GIAÙO DUÏC HAÙN HOÏC TRONG BIEÁN ÑOÄNG VAÊN HOÙA XAÕ … · duy trì caùc thieát cheá vaên hoùa truyeàn thoáng, ñaëc bieät laø truyeàn thoáng Haùn hoïc. Trong

135Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

GIAÙO DUÏC HAÙN HOÏC TRONG BIEÁN ÑOÄNG VAÊN HOÙA XAÕ HOÄI:VIEÄN HAÙN HOÏC HUEÁ (1959-1965)(1)

Nguyeãn Tuaán Cöôøng*

Sau Hieäp ñònh Geneøve naêm 1954, ñaát nöôùc Vieät Nam chia laøm hai nöûa Baéc vaø Nam, ngaên caùch bôûi vó tuyeán 17 doïc soâng Beán Haûi thuoäc tænh Quaûng Trò. Moät cuoäc chieán dai daúng ñaõ dieãn ra giöõa hai beân, vaø chæ chaám döùt sau ñoù 20 naêm, vaøo thôøi khaéc lòch söû ngaøy 30/4/1975 khi Toång thoáng Döông Vaên Minh cuûa cheá ñoä Vieät Nam Coäng hoøa ôû mieàn Nam tuyeân boá ñaàu haøng. Xaõ hoäi mieàn Nam Vieät Nam (MNVN) giai ñoaïn 1955-1975 naèm trong quaù trình hieän ñaïi hoùa vôùi nhöõng saéc thaùi vaên hoùa môùi ñeán töø AÂu Myõ, ñieàu naøy ñaõ taïo söùc eùp leân vieäc duy trì caùc thieát cheá vaên hoùa truyeàn thoáng, ñaëc bieät laø truyeàn thoáng Haùn hoïc. Trong boái caûnh aáy, Vieän Haùn hoïc (VHH) thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Hueá (1957-1975, VÑH Hueá) ñaõ toàn taïi vôùi tö caùch ñôn vò giaùo duïc Haùn hoïc cuûa chính quyeàn MNVN ñöông thôøi. Soá phaän ñaëc bieät cuûa VHH khieán cho ñôn vò ñaøo taïo Haùn hoïc naøy ít ñöôïc nhaéc tôùi, keå caû trong nhöõng cuoán saùch kyû nieäm veà VÑH Hueá.(2) Lòch söû vaø söï toàn taïi cuûa VHH trôû thaønh moät kyù öùc ngaøy caøng phai nhaït daàn, ít ngöôøi bieát tôùi; neáu ñöôïc nhaéc ñeán cuõng chæ döôùi daïng kyù öùc hoaëc kyû nieäm caù nhaân, maø thieáu vaéng nguoàn söû lieäu.(3)

Döôùi ñaây, lòch söû cuûa VHH seõ ñöôïc trình baøy thoâng qua söï keát hôïp hai nguoàn tö lieäu, moät laø tö lieäu lòch söû, töùc nguoàn coâng vaên haønh chính vaø baùo chí ñöông thôøi lieân quan ñeán hoaït ñoäng cuûa VHH; hai laø tö lieäu kyù öùc cuûa cöïu sinh vieân, thoâng qua caùc baøi vieát cuûa hoï ñaõ coâng boá, cuõng nhö qua nhöõng trao ñoåi rieâng giöõa hoï vôùi taùc giaû.(4)

1. Thaønh laäp Nghò ñònh thaønh laäp VHH Vieän Haùn hoïc ñöôïc chính quyeàn MNVN cho pheùp thaønh laäp cuoái naêm

1959, theo Nghò ñònh soá 389-GD ngaøy 08/10/1959 cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm. Toaøn vaên nghò ñònh naøy nhö sau:(5)

NGHÒ-ÑÒNH soá 389-GD ngaøy moàng 8 thaùng möôøi naêm 1959 thieát-laäp vieän Haùn-hoïc Hueá.

TOÅNG-THOÁNG VIEÄT-NAM COÄNG-HOØA

Chieáu saéc-leänh soá 4-TTP ngaøy 29 thaùng möôøi naêm 1955 vaø caùc vaên-kieän keá-tieáp, aán-ñònh thaønh-phaàn Chaùnh-phuû;

Chieáu nhöõng vaên kieän toå-chöùc vieän ñaïi-hoïc Quoác-gia Vieät-nam vaø nhöõng tröôøng chuyeân-moân ñaët thuoäc quyeàn boä quoác-gia giaùo-duïc;

Chieáu saéc-leänh soá 45-GD ngaøy moàng 1 thaùng ba naêm 1957 thieát-laäp vieän ñaïi-hoïc Hueá;Chieáu nghò-ñònh soá 95-GD ngaøy moàng 1 thaùng ba naêm 1957 môû caùc lôùp taïi vieän ñaïi-hoïc

Hueá trong nieân-khoùa 1957-1958;

* Vieän Nghieân cöùu Haùn Noâm Vieät Nam.

136 Taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 7-8 (114-115) . 2014

Chieáu nghò-ñònh soá 61-GD ngaøy 21 thaùng hai naêm 1959 thieát-laäp vaø toå-chöùc caùc khoùa ñaïi-hoïc vaø tröôøng cao-ñaúng chuyeân-moân taïi vieän ñaïi-hoïc Hueá keå töø nieân-khoùa 1958-1959;

Chieáu ñeà-nghò cuûa boä quoác-gia giaùo-duïc,

NGHÒ ÑÒNH:

Ñieàu thöù nhaát.--- Nay thieát-laäp taïi vieän ñaïi-hoïc Hueá moät tröôøng ñaïi-hoïc chuyeân daïy Haùn-vaên goïi laø “Vieän Haùn-hoïc”.

Ñieàu thöù 2.--- Vieän Haùn-hoïc ñaët döôùi quyeàn ñieàu khieån cuûa moät giaùm-ñoác do boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc boå-nhieäm.

Ñieàu thöù 3.--- Soá sinh-vieân öu-tuù cuûa vieän Haùn-hoïc ñöôïc caáp hoïc-boång vaø ñònh-xuaát hoïc-boång seõ do nghò-ñònh boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc aán-ñònh.

Ñieàu thöù 4.--- Toå-chöùc noäi-boä cuûa vieän Haùn-hoïc, ñieàu-kieän vaø theå-thöùc thi nhaäp hoïc, chöông-trình hoïc khoùa, theå thöùc thi leân lôùp vaø thi maõn khoùa, vieäc caáp-phaùt vaên-baèng toát-nghieäp seõ do nghò-ñònh boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc aán-ñònh sau.

Ñieàu thöù 5.--- Kinh-phí veà vieäc thieát-laäp vaø hoaït-ñoäng cuûa vieän Haùn-hoïc do ngaân-saùch quoác-gia (boä quoác-gia giaùo-duïc) ñaøi-thoï.

Ñieàu thöù 6.--- Vieän Haùn-hoïc coù theå toå-chöùc nhöõng ban nghieân-cöùu Ñoâng-y, dòch-thuaät saùch vôû vaø taøi-lieäu Haùn-vaên vaø daïy Haùn-vaên theo loái haøm-thuï. Vieäc toå-chöùc caùc ban treân ñaây seõ do nghò-ñònh boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc aán-ñònh, theo ñeà-nghò cuûa vieän-tröôûng vieän ñaïi-hoïc Hueá.

Ñieàu thöù 7.--- Boä tröôûng taïi phuû Toång-thoáng vaø boä-tröôûng quoác-gia giaùo-duïc, chieåu nhieäm-vuï, thi-haønh nghò-ñònh naøy.

Saøi-goøn, ngaøy moàng 8 thaùng möôøi naêm 1959 NGOÂ ÑÌNH DIEÄM

Nghò ñònh 389-GD veà vieäc thaønh laäp Vieän Haùn hoïc Hueá.


Theo nghò ñònh treân, VHH toàn taïi vôùi tö caùch laø moät tröôøng ñaïi hoïc kieâm vieän nghieân cöùu naèm trong moät Vieän Ñaïi hoïc, ngang haøng vôùi caùc Ñaïi hoïc Vaên khoa, Ñaïi hoïc Luaät khoa... Maëc duø tröïc thuoäc VÑH Hueá, nhöng VHH naèm döôùi quyeàn quyeát ñònh toái cao cuûa Boä Quoác gia Giaùo duïc (QGGD) veà caùc vaán ñeà ñaøo taïo, taøi chính; coøn hoaït ñoäng nghieân cöùu, dòch thuaät vaø daïy haøm thuï (giaùo duïc töø xa) thì boä seõ quyeát ñònh caên cöù theo ñeà nghò cuûa VÑH Hueá. Giaùm ñoác VHH do Boä QGGD boå nhieäm.

VHH laø cô quan kieâm nhieäm caû ñaøo taïo vaø nghieân cöùu Haùn hoïc ôû MNVN, tuy nhieân, 2 traùch nhieäm ñoù ñeàu coù nhöõng ñôn vò khaùc chia seû. Veà ñaøo taïo Haùn hoïc thì coøn coù caùc Ban Haùn vaên hoaëc Ban Vieät Haùn trong caùc tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa vaø Ñaïi hoïc Sö phaïm ôû töøng vuøng; veà nghieân cöùu Haùn hoïc vaø phieân dòch thö tòch Haùn Noâm thì coøn Vieän Khaûo coå, UÛy ban Dòch thuaät (thuoäc Nha Vaên hoùa, Boä QGGD), Hoäi Vieät Nam Nghieân cöùu Lieân laïc Vaên hoùa AÙ Chaâu…

ÔÛ mieàn Baéc, ñôn vò ñaøo taïo Haùn (Noâm) hoïc ôû baäc Ñaïi hoïc ñaàu tieân ñöôïc thaønh laäp naêm 1972, laø Boä moân Haùn Noâm thuoäc Khoa Ngöõ vaên, Ñaïi hoïc Toång hôïp Haø Noäi, nay laø Boä moân Haùn Noâm, Khoa Vaên hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên - Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi.(6) Nhöng caàn löu yù, Boä moân Haùn Noâm laø moät phaân khoa (sub-department) chuyeân veà lónh vöïc ñaøo taïo, thuoäc moät khoa (department) naèm trong moät phaân hieäu ñaïi hoïc (college) thuoäc moät tröôøng ñaïi hoïc toång hôïp (university); coøn VHH Hueá ñöôïc taùch thaønh moät ñôn vò rieâng, moät phaân hieäu ñaïi hoïc (college, faculty) naèm trong moät ñaïi hoïc toång hôïp (university), coù vò theá cao hôn moät khoa. Coøn ñôn vò nghieân cöùu Haùn Noâm chuyeân saâu ôû mieàn Baéc laø Ban Haùn Noâm (thuoäc UÛy ban Khoa hoïc Xaõ hoäi Vieät Nam) ñöôïc thaønh laäp naêm 1970, ñeán naêm 1979 thì ñoåi thaønh Vieän Nghieân cöùu Haùn Noâm, ngaøy nay tröïc thuoäc Vieän Haøn laâm Khoa hoïc Xaõ hoäi Vieät Nam.(7) Nhö vaäy, veà danh nghóa, VHH ôû MNVN ñöôïc thaønh laäp sôùm hôn veà thôøi gian, vaø toång hôïp hôn veà nhieäm vuï coâng taùc so vôùi caùc ñôn vò ôû mieàn Baéc.

Ngay khi VHH ñöôïc thaønh laäp taïi Hueá, taäp san Minh taân cuûa Hoäi Khoång hoïc Vieät Nam (KHVN) ôû Saøi Goøn ñaõ ñaêng baøi vieát ngaén toû yù hoan ngheânh nhieät lieät söï ra ñôøi cuûa moät trung taâm giaûng daïy vaø nghieân cöùu Haùn hoïc, “vì ñaõ 3 naêm nay roài trong nhöõng taøi lieäu cuûa hoäi Khoång-hoïc Vieät-Nam, cuõng nhö treân maët baùo Minh-taân, chuùng toâi ñaõ töøng ñeà nghò leân chính phuû vaø hoâ haøo nhaân daân phaûi hoïc theâm chöõ Haùn. Vì söï thöïc ngöôøi Vieät Nam cuõng nhö Vieät vaên, khoâng theå khoâng hoïc chöõ Haùn ñöôïc. Thì ngaøy nay söï mong öôùc cuûa chuùng toâi ñaõ ñöôïc thöïc hieän”. Tôø baùo cuõng toû yù tieác raèng duø Saøi Goøn laø nôi taäp trung nhieàu sinh vieân vaø hoïc sinh nhaát, nhöng laïi “chöa haân haïnh ñöôïc höôûng thuï phaàn lôïi ích caàn thieát aáy”, bôûi vì moät moâ hình nhö VHH môùi chæ coù ôû Hueá, chöù chöa coù ôû Saøi Goøn.(8)

Nguyeân nhaân thaønh laäp: Myõ yù cuûa Toång thoáng Veà nguyeân nhaân thaønh laäp vieän, theo hoài öùc cuûa Nguyeãn Lyù Töôûng, cöïu

sinh vieân Khoùa 1, trong ngaøy khai giaûng khoùa ñaàu tieân, Vieän tröôûng VÑH Hueá Cao Vaên Luaän ñoïc dieãn vaên khai maïc ñaïi yù noùi raèng “Ñaây laø myõ yù cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm muoán baûo veä neàn coå hoïc vaø vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc nhaø do toå tieân ñeå laïi” [2000: 112]. Baøi hoài öùc cuûa Lyù Vaên Nghieân [2009] cuõng nhieàu


laàn nhaéc ñeán “myõ yù cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm”. Töø ñoù coù theå thaáy Ngoâ Ñình Dieäm chính laø ngöôøi chuû tröông thaønh laäp moät ñôn vò ñaøo taïo caáp ñaïi hoïc (naèm trong VÑH) chuyeân ñaøo taïo cöû nhaân Haùn hoïc töø naêm 1959.

Nhaân vaät Ngoâ Ñình Dieäm (1901-1963) duø xuaát thaân trong moät gia ñình Coâng giaùo moä ñaïo, baûn thaân oâng cuõng laø ngöôøi Coâng giaùo, nhöng lyù lòch vaø caùch haønh xöû cuûa oâng vaãn mang ñaäm tính chaát cuûa moät con ngöôøi Nho giaùo, gaén vôùi neàn Haùn hoïc truyeàn thoáng. Töø naêm 1921 ñeán naêm 1933, oâng laàn löôït traûi qua caùc chöùc Tri huyeän, Tri phuû, Quaûn ñaïo, Tuaàn vuõ (Tuaàn phuû), vaø leân ñeán Thöôïng thö Boä Laïi döôùi trieàu vua Baûo Ñaïi khi môùi 32

tuoåi, laø Thöôïng thö treû nhaát trieàu Nguyeãn luùc baáy giôø, duø chæ giöõ chöùc naøy trong vaøi thaùng roài töø chöùc do nhöõng xung ñoät chính trò trong trieàu ñình. Khi laøm Thuû töôùng (töø 1954) vaø sau ñoù laø Toång thoáng (töø 1955) ôû MNVN, Ngoâ Ñình Dieäm ñaõ theå hieän chính saùch quaûn lyù nhaø nöôùc “keát hôïp giöõa ñaïo ñöùc Coâng giaùo vôùi chuû nghóa gia tröôûng quan laïi Nho giaùo”, nhö ñaùnh giaù cuûa Don Luce vaø John Sommer.(9) Moät ñaùnh giaù gaàn nhö töông töï ñeán töø Stanley Karnow, khi oâng cho raèng Ngoâ Ñình Dieäm laø “moät ngöôøi Coâng giaùo khoå haïnh ngaám ñaãm trong truyeàn thoáng Nho giaùo, moät söï pha troän giöõa tu só vaø quan laïi”.(10) Denis Warner thaäm chí coøn moâ taû Toång thoáng Dieäm nhö moät “nhaø Nho cuoái cuøng”.(11) Gaàn ñaây nhaát, Edward Miller cho raèng tö töôûng veà chính trò vaø xaõ hoäi cuûa Ngoâ Ñình Dieäm ñöôïc hình thaønh qua moät noã löïc ñaày tham voïng baèng caùch toång hôïp caùc traøo löu tö töôûng ñöông thôøi, goàm coù Coâng giaùo, Nho giaùo, vaø tö töôûng quoác gia.(12) Truyeàn thoáng Nho giaùo - Haùn hoïc ñoù haún ñaõ thoâi thuùc Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm thieát laäp moät soá thieát cheá nhaø nöôùc lieân quan ñeán Haùn hoïc, trong ñoù coù VHH Hueá maø chuùng ta ñang baøn tôùi.

2. Toå chöùc Nghò ñònh toå chöùc Vieän Haùn hoïc Nghò ñònh soá 1505-GD/NÑ ra ngaøy 9/12/1959 do Boä tröôûng Boä QGGD

Traàn Höõu Theá kyù,(13) goàm 28 ñieàu quy ñònh töông ñoái chi tieát veà 7 nhoùm vaán ñeà lieân quan tôùi vieäc toå chöùc VHH: muïc ñích thaønh laäp, caùc ban hoïc, quaûn trò, nhaân vieân, chöông trình hoïc, caùc kyø thi, vaên baèng. Nghò ñònh naøy chöa quy ñònh veà chöông trình hoïc vaø caùc moân hoïc cuï theå.

Döôùi ñaây seõ trình baøy laïi moät soá noäi dung then choát.Veà muïc ñích, VHH coù muïc ñích “ñaøo-taïo moät soá chuyeân-vieân Haùn-vaên caàn-

thieát cho caùc cô-quan vaø caùc hoïc-ñöôøng, nghieân-cöùu vaø dòch-thuaät caùc pho coå-vaên vaø kim-vaên vieát baèng chöõ Haùn hoaëc chöõ Noâm vaø nghieân-cöùu Ñoâng-y-hoïc”.

Caùc giaùo sö vaø sinh vieân Vieän Haùn hoïc Hueá trong leã khai giaûng nieân khoùa 1961-1962,

taïi Vaên phoøng Quoác tröôûng Baûo Ñaïi, Ñaïi Noäi, Hueá.


Vieän coù 3 ban chuyeân moân laø Ban Haùn hoïc, Ban Nghieân cöùu vaø Dòch thuaät, Ban Nghieân cöùu Ñoâng y döôïc. Vieäc phaân ban nhö theá cho thaáy vieän vöøa coù vai troø moät tröôøng ñaïi hoïc, nhöng cuõng laø moät ñôn vò nghieân cöùu, chính vì vaäy neân khoâng goïi laø “Ñaïi hoïc...” nhö truyeàn thoáng goïi teân caùc tröôøng ñaïi hoïc thuoäc VÑH ôû MNVN giai ñoaïn 1955-1975. ÔÛ ñaây toâi seõ löu yù tôùi maûng ñaøo taïo Haùn hoïc, laø maûng quan troïng nhaát cuûa Vieän.

Veà nhaân söï, ngoaøi caùc nhaân vieân quaûn lyù vaø haønh chính, ñoäi nguõ nhaân vieân laøm chuyeân moân ñöôïc quy ñònh coù 3 nhoùm: giaûng vieân, nhaân vieân khaûo cöùu, vaø dòch thuaät vieân, töông ñöông vôùi 3 ban chuyeân moân keå treân. Caùc nhaân vieân chuyeân moân naøy ñöôïc “tuyeån-duïng trong soá caùc vò khoa-baûng cuõ hoaëc caùc coâng-chöùc vaø tö-nhaân coù thaønh-tích veà Haùn-hoïc hay Ñoâng-y-hoïc”. Nhoùm giaûng vieân höôûng löông theo giôø giaûng, nhoùm nhaân vieân khaûo cöùu “ñöôïc höôûng löông khoaùn theo theå-leä hieän-haønh cho nhaân-vieân kheá-öôùc”, nhoùm dòch thuaät vieân höôûng thuø lao dòch theo soá trang quy ñònh. Vieän laäp moät “Hoäi ñoàng quaûn trò vaø hoaøn bò” goàm 4 nhaân vieân chính thöùc ñöông nhieân(14) vaø 5 nhaân vieân chæ ñònh.(15) Hoäi ñoàng hoïp ít nhaát moãi naêm 1 laàn vaøo cuoái naêm hoïc, coù nhieäm vuï laäp chöông trình hoaït ñoäng cho vieän ñeå trình boä, ñeà xuaát caùc yù kieán ñeå toå chöùc caùc vieäc thuoäc chuyeân moân vaø veà toå chöùc vieän, cho yù kieán veà ngaân saùch, vaø giuùp sinh vieân toát nghieäp tìm coâng vieäc. Hoäi ñoàng giaùo sö goàm Chuû tòch laø Giaùm ñoác Vieän vaø taát caû caùc giaûng vieân, hoïp moãi naêm ít nhaát 2 laàn vaøo ñaàu vaø cuoái naêm hoïc. Hoäi ñoàng giaùo sö coù caùc nhieäm vuï: 1) Soaïn thaûo chöông trình hoïc, thôøi khoùa bieåu; 2) Soaïn thaûo noäi quy; 3) Nghieân cöùu vaø ñeà nghò söûa ñoåi veà phöông phaùp sö phaïm; 4) Nghieân cöùu vaø ñeà nghò söû duïng caùc saùch vaø taøi lieäu giaùo khoa;

Nghò ñònh 1505-GD/NÑ veà vieäc toå chöùc Vieän Haùn hoïc Hueá (trích).


5) Nghieân cöùu caùc vaán ñeà lieân quan ñeán danh döï nhaø tröôøng, haïnh kieåm vaø söï hoïc haønh cuûa sinh vieân; 6) Quyeát ñònh veà kyû luaät nhaø tröôøng, thöôûng phaït sinh vieân: 7) Cöùu xeùt taát caû caùc vaán ñeà do Giaùm ñoác ñöa ra.

Veà sinh vieân (cuûa Ban Haùn hoïc), moãi khoùa hoïc trong 5 naêm. Soá löôïng tuyeån sinh do boä aán ñònh theo töøng naêm. Ñieàu kieän döï tuyeån laø coù quoác tòch Vieät Nam, khoâng quaù 30 tuoåi (sau ñoù ñöôïc söûa thaønh “khoâng quaù 20 tuoåi”)(16) tính ñeán ngaøy 31/12 naêm nhaäp hoïc, coù baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp hay moät vaên baèng töông ñöông. Hoà sô döï tuyeån goàm: 1) Ñôn xin döï thi; 2) Baûn trích luïc giaáy khai sinh; 3) Giaáy khaùm söùc khoûe khoâng quaù 3 thaùng; 4) Giaáy cho pheùp cuûa phuï huynh neáu thí sinh coøn vò thaønh nieân; 5) Baûn sao vaên baèng. Sinh vieân cuûa vieän seõ theo cheá ñoä aùp duïng cho sinh vieân caùc tröôøng cao ñaúng chuyeân nghieäp, chöù khoâng theo cheá ñoä cuûa caùc tröôøng ñaïi hoïc. Hoïc boång vaø chöông trình hoïc chöa ñöôïc aán ñònh cuï theå trong nghò ñònh naøy.

Thi nhaäp hoïc theo chöông trình cuûa lôùp Ñeä töù baäc Trung hoïc Ñeä nhaát caáp (heát lôùp 9), goàm coù 4 moân thi, trong ñoù coù 3 moân baét buoäc laø Luaän Vieät vaên (3 giôø, heä soá 4), Sinh ngöõ (dòch Phaùp vaên hoaëc Anh vaên ra Vieät vaên, 2 giôø 30 phuùt, heä soá 3), Söû ñòa (2 giôø, heä soá 2), vaø 1 moân khoâng baét buoäc laø Dòch Haùn vaên ra Vieät vaên (2 giôø, heä soá 3). Soá ñieåm baøi thi moân Dòch Haùn vaên ra Vieät vaên chæ tính khi naøo thí sinh ñöôïc ñieåm treân trung bình cuûa moân ñoù. Thí sinh coù theå ñaêng kyù döï thi taïi Hoäi ñoàng giaùm thò taïi Saøi Goøn hoaëc Hoäi ñoàng giaùm thò taïi Hueá. Baøi thi ñöôïc nieâm phong vaø gôûi keøm hoà sô veà cho Hoäi ñoàng giaùm khaûo trung öông ñaët ôû Hueá chaám ñieåm.

Thi leân lôùp ñöôïc toå chöùc vaøo cuoái moãi naêm hoïc, sinh vieân chæ ñöôïc leân lôùp neáu coù soá ñieåm trung bình toång quaùt töø 12/20 trôû leân. Chi tieát veà caùc kyø thi leân lôùp do VÑH Hueá quy ñònh theo ñeà nghò cuûa VHH. Trong 5 naêm hoïc, sinh vieân ñöôïc pheùp löu ban moät laàn nhöng phaûi ñöôïc boä pheâ duyeät. Thi maõn khoùa ñöôïc toå chöùc vaøo cuoái naêm hoïc thöù 5, theå thöùc vaø noäi dung thi seõ theo quyeát ñònh cuûa boä chieáu theo ñeà nghò cuûa VÑH Hueá vaø VHH. Sinh vieân truùng tuyeån kyø thi maõn khoùa seõ ñöôïc Boä tröôûng Boä QGGD caáp “vaên-baèng toát-nghieäp vieän Haùn-hoïc”.

Veà boå duïng, “Nhöõng sinh-vieân toát-nghieäp vieän Haùn-hoïc coù theå ñöôïc boå-duïng laàn löôït theo thöù-töï trong baûng danh-saùch truùng-tuyeån maõn khoùa, tuøy theo nhu-caàu coâng-vuï vaø khaû-naêng ngaân-saùch, vaøo caùc chöùc-vuï sau vôùi chæ-soá [löông] 370: - Chuyeân-vieân taïi caùc toøa ñaïi-söù vaø söù-quaùn Vieät-nam taïi caùc nöôùc thuoäc Ñoâng-nam-AÙ, - Chuyeân-vieân taïi vieän khaûo-coå, - Giaùo-sö trung-hoïc ñeä-nhaát caáp (ngaønh Haùn-hoïc)”.

Moân Haùn vaên trong tröôøng Trung hoïc(17) Nhaân nghò ñònh toå chöùc VHH nhaéc ñeán ngaønh Haùn hoïc ôû baäc Trung hoïc,

thieát töôûng cuõng neân trình baøy sô boä veà chöông trình Trung hoïc vaø vieäc daïy Haùn vaên ôû baäc Trung hoïc thôøi ñoù.

Ñeå thay theá cho chöông trình giaùo duïc cuûa Phaùp daønh cho ngöôøi baûn xöù, chính phuû Traàn Troïng Kim ban haønh duï soá 67 ngaøy 03/6/1945 do Hoaøng ñeá Baûo Ñaïi kyù, quy ñònh chöông trình Trung hoïc aùp duïng treân toaøn quoác töø nieân khoùa 1945-1946. Ñaây laø chöông trình Trung hoïc ñaàu tieân taïi Vieät Nam söû duïng


chöõ Quoác ngöõ trong giaûng hoïc. Chöông trình naøy do GS Hoaøng Xuaân Haõn, Boä tröôûng Boä Giaùo duïc - Myõ thuaät chuû trì hoäi ñoàng soaïn thaûo, neân veà sau goïi taét laø “Chöông trình Hoaøng Xuaân Haõn”.(18)

Töø cuoái thaäp nieân 1940, trong vuøng Phaùp kieåm soaùt (goïi laø vuøng “Quoác gia”), ngöôøi Phaùp vaãn chöa coù moät chöông trình naøo khaùc, coäng theâm ñieàu kieän chieán tranh neân caùc tröôøng hoïc chöa môû cöûa. Ñeán maõi nhöõng naêm 1948, 1949 thôøi Quoác gia Vieät Nam, caùc tröôøng phoå thoâng ôû ñaây môùi baét ñaàu khai giaûng. Töø naêm 1955 trôû ñi, coù nhieàu laàn söûa ñoåi Chöông trình Trung hoïc, taäp trung vaøo caùc Ñaïi hoäi Giaùo duïc Toaøn quoác caùc naêm 1958, 1964, tuy nhieân vaãn giöõ laïi raát nhieàu daáu aán cuûa Chöông trình Hoaøng Xuaân Haõn töø naêm 1945. Noùi caùch khaùc, ôû MNVN, “Chöông trình Hoaøng Xuaân Haõn” ñaõ ñöôïc duøng laøm neàn taûng cho moïi caûi caùch chöông trình Trung hoïc qua caùc theá heä laõnh ñaïo giaùo duïc Phan Huy Quaùt, Nguyeãn Thaønh Giung, Vöông Quang Nhöôøng, Nguyeãn Döông Ñoân, Traàn Höõu Theá, Nguyeãn Quang Trình, Nguyeãn Löu Vieân, Traàn Ngoïc Ninh, Ngoâ Khaéc Tænh, töùc laø trong suoát giai ñoaïn 1949-1975.(19)

ÔÛ MNVN, chöông trình Trung hoïc chia thaønh Trung hoïc Ñeä nhaát caáp vaø Trung hoïc Ñeä nhò caáp. Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, tröôùc naêm 1970 laø töø lôùp Ñeä thaát ñeán lôùp Ñeä töù, töø naêm 1970 goïi laø lôùp 6 ñeán lôùp 9 (töông ñöông vôùi Trung hoïc cô sôû ôû Vieät Nam ngaøy nay, cuõng goïi laø lôùp 6 ñeán lôùp 9). Trung hoïc Ñeä nhò caáp laø töø lôùp Ñeä tam ñeán Ñeä nhaát, töùc lôùp 10 ñeán lôùp 12. Hoïc heát lôùp Ñeä töù (lôùp 9) thì ñöôïc döï thi baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, heát lôùp Ñeä nhò (lôùp 11) thì ñöôïc thi baèng Tuù taøi I (Tuù taøi baùn phaàn, töø naêm 1973 trôû ñi baõi boû thi Tuù taøi I), heát lôùp Ñeä nhaát (lôùp 12) thì ñöôïc thi baèng Tuù taøi II (Tuù taøi toaøn phaàn).(20) Caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng tuøy theo yeâu caàu ñaàu vaøo cao hay thaáp ñeå quy ñònh thí sinh döï tuyeån (thi tuyeån hoaëc xeùt tuyeån) phaûi coù baèng caáp loaïi naøo. Theo thoáng keâ, trong 9 naêm töø 1954 ñeán 1962, moãi naêm chæ coù töø 18~35% thí sinh döï thi ñoã Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, 15~37% ñoã Tuù taøi I, 25~64% ñoã Tuù taøi II.(21) Nhöõng con soá naøy cho thaáy ñaây laø nhöõng kyø thi thöïc söï khoù khaên ñoái vôùi hoïc sinh phoå thoâng trung hoïc thôøi kyø aáy.

Ngaøy 05/9/1949, Boä tröôûng Boä QGGD Phan Huy Quaùt cuûa chính phuû Quoác gia Vieät Nam kyù Nghò ñònh soá 9-NÑ/GD ban haønh chöông trình baäc Trung hoïc, aùp duïng keå töø naêm hoïc 1949-1950. Trong chöông trình naøy, moân Haùn vaên ñöôïc giaûng daïy ôû caû baäc Trung hoïc Ñeä nhaát caáp vaø Ñeä nhò caáp. Chöông trình Ñeä nhaát caáp coù 2 ban: Coå ñieån vaø Sinh ngöõ, moân Haùn vaên ñöôïc daïy moãi tuaàn 4 giôø ñoái vôùi caùc lôùp Ban Coå ñieån, moãi tuaàn 1 giôø ñoái vôùi caùc lôùp Ban Sinh ngöõ. Töø naêm 1953 thì Ñeä nhaát caáp khoâng chia ban nöõa, nhöng vaãn daïy moân Haùn vaên. Chöông trình Trung hoïc Ñeä nhò caáp goàm 4 ban: Khoa hoïc A, Khoa hoïc B, Coå ñieån, Sinh ngöõ; moân Haùn vaên ñöôïc boá trí phöùc taïp hôn: caùc lôùp Ñeä tam (10) vaø Ñeä nhò (11) cuûa Ban A vaø B hoïc moãi tuaàn 1 giôø (lôùp Ñeä nhaát thì khoâng phaûi hoïc); caû 3 lôùp cuûa Ban Sinh ngöõ ñeàu hoïc moãi tuaàn 1 giôø; Ban Coå ñieån thì hoïc moãi tuaàn 6 giôø Haùn vaên.(22) Töø naêm 1957, Chöông trình Trung hoïc Ñeä nhò caáp ñöôïc vi chænh, goàm 4 ban: Khoa hoïc A (Toaùn), Khoa hoïc B (Thöïc nghieäm), Vaên chöông Sinh ngöõ C, Vaên chöông Coå ngöõ D. Caùc moân hoïc Haùn vaên taäp trung vaøo Ban D, goàm coù 2 ngaønh Coå ngöõ Haùn vaên (coøn goïi Coå ngöõ Haùn töï) vaø Coå ngöõ Latin tuøy theo söï löïa choïn cuûa hoïc sinh.


Sau naêm 1949, traûi qua nhieàu laàn söûa ñoåi Chöông trình Trung hoïc, soá löôïng giôø giaûng moân Haùn vaên coù xu höôùng giaûm ñi. Muoän nhaát laø ñeán naêm 1972, moân Haùn vaên bò loaïi khoûi caùc tröôøng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp; ôû tröôøng Trung hoïc Ñeä nhò caáp thì caùc lôùp thuoäc Ban A, B, C cuõng khoâng coøn boá trí giôø Haùn vaên nöõa. Ngay caû Ban Vaên chöông Coå ngöõ (D), lôùp Coå ngöõ Haùn vaên cuõng chæ giaûng coøn moãi tuaàn 5 giôø hoïc chöõ Haùn cho lôùp 10, 11, vaø 4 giôø cho lôùp 12. ÔÛ lôùp 10 vaø 11 hoïc caùc noäi dung: giaûng vaên, vaên hoïc söû, ngöõ vöïng, vaên phaïm, baøi taäp (lôùp 10 coù theâm thö phaùp); ôû lôùp 12 chæ coù giaûng vaên, vaên hoïc söû, vaø baøi taäp.(23)

Nghò ñònh toå chöùc VHH ghi coâng vieäc maø sinh vieân cuûa vieän toát nghieäp coù theå ñaûm ñöông laø “Giaùo-sö trung-hoïc ñeä-nhaát caáp (ngaønh Haùn-hoïc)”, töùc laø phuï traùch giaûng daïy caùc moân Haùn vaên trong chöông trình Trung hoïc Ñeä nhaát caáp (lôùp Ñeä thaát ñeán Ñeä töù, töùc lôùp 6-9). Vieäc giaûng daïy moân Haùn vaên coøn tuøy thuoäc vaøo soá löôïng hoïc sinh löïa choïn hoïc Ban Vaên chöông Coå ngöõ (D), vì ban naøy coù 2 ngaønh laø Coå ngöõ Haùn vaên vaø Coå ngöõ Latin.

Treân thöïc teá ñaøo taïo töø naêm 1949 trôû ñi, soá löôïng hoïc sinh trung hoïc choïn hoïc moân Coå ngöõ Haùn vaên (thuoäc Ban D) ngaøy moät ít ñi, vaø cuõng tuøy thuoäc vaøo töøng ñòa phöông. Qua trao ñoåi rieâng, baø Voõ Hoàng Phi, cöïu sinh vieân Khoùa 2 cuûa VHH cho bieát, trong nhöõng naêm ñaàu thôøi Ñeä nhaát Coäng hoøa (1955-1963) vaãn coøn daïy moân Haùn vaên ôû moät soá ít tröôøng trung hoïc, maø chuû yeáu laø ôû Hueá, lyù do laø thieáu thaày coù trình ñoä chöõ Haùn. Theo moät sö huynh lôùn tuoåi cuûa baø, thì lôùp oâng hoïc chæ boá trí 2 giôø Haùn vaên moät tuaàn ôû Trung hoïc Ñeä nhaát caáp. Khi baø hoïc lôùp Ñeä thaát (lôùp 6) ôû tröôøng nöõ trung hoïc lôùn nhaát Saøi Goøn laø Tröôøng Gia Long, maø cuõng khoâng coù Ban D. Ñeán thôøi Ñeä nhò Coäng hoøa (1967-1975) thì caøng hieám tröôøng trung hoïc daïy moân Haùn vaên. Naêm 1965 khi baø toát nghieäp VHH vaø ñi daïy, thì ñaõ khoâng coøn Ban D ôû hai tröôøng trung hoïc lôùn ôû Hueá laø Tröôøng Quoác hoïc vaø Ñoàng Khaùnh; tuy vaäy vaãn coøn kyø thi Tuù taøi Ban D cho moân Coå ngöõ Haùn vaên, coù nghóa laø moân Haùn vaên vaãn coøn hoïc sinh trung hoïc ñaêng kyù thi; cuõng coù theå hoïc sinh töï hoïc hoaëc coù ngöôøi nhaø keøm rieâng chöù khoâng ñeán tröôøng, nhöng vaãn ñaêng kyù thi moân Haùn vaên ôû kyø thi Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, Tuù taøi I vaø Tuù taøi II. Coøn oâng Nguyeãn Lyù Töôûng, cöïu sinh vieân Khoùa 1 thì cho bieát, trong kyø thi Tuù taøi II (heát lôùp 12) naêm 1962, thí sinh phaûi dòch moät baøi Haùn vaên ra Vieät vaên, laø trích ñoaïn truyeän “Nam Cung Tröôøng Vaïn” trong saùch Ñoâng Chu lieät quoác, naêm ñoù ña soá hoïc sinh caùc lôùp trung hoïc khoâng dòch noåi, maø chæ coù sinh vieân VHH tham döï kyø thi treân môùi dòch ñöôïc.

3. Hoaït ñoäng ñaøo taïo Cô sôû vaät chaát Truï sôû VHH ban ñaàu ñöôïc ñaët taïi toøa Di Luaân Ñöôøng, töø naêm hoïc 1961-

1962 thì chuyeån vaøo Phuû Noäi Vuï trong Ñaïi Noäi, ñeán naêm 1964 laïi chuyeån tôùi laàu oâng Vieãn Ñeä treân ñöôøng Phan Ñình Phuøng, gaàn Beán Ngöï. Theo nhaän xeùt cuûa cöïu sinh vieân Khoùa 2 Lyù Vaên Nghieân, “Vieän Haùn hoïc chæ “ñoùng ñoâ” nhöõng nôi naøo dö thöøa vaø ngöôøi ta cheâ khoâng söû duïng ñeán” [2009: 235]. Coøn theo cöïu sinh vieân Khoùa 1 Nguyeãn Lyù Töôûng, sau hai khoùa ñaàu tieân tuyeån sinh chia thaønh 3 lôùp, nhöng “taát caû ñeàu hoïc taïi Di Luaân Ñöôøng, khoâng coù phoøng hoïc rieâng, phaûi ngaên caùch baèng caùc taám baûng vieát baèng goã” [2000: 116]. Coù nghóa


laø, duø nhieàu laàn thay ñoåi truï sôû, nhöng ñoù ñeàu laø nhöõng nôi khoâng ñuû khoâng gian hoaëc khoâng phuø hôïp vôùi vieäc giaûng daïy vaø nghieân cöùu cuûa moät ñôn vò ñaïi hoïc, vieän phaûi taän duïng cô sôû haï taàng cuõ voán ñöôïc thieát keá khoâng phaûi vôùi muïc ñích duøng laøm giaûng ñöôøng ñaïi hoïc.

Caùn boä quaûn lyù vaø giaûng daïy Ban giaùm ñoác VHH giai ñoaïn ñaàu bao goàm: Linh muïc Cao Vaên Luaän, Vieän

tröôûng VÑH Hueá, kieâm nhieäm chöùc Giaùm ñoác VHH; Löông Troïng Hoái, Cöû nhaân Haùn hoïc khoa cöû, Daân bieåu Quoác hoäi, giöõ chöùc Phoù giaùm ñoác;(24) Voõ Nhö Nguyeän, cöïu Tænh tröôûng Bình Ñònh, Daân bieåu Quoác hoäi, laøm Chuû söï haønh chaùnh; Phan Vaên Daät laøm Giaùm hoïc; moät soá nhaø khoa baûng nhö Tieán só Nguyeãn Huy Nhu, Phoù baûng Haø Ngaïi, Tuù taøi Phaïm Löông Haøn, Tuù taøi Ngoâ Ñình Nhuaän, Nguyeãn Duy Boät, Hoà Ñaéc Ñònh; moät soá giaùo sö ñaïi hoïc ôû Hueá nhö Nguyeãn Hy Thích (töùc Linh muïc Nguyeãn Vaên Thích), Nguyeãn Vaên Döông. Treân thöïc teá, ngöôøi thöïc söï ñieàu haønh vieän laø oâng Voõ Nhö Nguyeän. Ñeán thaùng 8/1963, Linh muïc Cao Vaên Luaän bò baõi chöùc Vieän tröôûng VÑH Hueá (keøm theo caû chöùc Giaùm ñoác VHH), VÑH Hueá lieân tuïc thay Vieän tröôûng, töø Traàn Höõu Theá, qua Tröông Vaên Choâm, roài Cao Vaên Luaän taùi nhieäm ít ngaøy, ñeán thaùng 9/1964 thì boå nhieäm Buøi Töôøng Huaân, cöïu Boä tröôûng Boä QGGD. Cuoái naêm 1963, oâng Voõ Nhö Nguyeän ñöôïc cöû laøm Phoù giaùm ñoác VHH, nhöng roài ngay sau ñoù oâng laïi chuyeån coâng taùc ñi nôi khaùc, neân VHH khoâng coù ngöôøi laõnh ñaïo, vieäc ñieàu haønh vieän do Phaïm Ngoïc Höông ñaûm nhieäm. Hoäi ñoàng giaùo sö cuûa VHH nhieàu laàn ñeà nghò Buøi Töôøng Huaân kieâm nhieäm chöùc Giaùm ñoác VHH nhöng khoâng ñöôïc ñoàng yù, Buøi Töôøng Huaân ñeà cöû Nguyeãn Vaên Thích vaø tieáp ñoù laø Ñoã Ñình Thaïch laøm Giaùm ñoác, nhöng khoâng ñöôïc Boä QGGD chaáp thuaän. Ñeán maõi ngaøy 05/02/1965, boä môùi ra quyeát ñònh cöû oâng Traàn Ñieàn, cöïu Tænh tröôûng Quaûng Trò, laøm Xöû lyù thöôøng vuï Giaùm ñoác VHH.(25)

Ban Giaûng huaán giai ñoaïn ñaàu goàm coù: daïy Haùn vaên coù caùc nhaø cöïu khoa baûng Haø Ngaïi, Voõ Nhö Nguyeän, Nguyeãn Duy Boät, Hoà Ñaéc Ñònh, Phaïm Löông Haøn, Ngoâ Ñình Nhuaän, Chaâu Vaên Lieäu, Nguyeãn Huy Nhu, vaø caùc giaùo sö ñaïi hoïc ôû Hueá nhö Nguyeãn Hy Thích, Nguyeãn Vaên Döông, Nguyeãn Hoàng Giao, Phan Chí Chöông, La Hoaøi.(26) Daïy Quoác vaên coù caùc GS Nguyeãn Vaên Döông, Phan Vaên Daät,

Linh muïc Cao Vaên Luaän, Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc Hueá, kieâm Giaùm ñoác Vieän Haùn hoïc, ñang phaùt bieåu trong leã khai giaûng Vieän Haùn hoïc nieân khoùa 1961-1962, taïi Vaên phoøng Quoác tröôûng Baûo Ñaïi, Ñaïi Noäi, Hueá.


Phaïm Ngoïc Höông. Daïy Trieát coù caùc GS Ñoã Ñình Thaïch, Nguyeãn Vaên Döông, Nguyeãn Vaên Troïng. Daïy Söû coù caùc GS Nguyeãn Phöông, Nguyeãn Höõu Chaâu Phan, Nguyeãn Duy Khaùc, Nguyeãn Duy Boät. Daïy Ñòa coù caùc GS Leâ Khaéc Phoø, Nguyeãn Höõu Chaâu Phan. Daïy Anh vaên coù caùc GS Böûu Keá, Vónh Quyeàn, Paul Vogle, Cao Xuaân Duaãn, Tröông Xuaân Tröïc. Daïy Phaùp vaên coù caùc GS Cao Höõu Hoaønh, Nguyeãn Vaên Khaùng, Nguyeãn Doaõn Thaùm, Phaïm Kieâm AÂu, Traàn Ñieàn.(27)

Coù theå thaáy, giaûng vieân cuûa vieän laø söï keát hôïp cuûa 2 nhoùm, nhoùm thöù nhaát laø caùc nhaø khoa baûng “cöïu hoïc” coøn soùt laïi, nhoùm thöù hai laø moät soá trí thöùc “taân hoïc” veà khoa hoïc xaõ hoäi vaø nhaân vaên ñöông thôøi, toång coäng khoaûng 30 ngöôøi, theå hieän moät phong khí “oân coá - tri taân”, vöøa keá thöøa neàn taûng cöïu hoïc, laïi vöøa môû ra nhöõng caùch tieáp caän môùi qua tri thöùc taân hoïc. Nhoùm khoa baûng uyeân thaâm veà Haùn hoïc, vöøa tham gia giaûng daïy cho sinh vieân, laïi vöøa kieâm nhieäm vieäc phieân dòch taøi lieäu coå vaø nghieân cöùu Ñoâng y, töùc laø 3 nhoùm coâng vieäc ñöôïc quy ñònh trong nghò ñònh toå chöùc VHH (ñaõ daãn). Phaàn ñoâng caùc nhaø khoa baûng aáy laø nhöõng thaønh vieân coát caùn cuûa Hoäi Vieät Nam coå hoïc (thöôøng goïi laø Hoäi Coå hoïc Hueá),(28) ñoù laø Nguyeãn Huy Nhu (Hoäi tröôûng), Nguyeãn Vaên Thích, Voõ Nhö Nguyeän, Haø Ngaïi (Phoù Hoäi tröôûng), Phaïm Löông Haøn, La Hoaøi (Coá vaán), Löông Troïng Hoái (Tænh hoäi tröôûng Tænh hoäi Coå hoïc Quaûng Nam). Toøa Di Luaân Ñöôøng laø truï sôû cuûa caû VHH vaø Hoäi Coå hoïc. Moái quan heä giöõa VHH vaø Hoäi Coå hoïc cho thaáy söï keát hôïp chaët cheõ giöõa moät thieát cheá nhaø nöôùc veà Haùn hoïc vôùi moät hieäp hoäi vaên hoùa töï do veà Haùn hoïc. Söï keát hôïp nhö vaäy laø moät moâ hình chung cuûa neàn Haùn hoïc MNVN giai ñoaïn 1955-1975.

Tuyeån sinh Coù leõ chính vì ñaàu vaøo thì yeâu caàu thaáp, khoâng nhaát thieát phaûi coù baèng

Tuù taøi, coøn ñaàu ra laïi raát höùa heïn, cho neân ngay töø naêm ñaàu VHH ñaõ thu huùt ñöôïc raát nhieàu thí sinh ñaêng kyù döï thi, neân “tyû leä choïi” raát cao.(29) Naêm hoïc 1959-1960 tuyeån khoùa ñaàu tieân, Nguyeãn Lyù Töôûng vaø Lyù Vaên Nghieân ñeàu cho raèng naêm aáy laáy 30 sinh vieân, nhöng caên cöù theo moät nghò ñònh caáp hoïc boång cho sinh vieân Khoùa 1,(30) thì khoùa ñaàu ñaõ laáy ñoã 40 sinh vieân.(31) Nghò ñònh naøy ghi danh saùch 20 sinh vieân ñöôïc caáp hoïc boång toaøn phaàn 450 ñoàng moät thaùng,

Leã khai giaûng nieân khoùa 1960-1961 taïi Di Luaân Ñöôøng, beân traùi laø bieån hieäu “Vieän Haùn hoïc”, beân phaûi laø bieån hieäu “越南古學會館” (Vieät Nam coå hoïc hoäi quaùn).


“töông-ñöông vôùi hoïc-boång böïc cao-ñaúng”, vaø 20 sinh vieân ñöôïc caáp hoïc boång baùn phaàn.(32) OÂng Ngoâ Vaên Laïi, cöïu sinh vieân Khoùa 1, qua trao ñoåi rieâng cho bieát, trong soá sinh vieân khoùa ñaàu tieân, coù 1 ngöôøi khoâng theo hoïc, 1 ngöôøi chæ hoïc vaøi tuaàn roài boû, 6 ngöôøi chöa hoïc heát naêm ñaàu tieân, 2 ngöôøi hoïc heát naêm thöù nhaát roài boû, 11 ngöôøi hoïc heát naêm thöù 3 roài boû, toång soá ngöôøi boû hoïc giöõa chöøng laø 21 ngöôøi.(33) Nguyeãn Lyù Töôûng, qua trao ñoåi rieâng, coøn cho bieát, ña soá nhöõng ngöôøi truùng tuyeån laø ngöôøi ñaõ hoïc heát lôùp Ñeä nhò (lôùp 11) vaø thi rôùt Tuù taøi I, hoaëc laø ngöôøi coù baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp (heát lôùp 9) nhöng gioûi Haùn vaên, nhôø coäng theâm ñieåm Haùn vaên môùi truùng tuyeån.

Naêm hoïc 1960-1961, môû 2 lôùp, tuyeån 60 sinh vieân, vôùi 2 hoäi ñoàng thi tuyeån ñaët taïi Hueá (daønh cho thí sinh mieàn Trung) vaø Saøi Goøn (daønh cho thí sinh mieàn Nam). Naêm thöù ba, nieân khoùa 1961-1962, tuyeån 80 sinh vieân, cuõng chia laøm 2 lôùp.(34) Tôùi naêm 1962, vôùi toång soá 3 khoùa khoaûng 140 sinh vieân coøn theo hoïc,(35) VHH trôû thaønh moät phaân khoa lôùn tröïc thuoäc VÑH Hueá. Naêm hoïc 1964-1965, vieän ñoåi quy cheá, yeâu caàu ñaàu vaøo coù baèng Tuù taøi, töùc laø ñaët ra yeâu caàu cao hôn ñoái vôùi thí sinh ñaàu vaøo. Cho ñeán cuoái naêm 1963, VHH coù 159 sinh vieân theo hoïc.(36) Ñeán thaùng 4/1964, trong moät coâng vaên caáp hoïc boång cho sinh vieân chæ coøn ghi danh saùch toång soá 149 sinh vieân cuûa 5 khoùa, trong ñoù töø Khoùa 1 ñeán Khoùa 5 coù soá sinh vieân tính ra laàn löôït laø: 20, 52, 34, 28, 15.(37) Lòch söû nhöõng con soá naøy chöùng toû tyû leä sinh vieân chuyeån sang tröôøng khaùc cuõng ngaøy moät nhieàu, soá löôïng tuyeån sinh cuûa caùc khoùa cuoái ngaøy caøng ít ñi. VHH khoâng coøn haáp daãn nhö maáy naêm ñaàu.

Hoïc vaø thi Veà noäi dung hoïc, treân thöïc teá thì soá moân hoïc cuõng nhö thôøi löôïng giaûng

daïy moãi moân coù theå thay ñoåi tuøy theo töøng khoùa. Vieän khoâng daïy caùc moân khoa hoïc töï nhieân, maø taäp trung vaøo Haùn vaên, trieát Ñoâng, trieát Taây, vaên söû Trung Quoác, vaên söû ñòa Vieät Nam, lòch söû Nhaät Baûn, lòch söû phöông Taây, Trung vaên, Anh vaên, Phaùp vaên. Caùc moân Haùn vaên chieám moät nöûa thôøi löôïng hoïc, goàm coù Haùn vaên giaûng luaän (Töù thö, Nguõ kinh), Haùn vaên giaùo khoa (trích giaûng danh taùc Haùn vaên Trung Quoác vaø Vieät Nam). Moät ngöôøi taâm huyeát vôùi Haùn hoïc ñöông thôøi laø Hoaøng Boàng cho bieát, chöông trình hoïc cuûa VHH laø 5 naêm, moãi tuaàn hoïc 11-12 giôø Haùn vaên, 3-4 giôø Vieät vaên, 6 giôø sinh ngöõ, 2 giôø söû ñòa.(38) Qua trao ñoåi rieâng, baø Voõ Hoàng Phi cho bieát, ñeán naêm thöù 5, sinh vieân Khoùa 1 coøn hoïc veà phöông phaùp sö phaïm, taâm sinh lyù treû, vaø thöïc taäp giaûng daïy caùc moân Vieät vaên ôû hai tröôøng Trung hoïc Ñoàng Khaùnh vaø Quoác hoïc Hueá; ñeán Khoùa 2 thì khoâng hoïc nhöõng moân aáy nöõa. Ñieàu naøy cho thaáy chöông trình hoïc coù xu höôùng môû roäng lónh vöïc ngheà nghieäp, taïo ñieàu kieän cho sinh vieân toát nghieäp coù theå giaûng daïy caùc moân Vieät vaên ôû baäc Trung hoïc, trong ñieàu kieän ngaøy caøng ít tröôøng coù moân Haùn vaên.

Trong quaù trình hoïc, theo caûm nhaän cuûa Lyù Vaên Nghieân [2009], sinh vieân Khoùa 2, nguyeân Chuû tòch Ban ñaïi dieän sinh vieân VHH, thì sinh vieân cuûa vieän phaàn lôùn bò maëc caûm khi tieáp xuùc vôùi sinh vieân caùc phaân khoa khaùc trong VÑH Hueá; maø trong con maét cuûa sinh vieân caùc phaân khoa khaùc, nhaát laø sau söï kieän chính quyeàn ñaøn aùp Phaät giaùo taïi Ñaøi Phaùt thanh Hueá naêm 1963, vaø phong traøo phaûn ñoái chính quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm ñaøn aùp Phaät giaùo ñaõ noå ra ôû Hueá,


thì sinh vieân VHH bò ngoä nhaän “laø con ñeû cuûa Ngoâ Toång thoáng vaø quyeàn lôïi cuûa sinh vieân VHH gaén lieàn vôùi söï toàn vong cuûa gia ñình hoï Ngoâ”. Do vaäy, sinh vieân VHH ñaõ chòu ít nhieàu söï nghi kî töø hoïc ñöôøng vaø xaõ hoäi.

Veà vieäc thi toát nghieäp cho sinh vieân Khoùa 1, Nghò ñònh 501-GD/HV/NÑ ngaøy 06/3/1964 cuûa Boä QGGD coù 12 ñieàu, quy ñònh roõ caùch thöùc toå chöùc kyø thi toát nghieäp Haùn hoïc: lòch thi (vaøo 3 ngaøy, töø 8-10 thaùng 6 naêm 1964), hình thöùc thi (vieát vaø vaán ñaùp), toå chöùc kyø thi, thaønh laäp hoäi ñoàng giaùm khaûo, quy trình chaám thi, ñieàu kieän toát nghieäp, xöû lyù kyû luaät thi cöû. Taùm moân thi vieát laø Haùn vaên (3 giôø - heä soá 3), Quoác vaên (2-2), Sinh ngöõ (Anh hoaëc Phaùp, 2-2), Vaên hoùa Vieät Nam (1-1), Trieát lyù Ñoâng phöông (1-1), Söû Trung Quoác vaø Ñoâng Nam AÙ (1-1), Söû ñòa Vieät Nam (1-1); 4 moân thi vaán ñaùp ñeàu laáy heä soá 1, goàm: Haùn vaên, Quoác vaên, Sinh ngöõ (Anh hoaëc Phaùp), Baïch thoaïi vaø Quan thoaïi.(39)

Hieäu quaû ñaøo taïo Veà hieäu quaû ñaøo taïo Haùn vaên, thaät khoù ñaùnh giaù neáu nhìn töø con maét cuûa

ngöôøi ngoaøi cuoäc, vì vaäy toâi xin ñeå nhöõng ngöôøi trong cuoäc - caùc cöïu sinh vieân - töï nhaän xeùt veà mình. Töïu trung coù 2 quan ñieåm khaùc nhau, moät beân ñaùnh giaù tieâu cöïc, moät beân ñaùnh giaù tích cöïc.

Cöïu sinh vieân Khoùa 2, Lyù Vaên Nghieân, cho raèng, do ñaàu vaøo sinh vieân chöa hoïc phoå thoâng Trung hoïc Ñeä nhò caáp, neân “5 naêm hoïc thì heát 3 naêm lo boài döôõng kieán thöùc phoå thoâng, coøn 2 naêm cuoái cuøng thì voäi vaøng vaø doàn daäp”, vì vaäy vieäc hoïc kieán thöùc chuyeân moân veà coå Haùn ngöõ (vaên ngoân) cuõng nhö sinh ngöõ (baïch thoaïi) khoâng thöïc söï ñöôïc chuyeân saâu, “laøm sao ra tröôøng coù theå laø nhöõng chuyeân vieân caùc Vieän Khaûo coå, nghieân cöùu, hay nhaân vieân caùc Toøa Ñaïi söù ôû caùc nöôùc Ñoâng Nam AÙ” [2009: 235].

Quan ñieåm treân khoâng nhaän ñöôïc söï ñoàng tình cuûa ña soá cöïu sinh vieân khaùc cuûa VHH. Baø Voõ Hoàng Phi, qua trao ñoåi rieâng, cho raèng trong 3 naêm ñaàu, sinh vieân VHH ñöôïc hoïc kieán thöùc Haùn vaên cao hôn vaø saâu hôn haún so vôùi caùc moân Haùn vaên ôû tröôøng Trung hoïc Ñeä nhò caáp. Khoâng keå caùc moân Töù thö, Nguõ kinh, vaên hoïc coå Trung Quoác vaø Vieät Nam ñeàu hoïc tröïc tieáp baèng chöõ Haùn hoaëc chöõ Noâm, thì ngay caû giôø hoïc moân lòch söû Trung Quoác, GS Nguyeãn Duy Boät cuõng cho hoïc baèng vaên baûn chöõ Haùn coå. Tieác laø töø naêm thöù 3 cuûa Khoùa 2, töùc naêm hoïc 1963-1964, coù nhieàu hoaït ñoäng chính trò-xaõ hoäi laøm aûnh höôûng tieâu cöïc tôùi vieäc hoïc cuûa sinh vieân: tình hình baát oån chính trò (xuaát phaùt töø bieán coá ñaøn aùp Phaät giaùo naêm 1963 ôû Hueá), sinh vieân bieåu tình, laõn khoùa, giaùo sö töø nhieäm, nguy cô giaûi taùn VHH, sinh vieân Khoùa 1 ñaõ toát nghieäp phaûi ñaáu tranh ñeå ñöôïc boå duïng... OÂng Nguyeãn Phong, Khoùa 1, qua lôøi keå cuûa baø Voõ Hoàng Phi, cuõng khaúng ñònh raèng “Chuùng toâi hoïc ngang trình ñoä Ñaïi hoïc Vaên khoa veà vaên chöông, lòch söû, trieát hoïc, chöa keå chöõ Haùn”. Moät cöïu sinh vieân khaùc, oâng Nguyeãn Lyù Töôûng, Khoùa 1, cuõng qua trao ñoåi rieâng, ñaùnh giaù cao khaû naêng tieáp thu tri thöùc Haùn vaên cuûa sinh vieân VHH:

“Noùi chung, moät sinh vieân sau khi theo hoïc 5 naêm taïi VHH, toát nghieäp vôùi trình ñoä khoâng thua gì moät sinh vieân toát nghieäp cöû nhaân Ñaïi hoïc Vaên khoa (ña soá caùc sinh vieân VHH ñeàu coù ghi teân theo hoïc Ñaïi hoïc Vaên khoa ban Vieät Haùn vaø hoï ñaõ toát nghieäp Ñaïi hoïc Vaên khoa sau khi toát nghieäp VHH moät caùch deã


daøng). Trình ñoä Haùn vaên cuûa moät sinh vieân toát nghieäp VHH hôn haún moät sinh vieân toát nghieäp Ñaïi hoïc Sö phaïm (Ban Vieät Haùn) hoaëc moät sinh vieân toát nghieäp Ñaïi hoïc Vaên khoa (cöû nhaân Vaên chöông Vieät Nam). Sinh vieân VHH naêm thöù 3, boû VHH thi qua Ñaïi hoïc Sö phaïm ñaõ truùng tuyeån vôùi vò thöù raát cao (ñoã ñaàu, ñoã thöù 2, 3, 4...) caùc ngaønh Vieät Haùn, Söû Ñòa... Nhöõng ngöôøi coù caên baûn Haùn vaên xuaát thaân töø VHH, khi qua hoïc Vaên khoa hay Sö phaïm ñeàu xuaát saéc hôn sinh vieân coù Tuù taøi roài truùng tuyeån vaøo Ñaïi hoïc Sö phaïm hay Vaên khoa. Toâi muoán noùi moät sinh vieân hoïc heát naêm thöù 3 VHH gioûi hôn moät sinh vieân coù Tuù taøi II (ñaëc bieät veà sinh ngöõ cuõng nhö coå ngöõ Haùn vaên)”.

Toát nghieäp vaø tuyeån duïng Khoùa 1 (1959-1964) laáy ñoã 40 ngöôøi, nhöng do moät soá ngöôøi boû hoïc hoaëc chuyeån sang hoïc ngaønh khaùc, neân ñeán khi ra tröôøng chæ coøn 19 ngöôøi,(40) trong ñoù 3 ngöôøi ñöùng ñaàu laàn löôït laø Vöông Höõu Leã, Döông Troïng Khöông, Phan Thuaän An.Tuy nhieân, khi khoùa ñaàu tieân ra tröôøng naêm 1964, thì ñeán taän thaùng 11 vaãn haàu nhö khoâng ñöôïc boå nhieäm (tröø thuû khoa Vöông Höõu Leã) nhö Boä QGGD ñaõ höùa heïn trong nghò ñònh toå chöùc vieän, trong khi ñoù sinh vieân toát nghieäp töø Ñaïi

hoïc Sö phaïm cuøng naêm ñeàu ñaõ coù nhieäm sôû. Ñeán taän ñaàu thaùng 4/1965 môùi coù theâm 5 ngöôøi nöõa ñöôïc boå nhieäm. Ñieàu naøy gaây hoang mang trong taâm lyù caùc khoùa sinh vieân coøn ñang hoïc, “sinh vieân caùc lôùp ñeán tröôøng nhìn nhau vôùi neùt maët lo laéng. Ai cuõng troâng ngoùng, ai cuõng thaéc maéc, ai cuõng thaát voïng. Ngaøy naøo gaëp quyù Thaày hay Ban giaùm ñoác thì caâu traû lôøi vaãn laø “saép...””.(41) Ñoù laø tình traïng cuûa khoùa ñaàu tieân toát nghieäp. Neáu khoùa tieáp theo seõ coù hôn 50 sinh vieân toát nghieäp nöõa, thì vaán ñeà tuyeån duïng seõ coøn khoù khaên ñeán möùc naøo?

Chính vieäc khoù khaên trong vaán ñeà tuyeån duïng, tìm vieäc laøm ñaõ aûnh höôûng raát lôùn ñeán soá phaän cuûa VHH, nhö seõ trình baøy ôû phaàn sau ñaây.

4. Giaûi taùn Bieán coá Phaät giaùo 1963Töø thaùng 5/1963, phong traøo Phaät giaùo ñaáu tranh vôùi chính quyeàn, ñoøi

bình ñaúng toân giaùo ñaõ noå ra sau söï kieän ngay tröôùc ngaøy leã Phaät ñaûn, chính quyeàn coù leänh caám treo côø toân giaùo beân ngoaøi khuoân vieân cô sôû toân giaùo. Phong traøo baét ñaàu töø Hueá, lan ra khaép MNVN, cuoán theo nhieàu taàng lôùp trong xaõ

Caùc GS vaø sinh vieân Vieän Haùn hoïc Hueá trong leã khai giaûng nieân khoùa 1961-1962, taïi Vaên phoøng Quoác tröôûng Baûo Ñaïi, Ñaïi Noäi, Hueá. Hai taám baêng-roân ghi noäi dung “Tu teà trò bình

修齊治平” vaø “Leã nghóa lieâm sæ 禮義廉恥”, laø nhöõng chuû tröông cuûa Nho giaùo.


hoäi, töø giôùi taêng só ñeán coâng chöùc, thanh nieân, sinh vieân tham gia bieåu tình, roài trôû thaønh vaán ñeà quan taâm cuûa theá giôùi.(42) Thaùng 8/1963, Linh muïc Cao Vaên Luaän bò chính quyeàn buoäc thoâi chöùc Vieän tröôûng VÑH Hueá, vaø taát nhieân laø caû chöùc Giaùm ñoác VHH, vì ñaõ khoâng coù giaûi phaùp cöùng raén ñeå ngaên sinh vieân VÑH Hueá bieåu tình choáng chính quyeàn.(43) Ngaøy 18/8/1963, Khoa tröôûng caùc ñaïi hoïc nhaùnh thuoäc VÑH Hueá vaø nhieàu giaùo sö cuøng ra thoâng caùo ñoàng loaït xin töø chöùc ñeå phaûn ñoái chính quyeàn ñaøn aùp Phaät giaùo, cuõng nhö phaûn ñoái “söï thay theá Linh-muïc Cao-vaên-Luaän Vieän-tröôûng Hueá tröôùc tình-traïng traàm-troïng naøy”.(44) Ngaøy 17/8/1963, toaøn boä giaûng vieân cuûa VHH cuõng ra tuyeân caùo taùn ñoàng quan ñieåm cuûa caùc vò Khoa tröôûng, “baát bình veà söï baõi chöùc Vieän-tröôûng vieän ñaïi-hoïc Hueá kieâm nhieäm Giaùm-ñoác Vieän haùn-hoïc cuûa Linh-muïc Cao-vaên-Luaän moät caùch ñoät ngoät, laøm maát phaàn theå-thoáng vaø uy-tín cho Ñaïi-hoïc Hueá gaây xuùc ñoäng cho giaùo-giôùi vaø sinh-vieân trong tình-theá khoâng oån hieän taïi. Toaøn-theå chuùng toâi tuyeân-boá töï yù nghæ vieäc giaûng daïy keå töø hoâm nay”.(45) Phong traøo ñaáu tranh Phaät giaùo leân ñeán cao traøo baèng vieäc caùc nhoùm só quan quaân ñoäi cao caáp, vôùi söï haäu thuaãn ngaàm baèng caùch laøm lô cuûa Myõ, ñaõ ñaûo chính laät ñoå chính quyeàn cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm ngaøy 01/11/1963, Ngoâ Ñình Dieäm bò gieát cheát moät ngaøy sau ñoù, cuøng vôùi em ruoät laø Ngoâ Ñình Nhu, coá vaán cuûa Toång thoáng. Neàn Ñeä nhaát Coäng hoøa keát thuùc sau 9 naêm (1955-1963) caàm quyeàn.(46)

Vieän Haùn hoïc trong bieán coá chính trò - xaõ hoäi VHH thaønh laäp moät phaàn lôùn laø nhôø chuû tröông toân suøng Nho giaùo cuûa

Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm, cho neân sau khi neàn Ñeä nhaát Coäng hoøa (1955-1963) bò laät ñoå ngaøy 01/11/1963, chính quyeàn chuyeån sang baøn tay laõnh ñaïo cuûa caùc töôùng lónh quaân ñoäi trong thôøi kyø Quaân quaûn (1963-1967) vôùi lieân tuïc caùc cuoäc ñaûo chính quaân söï, thì VHH khoâng ñöôïc quan taâm nöõa, nhaát laø khi caùc chính phuû môùi ñeàu bieát vieän laø “con ñeû” cuûa vò toång thoáng vöøa bò hoï laät ñoå.

Bò cuoán troâi theo söï thay ñoåi cuûa thôøi cuoäc chính trò, VÑH Hueá töø thaùng 8/1963 ñeán thaùng 9/1964, töùc chæ trong 13 thaùng, ñaõ coù 4 laàn thay Vieän tröôûng,(47) cô quan quaûn lyù giaùo duïc caáp trung öông cuõng lieân tuïc thay ñoåi nhaân söï vaø phöông thöùc quaûn lyù, thay caû teân goïi töø “Boä Quoác gia Giaùo duïc” thaønh “Boä Vaên hoùa Giaùo duïc”. Nhöõng ñieàu naøy gaây aûnh höôûng lôùn ñeán vieäc ñaøo taïo taïi VÑH Hueá noùi chung, vaø VHH noùi rieâng. Khi Buøi Töôøng Huaân thay theá chöùc Vieän tröôûng VÑH Hueá cuûa Cao Vaên Luaän, töø thaùng 9/1964, thì VHH bò ñoái xöû baèng moät thaùi ñoä laïnh nhaït. Maëc duø nhieàu caùn boä cuûa vieän, nhö caùc oâng Voõ Nhö Nguyeän vaø Traàn Ñieàn, ñaõ raát noã löïc tìm loái thoaùt cho caû thaày vaø troø, nhöng khoâng ñöôïc söï höôûng öùng cuûa caû boä cuõng nhö VÑH Hueá. Thaày vaø troø VHH phaûi ñoái maët vôùi muoân vaøn khoù khaên cuûa thôøi ñaïi ñeå coù theå duy trì moät cô quan ñaøo taïo vaø nghieân cöùu vaên hoùa truyeàn thoáng cuûa daân toäc.

Ngaøy 01/10/1964, trong moät buoåi hoïp cuûa VÑH Hueá do GS Buøi Töôøng Huaân laøm chuû toïa, GS Döông Ñình Khoâi (Ñaïi hoïc Vaên khoa, thuoäc VÑH Hueá) ñaõ ñeà nghò boä saùp nhaäp VHH vaøo Ñaïi hoïc Vaên khoa vì 2 lyù do: moät laø VHH khi aáy khoâng coù Giaùm ñoác, hai laø giaûng daïy gioáng nhö ôû Ñaïi hoïc Vaên khoa. Hai ngaøy sau, 03/10/1964, VHH coù ñieän vaên gôûi boä phaûn ñoái yù ñònh saùp nhaäp, “vì toân chæ, phöông phaùp vaø chöông trình cuûa VHH hoaøn toaøn khaùc bieät vôùi Ñaïi hoïc Vaên khoa”.(48) Keát quaû laø vieäc saùp nhaäp ñaõ khoâng xaûy ra.


Thaùng 02/1965, GS Traàn Ñieàn vöøa nhaäm chöùc Xöû lyù thöôøng vuï Giaùm ñoác Vieän (töùc quyeàn Giaùm ñoác), oâng ñaõ nhaän thaáy caàn caáp toác giaûi quyeát hai vaán ñeà laø “boå duïng sinh vieân toát nghieäp” vaø “quy cheá ñaøo taïo” thì môùi coù theå duy trì VHH. Moät buoåi hoïp Hoäi ñoàng giaùo sö ñaõ ñöôïc toå chöùc caáp toác, ñeà nghò leân boä moät quy cheá ñaøo taïo môùi, vôùi toång thôøi gian hoïc 7 naêm, chia laøm 3 caáp: 1) Tuù taøi Haùn hoïc (3 naêm), nhaèm ñaøo taïo sinh vieân coù baèng Tuù taøi coå ngöõ Haùn vaên trong khi chôø ñôïi Ban Coå ngöõ ñöôïc môû trong caùc tröôøng trung hoïc; 2) Cao ñaúng Haùn hoïc (2 naêm) nhaèm ñaøo taïo giaùo sö Haùn vaên Trung hoïc Ñeä nhaát caáp hoaëc chuyeân vieân söù quaùn Ñoâng Nam AÙ; 3) Ñaïi hoïc Haùn hoïc (2 naêm) nhaèm ñaøo taïo giaùo sö Vieät Haùn Trung hoïc Ñeä nhò caáp, hoaëc chuyeân vieân caùc söù quaùn, nhaø nghieân cöùu; 4) Ngaønh nghieân cöùu cuûa vieän seõ ñöôïc thieát laäp sau khi coù sinh vieân toát nghieäp Ñaïi hoïc Haùn hoïc. Veà vaán ñeà boå duïng sinh vieân toát nghieäp, thaùng 3/1965, Hoäi ñoàng cuõng gôûi caùc tôø trình leân VÑH Hueá trình baøy taâm nguyeän baûo toàn giaù trò truyeàn thoáng daân toäc cuûa phuï huynh vaø hoïc sinh, ñoàng thôøi neâu caùc giaûi phaùp cho vaán ñeà boå duïng.(49) Duø cho caùc giaûi phaùp nhö treân cuûa Hoäi ñoàng giaùo sö khoâng ñöôïc thöïc hieän trong thöïc teá lòch söû, nhöng noù cuõng cho thaáy nhöõng noã löïc nghieâm tuùc cuûa caùc nhaø quaûn lyù giaùo duïc cuõng nhö caùc nhaø giaùo Haùn hoïc.

Trong khi Hoäi ñoàng giaùo sö ñang tích cöïc ñaáu tranh nhaèm giöõ laïi VHH, thì caùc sinh vieân laïi ngaû theo khuynh höôùng thoûa hieäp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà quyeàn lôïi tröôùc maét cuûa hoï. Hoäi nghò sinh vieân cuûa vieän ñaõ töï baàu ra moät phaùi ñoaøn goàm 7 ngöôøi, daãn ñaàu laø Lyù Vaên Nghieân, töø Hueá ñi Saøi Goøn 2 chuyeán, tôùi Vaên phoøng Boä ñeå ñeà nghò giaûi quyeát vaán ñeà tuyeån duïng cho caùc sinh vieân ñaõ ra tröôøng cuõng nhö vaán ñeà quyeàn lôïi cuûa sinh vieân ñang hoïc. Cuoái cuøng nhoùm sinh vieân nhaän ñöôïc vaên baûn cuûa boä ñeà ra höôùng giaûi quyeát: caùc sinh vieân ñaõ toát nghieäp hoaëc saép toát nghieäp seõ ñöôïc tuyeån duïng laøm giaùo sö Trung hoïc Ñeä nhaát caáp, coøn caùc sinh vieân ñang hoïc seõ chuyeån sang Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá vaø Quy Nhôn, vieän seõ bò giaûi taùn.(50)

Ñeán ngaøy 16/4/1965, vieän nhaän ñöôïc coâng ñieän cuûa boä veà vieäc giaûi taùn vieän theo tinh thaàn cuûa vaên baûn maø boä ñaõ thoâng baùo cho sinh vieân. Hoäi ñoàng giaùo sö cuûa vieän ñaõ hoïp vaø gôûi ñieän vaên kieán nghò tôùi Toång tröôûng Vaên hoùa Giaùo duïc, ñeà nghò xem xeùt laïi vieäc giaûi taùn vieän:

“Hoäi ñoàng giaùo sö Vieän Haùn hoïc sau khi nghe, ñoïc coâng ñieän cuûa boä quyeát ñònh giaûi taùn caùc lôùp, traân troïng toû loøng buoàn naûn tröôùc moät giaûi phaùp ñoät ngoät nhö theá. Caùc nghò ñònh thaønh laäp vaø toå chöùc Vieän Haùn hoïc chöa ñöôïc baõi boû, nay quyù boä ñaõ caên cöù treân yeâu saùch cuûa sinh vieân maø giaûi quyeát laø ñaët nheï vaán ñeà kyû cöông. Vì caên baûn daân toäc cuûa neàn Vaên hoùa Quoác gia, thaønh khaån yeâu caàu quyù boä xeùt laïi vaán ñeà sau khi tham khaûo yù kieán cuûa caùc cô quan höõu traùch ñuùng theo tinh thaàn Ñaïi hoïc vaø daân chuû. Tinh thaàn coâng ñieän ñaõ maëc nhieân chaám döùt nhieäm vuï, caùc giaûng vieân sau khi ñöôïc caùo tri ñaõ xin ñình chæ giaûng daïy baét ñaàu töø hoâm nay. Toaøn theå giaùo vieân toû loøng tin töôûng nôi tinh thaàn caùch maïng cuûa oâng Toång tröôûng”.(51)

Ngoaøi ra coøn coù kieán nghò cuûa caùc phuï huynh, nhaân só, caùc nhaø khoa baûng cöïu hoïc gôûi leân Quoác tröôûng, Thuû töôùng, Hoäi ñoàng Laäp phaùp, Hoäi ñoàng Quoác gia Giaùo duïc, Toång tröôûng Vaên hoùa Giaùo duïc ñeå phaûn ñoái quyeát ñònh treân. Ví duï, hai baûn ñieän vaên cuûa phuï huynh sinh vieân vaø cuûa caùc vò khoa baûng laàn löôït vieát:


“Chuùng toâi phuï huynh sinh vieân kinh ngaïc veà quyeát ñònh giaûi taùn caùc lôùp Vieän Haùn hoïc Hueá döïa treân quyeát ñònh noâng noåi vaø thieáu tö caùch phaùp lyù cuûa sinh vieân, thaønh khaån yeâu caàu Quoác tröôûng vaø Chuû tòch duøng moïi bieän phaùp thích nghi cöùu vaõn cô quan vaên hoùa coå truyeàn duy nhaát. Raát ñau ñôùn thaáy con em chuùng toâi bô vô sau bao naêm giao phoù cho Vieän Haùn hoïc”.

“Chuùng toâi [caùc nhaø] khoa baûng Coá ñoâ ñöôïc tin caùc lôùp Vieän Haùn hoïc phaân taùn: 1/ Thöïc daân Phaùp ñaõ boû Haùn hoïc ñeå ñaøo taïo moät lôùp trí thöùc vong baûn. 2/ Söï lieân heä baát khaû phaân giöõa Haùn töï vaø Quoác vaên. 3/ Phaàn ñoâng caùc nöôùc AÂu, Myõ nay ñaõ laáy Haùn töï laøm sinh ngöõ ôû caùc lôùp trung hoïc. 4/ Vò trí ñòa dö chính trò Vieät Nam baét buoäc chuùng ta phaûi bieát Haùn töï. 5/ Caàn ñeà cao luaân lyù Haùn hoïc ñeå aùp ñaûo thuyeát tam voâ ngoaïi lai. Thænh caàu Thuû töôùng vaø Toång tröôûng xeùt laïi vaán ñeà Vieän Haùn hoïc, chæ thò caùc caáp thi haønh nghieâm chænh Chöông trình Trung hoïc 1958, giao caùc giôø Haùn vaên cho caùc sinh vieân toát nghieäp ñaûm nhieäm. Raát tin töôûng vaøo tinh thaàn caùch maïng cuûa Thuû töôùng vaø Toång tröôûng thuoäc doøng theá phieät Nho gia”.(52)

Dö luaän baùo chí Khi döï ñònh giaûi taùn VHH cuûa boä ñöôïc nhieàu ngöôøi bieát ñeán, töùc laø khoaûng

nöûa cuoái thaùng 4/1965, thì nhieàu ngöôøi ñaõ thoâng qua phöông tieän baùo chí ñeå theå hieän quan ñieåm phaûn ñoái döï ñònh aáy, uûng hoä vieäc duy trì moät thieát cheá nghieân cöùu Haùn hoïc coå ñieån taïi MNVN. Treân moät tôø nhaät baùo raát thu huùt ñoäc giaû thôøi ñoù, tôø Chính luaän ôû Saøi Goøn, ñaõ ñaêng moät loaït 4 baøi vieát naèm trong muïc “YÙ kieán”. Caùc taùc giaû baøn tôùi Haùn hoïc töø raát nhieàu goùc ñoä: khaùi nieäm Haùn hoïc, lòch söû Haùn hoïc taïi Vieät Nam, vai troø cuûa Haùn hoïc ñoái vôùi vaên hoùa truyeàn thoáng Vieät Nam, phaân tích nhöõng quan ñieåm sai laàm cuûa Boä Vaên hoùa Giaùo duïc khi quyeát ñònh giaûi taùn VHH, vaø ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp ñeå giaûi quyeát vaán ñeà khoù khaên trong vieäc duy trì VHH. Taùc giaû caùc baøi vieát nhieàu laàn moâ taû Nhaät Baûn nhö moät maãu hình ñaùng hoïc hoûi veà vieäc duy trì neàn Haùn hoïc, ñeå phuïc vuï phaùt trieån quoác gia.

Môû ñaàu laø baøi vieát cuûa Hoaøng Boàng, khen ngôïi vieäc chính quyeàn Ngoâ Ñình Dieäm thaønh laäp VHH laø ñaõ “hieåu ñöôïc nhu caàu cuûa Haùn hoïc ñoái vôùi vaên hoùa nöôùc nhaø” (duø ñoù laø thôøi ñieåm ngöôøi ta vaãn coøn taäp trung pheâ phaùn cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm, sau ngaøy ñaûo chính 01/11/1963). Taùc giaû chæ ra nguy cô ñöùt gaõy vaên hoùa truyeàn thoáng vaø hoãn loaïn ngoân ngöõ trong quaù trình chuyeån ñoåi ñoät ngoät töø Haùn hoïc sang AÂu hoïc taïi Vieät Nam töø cuoái theá kyû XIX. Khi chæ trích caùch nhìn nhaän sai laàm cuûa boä veà vieäc ñaøo taïo Haùn hoïc taïi VHH, taùc giaû cho raèng neáu vieäc ñaøo taïo chöa ñaït hieäu quaû nhö mong muoán thì caàn phaûi caûi caùch chöông trình ñaøo taïo, chöù khoâng phaûi giaûi taùn ñôn vò ñaøo taïo. Töø ñoù taùc giaû nhaán maïnh: “trong khi ngoân-ngöõ, vaên-töø Vieät-Nam ñöông bò ‘aùc hoùa’ [trôû neân toài teä, xaáu ñi - NTC] vì doát chöõ Haùn, kho taøng taùc phaåm vaên hoùa cuûa toå-tieân ñeå laïi khoâng coù ngöôøi ñoïc, Vieät-Nam caàn coù moân hoïc coå-ñieån beân caïnh caùc moân hoïc chuyeân moân”.(53)

Höôûng öùng baøi vieát cuûa Hoaøng Boàng laø moät baøi vieát khaùc cuûa Ñaëng Bình, ñaïi dieän cho “caùc nhaø khoa baûng ñaát coá ñoâ vaø phuï huynh sinh vieân Vieän Haùn hoïc”. Taùc giaû cho raèng “Haùn hoïc laø moät neàn vaên minh AÙ Ñoâng maø oâng baø chuùng


ta ñaõ döïa vaøo ñeå xaây döïng neàn quoác gia Vieät Nam di truyeàn laïi cho chuùng ta”, “oâng baø ta tröôùc kia duøng chöõ Haùn, coi chöõ Haùn laø moät thöù chöõ cuûa nöôùc mình”, nhöng do thôøi ñoù ít ngöôøi hieåu veà chöõ Haùn neân duøng töø ngöõ thöôøng sai leäch, taïo ra nhöõng “quaùi vaät” ngoân ngöõ, maø moân Haùn hoïc laø ñeå “boùp cheát nhöõng quaùi vaät” ñoù. Taùc giaû Ñaëng Bình phaûn ñoái 2 lyù do giaûi taùn VHH maø boä ñöa ra. Veà lyù do thöù nhaát, “sinh vieân Haùn hoïc khoâng hoïc ñöôïc maáy chöõ Haùn”, Ñaëng Bình bieän luaän raèng ñaây laø moät lyù do “kyø cuïc”, bôûi trong 5 naêm hoïc, moãi tuaàn hoïc 11 giôø, toång coäng hôn 1.500 giôø hoïc Haùn vaên, leõ naøo khoâng bieát ñöôïc ñoä 3.000 chöõ Haùn? Veà lyù do thöù hai, “sinh vieân Haùn hoïc khoâng muoán tieáp tuïc hoïc”, neáu vaäy thì phaûi tìm nguyeân do ñeå söûa chöõa, chöù khoâng theå vin côù ñoù ñeå deïp boû VHH, “binh só chaùn naûn, coù deïp quaân ñoäi ñi khoâng”? Töø ñoù, taùc giaû theå hieän quan ñieåm pheâ phaùn raát maïnh meõ: “Noùi traéng ra, nguyeân do töï boä maø ra: vì boä khoâng chòu boå duïng sinh vieân toát nghieäp, vì boä môû lôùp môùi gaàn 1 naêm maø khoâng chòu ban haønh quy cheá cho hoï neân hoï môùi khoâng chòu hoïc nöõa. Thöû hoûi neáu boä ñoái xöû nhö vaäy vôùi moät ngaønh hoïc naøo khaùc, coù phaûi laø phaù ngaønh aáy hay khoâng”? Treân cô sôû pheâ phaùn nhö vaäy, taùc giaû ñaët ra 3 caâu hoûi ñoái vôùi Boä Vaên hoùa Giaùo duïc veà nguyeân nhaân thöïc söï maø boä quyeát ñònh giaûi taùn VHH: 1) Coù phaûi do boä muoán ñem vaên minh AÂu Myõ ñeå thay theá cho “thöù vaên hieán cuõ rích traûi maáy ngaøn naêm”? 2) Hay laø bôûi VHH do oâng Dieäm laäp ra, maø caùc chính khaùch hieän thôøi thuø gheùt oâng Dieäm, quyeát tröø boû nhöõng gì lieân quan ñeán cheá ñoä cuûa oâng Dieäm? 3) Hay vì boä khoâng boå duïng ñöôïc caùc sinh vieân toát nghieäp naêm tröôùc? Neáu ñuùng vaäy thì caàn giao caùc giôø Haùn vaên ôû chöông trình Trung hoïc ñöông thôøi cho caùc sinh vieân Haùn hoïc, chöù khoâng phaûi giao cho caùc giaùo vieân Vieät vaên phuï traùch nhö thöôøng leä. Cuoái baøi, taùc giaû ñeà nghò boä “traû lôøi nhöõng thaéc maéc treân cho chuùng toâi ñöôïc thoâng caûm, vaø cuõng ñeå ñaùnh tan baàu khoâng khí naëng neà ñang bao truøm só giôùi xöù Hueá vaø khoâng khí aáy ñang taùc duïng tai haïi treân taâm lyù cuûa con em chuùng toâi”.(54)

Chöa heát, moät tuaàn sau ñoù, tôø Chính luaän laïi ñaêng moät baøi raát daøi cuûa taùc giaû Vieät Daân, hieäu laø Chi Li Töû, ñeà ngaøy vieát 04/5/1965. Baøi vieát khaúng ñònh giaù trò cuûa chöõ Haùn ñoái vôùi Trung Quoác, Haøn Quoác, Nhaät Baûn, Vieät Nam trong quaù khöù cuõng nhö trong hieän taïi. Taùc giaû cho raèng Nhaät Baûn laø moät nöôùc tieân tieán haøng ñaàu cuûa chaâu AÙ cuõng nhö toaøn theá giôùi, “maø töø xöa ñeán nay, Nhaät Baûn vaãn duøng Haùn töï: töø ngöõ cuûa hoï ñeàu traøn ngaäp bôûi Haùn töï Nhaät hoùa cuõng nhö töø ngöõ Vieät Nam chuùng ta ñeàu traøn ngaäp bôûi Haùn töï Vieät hoùa”. Trong lòch söû, Haùn hoïc ñaõ giuùp ñaøo luyeän neân caùc nhaø caùch maïng choáng Phaùp thôøi caän hieän ñaïi ôû Vieät Nam. Cheá ñoä Ngoâ Ñình Dieäm duø “ñoäc taøi vaø thoái naùt” nhöng coù caùi ñaùng quyù laø coù yù coå vuõ Haùn hoïc, nhöng caùc voõ töôùng naém quyeàn khi aáy ñeàu xuaát thaân töø göôm suùng, neân khoâng quan taâm tôùi Haùn hoïc. OÂng chæ trích chính phuû cuûa Trung töôùng Nguyeãn Khaùnh naêm 1964 ñoøi boû ngaøy quoác leã Thaùnh ñaûn [leã kyû nieäm sinh nhaät Khoång Töû, ngaøy 28/9] trong khi caùc ngaøy leã khaùc ñeàu giöõ laïi. Keát luaän laïi, Vieät Daân cho raèng keå töø thôøi thöïc daân Phaùp, ngöôøi Vieät ñaõ “aên phaûi caùi caën baõ vaên hoùa noâ dòch cuûa thöïc daân neân chuùng ta ñaõ khinh bæ vaø ruoàng boû moät khí cuï vaên hoùa lòch söû: Haùn töï. Chuùng ta ñaõ thaønh nhöõng Ñöùa Con Vong Baûn”. Töø ñoù taùc giaû ñöa ra moät ñeà nghò quan troïng: chính phuû Phan Huy Quaùt khoâng nhöõng khoâng neân boû VHH, maø coøn phaûi laäp theâm Haøn laâm vieän Haùn hoïc.(55)


Baøi thöù 4 quay laïi vôùi taùc giaû Hoaøng Boàng, ngöôøi khôûi xöôùng cuoäc trao ñoåi treân baùo Chính luaän. OÂng quan nieäm Haùn hoïc coù hai nghóa, nghóa roäng laø “taát caû caùi hoïc töø Taøu truyeàn sang baèng Haùn vaên, nhö Phaät hoïc, Nho hoïc, Laõo hoïc, binh hoïc, y hoïc, soá hoïc, baùch gia chö töû hoïc”, nghóa heïp thì “gaàn ñoàng nghóa vôùi Nho hoïc”, laø nghóa ñöôïc duøng trong töø “Vieän Haùn hoïc”, töùc laø nôi daïy Haùn töï, Haùn vaên, vaø Nho hoïc, töø caùi caên baûn Nho hoïc aáy coù theå môû roäng tìm hieåu. Haùn hoïc Vieät Nam coù lòch söû laâu ñôøi ñaõ goùp phaàn vun boài neân nhieàu giaù trò tinh thaàn cuûa daân toäc, ñaøo taïo ñöôïc nhieàu theá heä nhaân só trí thöùc Vieät Nam. Nhöng sau khi theá heä Haùn hoïc cuoái cuøng nhö Phan Ñình Phuøng, Phan Boäi Chaâu, Nguyeãn Thöôïng Hieàn ñaõ maát, thì phong hoùa xuoáng daàn, xaõ hoäi deã phaùt sinh hieän töôïng “Ma coâ, con ñó ñaày soâng Nhò/ Maät thaùm, du coân daãy nuùi Nuøng”. OÂng cho raèng trong giai ñoaïn lòch söû giöõa theá kyû 20 khi aáy, vaán ñeà Haùn hoïc tuy “khoâng caáp baùch laém, nhöng noù coù moät tính caùch toái quan troïng ñoái vôùi töông lai daân toäc Vieät Nam”, Haùn hoïc khi aáy duø laø vaán ñeà lôùn lao nhöng khoâng haáp daãn, thöôøng phaûi nhaän söï “thôø ô” cuûa ngöôøi daân, caùc cô quan chính quyeàn thì thaäm chí laø “khoâng thích” hoaëc “khoâng hieåu lôïi ích” cuûa Haùn hoïc, cho neân ngaøy caøng ít hoïc sinh trung hoïc choïn hoïc ban D (hoïc Haùn vaên). Maáy naêm gaàn ñaây baùo chí vaø dö luaän nhaéc nhieàu ñeán “phuïc höng vaên hoùa coå truyeàn”, “phaûi trôû veà vôùi hoàn daân toäc”, nhöng chæ laø noùi suoâng chöù ít ai laøm, maø cuõng khoâng bieát laøm theá naøo. Ñieån tích “Tòch Ñaøm vong toå”,(56) queân lòch söû daân toäc mình, ñöôïc Hoaøng Boàng nhaéc laïi ñeå keâu goïi moïi ngöôøi caàn phaûi hieåu lòch söû cuûa daân toäc mình. Cuoái baøi, oâng ca ngôïi cöôøng quoác Nhaät Baûn ñaõ ñeà cao Haùn hoïc, thaäm chí ngöôøi Nhaät coøn in laïi boä saùch Ñaïi Nam thöïc luïc(57) cuûa Vieät Nam roài ñem gôûi taëng chính phuû Vieät Nam, trong khi boä saùch ñoù hieän taïi chính phuû Vieät Nam chæ coøn daêm baûy boä in baûn goã xaáu xí, ñeå trong caùc thö vieän, ít ngöôøi ñoïc ñeán. Töø ñoù oâng keâu goïi phaûi hoïc taäp ngöôøi Nhaät, giöõ laáy tinh thaàn Haùn hoïc, duy trì neàn taûng ñöùc duïc.(58)

Sau moät thaùng ñaêng 4 baøi vieát keâu goïi baûo veä söï toàn taïi cuûa VHH, tôø Chính luaän ngaøy 13-14/6/1965 cho bieát hoï ñaõ nhaän ñöôïc moät baûn Thoâng caùo ngaén cuûa Boä Vaên hoùa Giaùo duïc,(59) ñöôïc ñaêng toaøn vaên treân trang 4 cuûa soá baùo ñoù. Thoâng caùo cho bieát quan ñieåm cuûa boä laø: VHH khoâng ñaït ñöôïc muïc ñích ñaøo taïo chuyeân vieân Haùn vaên; chöông trình giaûng daïy khoâng theo saùt chuû tröông ñaõ ñònh; coâng taùc toå chöùc cuûa vieän coøn nhieàu thieáu soùt; gaàn ñaây laïi coù yù ñònh höôùng sinh vieân vaøo phaïm vi giaùo duïc neân truøng hôïp vôùi chöông trình cuûa Ban Vieät Haùn trong Ñaïi hoïc Sö phaïm vaø Ñaïi hoïc Vaên khoa; vì vaäy sau khi tham khaûo yù kieán cuûa VÑH Hueá, boä ñaõ quyeát ñònh ñình chæ hoaït ñoäng cuûa VHH vaø giaûi quyeát tình traïng cuûa sinh vieân theo ñuùng vôùi nguyeän voïng cuûa hoï [töùc laø boå nhieäm ngay nhöõng sinh vieân ñaõ toát nghieäp, chuyeån caùc sinh vieân chöa toát nghieäp sang hoïc tröôøng khaùc]. ÔÛ ñoaïn cuoái, Thoâng caùo nhaán maïnh vieäc boä döï ñònh thaønh laäp moät thieát cheá Haùn hoïc môùi ñeå thay theá cho VHH cuõ: “Quyeát ñònh naøy khoâng phaûi laø moät haønh ñoäng phaûn vaên hoùa daân toäc hay kyø thò Khoång hoïc, vì cuøng moät luùc, Boä Vaên hoùa Giaùo duïc ñaõ uûy cho Vieän Ñaïi hoïc Hueá nhieäm vuï nghieân cöùu moät döï aùn thaønh laäp moät cô quan khaùc hôïp lyù vaø toát ñeïp hôn ñeå thay theá cho Vieän Haùn hoïc cuõ”.(60) Döï ñònh ñoåi môùi thieát cheá nhö vaäy ñaõ nhaän ñöôïc söï taùn thaønh cuûa toøa soaïn baùo Chính luaän, vì vaäy phaàn Lôøi toøa soaïn ñaêng lieàn tröôùc Thoâng caùo treân vieát: “Chuùng toâi cuõng ghi nhaän thieän lyù cuûa boä muoán nghieân cöùu döï aùn thaønh laäp moät cô quan khaùc hôïp lyù vaø toát ñeïp hôn ñeå thay


theá cho Vieän Haùn hoïc cuõ”. Thöïc teá sau naøy cho thaáy, cho ñeán maõi naêm 1975, khoâng coù thieát cheá Haùn hoïc môùi naøo ñöôïc laäp ra ñeå thay theá cho VHH nhö döï ñònh cuûa boä.

Nghò ñònh giaûi taùn Vieän Haùn hoïc Tuy nhieân, moïi coá gaéng cuûa caùc giaùo sö VHH cuõng nhö caùc vò nhaân só taâm

huyeát vôùi truyeàn thoáng Haùn hoïc ñeàu khoâng coù keát quaû tröôùc moät söï vieäc ñaõ roài. Söï keát thuùc chính thöùc cuûa VHH ñöôïc ñaùnh daáu baèng Nghò ñònh soá 1627-GD ngaøy 22/9/1965 do Chuû tòch UÛy ban Haønh phaùp Trung öông - Thieáu töôùng Nguyeãn Cao Kyø kyù, quyeát ñònh veà vieäc giaûi taùn VHH Hueá keå töø nieân khoùa 1965-1966, “theo ñeà-nghò cuûa Toång UÛy-vieân Vaên-hoùa Xaõ-hoäi kieâm UÛy-vieân Giaùo-duïc”, töùc Traàn Ngoïc Ninh. Nghò ñònh naøy vieát:

“Ñieàu thöù nhaát. - Vieän Haùn-hoïc thieát-laäp do nghò-ñònh soá 389-GD ngaøy moàng 8 thaùng möôøi naêm 1959 thöôïng chieáu, nay ñöôïc giaûi taùn keå töø nieân-hoïc 1965-1966.

Ñieàu thöù 2. - Toång UÛy-vieân Vaên-hoùa Xaõ-hoäi kieâm UÛy-vieân Giaùo-duïc vaø phuï-taù taïi Phuû Chuû-tòch UÛy-ban Haønh-phaùp Trung-öông, chieåu nhieäm-vuï, laõnh thi-haønh nghò-ñònh naøy”.(61)

Thoâng tin veà vieäc giaûi taùn VHH cuõng ñöôïc giôùi baùo chí ñöa tin. Baùo Töï do (moät tôø nhaät baùo khaù phoå bieán ôû MNVN) soá ra ngaøy 27/9/1965 ñaêng treân trang nhaát moät maåu tin ngaén döôùi doøng tít “Giaûi taùn Vieän Haùn hoïc”: “SAIGON. - Thieáu töôùng Nguyeãn Cao Kyø, Chuû tòch UÛy ban Haønh phaùp Trung öông ñaõ kyù

Thoâng caùo cuûa Boä Vaên hoùa Giaùo duïc (traùi) vaø Nghò ñònh soá 1627-GD veà vieäc giaûi taùn VHH.


Nghò ñònh soá 1627-GD ngaøy 22-9-65 giaûi taùn keå töø nieân hoïc 1965-1966 Vieän Haùn hoïc thieát laäp do Nghò ñònh soá 389-GD ngaøy 8 thaùng 10 naêm 1959”.(62) Vieäc ñöôïc caùc nhaät baùo ñöa tin, nhö tôø Chính luaän ñaêng loaït baøi phaûn ñoái vieäc giaûi taùn VHH, hay tôø Töï do ñöa tin vieäc chính thöùc giaûi taùn VHH, chöùng toû söï toàn vong cuûa VHH noùi rieâng vaø cuûa neàn Haùn hoïc noùi chung cuõng laø moät chuû ñeà ñöôïc dö luaän xaõ hoäi quan taâm.

Vaäy laø, sau khi Ngoâ Ñình Dieäm bò laät ñoå ngaøy 01/11/1963, VHH chæ soáng lay laét ñöôïc theâm 2 naêm nöõa thì bò giaûi taùn vaøo naêm 1965. Chæ coù 2 khoùa toát nghieäp laø Khoùa 1 (1959-1964) vaø Khoùa 2 (1960-1965), ñaøo taïo toång coäng khoaûng 70 ngöôøi. Vôùi soá sinh vieân chöa toát nghieäp, traûi qua 3 laàn ban haønh nghò ñònh veà hoïc vuï töø giöõa naêm 1965 ñeán cuoái naêm 1967,(63) cuoái cuøng oâng UÛy vieân Giaùo duïc Nguyeãn Vaên Thô ñaõ kyù Nghò ñònh soá 2143-GD/PC/NÑ(64) ngaøy 21/9/1967, trong ñoù quy ñònh: “Sinh-vieân vieän Haùn hoïc Hueá hoïc heát naêm thöù II hay naêm thöù III (nieân hoïc 1964-1965) coù tuù taøi I ñöôïc pheùp nhaäp hoïc mieãn thi vaøo naêm thöù I tröôøng Sö-phaïm Qui-nhôn veà nieân-hoïc 1965-1966. Sinh-vieân hoïc heát naêm IV vaø naêm thöù V coù tuù-taøi I hay khoâng coù tuù-taøi I ñöôïc nhaäp hoïc mieån [mieãn] thi vaøo naêm thöù II tröôøng Sö-phaïm Qui-nhôn veà nieân hoïc 1965-1966”.

5. Thaønh töïuVHH hoaït ñoäng ôû 3 lónh vöïc: ñaøo taïo Cöû nhaân Haùn hoïc, phieân dòch söû lieäu

Haùn vaên, vaø nghieân cöùu Ñoâng y. Thôøi gian toàn taïi quaù ngaén ñaõ laøm giaûm ñi raát nhieàu thaønh töïu cuûa vieän ôû caû 3 lónh vöïc hoaït ñoäng treân.

Ñaøo taïo Veà ñaøo taïo, môùi chæ coù 2 khoùa sinh vieân toát nghieäp, toång soá khoaûng 70

ngöôøi, soá coøn laïi khoaûng 70 ngöôøi chuyeån sang hoïc caùc ngaønh khaùc. Phaàn lôùn sinh vieân toát nghieäp theo ngheà giaûng daïy Haùn vaên hoaëc Vieät vaên cho chöông trình Trung hoïc Ñeä nhaát caáp hoaëc Ñeä nhò caáp, nhö Voõ Hoàng Phi. Khoùa 2 (1960-1965), cuõng laø khoùa cuoái cuøng, coù hai ngöôøi ñöôïc boå nhieäm laøm vieäc ôû Vieän Khaûo coå (Saøi Goøn) laø Toân Nöõ Thöông Laõng vaø Ñinh Thò Caåm Haø. Nguyeãn Lyù Töôûng laø Daân bieåu Haï nghò vieän ôû MNVN tröôùc naêm 1975, cuõng laø moät nhaø khaûo cöùu lòch söû vaø vaên hoùa. Moät vaøi ngöôøi, cuøng vôùi quaù trình töï ñaøo taïo, sau naøy trôû thaønh nhaø nghieân cöùu chuyeân nghieäp, nhö Vöông Höõu Leã (ngoân ngöõ hoïc), Phan Thuaän An (söû hoïc), Ngoâ Vaên Laïi (buùt hieäu Thaùi Troïng Lai, vaên hoïc). Hoäi ñoàng moân cöïu sinh vieân VHH Hueá vaãn giöõ nhöõng moái lieân laïc khaêng khít vaø ñaàm aám vôùi nhau,

Leã kyû nieäm 50 naêm Vieän Haùn hoïc (1959-2009) taïi Hueá.


hoï toå chöùc caùc hoaït ñoäng gaëp maët kyû nieäm thöôøng kyø. Nhöõng hoaït ñoäng naøy chính laø ñöôïc keá thöøa töø truyeàn thoáng gaén boù trong phong traøo hoaït ñoäng sinh vieân thôøi coøn ñi hoïc,(65) ñöôïc duy trì cho ñeán baây giôø, khi hoï ñaõ laø nhöõng ngöôøi böôùc sang tuoåi “thaát thaäp coå lai hy”. Naêm 1999, Hoäi ñoàng moân hoïp maët taïi TP Hoà Chí Minh ñeå kyû nieäm 40 naêm thaønh laäp VHH. Naêm 2009, hoï toå chöùc gaëp maët taïi Hueá, cuøng in cuoán Kyù öùc vaø hoaøi nieäm: Ñaëc san kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Vieän Haùn hoïc Hueá 1959-2009, gom goùp moät soá baøi vieát veà VHH ñeå löu haønh noäi boä. Gaàn ñaây nhaát laø dòp gaëp maët taïi Vuõng Taøu ngaøy 19-20/12/2013.

Nghieân cöùu, phieân dòch Veà lónh vöïc phieân dòch söû lieäu Haùn vaên, UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät

Nam (thuoäc VÑH Hueá), phuï traùch vieäc phieân dòch söû lieäu töø Haùn sang Vieät, nhaân vieân chuû yeáu laø caùn boä cuûa VHH, do Nguyeãn Huy Nhu laøm Tröôûng ban. UÛy ban ñaõ phoái hôïp vôùi moät hoïc giaû noåi tieáng ñöông thôøi laø GS Traàn Kinh Hoøa (陳荊和, Chen Ching-ho) ñeå söu taàm vaø phieân dòch moät soá söû lieäu quan troïng. Hieän môùi bieát ñeán cuoán An Nam chí löôïc cuûa Leâ Taéc (1961),(66) Haûi ngoaïi kyû söï cuûa Thích Ñaïi Saùn (1963), vaø coâng trình ñaùng keå nhaát laø boä Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, duø môùi chæ in ñöôïc 2 taäp ñaàu vaøo caùc naêm 1960, 1962. Theo nghieân cöùu cuûa Nguyeãn Vaên Ñaêng, ngaøy 07/7/1959, VÑH Hueá xin tieáp nhaän vaø baûo quaûn toaøn boä kho chaâu baûn(67) vaø caùc vaên kieän trieàu Nguyeãn ñang ñöôïc löu tröõ trong tình traïng khoâng chu ñaùo taïi Vieän Vaên hoùa Trung Kyø. Töø ñoù, UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam ñöôïc laäp ra, GS Traàn Kinh Hoøa laø Toång thö kyù, taäp trung hoaït ñoäng ñaàu tieân laø chænh lyù vaø laøm muïc luïc chaâu baûn. Sau 2 thaùng, UÛy ban ñaõ kieåm keâ ñöôïc 611 taäp chaâu baûn thuoäc 10 trieàu vua töø Gia Long (taïi vò 1802-1819) ñeán Baûo Ñaïi (taïi vò 1926-1945). Töø thaùng 9/1959, UÛy ban baét ñaàu laøm muïc luïc theo moät maãu phieáu thoáng nhaát goàm caùc yeáu toá: trieàu ñaïi, ngaøy, thaùng, naêm, taäp, trang, loaïi, xuaát xöù, trích yeáu, ñeà taøi, bò chuù, baèng tieáng Vieät vaø chöõ Haùn. Sau khi 2 taäp ñaàu ñöôïc in vaøo caùc naêm 1960 (trieàu Gia Long) vaø 1962 (trieàu Minh Maïng), töø thaùng 6/1962, GS Traàn Kinh Hoøa chuyeån sang coâng taùc ôû Hoàng Koâng, duø oâng vaãn tieáp tuïc chæ ñaïo vieäc laøm phieáu, cho ñeán naêm 1965, ñoái vôùi caùc noäi dung chaâu baûn tieáp theo, nhöng vieäc xuaát baûn caùc taäp muïc luïc thì bò döøng laïi. Kinh phí hoaït ñoäng cuûa UÛy ban chuû yeáu do caùc toå chöùc nöôùc ngoaøi taøi trôï, nhö ñeå xuaát baûn boä Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, ñaõ coù söï giuùp ñôõ cuûa Hoäi ñoàng Nghieân cöùu Ñoâng AÙ (Council for Eastern Asian Studies), Vieän Harvard-Yenching, vaø Quyõ Chaâu AÙ (Asia Foundation).(68) Theo cöïu sinh vieân Khoùa 1 Ngoâ Vaên Laïi, ngöôøi ngay töø khi coøn laø sinh vieân VHH ñaõ ñöôïc tham gia cuøng caùc cuï laõo Nho vaøo vieäc chænh lyù vaø laøm thö muïc cho boä chaâu baûn trieàu Nguyeãn, thì hieän nay nhieàu taäp chaâu baûn ñaõ bò thaát laïc, caùc phieáu tö lieäu cuûa UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam hieän ñang ñöôïc löu ôû thö vieän Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc (thuoäc Ñaïi hoïc Hueá), töø naêm 1985 baét ñaàu ñöôïc sao chuïp ñeå söû duïng. Ñeán naêm 1998, nhôø nguoàn taøi trôï quoác teá, thö vieän Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc phoái hôïp vôùi Cuïc Löu tröõ Nhaø nöôùc vaø Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi ñaõ bieân taäp vaø xuaát baûn tieáp tuïc.(69) Vieäc khôûi thaûo boä Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn laø moät coâng vieäc ñoà soä, coù giaù trò tö lieäu vaø khoa hoïc cuûa UÛy ban Phieân dòch Söû lieäu Vieät Nam, maø phaàn coâng vieäc chuyeân moân thì chuû yeáu do ngöôøi cuûa VHH ñaûm nhieäm. Di saûn tö lieäu ñoà soä maø hoï ñeå laïi, vì chöa coù ñieàu kieän in aán luùc aáy, hieän nay vaãn ñang ñöôïc raø soaùt vaø bieân taäp ñeå xuaát baûn. Ñoù coù theå coi laø ñoùng goùp ñaùng keå nhaát veà maët nghieân cöùu hoïc thuaät cuûa VHH.


Veà nghieân cöùu Ñoâng y thì hieän chöa tìm ñöôïc tö lieäu vaø thoâng tin gì. Coù theå do ñieàu kieän haïn cheá veà tö lieäu, cho neân vieäc ñaùnh giaù caùc thaønh töïu veà phieân dòch söû lieäu vaø nghieân cöùu Ñoâng y ôû ñaây chöa khaùi quaùt heát ñöôïc caùc bình dieän, nhöng duø sao cuõng khoù coù theå ñaùnh giaù quaù cao nhöõng ñoùng goùp veà hoïc thuaät cuûa VHH töø hai bình dieän naøy.

Nhìn chung, nhöõng thaønh töïu veà chuyeân moân nghieân cöùu vaø ñaøo taïo cuûa VHH coøn nhieàu haïn cheá, maø nguyeân nhaân caên baûn daãn ñeán haïn cheá naøy laø do thôøi gian toàn taïi cuûa VHH quaù ngaén nguûi, chöa kòp ñònh hình thieát cheá ñaøo taïo vaø nghieân cöùu Haùn hoïc moät caùch chaët cheõ vaø quy moâ nhö chuû tröông töø ban ñaàu.

6. Nhìn laïi

ÔÛ MNVN nhöõng naêm 1955-1975, xeùt trong caùc thieát cheá ñaøo taïo Haùn hoïc (töông ñöông vôùi “nghieân cöùu Haùn Noâm”, hoaëc “Haùn Noâm hoïc” - thuaät ngöõ thoâng duïng ôû MBVN töø nöûa sau theá kyû XX), thì VHH Hueá laø ñôn vò chính quy, taäp trung, vaø chuyeân moân hoùa cao hôn so vôùi caùc Ban Haùn vaên taïi caùc Ñaïi hoïc Vaên khoa, cuõng nhö caùc Ban Vieät Haùn taïi caùc Ñaïi hoïc Sö phaïm. Vieän ñöôïc khai sinh naêm 1959 bôûi moät “vaên quan” 58 tuoåi coù tö töôûng Nho giaùo truyeàn thoáng, töùc Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm (1901-1963), roài bò khai töû naêm 1965 bôûi moät “voõ töôùng” treû, khi aáy môùi 35 tuoåi, töùc Chuû tòch UÛy ban Haønh phaùp Trung öông Nguyeãn Cao Kyø (1930-2011). Soá phaän cuûa VHH gaén lieàn vôùi söï thaêng traàm cuûa quyeàn löïc chính trò.

Vieän ñöôïc thaønh laäp theo “myõ yù” cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm naêm 1959, vaø khoù coù theå noùi raèng ñoù laø moät quyeát ñònh sai laàm. Trong moät xaõ hoäi ñang chuyeån ñoåi theo höôùng AÂu Myõ hoùa maïnh meõ veà nhieàu maët, thì vieäc thieát laäp moät ñôn vò chuyeân traùch vieäc ñaøo taïo vaø nghieân cöùu vaên hoùa truyeàn thoáng laø ñieàu caàn thieát, tröôùc khi truyeàn thoáng aáy bò ñöùt gaõy hoaøn toaøn vôùi hieän taïi do khoâng coøn coù caùc nhaân toá con ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo ñeán möùc coù ñuû khaû naêng

Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn, Taäp thöù 1 (trieàu Gia Long), in naêm 1960.

Moät trang baûn thaûo vieát tay trong khi laøm muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn.(70)


keát noái. Vieän ñöôïc thaønh laäp ôû ñaát Thaàn Kinh (神京) - coá ñoâ Hueá - cuõng laø moät löïa choïn ñuùng ñaén neáu xeùt ñeán caùc khu vöïc trung taâm trong toaøn boä laõnh thoå MNVN khi aáy, bôûi trong suoát gaàn 150 naêm trieàu Nguyeãn, Hueá laø nôi hoäi tuï nhieàu nhaø khoa baûng noåi tieáng, löu giöõ ñöôïc nhieàu di tích vaø tö lieäu coå, ñeán giöõa theá kyû XX vaãn coøn nhieàu nhaø cöïu hoïc taâm huyeát vôùi vieäc trao truyeàn vaên hoùa kinh ñieån Haùn hoïc. Boä Quoác gia Giaùo duïc taïo ñieàu kieän baèng caùch khoâng yeâu caàu thí sinh döï thi phaûi coù baèng Tuù taøi (maø chæ caàn baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp), ñoàng thôøi caáp hoïc boång toaøn phaàn vaø baùn phaàn cho taát caû sinh vieân - moät söï bieät ñaõi chæ daønh cho sinh vieân caùc tröôøng Sö phaïm vaø VHH.

Tuy nhieân, nhöõng lôïi theá ñoù khoâng theå buø laïi nhöõng khoù khaên sau ñaây. 1. Söï öu aùi cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm ñoái vôùi VHH laø moät söï öu aùi

mang tính nhaát thôøi, thieáu söï quan taâm saùt sao veà laâu veà daøi. Ngay khi coøn ñöông nhieäm, Toång thoáng ñaõ khoâng taïo ñieàu kieän cho vieän coù ñöôïc nhöõng öu aùi thieát thöïc töø goùc ñoä cô sôû vaät chaát (truï sôû, giaûng ñöôøng). Sang thôøi Quaân quaûn (1963-1967), khoù khaên seõ nhieàu theâm bôûi phaàn ñoâng nhoùm só quan quaân ñoäi quaûn lyù quoác gia khoâng maáy maën maø vôùi vaên hoùa truyeàn thoáng, laïi caøng khoâng öa moät thieát cheá hoïc ñöôøng döôøng nhö “loãi thôøi”, moät thöù “cuûa nôï” coøn rôi rôùt laïi cuûa chính quyeàn maø hoï vöøa laät ñoå.

2. Söï nghi kî cuûa xaõ hoäi veà moät ngaønh hoïc “cuõ kyõ” cuõng taïo aùp löïc cho sinh vieân, khieán moät soá sinh vieân khoâng tha thieát theo hoïc maëc duø ñaõ thi ñoã, cho neân trong thôøi gian hoïc taïi VHH, hoï tranh thuû oân thi laáy baèng Tuù taøi ñeå coù ñieàu kieän thi chuyeån sang tröôøng khaùc. Tình hình ñoù dieãn ra ngay trong naêm hoïc ñaàu tieân cuûa khoùa tuyeån sinh ñaàu tieân.

3. Moät soá chính saùch cuûa Boä Quoác gia Giaùo duïc (sau ñoù laø Boä Vaên hoùa Giaùo duïc) khoâng phuø hôïp vôùi vieäc ñaøo taïo chuyeân saâu veà Haùn hoïc. Ñaàu tieân laø vieäc duy trì ñoàng thôøi trong VÑH Hueá 3 ñôn vò ñaøo taïo Haùn hoïc, maëc duø lónh vöïc ñaøo taïo cuï theå cuûa 3 ñôn vò naøy khoâng hoaøn toaøn truøng nhau: moät laø VHH, hai laø lôùp Haùn vaên thuoäc Ñaïi hoïc Vaên khoa, ba laø lôùp Vieät-Haùn thuoäc Ñaïi hoïc Sö phaïm. Ñoù laø chöa keå ñeán ban Haùn vaên coù maët trong taát caû caùc Ñaïi hoïc Vaên khoa khaùc. Moâ hình ñaøo taïo nhö vaäy khieán cho caùc sinh vieân cuûa VHH khi ra tröôøng seõ chòu “leùp veá” so vôùi hai ñôn vò coøn laïi, duø chæ laø veà danh nghóa: hoï thua thieät so vôùi lôùp Vieät-Haùn cuûa tröôøng Sö phaïm vì hoï thieáu chuyeân moân sö phaïm, neân khoù ñöôïc boå duïng laøm giaùo sö Trung hoïc; hoï cuõng thua thieät so vôùi lôùp Haùn vaên thuoäc Ñaïi hoïc Vaên khoa vì lôùp Haùn vaên ñoù thuoäc heä Ñaïi hoïc thöïc thuï (chöù khoâng phaûi nöûa Ñaïi hoïc nöûa Cao ñaúng nhö VHH), seõ laø löïa choïn ñaàu tieân cho caùc nhaø tuyeån duïng caàn tôùi Haùn hoïc.

Thí sinh noäp ñôn haún laø caûm thaáy raát höùa heïn vì moät laø “ñaàu vaøo” yeâu caàu khaù thaáp, hai laø ñöôïc caáp hoïc boång, ba laø “ñaàu ra” ñaày höùa heïn vôùi nhöõng coâng vieäc coù vò trí khaù cao trong xaõ hoäi. Ñaàu vaøo coøn thaáp, baèng Trung hoïc Ñeä nhaát caáp (hoïc heát lôùp 9), töông ñöông vôùi ñaàu vaøo cuûa baäc ñaøo taïo Trung hoïc chuyeân nghieäp ngaøy nay. Ñieàu 18 trong nghò ñònh toå chöùc vieän cuõng ghi roõ laø “Sinh-vieân vieän Haùn-hoïc seõ theo cheá-ñoä aùp-duïng cho sinh-vieân caùc tröôøng cao-ñaúng chuyeân-nghieäp”, chöù khoâng phaûi tröôøng ñaïi hoïc. Ñaàu vaøo thaáp nhö theá chaéc haún cuõng laøm aûnh höôûng nhieàu ñeán chaát löôïng sinh vieân trong quaù trình


hoïc. Ñaàu ra duø raát höùa heïn nhöng treân thöïc teá laø khoâng thieát thöïc, khieán cho ngay khoùa ñaàu tieân toát nghieäp ñaõ gaëp khoù khaên veà tuyeån duïng. Boä chæ quan taâm ñeán ñaàu vaøo chöù khoâng quan taâm ñeán ñaàu ra cuûa sinh vieân, khoâng thöïc hieän ñuùng lôøi höùa veà boå nhieäm ghi trong nghò ñònh toå chöùc. Nghò ñònh naøy cuõng ghi nöôùc ñoâi laø “coù theå ñöôïc boå-duïng”, chöù khoâng phaûi “seõ ñöôïc boå duïng”, neân Lyù Vaên Nghieân cho raèng “do vaäy khi qua kieåm soaùt öôùc chi ngöôøi ta khoâng chòu, bôûi leõ caùc tröôøng hôïp naøy khi boä coù nhu caàu thì seõ tuyeån duïng coøn khoâng coù nhu caàu thì khoâng tuyeån duïng, vì khoâng baét buoäc vaø khoâng döï truø trong ngaân saùch” [2009: 237].

Vieäc lieân tuïc thay ñoåi boä maùy quaûn lyù VÑH Hueá cuõng nhö VHH cuõng khieán cho coâng vieäc quaûn lyù gaëp nhieàu khoù khaên. Hoäi ñoàng quaûn trò vaø hoaøn bò cuûa vieän cuõng khoâng theå hoaøn thaønh moät trong caùc nhieäm vuï cuûa mình laø “giuùp ñôõ sinh-vieân toát-nghieäp tìm coâng vieäc” nhö ghi trong nghò ñònh toå chöùc vieän. Hoäi ñoàng giaùo sö ñaõ raát noã löïc tìm loái thoaùt. Trong ñieàu kieän xaõ hoäi MNVN nhöõng naêm 1960, neáu giaûi quyeát toát vaán ñeà boå nhieäm cho sinh vieân toát nghieäp, vaø trieån khai ñöôïc chöông trình giaûng daïy môùi goàm 7 naêm, keøm theo thieát laäp ngaønh nghieân cöùu taïi VHH, nhö ñeà nghò thaùng 3/1965 cuûa Hoäi ñoàng giaùo sö, thì chaéc haún vieän seõ coù nhöõng ñoùng goùp ñaùng keå cho vieäc ñaøo taïo vaø nghieân cöùu Haùn hoïc taïi MNVN. Nhöng lòch söû ñaõ khoâng taïo ñieàu kieän cho vieäc thöïc thi ñeà aùn ñoåi môùi naøy. Lôøi höùa cuûa Boä Vaên hoùa Giaùo duïc naêm 1965 veà vieäc “thaønh laäp moät cô quan khaùc hôïp lyù vaø toát ñeïp hôn ñeå thay theá cho Vieän Haùn hoïc cuõ” cuõng chæ laø lôøi höùa suoâng nhaèm xoa dòu phaûn öùng cuûa giaûng vieân, sinh vieân, phuï huynh vaø nhaân só Haùn hoïc ñöông thôøi.

4. Nieàm hy voïng caøng lôùn thì noãi thaát voïng caøng lôùn. Cho neân khi ngay khoùa ñaàu tieân ñaõ gaëp khoù khaên veà tuyeån duïng, thì sinh vieân bò hoang mang taâm lyù, ñi ñeán thoûa hieäp vôùi Boä Vaên hoùa Giaùo duïc raèng chæ caàn giaûi quyeát vaán ñeà tröôùc maét, laø vieäc tuyeån duïng ñoái vôùi sinh vieân ñaõ toát nghieäp vaø vieäc hoïc taäp ñoái vôùi sinh vieân ñang hoïc. Hoï chöa nhìn ñuû xa ñeå thaáy ñöôïc taàm quan troïng veà laâu veà daøi cuûa moät ngaønh nghieân cöùu cô baûn maø hoï ñang vaø seõ gaùnh vaùc traùch nhieäm. Cuõng neân thoâng caûm vôùi sinh vieân cuûa VHH veà haønh ñoäng ñoù, bôûi trong giai ñoaïn 1963-1964, coù quaù nhieàu baát oån chính trò-xaõ hoäi ôû MNVN ñaõ taùc ñoäng tieâu cöïc tôùi nhöõng ngöôøi treû tuoåi aáy. “Raát tieác chuùng toâi môùi chæ laø nhöõng ñöùa beù ñang töôïng hình trong buïng meï, chöa hoaøn chænh thì cheát yeåu roài”, trích lôøi trao ñoåi rieâng cuûa baø Voõ Hoàng Phi, Khoùa 2, moät trong nhöõng sinh vieân cuoái cuøng toát nghieäp VHH.

Toùm laïi, soá phaän ngaén nguûi cuûa VHH ñaõ cho thaáy noù laø moät saûn phaåm keát hôïp khoâng thaønh coâng giöõa vaên hoùa truyeàn thoáng, hoïc thuaät, giaùo duïc, xaõ hoäi, vaø chính trò. VHH chöa ñöôïc taïo ñieàu kieän toát veà nhieàu bình dieän then choát trong quaù trình ñaøo taïo Haùn hoïc: cô cheá quaûn lyù giaùo duïc, chaát löôïng vaø taâm lyù ngöôøi hoïc, giaûng ñöôøng vaø cô sôû vaät chaát, vaø quan troïng hôn caû laø vaán ñeà vieäc laøm. Kinh nghieäm lòch söû naøy vaãn coøn nguyeân giaù trò ñoái vôùi vieäc duy trì ngaønh ñaøo taïo Haùn Noâm trong caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng ôû Vieät Nam hieän nay.

Harvard, 2013-2014 N T C


CHUÙ THÍCH(1) Baøi vieát naøy trích töø moät ñeà taøi nghieân cöùu veà caùc thöïc haønh vaên hoùa Nho giaùo taïi mieàn

Nam Vieät Nam (1955-1975). Traân troïng caûm ôn Vieän Harvard-Yenching ñaõ taøi trôï hoïc boång nghieân cöùu taïi Ñaïi hoïc Harvard töø thaùng 8/2013 ñeán thaùng 5/2014. Caùm ôn GS,TS Hue-Tam Ho Tai vaø TS Nguyeãn Nam (Ñaïi hoïc Harvard) ñaõ chæ daãn veà ñöôøng höôùng nghieân cöùu trong thôøi gian toâi laøm vieäc taïi Ñaïi hoïc Harvard. Caûm ôn baø Phan Thò Ngoïc Chaán, thö vieän vieân Thö vieän Harvard-Yenching, ñaõ giuùp ñôõ vaø höôùng daãn söû duïng nguoàn taøi lieäu phong phuù trong heä thoáng thö vieän Ñaïi hoïc Harvard. Caùm ôn baø Voõ Hoàng Phi, cöïu sinh vieân Khoùa 2 cuûa Vieän Haùn hoïc, ñaõ cung caáp caùc böùc aûnh chuïp thaày troø VHH Hueá vaø cho pheùp söû duïng. Caùm ôn oâng Nguyeãn Lyù Töôûng (Khoùa 1) vaø baø Voõ Hoàng Phi ñaõ giuùp lieân heä vôùi caùc thaày vaø cöïu sinh vieân khaùc cuûa VHH, ñoàng thôøi cung caáp nhieàu thoâng tin höõu ích qua trao ñoåi rieâng baèng email. Caùm ôn caùc vò cöïu sinh vieân VHH: oâng Nguyeãn Lyù Töôûng, baø Voõ Hoàng Phi, oâng Ngoâ Vaên Laïi, oâng Phan Thuaän An ñaõ vui loøng ñoïc vaø goùp yù cho baøi vieát naøy.

(2) Coù 2 cuoán saùch kyû nieäm veà Vieän Ñaïi hoïc Hueá: 1) Leâ Thoï Giaùo chuû bieân, Ñaïi hoïc Hueá, Hoäi Thaân höõu Ñaïi hoïc Hueá taïi Hoa Kyø toå chöùc bieân soaïn kyû nieäm 32 naêm thaønh laäp Ñaïi hoïc Hueá, San Jose, CA, 1990, 150 trang; 2) Leâ Thanh Minh Chaâu vaø Leâ Vaên chuû tröông bieân taäp, Kyû-nieäm boán möôi naêm Vieän Ñaïi-hoïc Hueá (1957-1997), in trong taäp san Doøng Vieät soá 4, Huntington Beach, CA, muøa Thu naêm 1997, 286 trang. Caû hai taäp saùch kyû nieäm naøy ñeàu ñöôïc bieân soaïn goàm 2 phaàn: thöù nhaát laø phaàn kyû nieäm, in laïi moät soá baøi vieát cuõ cuûa caùc laõnh ñaïo VÑH Hueá, coù theâm moät vaøi baøi hoài öùc cuûa cöïu sinh vieân vaø/hoaëc cöïu giaûng vieân veà lòch söû VÑH Hueá hoaëc chaân dung nhaân vaät; thöù hai laø trích tuyeån moät soá baøi nghieân cöùu khoa hoïc tieâu bieåu cuûa caùc cöïu Giaùo sö VÑH Hueá. Ñaây khoâng phaûi laø nhöõng coâng trình nghieân cöùu lòch söû cuûa VÑH Hueá moät caùch coù heä thoáng. Trong 2 taøi lieäu naøy, VHH haàu nhö khoâng ñöôïc nhaéc ñeán, trong nhöõng laàn hieám hoi ñöôïc nhaéc ñeán thì laïi coù sai soùt, ví duï, cho raèng Giaùm ñoác ñaàu tieân cuûa VHH laø Linh muïc Nguyeãn Vaên Thích [1997: 22b, 35]. Veà quaù trình toàn taïi sau naêm 1975 cuûa VÑH Hueá, xem website cuûa Ñaïi hoïc Hueá hieän nay: http://hueuni.edu.vn.

(3) Xem: Kyù öùc vaø hoaøi nieäm: Ñaëc san kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Vieän Haùn hoïc Hueá 1959-2009, taøi lieäu löu haønh noäi boä, Hueá, 2009.

(4) Coù nhieàu thoâng tin höõu ích töø 2 baøi hoài öùc cuûa caùc cöïu sinh vieân VHH: 1) Nguyeãn Lyù Töôûng (Khoùa 1), “Vieän Haùn hoïc Hueá”, Saigon Post (California), soá xuaân 2000, tr. 112, 116, 117; 2) Lyù Vaên Nghieân (Khoùa 2), “Nhöõng dieãn bieán lieân quan ñeán vieäc giaûi theå Vieän Haùn hoïc Hueá”, Kyù öùc vaø hoaøi nieäm: Ñaëc san kyû nieäm 50 naêm thaønh laäp Vieän Haùn hoïc Hueá 1959-2009, taøi lieäu löu haønh noäi boä, Hueá, 2009, tr. 225-243. Caùm ôn oâng Traàn Vaên Quyeán (Ñaïi hoïc Phuù Xuaân, Hueá) vaø oâng Ñaëng Nguyeân Phaû (California) ñaõ cung caáp 2 baøi vieát treân.

(5) Nguoàn toaøn vaên Nghò ñònh 389-GD: Coâng baùo Vieät Nam Coäng hoøa (CBVNCH), 24/10/1959, tr. 3.697; Cuõng xem trong: Quy-phaùp vöïng-taäp (quyeån II, töø 31-1-1959 ñeán 31-12-1959), Saøi Goøn: Toøa Toång thô-kyù aán-haønh, 1960, tr. 271-272.

(6) Phaïm Vaên Khoaùi, “Boán möôi naêm ngaønh Haùn Noâm, Khoa Vaên hoïc, Tröôøng Ñaïi hoïc Khoa hoïc Xaõ hoäi vaø Nhaân vaên - Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi”, in trong: Boán möôi naêm ñaøo taïo vaø nghieân cöùu Haùn Noâm (1972-2012), Haø Noäi, Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi, 2013, tr. 5-18.

(7) Xem website cuûa Vieän Nghieân cöùu Haùn Noâm: hannom.vass.gov.vn hoaëc hannom.org.vn. (8) “Chuùng toâi nhieät lieät hoan ngheânh Vieän Haùn hoïc Hueá”, Minh taân, soá 66, xuaân 1960, tr. 29. (9) Don Luce vaø John Sommer vieát: “[Ngoâ Ñình] Dieäm laø ngöôøi Coâng giaùo (oâng töøng suyùt trôû

thaønh linh muïc), vaø vôùi tö caùch Toång thoáng, oâng cai trò ñaát nöôùc baèng caùi maø nhieàu ngöôøi goïi laø söï keát hôïp giöõa ñaïo ñöùc Coâng giaùo vôùi chuû nghóa gia tröôûng quan laïi Nho giaùo”. Xem: Viet Nam: The Unheard Voices, Ithaca, Cornell University Press, 1969, p. 114: “Diem was a Catholic (he nearby became a priest), and as president he ruled the country with what many called a combination of Catholic morality and Confucian mandarin paternalism”.

(10) “An ascetic Catholic steeped in Confucian tradition, a mixture of monk and mandarin […]”, xem: Stanley Karnow, Vietnam: A History, New York, Penguin Books, 1985, p. 213.

(11) Denis Warner, The Last Confucian, New York: Macmillan Company, 1964.


(12) Edward Miller, Misalliance: Ngo Dinh Diem, the United States, and the Fate of South Vietnam, Cambridge, MA, Harvard University Press, 2013, p. 21.

(13) Nguoàn toaøn vaên Nghò ñònh 1505-GD/NÑ: CBVNCH, 26/12/1959, tr. 4.157-4.160. (14) Goàm: Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc Hueá, Ñaïi dieän cô quan giaùo duïc taïi Trung nguyeân vaø cao

nguyeân Trung phaàn, Thò tröôûng thaønh phoá Hueá hoaëc ñaïi dieän, Giaùm ñoác hoaëc Phoù Giaùm ñoác VHH.

(15) Goàm: 2 ñaïi dieän giaûng vieân, 2 ñaïi dieän caùc nhaân vieân khaûo cöùu vaø dòch thuaät, 1 ñaïi dieän hoäi AÙi höõu cöïu sinh vieân VHH.

(16) ÔÛ Nghò ñònh 1505-GD/NÑ thì ghi laø “khoâng quaù 30 tuoåi”, quy ñònh naøy ñöôïc söûa chöõa bôûi baûn Ñính-chaùnh soá 398-GD/HV/NÑ ngaøy 8/3/1960 cuûa Boä QGGD, söûa thaønh “Khoâng quaù 20 tuoåi”; xem baûn Ñính-chaùnh taïi: CBVNCH, 10/9/1960, tr. 4.186.

(17) Baäc Tieåu hoïc thôøi Quoác gia Vieät Nam vaø sau ñoù laø MNVN khoâng boá trí moân Haùn vaên. Xem Nghò ñònh soá 4-ND/GD do Boä tröôûng Phan Huy Quaùt kyù ngaøy 27/8/1949 aán ñònh Chöông trình Tieåu hoïc aùp duïng töø naêm hoïc 1949-1950, in trong: Coâng baùo [Quoác gia] Vieät Nam, 27/8/1949, tr. 45-72.

(18) Xem Chöông trình Trung hoïc Hoaøng Xuaân Haõn trong: La Sôn Yeân Hoà Hoaøng Xuaân Haõn, taäp I, Höõu Ngoïc vaø Nguyeãn Ñöùc Hieàn söu taäp, bieân soaïn, Haø Noäi, Nxb Giaùo duïc, 1998, tr. 773-850. Ñeå bieát töôøng taän hôn veà chöông trình naøy, xem: 1) Nguyeãn Anh Duõng, “Chöông trình Hoaøng Xuaân Haõn trong tieán trình giaùo duïc Vieät Nam”, La Sôn Yeân Hoà Hoaøng Xuaân Haõn, taäp I, ñaõ daãn, tr. 84-87; 2) Nguyeãn Q. Thaéng, “Giaùo sö Hoaøng Xuaân Haõn: Nhaø giaùo duïc vaø Chöông trình Trung hoïc Vieät Nam naêm 1945”, La Sôn Yeân Hoà Hoaøng Xuaân Haõn, taäp I, ñaõ daãn, tr. 260-272.

(19) Veà lòch söû caùc Chöông trình Trung hoïc ôû MNVN giai ñoaïn 1945-1975, xem: Nguyeãn Q. Thaéng, Khoa cöû vaø giaùo duïc Vieät Nam, TP HCM, Nxb Toång hôïp Thaønh phoá Hoà Chí Minh, 2005, tr. 184-262.

(20) Xem: Nguyeãn Thanh Lieâm chuû bieân, Giaùo duïc ôû mieàn Nam töï do tröôùc 1975, Santa Ana, Leâ Vaên Duyeät Foundation, 2006, tr. 12-50.

(21) Soá lieäu thoáng keâ trích töø: Thaønh tích chín naêm hoaït ñoäng cuûa chaùnh phuû Vieät Nam Coäng hoøa, Saigon: AÁn quaùn Mai Linh, 1963, tr. 398; caùc soá lieäu % ñaõ ñöôïc laøm troøn.

(22) Xem Nghò ñònh 9-NÑ/GD, veà vieäc ban haønh Chöông trình Trung hoïc, trong Coâng baùo [Quoác gia] Vieät Nam, 17/9/1949, tr. 93-120. Phaàn chöông trình Haùn hoïc xem caùc trang 97-100, quy ñònh cuï theå noäi dung Haùn vaên giaûng daïy ôû töøng lôùp cuûa moãi ban.

(23) Boä Vaên hoùa Giaùo duïc, Chöông-trình Trung-hoïc nieân khoùa 1972-1973 (töø lôùp 6 ñeán lôùp 12), Saøi Goøn, Nxb Hieän ñaïi, 1972, tr. 12-14.

(24) OÂng Löông Troïng Hoái ñöôïc chæ ñònh giöõ chöùc Phoù Giaùm ñoác theo Saéc leänh soá 356-GD ngaøy 24/12/1959 cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm, xem: CBVNCH, 09/01/1960, tr. 72, ñieàu thöù nhaát vieát: “Nay ñaëc-nhieäm OÂ. Löông troïng Hoái, daân-bieåu Quoác-hoäi, trong thôøi-haïn 12 thaùng keå töø ngaøy 1-1-1960 ñeå giöõ chöùc-vuï phoù giaùm-ñoác vieän Haùn-hoïc thuoäc vieän ñaïi-hoïc Hueá”. Theo thoâng tin trong cuoán Coå hoïc tinh hoa vaên taäp cuûa Tænh hoäi Coå hoïc Quaûng Nam (Quaûng Nam, 1962, bìa 2), thì Löông Troïng Hoái laø Hoäi tröôûng Tænh hoäi Coå hoïc Quaûng Nam, moät chi nhaùnh quan troïng cuûa Hoäi Coå hoïc Vieät Nam coù truï sôû chính taïi Hueá.

(25) Theo Lyù Vaên Nghieân, 2009, tr. 232-233. Nguyeãn Lyù Töôûng cho raèng oâng Voõ Nhö Nguyeän laøm Giaùm ñoác VHH töø naêm 1962, oâng Traàn Ñieàn laøm töø naêm 1964. Xem: Thuyeàn ai ñôïi beán Vaên Laâu, California, taùc giaû xuaát baûn, 2001, tr. 215.

(26) Baø Voõ Hoàng Phi cho bieát, 2 GS Phan Chí Chöông vaø La Hoaøi laø ngöôøi goác Hoa. (27) Danh saùch Ban Giaùm ñoác vaø Ban Giaûng huaán cuûa VHH ñöôïc ruùt töø baøi vieát cuûa Nguyeãn Lyù

Töôûng [2000: 112], coù ñieàu chænh laïi moät soá teân ngöôøi, nhö Cao Xuaân Duaãn, Tröông Xuaân Tröïc, Ngoâ Ñình Nhuaän chöù khoâng phaûi Cao Xuaân Duõng, Leâ Vaên Tröïc, Ngoâ Xuaân Nhuaän.

(28) Hoäi Coå hoïc Hueá thaønh laäp naêm 1954, ban ñaàu hoaït ñoäng ôû mieàn Trung, sau ñöôïc pheùp hoaït ñoäng treân toaøn laõnh thoå MNVN. Ñoái vôùi caùc hoaït ñoäng Nho giaùo ôû MNVN giai ñoaïn


1955-1975, Hoäi Coå hoïc Hueá giöõ vai troø “khôûi xöôùng” (coøn “chuû xöôùng” laïi laø Hoäi Khoång hoïc Vieät Nam), vôùi muïc ñích phaùt döông vaên hoùa truyeàn thoáng, coå ñoäng toân suøng ñaïo Khoång.

(29) Qua trao ñoåi rieâng, oâng Nguyeãn Lyù Töôûng keå raèng naêm ñaàu coù khoaûng 700 thí sinh noäp ñôn döï thi vaøo VHH.

(30) Nghò ñònh soá 456-GD/HB/NÑ cuûa Boä QGGD kyù ngaøy 16/3/1960 veà vieäc caáp hoïc boång cho sinh vieân VHH naêm hoïc 1959-1960 keå töø ngaøy 01/01/1960, xem: CBVNCH, 09/4/1960, tr. 1.545-1.546).

(31) Danh saùch 40 sinh vieân Khoùa 1 theo thöù töï goàm: Ngoâ Vaên Laïi, Döông Troïng Khöông, Hoaøng Vaên Söï, Phan Thò Hoàng Haïnh, Toân Thaát Nguyeân, Traàn Vinh Anh, Vöông Höõu Leã, Hoà Xuaân Nhôn, Phan Cao Quang, Nguyeãn Ñöùc Cung, Phan Rôi [töùc Phan Thuaän An], Hoà Tuù, Hoà Thò Laøi, Hoaøng Coâng Phu, Ngoâ Höõu Kænh, Nguyeãn Höõu Tuaân, Ñaëng Vaên Cô, Ngoâ Khoân Lieâu, Phaïm Lieãu, Nguyeãn Lyù Töôûng; vaø 20 sinh vieân ñöôïc caáp hoïc boång baùn phaàn goàm: Hoaøng Xuaân Minh, Traàn Vaên Thaêng, Phan Trò, Leâ Nhaát, Leâ Ngoïc Bích, Nguyeãn Thò Kim Chi, Thaân Troïng Thanh, Hoaøng Hoái, Phaïm Höõu Vinh, Nguyeãn Ñöùc Ñoâ, Hoà Vaên Ngöõ, Nguyeãn Ñaêng Phuù, Traàn Vaên Hoaønh, Traàn Duy Loäc, Traàn Baù Nhaãn, Leâ Vaên Phuïng, Tröông Quyù Ñoâ, Nguyeãn Phong, La Caûnh Huøng, Traàn Ñình Tuaán (nhöõng teân ngöôøi in nghieâng khoâng coù trong danh saùch cuûa Nguyeãn Lyù Töôûng). Danh saùch hoï teân trong baøi baùo cuûa Nguyeãn Lyù Töôûng thaät ra coù 31 ngöôøi, chöù khoâng phaûi 30 nhö taùc giaû noùi [2000: 116]. Taùc giaû cuõng ghi nhaàm teân 4 ngöôøi (coù leõ laø do ghi theo trí nhôù sau 40 naêm): Tröông Quyù Ñoâ thaønh Ngoâ Ñình Ñoâ, Ñaëng Vaên Cô thaønh Leâ Vaên Cô, Traàn Duy Loäc thaønh Traàn Ñình Loäc, Nguyeãn Ñaêng Phuù thaønh Nguyeãn Ñöùc Phuù.

(32) Veà hoïc boång, Nguyeãn Lyù Töôûng [2000: 112] keå laïi, theo thoâng tin tuyeån sinh cuûa Boä QGGD ñaêng treân baùo chí, khoùa ñaàu seõ laáy 30 sinh vieân, boä caáp hoïc boång toaøn phaàn (700 ñoàng moät thaùng) cho 15 sinh vieân, soá coøn laïi seõ höôûng hoïc boång baùn phaàn (350 ñoàng moät thaùng). Baø Voõ Hoàng Phi cho bieát, moät soá baïn ñoàng moân cuûa baø vaãn nhôù raèng hoïc boång toaøn phaàn ñöôïc caáp laø 450 ñoàng moät thaùng.

(33) Nghò ñònh soá 688-GD/HB/NÑ ngaøy 18/4/1960 “boâi teân 2 sinh-vieân trong danh-saùch sinh-vieân naêm thöù nhaát vieän Haùn-hoïc Hueá nieân-hoïc 1959-1960”, laø 2 sinh vieân “Tran ñinh Tuan vaø Hoang Hoi” (nguyeân baûn vieát khoâng daáu, töùc Traàn Ñình Tuaán vaø Hoaøng Hoái) “vì ñaõ töï yù boû hoïc”, ñoàng thôøi boå sung moät thí sinh teân laø “Tran ñinh Ñinh” voán ñaäu döï khuyeát, ñöôïc caáp hoïc boång baùn phaàn keå töø ngaøy 1/2/1960. Nghò ñònh soá 995-GD/HB/NÑ ngaøy 10/6/1960 “huûy boû phaàn hoïc-boång caáp cho 2 sinh-vieân naêm thöù nhaát vieän Haùn-hoïc veà nieân-hoïc 1959-1960”, laø sinh vieân Hoà Töù vaø Phan Trò, keå töø ngaøy 01/4/1960, lyù do “vì ñaõ thoâi hoïc”. Boán sinh vieân thoâi hoïc keå treân khoâng naèm trong danh saùch maø Nguyeãn Lyù Töôûng cung caáp; sinh vieân “Tran ñinh Ñinh” ñöôïc boå sung nhöng coù leõ khoâng theo hoïc, vì khoâng coù trong danh saùch cuûa Nguyeãn Lyù Töôûng. Xem hai Nghò ñònh naøy taïi: CBVNCH, 14/5/1960, tr. 2.164; 2/7/1960, tr. 3.071.

(34) Soá sinh vieân cuûa 3 khoùa ñaàu tieân, theo Lyù Vaên Nghieân thì laàn löôït laø 30, 60, 60 [2009: 226], theo Nguyeãn Lyù Töôûng thì laø 30, 60, 80 [2000: 116]. Nguyeãn Lyù Töôûng coøn ghi ñaày ñuû hoï teân cuûa toaøn boä sinh vieân töøng khoùa.

(35) Theo con soá cuûa Nguyeãn Lyù Töôûng, neáu coäng laïi toång soá thì laø 170 sinh vieân, nhöng coù leõ do ñieàu kieän naøo ñoù maø moät soá sinh vieân chuyeån tröôøng hoaëc thoâi hoïc, cho neân ñeán naêm 1962 chæ coøn toång soá 140 sinh vieân. Xem: Thaønh tích taùm naêm hoaït ñoäng cuûa chaùnh phuû Vieät Nam Coäng hoøa, Saøi Goøn, AÁn quaùn Mai Linh, 1962, tr. 786.

(36) Thaønh tích chín naêm hoaït ñoäng cuûa chaùnh phuû Vieät Nam Coäng hoøa, Saøi Goøn: AÁn quaùn Mai Linh, 1963, tr. 400.

(37) Xem Nghò ñònh soá 794-GD/HB/NÑ do Toång tröôûng Boä Quoác gia Giaùo duïc Buøi Töôøng Huaân kyù ngaøy 24/4/1964 veà vieäc caáp hoïc boång cho sinh vieân caùc tröôøng cao ñaúng vaø ñaïi hoïc taïi Hueá, nieân khoùa 1963-1964 (xem: CBVNCH, 16/5/1964, tr. 1.694-1.701). Trong nghò ñònh naøy phaân chia thaønh 2 loaïi hoïc boång cuõ vaø môùi. Veà hoïc boång cuõ: Khoùa 1 coù 20 ngöôøi, Khoùa 2 coù 49, Khoùa 3 coù 31, Khoùa 4 coù 23, toång soá laø 123 sinh vieân. Veà hoïc boång môùi: Khoùa 2 coù 3, Khoùa 3 coù 3, Khoùa 4 coù 5, Khoùa 5 coù 15, toång soá laø 26 sinh vieân.


(38) Hoaøng Boàng, “Boû Haùn hoïc laø töø choái vaên hoùa daân toäc, phaù huûy neàn caên baûn ñöùc duïc cuûa Vieät Nam”, Chính luaän, soá 357, ra ngaøy 02/6/1965, tr. 4.

(39) Nghò ñònh soá 501-GD/HV/NÑ do Toång tröôûng Boä Quoác gia Giaùo duïc Buøi Töôøng Huaân kyù ngaøy 06/3/1964, aán ñònh kyø thi toát nghieäp cho sinh vieân naêm thöù nhaát Vieän Haùn hoïc, nieân khoùa 1959-1964; xem: CBVNCH, 28/3/1964, tr. 1.086-1.087.

(40) Veà soá sinh vieân Khoùa 1 toát nghieäp, xem “Danh-saùch sinh-vieân toát-nghieäp vieän Haùn-hoïc khoùa ngaøy 8-6-1964 - Nieân-hoïc 1963-1964”, in trong CBVNCH, 18/7/1964, tr. 2.539. Danh saùch naøy ghi danh 19 ngöôøi toát nghieäp coù xeáp haïng, laàn löôït laø: Vöông Höõu Leã, Döông Troïng Khöông, Phan Thuaän An, Ngoâ Khoân Lieâu, Traàn Baù Nhaãn, Nguyeãn Höõu Tuaân, Ngoâ Höõu Kænh, Traàn Vaên Hoaønh, Hoaøng Xuaân Minh, Nguyeãn Thò Kim Chi, Nguyeãn Ñöùc Ñoâ, Phan Thò Hoàng Haïnh, La Caûnh Huøng, Traàn Duy Loäc, Hoaøng Coâng Phu, Hoà Vaên Ngöõ, Leâ Nhaát, Hoà Thò Laøi, Nguyeãn Ñaêng Phuù. Danh saùch ñöôïc kyù duyeät ngaøy 16/6/1964 bôûi Chuû söï Vaên phoøng Vieän Haùn hoïc Phaïm Ngoïc Höông, vaø duyeät y bôûi Vieän tröôûng VÑH Hueá Cao Vaên Luaän.

(41) Lyù Vaên Nghieân 2009: 229.(42) Vaán ñeà Phaät giaùo MNVN ñöôïc ñöa ra Ñaïi hoäi ñoàng Lieân Hieäp Quoác ngaøy 04/9/1963. Cuoái

thaùng 10/1963, Phaùi ñoaøn ñieàu tra cuûa Lieân Hieäp Quoác goàm 16 thaønh vieân ñaïi dieän cho 7 quoác gia ñaõ sang Vieät Nam ñeå tieán haønh ñieàu tra. Baùo caùo ñieàu tra cuûa Phaùi ñoaøn coù baûn tieáng Anh vaø tieáng Phaùp, dòch giaû Voõ Ñình Cöôøng ñaõ dòch ra tieáng Vieät töø baûn tieáng Phaùp, laáy nhan ñeà Vi phaïm nhaân quyeàn taïi Mieàn Nam Vieät Nam, Saøi Goøn, Huøng khanh xuaát baûn, 1966. Xem baûn tieáng Anh: Report of United Nations Fact-Finding Mission to South Viet-Nam, Document A/5630, Washington DC, US Government Printing Office, 1964.

(43) Hoài kyù cuûa Linh muïc Cao Vaên Luaän vieát: “Khoaûng giöõa thaùng 8, Ñöùc cha Ngoâ Ñình Thuïc vaøo Saøi Goøn ñeà nghò vôùi oâng Dieäm baõi chöùc Vieän tröôûng [Vieän] Ñaïi hoïc [Hueá] cuûa toâi vaø boå nhieäm vieän tröôøng [tröôûng] môùi. Ñöùc Cha coù leõ ñaõ nghó raèng toâi khoâng tích cöïc trong vieäc vaän ñoäng sinh vieâu [vieân] Phaät töû, hoaëc ít ra im laëng ñeå cho sinh vieân phaät töû tham gia caùc cuoäc ñaáu tranh Phaät giaùo”. Sau bieán coá ñaûo chính 01/11/1963, Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm bò laät ñoå, Cao Vaên Luaän ñöôïc môøi veà taùi nhieäm chöùc Vieän tröôûng Vieän Ñaïi hoïc Hueá töø cuoái thaùng 11/1963, ñeán thaùng 9/1964 thì oâng bò nhoùm GS Leâ Tuyeân vaø Leâ Khaéc Quyeán eùp phaûi töø chöùc, maø töø 2 thaùng tröôùc ñoù oâng cuõng ñaõ töï coù yù ñònh töø chöùc, neân nhaân cô hoäi ñoù, oâng rôøi Hueá ñeå trôû vaøo Saøi Goøn. Xem: Cao Vaên Luaän, Beân gioøng lòch söû 1940-1965, Saøi Goøn, Nxb Trí duõng, 1972, caùc tr. 352, 397, 428-429. Trong hoài kyù, Cao Vaên Luaän daønh nhieàu dung löôïng (raûi raùc caùc tr. 277-429) noùi ñeán söï thaønh laäp vaø hoaït ñoäng cuûa Vieän Ñaïi hoïc Hueá cuõng nhö caùc ñôn vò thaønh vieân tröïc thuoäc, nhöng khoâng noùi ñeán Vieän Haùn hoïc.

(44) Xem toaøn vaên baûn Thoâng caùo cuûa caùc vò Khoa tröôûng taïi: Quoác Tueä, Coâng cuoäc tranh-ñaáu cuûa Phaät-giaùo Vieät-Nam töø Phaät-ñaûn ñeán Caùch-maïng 1963, in naêm 1964 (khoâng ghi nhaø xuaát baûn vaø nôi xuaát baûn), tr. 364-365.

(45) Xem toaøn vaên baûn Tuyeân caùo cuûa Vieän Haùn hoïc taïi: Quoác Tueä, 1964, tr. 365-366. In nghieâng trong nguyeân baûn.

(46) Veà dieãn bieán cuûa bieán coá Phaät giaùo naêm 1963, xem caùc taøi lieäu sau: Vi phaïm nhaân quyeàn taïi Mieàn Nam Vieät Nam (baùo caùo cuûa Phaùi ñoaøn ñieàu tra Lieân Hieäp Quoác veà vuï ñaøn aùp Phaät giaùo 1963), Voõ Ñình Cöôøng dòch, Saøi Goøn: Huøng khanh xuaát baûn, 1966; Leâ Cung, Phong traøo Phaät giaùo mieàn Nam Vieät Nam naêm 1963, Haø Noäi: Nxb Ñaïi hoïc Quoác gia Haø Noäi, 2003; Edward Miller, Misalliance: Ngo Dinh Diem, the United States, and the Fate of South Vietnam, Cambridge, MA, Harvard University Press, 2013, p. 260-326; Chính ñaïo, Toân giaùo vaø chính trò: Phaät giaùo 1963-1967, Houston, Nxb Vaên hoùa, 1994.

(47) Cao Vaên Luaän (1957-8/1963), Traàn Höõu Theá (8/1963-10/1963), Tröông Vaên Choâm (10/1963-11/1963), Cao Vaên Luaän (11/1963-9/1964), Buøi Töôøng Huaân (9/1964-1966). Veà caùc vaên baûn thay ñoåi Vieän tröôûng, xem: Saéc leänh soá 123-GD ngaøy 9/10/1963 cöû oâng Tröông Vaên Choâm giöõ chöùc Vieän tröôûng (CBVNCH, 19/10/1963, tr. 2.762); Saéc leänh soá 4-GD ngaøy 08/11/1963 taùi cöû Cao Vaên Luaän giöõ chöùc Vieän tröôûng (CBVNCH, 7/12/1963, tr. 84).

(48) Lyù Vaên Nghieân 2009: 236-237.


(49) Lyù Vaên Nghieân 2009: 242-243. (50) Lyù Vaên Nghieân 2009: 230-232. (51) Lyù Vaên Nghieân 2009: 233-234. (52) Lyù Vaên Nghieân 2009: 241. (53) Hoaøng Boàng, “Vì sao chaùnh phuû baõi boû vieän Haùn hoïc?”, Chính luaän, soá 331, ngaøy 01/5/1965,

tr. 4. (54) Ñaëng Bình, “Taïi sao ngöôøi Vieät phaûi hoïc chöõ Haùn?”, Chính luaän, soá 339, ngaøy 12/5/1965, tr. 4. (55) Vieät Daân, “Naâng Vieän Haùn hoïc leân Haøn laâm vieän Haùn hoïc”, Chính luaän, soá 347, ngaøy

21/5/1965, tr. 4. (56) Tòch Ñaøm vong toå (籍談忘祖, Tòch Ñaøm queân toå tieân) laø ñieån coá trong saùch Taû truyeän, keå

chuyeän quan ñaïi phu nöôùc Taán laø Tòch Ñaøm ñi söù nhaø Chu, trong böõa tieäc ñaõ bò Chu vöông traùch vì khoâng nhôù raèng tröôùc ñaây nöôùc Taán töøng ñöôïc nhaø Chu ban thöôûng. Ñieån coá naøy thöôøng ñöôïc duøng ñeå pheâ phaùn vieäc laõng queân nguoàn goác söï kieän, hoaëc queân maát lòch söû nöôùc mình.

(57) Töø naêm 1961 ñeán 1980, Vieän Nghieân cöùu Vaên hoùa vaø Ngoân ngöõ thuoäc Ñaïi hoïc Keio (慶應義

塾大学言語文化研究所), Tokyo, Nhaät Baûn ñaõ toå chöùc in (theo daïng aûnh aán) boä Ñaïi Nam thöïc luïc, toång coäng 19 taäp.

(58) Hoaøng Boàng, “Boû Haùn hoïc laø töø choái vaên hoùa daân toäc, phaù huûy neàn caên baûn ñöùc duïc cuûa Vieät Nam”, Chính luaän, soá 357, ra ngaøy 2/6/1965, tr. 4.

(59) Hoïc giaû Ñaøi Loan laø Traàn Dó Leänh (Chen Yiling 陳以令) trong khi baøn tôùi Haùn hoïc MNVN cuõng nhaéc ñeán moät vaên baûn cuûa Toång tröôûng Giaùo duïc Nguyeãn Tieán Hyû, vôùi noäi dung khaù gioáng vôùi Thoâng caùo naøy. Traàn Dó Leänh trích lôøi Nguyeãn Tieán Hyû: “Vieän Haùn hoïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Hueá ñöôïc thaønh laäp vôùi muïc ñích ñaøo taïo moät soá nhaân löïc chuyeân moân veà Haùn hoïc, ñeå phuïc vuï vieäc nghieân cöùu, dòch thuaät, bieân soaïn veà tö töôûng hoïc thuaät coå ñaïi cuûa hai nöôùc Trung-Vieät, ñoàng thôøi phaùt huy vaên hoùa voán coù cuûa Vieät Nam. Nhöng hoaït ñoäng cuûa Vieän Haùn hoïc chöa ñöôïc nhö mong muoán, khoâng theå ñaït ñöôïc nhöõng muïc ñích keå treân, laïi gaàn nhö truøng laëp vôùi Ban Haùn vaên cuûa Vieän Ñaïi hoïc Saøi Goøn. Vaû laïi, sinh vieân toát nghieäp cuûa Vieän Haùn hoïc gaëp phaûi nhieàu khoù khaên trong khi tìm vieäc laøm, cho neân phaûi giaûi taùn vieän. Vôùi nhöõng sinh vieân coøn ñang hoïc, thì laàn löôït chuyeån sang hoïc taïi Ñaïi hoïc Sö phaïm Hueá vaø Ñaïi hoïc Sö phaïm Quy Nhôn”. Xem: 陳以令, “越南的漢學研究”,載 “世界各國漢學硏究論文集---第二輯”,台北: 防研究院與中華大典編印會合作出版, 1967, 44頁, taïm dòch nhö treân.

(60) “Quanh vieäc chaám döùt hoaït ñoäng cuûa Vieän Haùn hoïc, tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Hueá”, Chính luaän, soá 367, ngaøy 13-14/6/1965, tr. 4.

(61) CBVNCH, 09/10/1965, tr. 3.838. Cuõng xem: Quy-phaùp vöïng-taäp (quyeån VIII, töø 1-1-1965 ñeán 31-12-1965, taäp II), Saøi Goøn, Sôû Coâng-baùo aán-haønh, 1966, tr. 353.

(62) “Giaûi taùn Vieän Haùn hoïc”, Töï do (nhaät baùo Saigon), 27/9/1965, tr. 1. (63) Ba laàn ban haønh nghò ñònh veà hoïc vuï goàm: 1) Nghò ñònh soá 742-VHGD/PC/NÑ ngaøy 26/5/1965

(hieän chöa tìm ñöôïc toaøn vaên); 2) Nghò ñònh soá 1091-GD/PC/NÑ ngaøy 18/5/1967 do UÛy vieân Giaùo duïc Nguyeãn Vaên Thô kyù; 3) Nghò ñònh soá 2143-GD/PC/NÑ ngaøy 21/9/1967 cuõng do Nguyeãn Vaên Thô kyù. Hai nghò ñònh soá (2) vaø (3), laàn löôït xem taïi: Quy-phaùp vöïng taäp (quyeån X, töø 1-1-1967 ñeán 31-12-1967, taäp II), Saøi Goøn, Sôû Coâng-baùo aán-haønh, 1969, tr. 1.233-1.234, tr. 1.234-1.235. Caû 3 nghò ñònh naøy ñeàu quy ñònh veà vieäc giaûi quyeát vaán ñeà hoïc taäp cho sinh vieân VHH chöa toát nghieäp, trong ñoù nghò ñònh ra sau thì söûa ñoåi vaø phuû ñònh nghò ñònh ra tröôùc. Nghò ñònh soá (1) khoâng phaûi laø “baõi boû Vieän Haùn-hoïc thuoäc Vieän Ñaïi-hoïc Hueá (NÑ-742/VHGD)” nhö Ñoaøn Theâm ñaõ vieát; xem: Ñoaøn Theâm, 1965 (Vieäc töøng ngaøy), Saøi Goøn: Phaïm Quang Khai xuaát baûn, 1968, tr. 87. Ñoaøn Theâm cuõng ghi sai soá Nghò ñònh, “742-VHGD/PC/NÑ” ñaõ bò nhaàm thaønh “NÑ-742/VNGD”.

(64) Quy-phaùp vöïng taäp (quyeån X, töø 1-1-1967 ñeán 31-12-1967, taäp II), Saøi Goøn, Sôû Coâng-baùo aán-haønh, 1969, tr. 1.234-1.235.


(65) Hai baøi vieát cuûa Nguyeãn Lyù Töôûng [2000] vaø Lyù Vaên Nghieân [2009] ñaõ keå laïi nhieàu hoaït ñoäng cuûa sinh vieân Vieän Haùn hoïc thôøi coøn ñi hoïc, cho thaáy hoï laø nhöõng sinh vieân naêng noå, nhieät huyeát, caù tính, sinh hoaït coù toå chöùc, coù moái quan heä gaàn guõi vôùi caùc giaùo sö.

(66) Cuoán An Nam chí löôïc sau naøy ñöôïc Nxb Lao ñoäng vaø Trung taâm Vaên hoùa Ngoân ngöõ Ñoâng Taây taïi Haø Noäi in laïi (2009), nhöng boû ñi toaøn boä phaàn phieân aâm Haùn Vieät voán coù trong baûn cuõ, ñöôïc trình baøy song song vôùi phaàn dòch nghóa.

(67) Chaâu baûn (硃本, vaên baûn coù chöõ maøu ñoû, do vua ngöï pheâ) laø caùc vaên baûn haønh chính cuûa trieàu ñình ñöôïc hình thaønh trong quaù trình hoaït ñoäng quaûn lyù ñieàu haønh nhaø nöôùc do ñích thaân nhaø vua ban haønh hoaëc ngöï pheâ tröïc tieáp baèng buùt son (maøu ñoû).

(68) Nguyeãn Vaên Ñaêng, “Veà hoaït ñoäng cuûa nhaø Ñoâng phöông hoïc Traàn Kinh Hoøa (1917-1995) treân ñaát Vieät Nam”, taïp chí Nghieân cöùu vaø Phaùt trieån, soá 1 (90). 2012, tr. 107-118.

(69) Nguyeãn Tröông Ñaøn, “Gaëp ngöôøi cuoái cuøng trong nhoùm bieân dòch Muïc luïc chaâu baûn trieàu Nguyeãn”, taïp chí Soâng Höông, soá 186, thaùng 8/2004. Xem baûn online taïi tapchisonghuong.com.vn, ngaøy 1/9/2009.

(70) Caûm ôn oâng Traàn Vaên Quyeán (Tröôøng Ñaïi hoïc Phuù Xuaân, Hueá) ñaõ cung caáp aûnh chuïp trang baûn thaûo naøy.

TOÙM TAÉTVieän Haùn hoïc Hueá ñöôïc chính quyeàn Vieät Nam Coäng hoøa thaønh laäp vaøo cuoái naêm 1959,

theo chuû tröông cuûa Toång thoáng Ngoâ Ñình Dieäm, nhaèm “baûo veä neàn coå hoïc vaø vaên hoùa ñaïo ñöùc cuûa nöôùc nhaø do toå tieân ñeå laïi”. Theo nghò ñònh thaønh laäp, Vieän Haùn hoïc Hueá laø cô quan kieâm nhieäm caû hai nhieäm vuï ñaøo taïo vaø nghieân cöùu Haùn hoïc ôû mieàn Nam Vieät Nam, tröïc thuoäc Vieän Ñaïi hoïc Hueá, ngang haøng vôùi caùc tröôøng Ñaïi hoïc Vaên khoa, Ñaïi hoïc Luaät khoa...

Vaøo giai ñoaïn maø xaõ hoäi Vieät Nam noùi chung, ôû mieàn Nam noùi rieâng ñang chuyeån ñoåi theo höôùng AÂu Myõ hoùa maïnh meõ treân nhieàu maët, thì vieäc thieát laäp moät ñôn vò chuyeân traùch ñaøo taïo vaø nghieân cöùu vaên hoùa truyeàn thoáng laø ñieàu heát söùc caàn thieát, tröôùc khi truyeàn thoáng aáy bò ñöùt gaõy hoaøn toaøn vôùi hieän taïi do khoâng coù caùc nhaân toá con ngöôøi ñöôïc ñaøo taïo ñeán möùc ñuû khaû naêng keát noái. Tieác thay, do nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau, chuû tröông ñuùng ñaén aáy ñaõ khoâng thaønh coâng, Vieän Haùn hoïc Hueá chæ toàn taïi trong moät thôøi gian ngaén, ñeán cuoái naêm 1965 thì bò giaûi theå.

Töø soá phaän ngaén nguûi cuûa Vieän Haùn hoïc Hueá, coù theå ruùt ra nhöõng kinh nghieäm lòch söû höõu ích cho vieäc duy trì ngaønh ñaøo taïo Haùn Noâm trong caùc tröôøng ñaïi hoïc vaø cao ñaúng ôû Vieät Nam hieän nay.

ABSTRACTSINOLOGY UNDER SOCIO-CULTURAL UNREST: THE SINOLOGY INSTITUTE IN HUEÁ (1959-1965)

The Sinology Institute in Hueá was established by the authorities of the Republic of Vietnam in late 1959 according to the policy of President Ngoâ Ñình Dieäm, in order to “protect the traditional education, morality and culture bequeathed by our ancestors”. According to the prescriptions of the decree on establishing the Sinology Institute, it undertook to teach Chinese characters and study Sinology concurrently. It was affiliated to Hueá University and on par with the Faculty of Letters, the Faculty of Law, etc...

At that time, while the South Vietnam society was strongly affected by western culture and lifestyle, the establishment of such institute was extremely necessary before national traditions would be completely fractured due to the lack of skillful people who were able to connect the past to the present. Unfortunately, that judicious policy had failed because of many reasons, and the Sinology Institute only existed in a short time when it was dissolved in late 1965.

From the short existence of the Sinology Institute in Hueá, we can draw historical experiences which are useful for maintaining the study of Sino-Noâm characters in universities and colleges in Vietnam.

Documents

GIAÙO DUÏC HAÙN HOÏC TRONG BIEÁN ÑOÄNG VAÊN HOÙA XAÕ … · duy trì caùc thieát cheá vaên hoùa truyeàn thoáng, ñaëc bieät laø truyeàn thoáng Haùn hoïc. Trong