Gerð hæfnisviðmiða á háskólastigi

Misserisþing Kennaraháskóla Íslands1. desember 2006

Guðrún Geirdóttir

Lög um háskóla nr. 63/2006 og reglur um viðurkenningu háskóla

Menntamálaráðherra veitir háskólum viðurkenningu aðUppfylltum skilyrðum laga og reglna. Skilyrðin lúta að eftirtöldum þáttum:

a) hlutverki og markmiðum háskóla,b) stjórnskipan og skipulagi,c) fyrirkomulagi kennslu og rannsókna,d) hæfisskilyrðum starfsmanna,e) inntökuskilyrðum og réttindum og skyldum nemenda,f) aðstöðu kennara og nemenda og þjónustu við þá, þ.m.t. fatlaðra

nemenda,g) innra gæðakerfi,h) lýsingu á inntaki náms út frá þekkingu, hæfni og færni við

námslok,i) fjárhag.

Markmið Bolognaferlisins

1. Innleiða kerfi prófgráða sem auðvelt er að lesa úr og bera saman· Sameiginleg viðmið fyrir æðri menntun og prófgráður, um þá kunnáttu,

þekkingu og færni sem felst í mismunandi háskólagráðum (Qualification Framework). Hvert aðildarríki setur eigin viðmið í þessu samhengi.

2. Innleiða einingakerfi · Háskólar í öllum aðildarríkjunum taki upp einingakerfi sem byggist á

vinnuframlagi stúdenta, sbr. ECTS einingakerfið.

5. Hvetja til samstarfs um þróun gæða- og eftirlitskerfis fyrir háskólanám · Þróa gæða- og eftirlitskerfi fyrir háskólanám. Stefnt er að því að samræma

vinnulag og mælikvarða og að fyrir lok 2005 verði þátttökulöndin búin að móta vinnulag fyrir innra matskerfi, ytri skoðun, þátttöku nemenda og birtingu niðurstaðna sem og kerfi fyrir veitingu starfsleyfa.

Formleg viðmið um æðri menntun og prófgráður á Íslandi

• Menntamálaráðherra gefur út formleg viðmið um æðri menntun og prófgráður.

• Viðmiðin eru kerfisbundin (almenn) lýsing á prófgráðum og lokaprófum þar sem tilgreind er sú þekking, hæfni og færni sem námsmenn eiga að ráða yfir við námslok (learning outcome).

• Háskólum ber að birta sambærilegar lýsingar á þekkingu, hæfni og færni sem námsmenn eiga að ráða yfir við námslok á hverri námsleið fyrir sig.

• Birta skal lýsingarnar á íslensku og ensku.

• Viðmið um æðri menntun og prófgráður á Íslandi:– þrjú þrep, fyrstu tveimur

skipt í tvö stig• þrep eitt:

– stig 1 - diploma próf – stig 2 - bakkalárpróf

• þrep tvö: – stig 3 - starfstengt nám á

meistarastigi– stig 4 - meistaranám

• þrep þrjú: – Doktorsnám

Hæfnisviðmið• Fyrir hverja tegund prófgráðu er lýst ákveðnum þekkingar og

hæfniatriðum• Þekking

– Þekking og skilningur (hversu almenn eða sértæk þekking og skilningur er)

– Tegund þekkingar (þekking í samhengi við fræðigrein) • Hæfni

– Hagnýt hæfni– Fræðileg hæfni– Hæfni í samskiptum, upplýsingatækni og tölvulæsi– Námshæfni

Hvað eru learning outcomes?

• ‘Learning outcomes are statements of what a learner is expected to know, understand and/or do as a result of a learning experience.’ (2004 ECTS Users’ Guide.)

• Hæfniskröfur?• Hæfnisviðmið?• Námsmarkmið?• Námsárangur?

Megináhersla á nám og mat á námi

• Áhersla á hvaða þekkingu, færni og leikni nemendur búa yfir við námslok

Nokkur dæmi

Fantasíur fyrir börn og fullorðnaÍ námskeiðinu verða lesnar fræðikenningar um hulin svið og aðra heima. Lesnar verða bækur fyrir börn sem flakka á milli raunverulegra og ímyndaðra heima frá Pétri Pan til Blíðfinns

Aðhæfð merkjafræðiWiener og Kalman síur, línulegar spásíur, lágmarksferviksalgrím, endurkvæm lágmarksfervisalgrím. Athuguð verður notkun aðlögunarhæfrar merkjafræði í fjarskiptum, samstæðum skynjurum, líkanagerð og -auðkenningu og í stýrikerfum.

Learning outcome (námsárangur- hæfniskröfur)

• Nám birtist í hæfni nemenda sem hægt er að leggja mat á

• Námskeið eða námseiningar settar fram í formi hæfniskrafna og matsviðmiða

• Hæfniskröfur (learning outcome) segja til um lágmarksviðmið eða frammistöðu

• Matsviðmið (assessment criteria)segja til um á hvaða máta og að hvaða marki nemandi þarf að sýna hæfni sína

Kostir þess að skilgreina námsárangur

auðveldar sveigjaleika og tilfærslur innan og milli kerfa auðvelda samræmi og samvinnu milli námskeiða – til að

ná heildarmarkmiðum dregur úr skörun og endurtekningum eru til upplýsinga og stuðnings fyrir nemendur veita öðrum upplýsingar um námsleið (t.d.

menntayfirvöldum eða atvinnulífi – sjá t.d. diploma supplement)

sýna fram á tengingu markmiða, námsverkefna og námsmats

auðvelda endurskoðun og þróun sjálfstæði nemenda?

Til umhugsunar

takmarkar frelsi erfitt að setja flókið nám í

markmiðsbúning smættunaráhrif markmiða

– að setja markmið fremur um það sem auðvelt er að orða en það sem er mikilvægt

minnsti sameiginlegi samnefnari

tímafrekt

Úr rannsókn:• Mjög lítil ytri inngrip og

viðmiðanir• Akademískt frelsi

háskólakennara• Lítil, almenn umræða um

kennsluhætti og námskrá• Sérstaða háskólagreina

Skrifræðisverkefni, ytri inngrip eða skólaþróun

Viðmið um æðra nám og prófgráður

NámsleiðHefð fræðigreinar

Ákvæði fagfélaga

Fulltrúar atvinnulífs

Háskólakennarar

Nemendur

Einstök námskeið

Hvaða færni og leikni eiga nemendur sem útskrifast af ákveðinni námsleið að búa yfir?

Hver á að svara því?

Námsleiðir og námskeið• Námsgrein er meira

en samanlög einstök námskeið innan hennar

• Hvar og hver á að bera ábyrgð á að markmið greina náist?

• Samspil markmiða/hæfniskrafna, námsverkefna og námsmats

Námsgrein

Einstök námskeið

Constructive alignment (Biggs)Viðmið um æðra nám og prófgráður

Hæfniskröfur ákveðinnar námsleiðar

Ákvarða markmið námseiningar

Skrifa hæfniskröfur (lo) námseiningar

Velja matsleiðir

Ákvarða lágmarksviðmið fyrir námsmat

Velja kennsluhætti sem auðvelda nemanda að ná settum markmiðum

Skipuleggja námskeið og endurmeta

Setja fram hugmyndir að einkunnaskala

Þekking, hæfni og færni

Námsk 1 Námsk 2 Námsk 3 Námsk 4LO 1 xLO 2 xLO 3 xLO 4 xLO 5 xLO 6 x xLO 7LO 8 x

Kennslufræði H.Í. – hugsanlegt vinnulag

• Umræður í skor:– Hvaða þekkingu, færni og hæfni þarf nemandi sem

lýkur námi í kennsluréttindum að búa yfir að námi loknu?

– Hvar má leita svara?– Finna 10-16 viðmið sem:

• Sátt er um að séu lágmarksviðmið!• Eru nægilega umfangsmikil til að rúma það sem við

viljum hafa með• Eru þó ekki það opin að þau segja ekki neitt• Ná til þeirra meginatriða sem okkur finnst skipta mestu

Lágmarkshæfni

• Hæfnisviðmið segja til um lágmarkshæfni nemenda

• Erfitt að hugsa viðmiðin út frá lágmarkshæfni

• Hæfniviðmið eru ekki einkunnir eða námsmatskvarði (assessment criteria)0%

100%

50%Viðmiðum náð

Viðmiðum náð að hluta eða ekki

Viðmið í kennslufræði (dæmi)

Kennslufræði

Kennsluskrá Stefnumótun Sjálfsmatsskýrslu

Ytra mat ráðuneytis Námsnefnd

KennarasambandÆfingakennarar

Útskrifaðir nemendur

Skólameistarar

Erlend viðmið

Námsviðmið í kennslufræði: Að nemandi:

ÞS1 Geti tekið faglega rökstuddar ákvarðanir varðandi nám og kennslu nemenda sinna

TÞ Búi yfir almennri þekkingu á kennslufræðilegum kenningum

HH Geti skipulagt kennslu og lagt mat á nám

FH Geti tekist á við nýjungar í skólastarfi og átt þátt í að móta skólastarf

H Geti nýtt sér upplýsingatækni í umsjón með nemendum svo og í allri kennslu

NH Búi yfir þekkingu og færni sem geri honum kleyft að mennta sig frekar á sviði kennslufræða

Þekking, hæfni og færni

Námsk 1 Námsk 2 Námsk 3 Námsk 4LO 1 xLO 2 xLO 3 xLO 4 xLO 5 xLO 6 x xLO 7LO 8 x

Kenningar í kennslufræðiHeiti námskeiðs: Nýjungar í kennsluháttum 10.53.79

(5e)AðMarkmið námskeiðs eru að:• að nemendur öðlist innsýn inn í þá kennsluhætti sem eru

efstir á baugi í kennslufræðilegri umræðu. • geti grein fræðilega hugmyndir að baki ríkjandi

kennslufræðilegum hugmyndum• geti tekið virkan þátt í umræðum um kenningar og

nýbreytni• geti skipulagt og stjórnað málstofu um valið fræðaefni• þekki til íslenskra rannsókna á sviði kennslufræða• hafi kannað hug kennara til nýbreytni í kennslufræðum• þekki til nýrra, íslenskra rannsókna á námi og kennslu

Samantekt• Hæfnisviðmið (lo) sett fram í

samræmi við ákveðið þrep í viðmiðum um æðri menntun. Þau þurfa að falla að þeirri tegund þekkingar og færni sem þar er tilgreind.

• Vísa til lágmarkskunnáttu eða færni (svo má gera kröfu um meira)

• Allt nám má skilgreina í formi námsmarkmiða – en það er miserfitt! – Að finna það orðalag sem

nær yfir hugsun okkar– Vanda orðalag (erfitt að

forðast túlkun)

• Meta að hvaða marki nemendum gefst kostur á að öðlast þekkingu og þjálfa hæfni innan námsleiðar (kortleggja námskeið).

• Til þess að það sé hægt þar að ligga skýrt fyrir hvaða þekkingu og hæfni nemendur tileinka sér í einsökum námskeiðum

• Biggs, J. 2003. Teaching for Quality Learning at University. Berkshire: SRHE & Open University Press

• Gosling, D. & Moon, J. 2002. How to Use Learning Outcomes and Assessment Criteria. London: SEEC

• Ingvar Sigurgeirsson. 1999. Að mörgu er að hyggja: handbók um undirbúning kennslu. Reykjavík: Æskan

• Tuning: Educational Structures in Europe: Vefslóð: http://www.tuning.unideusto.org/tuningeu/index.php?option=com_frontpage&Itemid=1

• Háskólinn í Essex http://www.essex.ac.uk/programmespecs/fouryear.asp?prog=BA++T708++06