GESTALT KURAMI

Yar.Doç.Dr. Nejla Akgül

Fritz Perls (1893'te Almanya'da doğdu, 1970'de ABD'de öldü) adlı pskiyatrist bu terapi türünü oluşturmuştur. Uzun yıllar Freud'cu bir çözümleyici olan Perls, psikanalitik yöntemde önerdiği değişikliklerin pek dikkate alınmaması sonucu kendi ekolü olan Gestalt Yaklaşımını kurmuştur.

1950’li yıllarda pek çok araştırmacı Gestalt Psikolojisine katkıda bulunmuşlardır.

Gestalt psikolojisinin kurucuları Wertheimer, Köhler ve Koffka’dır Bu üç bilim adamının her biri Gestalt psikolojisine önemli ve eşsiz katkılar getirmişlerdir.

Gestalt psikolojisine ilişkin ilk çalışmalar Almanya’da çıkmış daha sonra Amerika’daki kuramcıları da etkilemiştir

Gestalt Kuramı 20. yüzyılın ilk yıllarında Avrupa ve Almanya’da

gelişen ve etkilerini günümüzde de sürdüren önemli psikoloji akımlarından biridir.

Gestalt Almanca bir sözcük olup “kendine özgü bir bütünlüğü olan form, şekil, örüntü, yapı” anlamına gelmektedir

Yapısalcılığın, zihni öğelerine ayıran anlayışına tepki olarak ortaya çıkmıştır.

Gestalt yaklaşımın kuramsal temelinde psikoanalitik, varoluşçu ve gestalt kuramlarının birleşimi vardır. Bu üç görüşün belli temelleri ve yöntemleri, bir sentez sonucunda Gestalt terapiyi oluşturur

Gestlat Kuramı, var oluşu; duygusal, düşünsel, bedensel ve Ruhsal boyutların bir bütünü olarak görür. Danışanlarda bu dört boyutun hepsi üzerinde farkındalık yaratmayı hedefler.

Gestalt Kuramına göre, bütünü anlamadan parçaları doğru anlamak olanaksızdır.

Çünkü "Bütün, kendini oluşturan parçaların toplamından farklı ve büyüktür. Hiçbir parça, bütünün içerdiği özelliklere sahip değildir.“

Pearls’a göre insan yaşamına bir bütün olarak başlamakta, ama büyürken, gelişirken geçirdiği rahatsız edici yaşantılar yüzünden bazı parçaları ile bağlantıları zayıflamakta ya da kopmaktadır.

Gestalt Kuramının amacı bu parçalanmışlığı bütünlüğe dönüştürmektir.

Gestaltçılar, organizmanın dışarıdan gelen duyumlara kendisinden bir şeyler katarak, yaşantıyı yeniden örgütlediğine inanmaktadırlar.

Gestaltçılara göre organizma sadece çevreden gelen uyarıcılara tepkide bulunmaz, çevreyle etkileşim içindedir

Gestalt ekolü, algı ve bellek üzerine çalışmaları ile psikolojiye katkıda bulunmuştur. Bu ekol, psikolojide tümdengelim yöntemini kullanır.

ALGI VE DÜZEN Gestaltçılar algılama sürecinde gerçekleşen

düzenleme yeteneği üzerine yoğunlaşmıştırlar

Çevreden edindiğimiz duyular birbirinden kopuk ve ilişkisiz olmasına rahmen zihnimizde birim ve nitelikleri bütüncül olarak algılarız

Algısal Örgütlenme Yasaları (Pragnanz Yasaları)

1.Şekil-Zemin(figür-fon) ilişkisi2. Yakınlık Yasası3. Benzerlık Yasası4. Tamamlama Yasası5. Devamlılık (Sürekliik) Yasası6. Basitlik Yasası

1.Şekil-Zemin İlişkisi: Bütün algılamalarda bir şekil ve zemin ilişkisi vardır. Şekil, bireyin dikkatinin odaklandığı şeydir. Zemin ise şeklin gerisinde kalan dikkat edilmeyen şeydir. Şekil zeminden daha dikkat çekici özelliklere sahiptir. Bazı durumlarda şekil ile zemin yer değiştirebilir.

Kuş sesi dinlerken trafik sesi arkada zemini oluşturur. Oturma odasının alışılagelmiş kokusu zemin, mutfaktan gelen soğan kokusu şekildir

2. Yakınlık YasasıBirbirine yakın nesneler kümelendirilerek algılanırlar. Organizma birbirine yakın olan nesleri gruplandırarak algılama eğilimindedir

3. Benzerlik YasasıRenk, şekil, doku gibi birbirine benzeyen özellikler birlikte algılanma özelliği gösterirler.

Örneğin şekilde ki resim A’da benzer olan ağaçları öncelikle algılarsınız ya da resim B’de diğer ağaçları köknar ağaçları ile çevrili olarak algılarsınız.

4. Tamamlama Yasası:Bir uyarıcının bütünü görülmediği halde o uyarıcının bir bütün halinde algılanmasıdır. İnsanlar yarım yamalak olan uyaranları tamamlama eğilimindedir. Bu eğilime Zeigarnik Etkisi adı verilir

5. Süreklilik Yasası

Algı alanında bulunan ve aynı yönde giden birimler birbiriyle ilişkili görünme eğilimindedirler. Bu eğilim süreklilik olarak isimlendirilir.

6.Basitlik Yasası

Organızma basit, simetrik, düzeli bir şekilde organize edilmiş şekilleri daha kolay algılamaktadır.

GESTALT KURAMININ ÖĞRENMEYE İLİŞKİN TEMEL KAVRAMLARI

Gestalt yaklaşımına göre algılama zihinde oluşan bir süreçtir. Çevreden gelen uyarıcılar duyu organlarını uyarır ve bu şekilde meydana gelen sinir akımı beyne ulaştığında duyum ile birlikte algılama meydana gelir. Gestalt psikologları yaşantı ve beyin etkileşimine ilişkin farklı ve birbirini bütünleyen teoriler geliştirmişlerdir.

Yaşantı Bellek İzi

Gestalt yaklaşımına göre yaşam boyunca edinilen yaşantılar iz sistemlerini oluştururlar. Geçmişte oluşturulan iz sistemleri daha sonraki yaşantıları ve algılamaları da etkiler.

Bellekte iz bırakan algılar anımsanır. Bu izler bellek izi olarak isimlendirilir. Sonraki benzer yaşantılar bellek izini tetikler ve onlarla birlikte yeni bir yaşantıya ve yeni bir bellek izine dönüşür. Dolayısıyla sonraki tüm yaşantılar bellekte var olan önceki tüm yaşantılarla anlam kazanır.

1. Bellek izini geriye getirme, hatırlama ile ilgili güçlüklerdir. Ayrıca hatırlama için verilen ipucu orijinal bilgiye ne kadar benzerse hatırlama o kadar kolay olur.

Gestalt psikologları unutmayı iki nedene bağlamaktadırlar.

2. Bellek izinin yeniden düzenleme sırasında, orijinal olayın kaybedilmesi, bozulmasıdır. Başlangıçtaki bellek izi yeniden düzenleme sırasında çok fazla değişirse özelliklerini kaybeder ve geriye getirmede kullanılan ipuçları ilişki kuracak örüntü bulamadığından hatırlama mümkün olmaz.

İcgüdüsel (Kavrama Yoluyla, Sezgisel) Öğrenme

Ani kavrama yoluyla öğrenme de denilen içgörü (insight) yoluyla öğrenmenin başta gelen savunucusu Wolfgang Köhler’dir. Köhler’in bu alandaki en meşhur deneylerinden bir tanesi tavuklar üzerinde odaklaşmıştır. (Örn2.: Maymun Deneyi)

Bu öğrenmede birey problemin çözümü için bütün yolları düşünür. Problemin çözümü için uygun yolu bulduğunda konuyla ilgili içgörü kazanmış olur. (Anlama-Kavrama-İlişkilendirme yolu ile Problemi çözme)

Üretici Düşünme Wertheimer bu kitabında iki tür problem çözmeden

bahsetmektedir. Bunlardan A türü çözümler, Gestalt ilkelerine dayalıdır, orjinaldir,

içgörüseldir. Başka bir deyişle, problemin doğasını, temel yapısını anlamayı gerektirir. Çözüm başkası tarafından değil bireyin kendisi tarafından bulunur. Kolay genellenir ve uzun süre hatırlanır.

B türü çözümler ise anlamadan çok ezberlemeye dönüktür. Birey olguları, kuralları, olayları anlamadan ezberler. Böyle bir öğrenme ise katıdır ve kolayca unutulur, sadece sınırlı durumlarda uygulanabilir.

Dolayısıyla üretici düşünmede anlamaya dayalı öğrenme söz konusudur. Transfer edilebilir ve uzun süre hatırlanabilir. Bu süreçte dışsal pekiştireç yoktur, içsel pekiştireç söz konusudur.

Gizil (Örtük) Farkına Varmadan Öğrenme

Gizil öğrenme istem dışı öğrenmedir. Tolman tarafından ortaya konmuştur. Tolman evinin güzergahında bulunan kafeleri gizil olarak öğrenen bireyin aslında farkına varmadan öğrendiğini iddia eder. Bu şekilde öğrenmede özel bir çaba harcamaya gerek yoktur. Ayrıca bu öğrenme için pekiştirece de ihtiyaç duyulmaz.

Alan Kuramı ( Kurt Lewin) Sosyal Psikolojinin Kurucusu sayılan

Kurt L. diğer Gestaltçılardan farklı olarak içinde Motivasyon, Öğrenme, Kişilik ve Toplumsal davranışın tümünün içinde barındırdığı bir sistem geliştirmiştir.

Alan kuramına göre, bütün alana bakılarak olaylar incelenmekte ve değerlendirilmetedir.

Alan yada Yaşam Alanı bir bireyin belirli zamandaki davranışlarını etkileyen olguların/gerçeklerin toplamıdır.

Alan Kuramı

Bu psikolojik gerçekler, insanın yaşam alanını oluştururlar. Bu gerçeklerden bazıları insan davranışları üzerinde bazen olumlu, bazen olumsuz etkiye sahiptir. Bu olayların toplamı, belirli bir zamandaki davranışı etkiler.

Gestalt Kuramının Eğitim Psikolojisine Yansıması

Gestalt yaklaşımında bireyler öncelikle bütünü görürler Öğretmenlerin bir dersin ayrıntılarını anlatmadan önce dersin genel amacını ve program içindeki yerini açıklaması öğrencilerin öğrenmesinde daha etkili olacaktır..

Gestalt kuramına göre ezber yerine kavrayarak ya da sezerek öğrenmek daha önemlidir. Öğrencilerin problemlerin çözümü için meraklarını uyandırmak ve onların kendi çabalarıyla problemleri çözmeleri için ipuçları vererek motivasyonlarını artırmak daha etkili olacaktır

Gestalt psikologlarına göre algılarımız alandan etkilendiği gibi hatırladığımız şeyler daha önce algıladığımız şeylerden kalan izlerdir.

Öğrenme durumunda sık tekrar bilginin kalıcılığını artıracağından öğretmenlerin de farklı problemler ve uygulamalarla tekrarlar yaptırmaları öğrencilerin öğrenmesini daha kalıcı hale getirecektir.

Üretici öğrenmede bilindiği gibi içsel pekiştireç daha önemlidir. Öğrencilerin kendi amaç ve hedeflerini belirlemeleri sağlanmalı ve hatta kendilerini değerlendirmeleri için ortam sağlanmalıdır.

Algısal örgütleme yaslarında da vurgulandığı gibi öğrenme de farklı duyu organlarının işlevsel olması etkilidir. Öğretmenler dersin işlenişinde farklı duyu organlarına hitap edecek araç, gereç ve materyallerden faydalanmalı ve farklı yöntem ve teknikleri dikkate almalıdır.

Bilindiği gibi öğrenmede sadece fiziksel çevre değil psikolojik çevrede önemlidir. Öğrenme konuları öğrencilerin ihtiyaç, ilgi ve beklentilerine göre ayarlanmalı ya da bu durumlara göre şekillendirilmelidir.

Gestalt Yaklaşımında Kullanılan Teknikler

Problemi;1. Boş Sandalye2. Daire Yapma3. Yüzleştirme4. Abartma5. Yansıtmayı Oynama6. Tersine Çevirme7. Duygularla Başbaşa kalma8. Rüya Analizi