1Deerli gen Birikim Okuyucular,

Yayn hayatna baladmz gnden bugne tam tamna 17 yl geti. Bir insan mrne gre 17 yl ok ksa bir sre gibi gzkebilir. Ama Trkiyede basn-yayn dnyasna bakldnda zellikle dergilerin mrnn ok fazla olmad g-rlecektir. Bir de bu 17 yln getii Trkiye gn-demine baktmzda ok etrefilli ve kark bir dnem olduunu gryoruz. zellikle dergimizin yayn hayatna balad 1998 yl ubat ay Refah-yol Hkmetinin ykld ve Mslmanlarn adeta cadav benzeri operasyonlara, takiplere, bask-lara, tehditlere maruz kald bir dnemdi. Ama biz Gen Birikim olarak Mslmanlara kar yap-lan bu dayatma ve tehditlere kulak asmadk ve inancmzn bir gerei olarak sizlere slamn me-sajn iletmeye devam ettik. Gen Birikim Dergisi o yllarda adna uygun bir ekilde gen bir kadro tarafndan karlmakta idi. zellikle mam-Hatip Lisesinde okuyan bu kadro, dergileri de bizzat okullarda datmaya alyor ve onlar da bu faa-liyetleri nedeniyle okullarda daha hayatlarnn bu erken alarnda baskyla karlayorlard. Elbette o neslin, inanlar urunda, davalar urunda kar-latklar bu basklar sayesinde imanlar daha da salamlat. Zor koullarda elde edilen kazanmlar ok daha deerlidir ve onun kymeti her zaman bilinir.

Zaman iinde dergimiz de belirli aamalar-dan geti. Yazar kadrosu elbette yine genlerden olumakla birlikte daha deneyimli ve tecrbeli ya-zarlarmz da sizlerle beraber olmaktadr. Gelien teknolojiye Gen Birikim olarak bizler de uyma-ya altk ve sizlere internet ortamnda da ula-maya alyoruz. Buradan, dergide yaynlanm

yazlarmza, dergimizin eski saylarna, hem de gncel dier alnt yazlara ve haberlere ulama imknmz bulunmakta. nallah Rabbimiz nasib ederse sizlerle nice yllar birlikte olacaz.

Dergimizin kt yllardaki Trkiye ortamn-dan ksaca bahsettik. Elbette bugn geleneksel slam yaama noktasnda ok fazla bir sknt yok. Ama slam hayata hakim mi? Elbette hayr. Allahtan baka ilah ve rabbn yani tek bir yaratc, tek bir hkmedici, tek bir helal ve haram koyucu olarak Allahn (c.c.) kabul edilmedii mddete bize durmak haramdr. Rabbimiz bize emretti: KALK VE YORUL

Dnyada ise iler slam ve Mslmanlar iin daha da kark, daha da problemli hale geldi. Bunda Bat ve ABDnin parma ve pay var. Ama maalesef Mslmanlarn da ciddi bir pay var bu durumdan. Mslmanlarn mmet uuru ieri-sinde, vahdet ierisinde hareket etmekten ba-ka areleri yok. Aksi halde akan kanlarn, ekilen zulmlerin hesabn Allaha (c.c.) veremeyiz. Ali eriatinin u duasna ne kadar da ihtiyacmz var:

Ey zayf braklmlarn Rabbi!

Sen yeryznn zavalllarn, mahkm ve za-yf ynlarn ve hayattan yoksun braklanlar ki onlar, kle arayan azgnlarn; an karanlk zul-mnn; kin ve nefret cehenneminin tarihteki kur-banlarnn devamdrlar ve her zamankinden daha ok zulme ve baskya maruz kalmlardr insan-larn nderliine eritireceini ve onlar dnyaya varis klacan irade etmisin. te imdi zama-n gelmitir. Yeryznn lanetlileri senin vaadi-ni gzlemekte ve beklemektedir. Allaha emanet olun.

Gen Birikimden...

Yl: 18 Say: 189

Sahibi veSorumlu Yaz leri Mdrbrahim Hakk Toprak

Genel YaynYnetmeniAli Kaar

Yazma Adresilkiz Sokak No: 22/BShhiye - ANKARA

Yayn TrYerel, Sreli

Ynetim Yerilkiz Sokak No: 22/BShhiye - ANKARATel : (0312) 229 67 18Fax: (0312) 229 67 19

Dizgi & TasarmGen Birikim

BaskSistem OfsetStrazburg Cd. No: 31/17Shhiye - ANKARATel: (0312) 229 18 81

Bask Tarihi: 16.02.2015

web : http://www.gencbirikim.nete-mail : gencbirikimdergisi@gmail.com

Abone artlar:Yurtii abonelik iin 1 yllk abonelik creti olan 50 TLyi Yurt d abonelik iin 1 yllk abonelik creti olan 75 TLyi HAYRETTN BCAN - IBAN NO:TR36 0006 7010 0000 0069 4054 72 veya ADNAN BOZAN - IBAN NO:TR60 0020 3000 0075 4150 0000 02 nolu hesaba veya Ramazan DEMRHAN 6157119 nolu posta eki hesabna yatrmanz ve Posta eki alnd belgesinin fotokopisini ve adresinizi lkiz Sokak No: 22/B Shhiye /ANKARA adresine gndermeniz yeterlidir.

GEN BRKM

2

Bu saymzda...

Souk Sava Sonras Halimiz Sleyman ARSLANTA

10

skilipli Atf Hoca ve stikll Mahkemeleri Ali KAAR

3

Postmodern Entrikalar Hayriye BCAN

13

YzlemeErdal BAYRAKTAR

16

stimdd, Tevessl ve Rabta Konularnda Doru Tavr - IIIMuhammed MAMOLU

19

Liderin Cemaat zerindeki Etkisi ve Fonksiyonu dris KERMOLU

26

Sorularla Gelmiti Sor Yaynclk OkurlarnaFatih PALA

31

Yeni Dnya Dzenine mann artlarMustafa GLDAI

34

Kuran- Kerimi Ne Kadar Okuyoruz?Yusuf AKAY

38

skilipli Atf Hoca Paneli Ankarada YapldGen Birikim

41

Dnyevleme Paneli Ankarada YapldGen Birikim

43

Dnyevleme Nedir?Yasemin DLSZ

44

Modernleme ve Dnyevleme Tehlikesine Ne Kadar Yaknz?Sakine TOPRAK

50

Dnyevlemeden Korunmak in Mslmann Bak As Nasl OlmalNasl Gelitirilmeli? / Fehime YEN

53

Mslman Gence tler Mehmet ADIGZEL

57

Nbvvet Kervan: Hz. dem (as) Soner ARSLAN

59

Bir Karncann Cesedine Aladm Mehmet ADIGZEL

64

UBAT 2015 / Say 189

3

skilipli Atf Hoca, 1876da skilipin Topha-ne kynde domutur. lk eitimini k-yndeki medreseden alan Atf Hoca, daha sonra skilipin tannm limlerinden Abdullah Efendiden fkh ve tefsir dersleri almtr. Aile-sinin itirazlarna ramen stanbula giderek ilim tahsilini devam ettirmek istemitir. stanbulda, Fatih Camii medresesinde ders gren Atf Hoca 1902de girdii ruus snavn1 vererek stanbul mderrisliine hak kazanmtr. Fatih medrese-sinde mderris olarak ders verirken ayn zaman-da Darulfnuna2 devam etmitir. Darulfnunun lahiyat blmnden 1905de mezun olan Atf Hoca stanbul Kabata Lisesine Arapa retme-ni olarak atanmtr.

Beyanl hak, Sebilrread gibi dergilerde makaleler yazan Atf Hoca, ttihatlarla yldz hi barmad iin, 31 Mart olayndan bir haf-ta nce yazd bir yaz nedeniyle tutuklanmtr. Fakat mahkemede susuz bulunmu ve serbest braklmtr.

Mebus seilmesi ttihatlar tarafndan engel-lenen Atf Hoca, Mahmut evket Paann ld-rlmesinde rol olduu gerekesiyle ttihatlar tarafndan sulanarak Divan- Harbte yarglan-m, sulu bulunarak nce Sinopa, daha sonra orum-Sungurlu oradan da Boazlayana srg-ne gnderilmitir. Srgnde iken halka vaaz ve

1 Medrese renimini bitirip snav baaranlara verilen diploma.

2 Darulfnun, Dar (ev) ve fnun (fenler) szcklerinden tretilmi, niversite anlamnda kullanlan bir szcktr. Ayn zamanda 1900 ylnda Avrupa niversiteleri tarznda kurulan Darlfnun- ahane veya stanbul Darlfnununu ifade eder. Bu kurum 1 Austos 1933 reformuyla stanbul niversitesine dntrlmtr.

talebelere ders vermesi yasaklanmtr.3

skilipli Atf Hoca Mondros mtarekesine ilk tepkiyi koyanlardan birisidir. Ayrca 19 Ocak 1919da Mustafa Sabri, Bedizzaman Molla Said Efendi, Ermenekli Saffet Efendi gibi arkadalar ile beraber Mderrisler Cemiyetini (profesrler der-nei) kurmu ve ikinci bakanlna getirilmitir. Bu cemiyet mderrislerin haklarn korumak ve aralarnda dayanmay salamak zere kurul-mutur. Daha sonra cemiyet ald bir karar gerei ismini Tel-i-i slama (slam yceltme) evirmi ve halka almtr. Mustafa Sabri Beyin eyhl-slam olmas zerine cemiyetin bakanlna geti-rilmitir. zmirin igali zerine Tel-i-i slam cemi-yeti bir protesto beyannamesi neretmitir.4

zmirin igal edilmesine kar ilk beyanname hazrlayan cemiyet, Tel-i slam Cemiyetidir. Bu beyannamede igalciler eletirilmi, yurdun her sathnda mcadele edilmesi iin ar yaplmtr. Cemiyet kurtulu olarak halifeye bal kalmay, halifelii kurtarmay esas almtr. nk halife-lik cemiyete gre slam ve Mslmanlar temsil eden bir makamd. Halifeliin igal kuvvetlerinin hkimiyetine gemesi Mslmanlar iin bir fela-ket olurdu, bu nedenle igalcilere kar Msl-manlar halifelik emsiyesi altnda tek vcut ol-malydlar.

3 http://www.dunyabulteni.net/tarih-dosyasi/195813/iski-lipli-atif-hoca-kimdir; ayrca bkz; skilipli Atf Hoca, Blent Gkgz, Bahadr Kurbanolu, Ekin Yaynlar, Ocak 2013, s-tanbul, s.142

4 http://www.tefekkurdergisi.com/Yazi-Sapka_inkilabina_Kurban_Edilen_Alim_iSKiLiPLi_ATiF_HOCA-137164.html Ay-rca bkz; t Gkgz, Kurbanolu, age. s.142

skilipli Atf Hoca vestikll Mahkemeleri

Ali KAARkacarali@hotmail.com

GEN BRKM

4

Mcadele kimlii yannda lim bir zatt Atf Hoca. Toplumun iinde bulunduu durumu ve emperyal kfr glerinin halk zerindeki bas-ksn grmekte ve zlmekteydi. Bu baskya ramen, halkta (zellikle de belirli bir kesimde), bu basky yapan emperyal glere bir zenti, bir imrenmenin balamasn da hayret ve endi-eyle karlamaktayd. bn Haldunun maluplar galipleri taklid ederler sz ne yazk ki- birebir gereklemekteydi. Bunu engellemek iin rp-np durmutu Atf Hoca. Toplumu bilgilendirmek amacyla on yl ierisinde elli eser ile bir k-tphane oluturmay hedeflemiti. 1923de de Tesettr- eri (dini rtnme) adl eseri ka-leme almtr. Hakkaklarda (kapal ar civarn-da bir sokak) dkkn amt. 1924 ilkbaharnda Din-i slamda Men-i Mskirat (slamda ki Yasa) adl eserini neretmiti. Bu kitaplarla bir-likte yazd kitaplarn says 9a ulamt.5

Atf Hoca, 12 Temmuz 1924de Frenk Mu-kallitlii ve apka adl otuz iki sayfalk risale-sinden bin adet bastrmtr. Maarif Vekleti (MEB)nin onay ile baslan bu kitab Anadolunun hemen tm blgelerinde nfuzlu erafa ve kitap-lara ulatrmtr.6 Dikkat edilirse, bu eser de devrinin idaresini rahatsz edecek cinstendir ve bu nedenle de devam etmesine meydan verilme-mitir. Atf Hocann hedef tahtasna oturtulmas iin bu kitaplar bulunmaz bir vesile tekil etmitir.

zellikle de 12 Temmuz 1924de nerettii Frenk Mukallitlii ve apka kitab kr krne Avrupa taklitiliini/Batllamay eletiren bir eser olduu iin mevcut rejimi daha ok rahatsz etmekteydi. Nitekim merhum ehid Atf Hoca bu eserinde; Avrupann ilim ve fennini almann caiz, hatta lzumlu bulunup ama bizde yaplann ise daha ok uursuz bir bat taklitilii olduunu, klk kyafette onlara benzemenin aslnda ruhta-ki bir bozulua alamet veya onun bedene akset-mesine sebebiyet vereceini, bunun ise mstakil (bamsz) bir ahsiyet ina eden slam dnce-sine zt dtn, Resul-i Ekremin Ebu Davud gibi snen kitaplarnda geen Bir kavme benze-meye alan onlardandr hadis-i erifi nda izah etmeye alyor ve u hkm veriyordu:

Bir Mslman iar (simge) ve alamet-i kfr addolunan (saylan) bir eyi zaruretsiz giymek ve taknmak suretiyle gayr-i Mslimleri (Mslman olmayanlar) taklit etmesi ve kendini onlara ben-zetmesi eran (dinen) memndur (yasaktr.)7

5 Gkgz, Kurbanolu, age. s.143

6 Gkgz, Kurbanolu, age. s.143

7 https://iskilipliatifhoca.wordpress.com/frenk-mukallitligi-ve-sapka/

SKLPL ATIF HOCA VATAN HAN MYD?

Kemalistler yaptklar katliamlar masum gs-termek iin eitli yalan ve iftiralara bavurarak tarihi olaylar ters yz ederek arptmaktadrlar. in ilgin yan ise Kemalistlerin bugn de bu ya-lan ve iftiralar devam ettirmeleridir. Ancak sevin-dirici durum ise, bu yalan ve iftiralara, gerekleri ters yz eden resmi tarihe kendilerinden baka halktan ok kimsenin inanmamasdr. Halen, her ey ak seik olmasna ramen merhum ehid skilipli Atf Hocaya da byle yalan ve iftiralarla saldrmak suretiyle halk nezdinde itibarszla-trmaya gayret gstermektedirler. Ama nafile! nk gne balkla svanmaz. ehid Atf Hoca, halk tarafndan tanndka, itibar da buna paralel olarak gittike artmaktadr.

Peki, neydi Atf Hocaya atlan iftira? Gya e-hid Atf Hoca, Yunan etelerine yardm etmektey-mi. Frenk Mukallitliini yani batla/batya ben-zemeye kar kan bir limin, Yunan kfirlerine yardm etmesi mmkn m? Bunlarn bu iftirala-rn, sadece Atf Hocann yazd Frenk Mukallitli-i ve apka adl kitab bile rtmeye ve tarihin plne atmaya yeter ve artar bile! Bu iftiralar atanlar dnp kendilerine ve igalci ngiliz g-lerle kurduklar gizli kirli ilikilere baksnlar. Gya ngiliz igalci gleri Anadoluda gelimekte olan halkn mcadelesinden rahatszlar ve bu mca-deleye halkn desteini engellemek iin bir fet-va yaynlatmak istiyorlar. Konuyla ilgili olarak o tarihlerde stanbulda Sebilrread Mecmuasn kartan Eref Edip Bey yle diyor;

eyhlislm, Haydarzde brahim Efendi idi. Anadoludaki harekta taraftar idi. ngilizler, Hkmeti tazyik ederek (bask yaparak) fetva istiyorlard. eyhlislm bu fetvay vermeyerek grevinden ayrld. Yerine Drrizde Abdullah Efendi geti. () eyhlislm, istenen bu fet-valar, igal kuvvetlerinin haddi am zulm ve basklar altnda verdi diyordu. Zira maksat, s-tanbul hkmetini ve Padiah Milli Mcadeleye karym gibi gstermek ve halkn gznden drmekti. ayet ngilizler M. Kemali ldrmek isteselerdi, ordularn Ankaraya gnderirler ve i isyanlar bile bastrmakta zorland iin cephe-deki erkez Ethemi yardma aran M. Kemali kolaylkla ldrebilirlerdi.8

skilipli Atf iin baz Kemalist tarihiler ve ilahiyatlar, apkaya muhalefetten deil, vatan haini olduu iin idam edilmitir demektedirler.

8 http://belgelerlegercektarih.com/tag/durrizade-fetvasi/

UBAT 2015 / Say 189

5

apka kanununa muhalefet olaylar ktnda bu isyanlarn tetikisi olduu sulamasyla Frenk Mukallitlii isimli kitaplar gndermek suretiyle hem de Tel-i slam Cemiyetinin Milli Mcadeleci-lerle ilgili beyannamesinin Yunan uaklarnca 60 bin adet Anadoluya datlmas yznden hak-knda soruturma ald iddialar sz konusu. Giresunda yarglanan skilipli Atf beraat ediyor. Ancak Ankaradaki stiklal Mahkemelerinde yar-glanmaya devam ediyor. Ankarada yarglanma-ya devam etmesinin sebebi herhalde birilerinin skiliplinin nemini kavrayamamas olarak gs-teriliyor. stiklal Mahkemeleri plansz adm atan kurulular deildir.9

Tel-i slam Cemiyetiyle ilgili hususa gelince, Tel-i slam cemiyetinin bakan skilipli Atftr. Damat Ferit Paa hkmeti milli mcadeleyi y-rten kadro hakknda ktleyici bir fetva yayn-latmak istiyor. Halk zerinde etkili olsun diye. O zamanki eyhlislam Drrizade bir fetva ya-ynlyor.10 Fakat o beyannameler istenilen etkiyi yapmyor. Bunun iin ngilizler ve Damat Ferit Paa Hkmeti bir yol aryor. Halk zerinde etkisi olan, siyasete bulamam bir ilmi heyetin bulun-mas gerektiini sylyorlar. Bu da Tel-i slam Cemiyeti. Tel-i slam Cemiyetinin kurulu amac retim grevlileri cemiyeti olmas. lk kurulu amac mderrislerin haklarn savunmak. Bura-dan anladmz kadaryla skilipli Atf tilaflarn da adam deil.11

Tahirul-Mevlevi stiklal Mahkemeleri isimli hatratnda iin gereini tafsilatyla anlatr. Buna gre eyhlislam Mustafa Sabri Efendinin stan-bul Hkmetinin basksyla vcuda getirdii bir bildiriydi bu. stelik Cemiyet adna hazrlanan bu bildiri Cemiyetin dare Heyetinin bilgisi dnday-d. Mustafa Sabri Efendi, Atf Hocadan bildirinin cemiyetin mhr ile mhrlenmesini istemiti. Atf Hoca da dare Heyetine danmadan byle bir eyi yapamayaca cevabn vermiti. Cemi-yetin dare Heyetinden Tahirul-Mevlevi ile bir-likte Mustafa Sabri Efendinin yanna kan Atf Hoca, Biz buna raz olmayacaz. nk Tel-i slam siyasi deil ilmi ve dini bir cemiyettir. Biz hkmetin iine karmayacamz gibi hkmet

9 http://www.haksozhaber.net/bartinda-istiklal-mahkeme-leri -konusuldu-27401h.htm

10 Mehmet Rifat Brekinin eyhlislam Drrizade Abdul-lah Efendinin fetvasna karlk 153 Mft ile birlikte An-kara fetvasn hazrlayp ilan etmitir. Yaynlanan bu fetva, Drrizadenin yaynlad fetvay Anadolu halk nezdinde et-kisiz hale getirmitir.

11 http://www.haksozhaber.net/bartinda-istiklal-mahkeme-leri -konusuldu-27401h.htm

de bizi kartrmasn demilerdi. Konu Cemiyetin toplantsnda da gndeme gelmiti.

Hkmet taraftarlar itirazlara ramen bildi-rinin Anadoluya gnderileceini sylediklerinde Atf hoca ve arkadalarndan gazetelerde tekzip ederiz cevab almlard.

Bu szlere Hkmet taraftarlar Edemezsi-nin, Matbuat Mdrlne emir verilmitir diye-rek karlk vermilerdi. Atf Hoca ve arkadalar bunun zerine toplant knda itirazlarn ifa-hen ilan edeceklerini sylemilerdi. Sonunda be ye kabul, be ye de hayr cevab vermi-ti. Reis Atf Hocann da hayr oyu vermesiyle birlikte bu bildirinin yok hkmnde saylmasna ekseriyetin gr ile karar verilmiti.12

Bylece beyanname mhrlenemiyor. Ancak eyhlislam Mustafa Sabrinin damad Zeki Bey siz isteseniz de istemeseniz de bu beyanname ya-ynlanacak diyerek hem cemiyet yelerini bu i vatan hainliine kadar varr diyerek tehdit ediyor; hem de karar kdam gazetesinde yaynlatyor.

Bu beyanname olayndan sonra skilipli Atf Hoca milli mcadeleye destek veren Vakit Ga-zetesinde bir tekzibname yaynlatyor. Ardndan hem skilipli cemiyetle ilikisini kesiyor hem de arkada Tahirul Mevlevi bu olayn ardndan Zi-raat Vekletindeki grevinden uzaklatrlyor. Yani ikisi de bedel dyorlar. Ancak yllar sonra stiklal mahkemelerinde bu konu nlerine gelive-riyor. Heyet skilipliye inanmadn ifade ediyor. Beyannameyi kendisini ileride salama almak iin yaynlattn iddia ediyor. Tabii ki Tel-i s-lam ve skilipli Atf zerinden yaplan btn yalan yaktrmalarn hibir delili yok. Ancak tam tersi var. Cemiyet ilk defa Yunan igalini knayan ce-miyettir.13

te bugn de kimi Kemalist yazar ve izerle-rin merhum ehid Atf Hocaya attklar iftira yu-karda anlatlan iftiradr. Hukuksuzluklarn, zu-lmlerini ve katliamlarn gizlemek iin amur at tutmazsa izi kalr mantyla sulamalarna utan-madan bugn de devam ediyorlar, ama gne balkla svanmaz. Ne derlerse desinler, yalan ve iftiradan ibaret olan bu saldrlar halk nezdinde itibar grmemektedir. Bu yalan ve iftiralarla, ne Atf Hoca, ne Ali kr Bey, ne eyh Said ve ne de dier ehidlerin sevgilerini bu milletin gnln-de silemeyeceklerdir.

12 http://www.yenisafak.com.tr/yazarlar/abdullahmuradog-lu/atif-hocayi-neden-astilar-30068

13 http://www.haksozhaber.net/bartinda-istiklal-mahkeme-leri -konusuldu-27401h.htm

GEN BRKM

6

ATIF HOCANIN YARGILANMAGEREKES

Atf Hoca, 1923 ylnda Tesettr- eri (dini rtnme), 1924de ise Din-i slamda Men-i Mskirat (slamda ki Yasa) ile Frenk Mukal-litlii ve apka isimli eserleri yazmtr. Dikkat edilirse, bu eser de devrinin idaresini rahat-sz edecek trden eserlerdir. Atf hoca 12 Tem-muz 1924de Frenk mukallitlii ve apka kitab-n apkaya dair kanunun kabulnden bir buuk sene evvel yazmtr. Bu kitab yazdktan son-ra da dier kitaplarnda olduu gibi neretme-den nce onu da Maarif vekletine (Milli Eitim Bakanlna) gndermi ve sadece izin almam ayn zamanda takdir ve tebrik de almtr.

1924 yl Kemalist kadronun btnyle gc eline geirdii yldr. Nitekim bu ylda 3 Martta Hilafet kaldrlm, medreseler kapatlm, Tev-hidi Tedrisat Kanunu karlm, Evkaf ve eri Vekletleri kapatlm ve 1921 anayasas dei-tirilmitir. Takrir-i Skn Kanunu ve bu kanuna dayal olarak yeni rejimi korumak ve muhalifleri de etkisiz hale getirmek iin stiklal Mahkemeleri 1924de kurulmutur. Bu mahkemeler, kinci D-nem stiklal Mahkemeleridir. Artk Mustafa Ke-mal kinci Dnem stiklal Mahkemeleri ile daha rahat hareket etmeye balamtr. nk yapa-ca reformlara kar kanlar susturmak iin bu mahkemeleri rahatlkla kullanabilecekti ve nite-kim de kullanmtr.

Mustafa Kemal apka reformu (!) konusun-da ilk adm Kastamonuda atmtr. 24 Austos 1925 gn Kastamonuya geldiinde, kendisini karlayan kalabal Panama tr bir apkayla selamlam ve burada yapt konumada;

Efendiler, uygar ve milletleraras kyafet bi-zim iin, ok cevherli milletimiz iin layk bir k-yafettir. Onu giyeceiz.

Ayakta iskarpin veya fotin, bacakta pantolon, yelek, gmlek, kravat, yakalk, ceket ve tabiaty-la bunlar tamamlamak zere bata siper-i emsli serpu.

Bu serpuun adna apka denir.

Redingot gibi, bonjur gibi, simokin gibi ite apkamz!

sterseniz bildireyim ki: Bu kadar yksek ve nemli sonuca varmak iin gerekirse baz kur-banlar da verelim!..14

14 Mehmet Slay, skilipli Atf Hoca, Dn Yaynclk, 4. Bsk. 2014 stanbul, s.61

Bu konumay 2 Eyllde Hkmetin ald 2413 sayl karar izledi. Buna gre devlet me-murlar artk Bat tarz apka giyeceklerdi ve bu karar ahali iin sadece tevik edici bir nitelik ta-yacakt. apka giymeyi btn ahaliye emreden kanun 25 Kasm 1925de karld. apka ktisas Hakknda Kanun ismini tayan bu kanuna gre, Trkiye halknn da umumi serpuu apka olup buna mnafi bir itiyadn devamn hkmet men edecekti (671 sayl kanun).15 Bundan be gn sonra 30 Kasmda karlan 677 sayl Kanunla tekke ve zaviyeler de kapatld.16

stanbulda apka Kanunu kar kmaz Ha-li Kprsnn iki ba ile anayol kavaklarna yerletirilen polisler, fesleri ve feslileri toplamaya baladlar. Hamallar feslerini toplayarak Boaza attlar. Ankarada Kzlay da fes toplama kampan-yasna girierek toplad fesleri yoksullara terlik yaptrd. Fes giymekte srar edenler cezalandrld ya da hapse atld. Hatta pazara gelen kyllerin fesleri kafalarndan ekilip alnd.17

apka Kanununun kmasyla birlikte Erzu-rum, Rize, Sivas, Mara, Giresun, Krehir, Kayse-ri, Tokat, Amasya, Samsun, Trabzon, Gmhane ve daha birok yerde sert direniler yaanmtr. Hepsi de ok iddetli, hatta vahim bir ekilde bas-trlmtr. Hlbuki apka devrimine direnmenin cezas, kanuna gre, aya kadar hafif hapisti. Ama o dnemde apka, stiklal Mahkemelerinin en nemli maddesi haline getirilmiti.

lkenin bir kurua bile18 muhta olduu bir dnemde Avrupal apka imalatlarnn altn bir

15 apkadan baka bir balk giymenin itiyat haline gelmesi ise, Ceza Kanununun 526nc maddesinin ancak 1939daki tadilinde aya kadar hapis cezasyla meyyidelendirilmitir. Mete Tunay, TCNde Tek Parti Dneminin Kurulmas (1923-1931), Cem Yaynlar, 3. Basm 1992, stanbul, s.151

16 Ahmet Turan Alkan, stiklal Mahkemeleri ve Sivasta ap-ka nklab Durumalar, tken Yaynlar, 1. Basm 2011, stanbul, s.70-71

17 http://arsiv.taraf.com.tr/yazilar/ayse-hur/bu-serpusun-ismi-sapkadir/13986/

18 apka dolaysyla Beyolunda Hristiyan nfusa apka dikmekle geimini temin eden Yahudi ve Hristiyan apka-clar da bir anda zengin olmu, apka devrimi en ok onla-ra yaramt. imdilerin nl Vakkosunun eski sahipleri de apka devriminin zengin ettii gayr-i Mslimlerdendi. nk o gnlerin fiyatyla bir apka, bir aylk maaa bedeldir. lke-de apka ithalat yznden ciddi bir ekonomik kriz yaand. O dnemi yaayan Rza Nur yle syler: Ekonomik olarak mthi bir zarar. Milyonlarca lira darya akp gitti. Bundan da Yahudiler yararlandlar. talya ve Fransada mevcut yeni ve eski apkalar milyonla memlekete soktular. ki- Frank kymeti olan bu apkalar en aa on liraya (120 Frank) sa-tld. Bunlarn ou zmpara kd ile temizlenmi kullanl-m apkalard. ttp://www.milligazete.com.tr/koseyazisi/Sapka_takmayani_mezardan_cikartip_asarlar/22590#.VNnaFCyNCmw

UBAT 2015 / Say 189

7

hasat bitiklerini (s.150, dipnot: 34) anlatan Mete Tunay; Erzurumda, Rizede, Marata ve daha birok yerde halkn sokaklara dkld ve tepki gsterdiini belirtmektedir. Hatta Yurt dndaki Halide Edip (Advar) Hanm da, apka Kanununun bu dnemde giriilen devrimlerin ilki ve en gz alcs olmakla birlikte, ayn zamanda en beyhuda ve sathisi olduunu sylemekteydi. Ona gre, (devrimler arasnda en ciddi muhale-feti yaratan) bu yasaya sokaktaki adamn kar-tl, yasay yapanlardan gerekte ok daha batlyd.19

Halkn apka giymesini zorunlu klan kanunun yaynlanmas zerine Anadolunun eitli kentle-rinde bu Kanuna kar bir diren, bir tepki mey-dana gelmeye balamtr. Bu tepkilere ve bast-rlma ekline verilecek bir ka rnek bile Kemalist kadronun kendi halkna nasl dmanca davran-dn gstermesi asndan nemli ve anlamldr;

1. Rize: 15 Aralk 1925 gn biz zorla ap-ka giymek istemiyoruz, sarmz bize yeter! di-yerek Ulu Cami nnde toplanan halkn zerine jandarmalar ate ayorlar. Uyarya ramen da-lmayan kalabaln zerine gelii gzel alan ate sonucu 17 kii lyor. Baran-inleyen yara-llara kimse dokunamyor. 143 kii tutuklanyor.

Olaylar zerine dman zerine sefere kar-casna dnemin en byk harp gemisi olan Ha-midiye Kruvazr Rize sahillerine gelip demir att. Birinci Dnya Savanda ngilizlerin dvemedii Karadeniz sahillerini, millete zorla apka giydir-mek iin Hamidiye zrhls gmbr gmbr bom-balamaya balad. Hamidiye zrhls, sivil halkn ve yerleim alanlarnn ok olduu ve Ulu Caminin bulunduu Bataniye yamalarn dvyordu. Halk korkutulup sindirilmek isteniyordu. ()20

Sadece bir gn iinde yarglanan 143 kii-ye eitli cezalar verilmi ve 8 kii ise Ulu Cami nnde kurulan daraalarnda hemen idam edilmitir.

Rize Ulu Camii mam aban Hoca, namaz-dan sonra etrafta toplanan kalabala; Biz hk-metten akaid-i diniyyeye hizmetkrlk ve ballk isteriz. nanmayan inanmasn, fakat insanlara zulm edilmesin. Tek istediimiz sarmza, sa-kalmza ve cbbemize dokunulmasn.

apkay giyenler giysin ama giymeyenler hapse atlmasn!21

19 Tunay, age. s.151, dipnot:36

20 Slay, age.s.362

21 Slay, age. s.363

Necip Fazl Ksakrek, Son Devrin Din Maz-lumlar kitabnda Rizenin Gneysu ilesindeki katliamla ilgili unlar anlatyor; Gneysu nahi-yesi Sabit Tarakolu adnda gayet itibarl, ka-fas ilim ve kalbi vecd dolu bir viz halka hitap ve apkann din gznde mahiyetini izah etmekte Heyecan Camiden kan yn soluu karakolda alyor.

Karakolda onba halka Ben de sizdenim! diyor ve bandaki apkay yere alyor. Ne ha-zindir ki, stiklal Mahkemesi gelince direniileri tek tek haber veren ve kimi gsterdiyse aslma-sna sebep olan ve Mahkemece ltuflandrlan bu alaktr.

Gneysu ahalisi Rize istikametinde yrmeye koyuluyor. Yolda baz nasihatilerin tesiriyle ka-labalk zayflyorsa da civar kylerden baz katl-malarla yine dolgunca apta il merkezine varyor. Vali Hurit telgraf banda:

-Rize ayaklanmtr! Sratle tedbir!...

Hlbuki btn suu apka giymeyiz! demek-ten ibaret ve her trl fiili isyan davranndan ekingen kalabalk, ou seyirci ve kr krne katlm 80-100 kii

Ankara telta Bir zamanlarn kahraman Hamidiyesi imdi Rize nnde ve kahramanlk toplarn havaya ate etmekle gstermekte s-tiklal Mahkemesi de tezghn kurmu, dirhem kefesi yere mhl adalet terazisini dengelemekle megul

Sabit Hoca o gece mahkmlar uyandrm:

-Kalknz, abdest alnz, namaza duralm! Birka saat sonra Rabbimize kavuacaz! diye haykrmtr. Birka saat sonra Allaha kavua-caklarn bilenlerin bir mjde saadeti iinde kl-dklar namaz

Aslanlar deniz kenarnda, rastgele atldklar ukurlar iinde kumlua gmyorlar Yaknlar tarafndan cesetleri alnmasn diye de bala-rnda sngl nbeti bekletiliyor. 3-4 ay sonra gece kartlmak artyla, ailelerine, cesetleri al-mak msaadesi kyor.22

2. Erzurum: 1925 Kasm aynda Erzurumda halk, ifte minareli camii meydannda apka aleyhtar bir eylem yapm, bunun karl ola-rak asker kalabala ate etmi ve 15 kii vuru-larak ldrlm, biri kadn olmak zere 13 kii idam edilmi, 80 kii tutuklanmtr.

22 http://yahyaduzenli.blogspot.com.tr/2013/11/sapka dev-rimine-dogu-karadenizden.html

GEN BRKM

8

24 Kasmda Kayseride, 27 Kasmda Marata, 31 Aralkta Ankarada, 2 Ocakta orumda, 1 ubatta Giresunda halk protesto eylemleri ba-latmtr. Sonu yine ayndr. apka reformu/inklb (!) iin binlerce kii ldrlr, yzlerce kii aslr. On binlerce kii hapse atlr.

3. Erzincanda yaanan hadise ise tam bir insanlk aybdr. stiklal Mahkemesi, o tarihlerde apkaya kar kt iin Mevlev brahim Hak-k Efendiyi gyabnda idama mahkm etmitir. Fakat hoca efendi bulunamad iin bu idam gerekletirilememitir. Bir sabah namaz vakti brahim Efendi ruhunu Allahna teslim eder. o-cuklar babalarnn lm haberini stiklal Mahke-mesine bildirirler. Mahkeme tarafndan kye bir mfreze gnderilir. Mfreze bandaki yetkili bu durumu kabul etmez. Olmaz. Bu adam kanu-na kar geldi, onu mutlaka asmam lzm der. Bunun zerine kabir alr. ahitlerin huzurunda kanuna muhalefet etmek suundan ceset aslr sonra tekrar gmlr.23

Anadolunun eitli yerlerinde tepkiler mey-dana gelince, bu olaylarda etkili olduu gerekesi ile Frenk Mukallitlii ve apka kitab toplatlm ve yazar Atf Hoca hakknda inceleme balatl-mtr. Oysa Atf Hoca bu eseri apka kanunun-dan evvel yaynlamt. Kanunlarn ise gemie ynelik ilememesi (Makable amil) btn hukuk sistemlerinde en temel bir esast. Ancak bu, Ke-malist cunta iin nemli deildi. Nitekim Atf Hoca 7 Aralk 1925 gn, nce Polis Mdriyetine ge-tirilmi, bir hafta kaldktan sonra bir geminin am-barnda stanbuldan Giresuna gtrlp stiklal Mahkemesinde eseriyle sua azmettiren sfaty-la dier tutuklularla yzletirilmitir. Yaplan bu yzletirilmede Atf Hocann tannmad anla-lnca mahkemece braklma karar verilmitir.

Atf Hoca, Giresundan stiklal Mahkeme-si heyetiyle stanbula dnmtr. Atf Hoca o gnleri ei Zahide Hanma polis mdriyetinde yazp elden gnderdii bir mektupta yle anla-tyordu: Bugn Karadeniz vapuru ile stanbula getirildim. stiklal Mahkemesi heyeti de bizimle beraber stanbula geldi. Giresunda meydana gelen bir hadisede kitap dolaysyla beni alaka-dar zannetmiler. Bilahare ilgim olmad ortaya kt. Orada olan suizandan kurtuldum. nallah burada da kurtulurum da yaknda kavuuruz.24 Ancak Atf Hocann bu temennisi gerekleme-mi, Giresunda serbest braklm olmasna ra-

23 http://yenidunyadergisi.com/sapka-takmayani-mezardan -cikartip-asarlar/

24 Sadk Albayrak, eriat Yolunda Yryenler ve Srnenler, s.41

men evine deil tekrar Polis Mdriyetine gt-rlmtr. Bir hafta sonra Haydarpaa Garndan Ankara stiklal Mahkemesine havale edilmitir. Atf Hoca nc mevki bir kompartmann pen-ceresinde peinden hngr hngr alayan ei Zahideye diktii yal gzleriyle kle k-le kaybolmaktadr. Bu, Zahide Hanmin ei Atf Hocay dnya gzyle son gryd.25

Ankara stiklal Mahkeme reisi Kel Ali olarak bilinen Ali etinkayadr.26 Dier hkim ise gaze-teci Altemur Kln babas Kl Alidir. Bu ikisi de hukuku olmayp asker kkenli milletvekilleridir. Muhakemeyi, reis sfatyla Kel Ali adyla maruf Ali etinkaya yrtmekteydi. Kel Ali byk bir hmla hocaya dnerek: Sen apka aleyhinde bulunmu-sun! dedi. Hoca sakin ve vakur bir tavrla: Evet efendim. apka kanunu kmadan iki sene nce apkann bir Mslman kisvesi olmadna dair bir risale yazmtm dedi. Kel Ali: imdi ne yapyor-sun? diye sordu. Hoca : Kanunlara itaat ediyo-rum cevabn verdi. Bunun zerine Kel Ali hiddetle bararak: Sen bilmiyor musun ki apka da bezdir, fes de bezdir deyince hoca sknetle: Evet biliyo-rum, ancak heyet-i hkimin arkasndaki bayrakta bezdir, ltfen o bezi kaldrnz da yerine bir ngiliz bayra asnz karln verdi. Kel Ali hiddetlen-miti. Ne diyorsun? diye bard. Hoca: apka bir alamettir, adet ile alamet arasndaki fark d-nerek o risaleyi yazmtm. dedi. Bunun zeri-ne celse tatil olundu ve savunmasn yapmak iin mahkeme bir gn sonrasna ertelendi.27

Oysa Mahkeme yesi Kl Ali, daha nce ap-ka giyen bir gazeteciyi apka giydii iin nasl tartakladn evket Sreyya Aydemir, Suyu Arayan Adam adl eserinde yle anlatmaktadr; Henz apka devrimi yaplmamtr. Bir gazeteci bandan hasr bir apka ile mahkeme safhalarn takip etmektedir. Genci apkal gren mahkeme-nin hain yelerinden Kl Ali;

Nedir bu kepazelik? Bu apka da ne oluyor? Baban da m apka giyerdi? Anandan apkal m dodun? diye grler ve apkal gazetecinin k-na bir tekme koyarak onu merdivenlerden aa-ya yuvarlar.28

25 Slay, age.s.95,98

26 Ali etinkaya (Kel Ali), Anayasa Mahkeme yesi ve CHP eski milletvekili Emin Pakstn olu Osman Alifeyyaz Pakstn dedesidir. Osman Pakst, ei Ferda Pakstn Ergenekon da-vasnda yarglanmas dolaysyla oka gndeme gelmiti.

27 http://www.tefekkurdergisi.com/Yazi-Sapka_inkilabina_Kurban_Edilen_Alim_iSKiLiPLi_ATiF_HOCA-137164.html; ayrca bkz; Slay, age.s.107

28 http://www.milatgazetesi.com/seni-bir-daha-takkeyle-gorursem-bu-atla-cignerim/64109/#.VNnoOiyNCmw

UBAT 2015 / Say 189

9

2 ubat 1926 gn, mahkemede savc Necip Ali Bey iddianamesini ve ceza taleplerini okudu. skilipli Atf Hoca iin 3-10 senelik srgn ceza-s isteniyordu. Normalde, mahkemelerdeki bir anane olarak, hkimler savcnn isteinden faz-la ceza vermezler; ya aynsn ya da daha azn verirlerdi. Ama bu anane ertesi gn skilipli Atf Hoca iin deitirildi.

Atf hoca akamleyin savunmasn yazarken bir ara uykuya dalar. Bu olay Necip Fazl Ksak-rek yle anlatr.

Atf hocann uykusu uzun sryor. Tahir hoca mdafaasn yazmakta devam ederken, Atf hoca birden bire gzlerini ayor. Yznde harikulade derin ve ince bir tebessm. Tahirul-Mevlevnin gzleri hayretle alabildiince ak, 24 saat iine sacak byk kerameti imdiden sezmiti. Ne o hocam abucak uyanverdin? Uykuda mu-rad hsl oldu Yani? Yani beklediim rya-y grdm. Tahirl-Mevlev hayet ve dehetle soruyor: Ne grdn? Atf hoca yatanda do-rulmu ve mdafaasn karalad ktlar elinde bzmt. KNATIN FAHRni grdm; bana, yanma gelmek dururken ne diye mdafaa kara-lamakla urayorsun dedi.

kinci gn yaplan durumada, mahkeme ba-kan kel Ali mdafaasn isteyince:

Mdafaa etmeyi mucip bir gnahmz olma-d esasen ortaya kmtr. Binaenaleyh vicda-nnzn verecei hkme intizar ediyorum der. 3 ubat 1926da nihai duruma oldu ve Aliler-den mteekkil stiklal Mahkemesi tarihe kara bir leke olarak geen kararn vermitir;

Babaeski Mfts Ali Rza ile mderrislerden skilipli Atfn idamna

Atf Hoca o geceyi ibadetle geirdi. Erte-si gn idam edilecekti. Zira bu mahkemelerin temyizi yoktu. Bu gn karar veriliyor ertesi gn infaz ediliyordu. Atf Hoca 4 ubat 1926 Perem-be gn sabah namazn kld. Dua okuya oku-ya sehpann yanna gitti. Cellt tam ipi boynuna geirdii esnada infaz keyifle seyreden Kl Ali, Atf Hocann bana pis bir apkay geirmi, giy domuz! diye hakaretler yadrmt. Metin bir ekilde, dilinde dualarla idam sehpasna gelen Atf Hoca kelime-i ehadetle bu dnya defterinin kapsn kapyor ve yevme tbles serair (b-tn srlarn aa kaca gn) olarak Kuranda bildirilen dar- ahiretin zel bir bekleme salonu olan ehadet kapsn alyordu. skilipli Atif Hoca vakarla ve dudanda ayetlerle gittii idam seh-pasnda unu sylyordu: Zalim ve katillerle el-

bette maher gn hesaplaacaz Atf hoca ise onun yzne bakmadan kelime-i ehadet ge-tirerek ruhunu Rahmana teslim etmiti. dam, eski meclis binas yaknlarndaki Karaolan ar-snda gerekletirilmiti.

nce idamna sonra tanklarn dinlenmesine szyle tarihe geen zulm/terr mahkemeleri, elbette kendi iradeleriyle karar veren mahke-meler deildi. Nitekim ark stiklal Mahkemele-ri Bakan Mazhar Mfit Kansu, Ben vicdanm Ankaraya sattm. Bana as derlerse asarm, b-rak derlerse brakrm sz ile yedek ye Avni Doann Ankaradan ifreli mesajlar aldklarn; mahkemelerin siyasi iradeden bamsz olmad-n, kanunlar hesaba katmadn, selahiyetleri-nin snrsz olduunu, yapay deliller oluturmak-tan ekinmediklerini sznn bu mahkemelerin kimin emriyle, nasl altn aka ortaya koy-maktadr. Elbette, Ankaradan ya da siyasi ira-deden kast ise ebedi ef Mustafa Kemal idi.

stiklal mahkemelerinin ve bu mahkemelere emir verenlerin kimler olduu, bu mahkemelerin kimlerin emriyle daraalarnda binlerce mazlu-mu sallandrdklar gn getike daha ok bilin-mektedir. 5816 sayl Koruma Kanununa ramen gerekler btn plaklyla gizlendikleri dehliz-lerden, kflenmi dosyalardan bir bir gnyzne karlmakta ve bu vesileyle Kemalistlerin tarihi gerekleri nasl arpttklar daha iyi anlalmak-tadr.

Ali kr Beyin, eyh Saidin, skilipli Atf Hocann ve daha binlerce Cumhuriyet dne-mi ehidlerinin hibirisinin iade-i itibara ihtiyac yoktur. Zaten onlar Allah nezdinde itibarldrlar. (2/154, 3/169) Bunca geen zamana ve koruma kanunlarnn oluturduu bask ortamna ra-men hala hatrlanyor ve onlarla ilgili anma top-lantlar dzenleniyorsa, onlarn kitleler nezdinde de itibarl olduklarn gstermektedir.

Yalanla, iftirayla, baskyla yazdrlan tarihin mr ancak buraya kadarm! nk hibir yalan ve iftira ilnihaye devam etmez; bir gn mutlaka btn gerekliiyle ortaya kar.

te, 80-90 sene gibi ok uzun olmayan bir zamana ramen Kemalistlerin yaptklar zulm-ler bir bir ortaya kmaktadr. Azck vicdan olan, insaniliini btnyle kaybetmemi olan herke-sin, yaplan bu insanlk d zulmlerden dola-y en azndan pimanlk duyarak zr dilemesi gerekmektedir. Byle bir duyguyu tayabilmek iin de elbette vicdan sahibi olmak gerek. Ama nerde..?

GEN BRKM

10

Souk Sava dneminde dnya, bl-gemiz biraz daha rahat gibiydi. Zira yapay da olsa iki kutuplu bir dnya-da taraflar belli idi. Dou Bloku (Varova Pakt) ve Bat Bloku (Nato) ierisinde yer alan lkeler kendilerince bir aidiyet gveni ierisinde idiler. Mesela Yunanistan ve Bulgaristan birisi Bat Blounda, dieri Dou Blounda yer alyor ve karlatklar sorunlar ait olduklar yere-mer-keze havale edebiliyorlard.

1989da Varova Pakt dald. Aslnda Nato varolu gerekesini Varova Paktnn dalma-s ile yitirmi oldu. Natonun varlk nedeninin Varova Pakt ve Sovyet Blou olduunu 1970li yllarda Amerikann Dou Avrupa lkeleri dip-lomatlarndan sorumlu olan Sonnenfeld yle aklyordu: Sizler Dou Avrupa lkelerine Sov-yetleri sevdirmek mecburiyetindesiniz. Aksi hal-de Varova Pakt dalr. Bu dalma da Natoyu ilevsiz hale getirir Amerika siyasi tarihinde bu yaklama Sonnenfeld Doktrini denir.

Yapay olan souk sava dneminin (1945-1990) Varova Paktnn dalmasyla birlikte sona ermesinden sonra; Amerika, Natonun yaamas iin birok areler arad ve buldu da.. sterseniz ncelikle u yapay olan souk sava dnemi ncesi ifadesine bir aklk ge-tirelim. Evet, o dnem yapayd. Zira Yalta Konferansnda (5-11 ubat 1945) kinci Dnya Savann galiplerini de maluplarn da Ame-rika belirledi. Mesela ngiltere galipler safnda yer alrken, Almanya maluplar safndayd. Krk be yllk souk sava dneminde Alman-

lar ekonomik ynden gelitiler, ok ksa bir sre ierisinde savan yaralarn sardlar ve istikrarl bir ekilde yollarna devam etmektedirler. ngi-lizler ise galipler safnda yer almalarna ramen enerji kaynaklarnn youn olduu Ortadouyu ve stratejik stnlklerini kaybettiler. ABD kar-snda ekonomide, enerji kaynaklarna ulam-da bir hayli geri kaldlar.

Rusya ya da Varova Pakt ve yelerine ge-lince, dorusu onlar tamamen berbat halde idiler. Szmona galipler safnda yer alan Sov-yetler, tabir-i caiz ise neredeyse o dnemde insannn karnn doyurmakta bile acze dt. nk Sovyetlerin srtna yklenen lkeler sa-dece Sovyetlere yk oluyorlard. Ama ABDnin ve NATOnun bnyesine ald lkeler ABDye ve NATOya katkda bulunuyorlard. Bunu fark eden, son Sovyetler Birlii Devlet Bakan Gor-baov, Glasnost ve Perestroyka politikalar ve Malta zirvesi (1988) ile bu oyuna son verdi. Yani souk sava dneminde aslnda dnyann ift kutuplu deil, tek kutuplu olduunu iln etti ve nce kendi sorumluluk alanna, ardndan da tm dnyaya Amerikann tek kutuplu, dier-lerinin teferruat olduunu iln etti. Ve bununla birlikte de Sovyetler dald. Blokun merkezin-de olan Rusya, herkes evine dedi. Yani yapay souk sava dnemini bitirdi.

Sonras, evet sonrasnda Amerika eitli a-reler aramaya balad. Ortaya kan boluklar doldurmak, yeni smr alanlar icat etmek, enerji kaynaklarn yeniden kontrol altna almak, kapitalist sisteme tek alternatif olan slm dev-

Souk Sava Sonras Halimiz

Sleyman ARSLANTAsarslantas46@hotmail.com

UBAT 2015 / Say 189

11

re d brakmak, kresel sermayeye eklenme-mi lkeleri eklemlemek iin birok teebbsler-de bulundu ve bulunmaya da devam ediyor.

Dilerseniz dnden bugne ksa ksa olup-bi-tenlere gz atalm. Souk savan bitiminden ok ksa bir sre ncesinde sekiz yl sren ran-Irak Sava, taraflarn BMGKnn 598 nolu kara-rnn kabul ile sona erdi (Austos 1988). Ad geen savata Amerika, Avrupa, Rusya, srail vd. her iki tarafa da nk-leer silahlar hari her tr-l konvansiyonel, biyolo-jik ve kimyasal silahlar sattlar. Zira iki lkenin de g kaybetmesi ge-rekiyordu. Nitekim sekiz yl sren savan sonun-da kaybettiler de. Ancak bilhassa Irakn elinde o kadar ok silah vard ki bunlar srailin gvenli-i asndan mutlaka ya yok edilmeli ya da kont-rol altna alnmalyd. Bu yzden de Irakn bana bir gaile amak gerekirdi. Zaten Saddam Hseyin bayram ocuu gibi ze-rine giydii niformalar,

eline tututurulan silahlarla halkn ierisinde gsteri yapan birisi idi. Onun zaaflarn bilen Amerika, Saddam Kuveyti igale sevk etti (2 Austos 1990). gal ile birlikte, bu kez de onu sktrmaya baladlar. nk Irakn elindeki tm silahlarn envanteri de kendilerinin elin-deydi. Hasl o silahlarn blge iin ve srail iin tehdit oluturaca tezinden hareketle 17 Ocak 1991de Iraka mttefik kuvvetler ad altnda Krfez Harektn balattlar.

Saddama 1991-2003 yllar arasnda mhlet verildi. Zira elinde avu-cunda ne varsa bu sre ierisinde tketti. Irak blgeye ayrld. Etnik ve mezhep eksenli para-lanma fiilen gerekleti. Bilhassa Erbil merkez-li Kuzey Irak Krdistan kimliine kavuturuldu. Petrol blgeleri ve trafi-i denetim altna alnd. Sekiz yllk Amerika igali ardndan (2003-2011) Irak halk iisi-Snni-si-Arab-Krd-Trkme-ni ile adeta birbirlerine dman edildiler. Ame-

Souk Sava sonras Amerika

eitli areler aramaya balad.

Ortaya kan boluklar doldur-mak, yeni smr alanlar icat

etmek, enerji kaynaklarn yeni-den kontrol altna almak, kapi-talist sisteme tek alternatif olan

slm devre d brakmak,

kresel sermayeye eklenmemi

lkeleri eklemlemek iin birok

teebbslerde bulundu ve bu-lunmaya da devam ediyor.

GEN BRKM

12

rika SOFA Anlamas (16 Kasm 2008) ardn-dan Muharib snflarn Iraktan ekti. Ancak fit-ne tezghn Irakta b-rakmay ihmal etmedi. IDin arkasndaki g kim? rdnl pilotu ya-kan, muhalif grdkleri-nin kafalarn kesen ya da yksek katlardan onlar aaya atan kim? Sakn onlar da Batl tetikiler olmasn! Zira bu ve ben-zeri eylemlerin slamla ve Mslmanlkla ve hatta insanlkla ilgili olabilece-ini dnen var m?

Souk sava sonra-s Suriyenin de kaderi Iraktan farkl olmad. 2011 Martnda Derada balayan Arap Bahar versiyonu halk ayaklanmas drt ylda 250 bin l, yz binlerce yaral, sekiz milyon i ve d g maduru Suriyeli ve yerle bir olmu Suriye corafyas brakt. Halklar birbirlerine dman oldular. Mezhep savalar tm hzyla devam ediyor. ran, sanki daha nce bedel dememi gibi zalim ynetim ve yneticilerle ileri karakolu Lbnan Hizbullah ile katil Esedin yannda poz veriyor ve birlikte savayorlar

Msr, 25 Ocak 2011den bu yana kan kay-betmeye devam ediyor. Batnn kutsad de-mokrasi ile ibana gelen Mursi ve arkadala-r ieride ve idam cezalar ile cezalandrlyor. Demokrasiye meydan okuyan Sisi ve benzeri darbeciler taltif gryorlar. Szde Msr mft-l, szde Msr mahkemesinin gr almak iin gnderdii idam dosyalarnn 183 adedine olumlu yant veriyor. Kim bilir bunlarn ka infaz edilir ya da edilmez; ama asl mesele Batnn; demokrasi namusu (varsa eer) General Sisi tarafndan ayaklar altna alnrken despot kr-fez emirlikleri ile birlikte igal edilirken, halen Sisiye destek olmas. Bir baka nemli nokta da ne Esedin ne de Sisinin Saddamn bana gelenlerden ibret almamalar. Behey ahmaklar! Bat, Saddam ran devriminin hemen ardndan i bana getirdi. 22 Eyll 1980de rana sava atrd. Sekiz yl sren sava boyunca iki ta-rafn mmknn-aresini tketti. Ardndan da Saddama Tamam! Senin roln bitti. dedi. Ayn akbet sizi de bekliyor. Ama bugn, ama yarn.

ran, devrimin 36. y-ln kutluyor. Devrimin ilk onbir yln souk sava dneminde geirdi. lk onbir yl heyecan verici idi. Zira devrim nderi Humeyni sa idi (. 4 Ha-ziran 1989), sylemi can-l idi. Ne Dou-Ne Bat ancak slm veya iilik de yok Snnilik de yok sylemi heyecanl Msl-manlarn hem heyecann artryor hem de gelecek mitlerini yeertiyordu. Irak ile devam eden sa-va rana i kavgalarn unutturuyor, gen molla-larn birbiri ardnca Irak cephelerindeki ehadet

haberleri halkla-mollalar arasnda tutkal grevi gryordu.

Humeyninin Her Mslman bir kova su dkse sraili sel gtrr sz Filistin konu-sunda hem Filistinlilere hem de dier Msl-manlara cesaret veriyordu. Keza Humeyninin gerek siyasi ve gerekse dini mesajlar insan ve mmet merkezli mesajlar idi. Bilhassa Musta-zaf kavram ile Tevhidde Vahdet kavram hem ezilmilere hem de dnya Mslmanlarna mit veriyordu. Sava bitti (Austos 1988), Hu-meyni ld ve devrim bitti. ran yeniden acem kimliine ve mezhebi anlay ve uygulamala-rna geri dnd. Mezhepte Vahdet, Tevhidde Vahdetin nne geti. Eskiden Snnilerin hi-dayeti (!) iin dua eden iiler, imdi Esedin yannda Snnilerin katledilmesi iin gayret sarf ediyorlar. Kudsn kurtuluu iin oluturulan Lbnan Hizbullahnn lideri Nasrullah sraille sava istemiyoruz diyerek Mslmanlarn de-il, sraillilerin yreklerine su serpiyor.

Evet, maalesef souk sava sonras kendi corafyamzdan birka rnek sundum. Aslnda bizim corafyamz savan scanda da sou-unda da hep scak sava yaad/yaattlar ve daha da yaatacaklar. Mslmanlar, Yakndou corafyasnda yaayan insanlar akllarn bala-rna alncaya kadar ve bilhassa Mslmanm diyenler Allahtan raz oluncaya kadar kresel glerin ve onlarn yerli ibirlikilerinin coraf-yamza ykledikleri olumsuzluklarn faturasn demeye devam edeceklerdir.

3 ubat 2015

Irak blgeye ayrld. Etnik

ve mezhep eksenli paralanma

fiilen gerekleti. Bilhassa Erbil

merkezli Kuzey Irak Krdistan

kimliine kavuturuldu. Petrol

blgeleri ve trafii denetim alt-na alnd. Sekiz yllk Amerika

igali ardndan (2003-2011) Irak

halk iisi-Snnisi-Arab-Kr-d-Trkmeni ile adeta birbirle-rine dman edildiler.

UBAT 2015 / Say 189

13

Hayatn znesi insan; gren, duyan, hisseden faal insan. Yeryzn imar eden, hayat kuran, dnyay yaa-nacak mekna eviren insandr. nsan, hem fi-zik ve hem de metafizik boyutlaryla insandr. Fizik varln gz ard etmeden metafizik bo-yutun da farknda olan insan dengeli admlar atar. Metafizik duygu ve tefekkr boyutunu s-kalayanlar hayattaki den-geyi bozarlar. Varlktaki dengeyi bozmak, adaleti yaralayarak hayata hak-szlk tohumlarn ekmek-tir. Adalet, hak sahibine hak ettiini vermektir. Hakszlk zulmdr. Zu-lm karanlktr. Karanlk girdaplarna den insan iflah olmaz.

nsan hayatn znesi, yapc unsurudur. nsan dzgn olursa yaam da dnya da dzgn olur. n-san tm boyutlaryla ko-rumak yaamda nezaheti salar. Yeryznde halife olarak bulunan insan, her bakmdan en gzel kvam-da yaratlmtr. Kulluk ile merref olan insandan istenen yaratld ftrat korumasdr. Korumak iin tanmak, bilmek gerek. nsan kendisini tanmal,

snrlarn bilmelidir. nsan, Yaratcsndan so-yutlayarak tarif etmek, insana yaplan en byk zulmdr. Bu mantkta hayat projesi retenler insan, insanlktan kararak ifsat ederler. Nesli ve ekini mahvederek dnyay fesada verir, dn-yay cehenneme evirirler. Bu durumda insan, kurucu zne olma konumundan, nesne olma konumuna der. Nesneleen insan znden

uzaklaarak kimliini kay-beder. te bu insan batl paradigmalarn eytani emellerine mahkm olur.

nsan dnen bir varlktr. Her insann ya-am ilkelerini belirleyen bir dncesi vardr. Fikri ve dncesi olmayan bir insan tanm yapmak ok zordur. nsan hem maddi hem de manevi taraflar-nn farknda olmak duru-mundadr. slam, insan bu iki boyutun dengesini gz nnde tutarak, ada-let zere bir tanm yapar. slam d ideolojilerde durum farkldr. Bat d-ncesinde insan sadece maddi ynyle tanmla-narak ekonomik bir ara olarak grlr. Batnn ideolojileri arasnda fark yoktur. Beeri ideoloji-lerin hepsi insan nes-

Postmodern Entrikalar

Hayriye BCAN

nsan kendisini tanmal, snr-larn bilmelidir. nsan, Yarat-csndan soyutlayarak tarif et-mek, insana yaplan en byk

zulmdr. Bu mantkta hayat

projesi retenler insan, insan-lktan kararak ifsat ederler.

Nesli ve ekini mahvederek

dnyay fesada verir, dnyay

cehenneme evirirler. Bu du-rumda insan, kurucu zne olma

konumundan, nesne olma ko-numuna der. Nesneleen in-san znden uzaklaarak kim-liini kaybeder. te bu insan

batl paradigmalarn eytani

emellerine mahkm olur.

GEN BRKM

14

ne/meta muamelesi yapar. Batl bir dnr J.K.Galbraithin dedii gibi, Kapitalizm de in-san insan smrrken, Kominizm de ise insa-n insan smrr. Metafizik balamdan kopan Batl/beeri ideolojiler tanr fikrini reddederek insan egosunu ilahlatrr. nsan artk kendi benine tapnmaya balar. Ve insan hakikat fikrini kaybeder.

Hakikat fikrini yitiren, hakikati yok sayar. Bu durumda karmza hakikat fikrine sava aan bir Bat kar. Hakikat ve hakkaniyet fikrini yok etmeye alan Bat hegemonyas, kendisinin dndakilere yaam hakk tanmaz. Tarih, Bat emperyalizminin igalleriyle doludur. Son yz yl Bat (ABD-Avrupa), kendisinin dnda kalan dnyay (Asya, Afrika, Gney Amerika) smrmtr. Afrika veya Asyaya giren Av-rupal bu halklar insan olarak grmez, kabul etmez. Onlar, sadece Baty karlarna ula-tracak nesnedir. Bat zalimdir, agzldr, emperyalisttir. Bat ayrmcdr, rkdr, smr-gecidir. Bat banazdr, iftiracdr. Emperyalist Bat, Bat kltrn hayran olunacak bir unsur olarak nc dnya halklarna empoze eder. Kendisini dnyann efendisi olarak grd iin dnyaya nizam vermeyi asli grev sayar. Dn-yaya demokrasi getirmek adna bomba yadrr masum insanlarn zerine.

Bat dnyasnn zenginliinde mazlum in-sanlarn kan ve gzya vardr. Bat entrika ve ihanet zerine temellendirilmitir. Bin bir hiley-le ifsat ateini tututururlar. kar saltanatlar-n sinsice tezghlanm projelerle srdrrler. Kresel siyonizm/kresel emperyalizm zehrini pskryor mazlumlar zerine.

Charlie Hebdoya yaplan malum saldr ile dnya sarsld!. On iki kii hayatn kaybetti. Dnya ayaa kaldrld. st ste demeler yayn-land. Ve sonunda Pariste bir yry gerek-letirildi. Hedef tahtasnda Mslmanlar vard.

Bir kez daha anladk ki insanlar eit deil-mi. len Avrupal olunca daha deerli oluyor. Ama dnyada her gn onlarca insan lyor, on-larn bir kymeti yok mu? Suriyede ldrlen masum insanlar iin ses seda yok. Filistin, Irak, Msr, Yemen, Nijer, Mali... Buraya daha onlarca isim ekleyebiliriz. Fransa iin gsterilen tepki dnya mazlumlar iin gsterilmiyor. Bu ak ve net bir ifte standart olarak gzler nnde.

Bu son olayla ilgili olan sz konusu dergi Charlie Hebdonun sicili malum. Kutsal deer-leri aalayan yaynlar Batda fikir zgrl

olarak lanse edildi. Herkes buna sayg gster-mek zorundadr, yoksa barbardr, denildi. Asla kabul etmiyoruz!.. Peygamber Efendimizin hrmetine dil uzatmak asla kabul edilemez. Bu irkinlik asla balanamaz. Tahamml snrla-rn aan hakaret ve itibarszlatrma abalar asla tepkisiz kalmaz. Mslmanlar, Peygamber Efendimizin(s.a.v) snneti seniyyesine bihakkn ittiba ederek Ona(s.a.v) yakr mmet olma-ldr ki hibir erir slamn anl Peygamberine hrmetsizlik etme cesaretini bulamasn. slamn izzetli ehresi hep nurunu yaysn evrene.

Mslman andan sorumludur. a, Rah-man ve Rahim olann emir ve yasalarna gre ina etmelidir. slam Medeniyeti insan yaat-mak iindir. Hayatn hibir alannda hibir ey hibir kazanm bir insann hayatndan daha de-erli deildir. Beeri ideolojilerde insan insann kurdudur, insan insan smrr. slami anlay-ta insan insana dosttur. nsan insana barnaktr, snaktr. nsan insana evdir, yurttur. nsan in-san yaatmaldr ki yaam anlam kazansn. Bir insan yaatmak tm insanl yaatmak gibi-dir. slam, insan yaatma ilkesine dayanr. Her insan hr doar. Her insan tertemiz ve onurlu olarak hayata gzlerini aar. Her insann dou-tan haklar vardr. Rabbimiz, insann yaratl-tan gelen onurunu korumak iin hayata ilkeler koymutur. slama gre her insann din, can, akl, nesil ve mal emniyeti korunmas gereken temel deerlerdir. nsanln bu zellikleri her artta koruma altndadr. Bu temel zgrlkler-den hibir insan asla vazgemez. Sz konusu bu zgrlkleri gerekletirmek ve korumak iin her insan mcadele eder, etmek zorundadr. zgrlk fikrini yitirmek, onuru kaybetmektir. Onurunu yitirenler, zgvenlerini kaybederek medeniyet kurma iddiasn yitirirler. Medeniyet olmaynca, onur da zgrlk de yok olur.

nsann izzetini korumak iin slam Dininin, zarurati diniyye/mekasdi eria olarak adlandr-d bu be temel ilkeyi her Mslmann ok iyi renip anlamas gerekir. Bu be temel ilke in-sanca yaamann temellerini kurar. Ftrat zere yaratlan ve ftrat tertemiz korumak cehdinde olan berrak gnller bu manalar inceden inceye tefekkr edip anlarlar. Yaamlarna bu ilkelerle yn verirler. slamla merref olan Mslman bir aile de gz aanlar iin bu ilkeler kanksan-m olabilir. Gayri slami ortamlarda yaayanlar asndan bu ok hassas bir konudur. nsanla bu ilkeleri sunmak ok nemlidir. nsanln kur-tuluu bu ilkelerin bihakkn hayata hkim olma-

UBAT 2015 / Say 189

15

sna baldr. Avrupada yaayan bir Mslman bu noktay ok hassas buldu-unu ifade etmiti. Eer Mslmanlar dinin temel maksad olan bu be te-mel ilkeyi hem yaayp hem de sosyal evrelerin-de bunu hakkyla anlata-bilseler, insanln ftrata ynelmesinde geni ka-plar aralanr. slam me-deniyetine has olan z bilip, bize zg olan g-zellikleri aklkla insanl-a hakkyla sunabilirsek, insanlk slamn nuruna gz aar, kulak verir ve bu nurla soluklanr.

Mslman, slamn gayr-i mslim muhatap-lar asndan da ne anlama geldiini bilmesi, o konudaki olumsuzluklar gstermek, eksikleri tamamlamak hakikati ortaya koymak asndan ok nemlidir. Muhatabn fikrini bilmek o alan-daki almalar kolaylatrr ve tehlikeli durum-lara kar tedbirli olma imkn verir. slamn, Batllar iin ne anlam ifade ettiinin farknda myz, gerekten? Eer bu sorunun cevabn hakkyla verebilirsek, slamn neden c ilan edilmek istendiini hakkyla idrak edebiliriz. slam fobisinin neden zihinlere servis edildii-ni anlayabiliriz. slam terrle zdeletirerek slam dmanln dnyaya eken kresel er glerin sinsi emellerinin farknda oluruz.

Batllar, slam dnyadaki dier dinler ve medeniyetler arasnda, Bat uygarlna kar meydan okuyacak tek adres olarak gryor-lar. Bat uygarlna kar tek alternatif ola-rak slam dnyorlar. slamn dnda, bir medeniyet kayna olmadn da ok iyi bili-yorlar. Kresel kapitalizmin dnya kralln yaymak ve korumak iin alnan kararlarn tek hedefi slamn ykseliini durdurmak. Eer bu baarlamazsa, kresel kapitalist/emperyalist Bat uygarlnn k kanlmaz olur. Bat hegemonyas biter. Bu yzden slam hedef tahtasna koyuyorlar. slamofobi olarak adlan-drdklar korkularnn derinliklerinde bu var. u bir gerek ki, slamofobi slama kar sinsice srdrlen bir hal savadr.

Bu ada yaayan Mslmanlar, dnyann bugnn ok iyi tahlil etmeliler. Bu noktada

asl dnmesi gereken-ler Mslmanlardr. Dn-ya Mslmanlar Batya yknmekten vazgeerek kendi zne dnmelidir. Medeniyetin temel esas-larna dnerek meselele-rimizi kendimiz zmeye almalyz. Medeniye-timize yakr bir mmet profili ortaya karmak iin faaliyetlerimizi sr-drmeliyiz. z medeni-yetimizin rahmet iklimi-ne ynelip bu konudaki sorumluluklarmz hak-kyla yerine getirmeliyiz. Bunu baarrsak ancak o zaman Paris tahakk-mnden kurtulabiliriz.

Dnyadaki bu tr hadsizliklere sessiz kalnamaz, mutlaka tep-ki gstermek gerekir. Ne yapmamz gerekti-ini iyi idrak etmeliyiz. Projelerimiz; eylem ve sylemlerimiz sadece ani ve geici tepki-ler vermek olarak kalmamaldr. Derdini ek-tiimiz, mesele olarak kabul ettiimiz alanda sorumluluklarmz aciliyetle bihakkn yerine getirmeliyiz. Deitirecek ve yn verecek kal-c zmler bulmak gerekir. Hakikati mutlaka dile getirmek lazm. almalarmzn tmn-de slam ahlak ve merhameti hkim olmaldr. Mslmann yrei zulme sessiz kalmaya da-yanamaz. Zulme sessiz kaldnda bunun he-sabn veremez, bu byk bir vebaldir. Yaplan zulm lemlere rahmet olarak gnderilen Pey-gamber Efendimize ynelik edepsizlik ve say-gszlksa gnller atlar. Hibir mmin yrek bu arl kaldramaz. Peygamber Efendimizin mesajn hi kimse karartamaz. Onun nurunu hi bir g sndremez.

Onlar azlaryla Allahn nurunu sn-drmek istiyorlar. Halbuki kafirler isteme-seler de Allah nurunu tamamlayacaktr. Mrikler istemeseler de dinini btn din-lere stn klmak iin Peygamberini hida-yet ve hak ile gnderen Odur. (Saf, 8-9)

Ey man edenler! Yahudileri ve Hristi-yanlar dost edinmeyin. Zira onlar birbiri-nin dostudur. inizden onlar dost tutan-lar, onlardandr. phesiz Allah zalimler topluluuna yol gstermez. (Maide, 51)

Bat uygarlna kar tek al-ternatif olarak slam d-nyorlar. slamn dnda, bir

medeniyet kayna olmadn

da ok iyi biliyorlar. Kresel

kapitalizmin dnya kralln

yaymak ve korumak iin alnan

kararlarn tek hedefi slamn

ykseliini durdurmak. Eer

bu baarlamazsa, kresel ka-pitalist/emperyalist Bat uygar-lnn k kanlmaz olur.

Bat hegemonyas biter.

GEN BRKM

16

lahi vahiy/hidayet nsan, insanolunu kendi nefsiyle, kendi dndaki varlklar-la velhasl hayatla yzlemeye aryor. lahi Hitap, en son Hatem-i Nebinin diliyle, Adem Kssas zerinden Ademolunu, Kurey zerinden mrikleri, Ehl-i Kitap zerinden Ya-hudi ve Hristiyanlar, man edenler ifadesiyle yeni mminleri inandklar deerler zerinden ontolojik, epistemolojik, inansal, sosyal, kl-trel, ekonomik, siyasal alanlarda yzleme-ye ard. lahi hidayetin btn amac, insann kendini bilmesine, yaratl amacna uygun ya-amasna yardmc olmaktr. nsana; zaaflarn, stn zelliklerini, imknlarn hatrlatmaktr. lahi vahiy, insana, imknlaryla, stn zellik-leriyle, donanmyla nasl eref-i mahlkat ol-duunu, zaaflaryla nasl krlgan olduunu, bu zaaflarnn dmanlar tarafndan nasl istismar edildiini, nasl acnas hallere drldn hatrlatr.

GEREK U K, Biz demoullarn stn ve onurlu kldk; karada ve denizde onlarn ula-mn saladk; temiz besinlerle onlar rzklan-drdk ve onlar yarattklarmzn pek oundan stn tuttuk (sra, 70)

NCR ve zeytini dn ve Sina Dan ve bu gvenli topraklar! Gerek u ki biz insan en gzel ekilde (Ahsen-i Takvim) yaratrz ve sonra onu aalarn en aasna (Esfel-i Safilin) indi-ririz, iman edip doru ve yararl iler yapanlar hari: Onlar iin kesintisiz bir dl vardr! yley-se, [ey insan,] nedir bu ahlk deerler sistemi-ni/dini yalanlamana yol aan? (Tin Suresi)

Gerek u ki, Biz, cehennem iin, kalple-ri olup da gerei kavrayamayan, gzleri olup da gremeyen, kulaklar olup da iitemeyen grnmez varlklardan ve insanlardan ok can-lar ayrmzdr. Hayvan srs gibidir bunlar; hayr hayr, doru yolu kavramakta onlardan da aa (Belhum adal): Krcesine dalp gitmi olanlar ite byleleridir. (Araf, 179)

Son Paris Saldrlar, Batl-Doulu, Kuzey-li-Gneyli, Mslim, Gayr-i Mslim btn insa-nolunun kendisiyle, yaananlarla yzlemesi gerektiini hatrlatmaktadr. nk sorun tek tarafl deil. Sorun insann sorunu. Sorun insa-nn, nefsiyle, eytanla yaadklarnn davuru-mudur. Olaya ontolojik dzeyde bakmadmz zaman eytann, onun gnmzdeki dili olan medyann, medya sahiplerinin, onlarn st akl olan g odaklarnn tuzana deriz.

lahi hidayet, insanoluna, meselelerinin ft-ri/ontolojik/varolusal boyutunun olduu gibi, reel boyutlarnn, sebeplerinin de olduunu hatrlatr. Kadim, varolusal insan-nefis-eytan mcadelesi reel meseleler zerinden tezahr eder. Adem-eytan, Habil-Kabil, Nemrut-bra-him, Firavun-Musa, Kurey Oligarisi-Muham-med (a.s) rneinde olduu gibi.

Yeryznn neresinde olursa olsun insan, lah-i Takdirin gereini yaamaktadr. Bizi Ya-ratan yaratmann amacn da takdir etmitir. Tevhid-irk, man-Kfr, Adalet-Zulm eli-kisi kyamete kadar devam edecektir. Bu insa-nn kendi iddiasn ispat etmek iin gnderildii dnyadaki imtihandr. nsan ya imknlarna

Yzleme

Erdal BAYRAKTAR

UBAT 2015 / Say 189

17

lahi hidayeti de katarak bu imtihandan yz-nn akyla kacak ya da zaaflarnn ve eytann ayartmasnn kurban, oyunca olarak imtiha-n kaybedecektir. Karar insann. Tevhid-man- Adalet veya irk-Kfr-Zulm tarafnda olma-nn bir bedeli ve sonucu vardr. nsan tercihinin bedelini demek ve sonularna katlanmak zo-rundadr. Dnyada yaadklarmz ve ahirette karmza kacak olanlar tercihlerimizin sonu-cudur. lahi snnet ayrm yapmyor:

[Hesap Gn] banza gelecek her felaket kendi ellerinizle yapp-ettiklerinizin bir rn olacaktr; bununla beraber Allah ok balay-cdr. (ura-30)

Paris Saldrlar zerinden devam edecek olursak; Bat Dnyas da slam Dnyas da olanlar derinlemesine analiz edip, kendisiyle yzlemek zorundadr.

Bat Dnyas, 15. yyda Corafi Keiflerle balatt yeni sreci, Smrgecilik, Reform, Rnesans, Aydnlanma Felsefesi, Sanayi Dev-rimi, Ulusuluk, Ulus devlet, Kapitalizm sre-leriyle devam ettirmitir. Teknoloji Devrimiyle beraber Sekler merkezli deer, kavram ve ku-rumlar kresel lekte yaygnlamaya balad. Bu sreler, Batda ve Bat d dnyada farkl sonular oluturdu. Bat toplumlar refah toplu-muna doru giderken devletlerin g, smr-den daha fazla pay kapma hrslar 1. Dnya ve 2. Dnya Savalaryla sonuland.

Bat d dnya, zellikle mparatorluklar bu yaananlardan, zellikle Kapitalizm ve Ulus-uluk zerinden olumsuz olarak etkilendiler. Dalan ve paralanan mparatorluklar, zel-

likle Osmanl mparatorluunun dalmasyla slam toplumlarnn aleyhine, Bat toplumlar lehine tezahr etti. Bat uygarlnn tezahr olan Maddi Medeniyet ve Kapitalizm kre-selleme ile beraber farkl bir aamaya geti. Bu gn, dnya ve slam toplumlar bu aama-nn sonularn yaamaktadr. slam dnyas; Sykes-Picot, mparatorluun dalmas, Siyo-nist Devletin kurulmas, Yalta Konferans/Ant-lamas ve sonular, dalan mparatorluun topraklar zerinde kurulan Ulus devletler, bu devletler zerinden slam toplumlarnn, Or-tadoudaki enerjinin Bat lehine kontrol edil-mesi, ran-Irak Sava, Krfez Sava, 11 Eyll bahane edilerek Afganistann igali, Irakn i-gali zerinden Kreselleen Bat uygarlnn sonularna maruz kalmaya devam etmektedir.

Fransada eylemi gerekletiren Cezayirli kardeler zerinden Bat uygarlnn sonu-laryla nasl yzleilebileceinin davurumu-nu yayor olabiliriz. Cezayir zerinden devam edecek olursak; lkeyi igal et, insanlar katlia-ma tabi tut, lkeyi maddi ve manevi olarak tah-rip et, katliamdan kurtulan insanlar Fransaya ge mecbur brak, gmenleri en pis ilerinde kullan ve sonra da bcek muamelesi yaparak tekiletir Yaplan eylemin yapl biimi ve sonular tartlabilir. tekiletirilen insanlarn ruh hali g odaklar tarafndan maniple edil-mi olabilir. Bu konuda daha birok ey syle-nebilir. Eylem bir sonutur. Eylemi yapanlar ve sonularn tartmak iin en son ksmdr. Bat uygarlnn smrgecilii, smrgeleri zerin-den yaanan travmalarn er ya da ge hesab sorulacaktr. nk zulm ile abad olunmaz.

GEN BRKM

18

Zulm irtikap eden de, sessiz kalanda bunun sonularna katlanacaktr. lahi snnet hkm-n icra edecektir. Bat daha fazla ge olmadan Neden bizden nefret ediyorlar? sorusunun cevabn bulmak iin drste apkay nne koyup dnmelidir, eer kibrini krabilirse. Kibrini yenemeyen, kibrine mahkm olan top-lumlarn, kltrlerin nasl megolaman diktatrler peydahlayarak ilk nce iinden kt toplumlarn sonra da insanln ba-na bela ettiklerine Hitler, Mussolini, Stalin, Sad-dam, Esad rneklerinden ahit olmadk m?

slam dnyas, 15. yyda ne oldu, nasl oldu, niin oldu, biz bu olanla-r neden takip edemedik, bu olan bitenin sonular-na neden maruz kaldk? sorularn kendine sormal ve sahici cevaplar verme-liydi. O gn veremedii gibi bu gn de sahici ce-vaplar veremiyor ve ken-dini yenileyerek zerine gelen bu saldr ve kuat-mann sonularna maruz kalmaya devam ediyor.

Siz kendinize bakn, eer doru yolda iseniz sapknlar topluluu size zarar veremez emr-i ilahisine muhatap bir mmetin hibir konuda mazereti olamaz. Yeryznn halifesi olmaya namzet ve mecbur bir mmet, olan bitene kar duyarsz kalamaz. Yeryznde bir yaprak kmldasa haberi olmas gereken bir topluluk nasl tarihe maruz kala-biliyor? Kendi olamayan, kendi kalamayan bir topluluk ne olmasna karar veren topluluklar tarafndan nesne muamelesine tabi tutulur. s-lam dnyas, 18. yydan bu tarafa Bat uygar-l tarafndan nesne muamelesi grmektedir. Bu zillete bir son vermek durumundayz. Bu da ilk nce biz neyiz, ne olmalyz, imknlarmz, zaaflarmz nelerdir, nereden balamalyz, nasl balamalyz, kimlerle balamalyz? sorularyla yzlemek ve sahici cevaplar vermekle bala-yacaktr. Suu bakalarnn zerine atma has-talndan kurtulmak zorundayz. Durum tespiti yapmak baka bir ey, suu kendimizin zerin-den atmak baka bir eydir.

Bat uygarl, Feodaliteden Burjuvaziye oradan Kapitalizme, Moderniteden Post-moderniteye geip Teknoloji Devrimini arka-sna alarak kreselleirken, hibir ey olmu-yormu gibi yaayamayz. Bat uygarln biz eletirmemiz gerekirken bu ii de Bat kendi iin-de yapmaktadr. slam dnyas aydnlar Batyla

ak ve nefret zerinden temasa geiyor. Byle olunca da salkl bir Bat perspektifine ve eletiri-sine ulaamyoruz. Biz, Baty kendi aydnlarnn rettii muhalif dil ze-rinden eletiriyoruz ve ona da slami eletiri di-yerek komik duruma d-yoruz. Eletirmek iin nce, sahiden anlamak gerektiini unutuyoruz. Bat uygarlnn, retti-i kavram ve kurumla-rn sonularn, insanla maliyetini gstermek ve bu uygarlk zerinden gelitirdii kibri krmak zorundayz. Bunun iin nce aireti, kavmiyet-i, mezhepi anlaylar-dan, alkanlklardan, kltrden kurtulmak zo-rundayz. Gemiin kav-ram ve kurumlaryla bu

gne cevap veremediimiz perianlmzdan belli olmuyor mu?

Kendisiyle yzleemeyenler bakalarn an-layamazlar ve onlar eletiremezler.

Bat bizi smryor, eziyor, aramza fitne sokuyor vb ifadeleri oka ve ska duyarz, Mslmanlardan. Birileri bunlar yapabiliyorsa, bizim de onlara engel olma gibi bir sorumlulu-umuz yok mu? Niye biz smrlyoruz, ezi-liyoruz, nasl bir toplumuz ki aramza hemen fitne sokabiliyorlar, aramzdan hain ve tetiki devirebiliyorlar? Bu haller i bnyenin r-mlne delalet etmiyor mu? O zaman

eytan ve dostlar zerine deni yapacak-tr, o onlarn grevidir. Bize den de onlarn tuzana dmemek ve onlarn tuzan boa karmak deil midir? Bu yetmez, kendi dze-nimizi, insanla rnek olacak dzenimizi kur-makla mkellefiz.

Eylem bir sonutur. Eylemi

yapanlar ve sonularn tart-mak iin en son ksmdr. Bat

uygarlnn smrgecilii, s-mrgeleri zerinden yaanan

travmalarn er ya da ge hesab

sorulacaktr. nk zulm ile

abad olunmaz. Zulm irtikap

eden de, sessiz kalanda bunun

sonularna katlanacaktr. lahi

snnet hkmn icra edecek-tir. Bat daha fazla ge olmadan

Neden bizden nefret ediyor-lar? sorusunun cevabn bul-mak iin drste apkay n-ne koyup dnmelidir, eer

kibrini krabilirse.

UBAT 2015 / Say 189

19

Kabirleri ziyaret edenlerden ba-zlar Allahm burada yatan byk zatn yz suyu hr-metine duam kabul et diye dua etmekteler. Mesela Ya Rabbi, Ab-dulkadir Geylani haz-retlerinin yz suyu hrmetine duam ka-bul buyur eklinde dua edilmekte. Filan ku-lunun (peygamberin, eyhin, velnin...) ba, hatr, nezdindeki yeri iin bana unu ver, ltfet, u dileimi ka-bul buyur... denirse bu irk olur mu? irk olmaz-sa meru mudur, faydas var mdr?

Yaz dizimizin bu bl-mnde bu sorulara cevap bulmaya alacaz: En ok tartlan ve sert eletirilerin konusu olan ruhlarla tevessl, zellikle slih/iyi insan olduu kabul edilen kiilerin ruhlaryla yaplan teves-sldr. Denilebilir ki, tevessl denilince genelde onun bu tr anlalmaktadr. Ruhlarla teves-sl, kabirlere gidilerek, burada iyi olduu kabul edilen insanlarn ruhlarnn hrmetine Allahtan yardm talep etme yahut du etmek iin zel-likle trbelerin tercihi veya onlarn eyalar ile teberrk gibi birka ekilde icr edilmektedir.

Ruhlarla tevessl ka-bir ziyretine bal olarak km bir olgudur. An-cak, ruhlarla tevessln merluu, Tevhid y-nyle Mslmanlar a-sndan tarttlagelmitir. Bu anlayn k kayna baz mezarlara kudsiyet atfetme ve zellikle baz slih insanlara it kabir-lerin evrelerinin madd ve mnev musbetlerden kurtulu yeri olarak telkk edilmesi olmutur. Bu da ruhlarla tevessl olarak isimlendirilen bir anlayn domasna se-bep tekil etmitir.

Tevessln nemli icra alanlarndan birisi kabir-lerdir. Asr- Saadette Hz. Peygamberin rettii ekilde kabir ziyareti ya-plrd. Kabristana edep

iinde girilir, oradakilere toplu selam verilir, kabirlerde yatanlara dualar edilir hatta dirile-re bile dualar edilirdi. Ksaca ziyaretlerin gayesi llerin affn istemek ve onlardan ibret almak-t. Yani kimse kendi menfaati iin oralarda dua etmedii gibi, orda yatandan da herhangi bir talepte bulunmazd. Byle bir ihtiyac var ise ya kendisi dua eder veya Rasulullaha bavu-rur, ondan dua etmesini isterdi. Sahabenin bu konudaki anlay ok saf olduundan, kabirde

stimdd, Tevessl ve RabtaKonularnda Doru Tavr - III

Muhammed MAMOLU

Asr- Saadette Hazreti

Peygamberin rettii ekilde

kabir ziyareti yaplrd. Kab-ristana edep iinde girilir, ora-dakilere toplu selam verilir, ka-birlerde yatanlara dualar edilir

hatta dirilere bile dualar edi-lirdi. Ksaca ziyaretlerin gayesi

llerin affn istemek ve on-lardan ibret almakt. Yani kim-se kendi menfaati iin oralarda

dua etmedii gibi, orda yatan-dan da herhangi bir talepte

bulunmazd. Byle bir ihtiyac

var ise ya kendisi dua eder veya

Rasulullaha bavurur, ondan

dua etmesini isterdi.

GEN BRKM

20

yatandan meded isteme veya onun hrmetine isteme, orada dualarn kabuln dileme vs. ko-nularnda onlarn herhangi bir problemleri yok-tu. Bu meselelere ait tartmalar sahabe dev-rinden ok sonralar ortaya kmtr.1

Sahabe devrindeki bu safiyetin daha son-daki dnemlerde yava yava bozulduunu bi-liyoruz. Tasavvuf hareketinin balamas ile bu konularda bir hayli tartmalar yaplmtr. Bu konuda yaplan tartmalar birok ihtilaflar do-urmu ve bu konuda farkl kanaatler meydana kmtr:

a) Tasavvufularn tamam ve kendini Ehl-i Snnete nispet eden baz limlere gre, lmlerinden sonra da Allahn iyi kullarn dier kullar hakknda vasta kl-mas mmkndr. Zira tevesslle elde edilen sonucu yaratan Allah olduundan kendisiyle tevessl edilen salih kulun diri veya l olma-s durumu deitirmez, onlarda hibir ulhiyet gc yoktur, bu sebeple onlarla tevessl caiz-dir. yi kullarla tevessln sebebi onlarn Allah nezdindeki dereceleridir, lmle birlikte derece-leri yok olmamakta, aksine lnce ruhlar dn-ya meguliyetlerinden kurtulabildii iin sadece Allaha tevecch edip ykselmektedir. Dnyada eksik ruhlar tamamlama grevi verilen iyi kul-larn bu fonksiyonunu ldkten sonra da sr-drmesi tabiidir. Sanld gibi lmle birlikte ruhlar yok olmamakta ve dnyadakinden daha ak bir ekilde alglamaya devam etmektedir.

Kuranda kfirlerin kabir ashabndan mit kesmesinden ve lenlerin nimet veya azap iin-de bulunduklarndan bahsedilmesi bunu kant-lar. llere selam verilmesi onlarn da ruhen buna mukabele etmelerini gerektirir. Bu itibarla yce ve temiz ruhlarn kabirlerini ziyarete ge-lenlerin ruhlaryla iliki kurup onlar hayr y-nnde etkileyip nurlandrmas mmkndr. Basiret ehlinin bu tr mahedeler yaadkla-r nakledilmitir. Nitekim fi Eb Hanifenin, bn Huzeyme Ali er-Rzann, Eb Ali el-Halll de Musa Kazmn kabrine giderek tevessl-de bulunmutur. Fahreddin er-Rz, Teftzn, Crcn gibi nemli limlerin bu tr tevessl caiz grmesi ashaptan itibaren Mslmanlarn uyguladklar bu fiilin meru bir temele dayan-dn gsterir.2

1 Sleyman Toprak, lmden Sonraki Hayat, s.443, Konya, 1990

2 Fahreddin er-Rz, el-Metlibl-liye (nr. Ahmed Hicz es-Sekk), Beyrut 1407/1987, VII, 275-277; M. Zhid Kevser,

Tasavvuf erbab, bu gibi hususlarda, hibir mahzur grmemiler, hatta bunun lzum ve faydasndan bahsetmilerdir. Onlara gre, re-sul ve velilerin kabirlerini ziyaret etmenin en nemli gayesi budur. En mhim ve en faydal kabir ziyaret ekli de budur. Evliyaya dua ede-rek onlara faydal olmak veya kabirlerinden ibret alarak istifade etmek, ekseriya trbe ve yatr ziyaretilerinin aklndan gemez. Btn trbelere, derghlara, sitnelere, tekkelere, yatrlara ve tarikat ehline hkim olan anlay, dn ve inan budur. Tasavvuftan sa ya da l eyhlerin yeryzndeki insanlar iin, Allah katnda efaati ve yardmc olacaklar inanc erken balamtr. Btn tarikatlarca makbul bir veli saylan Maruf Kerh (. h. 200), mri-di Seriyyus-Sakatye yle demitir: Allaha bir ihtiyacn olursa, beni vasta ve vesile klarak iste. Allahtan hacetini bana and ierek dile3 Sfiler tpk diri mridler gibi l evliyann ruhlarnn sa insanlar terbiye ve irad ettiklerine, baz velilerin ldkten son-ra da dnyada tasarrufta bulunduklarna, bu lemdeki nizama ve hadiselere yn verdiklerine itikad ederler.

Tasavvuf ehline gre baz rifler, velnin ve-fatndan sonra, hayatnda olduundan daha kuvvetli bir kermete sahip bulunduunu ifde etmilerdir. Zira onlar mahlk ile alkay kes-mi, rhu sadece Yaratana ynelmitir. Allah Tel onunla tevesslde bulunanlarn isteklerini verir.4 Bu kanaatin ispat hususunda benimse-nen temel prensiplerden birisi de budur. Sf inancna gre grnmeyen lemin temsilcisi olan veller (Riclul-gayb), bu dnyada oradan aldklar bir misyonu (ilh grevi) yerine ge-tirmektedirler. Bu veller yaayan baz insanlar olabilecei gibi, hirete intikal etmi vellerin ruhlar da olabilir.5

Ba darda kalan bir mridin, Yeti ya pir, destur ya pir diyerek, uzaklarda bulunan ey-hinden yardm istemesi, mridine rabta yapa-rak manev himayesine snmas da sz konu-su inanla ilgilidir. Denebilir ki, nemli lde tasavvuf bu inantr. eyhlerin l olarak ev-

Mahut-teavvl f meseletit-tevessl, s.5-9, Kahire 1369; M. Osman Abduh el-Burhn, ntisru evliyir-rahmn al evliyi-eytn, Kahire 1318/1900, s. 14-24

3 Sulem, Tabakatus-Sfiyye, s. 85; Kueyr, Risle, s. 116; Attr, Tezkiretul-Evliy, s. 353

4 Nebhn, evhidul-Hak fil-stiseti bi Seyyidil-Halk, s. 120

5 Erol Gngr, slm Tasavvufunun Meseleleri, s. 101, 109

UBAT 2015 / Say 189

21

liyann ruhlaryla irtibat ve mnasebet kurmalar, tarikat silsilelerine verilen nemde de kendisini gstermektedir. Bu meyanda; tasavvufular, evliya ve salihlerin bedenleri, bedenlerinden ay-rlan ter, tkrk, smk, kl gibi eyler, yiyip itikleri, abdest aldklar sulardan arda kalanlar veya bulunduklar, otur-duklar, dokunduklar yerlerle mezar ve trbelerini teberrk etmek, bunlara el, yz, gz srp ifa ve bereket umarak bunlar vastasyla hayrn artmasn is-temenin de doru olduunu savunmak-tadrlar.

Bu hususta eyh Muhammed Emin yle diyor: eyhten istemekle Allahtan istemek arasnda herhangi bir fark yoktur. eyhten istemek Allahtan is-temenin tpksdr. [Ona bir yol arayn]. (Maide: 5/35) O yzden Allahtan bir ey isteyeceiniz vakit nce eyhten isteyiniz. Yani eyhi Allahla aranzda vasta klnz. eyhi olmayann eyhi eytandr. eyh Kbe gibidir. Kbeye doru secde edilir. Ama secde Allahndr. Maksatlar teberrk, yani onu kuds kabul edip ondan bir hayr, bir fayda, bir uur, bir bereket ummak olunca; halkn, evliynn eiini ve kabirleri ze-rine konulan tabutu pmelerinde bir beis (bir mahzur/saknca) yoktur, (pebilirler). Bu ite onlara itiraz etmek de mnasip deildir. [Yani Mslmanlarn teden beri yapa geldikleri ve dinen de bir mahzuru olmayan bu ameli kabul etmeyerek, yaptklarna engel olmaya almak doru bir davran olmaz.] nk onlar, her eyi yapann ve her ite hakiki messirin (ger-ek tesiri-etkisi olann, yaratann) Allah Tel olduuna inanrlar. Ve yine onlar bunu, Allah Telnn sevdiklerine olan muhabbetlerinden dolay yaparlar, (bir baka niyet veya dnce ile deil).6

b) Ehl-i Snnet mensubu fkh ve hadis limleri, tasavvufularn bu grlerini hibir zaman kabul etmemi, daima ten-kit konusu yapmtr. Bunlardan bir ks-m, mutasavvflar ar ve sert, dier ks-m yumuak ve ll bir biimde tenkit etmilerdir. Bu konuda Hanef limlerden bn Ebil-zz yle diyor: Kiinin, Allahtan baka-sn duasnn kabulne sebep klmas ve onunla tevesslde bulunmas caiz deildir O yle de-mek ister: Falanca senin salih kullarndan ol-

6 Mehmed Emin Erbil,, Tenvrul-Kulb, s. 534.

duu iin duam kabul eyle. Onun Allahn salih kulu olmasyla berikinin duas arasnda ne ilgi, ne balant olabilir? Bu, duada taknlk yap-maktr. Allah Tel yle buyurur: Rabbinize iin iin ve yalvararak dua edin. O, ta-knlk yapanlar gerekten sevmez. (Araf 7/55)

Bu ve benzeri dualar, sonradan uydu-rulmutur. Byle bir dua ne Hz. Muham-med sallallahu aleyhi ve sellemden, ne sahabeden, ne tabinden, ne de imamla-rn birinden aktarlmtr. Allah hepsinden raz olsun. Bu, ancak cahillerin ve baz ta-rikatlarn yazd tlsmlarda bulunabi-lir. 7

Tevessl ve vesile denilince ilk akla gelen isimlerden birisi eyhulislam bn Teymiyye8nin grlerini nakledelim: Meleklere yalvarmak

7 Ali b. Muhammed b. Ebl-zz ed-Dimak, (l. 792 h./1390 m.) erhl-Akdetit-Tahviyye, Beyrut, 1408/1988, c.I, s.295-297

8 bn Teymiyye, btn eserlerinde her trl aksi dnceye kar iyi bir Ehl-i Snnet savunucusudur. O, bu sahada en ok itham edilen ve saldrya urayan kiidir. Gerekten de bn Teymiyye bu konuda ok kat bir tutum sergiler. Kuran ve snnetin dnda en ufak bir harekette bile karsndakine hi msamaha gstermez. te onun bu sert tutumu berabe-rinde kendisine cephe

alnmasn getirmitir. Yoksa onun sylediklerini birok lim hatta sufilerin bir ksm sylemiler, ama ifadelerin yumuak-l durumu deitirmitir. nemli bir eksiklikte onun hakk ile tannmamasdr. Ya kulaktan dolma bilgiler ya da muhaliflerin eserlerinden tanmak bir eksiklik dourur. Onu tanyabilmek iin kendi eserlerini veya tarafsz kiilerin eserlerini okumak

yeterlidir. Konuyla ilgili bavurulabilecek baz kaynaklar un-lardr: Muhammed Ebu Zehre, Ahmed bn Teymiyye (ev.: Osman Keskiolu), st. 1987; Said imek, bn Teymiyye, st. 1986; Sleyman Uluda, Giri, bn Teymiyye Klliyat, st. 1986; Tblav Mahmud Sad, bn Teymiyyede Tasavvuf, (ev.: Ali Durusoy), st. 1989.

GEN BRKM

22

meru olmadna gre, kendileri dua edip efa-atta bulunsalar bile vefat etmi peygamberler ve slih kullara yakarmamz ve onlardan dua ve efaat talep etmemiz, iki sebep-ten dolay meru deildir. Bu sebeplerden birincisi udur: Onlar, kendile-rinden talep olunmasa bile, bu konuda Cenb- Hakkn kendilerine em-rettiini yerine getirir, kendilerinden talep olun-duunda da, emrolunma-dklarn yapmazlar. Do-laysyla onlardan istekte bulunmann hi bir fayda-s yoktur. kincisi ise: Bu durumda onlara yakarma ve onlardan efaat dile-me onlarla irke dme-ye neden olur; burada byle bir tehlike vardr. Onlardan istenilen eyin bir faydasnn olaca farz edilse bile bu tehlike daha ar basmaktadr; bu istekte hi bir ya-rar olmad zaman ise ne demek lzm?! Yalnz hayattayken ve huzurlarnda onlardan istekte bulunmak byle olmayp bunda tehlike yoktur. nk onlar, insanlar kendileri sebebiyle irke dmekten alkorlar. Hatta bunda menfaat dahi vardr.

Kabirlerin yannda ilenen bidatler de dere-ce derecedir: Bunun eriatten en uzak olan: lden yardm etmesini ve ihtiyalarnn gide-rilmesini istemektir. Nitekim halkn birou bu gibi bidatler ilemektedirler. te bu gibi kim-seler tpk puta tapanlar gibidirler. Bu tr eyler mriklerin ve Kitap Ehlinin yaptklar eylerdir.

kinci derece: Hrmet besledii kimse yo-luyla Allah-u Teldan istemektir. Bu da Msl-manlarn ittifakyla bidattir.

nc derece: Hrmet gsterdii kim-senin kabrinin yannda yapt duann daha ok kabul edileceine inanmaktr. Bu da tm Mslmanlarca reddedilen bidatlerdendir. nk kabrin yannda dua ederken yapt duann mescitte yapt duadan daha faziletli olduuna inanmak-tadr. Bu da haramdr. Bu konuda mtehit

imamlar arasnda bir ihtilafn varln bil-miyorum. Halkn ou byle yapyor olsalar da, mtehit imamlar bunun haramln be-lirtmilerdir.

Btn Mslmanlar zerine farz olan; ibadet-te ihlsl olmann emre-dilmi olduunu, Allah-u Tel ve Rasul Sallal-lahu Aleyhi ve Sellemin yasakladklarndan uzak durmann, irk ve ben-zeri eylerle tm balar koparmann gerekliliini bilmektir. nk Allah-u Tel, Rasul Sallallahu Aleyhi ve Sellemi bu din-le gndermitir.9

Byk mfessir ls bu konuda diyor ki: Baz insanlar ayette ge-en (Ey iman edenler!

Allhtan korkun. Ona bir vesile edinin ve Onun yolunda cihad edin ki, kurtulua eresiniz. Mide 35 ) Vesileyi fasit bir teville tevil etmeye kal-kmlar ve bu ayete dayanarak salih kullarla yardmlamann, onlar Allhla kullar arasnda vasta yapmann, onlar adna Allha yemin et-menin meru olduunu sylemiler ve kulun Ey Allhm! Filan arac yaparak sana yemin ediyorum ki bana unu veresin demesinin caiz olduunu iddia etmilerdir. Hatta bazlar, salih kullardan yannda olmayanlara veya lenleri-ne: Ey filan! Allha dua et de bana unu nasip etsin derler ve bunun vesile arama olduunu zannederler.

Raslullahn Skntya dtnz zaman kabir ehline bavurun veya onlarla yardmlan yahut Meselelerde ne yapacanz ardnz zaman kabir ehli ile yardmlan buyurduunu rivayet etmilerdir. Bunlarn asl astar yoktur. Hepsi haktan fersah fersah uzaktr. Gnmz-de insanlar bir ey istediklerinde, ad san du-yulmayan, zerre kadar itibar olmayan kiileri arac yaparak Ey Allhm! Filann hakk iin

9 bn Teymiyye, Mecmatr-resil (nr. M.Reid Rza), Bask yeri ve tarihi yok (Lecnett-trsil-Arab), I,10-31; Kide celle fit-tevessl vel-vesle, Beyrut ts. (Drul-ktbil-ilmiyye), tr.yer.;

Raslullahn Skntya d-tnz zaman kabir ehline bavurun veya onlarla yardm-lan yahut Meselelerde ne yapacanz ardnz za-man kabir ehli ile yardmlan buyurduunu rivayet etmi-lerdir. Bunlarn asl astar yok-tur. Hepsi haktan fersah fersah uzaktr. Gnmzde insanlar bir ey istediklerinde, ad san duyulmayan, zerre kadar itibar olmayan kiileri arac yaparak Ey Allhm! Filann hakk iin sana yemin ediyorum ki unu bana veresin eklinde yemin ederek olduka ar gitmeye balamlardr.

UBAT 2015 / Say 189

23

sana yemin ediyorum ki unu bana veresin ek-linde yemin ederek ol-duka ar gitmeye ba-lamlardr. Bundan daha da ars, kabir ehlinden hastalara ifa vermeleri-ni, fakirleri zengin etme-lerini, yitirdikleri eyleri bulmalarn ve her zorlu-u kendilerine kolayla-trmalarn istemeleridir. eytanlar onlara yuka-rda geen szn hadis olduu vesvesesini ver-mektedir. Hlbuki bu sz, peygamberin hadislerine aina olan limlerin itti-fakyla Raslullaha kar- uydurulan bir iftiradr. Hibir lim bunu rivayet etmemitir ve gvenilen herhangi bir hadis kita-bnda mevcut deildir.

nsanlar, Allhn dnda salih kullar a-rmada -l olsunlar, diri olsunlar- olduka ar gittiler. yle ki Ey filan efendim! Beni kurtar. demeye bala-dlar. Bu tr snma-lar caiz olmayan davranlardr. Mmine yakan bunlar azna almamasdr.10

Allame ankiti de unlar sylemekte-dir: Vesilenin manasnn tahkiki -ulemann umumunun da kanaati olduu vechile- Rasl aleyhisselamn getirdiine muvafakat ederek ihlsla Allaha ibadet edip Ona yaklamaktr. Bu tahkik ile unu da renmi olursun: Tasavvuf iddiasndaki cahillere uyan biroklarnn, ayette tevesslden kasdedilen eyin, kendi ile Rabbi arasnda arac olan eyh olduunu iddia et-mesi, ancak cehalet ve krle dalp gitmek, apak bir sapklk ve Allahn kitabyla oyun oy-namak demektir. Zira Allahn dnda vastalar edinmek,-Allahn aka belirttii gibi kfirlerin kfrnn temelidir: Bizi Allaha daha da yak-latrsnlar diye ibadet ediyoruz. Bunlar Allah katnda bizim efaatilerimizdir, derler. Mkel-lef olan herkese vacip olan; Allahn rza-

10 Alusi, Ruhul-Meani Tefsri, VI, 125 ve devam

sna, Onun cennetine ve rahmetine ulat-racak yolun, sadece Raslne ittiba etmek olduunu bilmektir.11

Son olarak stad Ebul-la El-Mevdudinin bu konuda kendisine so-rulan bir soruya verdii cevab nakledelim: Dua-da, Allaha (c.c) herhangi birinin yz suyu hrme-tini vasta yapmak, Onun ve Raslnn bize ret-tii bir yol deildir. Bil-diiniz gibi, Kuran- Ke-rim bu tr anlaylardan uzaktr. Hadislerde de bu anlaya temel olutura-bilecek bir rnek yoktur. Duada bu yolu uygula-m olan veya bir baka-sna reten sahabeden herhangi birisini de ha-trlamyorum. Dorusu lemlerin Rabbine dua ederken herhangi bir ku-lun yz suyu hrmetini referans gstermek veya filan kulun hatr iin be-nim istek ve ihtiyalarm karla demek mnsna

gelen anlay tarz Mslmanlara nasl musallat olmu anlamakta glk ekiyorum. Ben byle yapmann yasak olduunu sylemiyorum, sa-dece u iki eyi sylyorum: Birincisi; bu ekil-de dua yapmak, lemlerin Rabbinin bize ret-tii dua yapma ekline ve metoduna aykrdr. Hz. Peygamberin dorudan doruya ashabna rettii dua tarzna da aykrdr. Bu sebeple-dir ki, bu tarz duadan uzak durulmaldr. Zira Peygamber, Efendimiz ve dier btn peygam-berler, Allah ile kullar arasndaki ilikinin ve ba-n doru eklinin ne olduunu aklamak iin gelmilerdir. yleyse onlarn ne uyguladklar ne de rettikleri bir dua ekli olan bu tarz bir

11 Muhammed El-Emin E-ankit-Advaul-Beyan fi Tefsiril-Kurni bil-Kurn, 2/117-118, Beyrut: Darl-Ktbil-Ilmiyye.

Muhammed Emin e-ankti (1905-1974) Aslen Moritanyal olup 1948de Arap Yarmadasna yerlemitir. lmne de-in Suudi Arabistanda ders vermi, zellikle tefsir alanndaki almalar ile tannmtr. Muhammed Emin e-ankti, Ha-mud e-uaybi gibi byk limleri yetitirmitir.

Duada, Allaha (c.c) herhan-gi birinin yz suyu hrme-tini vasta yapmak, Onun ve

Raslnn bize rettii bir

yol deildir. Bildiiniz gibi,

Kuran- Kerim bu tr anlay-lardan uzaktr. Hadislerde de

bu anlaya temel oluturabile-cek bir rnek yoktur. Duada bu

yolu uygulam olan veya bir

bakasna reten sahabeden

herhangi birisini de hatrla-myorum. Dorusu lemlerin

Rabbine dua ederken herhangi

bir kulun yz suyu hrmetini

referans gstermek veya filan

kulun hatr iin benim istek

ve ihtiyalarm karla demek

mnsna gelen anlay tarz

Mslmanlara nasl musallat

olmu anlamakta glk eki-yorum.

GEN BRKM

24

dua eklini, herhangi bir kimse uygulamaya kal-krsa, phesiz o, mu-teber olan bir ekli terk edip, muteber olmayan bir ekli uygulam olur.

kinci olarak da, bu dua eklinin nefrete a-yan bir yol olduuna ina-nyorum. Baka bir kii-nin bu dua eklini benim grdm gibi grmeyip baka bir adan bak-mas ve nefrete ayan bulmamas farkl bir du-rum. Ben ne zaman bu dua eklinin zararlarna dikkat etsem, gzmn nne hemen ok mert ve ok cmert bir zat gelir: Onun kapsna gelen herhangi bir insann arzular annda yerine getiriliyor, feyz ve keremi herkesi kuatyor, her isteyen ondan dilediini talep edebiliyor, ltfu herkese ak ve herkes ona kolaylkla ulaabiliyor. Byle bir ztn kar-sna bir kiinin dorudan gelerek: Ey kerem sahibi, cmert insan! Bana yardm et demek yerine, filan kiinin hatrna benim ihtiyalarm gider demesi ne kadar uygun der varn siz hesap edin. Bu isteme biiminde, o cmert kii-nin merhameti ve cmertlii sebebiyle bakala-rnn ihtiyalarn gidermedii, fakat arkadala-rnn, dostlarnn ve akrabalarnn hatrna ltuf ve ihsanda bulunduu su-i zann gizlidir. Eer bunlarn vastasyla dua edilmezse sanki o za-man ondan hi bir ey alamayacanz zanny-la mitsizlie dyorsunuz. Filann yz suyu hrmetine demek; ayn zamanda, istekte bu-lunduunuz zta bask uyguladnz mnsna gelir ki, siz aslnda yle demek istiyorsunuz: Ben filan byk insann tavsiyesi ile geliyorum. Benim ricam herhangi aracsz bir insann rica-s gibi dnerek geri evirmemelisiniz. Eer bu tarz dua bu sylediim anlama gelmiyorsa, ne anlama geldiini bana da retin. Bylece iimdeki skntdan kurtulacam iin memnun olurum. Fakat eer bu tarz duann anlam ger-ekten benim anladm ekildeyse, o zaman Allah Telnn kmil sfatlar hakknda doru bilgiye sahip bir ahsn byle bir dua tarzn hayl edebileceini bile dnemiyorum. Fkh limleri bu dua tarznn, bu gibi mahzurlarm dikkate alarak mekruh olduu kanaatine var-mlardr. Nitekim Hanef Fkhnn mehur kita-b Hidye de yle yazmaktadr: Bir kimsenin

dua ederken filann hak-k iin, filann yz suyu hrmetine veya peygam-berlerin, nebilerin hakk iin demesi mekruhtur. Zira yaratlann, yaratan zerinde hibir hakk sz konusu deildir.12

Ruhlarla tevessl ko-nusu ok etrefilli ve bir o kadar da dall budakl-dr. Bu karklktan kur-tulmak ve konunun daha iyi anlalabilmesi iin ta-raflarn grlerini derli toplu bir ekilde sunmaya altk.

Bizce bu konuda farkl sonulara varmann temelinde olaya yaklam tarz yatmaktadr. Ehli tasavvuf, salih (evliy addedilen) kiilerin sahip olduklar manevi ma-kamlarn gz nnde bulundurarak, madem-ki bunlar bu kadar deerli makamlara sahip-tirler, o halde neden onlarla tevessl olmasn eklinde bir yaklam sergilemektedirler. Yine, mademki Allah, kitabnda salihleri vm ve onlara byk makamlar vereceini vaat etmi, biz de slihleri vmeli, onlar yceltmeliyiz, bu yceltme yollarndan biri de onlarla tevessldr demektedirler.13

(zellikle kabirlerdekilerle) tevessl red-dedenler14 ise, konuyu lah-Rab, kul ve ubu-diyet ls etrafnda deerlendirmektedirler. Bilindii gibi, dua bir ibadettir ve ibadet, ancak Allaha yaplr; yardm da -vastal veya vasta-sz- yalnz Allahtan gelir: Ancak sana kulluk eder ve yalnz Senden yardm dileriz. (Fati-ha,4). Bata bn Teymiyye olmak zere bu tr tevessl caiz grmeyenler, insanlarn irke sapmasndan korkmular; bu balamda tevhid ilkesinin muhafazasna dikkat ekip ve bunu bozacak en kk bir pheyi dahi reddet-milerdir. Bu titizlikten dolay birok davran irk olarak nitelendirdikleri dorudur. Tevhid gibi yce bir gayeye hizmet eden bu insanlara

12 Ebul-la El-Mevdudi, Meseleler ve zmleri, (Resail ve Mesail), trc. Yusuf Karaca, stanbul, 1990, C:III, s. 235236

13 Kevser, Mahkut-tekavvl f meseletit-tevessl, s.378 vd.

14 Yukarda isimlerini zikrettiimiz bni Teymiyye, Ebl-zz ed-Dimak, ls, Muhammed El-Emin E-ankit ve Ebul-la El-Mevdudi dnda Abdullah Azzm, Yusuf El Kardav, Hasan Karakaya, M.Beir Eryarsoy, Hsn Akta ve Faruk Be-er gnmzn yetkin limlerinin grleri bu meyandadr.

Gnmz Mslmanlar sla-

miyetin zne vakf olmadk-lar iin, kabir ve trbeleri bir

kurtulu yeri olarak grmekte,

hatta yaadklar olumsuzluk-lar oradaki ahslarn zecei-ne inanmaktadr. Hatta trbele-re, mezar talar vb. yerlere bez

ve aput balamakla bu dilek-lerinin gerekleeceine inan-maktadr.

UBAT 2015 / Say 189

25

tepki, onlarn bu konudaki sert tutumlarndan dolay gelmitir. yle ki, tepkiler bazen onlardan daha sert olmu, tefrika bymtr. yle anlalyor ki, bu tep-kilerin sahipleri, zaman za-man kardakinin ne demek istediini iyice anlamadan hareket etmektedirler. Her iki tarafn genel yaklam tarz budur. Kendi iinde bu tarzlar geniletmek ve e-itlendirmek mmkndr.

Her iki gurubun de-lilleri mukayese edildi-inde, byle bir tevessl irk kabul edilmese de, bunun dinin ruhuna uy-gun bir davran olmad- anlalmaktadr. n-k bu tutum peygamber ve veli ruhu da olsa -Allahdan baka varlk-lara dua etmeye ortam hazrlamaktadr ki bir Mslmann bu konuda olduka duyarl olmas gerekir. u halde byle tartmal tevessllere bavurmaktansa, daha nce belirtilen ve btn limlerin tartmasz benimsedii, Kurn ve Snnette mevcut teves-sllere ynelmek daha uygun bir davran olur.

Gnmz Mslmanlar slamiyetin z-ne vakf olmadklar iin, kabir ve trbeleri bir kurtulu yeri olarak grmekte, hatta yaadkla-r olumsuzluklar oradaki ahslarn zeceine inanmaktadr. Hatta trbelere, mezar talar vb. yerlere bez ve aput balamakla bu dilek-lerinin gerekleeceine inanmaktadr. Bu yan-l davranlar, bn Teymiyye gibi limleri ifrata sevk etmi olabilir. Ancak bu iin bilincinde olan ve yanl sz ve eylemlere dalmadan tevessl-de bulunanlar da irk ve kfrle sulamamak gerekir.

Bu konuda ihtiyatl olmak nerilir. Bir kim-senin, hangi mertebede olursa olsun onun bir fayday elde etmede veya zarar engellemede

rol olduuna inanarak yaratlmlardan birisiy-le tevessl etmesi Allah korusun- kiiyi slam dininden karan en b-yk irklerden birisidir. Allah Telya ilerinde mdahale anlam tar. Ancak byle bir inanca sahip olmakszn bunu yaparsa, hataya yol aabilecek kapy ka-pamak iin llerle te-vessl yapmamak en dorusudur. Bu kurala limlerimiz sedduz-zerai demilerdir ki tanmn da; Harama yol aacaklar iin baz durumlarda baz mu-bahlarn yasaklanmas eklinde izah edilebilir.

Ayn ekilde bu tr tevessl kabul eden limlere kar da ll davranmak gerekir. phesiz tevessl konu-sunda ileri gidip irke dme durumlar oktur. Ama her tevesslde bulunan irkle nitelemek de aceleciliktir. Mesele ok naziktir. zellikle cahil halk tabakalar ok byk hatalar iinde-dir. irk esi tayan birok davran byk bir cokunluk ve huu iinde yaplmaktadr. Kii-ye bu cehaletini anlatp bilgilendirdikten sonra hala eski alkanlklarna devam ediyorsa o za-man hkm vermek gerekir.15

Teberrk konusuna inallah- nmzdeki sayda yer vereceiz. Selam ve dua ile

(Devam Edecek)

15 smail alkan, Kuran- Kerime Gre Tevessl ve Vesile, s.97, Baslmam Yksek Lisans Tezi, Ankara, 1992

Bir kimsenin, hangi mertebede

olursa olsun onun bir fayday

elde etmede veya zarar engel-lemede rol olduuna ina