขอสนนษฐานของกฎหมายซงนนจะท าใหผกระท าความผดไดรบโทษหนกขน ๖) ความผดฐานเสพ ค าวา”เสพ” มาตรา ๔ ไดใหความหมายไววา หมายถง การรบยาเสพตดใหโทษเขาสรางกายไมวาดวยวธใด อนเปนการใหความหมายในวงกวางซงรวมถงการฉด กน สด ดม ยาเสพตดเขาสรางกายดวย โดยพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ (ฉบบท ๕) พ.ศ. ๒๕๕๔ ไดมการแกไขใหบคคลซงตองหาวาเสพ สามารถเขาสกระบวนการฟนฟสมรรถภาพตามกฎหมายวาดวยการฟนฟสมรรถภาพผตดยาเสพตดไดดวย นอกเหนอจากความผดทกลาวมาขางตนแลว พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.๒๕๒๒ (ทแกไขแลว) ยงไดบญญตความผดฐานอนๆเกยวกบยาเสพตดใหโทษแตละประเภท ดงแสดงใหเหนตามตารางฐานความผด มาตราและโทษตามกฎหมายดงน

๒๐๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ความผดเกยวกบยาเสพตดใหโทษในประเภท ๑ ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ (ทแกไขแลว เฉพาะทส าคญ)

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ผลต น าเขาหรอสงออกซ ง ย า เส พ ต ด ให โท ษ ในประเภท ๑

มาตรา ๑๕ วรรคหนง, ๖๕ วรรคหนง

จ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๑ ลานบาท ถง ๕ ลานบาท

ผลต น าเขาหรอสงออกซงยาเสพตดใหโทษประเภท ๑ เพอจ าหนาย

มาตรา ๑๕ วรรคหนง, ๖๕ วรรคสอง

ประหารชวต

ผลต น าเขาหรอสงออกซ ง ย า เส พ ต ด ให โท ษ ในประเภท ๑ โดยการแบ งบรรจหรอรวมบรรจ

มาตรา ๑๕ วรรคหนง, ๖๕ วรรคสาม

จ าคกตงแต ๔ ปถง ๑๕ ปหรอปรบตงแต ๘ หมนบาท ถง ๓ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ

ผลต น าเขาหรอสงออกซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๑ โดยการแบงบรรจหรอรวมบรรจเพอจ าหนาย

มาตรา ๑๕ วรรคหนง, ๖๕ วรรคส

จ าคกต งแต ๔ ปถงจ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๔ แสนบาทถง ๕ ลานบาท

จ า ห น า ย ห ร อ ม ไ ว ใ นครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษประเภท ๑ และมปรมาณไมถงจ านวนทก าห น ดตามมาตรา ๑ ๕ วรรคสาม ตองรบโทษตามมาตรา ๖๖ วรรคหนง

มาตรา ๑๕ วรรคสาม, ๖๖ วรรคหนง

จ าคกตงแต ๔ ปถง ๑๕ ป หรอปรบตงแต ๘ หมนบาท ถง ๓ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ

๒๐๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

จ า ห น า ย ห ร อ ม ไ ว ใ นครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๑ และมปรมาณค านวณเปนสารบรสทธตงแตปรมาณทก าห น ดตามมาตรา ๑ ๕ วรรคสาม แต ไม เกนยสบกรม

มาตรา ๑๕ วรรคสาม, ๖๖ วรรคสอง

จ าคกต งแต ๔ ปถงจ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๔ แสนบาทถง ๕ ลานบาท

จ า ห น า ย ห ร อ ม ไ ว ในครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๑ มปรมาณค านวณเปนสารบรสทธเกนยสบกรรมขนไป

มาตรา ๑๕ วรรคหนง, ๖๖ วรรคสาม

จ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๑ ลานบาทถง ๕ ลานบาท หรอประหารชวต

ม ย าเสพต ด ให โทษ ในประเภท ๑ ไวในครอบครองไมถงปรมาณทก าหนดตามมาตรา ๑๕ วรรคสาม มความผ ดและม โทษตามมาตรา ๖๗

มาตรา ๑๕ วรรคหนง, ๖๗ จ าคกตงแต ๑ ปถง ๑๐ ป หรอปรบตงแต ๒ หมนบาทถง ๒ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ

๒๐๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

เสพยาเสพตดใหโทษในประเภท ๑ ตามมาตรา ๙๑ ขอ ๑ ใชอบายหลอกลวงขเขญ ใชก าลงประทษราย ใชอ านาจครอบง าผดคลองธรรมหรอใชวธขมขนใจดวยประการอนใดใหผอนเสพยาเสพตดใหโทษ ขอ ๒ ถาการกระท าตามขอ ๑ ไดกระท าโดยมอาวธและหรอรวมกนตงแตสองคนขนไป ขอ ๓ ถาการกระท าตามขอ ๑ หรอขอ ๒ กระท าตอหญงหรอตอบคคลซงยงไมบรรลนตภาวะหรอเพอจงใจใหผอนกระท าผดอาญาหรอเพอประโยชนแกตนเองหรอผอนในการกระท าความผดอาญา ขอ ๔ ถาการกระท าตามขอ ๓ ขางตนกระท าโดยใชเฮโรอน

มาตรา ๖๗, ๙๑ มาตรา ๙๓ วรรคหนง มาตรา ๙๓ วรรคสอง มาตรา ๙๓ วรรคสาม มาตรา ๙๓ วรรคหา

จ าคกตงแต ๖ เดอนถง ๓ ปหรอปรบตงแต ๑ หมนบาทถง ๖ หมนบาทหรอทงจ าทงปรบ จ าคกตงแต ๑ ปถง ๑๐ ป ปรบตงแต ๑ แสนบาทถง ๑ ลานบาท จ าคกตงแต ๒ ปถง ๑๕ ป ปรบตงแต ๒ แสนบาทถง ๑ ลาน จ าคกตงแต ๓ ปถงจ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๓ แสนบาทถง ๕ ลานบาท ผกระท าตองระวางโทษเปนสองเทา

๒๐๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ขอ ๕ ถาการกระท าตามขอ ๓ ขางตนกระท าโดยใชเฮโรอนและเปนการกระท าตอหญงหรอตอบคคลซงยงไมบรรลนตภาวะ ขอ 6 ยยงสงเสรมใหผ อนเสพยาเสพต ด ให โทษ ในประเภท 1 ขอ ๗ ใชอบายหลอกลวงขเขญ ใชก าลงประทษรายใชอ านาจครอบง าผดคลองธรรมหรอใชวธขมขนใจดวยประการอนใดใหผอนกระท าความผดฐานผลต น าเขา สงออก จ าหนาย ครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษ

มาตรา ๙๓ วรรคหา มาตรา ๙๓/๑ มาตรา ๙๓/๒

ประหารชวต จ าคกตงแต ๑ ป ถง ๕ ป หรอปรบตงแต ๒ หมนบาทถง ๑ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ ตองระวางโทษเปนสองเทาของโทษทกฎหมายบญญตไวส าหรบความผดนน

๒๐๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ตารางความผดเกยวกบยาเสพตดใหโทษในประเภท ๒

ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ (ทแกไขแลว เฉพาะทส าคญ)

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ผลต น าเขาหรอสงออกยาเสพตดใหโทษในประเภท ๒

มาตรา ๑๖ วรรคหนง, ๖๘ วรรคหนง

จ าคกตงแต ๑ ปถง ๑๐ ปและปรบตงแต ๑ แสนบาทถง ๑ ลานบาท

ถายาเสพตดทผลต น าเขาหรอสงออกเปนมอรฟน ฝน หรอโคคาอน

มาตรา ๑๖ วรรคหนง, ๖๘ วรรคสอง

จ าคกตงแต ๒๐ ปถงจ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๒ ลานบาทถง ๕ ลานบาท

มไวในครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๒ อนเปนการฝาฝนมาตรา ๑๗

มาตรา ๑๗ วรรคหนง, ๖๙ วรรคหนง

จ าคกไมเกน ๕ ป หรอปรบไมเกน ๑ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ

จ า ห น า ย ห ร อ ม ไ ว ในครอบครองเพอจ าหนาย ซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๒

มาตรา ๑๗ วรรคหนง, ๖๙ วรรคสอง

จ าคกตงแต ๑ ปถง ๑๐ ป หรอปรบตงแต ๒ หมนบาทถง ๒ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ

ถายาเสพตดท จ าหน ายหรอมไวในครอบครองเพอจ าหนายนนเปนมอรฟน ฝนหรอโคคาอนและมปรมาณค านวณเปนสารบรสทธไมถง ๑๐๐ กรม

มาตรา ๑๗ วรรคหนง, ๖๙ วรรคสาม

จ าคกตงแต ๓ ปถง ๒๐ ป หรอปรบตงแต ๖ หมนบาทถง ๔ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ

แตถายาเสพตดทจ าหนายหรอมไวในครอบครองเพอจ าหนายนนเปนมอรฟน ฝนหรอโคคาอนและมปรมาณค านวณ เป นสารบ รส ท ธตงแต ๑๐๐ กรมขนไป

มาตรา ๑๗ วรรคหนง, ๖๙ วรรคสาม

จ าคกต งแต ๕ ปถงจ าคกตลอดชวต และปรบตงแต ๕ แสนบาทถง ๕ ลานบาท

ถาผ ไดรบใบอนญาตตาม มาตรา ๑๗ ฝ าฝน วรรคหนง วรรคสอง หรอวรรคสามของมาตรา ๖๙

มาตรา ๑๗ วรรคหนง, ๖๙ วรรคส

จ าคกไมเกน ๕ ปและปรบ ๑ แสนบาท

๒๐๙

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

เสพยาเสพตดใหโทษในประเภท ๒

มาตรา ๔, ๕๘, ๙๑ จ าคกตงแต ๖ เดอน ถง ๓ ปหรอปรบตงแต ๑ หมนบาทถง ๖ หมนบาท หรอทงจ าทงปรบ

หมายเหต : การมยาเสพตดใหโทษในประเภท ๒ ไวในครอบครอง ค านวณเปนสารบรสทธไดตงแต ๑๐๐ กรม ขนไป มาตรา ๑๗ วรรคสอง ใหถอวามไวในครอบครองเพอจ าหนาย

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ขอ ๑ ใชกลอบายหลอกลวงขเขญ ใชก าลงประทษราย ใชอ านาจครอบง าผดคลองธรรมหรอใชวธขมขนใจดวยประการอนใดใหผอนเสพยาเสพตดใหโทษ ขอ ๒ ถาการกระท าตามขอ ๑ ไดกระท าโดยมอาวธ และหรอรวมกนตงแตสองคนขนไป ขอ ๓ ถาการกระท าตามขอ ๑ หรอขอ ๒ กระท าตอหญงหรอตอบคคลซงยงไมบรรลนตภาวะหรอเพอจงใจใหผอนกระท าผดอาญาหรอเพอประโยชนแกตนเองหรอผอนในการกระท าความผดอาญา

มาตรา ๙๓ วรรคหนง มาตรา ๙๓ วรรคสอง มาตรา ๙๓ วรรคสาม

จ าคกตงแต ๑ ปถง ๑๐ ป ปรบตงแต ๑ แสนบาทถง ๑ ลานบาท จ าคกตงแต ๒ ปถง ๑๕ ป ปรบตงแต ๒ แสนบาท ถง ๑ ลานบาท จ าคกตงแต ๓ ปถงจ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๓ แสนบาทถง ๕ ลานบาท

๒๑๐

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ขอ ๔ ถาการกระท าตามขอ ๓ ข า งต น กระท า โดย ใชมอรฟนหรอโคคาอน ขอ ๕ ถาการกระท าตามขอ ๓ ข า งต น กระท า โดย ใชมอรฟนหรอโคคาอนและเปนการกระท าตอหญงหรอตอบคคลซงยงไมบรรลนตภาวะ ขอ ๖ ยยงสงเสรมใหผ อนเสพยาเสพต ด ให โทษ ในประเภท ๒ ขอ ๗ ใชกลอบายหลอกลวง ขเขญ ใชก าลงประทษราย ใชอ านาจครอบง าผดคลองธรรมหรอใชวธขมขนใจดวยประการอนใดใหผอนกระท าความผดฐานผลต น าเขา สงออก จ าหนาย ครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษ

มาตรา ๙๓ วรรคส มาตรา ๙๓ วรรคส มาตรา ๙๓/๑ มาตรา ๙๓/๒

ผกระท าตองระวางโทษเปนเพมขนอกกงหนง จ าคกตลอดชวตและปรบตงแต ๑ ลานบาทถง ๕ ลานบาท จ าคกต งแต ๑ ปถ ง ๕ ป หรอปรบตงแต ๒ หมนบาทถง ๑ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ ตองระวางโทษเปนสองเทาของโทษทกฎหมายบญญตไวส าหรบความผดนน

๒๑๑

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ความผดเกยวกบยาเสพตดใหโทษในประเภท ๓

ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ (ทแกไขแลว เฉพาะทส าคญ)

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ผลต หรอน าเขายาเสพตดให โทษในประเภท ๓ อนเปนการฝาฝนมาตรา ๒๐

มาตรา ๒๐ วรรคหนง, ๗๐ จ าคกต งแต ๑ ปถ ง ๓ ปและปรบตงแต ๑ แสนบาทถง ๓ แสนบาท

จ า ห น า ย ม ไ ว ใ นครอบครองเพอจ าหน าย หรอสงออกยาเสพตดใหโทษในประเภท ๓ อนเปนการฝาฝนมาตรา ๒๐ วรรคหน งโดยมจ านวนยาเสพตดไมเกนทก าหนดมาตรา ๒๐ วรรคส

มาตรา ๒๐ วรรคหนง, ๗๑ วรรคหนง

จ าคกไมเกน ๑ ป หรอปรบไมเกน ๒ หมนบาทหรอทงจ าทงปรบ

จ า ห น า ย ม ไ ว ใ นครอบครองเพอจ าหน าย หรอสงออกซงยาเสพตดใหโท ษ ใน ป ระ เภ ท ๓ เก นจ านวนตามมาตรา ๒๐ วรรคส

มาตรา ๒๐ วรรคหนง, ๗๑ วรรคสอง

จ าคกไมเกน ๒ ป และปรบไมเกน ๒ แสนบาท

น าเขา หรอสงออกยาเสพตดใหโทษในประเภท ๓ อนเปนการฝาฝนมาตรา ๒๒

มาตรา ๒๒, ๗๒ จ าคกไมเกน ๑ ป และ ปรบไมเกน ๑ แสนบาท

หมายเหต: การมไวครอบครองซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๓ เกนจ านวนทรฐมนตรประกาศก าหนดฯ ตามมาตรา ๒๐ วรรคส ใหสนนษฐานวามไวในครอบครองเพอจ าหนาย

๒๑๒

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ตารางความผดเกยวกบยาเสพตดใหโทษในประเภท ๔ ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ (ทแกไขแลว เฉพาะทส าคญ)

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ผ ล ต น า เข า ส ง อ อ ก จ า ห น า ย ห ร อ ม ไ ว ใ นครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๔ อนเปนการฝาฝนมาตรา ๒๖

มาตรา ๒๖ วรรคหนง, ๗๓ วรรคหนง

จ าคกตงแต ๑ ปถง ๑๐ ป และปรบตงแต ๒ หมนบาทถง ๒ แสนบาท

ผ ล ต น า เข า ส ง อ อ ก จ า ห น า ย ห ร อ ม ไ ว ใ นครอบครองเพอจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๔ และยาเสพตดนนมตงแต ๑๐ กโลกรมขนไป

มาตรา ๒๖ วรรคหนง, ๗๓ วรรคสอง

จ าคก ๑ ปถง ๑๕ ปและปรบ ๑ แสนบาท ถง ๑ ลาน ๕ แสนบาท

มไวในครอบครอง ซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๔ อนเปนการฝาฝนมาตรา ๒๖

มาตรา ๒๖ วรรคหนง, ๗๔ จ าคกไมเกน ๕ ป หรอปรบไมเกน ๑ แสนบาท หรอทงจ าทงปรบ

หมายเหต : การมยาเสพตดใหโทษในประเภท ๔ ไวในครอบครองมปรมาณตงแต ๑๐ กโลกรมขนไป มาตรา ๒๖ วรรคสอง ใหถอวามไวในครอบครองเพอจ าหนาย

๒๑๓

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

ตารางความผดเกยวกบยาเสพตดใหโทษในประเภท ๕ ตามพระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ (ทแกไขแลว เฉพาะทส าคญ)

ฐานความผด พระราชบญญตยาเสพตด

ใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ โทษตามกฎหมาย

ผลต น าเขาหรอสงออกซงยาเสพตดใหโทษในประเภท ๕ ถายาเสพตดทผลต น าเขาหรอสงออกเปนพชกระทอม

มาตรา ๒๖ วรรคหนง, ๗๕ วรรคหนง มาตรา ๗๕ วรรคสอง

จ าคกตงแต ๒ ปถง ๑๕ ป และปรบตงแต ๒ แสนบาท ถง ๑ ลาน ๕ แสนบาท จ าคกไมเกน ๒ ปและปรบไมเกน ๒ แสนบาท

มไวในครอบครองซงกญชาหรอยาเสพตดใหโทษในประเภท ๕ ถายาเสพตดทมไวครอบครองเปนพชกระทอม

มาตรา ๒๖ วรรคหนง, ๗๖ วรรคหนง มาตรา ๗๖ วรรคสอง

จ าคกไมเกน ๕ ปหรปรบไมเกน ๑ แสนบาทหรอทงจ าทงปรบ จ าคกไมเกน ๑ ปหนงปรบไมเกน ๒ หมนบาทหรอทงจ าทงปรบ

จ าหนายหรอมไวครอบครองเพอจ าหนายกญชาหรอยาเสพตดใหโทษในประเภท ๕ จ านวน ยาเสพตดไมถง ๑๐ กโลกรม กรณตามวรรคหนง ถามจ านวนยาเสพตดตงแต ๑๐ กโลกรมขนไป

มาตรา ๒๖ วรรคหนง, ๗๖/๑ วรรคหนง มาตรา ๗๖/๑ วรรคสอง

จ าคกตงแต ๒ ปถง ๑๐ ป หรอปรบตงแต ๔ หมนบาทถง ๒ แสนบาท หรอทงจ าทงปรบ จ าคกตงแต ๒ ปถง ๑๕ ปและปรบตงแต ๒ แสนบาท ถง ๑ ลาน ๕ แสนบาท

เสพกญชาหรอยาเสพตดใหโทษในประเภท ๕ ตามมาตรา ๙๒ วรรคหนง ถายาเสพตดทเสพเปนพชกระทอม

มาตรา ๕๗, ๙๒ วรรคหนง มาตรา ๙๒ วรรคสอง

จ าคกไมเกน ๑ ปหรอปรบไมเกน ๒ หมนบาทหรอทงจ าทงปรบ จ าคกไมเกน ๑ เดอน หรอปรบไมเกน ๒ พนบาท

๒๑๔

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

สรป พระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ กฎหมายเกยวกบการจราจรทางบก ก าหนดหนาทของผขบขยานพาหนะในถนน ซงผขบขยานพาหนะทกคนตองรและปฏบตตามสญญาณจราจรและเครองหมาย จราจรอยางเครงครดและผเดนเทากตองปฏบตตามกฎจราจรของคนเดนเทา ตามพระราชบญญตนไดบญญตเกยวกบเรอง ๑. บทนยามความหมายตามมาตรา ๔ เชน ค าวา “การจราจร” หมายความวา การใชทางของผขบข คนเดนเทา หรอคนทจง ข หรอไลตอนสตว หรอ“ทางเดนรถ” หมายความวา พนททท าไวส าหรบการเดนรถไมวาในระดบพนดน ใตหรอเหนอพนดน หรอ “รถ” หมายความวา ยานพาหนะทางบกทกชนด เวนแตรถไฟและรถราง หรอ “รถยนต” หมายความวา รถทมลอตงแตสามลอและเดนดวยก าลงเครองยนต ก าลงไฟฟาหรอพลงงานอน ยกเวนรถทเดนบนราง หรอ “รถจกรยานยนต” หมายความวา รถทเดนดวยก าลงเครองยนต ก าลงไฟฟา หรอพลงงานอน และมลอไมเกนสองลอ ถามพวงขางมลอเพมอกไมเกนหนงลอ เปนตน ๒. เนอหาของพระราชบญญต เชน ๒.๑ การใชรถ ไดแบงเปน ลกษณะของรถทใชในทาง การใชไฟหรอเสยงสญญาณของรถ และการบรรทก ๒.๒ สญญาณจราจรและเครองหมายจราจร ผขบขตองปฏบตตามสญญาณจราจรและเครองหมายจราจรทไดตดตงไว ๒.๓ การใชทางเดนรถ คอ การขบรถ การขบแซงและผานขนหนา การออกรถ การเลยวรถและการกลบรถ และการหยดรถและจอดรถ ๒.๔ ขอก าหนดเกยวกบความเรวของรถ ผขบขตองขบรถดวยความเรวตามทกฎหมายก าหนดไว ๒.๕ การขบรถผานทางรวมทางแยกหรอวงเวยน วธปฏบตเมอผขบขขบรถมาถงทางรวมทางแยกจะตองใหรถทางไหนผานไปกอน ๒.๖ อบตเหต ผขบรถหรอขหรอควบคมสตวในทางทกอใหเกดความเสยหายแกบคคลหรอทรพยสนของผอนไมวาจะเปนความผดของผขบขหรอผขหรอผควบคมสตวหรอไมกตาม ตองหยดรถหรอสตว และใหความชวยเหลอตามสมควรและพรอมแสดงตวและแจงเหตตอพนกงานเจาหนาททใกลเคยง ๒.๗ คนเดนเทา ก าหนดใหคนเดนเทาปฏบตใหถกตองตามกฎหมาย ๓. โทษตามพระราชบญญตน ซงไดก าหนดโทษปรบ ขอหาหรอฐานความผดไว เชน ขบขรถจกรยานยนตไมสวมหมวกนรภย ปรบไมเกน ๕๐๐ บาท หรอ ขบรถไมคาดเขมขดนรภย ปรบไมเกน ๕๐๐ บาท เปนตน พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ การจดท าประกนภยตามพระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ เปนการท าประกนภยภาคบงคบ ผทครอบครองรถตามกฎหมายฉบบนจะตองท าประกนภยทกคน หากฝาฝน

๒๑๕

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

จะมโทษปรบไมเกนหนงหมนบาท การคมครองบรษทประกนภยจะจายคาเสยหายเบองตนใหกบผประสบภยทเกดจากรถโดยจะจายคารกษาพยาบาลกรณบาดเจบตามทจายจรงไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท เสยชวตจะไดรบคาปลงศพและคาใชจายอนจ าเปนในการจดการศพ ๓๕,๐๐๐๐ บาท และถามคารกษาพยาบาลกอนเสยชวตจะไดรบ คารกษาพยาบาลไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท และคาปลงศพ ๓๕,๐๐๐ บาท กรณผประสบภยไมใชเปนผกระท าความผดบรษทประกนภยจะตองจายเพม ในกรณบาดเจบแตไมถงกบสญเสยอวยวะหรอทพพลภาพอยางถาวร จะไดรบเปนคารกษาพยาบาลและคาใชจายอนจ าเปนเกยวกบการรกษาพยาบาลตามความเปนจรงไมเกน ๕๐,๐๐๐ บาท ตอหนงคน กรณสญเสยอวยวะหรอทพพลภาพอยางถาวร บรษทจะจายเตมตามจ านวนเงนคมครองสงสด ๒๐๐,๐๐๐ บาท ตอหนงคน กรณเสยชวต บรษทจะจายเตมตามจ านวนเงนคมครองสงสด ๒๐๐,๐๐๐ บาท ตอหนงคน และกรณเขารบการรกษาในสถานพยาบาลในฐานะคนไขใน บรษทจะจายคาชดเชยรายวน วนละ ๒๐๐ บาท จ านวนรวมกนไมเกน ๒๐ วน กรณผประสบภยทเปนผขบขและเปนฝายผดเอง หรอไมมผใดรบผดตามกฎหมายตอผขบขทประสบภย ดงน ผประสบภยทเปนผขบขจะไดรบความคมครองไมเกนคาเสยหายเบองตน กลาวค อ หากบาดเจบจะไดรบคารกษาพยาบาลไมเกน ๑๕,๐๐๐ บาท หรอเสยชวตจะไดรบคาปลงศพจ านวน ๓๕,๐๐๐ บาท หรอเสยชวตภายหลงรกษาพยาบาลจะรบคาเสยหายเบองตนไมเกน ๕๐,๐๐๐ บาท กรณรถไมไดจดท าประกนภยตามกฎหมาย หรอไมอาจทราบไดวาความเสยหายเกดจากรถคนได เชน เกดอบตเหตแลวหลบหน หรอรถทไมตองจดใหมการประกนความเสยหายตามมาตรา ๘ ผประสบภยสามารถขอรบคาเสยหายเบองตนจากองทนเงนทดแทน ภายใน ๑๘๐ วนนบแตวนทมความเสยหายเกดขน พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ กฎหมายคมครองผบรโภค คอ กฎหมายทเกยวของกบการด ารงชวตของผคนในทกๆสงคม โดยจะเกยวของกบการใชสนคาและบรการ ซงการใชสนคาหรอบรการ จ าเปนตองมคณภาพอยางถกตอง และไดมาตรฐานตามทผผลตไดโฆษณาเอาไว หากผบรโภคไดรบความเดอดรอนหรอความเสยหายจากการใชสนคาและบรการ รฐในฐานะเปนผคมครองดแลผบรโภคจงมหนาทเขามาคมครองและแกปญหาเหลานน โดยเมอผบรโภคถกละเมดสทธหรอไมไดรบความเปนธรรมจากผประกอบธรกจเนองจากการใชสนคาหรอบรการ ผบรโภคยอมไดรบความคมครองตามกฎหมาย โดยผบรโภคสามารถรองทกขไดตอคณะกรรมการคมครองผบรโภค และพระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ เปนกฎหมายทใหอ านาจแกคณะกรรมการคมครองผบรโภคในการด าเนนคดแทนผบรโภค เพอฟองเรยกทรพยสนหรอคาเสยหายใหแกผบรโภคทถกละเมดสทธจากการใชสนคาและการรบบรการ โดยผบรโภคไมตองเสยคาใชจายใด ๆ ในการด าเนนคดแตอยางใด อกทงตามพระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ ไดก าหนดวธพจารณาคดขนเปนพเศษส าหรบคดผบรโภค โดยไมไดมการจดตงศาลขนใหมเพอพจารณาคดผบรโภคโดยเฉพาะ แตใหอยในอ านาจของศาลทพจารณาพพากษาคดแพงทวไป

๒๑๖

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ ปจจบนปญหายาเสพตดเสพตดไดแผขยายวงกวางไปทวทกหนทกแหงแพรกระจายอยางรวดเรวราวเกดโรคระบาด มการคดคนตวยาแปลกๆออกมาขายกนเกรอ กอใหเกดปญหาท สงผลกระทบตอสงคมทกดานโดยเฉพาะสงคมครอบครว มขาวการจบกม การปราบปราม ขาวเภทภยของยาเสพตดใหเหนตามสอตางๆ แตเหตใดยงปราบกยงมมากขน ทวความรนแรงขนทกท จงควรไดศกษาบทก าหนดโทษของกฎหมายยาเสพตด ซงกฎหมายยาเสพตดทไดมการแกไขลาสดคอ พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. 2545 กไดมการปรบปรงใหเหมาะสมกบปญหา โดยแกไขโทษในความผดเกยวกบการมไวในครอบครอง มไวในครอบครองเพอจ าหนาย และจ าหนายซงยาเสพตดใหโทษจ านวนเลกนอย ใหมโทษขนสงลดลงเพอใหบคคลซงตองหาวาเสพเขาสกระบวนการฟนฟสมรรถภาพ และยงเพมมาตรการในการปองกนและปราบปรามยาเสพตดใหโทษโดยใหมการคนโดยไมตองมหมายคน การใหอ านาจสงตรวจหรอทดสอบวาบคคลใดมยาเสพตดใหโทษอยในรางกายหรอไม เปนตน

๒๑๗

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

แบบฝกหดทายบทท ๗

๑. นกศกษาจงอธบายเหตผลของการประกาศใชพระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ ๒. จงอธบายวธปฏบตในการออกรถ เลยวรถและกลบรถตองท าประการใดบาง ๓. จงอธบายวธปฏบตในการขบรถผานทางรวมทางแยกหรอวงเวยนตองท าประการใดบาง ๔. กรณอบตเหตเกดขนจากรถ ผประสบภยจะไดรบคาเสยหายเบ องตนประการใดบาง

อธบาย ๕. กรณทรถไมไดท าประกนภยตามพระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕

ผเสยหายจะไดรบคาเสยหายประการใดบาง อธบาย ๖. เอกสารอะไรบางทตองเตรยมเพอยนขอรบคาเสยหายเบองตนผานโรงพยาบาลเมอความ

เสยหายเกดขนแกผประสบภย ๗. ผบรโภคควรปฏบตตวอยางไร เพอใหไดรบสทธในการคมครองตามพระราชบญญต

คมครองผบรโภคโดยสมบรณ ๘. พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.๒๕๒๒ ก าหนดใหมการคมครองผบรโภคกลกษณะ

อะไรบาง ๙. พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.๒๕๒๒ แบงยาเสพตดออกเปนกประเภทอะไรบาง ? ๑๐. หากนาย ก.กระท าความผด ฐานผลตเฮโรอนเพอจ าหนาย กฎหมายก าหนดโทษส าหรบ

ความผดฐานนไวอยางไร

๒๑๘

กฎหมายเกยวกบชวตประจ าวน

เอกสารอางองทายบทท ๗

ประทป อาววจตรกล, การด าเนนคดตามกฎหมายคมครองผบรโภค ฉบบ Concise.

กรงเทพฯ : เอเซยคท แพคพรนท, ๒๕๕๑ พระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ. ๒๕๒๒ พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ. ๒๕๓๕ พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ. ๒๕๒๒ พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ. ๒๕๕๑ พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ. ๒๕๒๒ ไพโรจน อาจรกษา, ค าอธบาย กฎหมายคมครองผบรโภค ฉบบชาวบาน. กรงเทพมหานคร :

วญญชน, ๒๕๔๓ ไพโรจน อาจรกษา, เคลด(ไม)ลบ ในการใชสทธฟองคดผบรโภค. พมพครงท ๑. กรงเทพมหานคร :

นตธรรม, ๒๕๕๑ วรวทย ฤทธทศ, คดยาเสพตดใหโทษ เฮโรอน ยาบา กญชา คดวตถออกฤทธ. พมพครงท ๓.

กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๕

๒๑๙

บรรณานกรม เกยรตขจร วจนะสวสด. ค าอธบายกฎหมายวธพจารณาความอาญา วาดวยการด าเนนคดในขนตอน

กอนการพจารณา. กรงเทพมหานคร : จรรชการพมพ, ๒๕๕๑ เกยรตขจร วจนะสวสด. ค าอธบายกฎหมายอาญา ภาค ๑. พมพครงท ๑๐(แกไชเพมเตม). กรงเทพมหานคร : พลสยามพรนตง(ประเทศไทย), ๒๕๕๑ โกเมศ ขวญเมอง และสทธกร ศกดแสง. การศกษาแนวใหม : ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป.

กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๙ คณต ณ นคร. กฎหมายวธพจารณาความอาญา. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : นตธรรม,

๒๕๔๐ คณต ณ นคร. กฎหมายอาญา ภาคทวไป. พมพครงท ๑. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๔ คนง ฤาไชย. กฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม ๑. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร

: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๓๘ จรรยา สงหสงบ. กฎหมายวาดวยสญญา. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ จตต ตงศภทย. กฎหมายอาญา ภาค ๑. กรงเทพมหานคร : เนตบณฑตยสภา, ๒๕๒๕ จฑามาศ นศารตน. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยทรพย. พมพครงท ๑๐. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘ เจรญชย อศวพรยอนนต. กฎหมายวธพจารณาความแพง ภาค ๓–๔. พมพครงท ๑. กรงเทพมหานคร : ส านกพมพบานานา สวท, ๒๕๕๕ ณรงค ใจหาญ. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม ๑. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ณรงค ใจหาญ. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม ๒. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ณฐวสส อศรางกร ณ อยธยา. ค าอธบายกฎหมายนตกรรมและสญญา. กรงเทพมหานคร

: สตรไพศาล , ๒๕๕๑ ดเรก ควรสมาคม. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๔. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ทวเกยรต มนะกนษฐ, กฎหมายเบองตนทางธรกจ. พมพครงท ๑๔, กรงเทพมหานคร

: ส านกพมพมหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๕๕ บญญต สชวะ. ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย. กรงเทพมหานคร : มลนธประมาณ ชนซอ, ๒๕๔๐ ประทป อาววจตรกล, การด าเนนคดตามกฎหมายคมครองผบรโภค ฉบบ Concise.

กรงเทพมหานคร : เอเซยคท แพคพรนท, ๒๕๕๑ ประมวลกฎหมายแพงและพาณชย ประมวลกฎหมายวธพจารณาความแพง ประมวลกฎหมายวธพจารณาความอาญา

๒๒๐

ประมวลกฎหมายอาญา ประสพสข บญเดช. หลกกฎหมายครอบครว. พมพครงท ๘. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ประสทธ จงวชต. ประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวยละเมด จดการงานนอกสงและ

ลาภมควรได. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๙ ประสทธ ปวาวฒนพานช. ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร

: มหาวทยาลยธรรมศาสตร, ๒๕๔๙ ปรญญา จตรการนทกจ. หลกกฎหมายวธพจารณาความอาญา เลม ๑. กรงเทพมหานคร : วญญชน,

๒๕๔๙ พระธรรมนญศาลยตธรรม พ.ศ.๒๕๔๓ พระราชบญญตคมครองผบรโภค พ.ศ.๒๕๒๒ พระราชบญญตคมครองผประสบภยจากรถ พ.ศ.๒๕๓๕ พระราชบญญตจราจรทางบก พ.ศ.๒๕๒๒ พระราชบญญตยาเสพตดใหโทษ พ.ศ.๒๕๒๒ พระราชบญญตวธพจารณาคดผบรโภค พ.ศ.๒๕๕๑ พวงผกา บญโสภาคย และประสาน บญโสภาคย. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยนตกรรมและ

สญญา.พมพครงท ๑๒. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘ ไพจตร บญญพนธ. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยลกษณะละเมด. พมพครงท ๑๒.

กรงเทพมหานคร : นตบรรณการ, ๒๕๕๑ ไพโรจน กมพสร. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ ครอบครว. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง. ๒๕๕๑ ไพโรจน วายภาพ. ค าอธบายระบบศาล และพระธรรมนญศาลยตธรรม. พมพครงท ๑๐.

กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๖ ไพโรจน อาจรกษา, ค าอธบาย กฎหมายคมครองผบรโภค ฉบบชาวบาน. กรงเทพมหานคร

: วญญชน, ๒๕๔๓ ไพโรจน อาจรกษา, เคลด(ไม)ลบ ในการใชสทธฟองคดผบรโภค. พมพครงท ๑. กรงเทพมหานคร

: นตธรรม, ๒๕๕๑ มานต จมปา(บรรณาธการ). ความรพนฐานเกยวกบกฎหมาย. กรงเทพมหานคร

: จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๙ ยงศกด เพชรนล, เอกสารประกอบการสอน รายวชากฎหมายกบชวตและสงคม.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยราชภฏธนบร รวนท ลละพฒนะ. ความรทวไปเกยวกบกฎหมาย.พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๖ รศฎา เอกบตร. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ วาดวยครอบครว.

พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ วรรณชย บญบ ารง. หลกและทฤษฎกฎหมายวธพจารณาความแพงเลม ๒. กรงเทพมหานคร

: วญญชน, ๒๕๕๔

๒๒๑

วรวทย ฤทธทศ, คดยาเสพตดใหโทษ เฮโรอน ยาบา กญชา คดวตถออกฤทธ. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๔๕

วาร นาสกล. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยครอบครว. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๘

วณฏฐา วนศร และฐตพร ลมแหลมทอง. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๙

วณฏฐา แสงสข. กฎหมายแพงและพาณชยวาดวยมรดก. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๗ วณฎฐา แสงสขและฐตพร ลมแหลมทอง. ความรเบองตนเกยวกบกฎหมายทวไป. กรงเทพมหานคร

: มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๙ วนย ล าเลศ. กฎหมายอาญา ๑. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๖ ศนนทกรณ (จ าป) โสตถพนธ. ค าอธบายกฎหมายลกษณะละเมด จดการงานนอกสง และ

ลาภมควรได. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๐ ศนนทกรณ(จ าป) โสตถพนธ. ค าอธบายนตกรรม-สญญา. พมพครงท ๑๓. กรงเทพมหานคร

: วญญชน, ๒๕๕๑ ศกด สนองชาต. ค าอธบายยอประมวลกฎหมายแพงและพาณชยวาดวย ละเมดและความรบผด

ทางละเมดตามพระราชบญญตความรบผดทางละเมดของเจาหนาท พ.ศ. ๒๕๓๙. กรงเทพมหานคร : นตบรรณาการ, ๒๕๕๑

สมยศ เชอไทย. ค าอธบายกฎหมายแพง : หลกทวไป. พมพครงท ๑๕. กรงเทพมหานคร : วญญชน, ๒๕๕๑

สราวธ ปตยาศกด. ค าอธบายกฎหมายลกษณะทรพย. กรงเทพมหานคร : นตธรรม. ๒๕๕๑ สหส สงหวรยะ. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๕ ครอบครว.

กรงเทพมหานคร : นตบรรณการ, ๒๕๕๑ สภาพ สารพมพ. ค าบรรยายกฎหมายแพงและพาณชย วาดวยมรดก. พมพครงท ๒. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๔๕ สษม ศภนตย. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชยละเมด. พมพครงท ๖. กรงเทพมหานคร

: นตบรรณาการ, ๒๕๕๐ อมพร ณ ตะกวทง. ค าอธบายประมวลกฎหมายแพงและพาณชย บรรพ ๖ วาดวย มรดก.

กรงเทพมหานคร : นตบรรณการ, ๒๕๕๐ เอกสารการสอนชดวชากฎหมายแพง ๑ หนวยท ๑-๘. พมพครงท ๑๙. กรงเทพมหานคร

: มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๐ เอกสารการสอนชดวชากฎหมายวาดวยทรพยสน หนวยท ๑ – ๘. พมพครงท ๕.

กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๕๐ เอกสารการสอนชดวชากฎหมายอาญา ๑ : ภาคบทบญญตทวไป หนวยท ๓. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๖

๒๒๒

คณะผจดท า

วาท ร.ต. พทยา มณรตน วฒการศกษา นตศาสตรมหาบณฑต นตศาสตรบณฑต ต าแหนง รองคณบดส านกวชากฎหมาย อาจารยสรชย อฬารวงศ วฒการศกษา นตศาสตรมหาบณฑต นตศาสตรบณฑต ต าแหนง อาจารยประจ าส านกวชากฎหมาย อาจารยพชรวรรณ ข าตม วฒการศกษา นตศาสตรมหาบณฑต เนตบณฑตไทย นตศาสตรบณฑต ต าแหนง อาจารยประจ าส านกวชากฎหมาย