Upload
others
View
5
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
GIAO HOI PHAT GIAO VIETNAM . . ' . ..
PHAN vr¢N NGHIEN cttu PHAT HQC
. I • .. .TAP c·HI NGHIEN CUU セ@ .
•
-
( · tセchゥngjuencHイッ ᄋ pゥヲAthqc@ .') .8
セ@ m JNmJ HI(Ql1IWP nnlsrrroo
II MODE: Nha van viet m<;>t アオケセョ@
sach ォゥセエ@ tac rna kh6ng 、セエ@
dung ten thl アオケセョ@ sach mat
m(lt nua gia tri. Dung v6
phuong dien ton giao, -nguoi
d<;>c, ty.ng k.inh 、ゥセョ@ rna
khong ィゥセオ@ y nghia ten q オケセョ@
kinh thl viec d<;>c. tl,lng ay
khong 、セエ@ Sl! lqi fch tron カセョN@
H<;>i Phap Hoa cua nィセエ@
Ban, han sau muai エイゥセオ@ h<;>i
vien, trinh d¢ chenh ャセ」ィ L@ nen
chu huang cua H<;>i la chi ph6
truy6n c6 m<;>t cau chuyen
ョゥ セ ュ@ M kinh: Nam mo dセゥ@thira dゥセオ@ phap Lien hoa kinh. Tru6c khi niem, duqc
nghe 、ゥ セ ョ@ giang. Khi nao ャ ゥセオ@
nghia tung chfr cua d6 kinh ,
lUc ba'y gio m6i ィセ@ thu c6ng
phu, tuc la m6i chuyen chu
ョゥセュ@ va trl 、セ@ k.inh. Ni¢m va
Trl chu khong con 6 thai ky
d<;>c va tl;lng. Viet Nam han
n ィ セエ@ Ban la hanh Tang, tin
do tu Phcip Hoa kinh, tu tr<;>n
b¢, ft nhat cling phftm Ph6
Mon (phdm thtt 25 ). lオケセョ@
nhi can vien thong, qmin
chieu va th<;> trl 、セ@ chung dac
Dieu Am - Qmin The Am -
pィセュ@ Am - Hai Trieu Am -
0 Sa mon THiCH THONG BUU (*)
(Tiep theo)
Thang Bi The Gian Am.
Nhung rna buon thay, nguoi
ta chi tu chin chfr, tuc la chi
c6 d6 kinh Phap Hoa, nhl1ng
rna nguoi ta ョゥセュ@ va trl , con
minh tu den tr<;>n b¢, ィッセ」@
m<;>t pham song minh chu yeu
chi d<;lC ィッセ」@ エセ[セョァ@ thoi. Cho
nen tinh hlnh va thanh tvu
thu duqc cling khac xa nhau.
D<;>c エセLiョァ@ khac xa v6i th9 trl,
cling pィセエ@ khac v6i tu pィセエN@
vセケ@ nen, エセゥ@ dセッ@ trang
dゥセオ@ Phap Lien Hoa - T6
dlnh Quan The Am chu
truang "d<;lc tt:mg エィセZセ@ trl" kinh dセゥ@ thua dゥセオ@ Phap
Lien Hoa (toan b¢ ). Nhl1ng
tru6c khi d<;>c n:mg tri thl vt tu
h<;>c can phai Bャゥ セ オ@ nghia"
kinh. Muon ャゥ セオ@ nghia ィッセ」@
ィゥセオ@ nghia kinh thl tru6c het
phiii ィゥセオ@ d6 kinh, 、セ@ roi ャゥセオ@
nghia d6 kinh.
WN(>IDUNG:
De kinh Phap Hoa, neu
tinh theo so chfr 、セ@ trl ョゥセュ@
thi c6 chin chfr: "Nam m6
dセゥ@ thua dゥセオ@ phap Lien hoa
kinh". Neu tinh dung theo ten
de B¢ kinh thl c6 muoi bon
chfr: "D<;li thua dゥセオ@ Phap
Lien Hoa Giao Bo Tat Phap,
pィセエ@ SOH¢ nゥセュBN@
Giai nghia d<;1i cuang chin
chfr:
11 Nam m6:
Nam mo (Namah) con d<;>c
Ut nang mo, na rna, nang
m<;1c ... dtch nghia la: Quy y, quy m<;1ng, Qセ@ bai, cling
duong, ctl'u nga, do nhfm ...
21 Dt;zi thita: Thua nghia Ia エィセョァN@
tィセョァ@ dtch nghia Ia xe, chi&
xe 16n. Y n6i phap mon tゥセオ@
thua chi lo d¢ mlnh con phap
mon D<;li thua vf nhu chiec xe
l6n, 11! cho minh va cho
nhieu nguoi khac, loai khac.
Kinh dセゥ@ thua la nhfrng b¢
kinh r<;>ng d¢ cho cac phcip
gi6i chli ng sinh den dich
thanh pィセエN@ Trong nhfrng B6
kinh D<;li thua chia lam hai
lo<;li: Quyen D<;li thua va Thl;fc
d<;li thua. Kinh Phap Hoa la
b¢ kinh thu<;>c v6 Thl;fc dセゥ@
thira.
Tu theo k.inh dien dセ ゥ@
thua dung nghla, la khong
chi d<;>c n:mg suong, du d<;>c
1\:mg thong suot, ォセ@ ca. thu<;>c
ranh re tlm.g cau, tUng chfr
cling chua phiii tu theo dセゥ@
thua. Phai ィゥセオ@ nghia kinh.
[2] ----------------1( : XPC&i NGHibU:U'u PB..;.T H9C )
Phai エィセ」@ hanh dung phuang
phap kinh hu6'ng dan. Phai ap
dt,mg lai kinh vao dai song himg ngay cua chinh mlnh va
ョィゥセオ@ ngucn, ョィゥセオ@ loai
chung quanh mlnh.
31 dゥセオ@ Phtip:
The nao la phap dゥセオ_@
To?m b¢ kinh, cau n1w, chii
nao ci1ng 、セオ@ Ia phap dゥセオ@
d. Nang rong tam tu6i nghe
kinh Phap Hoa ャゥセョ@ dac qua
thanh pィセエ@ trong nhay mk Nam ngan nguai bo phap h(>i
ra di, hゥセョ@ bao thap tl.r dat
vot len... moi moi 、セオ@ Ia
phap dゥセオN@
Tl.r -phap tho , tu chuyen
sang phcip te. Tl.r phap te tu
ャオ ケセョ@ chuyen sang phap vi
thl ai ai cung c6 thi tu ャオ ケセョ@
duqc. Nhung tu phap Vi, tu
ャオ ケセョ@ de chuyin sang phap
dゥセオ@ thl rat ft nguai chlffig
dac, nhung ciing con c6
nguai d:ic. Tu dゥセオ@ ョィセー@ vao
dゥセオ@ hii'u thl trong gi6'i tu
hQc pィセエ@ chua c6 so dong.
Gom tセー@ niem カセ@ Chinh
ョゥセュ@ van chua la Dieu. Tl.r
Chinh ョゥセュ@ tung trai ra V セョ@
ョゥセュ@ van chua la dゥセオ N@ Til
vセョ@ ョゥセュ@ quy カセ@ Tam ョゥセュ@(phap mon tセョィ@ d¢) van chua
Ia phap dゥセオN@ Tu Tam ョゥセュ@
quay カセ@ Nh! ョゥセュ@ (phap m6n
tィゥセョ@ quan, ke cii Trung
quan song chieu) cung chua
Ia phap dゥセオN@ Tu Nh! ョ ゥセイョ@
• Tamquan c/u)a \lgn Plnic, Ha Dong (HaTay) Anh: Vfl hッョァtィオセエ@
bung khai Nhat ョゥセュ@ (tuc la V 6 ngon, vo エセI@ ciing chua Ia
phap dゥセオ N@ Khi nao chung
dac v 6 Sinh Ph<ip Nhan, khi
nao Ung V 6 So Try., khi nao
Trf dセエ@ V 6 Sinh, khi nao
Dieu Am, Quan The Am,
Ph;:tm Am, Hai tイゥセオ@ Am, khi
nao diic T6ng trl , khi nao diic
dゥセオ@ Trang Nghiem Vuong,
khi nao trai ィセョィ@ ョァオケセョ@ Ph6
hゥセョ@ ... luc bay gia m6'i gQi la
phap d ゥ セオN@
41 Lien Hoa:
Giai nghia Lien Hoa la bong sen thl ai rna khong
biet! Dong y la trong cac loai
hoa thl hoa sen Ia loai hoa c6
ョィゥセオ@ dac 「ゥセエ@ hem cac loai
hoa khac. Nhung t;:ti sao Due
pィセエ@ l<;ti muqn ten loai hoa
nay de 、セエ@ M ten b¢ kinh
duqc giai thich rang: kinh
dゥセオ@ Phap la kinh neu ro
phuang phap tu chung dゥセオ@
hiiu, danh cho nhiing ai ョィセー@
tran rna kh6ng nhiem tran.
Bong sen la loai hoa vao bun
khong nhiem bun, cho nen
Due pィセエ@ m6'i muqn ten Ioai
hoa nay M 、セエ@ ten cho M cua b¢ kinh.
Thu nhl, ai chju tnim tude
d<;tt ca ly Ian Sl! thu¢c ve sue
song cua loai - hoa nay thl nguai ay ng(> dUQ'C ly tam
chieu cua Bat Nha. Dong y
Bat Nha khong don エィオセョ@ 6
ly tam chieu, nhung neu
kh6ng mo cua nguyen ly tam
chieu thl hoi den bao gio
ョィセー@ vao nha Bat Nha? Kinh
Phap Hoa khong dan thuan 6
nguyen ly Nhat thua, rna n6 quan tn;mg? Chung ta se . ham chua tat ca nguyen ly
Bat Nha. Cau m(lt cay va
I エィオケセョ@ thung day nam song
song v6'i nhau va cung chung
m(lt fch lqi. D6 La giup nguai
sang song. Khi da sang ba r6i
thi ai con can エィオケセョ@ thung
day ィッセ」@ cau m(lt cay 、セ@ lam
gi niia. Khi da giai thoat, da
chU'ng dac qua vi chinh giac r6i thl con can nuong u,ra
Phap Hoa, Bat Nha lam gi
nila? Nhung khi chua giac
nge) rna khong y theo phuang
phap dゥセオ@ hfru cua Phap Hoa
M tu th! Lam sao chung dac
"Chan khong" cua Bat NhaJ
Chan khong va Di¢u hfru ca hai cteu than thiet. Neu thieu
m(lt thl nguai tu ャオケセョ@ khong
bao gia chung dac. Phai
trung quan song chieu, nghia
la phcii quan gia va quan
Chan khong. M¢t minh tセ@
Thien den thai ky d6 phai c6
hai ten: Ton hセュィ@ Gia va
Ton Ng¢ Khong, tuc la phai
trung quan song chieu, tuc la
quan va chieu. chieu ca gia
l&nkhong.
Con ョィゥセオ@ nguyen do de
boa sen duqc ghi ten vao 、セ@
b¢ kinh dゥセオ@ Phap Lien Hoa,
nhtmg neu c6 giai them ィセュァ@
tram nguyen do nfra thl cGng
Ht phl;l rna thai. dゥセオ@ dang
hieu rna chung ta 」ィセョァ@ chiu
hieu va di6u nay la diem
chfnh yeu cua danh tlr hoa
sen duqc ghep v6'i b¢ kinh
Phap dゥセオL@ de thanh 、セ@ kinh
dゥセオ@ Phap Lien Hoa, d6 la
cai hoa sen no tren dau cua
m6i nguai, cling nhu hoa sen
ngan ca.nh no nO'i ョィセLi」@ ke
cua Due pィセエ@ tC;li H¢i thuyet
kinh Thu Ling Nghiem カセケA@
Kinh Thu Lang Nghiem
khong phai khoi tu mi¢ng
cua Due Phat Thfch Ca Mau
Ni, rna la do m(lt Due Hoa
pィセエL@ tuc la Due pィセエ@ Thich
Ca hoa them m(lt Due pィセエ@
Thich Ca thu hai. Luc ay tren
dlnh dau Due pィセエ@ Thich Ca
c6 Due pィセエ@ thu hai, ng6i
tren hoa sen ngan canh,
tuyen thuyet than chu Thu
Lang Nghiem:
Ba'y gio D{tc Ph(lt
Ti't gifta ョィセエ」@ ke'
Ph6ng tram hoa quang
Gifta m6i VQt mc;znh
N gan canh sen bau
Hoa than Due Phat
N g6i gitla hoa sen ·
Ddnh ph6ng muoi sang
Tram bau quang minh
De'u hi¢n ro rang
Thdn Kim Cucrng chdn tich
Muoi cat song Hang
Ca'm chay chong nui
Ddy khilp htt khong
Dc;1i chung nhin thay
Kfnh SQ' thua rang
Cdu Ph(lt thuong dtu
Nhat tam nghe Ph(lt
Due Ph(lt tren ddnh
Ph6ng quang chie'u xa
Tuyen thuyet thdn clnl.
Kinh Thu Lang Nghiem la
thai ky hoa sen ngan canh nO"
nai dinh dau cua Due The
Ton. Kinh Phap Hoa thl boa
sen hqp v6'i kinh DC;li thua
Phap Di¢u thanh ten b¢ kinh
dゥセオ@ Phap Li en Hoa.
vセケ@ trinh d¢ thQ trl kinh
Phap Hoa la trlnh d¢ dQc,
tl,mg 、セ@ hieu biet va hanh trl
theo phuong phap vi di¢u,
hau giup cho tram day than
kinh nai Bach h¢i cua moi
ィセュィ@ gia, moi day than kinh
toa muo"i tia sang. Ngan tia
sang tren dinh dau thanh m(lt
hoa sen bang anh sang. Ngan
canh sen nb nai hanh gia Phap Hoa kinh, 、ゥセオ@ ォゥセョ@ so khoi bat bu¢c phai hqp du
bon chfr: Di¢u Phap va Lien
Hoa.
C6 phap dゥセオ@ rna khong
dam ョィセー@ tran thl chl m6'i d':lt
c6 m¢t nua. Tnli l':li. neu
nMp tran rna thieu phap Di¢u
thl li;li cang thieu s6t han.
nィセー@ tran khong nhiem tran,
d6 la Lien Hoa. Khong nhiem
tran van chua du, can phai n6
hoa gi6ng nhu sen. No· hoa van
chua du, dn phiii toa huang,
phai nhuy, hien dai. Toii
huong, phai nhuy vein chua du,
can phiii c6 hi;lt qua hi¢n tien
(hoa qua d6ng thai).
N6i chung la 」ィセョァ@ nhfrng
bat chU6'C' hoa sen, song dung
セMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM
nhu each song cua hoa sen,
rna chinh ban than mlnh nai
dinh dau phai nO' m<?t hoa sen
ng1m tia sang, nhu Due pィセエ@
6 H<?i Thu Umg Nghiem.
Nhu the mai gQi la Lien Hoa,
nhu the m6i gQi la dゥセオ@
Phap.
51 Kinh:
Kinh va sach, hai y nghia
khac nhau. Sach thu<)c 、ゥセョ@
van hoa dong doi, kinh thu<)c
、ゥセョ@ loi giao huan cua ton
giao. Sach ョセョァ@ ve phan カセエ@
エィセN@ kinh ョセョァ@ ve tam linh,
ciing c6 bao g6m カセエ@ thl
Kinh nam rieng d!a h<:tt ton
giao. M6i ton giao c6 m<)t so
quy u6c ve kinh cua ton giao
d6: kinh カセ@ Da cua di,lO Ba
La Mon, kinh Thanh O!u
U6c va Tan U 6c cua dc:to Ki
To... rieng dc:to pィセエ@ thl loi
dc:ty cua Due pィセエ@ Thfch Ca,
trong d6 c6 m<)t so loi doi
エィッセゥ@ cua hang BO Tat, hang
troi •. than. quy, r6ng, nguai.
Suot 49 nam, tren lich trlnh
truyen ba cua Due pィセエ@ Thich
Ca Mau Ni, giao phap cua
Ngai duqc chia lam ba phan:
Kinh • - lオセエ@ - lオセョN@ Kinh
ci1ng c6 nghia la xau ket tung
lai dc:ty エィセュィ@ m<)t ィセ@ c6 sau
tru6c. Bai hQC nay chi neu
khai ョゥセュ@ ve chii kinh, chu
giang giai ve chii kinh thl con
nhieu chi tiet. Xin quy v!
tham khcio sau ve chii kinh
nai cac tai ャゥセオ@ lien quan.
Kinh Phap Hoa Chii kinh nay thu<)c ve
kinh chu khong phai iオセエL@
ャオセョ L@ do Due pィセエ@ Thfch Ca
Mau Ni va chu vi Bo Tat
tuyen thuyet tc:ti H<?i Phap
Hoa, nui Linh Thuu (AnD¢).
Ngoai nhiing Wi dC;J.y cua Due
pィセエ@ va B6 Tat thl con c6 m<)t
so cau doi thoc:ti cua thinh
chung tC;J.i H<?i Thuqng Phap
Hoa. Sau khi Due pィセエ@ ョィセー@
Niet Ban, trub'ng Hio Ma Ha
Ca Diep エセー@ hqp m<)t ngan v!
Thanh Tang 、セ@ ket エセー@ giao
phap cua Due PMt lc:ti thanh
ィセ@ thong. Ciing vf nhu sqi chi
ket nhiing hc:tt chu6i lc:ti thanh
m<)t xau chu6i カセケA@
D<:ti h<)i ket エセー@ nay, do
ngai Ton Gia A Nan tuang
エィオセエ L@ chin tram chin muai
chin v! Thanh Tang nghe va
d6ng y thi Ban bien エセー@ mai ghi chep vao la boi, sau nay
mai c6 an ban an hanh ph6
bien sau r<)ng. Dc:ti h<?i ket エセー@
nay tuy ket エセー@ nhieu b<?
kinh, nhung b<? kinh quan
trQng nhat, c6 tfnh t6ng quat,
d6 la b<? kinh Dc:ti Thua dゥセオ@
Phap Lien Hoa.
III/ TOM KET: . Bai viet nay trlnh bay 、セゥ@
cuang nhiing net can thiet ve
ten cua de b<? kinh Phap Hoa,
gQi cho du la Dc:ti Thua dゥセオ@
Phap Lien Hoa Kinh. Giao
B6 Tat Phap, Chu pィセエ@ Sa H<?
nゥセュN@ Du tom luqc d<ti
cuang, nhung chung toi hy
v<;}ng gi6i hQC pィセエ N@ nhat la
cac vi hanh gia Phap Hoa
kinh 、セ@ dang nam bat phiin
thvc dt,mg cua cac phllm
kinh, エッ。セ@ b<) kinh.
Bai viet gi61 ィセョ@ so trang,
nen khong tai nao day du mQi
dan . chUng, nhat la phiin giai
nghia van tt,r. Mong Sl;l' d.m
thong va xin moi chung ta
cling エィセュ@ sau ttmg bai hQc,
tiep li,IC di sau VaO tung phflm
kinh cua toan b<) kinh. Ciing
xin luu y va xin 16i quy d<)c
gia, cac bai giang Phap Hoa
kinh la chu dfch den v6i hanh
gia Phap Hoa, chu khong エィセ@
vua y doi v6i d<)c gia, xin
quy v! d<)c gia ョゥセュ@ tlnh tuy
hy:
PhrJ,t phap chdng Ua the' gian phap
Bong sen chdng r&i b1ln
Kinh dゥセオ@ Phap Lien Hoa
ching lla xa phuang phap
song cua mQi nguoi giiia
dong dai trong d1,1c.
Cau nguyen pィセエ@ T6 gia
h<? chung ta, chu Thien gi6i,
chu ton H<) phap h<? · trq
chung ta sam lieu thong D<:ti
Thua dゥセオ@ Phap Lien Hoa
kinh. B<) kinh toi ton, toi ュセエ@
va thu thang nhat, m<)t bao
phap chung cua muon loai ...
(Con mra)
( tセchゥngュen」uオpjlゥLNt⦅hqc@ . ) 0 )' /}\ !}{' /}\
7oo Ua ,; セ@ cau: セセセ baセjャaセ@ vo セjュjaイ@ vat セセ セ@. セ@
' A ? セ@ A '-"
TRONG BAI KE CUA LUC TO HUE NANG . . - ....
0 NGUYEN DUC QUY
T rong phap bao dfm kinh, c6 ghi l;;ti bai ォセ@cua L1.,1c T6 hオセ@ Nang trlnh cho Ngii T6
Hoang' Nh.in nhv sau:
"B6 de' bdn v6 エィセエN@
Minh cdnh di¢c phi dai.
Ban lai v6 nhdt vat,
Hit Xlt' nhg trdn ai ?"
Trong bai ォセ@ nay, cau nao ciing mang
nhiing kien giai xuat each. Nhung 、セエ@ gia
nhat phai ォセ@ den cau: "Ban lai YO nhat カセエBN@
vセケ@ y nghla cua n6 la gl ?
Neu djch nghia qua tieng Vi¢t, til se thay
ngay y nghia cau van qua r6: "Tu xva t6i nay,
chua tUng c6 m<)t カセエ@ nao ca". Tuy nhien nhiing nguoi c6 エィセ@ ィゥセオ@ y nghla
」オセ」。オ@ ォセ@ nay, the_o dung ban y cua Ll;IC T6
h オセ@ Nang tMt khong c6 bao nhieu. Thong
thuong ngvoi ta ィゥセオ@ n6 theo nghia: Tuy¢t doi
vo カセエ@ hay エオケセエ@ doi khong c6 gi, theo quan
diem cua chu nghla hu vo. Ma di6u nay theo
tinh than cua d(;l.O pィセエL@ Qセ@ bi roi vao chap
doan kien. Con m<)t so ft nguoi, neu c6 ィゥセオ@
dung duqc ban y cua Ll;IC T6, thl lc;ti khong
giai thich; ィッセ」@ giai thfch theo phong each
rieng cua mlnh, day ve bf セョ@ va kh6 ィゥセオN@ nhu
truy6n thong cua Thi6n Tong lam cho ィセオ@ the
kh6 rna tanh h<)i n6i.
Nay toi xin dvqc ca gan ャオセョ@ giiii thu.
Tru6c het, ta phai ォィセョァ@ dinh rang: Ban y cua Lt,IC T6 phai phu hqp v6i tinh than chung
cua d<;10 pィセエN@ D6 la khong bi roi vao chap
do(;ln kien, ィッセ」@ thuong kien.
The nao la chap do(;ln kien?
"Chap dot;tn kien Ut m<)t ct,Im tu c6 nhi6u
nghla. Trong .truang hqp nay la chap vao tri
kien: エオケセエ@ doi vo カセ エB@ hay tuy¢t doi khong c6
m<)t カセエ@ gi?.
The nao la chap thuong kien?
"Chap thuong kien la m<)t Ct,Im tlr c6 nhieu
nghia. Trong truang hqp nay Ia chap vao tri
kien: "tat d. cac カセエ@ dang hi¢n hiiu m<)t each
khach quan xung quanh chung ta day la thuc '" co.
dセキ@ pィセエ@ bac bo ca hai tri kien n6i tren, va
ォィセョァ@ 、セョィ@ rang: nhfrng tri kien d6 la sai Him. Nhiing nguoi bi chap vao cac tri kien d6 la bi
roi vao ta kien.
Theo 、セッ@ pィセエZ@ Ta khong エィセ@ khtlng djnh
m<)t chi6u la "c6 カセエ BL@ hay "khong c6 カセエ B@
duqc. Theo m<)t each ィゥセオL@ thi "c6 カセエB@ la sai.
Nhung theo m<)t each ィゥセオ@ khac "c6 カセエ B@ l<;ti la dung. Theo m<)t each hitu thl "khong c6 カセエ B@
la sai. Nhung theo m<)t each ィゥセオ@ . khac
"khong c6 カセエB@ l<;ti Ia dung. Bay gia chung ta
hay tim hitu ky tung van de m<)t.
T<;ti sao ta lc,ti n6i: Theo m<)t each ィゥセオL@ thi
c6 カセエ@ la sai, khong c6 カセエ@ Ia dung; con theo m<)t each ィゥセオ@ khac thl "c6 カセエ B@ lc,ti la dung,
khong c6 カセエ@ la sai? Van de la 6 day ta dung tir カセエ@ vai nghla
nhu the nao? Thong thuong chung ta ィゥセオ@
danh tu BカセエGG@ bao ham hai y nghia:. y nghla
GJ------------------l( · TP,-CHI NGHJEJI( セ@ pセt@ HOC )
• Ttrc;xng Ph (It c/11/rt Hoi PlnrO'c, N ha !rang
( Khfmh Hoa) An-h: tセ@ Tu Phat
thu nhat n6 Ja mt)t tht,rc エィセ@ co tMt; y nghla
thCI' hai n6 co エィセ@ Ia mot doi nrqng bi nhan
biet cua エセャ@ ( C<) tu6ng ). Theo dc,to Phat trong
thy:c te hoan エッセュ@ khong the tlm dugc mt)t カセエ@
nao ro day du hai y nghia tren Do do doi VOl
、セッ@ pィ セエ@ loi khAng dinh "co カセエ B N@ rna B カセエB@
dugc hieu thco nghia da n6i 6 tren Ia sai. Con
neu ta n6i "khong c6 カセエB@ trong tmang hqp
nay l<;ti_ la dung.
Nhung neu ta chi ィゥセオ@ danh tu "vat" theo
nghia no la mt)t tlu,rc エィ セ@ c6 tht,rc. rna khong
phai la mt)t doi tugng c6 エィセ@ 「セ@ ョィセ@ bieL cua
ta. Trong truO'ng hqp nay, neu ta noi "khong
co カセエB@ thl sai. con n6i "co カセ エB@ lai dung. Nhu
vay dung hay sai la tuy theo each hieu, trong
tung truO'ng hgp Cy tM chu khong the cung
nhiic duoc.
Thong thuong nhfrng nguoi chap vao tri
kien "co カセエBL@ thuang hieu nghla chfr Bカセ エ B@
theo nghi'a vua phai la m¢t tht,rc エィセ@ c6 tht,rc,
ャセゥ@ vua c6 tu6'ng nen 「セ@ rai vao sai lam. Con
nhfrng nguoi chap vao tri kien "khong c6 カセ エB L@
thUOng hieu theO nghia Ja エオケセエ@ doi VO Vft l ,
tuy¢t doi khong c6 gl, cho nen cGng bi sai
lfim.
Nhfrng nguai thu¢c nh6m thti nhat sai lam
b6i vl hQ mang m¢t tri kien la: Cii c6 tht,rc (la
thy:c the) lai c6 the thay d6i. bien ィッセゥ@ va sinh
、ゥセエN@ Theo dc,to PMt pham bat eli' m¢t d.i gl,
rna da duqc gc;>i la c6 tht,rc' thl n6 phai bat
bien, kh6ng thay d6i, khong bien ho<,ti va
khong sinh 、ゥセエN@ St,r bien ィッセゥ N@ thay d6i. sinh
、ゥセエ@ chi 、ゥセョ@ ra tren hlnh tu6ng. tr':lng thai cua
no rna thoi, chu khong dien ra tren ban エィセN@
nghi'a la ve lugng va chat dugc. Luqng va chat
cua n6 phai bat bien.
Con nhfrng nguoi thu¢c nh6m hai, hQ biet
duqc rang tri kien Bカセエ@ co tht,rc l':li b! thay d6i.
bien ィッセゥ@ va sinh di¢t" Ut sai. Nhung vi khong
the tim dugc m¢t vat nao bat bien thuong
hang, khong thay d6i. khong bien ィッセゥN@ va
khong sinh 、ゥセエ N@ Cho nen he;> 「セ@ rai vao chu
nghla hu vo, phil ョィセョ@ ィゥセョ@ hfru, chap vao tri
kien: Bエオケセエ@ doi v6 カセ エL@ ィッ セュ@ toan cMng c6
cai gl la tht,rc ca, tat cii deu khong". Trong n¢i
dung cua tri kien do bao ham hai y nghia:
Thu nhat no phu ョィ セ ョ@ st,r t6n エ セ ゥ@ cua カセエ@ c6
tht,I'C. khong thay doi. khong .bien ho<,ti va khong sinh 、 ゥ セエN@ nhung khong phai Ia rn<)t d6i
tuQ·ng bi nMn biet cua ta, (khong co tuong). .
Thu hai: N6 phil d!nh nhfrng カセエ@ ィゥセョ@ hG'u
rna ta dang thay.
Tinh than cua d(lO PMt ve nhfrng van de nay hoan toan khac:
Van de thu nhat: Dt:lo pィセャ@ chap ョィセョ@ c6
rn¢t カセエ@ duy nhat truong t6n. thuong hang, bat
c tセchゥnghencセpセthYc@ IイMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMセ@
bien: kh6ng thay d6i. kh6ng bien ィッセゥ@ va
kh6ng sinh 、ゥセエZ@ Nhung theo 、セッ@ pィセエ@ thl カセエ@
nay chfnh Ia TA. chinh Ia chu エィ セ@ ョィセョ@ biet,
chu kh6ng phai Ia m(>t d6i tuqng bi ョィセョ@ biet
cua ta. Ta kh6ng エィセ@ tim thay duqc no, vl no
nam ngoai gi6i ィセョ@ ョィセョ@ biet cua ta. No
khong co tu8ng: dセッ@ PMt g9i ten no la Chan
Nhu. hay Phap Than. Nhu Lai vv ...
Van .de thu hai: D6i v6i cac カセエ@ co hlnh
tu6'ng dang ィゥ セ ョ@ hfru tren the gian. dセッ@ pィセエ@
khong chap nhan chung Ia thl:fc c6. B6i vl.
chung bi thay d6i. bien ィッセゥ N@ va sinh 、ゥセエN@
Nhung 、セッ@ pィセエ@ cling kh6ng chap ョィセョ@ tri
kien: "cac カセ エ@ do エオケセエ@ d6i khong co", gi6ng
nhu nhling ciinh カセ エ@ xuat ィゥセョ@ trong mo. nhu
boa d6m gifra hu kh6ng. Theo 、セッ@ pィセ エ@ cac
カセ エ@ d6 la gia c6. do nhan duyen hoa hqp rna
エィ セ ュィN@ B6i vi nhll'ng hlnh tu6ng rna chung ta
thay. tuy la hu v9ng, nhu hoa d6m gifra hu
kh6ng, nhung chung phai co noi y cu, co cho
mwng wa. m6'i co エィ セ@ hien ra duqc. Cho
nuong tl:fa do l<:ti co thl;l'c. nhung ta kh6ng thay
duqc no. rna chi thay duqc cac hinh anh ga
nuong vao d6 rna thai. B&i vi cho nuong wa
do c6 thl:fc. nen n6 Ht m(>t thlfc エィセN@ Do chinh
Ia Chan Nhu **. c6 thlfc, khong thay d6i,
kh6ng bien ィッセゥ@ va kh6ng sinh 、ゥセエ L@ nhung
kh6ng phai la m(>t d6i tuqng b! ョィ セ ョ@ biet cua
ta, da duqc trlnh bay a tren.
Dieu nay cling gi6ng nhu khi ta xem phim.
Nhung hlnh anh ィゥセョ@ ra tren man anh, chung
tuy Ia khong エィセエN@ nhung chung muon ィゥセョ@ ra,
th1 phai co noi y cu, c6 cho tva nuang la man
anh m6i duqc. 6 day nhling hinh anh ィゥセョ@ ra
tren man lmh dong vai tro cua nhfrng hlnh anh
rna chung ta nhin thay trong the gian. Con
man anh dong vai tro cua Chan Nhu. Neu ta
cho rang nhfrng hlnh anh xuat ィゥセョ@ tren man
anh Ia th\fc co thl do Ia m(>t ョィセョ@ thuc sa1
him, tuong ling v6'i nhfrng nguai chap thucmg
kien. Con neu ta tl.r cho biet nhfrng canh カセエ@
do chi la ao anh rna di den ket ャ オ セ ョ Z@ 6 ngay
cho do, (tuc la cho cimh カセ エ@ ィゥ セ ョ@ ra) tuyet doi
kh6ng c6 gl thl cling sai, tuong ung voi nguoi
chap dof:tn k.ien. tィセLi」@ ra 6 do ph<ii co phan
man anh 、セ@ cho ca.c hlnh anh ga nuang vao.
Tuy rang: luc d6 ta khong nhln thay man
anh rna ta chi nhln thay cac hlnh anh. Nhung
nho nhln thay chung rna ta biet chac chAn
rang: a cho do bat bu(>c phai c6 man anh.
Cling カセケ L@ tuy ta kh6ng ョ ィ セョ@ biet true tiep
duqc Chan Nhu, rna chi ョィセョ@ biet duqc d.nh
カセエN@ nhung nha nhln thay canh カセエ@ rna ta biet
chiic rang: a do bAt bu(>c phai co Chan Nhu.
Oic カセエ@ rna chung ta nhln thay thong
thuang duqc chung ta chap nhan theo nghia:
no la su hqp nhat cua cac hlnh anh rna ta nhln
thay, v6'i ph<b Chan Nhu nam trung voi
kh6ng gian rna cac hlnh anh d6 choan cho.
dセッ@ pィセ エ@ khong chap ョィセョ@ cac カセエ@ do la thuc c6, bai vi cac hlnh anh cua n6 bi thay d6i,
bien ho<;ti va sinh 、ゥセエ N@ Nhung dl;lo pィセエ@ cCmg
khong phil dinh no. vl co phan cua Chan nhu
a trong do la ca.i c6 thl_!c. Do カセケ@ chi co the
noi Ia gia co, do duyen sinh.
6 tren ta da phan tfch 、 セ@ hieu duqc r6 y nghia khong bi rai vao chap do<;tn k.ien. ィッセ」@
thuang kien, theo quan diem cua 、セッ@ pィセエN@ Y nghia cau ォ セ@ cua LI,IC T6 ciing kh6ng the rai
vao hai bien ki en do duqc. Theo t6i, y nghia:
"tu xua toi nay chua tl.rng co m(>t カセエ@ nao cci" phai duqc ィゥ セ オ@ r6 rang nhu sau: "tu xua t6'i
nay chua tung co m(>t カセエ@ nao vua la thvc the co tht,rc, l e;ti vl.ra co hlnh tu6'ng". No kh6ng
phu dinh Sl,f ィゥセョ@ hfru cua vセ エ@ CO th\!C rna khong co hlnh tu6ng la Chan Nhu. No cling
kh6ng phu dtnh sach tran nhfrng カセエ@ dang
ィゥセ ョ@ hfru rna chung ta dang nhln thay.
[i] ( tセ@ c;st NGHJEN CUU pセt@ BQC )
セセ@ IJ セセ@ )J セ@ '}l
Bjセim@ ャセjgイエ@ lii"J エエセBjセj@ ntJG lfi"JQ BjqセjセeBj@セ M . W.. • ,. . . .
'
T ゥセ」@ hQc pィセエL@ tu pィセエ@ la
nha c6 kinh, ャオセエ@ va
ャオセョ@ rna kinh la can ban. The
nhung, c6 m<)t so khong ft
nguai tu pィセエ@ エセゥ@ gia. xuat
gia, khong c6 ョァッセゥ@ trtr, cho
イセョァ@ cac kinh Dai Thua Ia do
nguai dai sau lam ra, khong
エィセ@ so 」セケ@ duqc (neu kh6ng
n6i rang, con bang b6).
Nay chung ta cung nhau
thao ャオセョ@ ve kinh Dai Thtra,
xin lay kinh Thu Lang
Nghiem lam tieu 「ゥセオ N@
Kinh Thu Ling Nghiem,
tieng Ph<m la Suramgama
Sutra Ut m<)t b¢ kinh n6i tieng
quy Lrong ォィセ@ Tam エセョァ@ kinh
、ゥセョ@ Ph?t giao. Dt;ti su Thien
Thai trf gia biet tieng b¢
kinh, ngay dem le bai, cau
xin va b<) kinh da duqc
truyen sang Trung Qu6c.
.Cam ung long thanh ay ュセ」@
du b¢ kinh duqc xem la tai
san quy hiem cua nen van
hoa ton giao An D¢ nen 「セ@
cam dtra ra khoi lanh th6
qu6c gia. Ngai Bat lセエ@ mセエ@
De da phai chep b<) kinh nay
tren nhilng manh ャセZセ。@ mong,
xa エ ィセエ@ giau viw trong r6i
0 tuセ@ VU
khau da lien ャセゥ N@ Sau d6, Ngai
vuqt Hy Ma lセー@ Son vao
Trung Quoc.
tセ@ tu6ng Phong Dung,
m<)t pィセエ@ tu thuan thanh tiep
Ngai Bat lセエ@ mセエ@ De, . biet
」ィオケセョ@ ben lay b<) kinh ra.
Hiem m<)t n6i, kinh chep tren
h,ta mong nam Iau trong mau
エィセエ@ nen chii viet kh6ng sao
con OQC duqc niia. May thay,
m<)t ky duyen cua Trung
Quoc, phu nhan cua Phong
Dung ャセゥ@ la m<)t nha hoa hQc
rat gioi, ben pha che m<)t
dung 、セ」ィ@ ーィセZセ」@ che duqc ban
kinh. Sau d6, nguyen tac
duqc Bat lセエ@ mセエ@ De va Di
Gia Thfch Ca d!ch ra Trung
van.
Trang nhung s6 エセー@ chf
Nghien c(ru pィセエ@ h9c nam
2000, chung ta da c6 dip
khao ャオセョ@ ve tam kinh Bat
nha ba la ュセエ@ da. Trf エオセ@ Bat
nha la trf エオセ@ t<)t cung, la Tri
エオセ@ pィセエ L@ la Tht,rc Tt;ti. dセッ@
PMt la 、セッ@ cua tri エオセL@ rna trf
エオセ@ la ョィセョ@ thuc. Kinh Thu
Lang Nghiem 、セゥ@ tM chia
lam ba phan:
- PM.n I: Kien De;to hay
nィセョ@ thuc ャオ セ ョ@
- Phan II: Tu Dao hay
Phuong phap thuc hanh
Thien D!nh.
- Phan III: Ngu am rna hay
Cach de phong cac bien co
trong khi tu エセー@ Thien D!nh
(hay tu Trl - Quan).
Kinh Thu Lang Nghiem Ia
m<)t アオケ セ ョ@ kinh tieu 「ゥ セ オ@
nhat trong kho Tam tang kinh
dir!n pィセエ@ giao, mang tfnh
each Sach Giao Khoa v6'i ba
le tren.
- v e· kien dC;Io hay Nhan
thuc ャオセョN@Kinh Thu Lang Nghiem
c6 y nghia co b<in vl da de cap d:en van de Nhfm thtrc
ャオセョN@ v e ュセエ@ tuc de, tuc dai
thuang, chung ta nhan thuc la
dt,ra vao nhiing thong tin tu
ngoai toi nam giac quan 、 セ@
r6i y thuc xu ly nhfrng thong
tin ay rna chung ta thuang
ィゥセオ@ Ia chat xam VO nao. la tru xu. nィセョ@ thuc nhu カ セケ N@ nha
pィセエ@ gQi Ia Tri kien chung sinh.
N6 Ia nguon goc cua si me, v6
minh rna chung ta thtr(mg hi6u
tri kien chung sinh d6 chinh Ia
do Tam sai biet.
c tセchゥngjオen」ゥイオpゥアNthoc@ "');----------------0
• N gay xudn wing cdnh cJula Anh: Tm1n Hai
Ki nh Thu Lang Nghiem
da giiii minh rot nio van de
nay va chi r6 cho chung ta
biet. dang sau エセ ョ@ sau エィセュ@
W.m tht!c cua rn6i nguai con
c6 Tri Kien Ph*t. Sa di tri kien chung sinh luon me him,
sai 「ゥセエ@ vi chung sinh luon
phai song trong moi truang
nguai vat, chu khach, can
canh, . . . . . chi can tach 「ゥセエ@
khoi Can v6i Canh thl Tri
Kien Phat bien tien.
-"Hay thay A Nan! Nguai
muon biet cai v6 rninh bam
chat tam chung sinh til vo
thuy den nay la cai gl va tl;li
sao n6 l;:t i lam cho chung sinh
phiii troi Ian mai trong vong
luan hoi sinh ti.'.r, - ca.i d6
chfnh E:t sau can cua nguai
(nam giac quan va y thuc).
Nhung 、セ@ chung dac Bo De J.
V 6 ThuQllg (Tri エオセ@ Bat Nha)
do d6 khien l).gvai duqc giiii
thoat thl cung v<ln chfnh til
sau can ay chu khong phiii
カセエ@ gi khac".
Trong Phan Kien dセッN@ tuc
ョィセョ@ thuc ャ オセョ L@ Due pィセエ@ c6
hoi A Nan la Tam 0 dau?
Do thay 32 tu6ng tot va 80
ve dt;p cua pィ セエ@ ma A Nandi
tu. pィ セエ@ hoi B vセケ@ nguai lay
cai gi 、セ@ Thay va Uiy cai gi
、セ@ Muon?".
- Bach Phat, con lay m.it
、セ@ thay va lay tam 、セ@ muon.
- Phat hoi: Bvセケ@ Tam ay 0
dau?".
Due Phat hoi 7 lan va A Nan tni lai 7 Ian deu khong
trung y. B0i le Tam khong
phai la m(>t カセエ@ cy tuqng nen
khong c6 nai chon.
Nhu lai Phat 、セケ@ 6 tren:
" ... chung sinh phai troi Hin
mai trong vong luan hoi sinh
til, cai d6 chfnh la sau can
cua ngum. Nhung 、セ@ chung
dac Bo De Vo Thuqng (tuc
trf エ オセ@ Bat Nha), do d6 khien
nguai duqc giai thoat thl
cung v<ln chfnh til sau can ay
chu khong phiii カセエ@ gl khac".
Bo De v o ThuQllg hay trf tue
Bat Nha cung la m(>t ten khac
cua chan tam, chfnh la chan
tam.
Cai thay la do moi tuang
tac giua Can than va Khf the
gi6i v6i 12 tu6ng hliu vi. Mat
thay nha c6 sang - toi, Tai
thay nha c6 d(>ng - tinh, MCii
thay nha c6 thong - bit, Lu6'i
thay nho c6 vi - vo vt, Than
thay nha c6 ly- hqp, va y thay nho c6 sinh- 、 ゥセエN@
- M(>t So khai niem co ban mang tlnh each tam ly - triet hQc trong Ph*t phap.
Chu-Khach.
Nhan day, Due pィセエ@ hoi
nam vi ty kheo da dac qua A
La Han la do dau ma da khai
ng(> 、セ@ tr0 thanh A La Han.
Ngai Kieu Tran NA thay ュセエ@
cho 4 nguoi kia dtl'ng len:
"Bl;lch pィセエ@ trong dam di:;li
chung ngoi nai phap h(>i nay,
con tru6c sau van duqc mQi
ngua i ton vinh la 「セ」@ エィセエ@ sl:f
@ -------------------1( T.t.P CHI MGHlEMCiru pセt@ H9(: )
、セエ@ duqc dieu gQi Ia ィ ゥ セオ B@ .'
Vi ィゥセオ@ rna thanh chinh
qua, ay Ia ィゥセ オ@ hai chfr Khach
- Tran. Nguai kh<kh di duang
vao trQ m¢t quan ben duong,
sau m(>t dem an nghi l<;ti len
duang. Khckh thi chi nghi エセュ@
m¢t dem roi di, con chu qmin
thi 6 ャセゥN@ Cung nhu trong
buong toi, nha co khe sang rna
thay duqc byi tnin lang xang.
Bl,li thi di d¢ng, roi di; con
buong thi d lai. Tom l<;ti ,
kh6ng 6 yen m¢t cho, hay di
d¢ng nai nay nai khac thl gQi
Ia khach. Trai l<;ti. 6 yen, tinh
ャセョァ@ thl gQi Ia chu.
Khach tran Ia canh. Khi
khach tnin duqc tam rae thl
khach tnin tr6 thi:mh 'ruang
phan'. hay 'cai bi thay'. Oii hi
thay gQi Ia m¢t tam sa. Con
chLt エィセ@ hay 'tam thay biet'
gQi Ht 'kien ph<in'. Kien phan
gQi Ia tam nang. 'Cii thay'
chinh Ia tam s6. Tam Nang
va Tam Sa deu cung nam
trong m¢t mat ーィセョァ@ tam.
B6i ·the. chung ta khong tai
nao c6 th6 chi ra 'Oii tha:y' a dau? Nhung kh6ng gi ra
ngoai 'Cai thay'. vセケ@ rna
" ... cac nguai biet chang. thl,l'c
ra cii hai cai do (Tam Nang -
Tam Sa) deu la v9ng tuang
ca th6i; ci1ng chi nhu dl,li mat
rna tra thanh bong th(r hai.
Hlnh v6'i bong cac nguai ,._
khong エィセ@ kh<ing djnh rieng
cai nao, phu djnh rieng cai
ョセキN@ Cac nguai chi nen biet
rang, ca hai, 'Cai thay' va 'Cai
bj thay' hay ca.i nang kien va
cai s6 kien deu Ia tu m¢t Tam
rna sinh ra. Hay nhu ta n6i,
deu v9ng d¢ng tu Tam Bo De
nィゥセ ュ@ Mau. Day! Thj va Phi
Thi Ht nhu the day!"
- nァィゥセー@ chung - nァィゥセー@rieng.
nァィゥセー@ chung Ut tfnh each
giong nhau cua nhieu nguoi
cung sinh song trong m¢t
moi trucmg r¢ng Ian (m(>t
mr6c). nァィゥセー@ rieng Ia cua
m(>t c(>ng dong nho (lang
ban) hay m(>t ca nhan. Du ョァィゥセー@ chung, du ョ ァィゥセー@
rieng neu chung ta ィ ゥセ オ@ ra
rang, tmh hay phan 「ゥセエL@ tmh
each doi diii Nang, S6 ay
chfnh Ia m¢t thu 「セョィ@ loa cua
con ュセエ@ ョィセョ@ thuc the tl,lc thi
Sl,l' ィゥセオ@ biet ay Ia nMn thli'c
kh6ng c6 「 セ ョィ[@ Ia Cai thay
khong bi dieu ォゥセョ@ hoa, no
ョィセョ@ ra duqc Tfnh Thay.
- Tam Phan Duyen (A Nan, dt1ng nhu loi
thlnh thi cua nguai yeu cau ta
、セケ@ phep tu Samatha. Nhung
ta phai lam sang to cho nguai
m(>t so van cte cot yeu tru6c
da. - Nguai co biet エセゥ@ sao
chung sinh phiii chju luan hoi
sinh tlr trong vong h,IC di,iO
bat エ セョ@ kh6ng ? . Chfnh vi h9
ci1ng nhu nguai da tl! dong
hoa mlnh v6i 'cai Tam thay
biet' dang thuang trl;l'c ,nai hQ
nai nguai. Cai · tam lu6n
hu6ng ョァッセゥL@ d.u tim. bam
dinh. bien hoa, 」ィオケセョ@ doi ....
rna tlr d6, bam dfnh . bien
hoa. chuytn d6i theo: Chfnh
'cai Tam bi カセエ@ 」ィオケセョ@ doi' do .
gQi la tam phan duyen. Oii
Tam phan duyen lu6n huang
ngo(;li, gQi cai khach エィセ@ Ia SIJ カセエ@ khach quan M quy djnh
cai gQi Ia chu the, chu quan.
Trong khi tu . nai hQ, na i
nguai ... tu trong エセ ョ@ sau th<im
nai tam thli'c cua minh van co
cai "ban エィセ@ t(>t cung va chan
エィセエBN@ Cai the 'xua nay khong
mot カセエG L@ thanh t!nh, sang
suot, dong 、セョァN@ kh6ng· cau
tnk ay chfnh Ia cai エィ セ@ Bo De
Niet Ban dゥセオ@ Tam, ma cai
、ゥセオ@ dt,mg cua n6 chinh Ia
pィセエ@ tfnh. Cai tィセ@ ay g9i Ia
Tam Thanh エセョィN@
- vセョ@ hfru thl v6 thuang.
Chung nao van con tl! dong
hoa mlnh v6i V(,ln hfru thi
cung v6 thuong theo. v 6
thuong, 」ィ オ ケセョ@ d6i. bien d!
Ia dau moi cua luan hoi sinh
til ... De giai thoat khoi luan
hoi sinh tu, nguai phiii dlnh
chi cai ョィセョ N@ thli'c dien dao
cua mlnh rna tra ve cai ban
エィセ@ chan thl,lc 'xva nay kh6ng
m¢t カセエG@ cua mlnh. Tuc la
Tam 」ィオケセョ@ カセエN@ kh6ng · 、セ@
カセエ@ 」ィオケセョ@ Tam. Khong con
gill' cuong vi la Khach rna tr6
ve vai cuang vi la Chu nhan
6ng thl;fC Sl;f CUa minh.
tセオ」@ ra, cai Tam phan
duyen cling kh6ng hcin la
khac v6'i cai Tam ban lai
thanh tinh hay cai B6 De Niet
Blm dゥセオ@ Tam. Nhung vl W noi nguai dien dao rna thanh
ra cai 'Sai bゥセエGN@ Sa di, chung
sinh phai ehju sinh tu luan
h6i den v6 eung, xwit phat tlr
chfnh cai Tam thay biet Sai
bゥセエ@ kien c6 cua mlnh. Nay ta
dua ra hai 「ゥセオ@ hi¢n 、セ@ ョィセョ@
thay cua cai Tam thanh エセョィ@
Bo De Niet Ban, cling tuc Ia
ca.i 'T6i chan エィセエG@ エオケセエ@ d6i
nai cac nguoi, ay la Cai Thay
va Tinh Thay.
- Cai Thay va Tinh Thay.
Nguai, カセエL@ c6 cay ... deu la
cai thay. Nguoi, A Nan, la
m¢t Cai Thay, m¢t nang
kien. Nhung m9i 'Oii Thay'
dcu khac nhau ve. d6i tuqng
bj thay va each thuc 、ゥセョ@ ra
d¢ng tac thay. Nhung, tat d e6 ehung m¢t 'Tfnh Thay'. Ta
c6 ョィセョ@ thuc: 'Cai Tha'y' la
'Tfnh Thay' bi dieu ォゥセョ@ hoa,
hi 、セ」@ thu hoa noi m¢t Silc
can sinh ィッ\[セエ@ v6'i m¢t d6i エィセ@
trong m¢t Y xu (moi truong).
Con 'Cai Thii.'y' tCrc la 'tu6'ng
ph<in' thi bj t6ng quat hoa va
triru tuqng hoa trong m¢t
khai ョゥセュ@ v6'i m¢t danh tu c6
tinh each uac ャセN@ 'Oii thay' la
cai 、セ」@ thu, 「ゥセエ@ hmi; con
Tinh thay' Ht cai M(n, cai
bao trum, cai ph6 quat. Du
'Cai thay' Sai b ゥ セエ L@ thien hlnh
カセョ@ エイセョァNNN@ nhung mQi cai
dac thu ay カセョ@ duqc xuyen
su6t bai m¢t sqi chi do, ay la
'Tinh Thay'.
hゥセオ@ duqc nhu カセケ@ roi thl
khong con c6 ch6 cho nguoi
n6i den tl;l' nhien, nhan duyen,
hoa hqp. Tru6'c day, cac
nguoi da tUng duqc nghe ta
、セケ@ ve tt,r nhien, nhan duyen,
hoa hqp. Oic nguoi phai ィゥセオ@
ding luc d6 vl Tam cac nguoi
chua khai ng¢ du muc nen Ta
phuang エゥセョ@ chi bay cho cac
nguoi nhu カセケN@ Nay da Ia
phai thai, cac nguoi phai vuqt
qua trlnh d¢ d6 rna lang nghe
lai chi 、セケ@ chan tht,rc cua Ta
ve Sl;f khac nhau ve 'Cai Thay'
va 'Tinh Thay·.
Tfnh Thay tl! n6 khong
ョィセュ N@ khong loa, nguyen
tfnh eua n6 kh6ng be bj dieu
ォゥセョ@ hoa b6i Sac Can, Tr<in
canh, Thai xu, n6i chung Ia
b6'i ョァィゥセー@ lt,rc, nen n6 khac
v6i 'Cai thay'. The tbl, 'Oii
thay' tha h6 khac nhau, bao
gia va 6' dau thl cling Mu la
'Cai thay' bj 「セョィ@ ca.
Cu6i cung, nguoi can ィゥセオ@
r6t rao dieu nay nfra, 'ca.i
Tam tinh' ay hay Trf tオセ@ B6
De nィゥセュ@ Mau, khong phai
do hqp hay khong boa hqp
sinh ra, kh6ng pbai nhan
duyen, kh6ng phai W nhien
rna co. dセ@ tM ョィセー@ duqc
chan ly nay cac nguoi Mng
Than - Tam cua mlnh (luc
thl;fc ha.nh tu chi - quan hay
thien dinh) 、セ@ tr6 ve v6'i Tfnh
Thay. N6 la phuong エゥセョ@
Dt,mg cua Tam tinh hay tィセ@
cua n6.
"... Cac nguoi c<in phai
nh6' ky: Cai thay, Tinh thay
ra ngoai nghia ThL Phi Thj.
D6i vai cai Tam ャセゥ@ cang nhu
カセケN@ Kh6ng dao ly r6t nio
tinh th<in nMn thuc ャオ セョ@ nay
thi khong エィセ@ mong c6 ngay
chung ng¢ Trf エオセ@ B6 De Bat
Nha nィゥセュ@ mau ve ュセエ@
nィセョ@ thue ャオセョN@ ehung
ョァィゥセュ@ Niet Ban v6 !au ve
mat Giai thoat ャオセョN@
- Sach tham khao
Kinh Tlui Uing N ghibn
Tam Minh U Dlnh Thanh
Kinh Tlui Uing Nghiem
tイセエ」@ Chi' Thie'n sU' Ham Tlti
Kinh Tlul Liing Nghiem ctr
siTinh Tie/1
Kinh Tlui Lang Nghibn TY Kheo Ni Bdo Giac.
[E.] ( . tセ@ CHi NGHJEN CUu jGセt@ H()C' )
セセセtiセセ@c(lu cANH cUA CON NGUOI HIEN DAI セ@
___ ........ _._._..__..,_ ........ _ _ ,... .v • •
0 CHi ANH
tt guqc tr6' l<;!i nhG:ng nam thang xa xua ta
thay con nguai hau nhu co rat it van de
phai doi pho. Cho du neu kh6ng giai quyet
duqc thl h9 cling kh6ng. vl カセケ@ rna phai tl,l' n1 nhu thai ィゥセョ@ d<;!i ! . N guai ta cu bon nhien
song tranh dau. Thanh hay 「セゥ@ duang nhu da
duqc an bai boi m¢t Dang Toi Cao nao do.
Boi v?y. du ph iii doi ュセエ@ v6'i m(>t ィッセュ@ dnh
sinh ton khac ョァィゥセエ@ hon chUng ta nhieu,
song thai ky do, theo nha triet Jwc n6i tieng
J. Rousseau, van la thai ky rna con nguai
song blnh yen va h<;mh phuc nhat.
The gi6'i ngay nay khac ィセョN@ Trong sl,l'
phat エイゥセョ@ vuqt 「セ」@ cua khoa Iwc con nguai
ngay cang thay rang minh dang thl,l'C Sl,l' lam
chu the gi6'i tnr6'c VO so nhfrng van de phai
doi pho, con nguai luon tin tu6'ng 6' chiec
chla khoa カセョ@ nang "The chi bゥセョ@ thong"
cua minh se hoa giai tat cii. Bat dau tu Ludwick feuerbach, m(>t triet
gia Tay Au lung danh cua the ky XIX, da
tuyen· bo ''chinh con nguai da t<;lo ra Thuqng
De theo hlnh anh cua rninh" trai v6'i lai 、セケ@
kinh dien cua Thien Chua Giao cho ding:
"Thuqng De da t<:to ra con nguai theo hlnh
anh cua Ngai". Th?m chi. cuoi the ky thu
XIX den dau the ky thu XX m(>t so triet gia
ィゥセョ@ sinh n6i tieng da noi thAng cho con
nguai rang: " Thuqng de khong he hi¢n
hG:u".
Nhung chu truong tren c6 dung hay
khong? Tat cii van con nguyen d6 chua c6
cau tni lai dili khoat, trong khi do, con nguai
c6 vo so nhfrng van de phai giai quyet.
khong giai quyet khong xong. Trong so
nhiing Van de ay, tl,l'U trung CO m(>t van de can ban la van de cuu canh cua con ngl1ai.
Bai trong thai ィゥセョ@ d<_ti, neu con nguai khong
tim duqc con duang huang thuqng hay con
duang giai thoat cho chinh minh. sam hay
mu(>n con nguai se lam vao t1nh tr<:J.ng be tac.
N6i each khac, van de con nguai phiii co lai
giai dip: Giai dap dung se cho rn(>t cu(>c
song suon se trong truang hqp giai dap sai
cMc chan se la m(>t tham ィッセL@ nhat la trong
thai d<:ti h<_tt nhfm to1m cau ngay nay.
Neu nhu the ky XX da ghi ョィセョ@ Sl,l' phat
trien n,rc r<1 cua khoa h9c. thl dong thai cilng
la the ky rna nhan lo<:J.i da trai qua nhG:ng
cu(>c xung d¢t dam mau nhat trong lich su.
Nhu カセケ@ st,r phat trien cua van minh va khoa
h9c t(!.i sao khong keo theo no Sl,l' phit エイゥセョ@
cua luan ly va d<_to due, den d¢ m(>t nha nhan
chung h9c nguai Phap n6i tieng la Yves
coppens da phai chua chit 、 セエ@ cau hoi ding:
"phai chang Ve ュセエ@ d<:"tO ly Chung ta van dang
trong thai ky tien sir cua nhan lo<:"t i "? · Thl,l'c
カセケL@ khi rna Sl,l' thinh VUQ'ng dang rna U'OC cua
nhfrng xa h<?i dan chil phat エイゥセョ@ chi la nhiing
oc dao giau c6 hiem hoi gifra cai xa ュセ」@
menh mong cila st,r ngheo kh6 toan du.
Ngay nay chien tranh l<:tnh da ket thuc.
song con nguai ィゥセョ@ d<_ti van con cam thay vo
cung kh6 khan trong Sl;l' Chung song hai hoa
voi dong lo<;ti cua minh. va nha't la voi moi
truang sinh thai da sinh ra chfnh minh.
Chien tranh va huy ho<;ti duang nhu カセョ@ la
mqt giai phap ua dung cua n6. cィセョァ@ the rna
trong tac ーィセュ@ "anh sang chau A" (The light
of asia) Edwin arnold da viet: "khap m9i noi
dau ding カセケN@ deu chi la canh sinh カセエ@ nay
giet h<;ti sinh カセエ@ kia va den luqt n6 l<;ti bi cac
sinh カセエ@ khac giet h<;ti. Sl! song luon duqc
nuoi du5ng btmg cai chet. Oinh dai 、セー@ de
」ィセョァ@ qua chi Ia tam man nguy trang nhfrng
muu rna chu6'c quy nham tieu 、ゥセエ@ ャセョ@ nhau,
tu con sau cai kien cho den con nguai". Va
chung ta dang ton t<;ti trong ca.i the gioi mau
thuan, phuc t<,ip, ョィゥセオ@ lo<,in 」ィセョァ@ ngung nay 1
Neu nhu moi ca nMn chi vi di,IC V9ng ban
than rna C<,inh tranh tieu 、ゥセエ@ jセョ@ nhau, thl ca.C cqng dong cling chinh vi d1,1c v9ng da 、セケ@ sl,l'
c(lnh tranh thanh chien tranh. Nao la chien
tranh n6ng. chien tranh l(lnh, chien tranh ton
giao, chien tranh sk t(>c, chien tranh kinh te,
chien tranh moi trua,ng vv .. thai thi du cac
ォゥセオ@ tai ho<;t do con nguai gay ra v6'i nhfrng cai "Danh" rat la chinh, va "Ngon" xem ra
cung n1t エィオセョ N@ con nguai m(>t ュセエ@ gay ra
nhfrng tai ho(l, m(>t ュセエ@ l(li keu g9i hay cung
nhau dong g6p 、セ@ kbac ph11c tai ho(l.
ThtJc t<:ti mau thuan tren cho thay da den
luc phai quan tam tim kiem m(>t con duang
kha di c6 エィセ@ giai thoat cho con nguai trong
thai ィゥセョ@ d(li. qch su phat エイゥセョ@ tu tuang clia
con ngLiai luon gtm lien v6'i sl,( quan tam nhu
カセケ@ trong tung thai ky cua n6. Thai c6 d(li
con nguai quan tam den the gi6'i tl,l' nhien
(Geocentrism). Thai trung c6 con ngum
quan tam den than thanh (Theocentrism), va
thai ィゥセョ@ dai con nguai quan tam t6'i chinh
mlnh (Anthropocentrism).
Qua エィセエ@ con nguai la m(>t thJ!c エィセ@ duqc
Thiin h9c, Triet h9c quan tam san s6c nhieu
han ca. Tu con nguai linh· hon sieu カゥセエ@ bi ciim tu trong エィセ@ xac 6 tf9C cua Platon, den
con nguai ph(lm t<?i t6 tong Thien Chua giao,
con nguai SQ' hai lo . au cua Kirkegard, con
nguai kb6 dau cua Dostoievski, con nguai
dl,lc tinh uc che cua Freud, con nguai hu YO
cua Niesche, con nguai phi ly cua J. sartre va
con nguai n6i lo(lll cua A. camus ... Het th<iy
da duqc due ket trong cai phuang trlnh cua
Faulkner "Con nguai chi la t6ng so nhung
bat hl;lnh rna no da kinh qua trong CUQC
dail''.
Chung ta c6 エィセ@、セエ@ cau hoi tl;li sao nhfrng
nha ·nhan ban chu nghia tren con duang tim
kiem cuu canh cho con nguai da dung ll;li 6
nhfrng dinh nghia be tile nhu カセケN@ Van de
. nam ngay trong ィセ@ thong triet ly cua h9.
Triet h9C nao luan ly ay.
Con nguai ngay tu kbi ィゥセョ@ hfru tu trong
vo thuc sau エィセュ@ da la ma y thuc duqc sJ! co
don cua minh c6 nguon goc bi k!ch cua mqt
Athe b! chia lla khoi dat ュセ@ ban thl The nen
n6 luon rna t6'i M¢t c6i di ve. mセ」@ du n6
cung 」ィセョァ@ biet se di ve dau. Platon dan n6
ve v6'i the gi6'i y ョゥセュ@ ly tucrng. Jesu dan ve
Thien duang nuoc chua, nho giao dAn ve Coi
thien ly, lao giao dua ve C6i d<,lO, HEGEL
dan tai 'Y ni¢m エオケセエ@ doi va An giao ta coi
Brama Dl;li nga.
Tl,l'U trung Con duang ve rna triet h9C C6, Kim, Dong, Tay tim kiem cho con nguai deu
xuat pMt tir y do nhan ban. Song n6 bi cac
triet gia hi¢n d<;ii xem nhu ia qua u sieu カゥセエL@
Nen khong c6 may y nghia truoc ィゥセョ@ thl,(c
nhan sinh. B6i カセケ@ h9 khuyen cao con nguai
hay tu bo coi gioi sieu nhien, tlf' b6 tMnh
than, 、セ@ chi quan Him t6'i con nguai va chi lo
セ@ ------------------1( tセ@ CHi,NGHIEN cO'u pセt@ H9C セ@
cho con nguoi. Day duqc xem Ht mt,Ic tieu
nhan ban CUa triet hQC ィゥセョ@ d<;ti rna Cac triet
gia hi¢n sinh thuong duqc xem Ia tieu 「ゥセオN@
N6i t6i triet hQC ィゥセョ@ d<;ti la phai n6i t6i
triet hQC ィゥセョ@ sinh Existentialism cua nhung
、セゥ@ 、ゥセョ@ nhu Jaspers. Marcel. Berdiaevp -
Heidergger. Sartre va A. camus. Ba nguoi
tren anh huang hQC thuyet ィゥセョ@ sinh ton giao
than bf cua Kirkergaard, nen loi thoat rna
hQC tlm kiem cho con nguoi chu yeu van Ia
cac canh gi6i Thien Chua giao. Nen thuong
g<;>i Ia ィゥセョ@ sinh huu than. Ba nguoi sau anh
huang bai Hien tuqng ャオセョ@
(Phenomenologie) cua Husser! c6 khuynh
hu6ng chong ャセゥ@ nhfrng quan ョゥセュ@ v6 ton
giao cua phai hien sinh huu than, nen gQi la
hi¢n sinh vo _than. Tuy nhien, di6u rna hQ
nhat trf Ia cung quan tam t6i van de than
ーィセョ@ COn ngu<Ji, la van de Cl,l エィセ@ Va sau sat
nhat v6i thl,l'c te nhan sinh. Do d6 cac triet
gia hien sinh thu<Jng xem hQ la nhung nguoi
di tien phong trong カ ゥ セ」@ tim kiem cuu canh
cho con nguoi ィゥセョ@ d<;ti, nhat Ia nhfrng nha
ィ ゥ セョ@ sinh vo than. ChAng han A. camus tung
n6i "Vao luc con nguoi tl,l' 、セエ@ ra diu hoi
"Cuc)c do·i nay c6 dang song hay khong ?"
thl dung luc bi lqch se xay ra. Tra loi duqc
cau hoi nay Ia giai quyet duqc van de I6n cua
triet h<;>c". hッセ」@ J. sartre tung khAng d!nh khi
、セエ@ dau d6 cho tac pham ly ャオセョ@ quan tr<;>ng
cua ong la Chu nghia ィゥセョ@ sinh Iii. m¢t chu
nghla nhan ban (L'existentialisme est un
Humanisme). vセケ@ do dau phuang trlnh nhan
biin rna hQ tim kiem cho con nguoi chi dan
den nhfrng hu vo, phi ly, cung be Hie cho mqt
de toan nan giai m6i la Than ーィセョ@ kiep
nguoi.
B&i le cai An so cua phuang trlnh tren
nam a phan ban エィセ@ da b! cac nha ィゥ セョ@ sinh
• Anh: Phung Anh Tuan
vo than 」ィセエ@ dUt m¢t each khong thuang tiec
khoi sl,l' ィゥセョ@ huu cua con nguoi, the nen con
nguoi ィゥセョ@ sinh la m¢t con nguoi chai vai
ching con biet bau viu vao ctau, chi con biet
la len ve Sl! ィゥセョ@ hfru phi ly cua minh ! . Tieu
「 ゥセオ@ cho quan 、ゥセュ@ nay Ia . Sartre va
Neidergger. Ca hai deu cho rang con nguoi
tinh co rna sinh ra, va chi c6 m<?t lan song,
doi nguoi 1<1 huu h<;tn, dang sau cai chet chi
Ia h6 thftm cua hu vo エオケセエ@ doi. Nhu カセケ@ Sl,l'
ton tai cua con nguoi b6 nao ci:ing chi dan
den m¢t that b<;ti chua chat dang cay, va con
nguoi du tai ba loi lac den may cu6i cung
van chi laKe thua cu¢c.
Nguoi ta thuong xem cuon エゥセオ@ thuyet
Ong gia va bゥセョ@ ca (The Old man and the
Sea) cua nha van dUQ'C giai Nobel
}
"
t
:l
セセセMMMMセMMセ]]セ]]セ]]イMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMセセ@
Hemingway da minh hoq. cho nhfrng quan
diem triet h<;>c tren. Trong エイオケセョ L@
· Hemingway da mo til ong gia danh ca dan
d9c San-di-e-g6, bang Sl! no lt,rc phi thuang
da danh bat duqc m9t con ca kiem ct,rc 16'11.
Song, tren duong vao bo, n6 da 「セ@ lil ca ュセー@
hung bq.o an エィセエ@ chi con tra lq.i b9 xuang. 6 day tac gia da mo til b9 xuang ky vi cua con
ca. nhu Ht bieu tUQ'Ilg cho Sl:f that b(,l.i cua con
nguoi. Nen n6 16n chung nao thi that b<;li cua
con nguai lam ra n6 cling Ion theo chl:mg
ay!. C6 can phai n6i them rang, Hemingway
- con nguoi ィオ ケセョ@ thot,li cua biet bao ky tich
van chuang, cu6i cung cling da tim toi cai
chet bang m9t ·phat 、セョ@ sung san oan
ョァィゥセエAN@
Do tach roi ban the, con nguoi ィゥセョ@ sinh
chi con Ia m9t thl:(c t<;li be tac va phi ly. Boi
カセケ L@ rat kh6 、セエ@ thanh van de d<;to ly cho
nhfrng hanh d9ng cua n6. mセ」@ du cac triet
gia hien sinh, nhat Ia J. sertre luon ho hao カセ@
Sl,i' dan than. vセ@ Sl! ョィセー@ the (engagement)
cua con nguoi, rang, con nguoi c6 tl! do lJ!a
ch<;>n, nen con nguoi phai c6 tnich ョィゥセュ@ voi
lich sii, va nhat la voi thai d<;li cua minh ...
Chung quy thi nhfrng lai le tren chi la m9t
thu trang tri (Decoration) khong han khong
kern. B6i n6 chAng tt,io duqc may chut anh
huang. Gia エイセ@ cua cic triet gia ィゥセョ@ sinh nam
6 ュ セエ@ khac. Boi tren con duong tlm kiem
chan ly , qua エ ィセエ@ hQ luon uu tu カセ@ noi kh6
cua con n·guoL V oi trt,rc giac nh<;ty ben, ョィゥセオ@
luc tuong nhu hQ da tiep 」セョ@ chan ly pィセエ@
giao. cィセョァ@ h<;ln nhu Heidergger, khi ャオセョ@ カセ@
ban the ong da tung n6i: "Trong tfit cii cac ky
quan nhan lo<;ti, Ban the cua Tfnh khong Ia
cai vi dai nhat", エィセエ@ 」ィセョァ@ khac gi m9t vi Bo
Tat. Cho nen, khong la'y gi lam ng1:1c nhien
khi hQ ョィ セョ@ thUC dUQ'C Sl:{ tat yeu CUa doi
nguai Ht kh6 thi chfnh Ia hQ da minh h<;>a De
thu nhat trong Tu 、ゥセオ@ de n6i tieng cua Dc;to
pィセエ@ tl:mg ォィセョァ@ d!nh "DO'i Ia be kh6". C6
the n6i chfnh tren CO SO nay, triet· hQC ィゥセョ@
sinh da c6 m9t anh huang 16'11 lao toi doi
song Van hQC ョァィセ@ エィオセエ@ ィゥセョ@ 、セゥ@ 0 phuang Tay, va qua d6 da anh huang sau slic toi tam
trc;tng cua m9t b9 ーィセョ@ Ion gioi tri thuc
duong thai. Ban than hai d<:ti di¢n tieu bieu la J. sartre va A. camus cling duqc xem Ia
tha.nh cong カセ@ ュセエ@ van chuang han Ia · triet
hQc, va chung ta 、セオ@ biet d. hai nguai 、セ オ@
duqc giai Noben カセ@ van chuang. Nha van
Due H. boll da c6 ly khi ong ョィセョ@ xet: "J. sartre Ia m<)t nha van tai ba, nhung la m9t
nha ャ オセョ@ ly xoang xinh" (II est un ecrivain
talenteur, mais un poetre logicsien).
Nhu カセケN@ du khong thanh cong trong カゥセ」@
tim kiem cuu canh cho con nguoi カセ@ ュセエ@
triet hQc, song cac triet gia ィゥセョ@ sinh bang
エィゥセョ@ chi, va bang true giac man cam, da dan
dllt nhfrng van ョァィセ@ Sl trf thuc hang dau cua
the ky nam bat duqc nhfrng van 、セ@ buc xuc
nhat cua thai d<:ti ngay nay. Ay ta van 、セ@ than
ーィセョ@ kiep nguai. Qua hQ chung ta thay can
phai tim kiem m9t St! giai thoat toan 、ゥセョ@ va
エイゥセエ@ de cho con nguoi. Va con nguoi d6
chfnh Ia con duong rna Due Phat da chi cho
chung sinh tu 2.500 nam カセ@ truoc. D6 chinh
Ia con duong Nhan ban ーィセエ@ giao.
Ngay tu xa xua, khi Due pィセエ@ cori tq.i the,
Nguoi van thuong khuyen cac chung sinh tri
thuc cho nen tim hieu nhfrng van de sieu
hinh, huyen ィッセ 」N@ rna chi nen chu tr<;>ng den
con nguoi va lo cho con nguoi. Vi con nguoi
c6 Sinh, Lao, bセョィN@ Tu, c6 Tham, San, Si nen
con nguai kh6. vセケ@ thi phiii tim each giai
thoat cho h<;>. Nhu カセケ@ chung ta thay. Due
PMt chfnh Ia Nha Nhan ban thiet tht,rc nhat,
@ ------------------1( tセ@ cHi NGHJENCUU pセt@ HC)C )
theo y nghia d6. Nhan ban pィセエ@ giao (Buddhish Humanism)
la m¢t M thong nM.n thuc luan gom du: Ban
tht. hゥセョ@ tuqng, Nhfm sinh, Luan ly, Con
duong Giai thoat ... nham giup cho con nguoi
tim kiem cU'u canh trong 1¢ trlnh cua Ban thl Nhu the, ve can ban cling ' XU<lt phat tu
nhfrng 、ゥセュ@ tuang tt,r nhu triet h<;>c nhan blm
phuang Tay ィゥセョ@ 、セゥN@ lay m1;1c dich giai thoat
cho con nguoi la chfnh. Tuy nhien, ve
phuang phap n6 c6 nhung 、ゥセュ@ khac 「ゥセエ@ vai
triet h<;>c nhan ban phuang Tay hien 、セゥN@
Chang han vai triet h<;>c ィゥセョ@ sinh vo than, ィセ@
thong nhan ban cua con nguoi bi khep kin
trong m(>t CUQC song duy nhat, khong CO S\!
tuang giao nhan qua giua kiep tnr6'c va kiep
sau, va cling khong 、セエ@ van de thong cam vai
nhung nguoi lchac (tha nhan). bゥセオ@ hien qua
cau n6i tieu 「ゥセオ@ cua J. Sarti·e. "dia ョァセ[ic@
chfnh Ia nhfrng ke khac" (L'enfer c'est les
autres). Nhu カセケ@ con nguoi ィゥセョ@ sinh xem
nhung nguoi khac chi la nhung ke 」セョィ@ tranh
sinh ton vai h<;>. mセエ@ khac エセッ@ nen st,r tha hoa
cua SO dong, lam mat di ban chat dfch thi,(C
cua moi ca nhan, cling tU'c la lam mat tu do
cua con nguoi.
Trang khi 6 pィセエ@ giao la m¢t ィセ@ thong nhan ban coi mo. St,r ィゥセョ@ hfru cua con nguoi
gitn lien vai ban エィセ@ nen n6 duqc エイゥセョ@ khai
vai giao ly nァィゥセー@ Bao (Karma) tu qua khu,
cung vai giao ly luan hoi (Samsa) trong
tuang lai. mセエ@ khac Phat giao chu truang vo
nga nen nguoi pィセエ@ tu trong khi tu エセー@ 、セ@
giac ng¢, luon エィセ@ ィゥセョ@ tinh than vi tha, ョィゥセエ@tlnh giup dO' nhfrng nguoi khac va het long vi
dong ャッセゥ@ cua mlnh. Va neu nhu M thong
ィゥセョ@ sinh huu than cua Jasper va Marcel mo
cho con nguoi di tai cac canh giai sieu hinh
cua Chua thi pィセエ@ giao dua con nguoi tro ve
vai 、ゥセュ@ dong nhat cua Ban エィセ@ thuong tich.
Trong khi Hegel muqn con duong lich su
cho con nguoi tinh than di tim chfnh dieu n6
da mat, 、セ@ mong dong nhat vai y niem エオケセエ@
doi, thl pィセエ@ giao khai thong 1¢ trinh cho con
nguoi Quan ThU'c 、セ@ 」ィオケセョ@ ThU'c thanh tオセ@(Wisdom), We la thuc da duqc giac ng¢.
D6 c6 エィセ@ duqc coi nhu m¢t t6ng quan
cho van de Nhan ban ャオセョ@ pィセエ@ giao tren boi
canh nhan ban triet h<;>c Dong, Tay, cセョ N@
hゥセョ@ dai, va Ut con duong Nhan ban ャオセョ@
pィセエ@ giao ィゥセョ@ 、セゥN@
Nen tang nhan ban ay duqc xay dl;l'ng tren
ca sa cua giao ly nァィゥセー@ bao, Luan hoi va
V o nga, duqc minh chU'ng bang nhung ャオセョ@ell' khoa h<;>c.
Hai giao ly quan tr<;>ng rna nguoi h<;>c pィセエ@
phai biet ro. D6 la ly nァィゥセー@ bao va Luan hoi, hay nhung kiep sinh ton tro di tr6' lai.
D6 cling la hai giao ly cot yeu cua An D¢
giao, nhung nguoi theo An giao tham nhuan
nhung y ョゥセュ@ ve m¢t linh bon tt,r nga, trai lai
pィセエ@ giao hoan エッセュ@ phil ョィセョN@
nァィゥセー@ bao va Luan hoi la d!nh ャオセエ@ mang
tinh nhan qua, la anh sang r<;>i ban エィセ@ con
nguoi. Do d6, n6 chinh la nen m6ng dl;I.O dU'c
h<;>c cua pィセエ@ giao. Tom ll;li, ィゥセオ@ m¢t each
rot rao, nァィゥセー@ bao la Sl,( tac y, hay y muon.
Con Luan hoi theo pィセエ@ giao thi sau khi chet
ィッセ」@ tru6c khi sinh ra khong c6 doi song nao
nai con ョァオセゥ@ la khong. tuy thu(>c- vao
nァィゥセーN@ セ。ケ@ hanh d¢ng c6 tac y. nァィゥセー@ bao
la ィセ@ ャオセョ@ cua Luan hoi, va nguqc ll;li. Luan
hoi la ィセ@ ャオセョ@ cila nァィゥセー@ bao. Hai giao ly nay b6 sung va gitn b6 vai nhau rat ュセエ@ thiet.
Nhu カセケL@ ャオセョ@ ell' ve hai giao ly tren
khong phai tu PMt giao ra doi m6i c6, rna n6 xuat phat tu An D¢ giao. Tuy nhien, 6' hai
giao ly nay ta thay Pha.t giao da vuqt qua hai
c . tセ@ CHi nセhゥゥn@ c(1u pセt@ セセ N@ . )t----------------10
van de sieu hlnh va ban エィセ@ 6 An セゥ。ッN@ lオセョ@cu nァィゥセー@ tu kinh vセ@ Da qua 、セッ@ pィセエ@ da
bien d6i va mang m(>t sac thai khac hiin:
nァィゥセー@ Phat giao ham chua tinh chat n,r do
ya tinh thcin trach nhiem cua ca nhan tren 19
trlnh di den ben bo giac ng(> ... 0 day, can
phai n6i la Nghi¢p da 、セケ@ cho con nguoi tt.r minh xay dl,l'ng kiep mai sau cho mlnh, chu
khong trong cho & Dang sang te:to Brahma
ban phat cho m(>t an hu¢ sieu ィャョセ@ nao ca. Nhu vay pィセエ@ giao da 、セエ@ van de ly giai
hanh d(>ng con nguoi tren co sa hqp ly, va
tィゥセョN@ Ac cling khong do sieu hlnh ban エィセ@
nao ap dat, rna do chinh con nguoi quyet
d!nh. 9 day ta thay nァィゥセー@ pィセエ@ giao エィセ@
hien tfnh cong ly va c6ng bang tri¢t df
Vay nen tat ca nhfrng gl dang 、ゥセョ@ ra
trong ィゥセョ@ kiep cua m(>t con nguai. chi la sl,l'
エイ ゥ セョ@ khai toan b(> nhfrng hanh d(>ng cua
Nghi¢p bao kiep truoc. N6 chiing khac gl so
m¢nh da duqc lap trinh ngoai y muon cua
con nguoi hi¢n sinh.
dセッ@ pィセエ@ chiing nhfrng khAng dinh Sl;f ap 、セエ@ tien thien len cu(>c doi m6i ca nhan (bi¢t
nghi¢p) rna con cho cii c(>ng d6ng dan t(>c
(c(>ng nghi¢p), tham chi cho ca the gioi nay
nua. 6 、ゥセュ@ nay ta thay tfnh tat yeu nァィゥセー@
bao cua Dao pィセエ@ cling tuong tt.r nhu quan
、ゥセュ@ tat yeu l!ch Slr cua triet hQC HegeL
song, n6 c6 、 ゥ セュ@ hqp ly hon. Bai trong quan
、 ゥ セュ@ カセ@ tat yeu lich Slr Hegel cho rang m6i
rn(>t Sl;f ki¢n l!ch Slr da xay ra a m(>t noi nao
day' vao m(>t thai 、ゥセュ@ nao day, la tat yeu:
chu khong ngau nhien. Tuy nhien, ong xem
tinh tat yeu a day la ュセLエ」@ dich cua y ni¢m
Tuy¢t do'i , cling tuc la Thuqng de. Nhu カセケ@
nhan to tat yeu Hegel thl;(c chat la nhan t6
sieu hlnh. Voi each nhln nay, nhfrng nhan
カセエ@ nhu Napoleon, Tcin Thuy Hoang, Cezar,
Thanh Cat Tu Han vv ... chi Ia nhfrng nguoi
Sinh ra 、セ@ lam cai vi¢c rna l!ch Slr cho dqi a . hQ, n6i each khac, hQ la nhfrng con roi lich
su, hoan toan エィセLエ@ d(>ng, do d6 khong chiu
trach ョィゥセュ@ カセ@ nhfrng hanh vi cua hQ twoc lich su. . '
Trong khi pィセエ@ giao khAng 、セョィ@ nhfrng gi
da xay ra cho' m(>t c(>ng dong la tat yeu
nァィゥセー@ bao, c6 nguyen nhan sau xa tu nhfrng
hanh d(>ng nhan danh c(>ng dong, duqc thl;(c
hit';n boi nhfrng nguoi dung dau trong suot .
tien trinh l!ch su cua n6. Nhu カセケ@ pィセエ@ giao quan ni¢m tat yeu l!ch su c6 nguyen nhan
chinh la do hanh d(>ng cua con nguoi. Neu
het thiiy nhfrng gi tot 、セー@ hay khong tot 、セー@
dang 、ゥセョ@ ra trong doi song c(>ng d6ng, Ia
kh6ng エィセ@ tach roi vai tro llch Slr ella nhfrng
nguoi lanh d<;lo c(>ng d6ng.
nァィゥセー@ bao, theo Ngai Long Th9 "la nguoi chu nq deo du6i con nq, quyet khong
tha ... khong cho con nq m(>t noi nao 、セ@ tron
tranh", va m(>t khi da mang lay nァィゥセー@ vao
than, du trong cu(>c doi ta c6 ァセー@ phiii nhfrng
oan trai bat h<;lnh IOn den dau chang nua, thl
hay xem d6 la thai h<;ln da den cua m(>t m6n nq rna than nhien t,hanh toan v6i y thuc day
du cua m(>t con nq c6 trach nhit';m, エィセュ@ chf
nen xem nhu m(>t an xung da cho ta co may
、セ@ tnit b6 ganh ョセョァ@ hfru ャセオ@ luan hoi, thay
vi oan trach troi gan troi xa.
mセ」@ du ョァィゥセー@ bao la m(>t d!nh ャ オセエ@ rat nghiem ョァセエL@ nhung cling オケセョ@ 」ィオケセョ@ linh
d(>ng vo cung. Nhan nao qua ay, ョァィゥセー@ nao
kiep ay chAng he don sai. Tuy nhien trong
m6i con nguoi, bat ォセ@ ai ai, ォセ@ cii nhfrng con
カセエ@ so dAng nhat, 、セオ@ ィゥセョ@ hfru m(>t pィセエ@ tfnh
von c6, du6i d<;tng ro han, n6 la tィゥセョ@ tfnh v6
nga, thuong duqc エィセ@ ィゥセョ@ nhu Ht アオケセョ@ tv
do chQn (libre arbitre). TJUy theo each ta Slr
..
{AA}MMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMセ@
dl,mg アオケセョ@ n,r do h,ra ch<,>n ay nhu the nllO. hfru".
B&i カセケ@ m6i co Nhan dfnh thcing thien, hot;ic. Song song v6i ly nァィゥセー@ bao Hi · thuyet
tC;ln nhan life tri thien m¢nh, chfnh Ut 「ゥセオ@ Luan hoi. Due pィセエ@ da 、セケZ@ hセ@ chung sin.h ィゥセョ@ y chi huang エィゥセョ@ thlmh khftn cua con nllO chua duqc giac ng¢, deu phai luan hoi .
nguai, dong thai cling chung minh st,r w do mai mai trong 「セ@ kh6. Do do m6i chung ta
cua con nguai. Dung nhu quan ョゥセュ@ cua deu da tra.i qua ィセュァ@ ngan, hang カセョ@ CUQC
Dostoievski: "Con nguai khong ph:ii カセエ@ thao dai. tィセュ@ chf co nguai kiep tru6c con la
tac thl,l d¢ng, rna la m¢t ca nhan co y chi tl! d¢ng カセエ@ nhu chim muong, trau bo, ga lqn ...
do, va chiu trach ョィゥセュ@ doi v6i hanh vi da Neu 「セョ@ chua tin nhfrng 、ゥセオ@ nay hay nh6
tht,rc ィゥセョBN@ lai Due pィセエ@ khi con エセゥ@ the van thuang noi B&i カセケ@ nァィゥセー@ trong tht,rc エゥセョ@ cu¢c v6i cac 、セ@ tu: "Ta la nguai noi エィセエN@ noi
song hlmh sir chAng khac gi Diflh mセョィL@ dung chu khong noi bua". nhung khong theo tinh than quyet dinh ャオセョ@ Tuy nhien, khong giong thuyet luan hoi
sat thep, rna co エィセ@ bi uon dong, d6i chieu, cua cac ton giao khac, pィセエ@ giao chu tniong
theo huang tot hon, hoi;ic xau hon, tuy theo luan hoi tren CC1 sa VO nga (Anatta). Thong
ta h,ra ch<,>n each ung XU nao, doi tru6c mQt thuang chung ta thuang ィゥ セ オ@ Sl! luan hoi
hoan d.nh rna nァィゥセー@ di;it ta vao. nghia la co m¢t "Cai toi" .co dinh 「ゥセオ@ ィゥセョ@
Day cilng chfnh la 、ゥセュ@ khac nhau ve qua linh hon bat tu luan hoi tir kiep nay qua
mi;it nhan ban gifra ly ョァィゥセー@ bao va thuyet kiep khac. Do la m¢t cai t6i thuang ィセョァL@
dinh ュセョィ@ cua cac ton giao khac. Thuyet bat bien, m¢t thl!C. エィセ@ co m¢t khong hai,
dinh ュ セョィ@ chu truong nhfrng gl xay ra cho biet phan 「ゥセエ@ no v6i the gi6i khach エィセN@
m¢t dai nguai deu do m¢t Thuqng de sieu Due pィセエ@ cho rang chfnh Sl! ng¢ ョィセョ@ ve
hlnh ap di;it. Con nguai du co n6 lt,rc den m¢t cai toi nhu カセケ@ da khien con nguai tr&
may cling khong エィセ@ thay d6i duqc so ュセョィ@ nen tham lam, fch ky, kieu cang, d¢c ac ...
cua mlnh. Cach di;it van de nay khien cho Tom ャセゥ@ no la nguon goc gay ra nhii'ng kh6
con nguai hoan toan thl,l d¢ng va tr& nen dau cho dong ャッセゥ@ va cho chinh ban than tieu ct,rc. Mi;it khac, thu hoi can cu vao dau mlnh.
rna Thuqng de l<J.i t<J.o ra cac so ーィセョ@ may, B&i カセケ@ ュセLエ」@ dfch giao ly cua Due pィセエ@ la rui cho con nguai, ィッセ」@ noi r¢ng ra cho cac chi cho chung sinh thay duqc tht,rc chat ban
c¢ng dong dan t¢c ? Vi sao ke nay duqc エィセ@ cua no la vo nga. Can thay rang day la
nguai qua u uu dai, nuong chieu, con biet セ@ 、ゥセュ@ vo cung sieu カゥセエ@ cua Nh¢n thttc lurJ.n bao ke khac エィャャセゥ@ bi Nguai trirng ph<J.t m¢t · PhrJ.t giao. each ャセョィ@ lung, tan nhan! Den n6i nha van - Theo pィセエ@ giao, m<,>i chung ta deu co m¢t
Phap G. maupassant da phai chua 」ィ。セ@ thot cai tam (Cita) thuang trl,l bien, bao trum vu
len: "Neu qua エィセエ@ Thuqng de ィゥセョ@ hii'u va _..trl,J., Tam ay dong nhat v6i ban エィセ@ vu trl,J.,
lam ra nhung nghich ciinh tren, Thuqng de :von tinh bat nhL khong phan chia chu エィセL@
vinh vien la m¢t ke sat nhan!" Con Standhal khach the, ィッセ」@ cua ta, cua nguai. Due pィセエ@
on hoa va hom hinh hon "Chung ta tha thu g<,>i la Tam bat nhti hay Tam chan nhu, la
cho Thuqng de, vi Thuqng de khong ィゥセョ@ PhrJ.t tinh, la cai ta khong phai ta (le moi
[ TP cHi NGRIEN ctro PJI.!.T H9C )r---------------G
ron moi). Tom l<;li no U.t Bdn the' NJult Nhu
voi vo vfm 、ゥセオ@ dt:mg.
Chinh til.m nay da エセッ@ tac nen the gi6'i
ィゥセョ@ tuqng cua chung ta, v6'i ィゥセオ@ nang 、セ」@
trung vo nga cua n6. Bai カセケ@ het tMy Sl! カセエ@
(gQi la vt;tn phap) trong the gi6'i nay, 、セオ@
khong c6 エィセLエ」@ tu6'ng, thl!c nga. Dung nhu
エィオセエ@ ngfr n6i tielzg V セョ@ Phap Duy Tam
T CJO. N6i cho dung ra, cac カセエ@ エィセ@ chi Ht Sl!
エセー@ hqp boi vo van nhfrng phan tu vo thuang
」セLエ」@ vi (luc;mg tlr).
Quan 、ゥセュ@ nay ducmg nhu da duqc khoa
hQc ィゥセョ@ 、セゥ@ thua ョィセョ@ qua sv nghien cuu vセ@ cau true CUa cac ィセエ@ CCJ ban, nhfrng phan
til cu6i cung cua カセエ@ chat. Oic nha カセエ@ ly luqng tlr cho biet rang, chung khong phai la
nhiing thvc エィセ@ (object) 6n dinh rna luon
bien d6i. D11ng han chung chi la nhfrng tien
trinh (process) hqp tan, tan hqp ...
Nhu カセケ@ tat thay Sl! カセエ@ the gian, bao
gom d. chung sinh chung ta, chi la sv エィセ@
ィゥ セ ョ@ cua m¢t cai tam ban the, tuy nhan
duyen rna mang m¢t hinh tuqng tc;tm thai va
luon luon bien d6i. Do d6, khong エィセ@ c6
m¢t "d.i t6i" エセLエ@ nga 「ゥセオ@ ィゥセョ@ nhu m¢t linh
hon bat tlr, luan hoi tlr kiep nay qua kiep
khac lam nen m¢t nhan each thuang hang,
vinh ClrU. tィセLエ」@ the nguai cua chung ta, gom
cii hai phan tam, sk suy den cling chi la Sl!
エセー@ hqp 」セ。@ vo van nhfrng luqng tu v6
thuang, luon bien d¢ng va dien tien theo
nhfrng dinh ャオセエ@ nhan qua, tuc la nァィゥセー@
カセケN@ Tren het da hai thanh phan ay, 、セッ@
pィセエ@ thua ョィセョ@ cai tam Ut thanh phan linh
、ゥセオ@ nhat, vi te nhat, n6 エィセ@ ィゥセョ@ nhfrng 、セ」@
tfnh cua エオケセエ@ d6i, vo bien thuang tic h ...
Tren CCJ sa ay 、セッ@ PMt quan ni¢m hon
chi la Sl;( 「ゥセu@ ィゥセョ@ cua ca.i tam VO nga, do
duyen khai v6'i coi dai pham tl;lc, nen n6 rai
VaO me lam, VQng chap, rna tr6 thanh Cai gQi la linh hon (I>. V 6'i y nghia d6 n6 chinh
la than thuc エセッ@ nen N ァィゥセー@ bao cho cac ch·u エィセ@ luan hoi.
Ta se thay kha ro tinh chat vo nga cua .
n6. M¢t khi con nguai chet di, ca エィセ@ ngung
ィッセエ@ d¢ng, cilng la luc than thuc trut .bo toan
b¢ nhfrng ky uc thong tin カセ@ m¢t kiep
ngm1i, xem nhu da tnl. xong Nghiep bao.
mセエ@ khac do tich luy nhfrng chi.ing tli ョァィゥセー@
cua kiep song vua qua nen than thuc se ャセゥ@
tc;to thanh ョァィゥセー@ bao cho m(>t chu the moi,
、セ@ tuy theo duyen ョァィゥセー@ rna c6 ュセエ@ a m(>t trong sau nga luan hoi.
V Oi CCJ che nay ta thay ro nguai kiep sau
khong pMi nguai kiep tru6'c. Nhung neu
khong c6 nguai kiep truac se khong c6
nguai kiep sau tuang ung. Va SJ! tuang ung
nay chi la Sl;( n6i tiep 」ィオケセョ@ hoa CUa CCJ che
nhan qua, chu khong phai hai con nguai
duqc dong nhat hoa bang m¢t linh hon bat
tii. 6 day, cung Him chi nen xem linh hon
nhu m¢t dong 、ゥセョ@ lien tl;lc thAp sang nhfrng
bong den, la cac chu エィセ@ luan hoi. B6i カセケ@
n6 hoan toan vo nga.
Do tinh chat vo nga ci.ia n6, nen nhfrng
ky uc thong tin カセ@ m¢t dai nguai rna than
thuc trut bo luc lam chung, chi c6 nghia la
m(>t truang sinh hQc mang thong tin カセ@ nhan
each cua kiep s6ng da qua. Thay vi xem n6
la linh hon ci.ia m(>t con nguai Cl:l thl Dung
han phai gQi n6 la nhfrng di cot tam linh (Spiritual Remains), duqc luu gifr day day
trong cac カセエ@ エィセ@ va trong khong gian chung
quanh chung ta. dセ@ hieu ro them van 、セ@ nay, ta dn tham
khao quan 、ゥセュ@ cua giao su J.R.buchanan-
chu nhiem khoa dien sinh hoc vua vien y . . . . h<;>c Covilton. Theo ong, mQl カセエ@ エィセ@ 、セオ@
セ@ ------------------1( T""" CHi NGHJEN Ci'Tu pセt@ HQC )
buc クセ@ thong tin khi chiu tac d(>ng b6i xuc
cam cua con ngtrbi. Bai vay lich Slr cua ca the g ioi nay duqc luu gifr trong mQi カセエ@エィセ@
va trong khong gian quanh ta, ma con nguoi
- bang sJ! phat tri en m(>t cong nang nao d6,
hofm tofm c6 エィセ@ tai dl,l'ng cac st,r ォゥセョ@ IOn
lao hay bi tham trong qua khu xa xua cua
li ch sii con nguoi.
B6i カセケ@ khong c6 gl la mau thuan, khi
cac nha ngoe:ti cam bang nang lt,rc 、セ」@ 「ゥセエ@
c6 エィ セ@ khai thac nhfrng thong tin d6 6 、セョァ@
gQi hon, ma chung ta va·n thuang nghe ォ セL@
ィッ セ」@ tn,rc ti ep chung kien v6'i nhung chi tiet
chfnh xac den san oc. Trong khi chu the cua
nhfrng thong tin d6 da mang ョァ ィ ゥセー@ bao moi
、 セ@ dau thai lam kiep khac tu lau.
Nhu カセケ@ mau thuan cua hai ィゥセョ@ tuqng
Tai sinh va G9i hon rna khong ft nguai
trong chung ta da tung thac ュセ」 L@ tht,rc chat
6 day n6 da duqc hoa giai bai SJ! nhat エィ セ@
hoa tren co so vo nga cua linh hon.
Day chfnh la 、ゥセ ュ@ ct,rc ky tinh te cua
giao ly 、\[セNo@ p ィセエN@ Chfnh SJ! tinh te nay da
hoa giai エイゥセエ@ 、セ@ cai tinh than ョィセ@ nguyen
doi dai, von da ngl,l' tri dau 6c con ngua i tu
ngan XUa, khien hQ chi tin vao SJ! ton t<;J.i CUa
cai "Toi" chu エィセ@ va the gi6i khach エィセN@ va
SJ! me Him nay chfnh la nguyen nhan tr6i
bu(>c con nguoi vao ca.i vong quay mien
vien cua sinh tlr luan hoi .
Chi ra duqc ban chat vo nga cua st,r カセ エ@ va
con nguai la m(>t trong nhling 、ゥ セ ュ@ vi 、\[セNゥ@
nhat cua d<;tO p ィ セエN@ Vl con nguai chi c6 the
duqc giai thoat tren co sa d6. Boi neu con
nguoi la m(>t thJ!c nga, n6 se v1nh vi en 「セ@
giam ham n·ong SJ! don d(>c (monolithic)
giong nhu m(>t nguyen tLr bat bien cua
Demmocrite. Khong c6 each nao 、 セ@ the
ョィ セー@ v6i cai "K hong" ban the, von la dat
my, ma no da M mat trong suot qua trlnh
lam nguoi, hay dung hon, trong suot q ua
trinh Me, Lam , V 9ng, Chap cua m(>t cai
"toi" gia ィ ゥセオ@ qua vo luqng kiep luan h6i.
Due p ィ セ エ@ la nguoi giac ng(> chan ly d6
dau tien cua nhan ャッセゥ N@ da chi cho con ngu·ai
SJ! ngQ ョィセョ@ do Va tra ャ\[セNゥ@ cai ban chat VO
nga ciing c6 nghla Ia Phrj.t tinh von c6 6 mQi nguoi. Vl カセケ@ Due Phi,U da ォィセョァ@ dinh:
mQi chung sinh deu c6 the thanh pィセエN@
Con nguai chung ta tu khi sinh ra den luc
gia nua la ca ffiQt CUQC dau tranh d[i dan voi
CUQC song. Dam chlm trong dl,IC VQng, trong
kh6 dau, trong h<;1nh phuc. Tat d nhfrng cai
d6 da lam rna di pィセエ@ tinh von c6 trong ta.
Chfnh vi nhling le d6 da mai mai dfty ta 「ゥ セエ@
ャセー@ voi nhling nguai khac, 「 ゥセエ@ ャ セー@ voi ban
chat vo nga cua chfnh mlnh, 「ゥセエ@ ャ セ ー@ v6i cai
"khong" biin エィセ@ cua vCi tr1,1. b ゥ セエ@ ャ セー@ v6i the
gioi chung quanh cho den chet.
M uon giai thoat, con nguai duong nhien
phai tu エセーL@ phai pha b6 triet M cai lo cot
kien co ma cai "toi" ョィセ@ nguyen da co thu
trong d6 de lam bieu 1<? tra l ;,ti pィセエ@ tfnh von
c6 cua n6. Nhu カセケ@ se vuqt qua dinh ャオセエ@
NMn qua, vuqt qua sau nga luan hoi, cte nhat the hoa voi cai "khong" ban the. va d<;tt
toi エイ\[セNョ ァ@ thai hoan roan tu t<,ti, ィッセュ@ toan
giai thoat.
Nhu カセケ@ m1,1c dich con duang giai thoat
rna due p ィ セエ@ chi cho chung sinh Ia Xwit the
(Detachement). Trang d6 ban than con
nguai can het sue no lt,rc b;,tt ョ ァィ ゥ セ ー@ - M tt,t
mlnh chuyen khoi 、セョァ@ thuc ton t':li ella the
gian nay, de t6i nhfrng c6i gi6i cao hon va
cuoi cung la Niet Ban. coi gi6i khong con
st,r sinh 、ゥセエN@
Tuy nhien khong phai vl ffil,IC dich xuat
the ma xem Nhan ban Phat criao tach rCii . 0
(- MMtセ・hャ@ NGHIE:N ctru pセthqc@ )t-- --- --- - --- -=---- - 8. CQll ngUOi ra khoi dOi song nhLJ" nhieu ngUOi da tam wang. Twac sau pィセエ@ giao カセョ@ chu truang Ph4t ph(/p heir ly the' gian phap.
N guoi pィセエ@ ru· trong khi tu duang 、セ@ di t6"i Niet Ban van c6 エィセ@ hanh d<;to. van c6 エィセ@cuu nhan d(> the gilia doi thuong, nghia la lu6n gan Sl,f [U duang de giac ng(> ban than minh, dong thai giac ng(> nhung nguoi khac. rrong tinh than Bat ly the gian giac.
'\ lnr BセyN@ 0 mot phuang di¢n nao d6, con ngu·oi pィセイ@ giao Ia con nguoi エセゥ@ the, nhu con nguoi cua triet hQC phuang Tay ィゥセョ@、セ エ ゥ@ ... Chang nhung te;ti the ma n6 con vuan len (overcome) ti:r trong coi song.
Hon nfra. ュ エLセ」@ dfch tu エセー@ xa b6 "ca.i toi" de con nguoi hoa nMp v6i the gi6i nha't nguyen. se luon la nen tang cua d<;to ly pィセエ@giao nit dn thiet cho con nguoi thai ィゥセョ@di;ti. Ay Ia 、セッ@ ly カセ@ tha (Altruism). Nguoi ィ セ ュィ@ Xlf theo d<_iO ly nay [u6n khilc ky VOi ban than minh. trong khi anh ta luon her long vi nhli'ng nguoi khac, b6i xem thien tw vai minh Von nhat nhu, Von Ia m(>t.
Trong m(>t the gi6i rna nguoi ta luon n6i t6i sv chan thuang cua d!a du, luon n6i t6i Slf phan hoa giau. ngheo, gifra cac quoc gia Nam. Bac, gay ra b6i Slf fch ky cua con nguoi. Thiet tu6ng d<:to Iy Nhan ban ーィセエ@giao n6i tren, chfnh Ia cu·u canh cho con nguoi trong Thai ィゥセョ@ d<;ti .
Sau het Slf sieu カ ゥセエ@ cua Nhan ban ャオセョ@ーィセエ@ giao da khai ng(> cho chung ta bier duqc cai lai lich cua con nguoi mlnh qua
nh11'ng cau hoi: Chung tala ai? Chung ta ttt' dau t6i? Chung ta se dive dau? Nhil'ng cau hoi nan giiii mang tfnh triet
con nguoi. Thvc chat da duqc giai dap qua con duong giai thoat rna Due pィセエ@ da chi cho chung sinh.
V 6i y ngh1a d6, Nhan ban ャ オセ ョ@ Phat giao da dua con nguai ra khoi ca.i than ーィセョ@ bi kich cua m¢t sinh カセエ@ v6 minh. va tra lai cho n6 cai dang ve 、セー@ de, thanh cao cua con nguoi Minh tr iet.
Chu thich: ( 1) Thea chllng t6i g9i Ia linh h6n /w"
thdn tlu'rc diu dtf9C, chl cdn hilu n6 kh6n6 phdi Ia m¢1 thl/C nga.
HUVEN CUONG
XliAN HOP 'CAN Ttl GtAt HAN I t1 t1 #
Xuan mcJ mdn tliien kj Cdc vi sao li(!n g4p ga aa'u mila. 'Nfuip 11fJUm trd .:(anti, dU{fm eliut liuo11fJ qui, rr'1;l'gidi liq.n, sq.eli aii ro, ccii rui. CRjj'ng vita dong cfi euon tlieo den cfui, (](dn Bin サオセョ@ ve'gieo rdi tfuyen Uinli . ®6 ednli cfdo, lioa mam man, pliat lio'ng, ®dy e(uju quat, qud trfu ednli, o'i cfo.
Cliuy¢n cfifi tfiu(J ng, 6uo'n vui cimg san ウセ@Plicip CB7!-t ®d, Sl!-' [j C1i' aoz trao. v&u tlie'gian von elio'ng efidt 6u6'n cfau, Jfl tfitng {ong {d elide mau カオセエ@ tliocit. 'l([wdnfi ft/iiic ay eliw dum niim pfiW: 0£, Coi tra'n nay ndo ftlidc ednli tliien eung.
<Jvtimg .:(ud.n, ndng cliin ru{Ju tliam .... rr'liang Long ·-
PL 2545- Tan Ty · 2001
hQC noi tren thUOng XUyen am anh tam trf L--- --- --- ---------J
[EJ -----------------{( tセ@ CHi NGHIENCifU PH!T HQC )
PHAPLlf
(s.t)
An clwy. ao chdp, dciu trcin. Thoal vong ャセic@ ャセエケ@ tu thc:ln d6 doi.
Tu xua t6'i nay, tu phuong Dong
den phuong Tay, bat cu 6 nuoc nao . cac nha tu hanh theo d<;to pィセエ@ 、セオ@ C<;\0
troc dau. . I
Theo Phat tho<;li , khi PMt Thfch Ca Mau Ni con t<;ti the, c6 、 セ@ tu la ngai A - Nan. 、 セー@ trai. M¢t hom.. A - Nan ra ph6. gap m(>t phl,l nu yeu kieu dang dm m(>t b6 hoa, A - Nan muon quyen b6 hoa ᄋ カセ@ dang pィセエN@ Nguai phl,l nu ay ra dieu kien: "phai Hiy co ta lam vq
m6'i tang b6 hoa". Ngai A - Nan ョィセョ@loi. VI cho rang day chi la 」 ィオケセョ@
bong dua hai huoc ngoai duang. Nguoi phl,l nu エセョァ@ hoa, den bu6i chieu vao tu カゥセョ@ 、セ@ xin nhan chong, A - Nan hot hoimg khong biet doi ph6 each nao, lien nghi ra ke "c<;to troc dau". lam cho hlnh thai 、ゥセョ@ m<;to d6i khac, khien nguoi phl,l nu khong nhan ra minh nua. Tinh huong tr6' treu duqc giai quyet 6n thoa. Tu d6 due pィセエ@ ra gi6'i ャオ セエZ@ "Tat ca nhfrng nguai xuat gia tu hanh theo d<;to pィセエ@ deu c<;to tr9c dau". cau ca "Phen nay dt toe di tu"
XUat phat tlr tfch 」 ィオケ セョ@ do. Tht,J'C chat
day la m(>t Mnh d(>ng kien quyet t1nh tam cat bo m(>t phan quyen rii cua siic d1,1c "rang, t6c con nguai", tile la nguai tu hanh lo<;ti khoi m(>t phan can
nguyen dl,lC tinh, dieu rna pィセエ@ giao ni t quan tam 、セ@ khoi dlin den sl,l' vo minh,
、ゥ セ ュ@ dau tien gay ra t(>i loi - d.nh kh6. V e mau sac y phl,IC CUa cac nha tu
hanh ciing c6 can nguyen, tu tang lap
cling kh6 6 An DQ (Patria) nai phat
nguon pィセエ@ giao xua. deu ュセ」@miw カセュァN@ Oic nha su tuy kh6ng thu(>c l6p cung kh6. nhung llf nguyen song CUQC doi gian truan.
xa roi loi song fch ky an l<;tc ca nhan, M duqc gan chung sinh, cuu d¢ chung sinh qua canh kho. VI the cac nha tu hanh chi dtmg y
phi,IC mau vang, ao kboac thuQ-ng de h6 ben vai phai, dau tran. chan dat tht,J'c hien phep tu kh6 hanh theo phai Phat giao エゥ セ オ@ thua. San nay cac nha su Lao, Cam-pu-chia. Thai Lan. Sri-lan-ca ... cGng khuon theo truyen thong ay. Con y phuc cua cac nha tu hanh 6 nu6'c ta. ke cii trong Nam den ngoai Bac phat nguyen tlr· mau nau, tiep den mau カセ ュァ L@ mau tro, nhung deu cling thu vai tho. v6'i mau ウセ」@ rna nguoi ngheo kh6 thuong dung tru6'c day.
Ao Ie cua nha tu Mnh gQi ta ao Ca-Sa, duqc may llr nhieu manh viii quyen g6p rna thanh, ao Ca-Sa duqc phan ra nhieu lo<;li:
Ca Sa Tang-gia lc: ao choang ghep 9 manh tr6len.
Ca Sa Uat-da-la-tang: ao khoac gifra, ghep 7 mimh.
Ca Sa Thanh -y: ュ セ」@ カセッ@ tam
trong S<;lCh Lien hoa y: ao hoa sen. ュセ」@
vao gifr dUQ'C trong S<;\Ch nhU hoa sen "gan bun rna chllng hoi tanh
mui bun". Giai thoat y: ュセ」@ vao la het S!;!'
phien nao giai thoat khoi vong
luan hoi.
Ly tran y: ュセ」@ vao coi nhu xa lia tran the. Vo cau y: ュ セ」@ vao 」ィセョァ@ nhiem bl,li tran.
NMn nhl,lC y: ュセ」@ vao se chiu dl,lng va vuqt qua mQi hanh ィセ@ cua tham, san, si, ai, o, hy, n<? khien than tam thanh than.
Ao Ca - Sa co y nghla nhu m(>t. ru¢ng phuc (phuc 、ゥセョI L@ ao khau m(>t mUi, bo m(>t mGi, y nhu 18 ne cua ru(>ng, ュセ」@ vao duqc Sl,l' cung ducmg day du.
Ao Ca - Sa con gQi la ィッセゥ@ ョセーN@ ィッセゥ@ siic, ao nhu(>m mau xau, ュセ」@ vao bo duqc tinh kieu cang ョァセッ@ュセョN@
Ao Ca - Sa la 「ゥセオ@ tuqng カセ@ pィセエL@ vl the cac nha tu hanh thucmg noi cau "Ca - Sa vi
エィセBL@ ao Ca - Sa Ut ca m(>t doi tu hanh. Khi
qua doi ao Ca - Sa エイオ ケ セョ@ cho 、セ@ til , v&i y nghia iOn lao la trao エイオケセョ@ ke nghiep (gQi la
エイオケセョ@ y bat). V セ@ an chay, do la vi nguoi tu hanh theo
、セッ@ pィセエ@ d. tin d6 den Tang Ni 、セオ@ vang
theo loi d<.tY cua due pィセエZ@"Chu ac mr:;tc rae,
Chtlng rhi¢n ーィセュァ@ hanh ... "
Chi lam cac 、ゥセオ@ lanh, khong lam 、ゥセオ@ ac.
Theo quan 、ゥセュ@ cua nha pィセエ@ thi giet ィセゥ@sinh linh la t(>i 、セゥ@ ac, ォセ@ ca loai sau bQ con
trung, vi the gioi ャオセエ@ quan trQng hang dau cua nguoi tu hanh la khong ph(_l.m sat sinh
"nhat viet bat sat"; kh6'!g an thuc an che bien bapg d¢ng カセセN@ rna chi an thuc an che bien bang thl,l'c カセエN@ Nguoi tu hanh quan ni¢m an thuc an che bien bang thl,l'c カセエ@ la trl,l'c tiep
ョィセョ@ Sl,l' bu trl cua troi dat, rna kh6ng h<.ti toi sinh lin h ... v セ@ thai gian an, l<.ti chQn vao gio
ngQ, co ョィゥセオ@ nha su gifr nghiem gioi ャオセエ@qua gio ngQ la kh6ng an "_qua ng'Q bat thl,l'c".
Den bfra, truoc khi an phai d9c chu ni¢m thl,l'c, vl nguoi tu hanh ィゥセオ@ rang: "Khong dy
rna c6 an; kh6ng d¢t rna c6 ュセ」B L@ do ta nho
cong sue cua mQi nguoi g6p ャセゥ N@ do due pィセエ@
ban phat, nguoi tu hanh khong lam ra rna duqc hu6ng th1:1 la chj.u em, vl the truoc khi an nguoi tu hanh phai trl chu niem thuc 、セ@cau phuc cho mQi nguoi cung du0ng. Oii an
cua nguoi tu hanh co 6 bat cu nai cua pィセエ@nao. Den bfra, truoc gio ngQ, su ban tl,l' phai siip cam mai su khach 6 nai khac qua l<.ti cung an.
Nguoi tu himh theo 、セッ@ pィセエ@ quan ョゥセュ@an ャ。、セ@ duy tri Sl,l' song g6m CO:
Doan thl,l'c: la thuc an ttrng mieng. Hang ngay chung ta nen an uong c6 、ゥセオ@ d¢, an vua du, an 」ィセュ@ nhai ky. C6 "doan thl,l'c" con
nguoi moi ffi<_l.nh khoe minh man, m&i ョィセー@
dinh, phat エオセN@Xuc thl,l'c: la Sl,l' tiep xuc cua tai, milt , luoi,
mui, da, y (h,lc can), giin voi mau siic am
thanh, hucmg v!, cam giac (h-;lC ciinh), Vi CO
Sl,l' tiep XUC h6n nhien, nguoi an moi nay nO ngu6n vui , tranh duqc nhfrng n6i bu6n, lam cho than エィセ@ ォィセ・@ ffi<_l.nh , long thu thai, ft
「セョィ@ エセエN@
y thl,l'c: Ut y muon va ョゥセュ@ hy VQng lam
cho tam tu tu<Yng Ung, nghia la Sl,l' suy tU va long mlnh hoa hqp, co tac dl,mg Ion doi voi
Sl,l' tiep noi sinh ュセョィ L@ 、ゥセu@ nay CO nghia la trong CUQC song, neu nguoi kh6ng con chut hy VQng nao (tuy¢t VQng) thl kh6ng エィセ@ Song duqc. Nen "y thgc" ci1ng la y thi¢n la mon an
tinh than cua nguoi tu hanh. Tom l<.ti an chay la xuat phat tu long tu bi
doi voi sinh l inh, chU kh6ng phiii VI SQ' hai chung. dゥセオ@ coy nghia quyet d!nh nhat la an
chay de duy trl pィ セ エ@ tfnh.
Tai lieu tham khao: - Ph(tt giao vm vein hoa Vi¢r Nam
Nguyen Dclng Duy - nha xw:/t bdnHa N¢i
- Ph¢1t tz't- Thich Thi¢n Clzciu, Trzlc Lam thiln vi¢11
(Paris), Vi¢n Nghien czru Ph(tt lu?c Vi¢t Nam .
セ@ )
@ ViJI Sit PHAT THIEN CAN DOl HAl HOA
tt ァ。セ@ nay, thai 、セゥ@ rna
m91 g1a tri カセエ@ chat bien d6i nhanh chua tirng c6
theo ャオセエ@ vo thuang. Thl,l'c te
rna nhin, chung ta phiii c6ng
ョィセョ@ rang tien b¢ ve カセ エ@ chat
da tac d¢ng vao mQi ュセエ@ cua
dai song tinh thAn xa h¢i. N6
da エセッ@ ra nhfrng buac nhay
v9t mang ャ セゥ@ ョィゥ セオ@ gia エイセ@
tinh than, dua con nguai
VUQ't qua khuc quanh cua
{ich su, huang t6i ィセョィ@ phuc
chan エィセエN@
Thanh Due thai tu nィセエ@
Ban c6 n6i: "Giong nhu phap
diic tai<1> la t!nh ュセョ ァ \
RGB@
nghia Ia. Sl,l' ァゥセャャャ@ c6 ve vat
chat se lam trong ウセ」ィ@ sinh
mang. Tuy nhien vi¢c lam
giau a day phai Ia ket qua
cua ィ セュ ィ@ vi ph1,mg Sl,l' cho xa
h¢i, giup ich cho m9i nguai.
Lam giau la dn thiet truac
tien se lam sung tuc nhu cau
ca ban cho mQi nguai,
nhung phai huang n6 vao
ffil,lC dfch phl,lC VU カゥセc@ sang
エセッ@ ra gia tri エィゥセョN@ Neu mQi
ngll<Ji chi truy cau S\! giau CO rna quen di mat 、セッ@ due thl
hQ se rai vao cai vong tham
•
o Tien si LE HUU TUAN
lam, xa h¢i w n6 se di den
ch& bang ィッセゥN@ Trong pィセエ@
giao, c6 cau: Bエセゥ@ san Ht cai
do nhan duyen rna エセュ@ thai
duqc gui nai minh". Tu loi
、セケ@ nay, chung ta nen dung
tai san nhu gia tri "lqi" 、セ@
ban phat, エセッ@ ィセョィ@ phuc cho
tha nhan, hay ft ra ciing エセッ@
nen ca so sinh t6n ke khac.
Chi c6 song m¢t CUQC dai vi
S\! sung tuc "nhu cau CO' ban"
cua mQi ngt.roi - vi gia trt
エィゥセョ@ cua toan nhan ャッセゥ N@ mai
c6 duqc chan cua ィセョィ@ phuc.
Trong kinh Phap Hoa pィセエ@d<1.Y: "tri the (3) san ョァィゥセー H T I@
khap the gian deu khong ngoat thl!c tuang<5l. Chi
trong chfnh trt, kinh te va
sinh hoat hang ngay, "thl,l'c
wang" hay la phap cua chan
nht.r mai ィゥセョ@ 1¢. Chi c6
thong qua quan ィセ@ vai m9i
nguai chung ta mai c6 エィ セ@
ィゥセオ@ duqc phap ly toi cao.
Minh su nィセエ@ Lien a the ky
thu· XIII da n6i: Bhゥセオ@ that
thau dao cai Phap tr! khap ..
the gian mai la trf gia duqc".
Trong m9i sinh ィッセエ@ cua
con nguai, ィッセエ@ d¢ng kinh te
Hi CO' ban. Vi カセケ N@ truy cau
gia trt c6 tfnh kinh te la yeu
to quan trQng trong h<';mh
phuc dai nguai. Chi khi n1w
chung ta c6 m¢t dai song カセエ@
chat . sung man nho vao
"phap", thi se H.t c6 duyen
tren con duang thang tien
tinh than. Hinh anh Thien
Tai D6ng Til trong kinh Hoa
Nghiem rna PMt neu ra
chfnh la ュセオ@ nguai nho giau
c6 rna ong trb thanh B6 Tat.
Theo pィセエN@ giau c6 theo
"phap" Ia m¢t phuc bau.
gゥセュ@ c6 se Ia nhung dieu
ki¢n can thiet cho tam an
vui, than khoe m<mh. D6
chinh la nhan duyen dua ta
den chan hanh phuc Niet
Ban. Nguai hien lanh r¢ng
luqng, c6 hang san se c6
nhieu 「 \ セ ュ@ tot, lam duqc
nhieu カゥセ」N@ ョィセョ@ thuc thuong
khong sai lam. Nho vay.
cu¢c dai tot dt;p di len . Khi
ィッセ@ den thi trf khong con
thong minh, quyet dinh sai
lam thuong duqc kinh pィセエ@
、ゥセョ@ ta la hoa tren dau chu
thien bi heo tan. Vi quyet
dinh sai, tai san bi mat thl
• Ph(lt di¢n clula V g.n Due, Nha Trang, Khtmlz Hoa
nguai c¢ng tac cilng sa vao
ngheo d6i, bat man chong
doi, ta phai doi ph6, sinh
tam buon bl,fc, dau kh6, nga
「セョィ@ va chet.
Ti6n cua c6 duqc nha
"phap" se Ia nhan duyen cua
nhitu phu6c bau khac. C6
phuc bau cua ciii tl,f tlm den.
Khi phuc bau khong con,
CUa cai 1\J ra di, CUQC dai
cling theo d6 rna xuong doc.
Truong gia giai thoat
duqc Ph<flt minh thi trong
kinh Hoa Nghiem Ia ュセオ@
nguai ァゥセキ@ c6 nha phu6c
bau. Giau c6, lu6n nghe
phap pィセエN@ Ong nhln thay Sl;f
viec chfnh xac 、セ@ quyet dinh
dung. Kinh Hoa Nghiem chi
r6: "truang gia giai thoat do
sue thien can qua khu, do
sue oai than cua pィセエL@ do
ョゥセュ@ h,re ciia Van Thu Su
Lqi B6 Tat, rna nh<flp Bo Tat
tam mu¢i ten la "v6 bien
tri6n da la ni nhiep tat ca: c6i
Phat" Hpィセュ@ nィセー@ Phap
gi6i, Kinh Hoa Nghiem).
Trang d<;to pィセエL@ nghia chfr da Ia ni 'rat r¢ng, c6 khi
n6 duqe gQi Ia "phap", c6
khi g<;>i la "phap man", c6
khi la eau than chu, e6 khi la
m¢t kha nang tam thuc, m¢t
、ゥセオ@ due. Khi m¢t hanh gia
tu trong tang thue lau roi, thl
tang thuc no ra nhi6u thu
、ゥセオ@ due, nhu m¢t e1,1m hoa
den thai ky no カセケN@ dゥセオ@ due
lau roi tro thanh m(>t ll;I'C gQi
la 、ゥ セ オ@ ll,fe, ・ィセョァ@ h<;tn nhu
kha nang chi n6i m¢t lai , e6
エィセ@ khien tam thuc nguai
khac thay mat me, b6t ァゥセョ N@
ィッセ・@ nghe tat ca ngfr ng6n
chung sinh, d6 eung g<;>i la "da la ni".
Truong gia giai thoat vao
trong "v6 bien tri6n da la ni,
nhiep tat ca coi Phat" c6
nghia Ia kha nang tarri thuc
cua ngai e6 the xoay chuyen
tat ca: "Than thong bien hoa,
tat d dai ョァオケセョB@ (Phftm
nh<flp Phap gi6i, Kinh Hoa Nghiem).
Khoi m¢t ョゥセュ@ Ia Ong
biet tat ca: "Neu ta muon
thay the gi6i an lac, due A
Di Da Nhu Lai thai tuy y thay 1i6n. Neu ta muon thay
chien dan the gi6i, Kim
Cang Quang Minh Nhu Lai,
、ゥセオ@ huang the gi6i. Buu
Quang Minh Nhu Lai, Bao
Lien hoa the gi6i, Bao Lien
Hoa Quang Minh Nhu Lai,
、ゥセオ@ kim the gi6i, Tjch Tjnh
Quang Nhu Lai ... tat cii chu
Nhu Lai nhu カセケ@ Mu tuy y li6n thay. Nhung chu Nhu
Lai 」ィセョァ@ den day, ta cling
khong qua d6 ... Biet tat ca chu Ph<flt cling tam ta d6u
nhu m¢ng. Biet tat cii sac
tu6ng cua Chu pィセエ@ va tam
mlnh dtu nhu ィオケセョN@ Biet tat
d. pィセエ@ va tam minh thay'
d6u nhu vang Hpィセュ@ nィセー@
phap g1e11, kinh Hoa
Nghiem).
0 day, tru6ng gia g1a1
thoat da thanh tlfll d<tt den sl,l'
vien dung cua tam thuc. Tu
trong tam thuc, tat d. the
giai deu ィゥセョ@ len: "Ta biet
nhu カセケN@ uc ョゥセュ@ nhu vay,
chu Phat duqc thay deu do tt,r
tam. tィゥセョ@ nam tu, phai biet
Bo tat tu nhfrng pィセエ@ phap,
tinh nhfrng pィセエ@ d¢. tich エセー@
、ゥセオ@ h<tnh, dieu phl;lc chung
sinh, phat dai エィセ@ ョァオケセョ N@
ョィセー@ nhat thiet trf tu t(li du
hf bat tu nghl m6n giai thoat,
duqc pィセエ@ bo de ィゥセョ@ d:;t.i
than thong, qua khap tat d. muai phuang phap gi6i,
dung vi te trf ョィセー@ khap ca.c
kiep, tat d. nhu カセケ@ deu do
tt,r tam" Hpィセュ@ nィセー@ phap
gi6i, kinh Hoa Nghiem).
Hinh anh tru6ng gia giai
thoat giau c6 theo "phap"
thimh Bo Tat cuu dai la m(>t
minh thi cho tinh thfin pィセエ@
phap ョィセー@ the cuu dai. Thai
pィセエ@ t:;t.i the, c6 ong Cap Co.
D(>c, m(>t カセ@ tru6ng gia n6i
tieng danh thl gia nghe pィセエ@
thuyet phcip, doc tat d. tai
san 、セ@ cung duang ·rna phuc
bau van tang tru6ng, cua ciii
khong bi qn ォゥセエN@
D:;t.o pィセエ@ ra dai phl;lng st,r
con nguai d:;t.t den an blnh
h<.mh phuc. Khong mang l<ti
hi;inh phuc cho con nguai,
dao Phat mat Slr m:;t.ng.
Song trong xa h<?i ィゥセョ@
d:;t.i cang thay ro han nhfrng
nguyen ly va phuang phap
rna Due PMt d:;t.y. Giao ly
nhu la phuang エゥセョ@ dem vao
cu(>c dai lam sung man カセエ@
chat va tinh than, lam cho
dai song d:;t.t t6i tr:;t.ng thai
hoan my thong nhat gifra
linh hon va エィセ@ xac.
Ngay nay, dtrng tren quan
diem pィセエ@ giao, de dc,tt duqc
m(>t dai song an binh va
h:;t.nh phuc, song m<)t cu(>c
dai sung man, chung ta phai
huang ve sang t:;t.o gia エイセ@
trong ngbe ョァィゥセー@ cUng nhu
trong sinh hoc,tt hang ngay.
Song va lam カゥセ」@ nuang theo
"phap", con nguai mai c6
エィセ@ tlm duqc su m:;t.ng dfch
tht,rc cua mlnh trong cu(>c
song. "Phap" o day la cai c6
tfnh ph6 bien, tfnh ton giao
ngam chay trong mc,tch song
cua tat d. mQi nguai. Dong
thai day cUng la "phap" noi
lien con nguai v6i thien
nhien bao la vo エセョ@ dc,ti vii
エョZセN@ Ph<ip ph6 bien ngam
chay va noi lien sinh m:;t.ng
v6i vii trl;l.
Nhfrng giao huan cua Due
pィセエ@ cho m(>t doi song hc,tnh
phuc da va dang chl d:;t.y cho
con nguai thoat khoi kh6
dau trong chfnh kiep song
nay.
Lai dc,ty cua Ngai soi sang
con duang, nha d6 nhan loai
c6 エィセ@ vuqt thoat m(>t the
gioi day kh6 dau, 、セ@ tu do
den m¢t the gioi hoan my d. tinh than va カセエ@ chat, dai
song d:;t.t den an blnh va h,c,tnh
phuc.
Trai qua hai muai lam the
ky, lai dc,ty xa xua cua Ngai
vAn con du m(lnh 、セ@ duang
dau v6i biet bao nhieu thu
thach cua the gi6i ngay nay.
Giao ly nay khong mau
thuAn v6i Sl! phat trien cua
dai song カセエ@ chat, nhfrng
thi\nh qua CUa khoa hQC hien
d:;t.i .
Theo dung giao ly nay,
cl)ung ta tin rang bat cu ai
cling c6 エィセ@ c6 m¢t dai song
sung man d. tinh than va vat
chat neu hQ biet hanh d(>ng
theo "Phap". Chfnh n6 se t:;t.o
ra m¢t nen tang vfrng chac
、セ@ giup nhan lo:;t.i huang ve
m(>t cu(>c song tfch qrc va
tot han.
Chu thich
( 1) D&c tcli: Thu hoqch rc/1 sdn
being sdn xuc:tr kinh doanh
(2 ) Tfnh mqmg: Lam n·ong sach
mqng so'ng
(3) Trf the:· Tal cd m9i lwqlf
d¢ng phi scin xu a! de' dn dfnh xa hqi
(4) Sdn nghi¢p: Ta't cci m9i
ho(ll d¢ng c6 rfnh sdn xu(//
(5 ) Tlwc flriJng: Chdn dung
llfi/C C/t(l Xli h¢i. V(Jif V(i f vc) VIi friJ
( tセ@ cHi NGHIEN 」エイオ Z pセthcIc@ ) r::::-1 セ@ セ@ ' セ@
HAY Y KtEN V£ C6Nc; tセャnh@ PHVC HlfNc; 16N TAO ,
TRUNG TAM LUY LAU -.CHUA, DAU 0 NGUYEN CHlNH(*)
• Thap chua But TMp, Bac Ninh A nh: VG Hong tィオセエ@
H¢i nghi ky 4 khoa IV Trung m:mg Giao
h¢i Phat giao vゥセエ@ Nam da "Thong qua
phuong an ーィセ」@ hoi Trung tam Luy Liiu -
chua Diiu do V dn phong I d¢ trinh. Giao
V iin phong Trung uung Giao htJi phtfi h(Jp
v6i ban Van h6a, Ban Giao 、セ」@ Tang Ni,
Vi¢n Nghien cuu Phf;it h(Jc Vi¢t Nam, Ban
tri ウセᄋ@ Phf;it giao Tlnh Biic Ninh co ke' hof!-ch
」セ@ the: trinh Ban ThuO'ng trl;(c Htji dong Tri
sf! trong phien h(Jp 6 thang dtiu niim 2001 ".
Th6ng tin vui mUng d6 kh6ng chi dap ung
long mong m6i cua dong dao Tang, Ni, pィセエ@
tU rna con thu hut SIJ quan tam cua ョィゥセオ@ nha
van hoa. nha khoa hQc. nィゥセオ@ ca quan c6 lien
quan da ョィセョ@ thay trach ョィゥセュ@ ting h¢ va
d6ng g6p cua mlnh vao pィセエ@ Slf day y nghia
d6ng thai Ia c6ng trlnh van hmi quan tn;mg
nay ciia Giao h¢i pィセエ@ giao vゥセエ@ Nam.
Tac gia xin phat tam g6p m¢t so y kien:
Trung tam Luy Uiu, m()t ィゥセョ@ truong
tiep bien
Van boa cua ong cha ta o dong bang
song Hong
Luy Lau (nay thu<)c hオケセョ@ tィオセョ@ Thanh,
tinh Bik Ninh) Ia thu phil cua Giao Chau - ten
g9i nuoc ta duoi thai Bac Thu¢c, nhiing nam
dau c6ng nguyen. Dai D6ng Han. truoc va
sau エイゥセオ@ Linh De (168 - 190), n<)i tinh Trung
Hoa ャ ッセュ@ l<;J.c; nhieu sl phu tron tninh sang
.-rruoc ta, sinh song, lam an, day hQc; trong so d6 c6 t6 tien cua Sl Nhiep. Den Sl Nhiep (186
- 266) da la dai thU sau; ong ttrng vセ@ du hQC 0
Trung nguyen, thi do va Htm quan t<;J.i trieu
dinh nha Han. Nam 227, si Nhiep duqc b6
lam thai thu Giao Chau. Nhan lllc bay gia,
chinh アオ ケセ ョ@ trung uang suy yeu, siJ kiem soat
cac phien tran long leo, Sl Nhiep c6 thai C(J va
dieu ォゥセョ@ xay dl!flg Giao Chau tuang doi W
chu d6i voi エイゥセオ@ dlnh. Dac 「ゥセエ@ Sl Nhiep
セ MMMMMMMMMMMMMMMMMQ H@ tNpcrゥnghieh」uGオpセthYc@ )
cham lo day chu· han. le nhac (van h6a) va
each tht1c san xua't' nong nghiep trong nhan
dan Giao Chau. Ong sl.r dt,mg s6 nho sl ch<tY
lo<;tn v?iO thuang tru a Giao Chau M hQ c¢ng
taC trong cong CUQC giao hoa sau r<)ng CUa
minh. T6 tien Sl Nhiep xuat than la nguoi
Han. nhung da thuong tru gtm b6 nhieu doi
tren dat vゥセエN@ nen c6 エィセ@ n6i ong la m¢t d<;tng
"Hoa 、オセB@ nhu ''nguoi Vi¢t g6c Hoa" ngay
nay. Trong b6i dnh xa hoi phong kien Giao
Chau thai Si Nhiep da nhu m¢t lanh dja tl!
ャセー N@ tuy danh nghla van phai than phyc trieu
dinh nha Han. Nguoi duong thai va su sach
doi sau van coi ong la vua Giao Chau, gqi ong
la Si Vuong; han nfra con suy ton ong la Nam
Giao hqc t6. Ph6 truyen van hoa Han, nhung
Si Nhiep chu y カセョ@ dt,mg phu hqp voi 、 セ」@
、ゥセュ@ phong hoa, nhfm tam ban dja; ong 、セ」@
「ゥセエ@ ton trqng nguang tho t6 tien, san than,
th6 dja va phong tyc エセー@ qwin phuong Nam.
Luy Lau. xu ke Dau. la trung tarn kinh te,
chfnh tr! va van hoa tfn nguang phon thjnh,
tuong duang v6'i L<tc Duong, Banh Thanh,
nァィ ゥセ ー@ qオセョ@ ... cua Trung Qu6c duong thai.
d trung tii.m nay 、ゥセ ョ@ ra Sll tiep bien sinh
d¢ng, sau sac van hoa H<:in phuang Bac trong
doi s6ng van hoa vゥセエ@ phuong Nam; la sf!
manh nha va phtit triln nhtmg ye/u t{/ vdn
hoti rieng, tie'n toi gop. phd'n xdy dl;(ng ne'n
vdn hoti cua ュセエ@ ddn エセ」@ di)c ldp, エセNャ@ chu.
Luy Lau la trung tam giao luu n¢ii d!a Giao
Chau va v6'i nu6'c ngoai. "Do Ia noi ddn cu
dong due, khtich muon phuong ke toi nguOi
lui" (**) . Ljch Slr duang b¢ va du:ong thuy
nuac ta da xac d!nh Luy Lau v6'i SOing Thien
Due ·(song Duong) Ia tu 、ゥ セ ュ@ giao thong quan
trqng nhat thai bay gia. Ngoai voi nguai Han
tu phia Bile xu6ng, Luy Lau con d6n ticp
nhiing nguai di 「ゥセョN@ thuong nha.n, tang si ...
tu cac nuoc khac. Trong s6 cac cao tang den
tu nuoc Thien True (An Do) c6 su Ma- ha -
ky - VlfC (Mahajikva) va SU' Khau-da-la (K'
saudra). Su Ma-ha-ky-vlfc den Luy Lau m¢t
thai gian roi di tiep ve phuang Dong. Con SU'
Khau-da-la a l<;ti, ャセー@ chua tu thien t<ti m¢t
khu rung ben song Thien Due gan L uy Lau,
"cu thm>·ng tinh tOlz, luy nhdt bd't エィセエ」B@
(* **) (c/ thuong ngo'i I<Jng /au ngay khong
an). Tiep theo nhfrng カセ@ du tang trong cac hai
doan do H¢ Phap vuang Asoka phai di hoang
phap VU'Q't An D¢ Duang qua eo 「ゥセョ@ Malacca
vao 「ゥセョ@ Dong va d6 b¢ len vung duyen hai
nu6'c ta, Slf ォゥセョ@ Khau-da-la-m¢t vj cao tang
An D¢. den 6 tu va hanh d(lo a Luy Uiu trong
gan nua the ky 、セ@ l<;ti m¢t dau an quan trQng
trong ljch su pィセエ@ giao va lj ch su van hoa
nu6'c nha. Sau Khau-da-la, d.c vj d<ti cao tang セ@ '
g6c An D¢ khac, nhu Chi - cuong - luang.
Khuong Tang Hoi, 11-ni-da-luu-chi
(Vinitaruci) vv ... lien tl;IC du ョィセーN@ truyen ba
pィセエ@ phap vao nu6'c ta va da tir d6, anh huang.
rna r<)ng Sl:( ョァィゥセー@ hotmg hoa den ca mien
Nam Trung Qu6c.
Nhu カセケ@ tho<;tt ky thuy, pィセエ@ giao vゥセエ@
Nam da trl;l·c tiep don ョィセョ@ pィセエ@ phap tl.r c¢i
nguon Thien True HLセョ@ D¢) cung thai va di
tru6'c ca. pィセエ@ giao Trung Qu6c va nhieu nu6'c
Dong A khac. Thong qua pィセエ@ Mau Man
nuang va PMt Tu Phap, pィセエ@ giao da bM diiu
khe hqp doi song tin ngu6'ng tam linh va 、セ」@
( T.&.Jt cHI NGRIEN c(1u PJI.i.TH9C )t------------------1G
、ゥセュ@ tinh than. van hoa cua nguoi Vi¢t 6
vung do_9g bang trong lua nuac va dAu tam
BkB¢.
R6 rang la u·en dat Luy Lau, vai Si Nhiep
va Kha.u-da-la, qua trinh du ョィセー@ va tiep bien
van hoa da dien ra m(>t each sau r(>ng va
nhuan ョィセN@ Ten gQi cua vung dat Dong Duong
la An - Trung (Indo-china). Dung 6 Luy Lau,
chung ta co エィセ@ cam nMn va suy nghi¢m ve
Sl,( giao luu, ァセー@ go lau doi cua cac nguon
m(;lch van hoa n6i chung, nguon m(;lch PMt
giao n6i rieng tlr trung Hoa va An D¢. 0 day,
phai chang cilng c6 エィセ@ cam ョィセョ@ va suy
nghiem ve m¢t chon t6 cua pィセエ@ giao Viet
Nam trong nen van hoa dan t¢c?.
Chua Dau - Luy Lau trong nhfrng
chon to cua Phl\)t giao nuoc nha
Quan エィセ@ chua Tu Phap 6 Giao Chau gom
c6: Chua Dau (ten chu la chua Thien Dinh,
sau doi la Dien (rng) tho pィセエ@ Phap Van (Bl;lt
May); chua dセオ@ (ten chula chua Thanh D<;lo)
tho pィセエ@ PMp VG (Bl;lt Mua); chua Tuang (ten
chfr la chua Phi Tuang) tho pィセエ@ Phap Loi
(BI,lt Sam); chua Dan (ten chfr la chua Trf
Qua) tho pィセエ@ Philp Di¢n (Bl;lt Chap). Bon
pho lU'Qng pィセ エ@ 6 bon ngoi chua n6i tren trai
qua gan 2 ng1m nam, wang truyen da duqc Si
Nhiep phat tam cho t(;lC thanh tlr 4 do(;ln go
cua cay da dung thu bi lG 「セエ@ goc troi tu nai
su Khau-da-la trl;l trl theo dong song Thien
Due (song Duong) ァゥセエ@ vao ben thanh Luy
Lau. D6 chfnh la cay da dung th1,1 da m6 ru(>t
cay d6n dua hai nhi gai la con cua nang A
Man vao long roi khep l(;li. Nang A Man,
thuong gQi Ia Nang Men, con ong ba Tu Dinh
la pィセエ@ tir thuan thanh 6 lang Man Xa (ke
Men), huy¢n Sieu Lo(;li, each thanh Luy lau
khong xa. Nang A Man c6 dung nghi, tu chat
khac thUOng, cham chi Va sang l(;lO, theo hQC
d(;lO VOi SU' Khau-da-la ket hQ'p giup thay coi
vi¢c den nhang, bep nuc. Nang da hoai thai
m(>t each mau nhi¢m va ve sau duqc suy ton
la pィセエ@ Miiu Man nuong. Dua hai nhi thl
giang sinh vao gio NgQ, ngay 8 thang 4 va
hoa th(;lch trong long cay da thanh Th<;lCh
Quang pィセエ@ (Honda ay van con luu truyen).
Ngay 8 thang 4 am ljch hang nam l<;ii trung
vai ngay dan sinh cua due pィセエ@ Thfch Ca theo
each tfnh cu. Ngay ay, pィセエ@ tu cung nhan dan
vling Luy Lau ngay truac va cii Kinh Bile sau
nay rna ャセ@ h¢i lan, ruac Due pィセエ@ Thfch Ca,
pィセエ@ Miiu Man Nuong va PMt Tu Phap, c6 lt tam pィセエL@ du phuc va cac h¢i 、ゥセョ@ van hoa
trQng エィセZ@
Dtl ai an ddu lam ddu,
Tlzdng ttt ngay tam H¢i Ddu thi vi Dtl ai xu6i ngu'f;Jc tram be',
Thang tlf ngay tam nh6' ve' H¢i Ddu.
Cung vai eac san mon: Thang Long sau d6
gan m(>t nghin nam, Yen Tii sau d6 13 the ky ,
Hue - tィオセョ@ Hoa, Chuc Thanh - H¢i An va
tィセー@ Thap- Binh dセョィ@ sau d6 16 the ky vv ... ,
chua Dau - Luy Lau cung quan the ca.c danh
lam Kinh Bac la m¢t trong nhfrng chon t6 lau
doi cua p ィ セエ@ giao v ゥ セエ@ Nam セッ 。@ ョィセー@ trong
dong chay tinh than va van hoa cua dan t(>c.
Ph1,1c hung ton t::to trung tam Luy Lau - .
chua Dau, cong qua nhieu nhan duyen
Doi vai pィセエ@ giao vゥセエ@ Nam la ton t(;lo m(>t
chon t6 trong c(>i nguon. v e van hoa la bao
ton, pha.t trien 'm¢t trung tam h¢i ョィセー@ va tiep
bien van hoa quan trQng trong ャセ」ィ@ sudan t¢c.
V6 mi;tt giao luu quae te, phl;lc hoi trung tam
Luy Lau - Chua Dau, ky ョゥセュ@ hai nhan vat Si
Nhiep va Khau-da-la la m¢t d6 tai c6 nhieu y nghia trong quan ィセ@ hqp tac van hoa vゥセエᆳ
Trung va vゥセエM An.
Trung ucmg Giao h¢i pィセエ@ giao vゥセエ@ Nam
da c6 nァィセ@ quyet ve chu truong phl,IC hoi ton
エ\[セNッ@ trung tam Luy Lau - Chua Dau. Tru6'c
mat, mong sao cac Van phong, Ban, vゥセョ@ ーィセZセ@
trach cua Giao h¢i sam phoi hqp v6'i cac C(j
quan van hoa va khoa hQC c6 tham quyen M sam hoan ta"t ho S(j khoa hQC Ve trung tam
Luy Lau - Chua Dau. Tu d6 tranh thu SJ! nhat
trf hqp tac cac nganh hliu quan trong t6 chuc
thl!c ィゥセョN@
Chung ta c6 the hy VQng a cセZセ」@ Bao ton
bao tang B¢ Van hoa - Thong tin, カゥセョ@ Khao
c6 hQC TTKHXH- NVQG cac C(j quan chuc
nang Tinh Bac Ninh, vセZセ@ Chau A II B¢ nァッ\[セNゥ@
giao, Vl,l Van- Xa B¢ tai chinh, Yl,l PMt giao
Ban Ton giao Chinh phu v.v ... la nhfrng dia
chi tn,t:c tiep CO nhan duyen va Sl,l' quan tam
ciln thiet, tu nhling phuong 、ゥセョ@ khac nhau.
Song thl!c te ィゥセョ@ nay, カゥセ」@ chu d¢ng dam
ducmg pィセエ@ Sl,l' eta de ra cUa Giao h¢i pィセエ@ giao
vゥセエ@ Nam doi v6'i cong trinh Luy Lau - Chua
Dau la n6 lt!C dau tien va c6 y nghia het sue
quan trQng.
Chu thich: (''') Ph6 Truong ban ton giao cua chinh phu (**) GSTS Nguyen Quang H6ng - Di van chua Dau
(Nxb. Khoa hQc Xa h¢i & Nhan van Quoc gia), Tr.27. (***). C6 Chau Phap Van pィセエ@ ban ngu iエLセ 」@ (C6
ban). cau 11.
THANH TH!NH THAO
N gay xuan len Yen Tl1
MBi 「セ」@ da m6i cao 9
Hieu ducmg tu, pィセエ@ phap
Thien True Lam nhi$m mau
Nhftng chua, am each nhau
Khoang khong gian tv エセゥ@
Huang tu chua MQt mai m
Qua Bao Xai <2) thct.m theo
Lm kinh, mo c6c deu
nセョァ@ tu bi lan toa
RUng true trong yen a Dang su T6 con day?
Bay tram nam, bao ngay?
Thien True Lam エセッ@ ctvng
Tran Nhan Tong mai song
Trang long ngum thi$n tam
Len Yen Tu ngay xuan
Hon ngum nhu giai thoat
tセョ@ ch6t cao con khat
Buemg tran the, buon, vui. ..
Chu thich:
(1), (2)- Ten hai ngoi chua nui Yen Tu.
セセセ・。セセセᄋw・cAゥ、ゥエエセ@A' A 7 - I A 7
MUON diet セM ban@ NGA JRU'allliEN PHAI •
THUC HANH HANH THIEU. DUC VA TRI JOC . . . · o Tien si TRAN DUe c6NG
T ren coi dai nay, tiit d. chung ta du l&n hay nho, ai cling nhu ai deu thay minh
la quan tr<.mg, cho minh la trung tam cua vu trl,l nen xem thuang ffi<?i nguai; va a truang hqp nao ciing muon tat cii phai qui trQng, tuan theo va qui huang カセ@ minh, エィセュ@chi con bat chap ffi<?i ィッセュ@ canh ョィセュ@ 「セエ@
bu¢c m9i yeu t6 ben ngoai phai pht,Ic カセLセ@
mlnh. D6 la cai 「セョィ@ rat l6'n lam cho con nguai dau kh6. Nguai chap nga 」ィセョァ@ nhfrng
khong thau dat Chan ly rna con 、セエ@ 、セ@ ra ョィゥセオ@ bat cong sai Uim khien cho nguai カセエ@
ーィセゥ@ kh6 dau. Tu tru6'c t6'i nay, m9i SlJ c6 gang 、ゥセエ@ tru dau kh6 、セオ@ tra nen bat h,rc bai vi cai g6c cua kh6 dau van con "v6 lu<;Jng sue
so'ng" . Vi the pィセエ@ thuyet giao chi 、セケ@ cho chung ta la phai buong xa kien chap カセ@ Ban
nga, thuang xu yen tht,rc hanh ィセョィN@ "Thieu due" va "Tri tuc" de tien dan t6'i thoat khoi m9i kh6 dau.
1. BAN NGA LA G6c evA K:u6 DAU
vA BAT c6NG.
Chap than nay lam nga la 「セョィ@ thong
thuang cua pham phu. Do chap than nay lam nga nen thay n6 エィセエ L@ n6 lau dai, n6 cao ca qui bau, roi dam me tham lam vi n6. Than ta cang duqc khen, chung ta cang tham chap
roi sinh c6ng cao nga ュセョN@ Nguqc ャセゥL@ neu
than cua ta bi che bai, bt xuc ーィセュ@ thi ャゥセョ@n6i san len, エィセュ@ chi con uat Mn oan thu,
ュセ」@ du SlJ che bai XUC ph<;im ay rat hqp ly Va xac dang. Bai do si me chap than nen sinh tham truac, tubng n6 chan エィセエ L@ n6 lau dai,
n6 sang qui. Neu ai lam nguqc ャ\[セN ゥ@ v6'i long
tham cua ta, ャセー@ tuc ta ャゥセョ@ n6i can san ィセョ@thu ィセョ N@ Do si me カセ@ than, chung ta khong
bao gia thtra ョィセョ@ m9i st,r エィセエ@ xung quanh than. Da qui than ta thl qui luon nhfrng カセエ@sa hfru cua ta. Bai カセケ L@ chung ta luc nao cling muon thoa thue sung tuc nhfrng nhu
du ve カセエ@ chat. Vl tham カセエ@ chat, nen mai sinh ra canh dua nhau tranh gianh, cuap ァゥセエ@
· kh6 sa ca dai. Duqc tham l<;ii them tham, long tham khong duqc thoa man thi tham d6i thanh thu ィセョN@ tu d6 エセッ@ nghi¢p tra qua kiep kiep dai dai. Vl tham than nen khi than sap ho<;ii , nguai ta sinh kinh hoang sq hai. N6i lo sq mat than xac la m¢t n6i khung khiep nhat cua con nguai. Vi the, tieng " chet" coi nhu m¢t cam ki khong bao gia dam dung den. Da sq mat than, khi than nay sap mat, "cai ni¢m tim than" bung 、セケ@ manh ャゥセエN@ D6 la cai nhan dan den than sau .' Bai si me chap than nen than tru6:c mat tim den than sau, than sau mat tim den than sau nua, cu the mai mai sinh tu luan hoi bat エセョN@
Chap Tam lam nga cling la 「セョィ@ thong
[EJ --- -------- -------1( tセ」bゥ N ngュen@ cuvpセt@ HOC ) ·
thuong cua moi nguoi. MQi su phan 「ゥセエN@ suy
tu, nghl tu6ng: cam thy., cai nao cilng nhl;ln
lam nga het. Toi phan 「ゥセエ@ cai nay, t6i suy tu
the kia. t6i nghi tu6ng the nQ v.v ... Thua
nMn nhG:ng cai ay la Tam cua chinh mlnh,
hie nao cilng cho n6 la dung roi tl;ln h,rc bao
カセ@ n6. Ai chap nhan n6 thi chong ta qui men,
ai phan doi n6 thl chung ta gil;ln . Song cai
suy tu nghi tuong cua ta, khong 」ィセ」@ da
trung hqp v6'i cai suy tu nghi tu6ng cua ke
khac. Vi m6i chung ta, moi truong sinh ィッセエ@
khac nhau, VQng tuOng do huan tl;\p rna CO. Da khong trung hqp rna m6i ben 、セオ@ cho la
dung thl st,r エイセョ ィ@ chap doi khang khong エ ィセ@
ョセキ@ tninh duqc. SL! doi khang cua suy nghl tu
tuong ... duqc ュセ ョィ@ danh la y thuc ィセL@ tuy
nh6 ョィゥセュ@ song manh ャゥセエ@ va khoc ィセゥ@ hon
dau tranh vat chat. Co chap bao カセ@ y ョゥセュ@nghi tu6ng cua !Dinh Ia benh chung cua nhan
lo<;ti. Do d6, IDQi nguoi song chung nhau
nhung it ai 」ィセオ@ chap nhan nhau. Da khong
chap nhl;ln nhau thl lam gi c6 tinh thuong
chan thl;lt doi v6'i nhau. Day Ia moi dau kh6
muon kiep cua con nguoi kh6ng sao gi<h toa
n6i. Tu cai si me chap suy tu nghi tu6ng ...
lam mlnh, kh6i len d i tham lam bao thu y kien minh, n6i san chong doi mQi y kien
khac, tao nen mQi thu han dau kh6 cho nhau
dcJ'i ctoi kiep kiep.
T6m l<;ti , cai si me chap than lam nga t<;lO
thanh th6i xau thich khen ghet che, tham
song SQ' chet, tham me ngCi dy.c gay ョァィゥセー@
thy. kh6 khong cung. Cai si me chap Tam
lam nga gay nen bao thu y kien, tranh chap
doi khang, lam tan bien tinh thuong, dua
nhan lo<;li den cho thu han doi 、セ」ィN@
N6i カセ@ Ban nga con nguoi thi lon·g tham
muon la m(>t 「ゥセオ@ ィゥセョ@ rat ro net. Do tham
muon quad¢ lam long nguoi xao xuyen, mat
het tl;l' chu va chi con la no iセ@ cho nhG:ng
them muon cila ban than. Long due se 、ゥセオ@
ォィゥセョ@ con nguoi ァセケ@ khong biet bao nhieu
t(>i 16i, dam lam nhijng 」ィオケセョ@ hung ac d(>ng
troi dat. L<;ti vi long tham muon vo d¢ rna
chinh ta khong nhl;lri thay nen den khi muon
nhung khong duqc ャ ゥセ ョ@ d6 loi cho nguoi,
nhan d6 sinh ra qmh tranh. xung d(>t. lam
cho nhan ャッセゥ@ chiu ョィゥセオ@ dnh kh6 dau, chet
tr6c. Long tham muon quad¢ lam con nguoi
toi mat khong nhan ra the nao la phai, the
nao la trai, thuc day nguoi ta di vao con
duong t(>i l6i.
Nguoi tham muon giong nhu nguoikhcit
nu6'c uong phai nu6'c ュセョ L@ cang uong l<;ti
cang khat du d(>i. Nguoi thieu thon tham
muon da danh, nguoi du dl;lt エゥセョ@ b<;tc duqc
gQi la エイゥセオ@ phu roi nhung vein con tham lam.
Tui tham da khong day thi cang tham l<;ti
thay cang thieu, cang kh6, khong bao gio
duqc to<;ti chi. Ty.c ngG: thuong n6i: " dtt<?c
voi doi tien " la the. p ィ セエ@ 、セケZ@ " Cang tham mu61J, dmg kh6 sd ". Trong Khe kinh c6 n6i:
"Tri - rue chi nhdn, tuy ngoiJ d{a tluf<lng do vi an lac, bdt chi ttlc chi nhdn, tuy x(r rhien duong di¢c ba't xung y ", nghia la: " N guo·i
bitt dli, dlt nam tren da't wfn an LIJC, trai lai , ngzrui khong bier dti, dzl d cung troi ciing
kh6ng w'ra y ". Nguoi doi thuong bi nam thu tham muon
sai khien: tham muon エゥセョ@ cua, tham muon
sセc@ 、セーL@ tham muon danh VQng, tham muon
an ngon, tham muon ngu ky. Ngil dy.c nay
tuy vi 、ゥセオ@ nhung chung chi la nhan duyen
dan dy. phat sinh tinh cam dy.c VQng. N¢i tam
lu6n luon chtu st,r dcin du me ィッセ」@ cua hoan
d.nh, cho nen phai xua du6i ngil dy.c, len an
!.Jgil dy.c. Dy.c la long tham dy.c エセー@ quen
G ョィゥセオ@ liin thanh tinh, theo hoan dnh rna
[I QGセ@ cHiNGHIEN CUVPJlj.THqe· IスMMMMMMMMMMMMMMMMセ ス@
gia va chi khuyen nen giam
エィゥセオ@ n6 rna thai. Da Ia thu
tham muon khong エィセ@ b6 duqc
thl uit yeu n6 la ngu6n goc
cua st,r lo Ii1ng va sq hai, tu d6
rat db tr6 thanh ngu6n goc
mQi t6i 16i va kh6 dau. pィセエ@
d<;1y: "Nguoi ta tr,Ii ai 、セエ」@ sinh fo, tr,Ii fo sinh S(l, bo dUt;JC ai 、セエ」@ thi khong con Lo gi , S(l gz' "
Lich sir nhan lot,ti da chung
kien biet baa anh hung bi nga
g1,1c tru6'c sue quyen rG cua
• T «P chi NC Ph(lt hr;c de/1 w'!i d¢c gid Anh : Phung Anh Tuan tlnh <ii. Ngay xua da c6 nhieu
ョィゥセ ュ@ tru6'c. Ta ィゥセオ@ biin chat cua 、セLic L@ ta lt,ti
hitu ding y muon Ja do suy nghi rna nay
sinh. Neu ta khong ngh! den d1,1c thl se kh6ng sinh ra di,IC. NhGng ai tham muon ca.c
thu nay th! cu6c dai cua hQ chi con thu ィセー@
l <;ii trong su tham muon cua mlnh, lam t6i t6'
cho カセエ@ dl;lc, chAng khac nao ng1,1c tu trong
long mlnh カセケN@
N6i ve tham muon sac due thl phcii khil.ng
d \nh rang day Ia thu tham muon tai hai nhat.
N guO'i ta c6 エィセ@ an cam nlwt, uong nu6'c Ia,
mac ao vai th6 va quen di tat ca nhfrng thu
doi hoi tren doi, nhung con rna ai tlnh trong
tam se tr6i 、セケ@ ngpy lap tlrc neu c6 st,r kheu
gQ·i _tu ben ngoai ィッセ」@ trong tam VQng tu6ng
ve thu vui tlnh dl,lC v6'i m<)t nguO'i khac gi6'i.
C6 le a i due Ia m6n khong 。 ゥ、 セ@ gl b6 duqc.
N guoi ta c6 エィセ@ ngan cam ィッ セ」@ h<,tn che
nhieu loai nhu du cua con nguO'i, nhung
khong the ngan cam hay h<;ln che nhu cau
sinh hoat tlnh dl)c trong quan h¢ m¢t vq m¢t
chong. D<.tO p ィセエ@ cilng khong ngan cam sinh
ho<;lt tlnh due cua vq chong doi v6'i nguoi t<;ti
「セ」@ trung than khong bi khuat
ph1,1c tru6'c bat cu m¢t thu cam d6 hay uy
quyen nao, cuoi cung da bi mua chu¢c bai
nhung tam than 、セー@ "nghieng nu6'c nghieng
thanh" cua nhfrng ky nfr. Dung nhu loi PMt
day: "N guoi c6 ai 、セエ」@ nlur ngu'Oi cdm duo( di ngU(/C gi6, ti[t khong khoi cai m;m chay tay
D6i voi hang xuat gia, pィセエ@ khuyen phiii
エイゥセエ@ 、セ@ b6 ai dL:IC. C6 エィセ@ n6i ai dl)C Ia ke thu
Ion nhat, nguy ィゥセュ@ nhat trong qua trlnh tu
d<;to. p ィセエエ@ n6i: "V e' cclc tMr ham muo'n, khong tMr gi hr,Ii bang sdc 、セエ」N@ Cai ham ve' sdc due La thu· ham 1/m nhdt. Cai ham /6"n a'y may chi
c6 mot. Nlu c6 cai ham thu· hai cting to nhu· エィ・セ@ thz' ta't cd cac nguoi d duoi gdm rroi,
khong ai c6 the' tu d(lo dur;c ", va "N gtroi ta
clzzra bo ai 、セエc@ thz' chua tha'y dr,IO. Vi nhzr mr6c da !dng trong, cho tay vao khua'y len, cac nguoi dln xem thi khong ai trong thi{y
bong mlnh d trong nuuc. N guo·i fa vl ai 、セi c@
lam win 、セエ」@ .trong tam nen kh6ng hilu dur;c
dr,IO ". Doi v6'i ca.c v! Sa moo thl: frong titm
khong du·r;c them gi, ngoai cdnh khong mong
セ@ -------------------t( T. &DCBI NGHdNCiru PH!T BQC ) セ@ セセセセ セ セ]]セセセM セセ@
. cau gl. Tam khong tr6i cht;it vao dt;zo, ciing
セ@ khong kit thimh nghi¢p. Khong phdi Ia rudng
ni¢m, khong phdi Ia tao rae, khong phdi Ia
ru. khong phdi la clurng, khong phdi Ia trdi
qua cac ngoi, cac 「セ」@ moi エィセイ」@ [a ton qui,
cai d)• g(Ji Ia 、エ[セッ N@ Vi Sa man cc;zo rau t6c, h9c
. Phap ciia Phf!-t, tu dc;zo dtlc, tranh tie'n. czla
CL!a the' gian, xin an cht My dti. Den gizra
'' ngay an mf!t bi1'a, dzroi go'c cdy ng1i m(;t giac;
phdi ca'n th¢n, cho c6 ngay an hai bi(a, dem
ngtl hai gi&:. Nhung them VllO d6 la m(>t dieu
rat quan tn;mg, quan trQng 「セ」@ nhat rang d.c
vj Sa m6n phai: bo het ai 、セic@ de' hie'u ro tdm
mlnh, de' hilu ro giao l'y cao sieu etia Ph¢t,
dl エセイ@ giac ng¢; dLt(fc phep vo vi. Ai 、セエ」@ Ia
nhii'ng tlll'r lam cho ngaili ta bf ngu dot va bf
che Jd'p md£ tinh thong minh. Cac vf Sa man
nen bo ai 、セエ」[@ khi ai 、セic@ Ia cau gher CLia
Tam da th¢1 s セ ャ」ィ@ r6i thi hQ se d!ic dt;zo.
Ngii dl,!c se xui dAy nguai ta vao con
duO'ng xa hoa huemg ャセ」N@ Th6i xa hoa la cai
「セョィ@ nguy ィゥセュ@ nhat cho nhii'ng ai cam
quyen tr! nu6c. Cam quyen tri nu6c rna song
khong ォゥセュ@ u6c, kieu xa la d.i ィッセ@ cho
nu6c: lw se 、セエ@ vao dau dan chung suu cao
thue ョセョァ@ 、セ@ c6 nhieu cua d.i , カセエ@ chat. gai
、セー@ nham cung pht,mg nep song cua hQ. Neu
vi long kh ky(nguO'i xa xi Ia nguO'i fch ky)
rna " t6n bdt tzlc, b6' hi1'u du, la.m cho giau
ngheo qua chenh ャセ」ィN@ giai cap dau tranh,
phai chang chinh minh gay nen ィッセ@ chien
tranh, エセイ@ minh voi ho<;t d•en cho minh. Uio Ttr
n6i: " Trie'u th¢m tn'r, C:lie'n th¢m vu, thuang
th¢m fur. pィセエ」@ van thai, dai !(!i kiim, ye'm
dm エィセエ」L@ tai hoa Jntu du. Thf vf dc;zo khoa, phi
Dc;zo da tail ", nghia la: "Triiu d lnh l¢ng ldy
th{it, ma ru¢ng mtang ddy co hoang, con kho
、セエョ@ thi u·ong TrO'n. ao quan sang fr<?ng thc}.t,
deo kie'm StlC, an uong clzan, C·tta cdi tlzi[a ...
N hung d6 Ia dttilng etta dc;zo t¢ic. dau phdi
dw'Jng CLta Dc;zo tan". So di 6 chon trieu dlnh
l(>ng lay. huy hoang la nha nguoi ta da BO。 セ カ@
ch6 tlziiu , cua dan rna "btl them vao ch6 du
" cua gi6i giau sang trong trieu dlnh. Vi the
m6i c6 canh "ru¢ng nuang deiy co hoang",
"kho 、セエョ@ trong tran" kh6ng con m(?t h<?t
th6c. Cac 「セ」@ vua chua quan quyen thi c6 du
l<;ti cang du them, con chung dan thi da thieu
l<;ti cang thieu them. d6 la ィセオ@ qua ォゥセオ@ trj
nu6c cua ke kh6ng lay ォゥセュ@ u6c lam 、セオN@
Nhfrng ke dung tri xao 、セ@ chiem do<;l.l tien
cua va エィセ@ xac nguoi khac thi du c6 chiem
duqc cling khong エィセ@ gQi la phuc bao duqc.
H9 se phai tra gia do t(>i ac cua h9 gay nen.
pィセエ@ d<;ty: "Tie'n CllQ va s!ic 、セーL@ dol' vai
nguili dili, la nhrrng tlur klzong ai bo. Vi nhu
c6 clnlt m¢1 dinh a htiJi dao slic, khong dtt an
clzo diJ them; tre con hem vao lt;zi c6 cai | G セ@
dzrt hriJi ".
Tham muon v6 d9 thuang dciy ngll'O'i ta di
den t9i ac tay trO'i, ac han cii loai cam thu.
Oii mau tham quyen h,rc nhieu khi da day
con nguO'i den cho bat trung. bat hieu, bat
nghia, bat nhan. v6 li em si 「セ」@ nhat. PMt
n6i: " Chung sinh cho muoi カゥセ」@ sau day Ia
エィゥセョL@ ciing cho mum カゥセ」@ sau day Ia tic. Mum vi¢c ay Ia nhftng カゥセ」@ gi? Ba vi¢c thw)c vi than, bo'n カゥセ」@ thu9c ve' mi¢ng, ba カゥセ」@ thu9c ve' j nghi. Ba vi¢c thu9c vi than Ia Slit sinh, tr9m cap viz dam dtj-C; btJn viec thu9c vl mi¢ng liz noi hai luO'i, noi de
khdu, noi d6'i, noi theu d¢t; ba vi¢c thwjc ve' j nghi liz tham lam, girJ,n bdn, ngu si. M uoi vi¢c kl tren kh6ng hf!p vOi dr,w PhrJ,t g9i Ia
muOi vi¢c de. Bo duf!c muOi vi¢c tic ay g9i liz tu duf!c muOi カゥセ」@ エィゥセョBN@
Ngay nay nhan lo<;ti dang chting kien m<?t
Sl;l' mat quan blnh nguy hiem gifra S\! tien hoa
mau Qセ@ cua vat chat va SJ! cMm tien ella tinh
than. Dung ve phuong dien カセエ@ chat, khoa
hQC. con ngUOi CO tien エイゥセョ@ fiit nhieu, rat
nhanh, chi phat huy cai long dl,lC VQng ca. nhan, lam cho nhfrng van hoa d<;1o due tu
ngan xua thuong bi khinh re; chap tu6"ng,
chu(>ng y thuc, buong lung Ban nga, ngan
cam sy: カセエ L@ chi thl,l huang cai vui suong
tfUOC mat CUa nhl,lC エィセL@ chU khong nghi gi
den nhfrng thong kh6 tuong lai cua tinh than!
Da gat bo van de d<;lO due cua SI,I カセエ@ tv
nhien, hoac エセ@ hon nfra la pha ho<;1i. Nhu カセケ@
ve phUOng 、ゥセョ@ tinh エィセョL@ d<;lO dUe, COn nguoi
tien rat cham, vi it ai quan tam hru y den n6,
rna chi ch<;ty theo vat dl,lc. Tren thJ!c te cho
thay he カセエ@ chat qua tien, thi tinh than phai
lui, vat chat cang cao thi long tham cang
nang, cang sau, cang 16n, khong biet den hie
nao Ia cling. SJ! mat thang bang ay c6 エィセ@
dua nhan lo<;ti den ch8 、ゥセエ@ vong. Tai ho<;t
chien tranh gieo rae khap noi tren the gioi
cung do long tham khong day cua nhfrng
nguoi "bat tri tLtc".
II. HAY THl}C HANH HA.NH "THIEU
Dl)C" v A "TRI TUC".
MQi hanh d¢ng cua con nguoi 」ィセョァ@ can
、セ@ y den Mu qua gay ra cho nguai khac va
moi tru6'ng chung quanh nhu cay c6i, song
ngoi, bau khf アオケセョ⦅@ v.v ... Ket qua la phan
lon sy: mat quan binh quan trQng ve sinh thai
thien nhien do "doi srfng win minlz" gay nen,
chung ta se tv tieu di¢t chung ta. NgQn lua
tham dl,lc trong con nguoi b6c len ngun ngl,lt
khien cho ngu6'i nguoi tim sat Ian nhau rat
dam tmiu. Nhfrng cu(>c chien tranh tren the
gioi, nhfrng cu(>c n¢i chien tinh than am I gay biet bao phien nao, r6i thi nhfrng ho<;t,
thien tai, d(>ng dat, nui lua v.v ... d6 chfnh la
nghi¢p bao cua loai nguoi. Cau ng<;tn ngfr :
"Muon hifu vi sao tren dai c6 gi(k gia dao
binh, chi cdn ml:a dem nghe tieng d6 te' giet
CGC SltC V{lt" qua la rat tham 、ゥセuN@
Bat cu m(>t tham dl,lc nao cilhg Mu c6 ba
giai do<;In: khao khat, chilm do(lf va che
chan. Nguai ta quen rang M dm CJ!C la dQn
duong cho . duang sinh, . va ィッセ」@ ngm1c l<;Ii.
Cho nen d6i voi ban than, cling nhu doi voi
ke khac, ngUOi thong ィゥセu@ d<;!O セqエ@ each sau•
xa, khong bao gi6' 」ィセオ@ 、セ@ cho m(>t カゥセ」@ thai
qua nao c6 エィセ@ xay ra: "v(it ba't chi gid, rae bat phdn", nghia la: "v(it rna kh6ng di din
ch6 cung CJ!C CLta no, thi khong phdn bien fr;zi dU(/c". vセケ@ thLdoi voi ban than, khong bao
giO nen 、セ@ CO SV dU tlzLf:a rna d:n phai biet
du. Doi voi vi¢c tu than thi tiet che tu dy.c
hay hon la thoa man tu dl,lC. Nep song khac
kh6 cua cac vi tu si dau phai la khong c6 ly do sau sac. Ke tv phl,l kieu cang thl tt,I mlnh
h<;I nhan each va mat nhan tam. Ke biet
khiem cung til ton l<;ti la ke kheo nuoi duong
Va lam hung khoi long d<;!O dtrc CUa mlnh va
duqc nguoi doi men chli(>ng.
Theo Lao Tu thl hilt du trong cai dLI thl'
luon lu6n dLI. Cai gQi la du, khong エィセ@ giong
nhau doi voi mQi nguai. C6 khi cai rna nguoi
nay thay du, l<;Ii khong du voi nguoi kia:
hoan canh, d!a カセN@ sue khoe, lon nho, tho·i
bu6i ... deu khac nhau, khong sao dua ra m(>t
so luqng nao gQi Ht so luqng ュセオ@ va 、セケ@ du
cho tat cii mQi nguoi mQi カセエN@ Oii du cua
nguai rn<;Inh khong giong cai du cua nguoi
yeu. Oii vua du v6i nguoi khoe, khong con
Ut cai vua du nita v6i nguoi dau, va ngay doi
voi chfnh ban than mlnh cling vay, cai rna
hom nay cho la du, ngay mai se Hi thieu
cling khong chung! Lay ngay trong カゥセ」@ an
uong cling thay ro: cai rna ta thuang gQi la ..
m6n an vila du cling phiii t uy, tuy tu6i tac,
• L{ h¢i Do'ng Da, Hd N(Ji Anh : T.H (ITXVN)
tuy sue khoe, tuy cha't bci nhieu it cua m6n '
an, kh6ng sao nhat ャオセ エ@ dw;tc. Do d6 phai
ィゥセオ@ chinh ban than mlnh! Phai thang chfnh
bi'm than mlnh! Hilu 、セHHj」@ mlnh Ia dang,
th&ng dLft;Jc minh Ia htlng.
Nen nh6': bi10 can phili tro ve v6i con
nguoi that cua rnlnh, la bao phiii ''kien To,
bao Phac", ngh1a la tro ve v6i con nguoi v6
ky, trove v6i Chan Tinh, chu khong phai tra
've song theo cai con nguoi ich ky cua minh,
tuc la cai "con thu" het sue vt than vi ky va
tham dye kh6ng bo ben cua mlnh(Ban nga).
Nguoi doi thuong choke song trong gia
doi la nguoi kheo 0, de duqc long nguoi va
thanh cong tren con du0ng xu the. Trai lai.
nguoi theo con duong giai thoat kh6ng
nhiing can phiii xa lanh cai エィオセエ@ xu the theo
loi ay, rna con phai dam song thanh エ ィセエ@ va
het sue gian di, kh6ng can can nhac lqi h<;ti ,
kh6ng vy thanh c6ng, kh6ng sQ' that b<;tL than
nhien a, thiin 'nhien di, la nguoi kh6ng tham
danh, kh6ng tham lqi .
Nguai giai thoat la nguoi da 、セエ@ den trang thai diem d<;tm chi qrc, ngh1a la kh6ng con
' エィセᄋ@ 1"' " th " " "so " " loi " "hai'' co e ay st,r an , , . , . .
"quy ", "ti¢n" 、セ@ rna dy do hay 、ッセ@ n<;tt dU(_)'C
niia, tuc la nguoi kh6ng con c6 m<)t the lt,tc
ョァッセゥ@ gi6i nao lam 」ィオケセョ@ d<)ng tam hon
dU(_)'c niia .
. · Nhu カセケL@ tuy chua エィ セ@ ィゥセオ@ het ban than
mlnh va toan thang ban than minh ngay
du9c, nhung Mng ngay chung ta hay ''ngdn
ngt/:a va ィ」[セョ@ che' long dw" 、セ@ trU: dan nhiing
tham v<;mg thi nhat dinh se thanh c6ng.
Lao Ttr l<:ti con khuyen ta "khlr tht;im, kJuf:
xa, khi:r thai" . Xa, la xa xi; thai la phung phi
kieu xa. Ki¢m giup cho ta biet du, song
kh6ng n6 Qセ@ dye v<,mg, kh6ng n6 ャ セ@ ngo<;ti
gi6'i, khong no Q セ@ bat cu m<)t the l l,l'c nao.
Trai l<;ti , ke song trong xa hoa sam mu<)n gl
cilng se di den no セセ@ du6i m<;>i hlnh thuc.
Nguoi c6 due ki¢m la nguoi song trong don
gian, khong Ch<;iy thea cai phy rna quen cai
chinh cua doi nguoi. Cho nen, nguoi ki¢m
m6'i c6 エィセ@ c6 long r<)ng rai, tha thu, tl,l' do va
lam duqc d<:ti sv. Nguoi thea D<;to thl "to'n hii:u du, b6 bat
uic " tuc la phai bi€t " biJt ch6 du, hLI ch6
thie'u". Uio Tu n6i r6: " Trf nhdn stf thien
ュ」[セ」@ nhtrt;Jc s&c. Plui duy s&c, thf vf tdo pht.tc.
Tdo ーィセエ」@ vf chi luJng tich d(rc. Trr;mg tich
dzi'c tdc v6 bat kh&c. V 6 ba't kh&c t&c ュ」[セ」@ trj
ky qrc. m」[セ」@ trf ky qrc khd dl hfi:u quae",
nghia la: " Trf ngui!i, giup Tri!i, khong chi
bang tiet ki¢m. Tiet kiem .phdi Ia vi¢c lo ddu
rien. Lay n6 lam viec lo ddu tien, thi chua . . dt(9'C dt'tc. Chua dttCJC due; thi khong c6 gi Ia
khong rh&ng du(Jc, thi khong ai bilt du(Jc clu5 cimg qrc etta n6. Khong ai bie't du(Yc cho
c1ing Ct/C czla n6, thl m6'i c6 the' n&m gift
dl((!C nLt6'c".
Nguai rna trong mlnh day du ャセゥ@ kh6ng
thfch dUng tren thien ィセ@ rna nguqc ャセゥ@ hq
thuang hay nhun nhuemg. Nguai thang duqc
long u,r ton tt,r 、セゥ N@ thang duqc long ham danh
hieu thang dau phai ke Him thuang rna lam
duqc: "Thdng nhdn gid lu7:u tw, エセエ@ th&ng gid
ctti!ng ", nghia la: "Thdng ngui!i la ki c6 st'cc,
nlntng thdng minh Ia ngui!i mqmh ". vセケ@ nen,
b4c Thanh nhan a tren rna dan khong hay
ョセョァ N@ a truoc rna dan khong thay ィセゥN@ Dan 、セッ@ nhan dan rna nhan dan khong cam thay
「 セ ュ@ tay cua minh dih 、セョN@ Vl the, thien ィセ@
khong chan, l<;ti con dii:y toi truoc. Boi d6,
khong tranh nen thien ィセ@ khong cung tranh
voi d6 duqc. Hq ャセゥ@ lay cai long cua nhan
dan Jam cai long cua minh, lay cai lo cua
thien h<;t Jam cai Jo cua minh. Neu ョィゥゥセァ@
nguoi trt quoc vi qua lo liing cho cai Ban nga cua minh thi at se sinh ra moi "lo 16'n",
nguqc ャセゥ@ neu h9 da 、ゥセエ@ duqc Ban nga thi se
giai quyet ngay duqc cac mau thuan to tat
trong tam h6n, khong con thay c6 st,r deo
bong tham muon cai ben ngoai, khong con
nhiing due vqng chiem lam cua rieng, khong
bao gio· 、セN@ cao mlnh de phil ョィセョ@ ke khac,
kh6ng con tt,r ty cling 」ィセョァ@ con tt,r ton: h9
sinh ma khong chitm lam nia rieng, h9 lam
rna kh6ng ct;ly cong, h9 Ia btjc tren rna khong
ra rnr;it nguoi ch£1 tl .. H9 Ia nguoi "v6 ky, v6
cong va v6 danh ". Nhu カセケ@ h9 song khong
nhiing chi trong quan ィセ@ giil'a mlnh va nguoi,
ma con tu nai tam minh trong ウセ」ィL@ rna r(>ng
den khi the gian, lam cho khi the gian cilng
dtrc;>'C trong S(;lCh, khien cho trong CUQC song
chung tat ca duqc tot dyp va c6 エイセエ@ tt,r, tran day y song va boa vui.
Chung ta hay chu tam xem bai thuyet
phap cua pィセエ@ カセ@ "mui!i nhi¢m vセャ@ cua nha
vua"(Th4p vuang Phap, dasa-rajadhamma)
duoi day se thay y nghia lon lao doi voi
nhan dan khi ma nhiing nguoi tri quoc da
、ゥセエ@ duqc Ban nga cua hq. Vao thai due pィセエL@
cilng nhu ngay nay, c6 nhiing nha cai tri xu
sa m(>t each bat cong, dan chung bt dan ap
b6c l(>t, danh 、セー@ tu day, stru cao thue ョセョァ@
va chiu nhiing hlnh ーィセエ@ da man. Due pィセエ@
rat d(>ng long truoc nhfrng Sl;l' YO nhan 、セッ@
ay. Kinh Dhammapadatthakatha da chep
dng: " ... vl the Ngai chu tam den van 、セ@ m(>t
nen cai trt tot dyp". Ta nen xet quan 、ゥセュ@cua Ngai voi boi dnh xa h(>i, kinh te va
chinh tri luc bay gia. Ngai da chung minh
rang toan the m(>t xu so c6 the tr'o thanh doi
trl;ly, th6i nat va bat h<;tnh neu nhfrng nguoi
dm dau カゥセ」@ cai tri, nghla Ia vua, cac quan
ャセゥ@ va nhil'ng nhan vien hanh chinh. deu th6i
nat va bat cong. セオVョ@ cho dan m¢1 nuoc
duqc sung su6'ng dn phai c6 m(>t ョセョ@ cai tri cong 「セョァN@ M(>t nen cai tri 」ッョァ ᄋ 「セョァ@ c6 エィセ@
duqc thl,l'c ィゥセョ@ 「セョァ@ each nao? Due pィセエ@ da
n6i ro trong bai thuyet phap cua Ngai ve
"muoi nhi¢m カセエ@ nia nha vua"( TMp vtrong Phap, dasa-rajadhamma) nhu da duqc エィオセエ@
trong j。エ。ォ。H」ィオケセョ@ tien than). Thu nhat la St! rt}ng rai, bo thi, bac ai.
Nguoi cai trt khong duqc c6 m(>t them khat
va bam vfu nao doi voi tai san, エゥセョ@ cua rna
phiii bo thi cho dan duqc am no.
Thu hai, mt}t dtl'c tinh luan ly cao 、セーN@Vua phai khong bao gio sat ィセゥL@ lua bip va
b6c l¢t ke kh<:k, ta dam, n6i loi sai quay, va
ruqu che. N gh1a ·la. ft nhat ong phai theo
nam gi6i cua nguoi CU Sl.
Thu ba, hy sinh t<1t ca VI ィセLュィ@ phuc cua
nhan dan. 6ng phai san sang tv bo m9i エゥセョ@
nghi cho ca nhan mlnh, ten tu6i danh v9ng,
va ngay ca Slf song cua mlnh VI lqi fch cua
dan.
Thu· tu, true ィセョィ N@ Ong phai xa lla Slf sq hih va thien カセ@ khi thi hanh ョィゥセュ@ vu, phai
thanh エィセエ@ trong y dinh, va kh6ng duqc lua
「セー@ quan chung. . Thu nam, kh6 ィセョィZ@ Ong phai song m¢t
dai gian d!, va khong . duqc xa boa. 6ng
phiii biet che ngu ban than mlnh.
Th(r sau, nhu boa. Ong phai c6 m¢t tinh
tlnh hoa nha.
Thu bay, khong thu ィセョL@ khong ac d¢c.
Ong khong d11qc c6 tu thu v6i bat cu ai.
Thu tam, bat ィセゥL@ c6 ngh1a la ong khong
nhilng kh6ng duqc lam ィセゥ@ ai, ma con phai
co tao hoa blnh btmg each tranh va ngan
ngua chien tranh, hay m9i slf dinh dang den
「セッ@ d¢ng va sat hai sinh ュセョァN@
Thu chin, nhan ョィエLセ」N@ Ong phiii c6 エィセ@
ch(u 、セイョァ@ nhfrng kh6 ,khan, khci nhQC Va
nhilng st,r nhuc ュセ@ rna kh6ng mat blnh t1nh.
Thu muoi, khong doi ャセーL@ khong ngan
can, ngh1a la 6ng kh6ng dl.l'qc di nguqc v6i
y chi cua toan dan, khong duqc ngan can
bat cu bien phap nao dua den st,r lqi l<,tc cho
toan dan. N6i m¢t each khac 6ng phiii cai
tri エィオセョ@ v6i y chf cua nhan dan.
Neu m¢t nu6c duqc cai tri bai m¢t ng11oi
c6 nhilng due tfnh ay, thl d1 nhien nl16c ay
ph3.i. la h<,tnh phuc. Nhung 、ゥセオ@ ay khong
phiii la 、ゥセオ@ kh6ng wang, vl trong qua khu
da c6 nhfrng 6ng vua nhu A dエLセ」@ vuong
(Asoka) cua An D¢ da thiet ャセー@ cac vuang
quoc can cCr tren nhung y tu6ng d6.
Con nguai khong エィセ@ nao c6 h<:J.nh phuc
an vui bao lau neu con khao khat ham muon
chinh phuc che nglf dong lo<,ti . pィセエ@ day:
"Ki chien thdng nuoi h(ln thzl, va ki chie/1
bt;Ii nam xuong trong dau kho'.- N gztrii nao
khu6'c t1't cd tluing cCing nlur bt;Ji, se- dur;c
ht;Inh phzlc an vui ".
N guoi hon thl them ocin
Ke' thua ngzt chdng yen
Hon thua hai de'u xd
ly dur;c an o'n ngz£
pィセエ@ 、セNケZ@
"Hdn thzl khong hao gio dur;c ddp rdr
hang h(ln tlllt, rna chi ddp tat dz(9'c v(/i fl'nh
tlncong. Ddy Ia m¢t su th(lt muon doi ".
"N guoi ta nhz My tz't hi thdng hr6't hdn
thzl, ldy long to't do'i lt;Ii v6'i ウセ」@ xd'u xa. O、 セ カ@
hac ai do'i lgi ich ky va My sセH@ chan th(lt do'i
lt;Ii gian ta ".
Chien thang duy nhat dem l<;1i hoa blnh
h<,tnh phuc la chien thang tlf tam. "Nguoi ta.
c6 the' chinh phw hang tri¢u nguoi trong
tr(ln chie'n, nhztng chi c6 nguoi nao W chinh
ーィセエ」@ dzcr;c minh m6'i La ngztoi chie/1 thang
vinh quang nhdt ".
Trong kinh Di-Giao, pィセエ@ d<:J.y: "Nay cdc
Ty-kheo! Ne'u cac ong muo'n thoal khoi Sl(
kho' ndo, nen suy nghiem hai chit "Tri -tuc".
He hilt drl thi dr't d cdnh nao 'Cilng yen vu i.
N guoi kh6ng hie't drl, tuy giau rna ngheo;
ngzcoi hilt dr£ tuy ngheo ma giau. N gwJ'i
kh6ng hilt drt thuong hj niim [h{( ham muon
keo ddt, lam nguoi biet dtl thuong hai.
M¢t nguoi trong tay thdu t6m td't cd nla cdi trong thl gian, v6'i . ngu·oi ngheo rna
kh6ng tham muon, hai nguoi de'u giau nhzc
nhau ".
dセッ@ pィセエ@ d<,ty Btィゥセオ@ dt,Ic" va "Tri tuc"
( T.P CHi NGHIEN c:(ru PJI.i.TH9C IエMMMMMMMMMMMMMMMセセ@
cot yeu ngan ngua con ducmg trl,ly l c,tc, 」ィセョ@
dung long tham lam エ セ エョ@ ac kh6ng ba ben
cua chung sinh dang song trong c6i dai vat
due, cht.'r kh6ng phai chu truong ngan 」ィセョ@
Sl;f tien エイゥセョ@ cua con nguai tren duang lqi
nguai, lqi カセ エ L@ fch mr6c. fch dan. Chung ta
khien cho gia dinh, xa h(>i duqc an vui, hoa
binh. The gi6i nam chau ィゥセョ@ nay muon c6
hoa blnh 、 セ@ yen vui huang ャ セ」@ v"inh vien, thi
khong the c6 gi khac ngoai cai ィセョィ@ "Thieu
d1,1c" va "Tri tuc". Cai lqi fch cua Thieu due
va Tri tuc エィセエ@ khong sao ォャセ@ het duqc.
hay tlm ィゥ セ オ@ nhfrng lai giao huan sau day r------------------,
c ua N gai M ィゥセオ@ them tinh than "Thieu
dl,lc' ' va ''Tri tuc''.
Ngai chi ro rang Sl;f ngheo kh6 la nguyen
nhan cua v6 dao va t(>i ac nhu "tr(>m cap. ta
clam. bao d¢ng, thu han, d¢c ac v.v ... Kinh
Kutadantsutta giiii thfch su vo fch cua hinh
plwt. n6i rang phuong phap ay se kh6ng bao
gio thanh c6ng. Thay vi each Slr dl,lng
nhu·ng hinh ーィセエN@ dtk pィセエ@ de nghj ning,
muon diet エセ|QQ@ goc cac t¢ i loi, thl can phai
cai thicn d ieu ォゥセョ@ kinh te cua con nguai:
can phai cung cap cho ta dien va n6ng phu
Iwt gi6ng va phuong エゥ セョ@ tr6ng tr9t khac,
von phai dUQ'C cung Cap cho nhfrng thLiOng
gia va nhvng nguoi bu6n ban; tra. luang
b6ng thfch dang cho nhu·ng nguai lam cong.
Khi m9i nguoi deu du·oc cung cap nhfrng co
hQI M kiem du·qc m¢t lqi tuc day du h9 se
bang long. kh6ng sq hai lo au va do d6 xu
sa se thanh binh va kh6ng c6 cac t(>i ーィセュN@
Ill. KET LUAN.
Cu¢c song cua the gian day nguoi ta phai
tranh dau kh6ng ngli'ng de duqc sinh ton .
Long ham muon Enn cho ta kh6 bao nhieu,
thl Thitu dl,IC va Tri tuc ャセゥ@ lam cho ta sung
Sll'ong bay nhieu. Khi con nguai kh6ng con
lam no セ セ@ cho ngu dl,IC, tht long nguoi bat
d£tu tl! do giai thoat. Chi khi ay con nguoi
moi c6 tht tt,r cho Ht minh c6 ィセョィ@ phuc
BUI VAN THACH
"' ' NHAN QUA
([)ijm truifng tfit t/idi van )(pay
Ng/iifp nfiu ad cfjnfi ft/i6 tfiay a6z aoi
Pfiuc nfuin adu pfidi 6c5'i troi
Sao adnfi mijc pfi4n ai r6'i :(at x:_a
Long tfidnn ta ngtfm f4i ta
1Jidy minfi tr6 t a a sinfi ra a· aai
rruong cfiitng duyen kjep {ij tfioi
J{ay cfui11£J nfidn qud cfui11{] roi qud nfidn.
NGUYEN vAN ell
Sdc sdc kji6ng kfi6ng m9t coi trd'n.
Sang fien sw3ng kji6? 66 ng pfiu vdn
Jfoa t!idm ngdo ngqt tdn kfi6 cdnli
Qud ng9t tfiam tfio tl;lng fiio cdnh
?rtu6n tfiuo [udn fio'i Gao tui nfi1;tc
Ngdn aoi cfiim n6z Um gia.n trudn.
r[fiodt TH)ng cuang tod [u.6n tu tinfz
Cfio al v6 min/i Cl;l"C 69i pfid'n.
duqc. Han nfra. nho Thieu d1,1c va Tri tuc L-.-----------------'
i.:l40 -------------------1( tセ@ CHi NGHlEN' c(iu ·pfi!'J' HQC セ@ . '' .,, ..
)
T uang co Viet Nam cho
du phai rnii qua nhieu
bien dong - lc'>'n cua lich
su. da tung chiu nhCi'ng t6n
th<lt nang ne. song so con l<;li
van nit nhieu. 6 cac tinh
dong bang va trung du phfa
Bac, hau nhu· moi lang cling
c6 ft nhat mot bao tang
tuqng.
T uy Lheo each nhin va yeu
diu cua nguai nghien cll'u.
chung ta c6 エィセ@ phan ャッ\[セNゥ@
ruqng c6 Viet Nam エィセッ@
nhieu each khac nhau. trong
d6 c6 each phan lo<,l i ai cling
nhan ra (nhu phan theo chat
li eu, theo de tai). ャセゥ@ c6 each
phan loai pluii c6 "ngbe" m6i
nhan biet (nhu phan loai theo
Linh chat. theo phong each).
6 d[1y chCmg toi nhln nhan
kho tang tuang co Viet Nam
lan luqt theo nhung each
phan loai tren.
A. PHAN lo」セi@ THEO
CHAT LIEU. Theo thu· tich va truyen
thong thi tuqng c6 c6 thai c6
pho con dUQC due bang v セ ュァL@
nhtrng tht,rc エイセョァ@ con ャセゥ@ den
nay th1 co ban thu¢c ca.c chat
l i¢u go, da. dong va dat. Moi
chat ャゥ セ オ@ doi ho i m¢t ky エ ィオセエ@
セイゥヲヲI@D P.G.S CHU QUANG TRU
xu· ly, tham chi ca each bao
quan khac nhau.
1. Tuqng go: Ttrqng go chiem so l trqng
nhieu nhat trong so ttrqng c6
ィゥセョ@ con - nhat la thu¢c cac
the ky XVII-XVIII. Trtr6c
nCi'a. 6 the ky XVI cling
kh6ng it. Tho·i Tran chua tim
dU"Q'C tu'Qng go nhung con giCi'
dtrO'C nhieu btic Ch<;tm go va
nhu· the c6 エィ セ@ tin v6'i m¢t dat
nu6'c c6 rung go b<_tt ngan -
ォセ@ ca rung mit cling kh6ng
hiem, thi ngay tu thai Ly khi ·
tuqng tho trong chua duqc
tl:lc nhieu thi trong d6 phiii c6
tUQng go. cィセョァ@ nhfrng the,
lui mai ve nhu:ng the ky dau
C6ng nguyen va vao sau
Nam B¢. chUng ta con tim
、オセ@ m¢t so tlXQ'ng PMt
thu6c van h6a 6c Eo. Nhung
tu'Qng nay deu la tu'Q'ng dll'ng,
du bt mat het chi tiet do vui
trong long dat cii thai gian nl't
dai, chung ta van nMn ra
duqc dang chung la khu6n
theo than cua m¢t cay go nhu
ォゥセオ@ ttrQng quanh nha ma
Tay Nguyen den nay カセ ョ@ rat
ph6 bien.
TUQng go cua nguai Vi¢t
s6m nhat con l<;ti den nay ca bi¢t thu¢c thai Le sa, con l<;i i
la thu<)c tho·i M ac, tu· nhung
wang Tien nu· nh6 、セ@ trang
trf kien true 6 dlnh Tay Dang
va chua Ou·ang l ゥセオ@ (deu
thu¢c Ha Tay) den nhieu
tuqng l6n nhu nguai thuc
boac l6n hon ngnai thuc nlm
b¢ ttrQng Tam The chua Le Mat (Ha N¢i) va mot loat
WQ'ng Quan Am Thien Thu
Thien Nhan trong nhicu
chua. Tren ca s6 d6 d.c the
ky sau LUong go l<;t i cang
dtrQ'c phat エイゥセ ョ N@ chi den the
ky X IX m6'i phan nao
nhuang cho cho tuang dat. C6 エィセ@ n6i ttrQng go phat
エイ ゥセョ@ lien エセLセ」@ khong 「セ@ ngat
quang. Le Cao Lang trong
Lich tri e'u T!l-P k); c6 m¢t doan
chep ve ngay 25 thang 4 narn
Bao Thai 9 0 728 ): ''PI11 i /iiJu
wJ.no /enh rruvhz u]no: Pham 0 . . 0
CUC (jiiG/1 VQ dim OJ \'lfC
chieu de' va lam cac {/((lllg
Plu;lr d cac ciHia de' 'cdu pluic
rhz' cho phep dilng g6 lwv dd.
cMr khr3ng 、ャHセ」@ to · ttWng Phdr hling ddt hay him tup
nhqtp cac fl{9llg khac hctng ddt. N {u ai dLing do'ng de' dtlc
tz(9ng rhz' phdi xin phep he'
tren. Lam v<7y Ia cot de' cho
dqo pィセャエ@ d1((!C trong .wing··. Nhu vay tuqng g6 6 chua
( tセ@ CHi NGmEN (:(ru pセtゥゥ|Ic@ jセMMMMMMMMMMMMMMMM ᄋ X@
duqc nha nu6'c khuyen khfch. G6 da lam エィセュィ@ tu<,mg tho. rue da phu cho no co hon thieng, thl duong nhu khong bj pha niia. chi khi chua chay thl tu:qng m6'i bj V<:t lay. ィッセ」@chua d(>t thl tli'Q'ng bj am U'61 se chong hong.
Mot trono nhCrng hlnh . e
thuc M wqng thieng la ケセュ@tam. Ph<ln nay v6'i tuqng go timan イゥ セョ@ han tuqng lam bano de chat li eu khac. ngay c .
nay v6'i nhiing tuqng bi tr6c -;an rhl rhay ngay 6 lung co mic'ng go va nho. neu 」セケ@ ra se c6 m()t 16 、セ@ do ケセュ@ tam. Chfmg ht:tn pho "tu<,mg go tron cu6i the ky XV (chua Phuoc Yen - Quang Tho, Quang Dien. Thua Thien -HucY' duqc thong bao 6 H¢i nghi nhl'i'ng phat bien m6'i カセ@khao co hQc nam 1994, cho biet trong lo lung tuqng c6 chua cac thu: Chi ngu sk. 31
dong ti en Trung Qu6c va m(>t ban kinh Bat Nha. Roi lai le khai quang 、ゥセュ@ nhan va h6 than ョィセー@ tl1Q'llg rat trang trQng. yセュ@ tam x-ong son phu ra ngoai se che kfn mieng g6 va nen kh6rtg ai bier gl niia. CLing the. ho than ョィセー@ tuqng xong Ia da moi tinh thlin nhan カセエ@ ョィセー@ vao kh6i hlnh vat エ ィ セN@ tlr do ttr<,mg duqc yen vi m()t ch6, chi khi can thiet Him m6'i 」ィオケセョ@ rO'i
thl phai ャセオョ@ i セN@
Tuqng go co rruyen deu la tuqng tho, vl the hau nhu chi dUQ'G. lam bang go mft. Oic d6 tho bang go nhu hoanh phi, cau d6i, huang an, ngai, dai. bai vj ... sau khi tao dang deu san thep, vl the deu phai lam bang nhil'ng lo':li go u·a san nhu mft. カセュァ@ tam, doi. rna ... rna tuyet d6i kh6ng lam bano cac loai g6 ttr thiet c .
(dinh, lim, s€n, tau) tuy ben nhU11g l':li rat ky son, chi m(lt thO'i gia_n ョァセョ@ se lam cho san bdng ra.
Cay mft thu¢c lo<;ti cay thieng, co nguon g6c tu trong van h6a An D¢ v6i ten gQi la Paramitsa, khi ョィセー@ vao doi song van h6a vゥセエ@ Nam duqc gQi tat Ia mit. Go mft dung t':lc tLrQng, エゥセョ@ khu6n dong oii.n va' lam nhieu do tho .
khac, min x6i nep dang cung
Anh: P.A.T
deu phai lot hi mft. M¢t so ngoi chua va dinh thai Mac Hィッセ」@ mu()n han nhung co dung ャセゥ@ m()t s6 thanh phan kien true thai mセ」I@ thi chung ta thuong gap go mft. go mit lam c()t kh6ng bj ュセZエ」@ va t tCLI
tam. Nhu カセケ@ xa xua go mft rat san, c6 nhiing rung cay to. Nhan dan vゥセエ@ Nam bao doi u6c ao c6 "nha ng6i. cay mit". Trong mft kh6ng m<1y kinh te nhung thu¢c カ セ@ tam linh, trong nha c6 cay mit
nhu c6 vt than che ch6'. CGng vl the nhil'ng cay mit lau kh6ng ra qua, mo sang Tet Doan NgQ (mong 5 thang Nam), gia dinh cho nguo·i treo len cay dong vai linh bon mit hua v6i nguoi clim que "danh" vao g6c イセョァ@ mua t6i .se sai hoa 、セオ@ qua ..
ᄋ セ N@ 'cay mft gia duqc c16n roi
セMMMMMMM MMM MMMMMMMMQH@ tセcヲャエnghiencuオpセthHIc@ , )
dua ra ao lang sach se ngam vai thang. sau v61 len 、 セ@ nai thoang gi6 cho de kho, cung phai 6 nai sach se. b6c vo r6i pha dt theo kfch thu6'c cua wqng. Neu than cay go vua ca tuqng thl nguoi thq chi viec deo b6 di nhiing ph&n thtra. neu tuqng !on qua ィッセ」 G@
c6 nhfrng chi tiet nh6 ra nhieu (nhu the ray va nh<it Ia chan 6 the ng6i kict gia). thl phai ghep noi go voi nhiing m<)ng chot va danh goc tre gia de tao nen cot cua pho wang. lai gan son song vao nhiing cho giap noi· cho li en khoi. C6 khoi tuqng 6n d!nh roi thl tien hanh tac theo mau da c6 ィッ セ エ 」@ da thu<)c. hay sang tac theo hCrng cua ngh¢ nhan. Tuqng tac xong roi moi chuyen sang khau san thcp.
Tuqng nho trang tri kien true thuong de m<)c. nhung tuang tho du to hay nh6 deu · phai ..;an thep. Scm va thep Yang hay b<:tc ャ セオョ@ cho tuqng de;p n,rc ro. song d<)ng trong m6t truong n6i that tho cung, song con· c6 tac dL,tng lam cho tuqng duqc bao quan va bao du·ang tot. do am cua kh6ng khf va m'6i l(!Ql kh6ng tiep 」セ ョ@ duqc voi loi go. ma bi ngan lai tu ben ngoai. Chfnh dicu nay da giup cho nhieu ruqng c6 da vuqt duqc thai gian 500 - 600 nftm de' den v6i chung ta. Nhi1'ng tu·qng
go san thep cua thai Mac va Le trung hung duqc bao quan trong cac chua deu con rat tot. va chAc chan se keo dai tu6i th9 nhieu nfra.
2. TtrQ'ng da. Da la chat lieu dich Lhi,fc
cua dieu khac, tuqng da c6 the de 6 trong nha ィッセ」@ ngoai trai. it b! SI,f pha ho<:ti cua thien nhien. neu kh6ng b! con nguoi tan pha thi duang nhu la vinh dru. Ngay nay chung ta con tlm duqc nhling phac tltQ"ng da thai tien Slr va tuQ"ng da thai sa sii. Tuy nhien tUQng da Ccl truyen de 」セー@ 0 day Ia muon n6i den-.tuqng da vua va lon thu<)c ky nguyen Dan t(>c d(>c Lip tg chu xuyen suot d.c thai Ly -Tran - Le sa- Mac - Le truno . e
hung va Nguyen. Thai Ly con M l<;ti nhiing
tuqng da ca vua nhu cac tu'Q"ng nguai chim 「 ゥ セ オ@ dien nhac cu. va kh6ng ft tuqng co· Ion nhu tli'Q"ng Ph<H. tli'Q"ng Kim Cu·ang. tuqng. thu ... . gan voi cac chLla, trong d6 エ セー@
trung la 6 chua pィセエ@ Tfch. Tuqng da thai Tran con l<;ti co ban ャ セエ@ 0 ngoai trai g
1
iin voi .... セ@
chua. Tren co so ay. thai Le trung hung voi d!a ban r(>ng va thai gian dai. cac Joai di tich cling phong phu han ca. thl tuqng da con M l<:ti khoi iuqng Ion han ca va cling phong phu han ca. Th0'1 Nguyen tuqng da エ セー@ trung Q セQ@
6 cac lang vua t<:ti Hue. Da trong tt,r nhien c6 0
nhi6u nai. nhat Ia nhilng 、セョァ@ nui da Lrung diep 6 Hoa Blnh va Ninh Blnh. nhu·ng da Htm tuqng c6 エセー@ trung カセQP@vai trung tam nhu vung nui Kinh Chtl (Hai Duong). nC1i Nh6i (Thanh H6a) \'3. nui Ngu Hiwh (Quang Naml. Dai Nam tlu,rc luc la cu6n '>LI'
chinb thli'c cua nha Nguyen cho biet thq da Quang Nam \'a thq da Thanh H6a da エ\セ」@tuqng nguoi va thu 6 lang Gia Long. Tuqng Due Vua Mac 6 chua Hung Khanh (Hai Phong) ghi ro do nam nguai thq ('J Kfnh Chtl tC;tc. Qua cac van bia c6 con ャセ エ ゥ@ lhl ngoai thq da 6 cac trung tam tren. nhieu nai khac c6 nui da cung c6 thq 」 ィ セ ュ@ da. ngay d nhCrng thq due dong 6 D<:t i Bai (Bile Ninh), thq cham g{)
lii.ng me) va thilnh bac ki en . 6 Hong L1,1c va Lieu Trang true. Thai Le sa ben cC;tnh (Hai Duong) cling deu biet
エオ アョァ セ 、。@ 6 cac lang m<) thu(>c l。エセャ@ San cOng c6 m(>t so 6 trong chua. Thai M<,tc wqng da duqc mtta, nhat Ia v6i ャッセエ@tuqng ·chan dung 6 m<)t so
cham da. Nha nu6c Le trung hung cling c6 nhfrng co quan chuyen ch<:tm da g9i Ia The:tch CI,!C, Cohg Tlwch cue. Bc:t Th<:t-ch Cl,IC. Ban Thach cue.
( ' .. ZイNpセjゥヲnFDゥセ・ヲョNjjMuゥGヲNjQYセ@ .:()r---------------0
Thq da 6 nhfrng Cl;lC nay
chuyen khik bia nhung ding
t<:tc tuqng.
1119" da Kfnh Chu gan v6i
nui da Duong Nham c6 ーィセュ@
chat tot. Thq da An Ho<:tch
gan v6i nui da Nh6i ·"san
ョィゥセオ@ da dep, la sim カセエ@ quy
ci:ta moi nguai, sac 6ng anh
nhu ng9c lam, chat biec xanh
nhu kh6i nh<:tt". Da 6 nui
Nh6i c6 da xanh m<:tch day,
th6 mtn: thtt trong; da do rat cling, hiem guy; da den mach
nh6, ran va gion; lai c6 da
van may h6ng, van may den,
vang chanh; ph6 bien Ut da
xam 16m dam trang dung che
tac nhfrng d6 カセエ@ 16n. Nhfrng via da tot duqc thq da che
thanh nhfrng tcim 16n 、セ@ che tac. do d6 c6 エィセ@ lam tuqng
16n nguyen kh6i nhu tuqng
. pィセエ@ va ca.c tuqng thu 6 chua
pィセエ@ Tfch (Bac Ninh), tuy
nhien 、セ@ tan dt,mg da ciing c6 khi chap m9t so chi tiet (nhu
strng tnlu, tai ョァセ。IN@
Tuqng da ngoai trai doi
khi c6 6 chua, nhung ph6
bien la 6 cac lang m¢, エイセ」@
tiep chiu SlJ' tac d9ng cua thai
tiet, lu6n duqc chieu sang w nhien, Vl vay khong can SO'n
thep, cu 、セ@ mau da w nhien
danh chac, rna t6 san thep
ciing de b! long tr6c.
Tuqng da 6 trong nha, du
la tuqng PMt, tuqng B6 tat,
tuc;rng Hau ... tuy nai 、セ@ m¢c
hay san thep rue r6'. Tuqng
PMt chua Ngo Xa von 6 thap
Chuong Son mang xu6ng,
tuqng PMt chua Huynh Cung
(Ha N9i) c6 phong each
tuc;rng thai Ly, khong ro
nguyen g6c the nao nhung
ィゥセョ@ t<:ti d€u duqc son thep.
Tuqng pィセエ@ The Ton chua
pィセエ@ Tfch cling thuoc thai
Ly, nay 、セ@ ffiQC 19 r6 cac
mang khoi va duang net tren
da, tron lang, mtn mang den
6ng a, chi tiet deu I¢ ro v6i
ve 」ィオセョ@ ュセ」 L@ song theo bia
ky th1 nguyen xua "minh vang", c6 nghi'a duqc thep
vang rong toan than, theo
dung nhu quy tu6ng cua
pィセエN@ Ban dau tuc;rng 、セエ@ trong
thap pィセエ L@ カゥセ」@ san thep la
can thiet 、セ@ tuqng phan
quang rna nhu phat sang,
huyen 、ゥセオ L@ thieng lieng;
nhung r6i thap d6, tuqng c6
thai 、セ@ rtgoai trai, c6 thai 、セ@
trong nha, do t<ic d9ng cua
thai tiet rna bi bong dan 16'p
san thep. Thai Mc:t.c va Le Trung Hung, khong chi
tuqng PMt rna nhieu tuqng
B6 Tat nhu Quan Am T9a
Son, nhieu tuqng Hau nhu
Thai hoang thai ィセオ@ Vii Th!
Ngoc Toan, ba chua Ml;la
Tran I Trinh Th! Ng9c Am, ong Nguyen Cong Trieu ... c6
エィセ@ da son thep nhieu Ian vao
nhieu thai gian khac nhau,
rna Ian son thep cu6i con den
nay van dang lam cho tu<;mg song d¢ng hon.
Tuqng da muon son thep dan gian hon tuqng go, vl ban than cot tuqng da hoi'm
chinh, l<:ti ran nen khong can den cac khau dau nhu b6 va hom.
Tuy nhien, do da la ch;it
ャゥセオ@ dfch thuc cua dieu khac,
、セ」@ 「ゥセエ@ la d6i v6i dieu khac ngoai trai. va ngay nay chUng
ta dang c6 ke ho<:tch xay
dl!flg cac tuqng hoanh trang,
nhat la xay dl,ffig cac tuqng
cong vien, th1 カゥセ」@ h9c エセー@
tuqng da ngoai trai cua cha
6ng XUa la rat can thiet, tl;lC
r6i 、セ@ m9c b9c 19 r6 chat da
danh chac.
3. Tm;mg dong. Tuqng d6ng 6 vゥセエ@ Nam
c6 lich sir lau dai. Thai Hung
Vuong di!Jlg rtu6c dau tien
con 、セ@ ll;li khong it tuqng nho
bling d6ng. Theo thu ttch thai
Ly rat chu tr9ng due tuqng
d6ng, 、セ」@ 「ゥセエ@ phai ォセ@ den b¢
"Tu d<:ti khf". trong bon khi カセエ@ bang dong 」セイ」@ 16n
(chuang Quy Dien ョセョァ@
khong エィセ@ treo n6i, thap Bao
Thien 30 u\ng cao vai muai truqng c6 tuqng nguai tien
bung mam ng9c 6 tren dinh
、セ@ hling moe ng9t, vac chua
Ph6 Minh hay PM L<:ti nguai
c6 エィセ@ chl;ly dua quanh ュゥセ ョァ@
va pィセエ@ Di Li,ic chua Quynh Lam cao t6i 6 truqng = 18m6)
da c6 hai pho tuqng la Tien va pィセエL@ rat tiec tat·ca 、セオ@ bi q·uan Minh pha crdau the ky
XV. Oic the ky sau d6, dat
nu6c d(>c ャセー@ tra ャセゥN@ pMt tritin rna r(>ng vao Nam va
chfnh アオケセョ@ trung uong n&m
chae mien nui, cac mo d6ng
duqe khai thae guy mo, thi
chae ィセョ@ cung v6i カゥセ」@ due tien va due chuang, nhieu
tuqng Than, tuqng pィセエ@ cilng duqc due. 6 day ngoai viec
dan dia phuong tlf d(>ng hung
cong chua quyen g6p due chuang -va tuqng cho chua
Umg, con c6 d. sv can エィゥセー@
cua Nha nu6c tren d. hai mat la thuc 、セケ@ va ィセョ@ che. v e
thuc 、セケL@ 」ィセョァ@ ィセョ@ nam 1737 chua Trinh bat cac quan
gop d6ng theo pham エイセエ@ dti due tuqng PMt chua Quynh Lam. Nlnrng co ban Sl! can
エィゥセー@ cua Nha mr6e la 、セ@ h<;1n che. Neu ャセョィ@ cua chua Tr!nh
nam 1728 m6i chi guy dinh ·"dung d6ng 、セ@ due tu9ng thi phai xin phep be tren", thi
khi tien Iehan hiem da c6
nhieu ャセョィ@ thu d6 d6ng 、セ@lay dong due tien:
- Nam 1740 vua Le hゥセョ@
Tong vua len ngoi da ィセ@ ャセョィ@
bien thu H(y chuang, khanh
(va c6 エィセ@ ca tuqng d6ng?)
trong cac chua tho pィセエ L@ dem nap 、セ@ due tien.
- Nam 1776 qufm Le -
Trinh tien danh Dang Trong cua chua nァオケセョN@ sau khi
chiem duqc tィオセョ@ H6a, 」ィセョァ@ nhfrng thu sung da r¢ng nong khong dung duqc
cung d6. d6ng va tam d6ng,
rna con thu ca dinh to, カセ」@l6n, thung 16n tu 7-8 thu6c,
cao 3-4 thu6c, ョセョァ@ 700-800
can tra xuong. deu pha due tien.
- Nam 1787 vua Le Chieu
Thong vua len cam quyen da
ィセ@ ャセョィ@ thu vet het tuqng dong (va ca chuang, khanh
nli'a) a den chua cac 19 dem ve kinh do 、セ@ due tien "Chieu Thong thong bao".
- Nam 1813 vua Gia Long
cam nhan dan Bac Ky xay dt!ng chua quan cling v6i
カゥセ」@ due tuqng due chuang.
Sang dai Minh mセョァ@ va tィゥセオ@ tイセ@ c6 doi xu r(>ng rai
hon v6i pィセエ@ giao, nhung sau d6 Tt! Due lq.i cho nhcic ャセゥ@
ャセョィ@ cam cua Gia Long. Tuy nhien. trong thvc te ャセョィ@ cam tren ft ィゥセオ@ qua, du6i thai
nァオケセョN@ chuang duqc due lien ll;J.C Va tuqng d6ng cilng c6 due.
nァィセ@ due d6ng c6 Itch su xa xua, tu thai Hung Vuong
da 、セエ@ dinh cao v6i カゥセ」@ due nhilng tr6ng d6ng Dong Son
. rna bf ュセエ@ chua duqc kham
pha het. Den thai Ly, theo
truyen thuyet, nghe due d6ng
duqc ーィエLセ」@ hoi va 、セケ@ len
dinh cao m6i. Nhieu trung tam due dong thai xua カセョ@
con den nay nhu De Oiu (Bac Ninh), Dong Mai (Hung Yen), Ngil Xa (Ha N¢i).
phuong Due (Hue}, Tra Dong (Thanh H6a) ... Oic trung tam
tren deu c6 chung m¢t ky エィオセエ@ due dong, trong do due
tuqng thu(>c ャッセゥ@ kh6 vl tuqng
c6 cau エセッ@ phuc t(;lp va tae pham phai e6 than thai song d¢ng.
Muon c6 tuqng dong. tru6c het phai c6 tuqng mau bang dat, tU d6 rna t<;lO ra khuon "m(>t" (tlt'c .khuon chi
due mot lan). Khuon Htm bang dat nhtm.g phai duqc
pha che them trau. b¢t than trau, b(>t s(;ln 」ィセオ@ ll.ra, giay d6
va gia cong dn エィセョN@ Khuon
ngoai la bia, khuon trong.la thao. Y6i tuqng, khuon phili
g6m nhieu mang ghep lq.i. Khuon phai duqc say roi l<;li
duqc nung chtmg I 000" 、セ@khi r6t nu6c dong vao thi khong va va khong co. Khi Hip rap khuon, gifra rhao va bia duqc dat rai rae nhilng
con ke 「セョァ@ kim lo<ti 、セ@ gifr thao ョセュ@ dung vi trf trong bla. V 6i tuqng viia thl 、セエ@
.khuon nguqc theo d¢ doc
tuqng, r6t dong tu chan hay lung tru6c, nhtm.g v6i tuqng ·
l6n qua ca thi phai 、セエ@ khuon
xuoi chieu. Khi r6t dong vao thi con ke chay tan va hoa
( TPCHiNGBJENci:ruPs..;.THC)C )t----:---------------JB
nam .· 1595. Tuqng Tran VG 6 、セョ@ Quan
Thanh (Ha N¢i)
due nam 1677 va 6 、セョ@ thon
.NgQc Trl (ten cu: Cu Linh -
Ha N¢i) kh6i cong nam 1788 den mi.m 1802
m6i due xong 、セオ@ thu¢c lo<;ti 16n qua ca v6i mue d¢ ngang nhau cao chtrng 38ocm va ョセョァ@
4000kg. Tuqng pィセエ@ A Di Da 6 chua Than
• Tuqng Phat T6 chua Tay Phuong Anh: D.C.D Quang phu<mg
vao nu6c dong. Due tuqng Ngu Xa (Ha N<?i) due nam 16n phai nau dong trong 1952, rieng tuqng. cao 39Ym
nhieu noi v6i thai diem nhen ョセョァ@ 12.300kg, l<;ti them toa li:!'a phai tinh toan 、セ@ khi r6t sen 96 canh lam ch6 ngoi cua lien tl.,JC Yf:lO khu6n a ョィゥセエ@ d¢ tuqng ョセョァ@ 1600kg, tat ci\. t6i
6n dinh. De ngu<?i. pha gan 14.000kg vuqr xa nhfing khuon lay tuqng ra sua cho tuqng dong c6 エイオケセョN@ B¢
ィッセュ@ chlnh. tuqng Tam Thanh thai Ly Tuqng do.ng thai Le trung (Khong L¢ 1 Minh Khong,
hung va Nguyen con ャセゥ@ Tu dセッ@ hセョィL@ Giac Hai) 6 khong ョィゥセオ@ nhung cung chua Trung Hung thon La khong qua it 6i. bセ ョ@ c<;tnh Phu (Ha Tay) duqc due du6i
ョィゥ セ オ@ tuqng nh6 Thfch Ca Sa thai Nguyen trong the ngoi Sinh chi cao chung 30"m, con
c6 nhfrng tuqng 16n va rat
l6n. S6m nhat la tuqng Thanh Gi6ng cao 205"m va doi ngt,ra
cao 195""' a 、セョ@ Thanh Nhan
ィオ ケセョ@ S6c San (Ha N¢i) due
ngai tha chan xuong, cao chung IOO"m (rieng than cao
chtrng 76"m). Tuqng Ng9c
Hoang chua Phap Van lang Nanh (Ha N¢i) cao 85"m,
mang phong each thai. Le
trung hung, 6 the ngoi ngai. ca tuqng, mii va ngai 、セオ@bang dorig ...
Trong quan ョゥセュ@ xua, dong la ュセ@ vang c6 tfnh thieng, do d6 tuqng dong 、セオ@
la tuqng tho, duqc 、セエ@ 6 nhung khong gian thieng
li eng rna ai chiem nguang
cung deu het sue kinh dn. Nhfrng tuqng nay c6 khi M nguyen mau dong thau, nhung cling c6 khi hun gia dong den, エィセュ@ chi san thep
ra ngoai che lap chat ャゥセオN@Ngay nay tuqng dong カセョ@
duqc due, chAng ィセョ@ tuqng Bac Ho do tlnh Vinh Phu 、セエ@HTX True San due sau khi Ric di xa, cao 220"m ョセョァ@
800kg. M¢t so nha van h6a dang duqc H¢i Sir h9c to chuc quyen g6p tung " giQt dong" va da tien hanh due
tuqng Ho Chu Ttch ban than (chu yeu la dau) duqc m¢t so.
Nhfrng tuqng dong trong thai m6'i 、セオ@ de nguy?n ィッセ」@ chi hun, giu va khAng d!nh chat
ャゥセオ@ quy gia. V ゥセ」@ san thep len tuqng
dong, do . cot da on d!nh va -
ben han cii cot da (kh6 bi slrt me), nen quy trinh san cling bo qua cac khau 16t va b6 hom, nhung phai san phU nhieu lap de tl;lO d¢ day cho
vang ィッセ」@ 「セ」@ bam khi dan. vゥセ」@ san thep len tuqng dong (cung nhu len tuqng da) hoan
エッセュ@ kh6ng nham va ciing kh6ng c6 tac dt,mg biw quc'm,
nhung ve ュセエ@ tarn linh c6 phlin ton them sv linh thieng cua nhan vat.
4. Tut;Yng dat. Dat la thu カセ エ@ li¢u san
nhat, tu thai do da m6'i nguai
ta da biet nung do g6m, va
cung v6'i do dung thuO'ng
ngay hAn da biet lam tuqng dat. Ngay nay chung ta van con nhfrng tucmg dat nung
nh6 til' thai sa Slr. Den khi dat
nu6'c d<?c hlp, trong cac di tfch thai Ly hAn dat nung da
tham gia vao kien true va trang trf , rna ngay nay con
tlm thay m<?t (t tuqng nho
ィッセ」@ phien dot,tn cua n6. 6 thai Tran cling the. Nhfrng
tuqng nho bang dat nung thai Ly - Trlin nhieu khi con duqc
trang m¢t 16'p men xanh ra ngoai.
Ngoai tuqng 、セヲエ@ nung con
tuqng dat set dap. VI sv kern ben vfrng, nhat la khi ァセー@nu6c se bi mun ra, nen
kh6ng the 、セ@ ngoai trai ' phai luon a ttong nha. Tuy the
tuc;1ng dat v<ln hut <im m<_tnh, va nhat Ht khi nha 「セ@ d¢t thl
tuqng dat b! de dQa nhat, vi the wqng dat tho deu duqc
san phu, 、セ@ vua tl:\0 l6p v6
bii.o カセ@ vua gc;1i sv linh thieng
B、セ@ la hon dat, vat len 6ng
Bl,lt". Ma du ·c6 san phu,
tuc;1ng dat ciing khong エィセ@
NGUYEN VAN THQ
Them nhUng doa sen (Kinh tt;tng nhftng nguOi vi lj do gi ma khong chap duf!c
hay li pィセエ@ va khong lhlfc hi¢n dUf!C bu6"c di hanh thie'n)
*** Hanh thien chan bu&, thdnh thdi Thudng nguiJi khuye't t¢t dung ngo'i khong yen BO.n tay toi chiip bup sen Thucmg nguiJi v¢n tui t¢t ョァオケセョ@ aoi tay Toi xin thay nhitng ban tay Budc chan cho nhitng ngltdi rdy ltdc mong D(it chan trdi r9ng tinh thltdng Tudng lai trcii da't moi truiJng nhan sinh Khong con tan h9-i aao binh De' them nhitng bltdc in hinh hoa sen De' trong buo'i ll tam エイオケセョ@Them ban tay nd hudng sen ng9t ngao.
* Quan 2 b1m tay m'inh la bup sen va moi bu6c chan han.b エィゥセ ョ@ Ia m¢t hoa sen in h'inh tren ュセエ@ dat.
ton t<.'li lau dai nhu tuc;1ng g8,
tuc;1ng da. Ngay nay duang
nhu kh6ng con tuqng dat the ky XVII ve tru6'c.
mセ」@ du nam 1728 nha nu6c cam lam tuqng bang dat 、セ@ tranh Sl! t<.'lp nham, tl:\o cho pィセエ@ di¢n trong sang. Nhung nhfrng tuqng dat phu
san cua the ky XVIII - XIX con den nay l<.'li rat nhieu. Vi thai gian ay each nay chua
xa, gia thanh tuqng re c6 エィ セ@
lam duqc nhieu han ィセョ@ cac tuQ"ng g8- da - dong. Chung
ta ァセー@ tugng dat phu san trong chua doi khi la tuqng
pィセエN@ tuqng Bo Tat (nhat la
Quan Am TQa Scm, Quan Am T6ng Tu), nhung ph6
bien la tuqng La Han gom
18 vi, tuang Diem V uang 10 vt, tuqng H<? Phap 2 vi. nhieu tuqng T6 chua, tuqng
hセオ@ ... Nhung hi¢p thq bier tl:lc
tuqng go thl cling biet dap tugng dat va sau d6 phu san.
Tuqng dat dap,ngugc vai chu
trinh tl:\c tuqng g8 hay da,
dap tir cot ra v6. Nguyen ャゥセオ@ chfnh a day
la dat set, c6 them cac phl,l gia la nu6'c v6i, nhl,fa cay,
ml:\t mun cua nh6, v6 trau, giay b6i, re si ィッセ」@ dua d<;ti ...
( T,P CHi NGRIEN Wu pセtiicjc@ IセMMMMMMMMMMMMMMMX@
Dat set co a ォィセー@ noi, chi
can dao Hiy het dat canh tac la den dat set, tuy noi rna co
cac mau khac nhau do lt:J.p chat oxit sat, oxit mangan va de chat hfru co. Khai thac dat set lam tuqng phih chQn nhfrng noi dat sl;lch, tranh cac ue te;tp. Dat lay tu "mo"
len 、セ@ kho, 、セー@ nho thanh
b¢t, sang IQC bo sc:m. khi thanh b9t min moi duqc. Khi 、セー@ tuqng, b¢t dat set phai tr¢n voi cac phy. gia. Nuoc
voi eta l9c b6 」セョ@ dung 、セ@nhao b9t dat, co エィセ@ cho them nhl,l'a nhfrng cay c6 vi
、セョァ@ vao mroc voi, nhu the se tang de? ket dinh cua dat set bot. chong moi ffiQt, ' l<:ti khu mau cua cac oxit 、セ@ trb nen tdng ra. mセエ@ vii n duqc tr()n vao vfra xay se cho thu ho co d9 dfnh va ran rat cao,
gia day no lam cho b9t dat set them deo, va khi kho no
ngan de? h(tt セュ@ lam cho
tuqng khong bi mun. Giay ban nhoi vao, dat set se dai
hon, x6p セッョL@ gifr de? セュ@ lau
khi gia cong nhung khi tuqng kho l t:J.i d6' nth. Mun eva va VO trau pha vao se
lam cho dat set xop, khi kho
it 「セ@ co nth. rセ@ si hoi,lc sqi dua lan trong dat se niu keo
cac b9 ー ィセョ@ lam cho エッセュ@ エィセ@
ァセ ョ@ bo thanh khoi 」ィセ」@
chan. Ty Q セ@ nguyen ャゥセオ@ lam tuqng sau khi da pha che
gom 70% dat set va 30%
phy. gia, tat nhien u6c tinh
thea thl,!c ョァィゥセュN@ khong
hoan toan 」ィオセョ@ xac.
Cong カゥセ」@ diiu tien la dl,!a theo khoi tuqng dinh dap a tu the dt1ng hay ngoi rna dung tre gia ngam, che thanh
tung thanh hay dmh go mit ngclm, boc VO, phoi kho, cai lien ket voi nhau va bu()c
bang イセ@ si hoi,lc sqi dua cho
エィセNュィ@ hlnh be? xuong. Sau do dung hon hqp dat set ャオケセョ@
dap thit vao be? xucmg dan tung lop, cho den khi co
duqc khoi hlnh co ban dung vfrng thl tl;\m dung cha cho no kho dan エィセュィ@ khoi dong
、セ」N@ On dinh phiin ben trong roi l<;ti tiep エセZセ」@ dap nhfrng khoi l6n, khoi phy. va cac chi tiet. Xong roi thl u cho kho dan dan 、セ@ tninh sl,! co ngot
d<)t ng<)t 、セ@ gay r(;ln nth. Khi tuqng ca ban eta hoan エィセュィ@
thl nguoi thq lam nhfrng cong doe;tn gia cong cuoi cung cua cot tuqng la gQt, tia cac chi tiet, danh bong ca.c mang khoi.
Xong phiin tt:J.O cot roi, カセ@m;)t dieu kh<ic tac ーィ セュ@ eta hoan thanh. Nhung vi la
tuqng tho phai duqc san phu
len khap mi,lt ngoai pho tuqng: Quet mong len tuqng, it nhat ba lop son cho bong, neu can (tuqng pィセエI@ thl thep
vang hoi,lc b<;lC roi quang dau
ra ngoai se t(;lo duqc d<) sang ong a, f1!C r6', quy phai.
Ngay nay sau mot thai
gian chua Umg bi tha noi, nhieu tuqng cu bi hu h<;1i. tu ngay dat nuoc doi moi, di tich duqc phy.c hoi thl rat nhieu tuqng duqc lam moi,
phan l6n bang dat roi scm phu theo kinh ョァィゥセュ@ xua la rat quy. Nhung rat tiec, voi nhieu
nguyen nhan khac nhat,, thuang khong dc,tt dli"Q'C chat
luqng nhu tuqng co truyen. 5. Tuqng may tre dan. Tuqng cot bang may tre
dan khong nhieu va xuat
ィゥセョ@ mu()n khoang cuoi the ky XIX dau the ky XX, nhat
Ia voi nhfrng tuqng hay di chuyen, can ョィセ N@ Tren thl,!C te, tuqng ngiJa tho a m()t so dlnh, cten va chua co tho Thanh, thuong lam bang
may hoi,lc tre dan r6i phil san day ra ngoai, nhat la cac
khau dliu nhu nai, bo, hom. Nuoc scm day min khien tuqng nhu lam bang go min nu()t. Tuqng ngiJa nay, ngay h9i duqc keo ra theo dam ruoc, xong lt:J.i dua ve yen vi m()t cho.
Nhu カセケ@ phcln lo<;1i theo
chat lieu 、セ@ lam hon ca, ai cung co the tien hanh duqc,
nhung ·lt:J.i cho biet ky エィオセエ@、セ@ noi ket dieu khac vao
tuong lai. (Con ni7:a).
セMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM MMセ セセセセセセセセセセ I@
mJ1j rndiD セTM ....... セ@ rnnrr cmru 0 £>0 CONG £>!NH
1. dセ@ nhat Thanh M:iu Lieu Hanh:
Huyen エィッセゥ@ hay ャセ」ィ@ sil
tイオケセョ@ thuyet ォセ@ rtmg: Ngay 15 thang 8
Va, du la m¢t nhan カセエ@ lich st'.r c6 エィセエL@ c6
khai sinh 」セ@ エィセ@ thl Thanh Mau Litu Hanh
cfing van la m¢t nguai v6i ョィゥセオ@ huyen tfch,
nam Bfnh Thin (1557) nien ィゥセオ@ Quang Bao · m¢t nhan カセエ@ cua ィオケセョ@ tho<;ti. Khong biet ba
thli' 4 dai mセ」@ Phuc Nguyen (1546-1561 ), duqc phong Mau tu bao gia chi biet rang 1u
ong ba Le Thai Cong a Hmg An Thai ィオケセョ@
Thien Ban tran San Nam hセ@ (nay la xa Ki m
Thai ィオケセョ@ V1;1 Ban tinh Nam D!nh) sinh h<:t
duqc m¢t nguoi con gai 、セエ@ ten la Le Th!
ThAng t1! Giang Tien . Nang von la dセ@ nhi
tien chu Quynh Nuang chon thien dlnh vi
lam me chen ng9c rna bi day XUong ィ セ@ gi6i
thac sinh trong gia dinh l19 Le. Gmg 16n
nang dmg xinh dyp エオ ケセエ@ tnin, thong minh
ham h9C, 、セュ@ hay mua deo. Nam 18 tu6i lay
chong la Tran Dao Lang sinh h<;1 duqc hai
con: m¢t trai, m¢1 gai. Nam 21 tu6i nang
quqc g9i ve trai. R6i vi nh6 ch6ng con da
diet nen thuqng de da cho nimg ve h<;l gi6i
v6'i danh hieu lゥセオ@ hセョィ@ cong chua. Sau khi
sap 、セエ@ nha cua yen 6n, san c6 tai phep trong
tay, nang rong ru6i khap nai, treu ghyo ke
nay, gia an choke khac. C6 khi la co gai dyp
th6i tieu du6'i anh trang. Khi ャセゥ@ la ba gia tl,l'a
ァセケ@ true ben duong. Nguoi nao c6 thai d¢
cqt nhii, YO le se bj trung phat. Nguoi nao
kfnh tr9ng, d u phuc se duqc giup dO'. Nang
da tung trung tri m<?t hoang tl:r born xam ben
deo Ngang, エセョァ@ nha vua m¢t chiec hai theu
khi vua ve tham que nang a Yl;l Ban (h¢i Phil
Giay c6 le c6 ten tu sau su tich nay).
may tram nam アオセ@ Mau da di vao tam thuc
nguoi vゥセエ@ nhu m¢t ba my khoan dung, do
luqng, m<)t ba illy day long vi tha Va nhan ttL
Due Thanh Tran エイゥセオMqオ ッ」@ cong Tiet che
Hung di;to D<:ti vuang Tnin Quoc Tuan va
Thanh Mau lゥセオ@ H<:tnh duqc nhan dan g9i
m¢t each than thuang la Cha, My
TMng Tain gi6 Cha
Thang Ba gi6 Me
2. Kien true
Phil Giay thu¢c d!a ーィセョ@ xa K im Thai
ィオケセョ@ V1,1 Ban tinh Nam Dinh la quan the
gom 16 di tich l!ch sir kien true thO'- Mau
Lieu H<;tnh. Nai day duqc nguoi doi coi ta " chon t6", la "thanh d!a" cua Dao Mau ( 4)
vゥセエ@ Nam v6i phu Tien Huang, phLt Van Oit,
、セョ@ Ong Kh6ng, den Thuqng (tho dセ@ nhi
Thanh mau Thuqng ngan-nguO'i cai quan
Nh<:tc phil), den Gieng (tho d セ@ tam Thanh
Thoai-nguoi cai quan Thoai phu), den Cong
d6ng, den Vua cha, phil Khai thanh, phu T6,
chua Tien Huang, chua Long San ...
Den Thuqng nam tren ng9n nui Tien
Huang tho Mau Thuqng nglm. Phia Nam den
Thuqng, tren m¢t qua d6i nho c6 ngoi chua
c6, tren c6 cay huang 「セョァ@ da H ォィセ」@ kinh
( tjIj^ciiゥnセセャゥB」HイuーャヲゥAhセ@ , )1-------------------18 noi duang the); Thanh ph1;1 ' Thanh mセオ@ (cha my· de cua
· Anh: PAT
lゥセオ@ hセョィI N@ Cung dセ@ nhi duqc trang hoang l¢ng Hiy, la
noi tho Khai sinh Thanh ーィセZセ@
Tran Quy Cong, Khai sinh
Thanh mau Tran mon chinh
that va Tran Dao Lang ( cha
ュセ@ chong va chong Lieu
hセョィIN@ Hai cung dセ@ tam va
dセ@ tu cling duqc 」ィセュ@ kham
tinh xao v6'i nhfrng buc cua
vong, cu6n thu, cau doi, · 、セゥ@
w ... cua cic vi tien si, doc hqc
b<ii kinh. Ngoai ra cac nha cung pィセエI@ duac xay dung tu dau the ky thu
18 va cay thap 14 tang v6'i phong each kien
true mang dam dau an cua nha nァオケセョ N@ Gan
nui Tien Huang con c6 、セョ@ tho Khong L¢
Thien su, nhan dan thuong gQi d6 la den Ong
Khcing va m(>t s6 di tich khac lien quan tcri
viec tho Thanh mセ オ@ .
Phu Tien Huang duqc xay dt,tng tu thai Le
Canh Tri (1663-1671). Tnii qua nhieu l<in
( 、セゥI@ trung tu. t6'i nay phu bao gom 19 to a v6'i 81 gian nho quay ュセエ@ ve phia Tay Nam,
hu6'ng ve day nui Tien Huang. T ru6'c phtt c6
m(>t ho lcrn (5) va l"l!Qt san r(>ng, c6 ba toa
nha 、ゥ セ ュ@ hang ngang hai t<ing. mai tach. D<ly
la toa PhLrong du-noi don khach hanh huang,
c6 cau true can d6i, duqc 」ィ セュ@ 'kham hai
hoa.
Phu gom 4 cung: Cung dセ@ nhat tho Tam
toa Thanh mセ オ@ (c6 nha nghien cuu cho rtmg
d6 chi Ia hlnh anh cua M<lu lゥ セ オ@ h セョ ィ@ khi
quy y thea Phi!-t, luc la m¢t Tien nil' giang
tran va khi lai hoa thcln thanh m(>t thieu nit
bia, nha khach, nha kho ... エセッ@ thanh loi " n¢i
trung thiem, ngo<,ti chit qu6c" (6) rat be the,
ngo<:tn ュセZセ」 N@
Phil Van Cat duqc xay dlfng tren m¢t khu
dat r(>ng tren m(>t hec-ta, ュセエ@ quay ve phfa
Tay Bac. Phu cung duqc bo trf theo ォゥセオ@ "n(>i
trung thiem, ョァッセゥ@ chit quoc", la noi h¢i エセZセ@
cua m6t guan エィ セ@ kicn true uy nghi l(>ng ャセケ@
v6'i 7 toa, 30 gian l6'n nho, c6 ho ban ョァオケセエ N@
ben ngoai la ngq mt'm, gifra ho la nha Thuy
lau, 3 -gian, mai cong v6'i cau da xanh duqc
thiet ke cong phu tlr vien da dn guy ghep
m6ng, ィセ@ thong lan can vcri cac ho(/. tiet tlr
linh (long, Jy, guy. phuqng), tu quy (tung,
true, cue, mai) cho clc'n hai cay du bac qua
、セ@ di vao nha Thuy Iau. Phil cling gom bon
cung nhung c6 phan don gian hon phu Tien
Huang (phu chinh). Cung dセ@ nhat tho Thanh
Mau 0 chfnh gili'a. Ben tnii Ia chua tho Phat.
Ben phai la 、セョ@ thi\ vua LyNam De.
Uing Mau duqc xay dtJng nam 1938 do
セ@ MMMMMMMMMMMMセMMMMQH@ tセ@ CHi MGHJEN CUU PJti.T HQC )
Hoang ィセオ@ Nam. Phuong hung cong. Lang
duqc xay dung ·qkmg da xanh lay tir nui NgO.
HM1h Sop (Tp.Da Nang) tren m<?t 、ゥセョ@ tich
r<?ng chirng 625 m2 voi 5 duong bao セャョィ@
vuong. ' moi 」セョィ@ duong bao ngoai dai 24
met. c6 cac cua vao lang theo 4 huang Dong,
Tay. Nam. Bac. Chfnh giua lang la m<?t ng6i
mQ hl.nh bat giaC. moi C<.tnh ChUng 1 met, n6i
len gilra m<?t ho sen c<_tn. Ngoai ra Ia hai toa
Phuong dang bang da miw xanh duqc xay
セィ[ャGョァ@ cong phu. bi noi 、セBャ@ ban tba va van bia
ca ngqi Thanh Mau.
3. Tl;lc thO' Lieu hセョィ@ o Phil Giay
Hang nam tir mung l -3 thang Ba (tfnh
theo Am qch) nhan dan l<_ti n6 nuc m6" h<?i 、セ@
tuong nh6 t6i an due cila Mau. Ngay cu6i cung cua thang Hai, khi man
dem bu6ng xu6ng thl cung chinh Ia hie nhan
dan di.a phtrang m6 cua cac 、セョN@ phu 、セ@ lam
le ョィセー@ tich.
Khach エィセー@ ph11ong d6 カセ@ dt,r le. Sau m<?t
hoi chieng tr6ng n6i len, cac vi dl,f te dau d<?i
khan luqt, mi;tc ao tlwng, quan 6ng sa, chan
di hai theu cling cac thieu nu xiem ao thu6t
tha, ray cam アオセエ@ ョィセ@ nhang, オケセョ@」ィオケセョ@
tien ve khu Vl,fC hanh le. Tiep theo la m<?t le
h,tc cung (6 mam co cung) vai nghi thuc
dang den nen, huang hoa, ruqu th!t 、セ@ thinh
Thanh Mfiu ve ngt,r Him. Cu6i cling lit le エセN@
M<?t hoi chieng tr6ng ャセゥ@ vang len ron ra bao
hieu Thanh Mau giang tran.
Ngay mung 2, lang Tien Huang tien hanh
le m<?c 、セZセ」@ Hエセュ@ tuqng). Bar dau Ia vi¢c ru6'c
nu6c tu 、セョ@ Gieng (tho D¢ tam Thanh Thoai-
nguoi cai quan Thoai phu) do tam thanh nfr
(gai trinh) xiem ao l<?ng lay tht,rc hi¢n. Le
m<?c d1,1c do bon thanh nu khac tien himh.
M<?t hue man hoa duqc cang len truoc Hau
cung noi Miiu ngt,r. Oic c6 trinh nu lay khan
l1:1a do nhung vao nu6'c (vua ru6'c カセI@ trong
」ィセオ@ thau dong M !au mlnh thanh. Sau d6
lau ャセゥ@ bang nuoc thorn (duqc nau tlr la th<;tch
lan do tfa, trlim huang カセ ュァN@ wit kim huang .,
xanh, an tuc den. nhan long. Neu khong c6
nhfrng thu hi tren thl phai thay bang la huang
nhu. l<i chanh, Ia sa va ョィゥセオ@ lo<_ti la c6 huang
khac) roi thay xiem ao va mu m6i cho Mciu. Phfa ngoai khach エィセー@ phuong va cac tfn do
cha xin m<?t ft nuoc lau mlnh thanh hay m<?t
phan nh6 tir manh vai lau mlnh thanh de mong duqc miiu ban phuc l<?c. diet trtr lai
ィッセN@ Nhung da thanh QセL@ cac chCrc sac dia
phuong nhung tay vao thau nu6c エセュ@ xoa len
ュセエN@ Vuong l1,1a cO.ng duqc cat chia nh6 cho
cac カセ@ quan chtrc d6 tn.roc. s6 con ャセ[エゥ@ moi
mang ra ngoai cho cac tfn do cua Miiu .
Ngay mung 3. ngay ky chfnh. duqc tien
himh theo nghi thuc qu6c le. Theo guy 、セョィ@
phai lam le エィセー@ ctmg (10 mam co cung).
Moi c6 phai gom 100 banh day 16n, tren phu
giay trang kim, m<?t ban day chu6i ngt,r (loai
chu6i tien vua chi c6 6" que huang Nam
dセョィIL@ m<)t con lqn da ch9c tiet. lam sach
long nhung 、セ@ song. 10 mam c6 cung nay
duqc ban giam khao xep h<_tng. Le gio dien ra
rat trQng th{
Ngay 4-6, lam le thinh kinh. Ngay mung
4 ruoc tu phil Giap Ba sang chua Thong.
Ngay mung 5 ru6c tu phil Van Cat sang chua
Dan. Ngay mung 6 ru6c tir phu Tien Huang
sang chua G6i va nguqc ャセゥ@ (dan gian cho
rang day la m<?t 「ゥ セオ@ hi¢n vi¢c guy y pィセNエ@
ヲセセセセセMMセM]セセセセMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMセ ᄋ セ@
cua cong chua lゥセオ@ hZセョィIN@
Le thinh kinh ngay mung 6 Ia dam ru6c
lan nhat trong 10 ngay dien ra h<?i Phu Giay.
Dam ruoc keo dai hang cay so voi hang
nghln nguO'i tham gia. Di dau dam ru6c nay
la vi Hoa thuqng trl;J. tri chua Tien Huong.
Tiep d6 la bon chiec ki¢u ruoc thanh. DAn
dau Ia c6 ォゥセオ@ bat cong, l<;>ng vang, tren ki¢u
、 セ@ s..lc phong (7) va bat huang thO' Mau.
Ki¢u nay do cac giai te (trai tan) h9 Tran-Le
khieng. Ba ki¢u di sau do cac trinh nu
khieng, Ia v6ng ru6c cac thu<}c hi;l cua Mau.
Tiep den la doan nguO'i vac bat bao, 19 b<? va
phuang.bat am. Nhung am thanh cua cac Hm
di¢u chau vi.in nhu hanh van ll!U thuy ... cang
lam tang them st,r tung btrng cua bu6i Ie.
Cuoi cung la cac エィゥセョ@ nam tin nu, cac tin do
エ ィセー@ phuang ve dt,r le h(>i . Hai ben duO'ng cac
gia ュ セ 」@ ao nau song, tay cam canh phan,
mi¢ng ni¢m: " Nam mo Adida pィセエBN@ Dam
fUOC di ttr sang toi trua tren m(>t dOI;ln dUO'ng
dai khoang 3 cay so toi chua Goi. tセゥ@ chua.
m<;>i nguO'i lam le thinh kinh, sau d6 nghi'
ngai va di tham thu, chiem bai canh chua.
Den chieu dam ruoc ャセゥ@ tl.r chua Goi ve phu
Tien Huang.
Trong I 0 ngay h9i. tat d cac den, mieu,
dlnh, phil, chua chien nam tren dia ーィセョ@ xa
K im Thai deu rna cua va luc nao cilng dong
ョァィセエ@ nguO'i. Phil Van Cat, phu Tien Huang
ngay cilng nhu dem kh6i nhang nghi ngut,
den nen sang choang. nhip dan nhip trong
vang Ian trong nhfrng di¢u hat van du duang
thanh th6t ca ngqi c6ng on Thanh MAu thau
dem suot sang.
M <?t tiel ml;IC 、セ」@ sk mang 、セュ@ tinh chAt
sinh hoi;lt tin ngu<mg van hoa trong Q セ@ h<?i
Phu Giay la h¢i keo chii:. H¢i duqc tien hanh
trong ba ngay mung 7-9. Ngay mung 7 do
giai te 5 t6ng Thuqng V 1,1 Ban tien hanh.
Ngay 8 do giai te 5 t6ng Hi;l V 1,1 Ban tien
hanh. Ngay mung 9 do· giai te hang xa tham
gia. V e ngu6n goc h<?i keo chu: C6 hai di ban, ォセ@ ve hai nguO'i con gai khac nhau, m(>t
nguO'i Ia Phung N g<;>c Dai, nguO'i kia la Tran
Tht Dai ciing c6 ngu6n goc khac nhau nhung
n<?i dung ve co ban ャセゥ@ rat giong nhau d6 la
nhO' cau khan Thanh Mau lゥ セ オ@ Hi;lnh a Phu
Giay rna lay duqc chua Trinh (nang Thi Dai
lay Trinh Tung con nang N g<;>c Dai Hiy Trinh
Trang. M¢t nam, dan phu d nu6c phih ve
kinh do dao dat 、セー@ thanh, ba Dai mai xin
v6i chua Trinh ュゥセョ@ cho nhan dan ィオ ケ セョ@ Yl;l
Ban, lai thuang tien an duO'ng cho h<;>, 、セョ@ h9
ve Phil Giay ti;l an Thanh Mau. Sau thanh Q セL@
ctr den ngay mat cua Mau, nhan dan cac nai
trong ィオケセョ@ ャセゥ@ vac mai, vac cuoc di Qセ@ mセ オ N@
R6i d6i thanh vac ァセ ケ@ cuon hoa g<;>i la ァセケ@
truqng hoa. Va cuoi cung la エィセュ ィ@ h<?i keo
chu nhu ィゥセョ@ nay.
H<?i keo chu g6m 6ng cO' ィ ゥ セオ@ (thu ャセ ョィ IN@
'6ng nay CO ョィゥセュ@ Vl;i ch<;>n chfi' 、セ@ keo d6ng
thai h,ra ch<;>n tfang ph1,1c nguO'i tham gia keo
chu, t6 chuc cac bu6i エセー@ ャ オ ケセョ@ va dieu hanh
cu(>c da'J chinh thuc. Tat nhien 6ng co ィゥ セ オ@
phcl.i 13. nguai hay chu, ィゥセオ@ r(>ng va duqc dan
lang tn;mg v<;>ng. Khi dieu ォ ィ ゥ セ ョ@ 6ng ta c6
the dung cO' H ィゥ セ オ@ co) ィッセ」@ dung trong (thu
ャセョィIN@
Phu cO' nhat thiet phai la nam gia i do dan
Umg ken ch<;m. H9 ュセ 」@ dong phl;J.c, d<?i khan
xep, ao the tham, quan trang, that l ung b6
セ@ --------------------{( .. ᄋGjGセ@ CHi mgセhG」オゥWpセt@ H9C )
que. Moi phu co cam m(lt la o ngil hanh duoi
nheo, can dai 4 met, c6 quan giay mau. Tuy
theo s6 chu dwjc keo, s6 net trong m(lt chu
cGng nhu kich thu6c chfr to nh6, net chfr 、セュ@
nh<;tt, mau sac khac nhau ra sao rna s6 lm;mg
phu co duoc エオケセョ@ chQn nhieu hay it.
San keo chct thuong duqc chQn a nhfrng
noi thoang dang, エィオセョ@ lqi va phai gan phil
tho Mau. Vao bu6i dien, sau khi hoi chieng
tr6ng n6i len cac phu co v6i la co tren tay
dan hang doi quay ュセエ@ ve phfa chute Htm le
bai yet Thanh Mau va Chu vt. Sau hoi chieng
nhang trong Sl;f than phur CUa ffiQi nguoi.
Bu6i le keo chu ket thuc trong tieng ho vang
、セケ@ cua cic tin do. Con cac phu co va 6ng
ィゥセオ@ co thl duqc ョィセョ@ m(>t phan l(>c cua ban
t6 chile (10).
Ngoai ra, trong su6t 10 ngay le h(li song
song v6i cic nghi thU'c cling le, khap cac
den, phu deu dien ra cac ho<;tt dong van hoa
dan gian khac nhu mua rong, tha rong (bang
bong), danh co nguoi, 「ゥセオ@ dien vo エィオセエ@ c6
truyen ...
T6m l<;ti: Thanh Mau Lieu Hanh c6 エィセ@ la
tr6ng thu hai, 6ng co ィゥセオ@ dong d<;tC h6: vt Mau cu6i cungduqc ton phong tren dat
CUNG CUC DAI VUONG THU<)NG nu6c vゥセエ@ Nam. Mau chfnh Ht su tiep n6i cila
DANG THAN. Tat ca nghiem trang quy . dong tin nguang tho Mau da ton t<?-i tru6c d6
m(lt g6i, cui 、。セL@ nga co va khf gi6i 、セ@ le
Mau. Mot hoi chieng tr6ng nua l<;ti vang len,
cic phu co nhat lo<;tt dU'ng day dqi ャセョィN@ Theo
Sl;f sap 、セエ@ CUa 6ng CO lenh cac phu CO di ve
vi tri エセー@ ket theo tll'ng khoi nhat dtnh. Trang
theo ィゥセオ@ co 6ng phat, tuy theo net chfr, cac
phu co se ch<;ty sang ngang, dQc, tien, ャオセ@ カセキ@
dung vt tri da duqc phan cong. Tiep d6, m(lt
hoi chieng tr6ng lai n6i len, cac phu co ngoi
xu6ng theo tu the quy m(lt chan, tay gilt sao
cho can co nga dQC sat than. Luc nay dinh
co, mau sac cua nhfrng la co lam cho cac net
chct n6i len. Ban dau h9 xep tung chfr rieng
le va r(lt lui sau khi da ho vang ォィセオ@ ィゥセオZ@
CUNG CUt DAI VUONG THV<)NG
DANG THAN 0 o o ... Cu nhu the, toan nay
vao, toan kia ra cho den het hang chfr duqc
keo (thuong la Qu6c thai dan an, Thien h<;t
thcii binh ィッセ」@ Phong dang hoa c6c ... ). Den
giai dO<;lll keo chfr, cac chfr dUQ'C xep tfUOC 0
san, theo ィ ゥ セオ@ co di vao オケセョ@ 」ィオケセョ L@ nhtp
va duqc nang len cao them m(lt bac. Mau chi
duy nhat kh6ng lam m(lt vi¢c la sang !<;tO
gi6ng noi con trong Mau h(li W du ca nhfrng
due tinh, nhilng vi¢c lam cua Vuong Mau
(D6ng xung Thien エィゥャョ M ュセ@ Thanh Dong),
cua Qu6c Mau (Au Co; Tran Tht dオョァ M ュセ@
Tran Thai Tong, vi vua dau tien cua trieu
Tran; Ph<;1m Tl"Ii NgQc Tran-Hoang ィセオ@ cua
vua Le Thai T6-Le Lqi), Thanh Mau (y Lan)
trong Itch sU: van hoa vゥセエ@ Nam. De dang
ョィセョ@ thay 6 Mau m(>t nguoi yeu chung thuy;
m(lt nguoi vq tiw tan; m(lt nguoi my nMn tu;
m(lt nguoi con hieu de, yeu que huang lang
x6m. Mau c6 sue manh, c6 quyen phep,
cGng dm quan ra エイセョL@ khi thua khi thang.
Mau con Ht m(>t nguoi ョァィセ@ Sl tai ba, uyen
bac hon nguoi. Tren tat ca. Mau la m(lt con
nguoi tt,r do, w.do yeu duong, nam nil' blnh
quyen. Dung nhu TSKH Tran Ng9c Them
ョィセョ@ dtnh: "St,r xuat ィゥセョ@ cua .,hlnh tuqng
Lieu H<;tnh vao chfnh thai Le chu khong phai
1 Ctc ョセQNP@ khac. d6 la thai ky' Nho criao doc ton b . '
vai tro truyen thong cua nguai phl:l nfr nang
nghiep bt xam ーィセュ@ ョァィゥ・セ@ trQng nhat hoan
toan khong phai ngau nhien rna d6 chinh la
sl,l' phim khang" (12). Mau chfnh la 「ゥセオ@
tw;mg sinh d(>ng dai thuong. binh thuang
nhung nit phi thuang cua van hoa dan gian
VietNam. La Tien, la pィセエN@ la Thanh, ャ。mセ N@
lacon nha gia the, Mau la Sl,l' h<?i エセZi@ cua Tam
giao: Sl,l' hieu nghia cua Nho giao, Sl,l' quyen
nang cua D<;to giao va Sl,l' tu bi cua d<;to pィセエN@
Nhu·ng khong m(>t ton ァ セ。ッ@ nao c6 エィセ@ kim
ham duqc Mau. mセオ@ t6n t<;ti bat chap mQi the
l l,l'c. Mau Ia ba't ttr, la Mau nghi thien ィセL@ la
mセ@ cua muon dai.
Chu thich
1. Co di ban Ia nam 1577
2. Theo GS. Phan Ng9c d\iii!: Nghien crnc Dong Nam
A trong bai DQo giao Vier Nam (Saclr "De' ccrong biti gidng
Lop boi du'iJng ngdn Iran kielr there vl ton giao" do Vi¢11
Nghien ccnc T cJn gicio dir hitnh CIIOl /J(Jnf 2000) tid rue tlr(J
Mau tel /110{ b¢ plr(ln rlw¢c DQO giao mel theo each goi cria
rin .15 Ia "Dao giao dan gian tlrudn tuv Vier Nanr ", n6 dcrac
dclng de' plrdn bier \'o'i tl11'r "Dao giao rlruan ru)• Tm;1g .
Quoc" lri en dang tdn raid \ii¢t Nam.
3. \.'i Mau gan !ie'n v6'i tinh am nen kie/1 tnic Dao Mau
cling lei kie/1 tnic 1hl hi¢n rinlr anr nl11r tM fro. r&n-nlrirng
/odi \'Gf tlrl lrcen Sl( sinh soi ndy nd va cdc dien Mau bao gi(J
Cltll g du'O'( xdv dcrng ben cac ngudn /ll(OC vi mr6'c Ia tinlr am l'cl vi mt'Uc Ia velc to klr61rg thi thielt trong dai soi1g con
ngaai. Ngu6n nu/Jc d6 c6 the' Ia tr_( nhien. ben canh ccic con
song (dien Hon Chen-Hue), secoi (din Bdc L¢-B&c Giang,
Lang San), !rd (plui Tdy H6'), cera bie/1 (din Con-Nghe An).
\. '() /Iff{ klr6ng c6 cai the' ddt /anlr "nru pluic, flJ tlruf' baa
hoc rlri ngct'o'i tu p!trii dao cac gieilg, cdc ao. 1r6 clio p/u) !rap
\'(5'i thud/ plwng tllll.l: ( Phcl Giar-Nam Dinlr soi minlr ben
c!tic'c hd nhcin tao nlut' tire).
.J. Ddv ld In/ kce/1 tnic mel trong d6 cac toa nha d rinlr
ben trong char song song, clrung tlreln lthie'mi, l]ai ben c6
セ@lu'mh lang nha ngang va tnr6'c miit c6 ng9 mcJn klu!p kin.
5. Th.eo sach Clu;r Vie'ng va H¢i plul cela tac gid B!li
Hr;mh Cdn do Nxb.Giao dttc d/1 hanh エセゥ@ Ha NcJi nam !993
thi tm nay (thifi die"m sach dl(ac xua't bdn va CUI;g c6 the' 11/lli
ve' sau nay mla) dii c6 11 trie'u dai s&c plwng cho Thanh
Macc Lieu Hanh, a61a.
. U V/nh Khanh, niim tlur hai, Ky Dc;iu, 1729 .
. Le Cdnh Hung, nam thc'r 10, Canh Than, 1740.
. Le Chieu Thq/1g, niim the'r nhd't, Dinh Mcli, 1786.
. Lc Chieu ThcJI7g, niim tlnr hai, M(lu Than, 1787.
. Nguyen Hu¢, niimtlur nhdt, Ky Dciu, 1788.
. Nguyen Cdnh Thinh, niim tMr nhdt, Nhdm T}·, 1792.
. Nguyen Minh Mang, nam tlnr nhdt, Canh Tht'n. 1820 .
. Nguyen Thieu Tri , nam tlur nr, Gitip "fhc'n, 1844.
. Nguyen Tu Dcrc, niim thc'r ba, Canh Tudt, 1850.
. Nguyen DuyTdn, niim tlul'ba,KyDiw. /909.
. Nguyen Khdi Dinh, nam rhcr hai. Dinh Ty, 1917.
6. Dan ャセゥ@ theo Nguyen Minh San, Tap chi Van hoa dlin
gian, so'1!1992, Tr15-18.
7. Trdn NgocThem, Nxb.Tp.H6Chi Minh./997. Tr.286.
TAl LIEU THAM KHAO
I. Bid hセョィ@ Ca'n, Clu! \ici ng va Hoi phu, Nxb.Giau
due, HaNoi, 1993.
2. pィセュ@ Ke; Ttr bar tir, Nxb.Lao dong, HaNoi, 1996.
3. Dinlz Gia Khcinh, \1 an hoa ddn gian vc/i Sl( phar lne'n
ccia xa h¢i Vi¢t Nam, Nxb.Chinh tri quoc gia, Hil Noi,
1995.
4. Vii Ngoe Kluinh, Vein cat rlr dn mi·. Nxb.Vii.n hoadan
toe, Ha N(Ji, 1990.
5. D(i.ng Van Lung, Tam toil Thcinli Mau, Nxb.'ldn hoa
dim t(Jc, Ha N(Ji 1993.
6. Ngo Dire Thinh, Dao M/cu o \' ier Nwn, Nxb.Van
lzoa thOng tin, Ha Ndi, 1996.
7. Nguyen Minh San, TiejJ c(,in tin ngcrong ddn gia I ·iet
Nam, Nxb.Viin hod dim t(Je, HaNoi, 1998.
8. Nguyen Minh San, Nlu?ng nti· tliiin danh tiei7" . ,, trong van !roa tin ngcriJnR II ier Nam, N xb.Piw ncr, Hit NiJi, 1996.
9. Chu Quang Trit, Di sdn l'dn lwei dcin t(}c trong tin
nguO'ng l'a ton gicio JVier Na111. Nxb.Thuan Hoa, Hue; 1996.
10. tィセ 」 ィ@ P/ll(mzg, Le Trung Vit, fiO le hoi rncren
th6/1g VietNam, Nxb.K/wa /we xd fuJi, HaNoi, 1995.
セMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMセH@ tセcrゥnghュncuオpセthYc@ )
VAIIII VIIIQii IAii -:J Bai va imh: Ho<:J si NGUYEN vAN CHIEN
dtfng ャ セゥ N@ sau do chua con
dUQ'C nhieu (an
tu s(ra, ィゥ セョ@
nay con h;ti dau
tich cua thai Lc - Nguyen.
Tai chua
• Tuong t<l.ng nha セオᄋ@ Vu Khac Minh, chua dセオN@H8. Tay
con c6 cac hien vat quy. Cuon sach dong. 2
chuang dong, 6 bia da, nhfrng
dieu khac go. nhieu pho tugng dat va tuqng dong. dセ」@ 「ゥセエ@ la c6
2 pho tuQ'ng tang, 、セ エ@ trong
2 Am nho 6
(., hila Dau (ten chli': .1 Thanh Dao Tt!) Ia chua
tho Phap van mot trong ru phap pィセエN@ Chua ョセュ@ 6· then
Gia Phuc, xa Nguyen Trai. ィオ ケセョ@ Thuong T fn Llnh Ha Tay' Tu xa X va vao the ky II, Sl Nhiep da den day va cho
xay dung chua. Theo bia Duong Hoa thu 5 (1639) 6
day th1 Chua duqc xay dung 6 trieu Ly (the ky XI - XII). Nicn dai nay chi Ht nam
ben phai va ben tnii 」セョ ィ@ chua. Tuong truycn la than xac cua 2 thien su V Ci k ィ セ」@ Minh va Vu Khac Truong sau khi
vien tich duqc b6 phil son ta
lam tuqng tho.
Trong cuon "nhfrng Chua. Dinh va nha tho Ha Dong -
phong d nh Ha Dong" xua't
ban nam 1932, c6 n6i ve 2 vi thien su nay va coi Ia 2 xac
v<'ip (momic). Cac anh Chl,lp trong cuon nay, va anh chl,lp
nam ( 1931) luu エセ ゥ@ Vien thong tin khoa h QC xa h¢ i Ia nhu·ng w li eu di:lu Lien cong
b6, nen anh tuong con bong
nu6c son khong c6 ,.c·t nUt nao.
Chua dセオ@ duqc B¢ ·van
hoa Thong tin xer ht;tng 1960. Cuoi thang 4 - 1983 do yeu d u cua van phong 1 ()
(H¢i Dong B¢ Truong ) vゥセョ@
Kh<io Co dUQ'C phan cong
xuong xem xet. Thang 5 -
1983) doan cong tac ve chua
nghien cuu. Sau qua trl nh
xem xer. va chyp X quang da chung minh d6 Ia thi hai cua
2 thien su, ben trong khong
c6 go ィッセ」@ kim ャッセゥN@
LL'tc d6: a Tvqng VG Khac
Minh da c6 vet nut tren tn1n
va ュ セ エ [@ tu:qng Vu Kh<ic Tru·ang da c6 nhieu chb bi nut vo.
Vai chuc nam sau. hai
pho llfQ'ng d6 、 セ@ trong Am kin. luon fi m u61. lai thieu cham s6c bao quan, Tuong
Vu Khac Minh c6 them vc·t nUt 6 2 dftu goi. va 6 phan
tnin. Theo Tien si Nguyen Lan cvang tiep xuc di tich vao 6 - 1983 cho bie.t, cy Vu
Van Tuytn (ngHO'i xii Nguyen Trai) ォセZ@ "vao
kho{mg nhfrng nam dau cua tMp ky 40 c6 2 nguOi. ョァッセゥ@quoc toi xem pho tu<;mg. To mo chung da dung ba toong
、セー@ vo dau goi de xem ben trong c6 xuong khong?. Sau d6 cac Cl:l trong Hmg dung nhva tnim gAn ャ」セNゥN@ vet nUt: d6 nay c6 xu huang nUt: r(lng
ra. Con tuqng Vii Khac Truong thi trong m(lt エイセョ@ l1,1t I on vao hoi dau エィセ@ ky, chua bi ョァセー@ ling. Tuqng Vii Khac Minh khong bt sao. "Con tuqng Vii Khac Truong bt long vo. Nguoi lang Gia Phuc da gom xuong va dlfng ャセゥ L@ gAn dap bang voi vua va mat". MQt thong tin khac cho biet: tイセョ@ h,tt Ian, nuac da lam hong tuqng Vii Khac Truong. Con chau da dAp l<;ti, rna m(lt trong nhfrng nguoi d6 la ong Vii Van Tuyen"?.
V 6i nhfrng tuqng tang khong chi a chua dセオ@ chung ta con biet duqc trong cac thu ttch, trong cac truyen tfch, va\6 m(lt so noi khac. 6 chua Thay, theo D<;ti vゥセエ@ Sir Ky toan thu ghi "Bfnh than (HQi Tuong D<;ti Khanh) nam thu 7 (1116) (Tong chfnh Hoa nam thu 6) mua h<;t, nha su Tu dセッ@hセョィ@ trut xac a chua nui th<;tch that". (con
g<;>i la nui pィセエ@ tich) (chua Thay), Tu D<;to hセョィ@ den choi nui ay, thay t{mg da trong hang nui. c6 vet chan
nguoi, lay chan uom vao vua
dung, ty.c truyen d6 la chu dセッ@ H<;tnh trut xac) "Nguai
· Umg cho la カゥセ」@ Qセ L@ de xac dセッ@ hセョィ@ vao trong kham de tho". (xac D<;to hセョィ@ den kholmg nam Vinh L<;tc nha Minh, bt nguoi minh dot chay, nguoi lang ay ャセゥ@ dAp ttrqng de tho nhu cii, ィゥセョ@
nay van con)". Ngay 5 - 3 am Itch hang nam nguoi lang c6 ty.c Qセ@ Qセ@ m(lc Dy.c (tAm cho tuqng). Trong Bpィセエ@ ly.c" Ha NQi 1944 tr.95,100 cua Tran Tr<;>ng Kim ciing viet: "chua pィセエ@ tich" kham tho t6 、セ@ nhat b6 cot lam tuqng" "chua But Thap" kham tho Chuyet Chuyet cong la t6 、セ@nhat, c6 cai tuqng b6 bang cot, cho nen g<;>i Ht nhuc than Bo Tat". Theo "Nam hoa w cap ky truyen thuyet" Nxb Nhan dan Quang Dong Trung Hoa 1988, thi: エ」ZセNゥ@ tinh An Huy tren セ。@ khong lanh Cl'ru Hoa Son, chua V <;tn Nien Thien Tl! c6 nhy.c than cua su Hai Ng<;>c, ィゥセオ@ Vo Ha Thien su, song tren tram tu6i, gifra cac trieu 、」ZセNゥ@
Chanh Due - Sung Trinh doi Minh (tu nam 1506 1628) ... dan ra m(lt tu ャゥセオ@ M thay rang: Thien su dac 、」ZセNッL@khong phai b6ng nhien rna cot nhy.c (nht:tc than) nguyen カセョL@ phai c6 m(lt qua trinh tu ャ オケセョL@ qua trlnh hoa than de ho1m nguyen "Nhl,lc than".
Chua tha'y c6 tai ャゥセオ@ n6i r6,
rna ta chi duqc biet theo thuyet tich tu ィ」ZセNョィ@ v6i 99 ngay an chay ョゥセュ@ pィセエ@
giam an tu tu, song bang khi trai de ャオケセョ@ khi, va. nu6c, u6ng nuoc la thorn an canh hoa hong, chi t'inh tam tu ャオケセョ@ ョィセー@ thien dan dan, cho den het 99 ngay thl nht:tc than chuyen sang 、」ZセNョァ@ khac, kh6 cling l<;ti , va khong b! thai ru6ng. Mon 、セ@ m&i tien h1mh b6 son ta, phu 「セ」@ va canh dan nhu lam tuqng chua. Nhu カセケ@ カゥセ」@ b6 col lam tuqng, ィッセ」@ thanh m(lt pho tu<;mg 、セ」@ 「ゥセエL@ boi ben trong CO COt nhl,IC nha SU.
Lo<;ti tuqng nay con g<;>i la: Tuqng tang. N6 vua mang nghia tuqng tho, vua mang nghia gin gifr xac trop nha <;U
dac dao cua chua. L6i lam tuqng tang nay can cu theo cac tu ャゥセオ@ rna biet la: (J ta da c6 tu the ky Xll. Tuy nhien n6i b6 cot, la b6 bang chat ャゥセオ@ gl? d6 la chat ャゥ セ オ@ son ta doi v&i cac tuqng a ta tim thay duqc. Chung ta cli ng c6 tM nghi rang: Tuqng v&i net van hoa d(lc dao nay phai chang duqc hap th0 ti:r Trung Hoa. Vao dau the ky 8 c6ng Itch, c6 ky エィオセエ@ g<;>i la "Giap Tru Tat" (son ta b6 ly.a) duqc
thl,!c ィゥセョ@ cho Lt:tc Tci Hue Nang thien su ncii tieng. hオセ@Nang a chua Ll,lc T6 (sinh nam 638 vien t!ch nam 7 l 3).
Hi¢n nay chan than (hay
セ@ -----------------!(· TJ).P CHi MGHJEM CU'u pセt@ HOC )
nhyc エィセI@ con nguyen カセョ@ 、セ@
エセゥ@ Nam Hoa Tu (chua Nam Hoa) a phia tAy tinh Quang
Pong (Trung Qu6c) thu¢c thon Nam Hoa. ィオケセョ@ Khuc
Giang. Su Hue Nang duqc girt a d6 b6i Ngai da sang
giimg kinh Phfu 6 day. tセゥ@chua nァオケセエ@ Hoa vung nay,
cilng c6 luu ャセゥ@ chAn than nha su AnD¢ Trf Duqc Tam
Tang, den nam 1 949 thl bi hu)r. (Theo エオャゥセオ@ Nam Hoa Tt! 」セー@ ky エイオケ セ ョ@ thuyet).
Ky エィオセエ@ b6 cot bang Son ta m6'i thay c6 a vゥセエ@ Nam va Trung Quoc (ai tru6'c ai
sau cilng khong r6) song ky エィオセエ@ nay duqc Jan エイオ ケセョN@
V iec b6 cot bang Son cilng
dn ィゥセオ@ theo hai 、セョァ@ Hエセュ@
g9i la ky エィオセエIN@ M¢t la sau khi thien su chet hai cot
duqc thu luqm ャセゥN@ xep 、セエ@theo hlnh hai rna b6 lua, phu son. Hai la: tィゥセョ@ su vien tinh dk 、\⦅セ ッ@ ngoi nguyen tu the ma b6 ャセゥ@ 、セ@
gifr nguyen cot ョィエ[セ」N@ エセッ@
thanh tuqng tang. Song du
、セョァ@ nao ャッセゥ@ tuqng tang vein la loai hiem.
Hai pho tuqng VU Khac Minh · va V U Khac Truong
khoi nguyen la b6 son con
nguyen COt nhL;J.C sau khi dac 、セッN@ Trai qua ョィゥセオ@ nam thang va bien d¢ng, nen hai
pho tuqng nay tren da hu
hong. Vi¢c tu b6 va bao quan 2
pho tuqng c6 quy gia VU Khac Minh va. VU Khac
Truong se giup chung ta gln
gilr duqc gia エイセ@ van hoa 、セ」@
「ゥセエ@ d¢c dao truyen thong. m¢t ャッセゥ@ Tuqng Tang quy hiem, 、セ@ cho hom nay va the
ィセ@ mai sau. Do カセケ@ Nha nu6'c c6 cac van ban cua chfnh phu va Be) Van hoa
Thong tin カセ@ Bao ton bao
tang. S6 Van h6a Thong tin Ha Tay yeu du カセ@ tu b6 va bao quan, cu¢c h¢i thao ngay 2 - 8 - 2000 エセゥ@ chua dセオ@ do sa Van hoa Thong tin Ha Tay t6 chuc. Ngay 13 - 9 - 2000 ph6 thu tu6'ng pィセュ@ Gia Khiem va B¢ Truong Nguyen Khoa Diem tham chua va lam vi¢c v6'i cac co quan chuc nang va
、セ。@ phuong da c6 khoi thao dl;l' an tu b6 va bao quan hai pho tuqng. hゥセョ@ nay vein con
dang la Sl! chuiin 「セN@V6'i hai pho tuqng quy va
c6 nay, カゥセ」@ tu b6 ーィエLセ」@
nguyen 13. rat din thiet de gln
giU nhfrng c6 カセエ@ cua truyen thong dan t¢c. Chat ャゥ セ オ@
pht;lC nguyen phai chu yeu bang Son ta nhu n6 von da duqc tien hanh truac kia de
tra ャセゥ@ dung nhu nguyen ban ban 、セオN@ Doi v6'i Pho Va
Khik Minh chi dung 、ゥセエ@khuan ben trong pho tuqng,
va phyc nguyen cac vet nUt tren tnin va 2 dau goi bang
son ta va phu 「セ」@ canh dan
bao qmin. Con pho VQ Khiic Truang do da bi long hong
da dap xep gan ャセゥ N@ xong sai
ャセ」ィ@ nguyen ban: nay b! hu hong ョセョァN@ ngl;l'c ban tay va chan xuong troi d ra ngoai phuang phcip phuc nguyen ia phai lam ャセ ゥ@ theo phuong phap: gO' エッセュ@ b¢ xu·ong va
ph<in h¢p s9. dung ャセゥ@ tuqng v6'i ky エィオセエ@ b6 cot bang Son ta va theo phuong phap CLla Ghe - ra - xi - mop la "phuc
nguyen ャセゥ@ ュセエ@ theo xuong s9". pho tuqng se c6 ·duqc
kfch thu6c 、セオ N@ mat cua エィゥセョ@ su Va kィセ」@ Truong dung nhlit, sua chua duqc lan
dap ャ セゥ@ sai ャセ」ィ@ tru6c day ( da ng6t tram nam). M¢1 、ゥセオ@ loi
the la pho wqng v u Khac
Minh con ャセゥ@ se Ut su bo khuyet cho qua trlnh thl,l'c
ィ ゥセ ョ@ cac btr6'c ky エィオ セエN@
Sau khi da phyc nguyen hai pho, cong tac bao quan gln giG' cilng can ket hqp
gifra phuong エゥセョ@ ィゥセョ@ d<;ti CUa ョァィゥセー@ VI;! bao tang VOi kinh ョァィゥセュ@ エイオケセョ@ thong. Hinh thuc cua kham tho cfing phli theo phong each
ョァィセ@ エィオセエ@ エイオケセョ@ thong v6'i nien 、セゥ@ chua rna Thien su
da dac 、セッ@ 、セ@ gifr gin bao カセエ@ dung nhu truyen thong rna cha ong xua da エセッ@ dung
a the ky 17 khi thien su
duqc lam ttrqng tang va 、セエ@
vao thO' エセゥ@ chua D?u.
セ@ r
セイオセセゥセセセセ@0 TRAN VAN MY
('1 hua Umg Quynh L6i, ten chu Long .1 Khanh Tt! duqc khai dt,rng ti:r thai Triln.
Tn.r6c nam 1945, chua thu(>c tr<;ti Quynh Loi, t6ng Ki m Lien, ィオケセョ@ Hoan Long tinh Ha
Dong nay Ht phu·ang Quynh Loi, アオセョ@ Hai Ba Trung.
Theo van bia cua Hoang giap Phung Kh<ic
Khoan (1528 - 1613) ウッセョ@ nam 1607 cho biet cbi:1a Long Khcinh toa lac a nai c6 canh quan dep: "Chua Long Khcinh a phfa Nam thanh Thang Long. duang cai quan ngan 、セュ@ qua phia tnfOC, canh dong V(;tn khoanh dang SaU, doi ben ta hfru, dan cu dong due, tu xua den nay, canh dyp nhu tien, dung la ngoi chua n6i tieng trong vung". Bay giO' nguO'i chau cua chua Trinh Tung VI men me) ciinh dyp nai day, nam 1604 ong da b6 エゥセョ@ nha dl,l'ng ti6n duong. dai dot huang, tam quan, diip hai tu"Q'ng he) pbap. Ngay 8 - 3 nam Binh Ng9 ( J 606) tu stra nha tang, ュセエ@ nh3. oan, dap m(>t tuqng PMt Thich Ca. Sau 1an ton t<;tO nay, chua Quynh Loi tra th?mh "lau dai ng9c biec, canh t!nh th6 nguy nga; ィゥセョ@ than hoang kim, nai trung tam van hien" (lO'i van bia).
Nhung ve dep cua 、セゥ@ danh lam nay chi ton t<;ti duqc 301 nam. Vao nam 1908 chua bi cluiy. Tren dong tro tim chi con s6t ャセゥ@ tuqng Due Ong, tuQ'ng Due Thanh Hi6n due bang dong, m6i pho ni;ing 390kg. Nam 1909 dan lang Quynh Loi cung pィセエ@ tl! kh<ip nai lai gom gop ti6n cua dt,mg toa ti6n duO'ng nam gian, PMt 、ゥセョ@ 4 gian bang g6 qu)'. tッセュ@ be) tuQng PMt duqc エセ」@ v6i guy m6 l6n, ky ョァィセ@che tac tinh xao. Nhieu hoanh phi, cau doi duqc エセッ@ vao nam 1909 va nam 1912 con luu l<;ti den ngay nay. Sau Ian dt,rng chua nay, 、セ@tninh nhCrng khong may c6 エィセ@ ァセーL@ cac bo
Hio ban nhau d6i ten Long Kh:inh Tv tbanh . Khcinh Long Tt,r (Khanh Long c6 エィセ@ doi v6i
Thang Long カセケIN@ Thong thuang, 0 cac chua, tUQ'ng Due Chua a ben phai, tUQ'ng Due Thanh hゥセョ@ a ben trai toa Tam baa nhung 0 chua Quynh Loi thl nguqc ャセゥN@
Han 50 nam da qua, dat nu6c dau phai tnii ョィゥセオ@ can dau 「セ@ nhung chua Long Khanh da
may man thmit khoi m9i st,r エセュ@ pha. GiO' day, c6 dip v6 tham vung dat c6 Quynh Loi, ban thay ciinh lang xua em dem da duqc thay bang pho xa sam uat. Dau tich guy nhat cua lang la ngoi c6 tl,l' v6i tam quan. 2 tang 8 mai
chat chong cac 16p reu phong. 6 trong vuon chua, du6i vom cay tnii sum se la vuO'n thcip, nai yen nghi cua cac vi su ti:rng trl,l trl a chua. Xe c6ng tam quan la th<ip "That bao Nhu lai" cao 7 tang la nai hru giCr tro than cua cac pho tUQ'ng g6 bi hoa tai nam 1908. Cling hai pho tuQ'llg dong, 6 chua con gifr duqc nguyen vyn tam bia da khac van cua ong エョセョァ@ lang Bung vua neu a tren. M<)t tall{ bia khac t<;1o nam 1933 ォセ@ ba nァオケセョ@ Thi nィセュ@ 6 pho Qucin TI1anh da cong due 300 dong siia taJ;Tl quan chua.
Theo bu6c nguO'i xua, chua Long Khanh duqc Phat til' khap nai c6ng due ton t<;1o. Nam 1998 dt,rng nha T6. Nam 1999 dt,rng nha Mau. Nam 2000 cac c(>t ァセ」ィ@ tru6c toa ti6n duang duqc thay bang c(>t da 」ィセュ@ hoa van, 6 cac m<;it ktac cau doi chfr Han - Nom ca ngqi d.nh dyp cua chua. Vao nhfrng ngay dau tien cua thien nien ky m6i, chua rna h(>i due 3 qua chuang va 1 khanh dong. Chi phi cho cac カゥセ」@tran het han 500 trieu d6ng.
Chua Long Khanh c6 canh quan va kien true dyp, th:ing 2 - 1995 chua da duqc nu6c Nha nu6c xep ィセョァ@ bao t6n.
セMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMMM
Th@p .tam エイセゥ@a Thilng .Long
' Vtl
0fi,0 HQHサセ@ t ' . .
VAN hセuM HQ! VHDGHN
"NLT am Canh Tuat 1010, Vua Ly Thai T6 ...l. roi do tu· Hoa Lu ra D<;ti La sau d6i la
Thang Long "Tinh lee lau dai cho con chau
mai sau". N6i t6i Thang Long la nhac t6i
quy m6 ma r(lng cua nhieu vung d!a lY. tィセー@
tam エイセゥ@ la Sl.,l' hinh thanh 、セ」@ sac VOi truyen
thuyet ong Hoang lセ@ mセエ@ (Nguyen Qui
Cong) nguoi dan chai a song Thien Due c6
cong cuu Cong Chua duqc 、セ」@ an thuang
カ ゥ セ」@ t6 chuc khai hoang vU.ng dat tィセー@ Tam
tイセ ゥ N@ Sau nay la 13 trai: Vinh Phuc, NgQc
Ha, Xuan Bieu, Hau tゥセーL@ Dt;ti Yen, vセョ@
Phuc. C6ng Yen, C6ng VL Lieu Giai, Thu
l セN@ NgQC Khanh, Kim Ma va Gifmg VO.
Thana Long c6 thanh va thi tat nhien ph<h c6 b '
vung 13 エイセゥ@ n6ng ョァィゥセー@ phl;lc Vl;l cho nhu
du trieu dinh. tィセー@ Tam tイセ ゥ@ thu(lc t6ng
N(li (hay t6ng vセョ@ Bao) ィオケセョ@ Quang Due,
phu Phl;lng Thien (nay hilu nhu ョセュ@ gQn
trong qオセョ@ Ba Dlnh, Ha N¢i v6i vt tri phfa
Bac sat He Tay, phia Nam giap qオセョ@ Dong
Da, phia Dong giap khu thanh c6 Thang
Long, phia Tay qua song To giap qオセョ@ Cilu
Giay. Vong hoanh thanh Thang lッョセ@ xua
van co di tich la duong Hoang Hoa Tham,
duong Buai, pho Giang V6, m(lt duong ben
song To song Kim Nguu gan nhu khep kin
khu tィセー@ Tam tイセゥN@
Phia Cira Tay (Quang Phuc) c6 nghla Ut
phuc 16n tu ciia pィセエ@ mang ャセゥN@ Cira Tay theo
nhieu nha nghien cuu la thu(lc phuong Ng<;>c
Ha, m(lt trong 13 tr<;ti cua kinh do thoi Ly. Bvゥセエ@ Sir luqc" ghi lilu Vua ngl;l' 4 tang, l&u
chuang, lau chinh duong de xem thai khac trong 1 ngay. Chua thap lhoi Ly do Vua hay
quf t(lc bo vang bi,l.C xay dl.,l'ng. Nam 1031
trieu dlnh cho xay 950 ngoi chua, quan.
Rieng Thai hセオ@ Linh Nhan Y Lan dl,lllg I 00
chua. C6 3 lo<:J.i chua: dセゥ@ danh lam, trung
danh lam va エゥセオ@ danh lam. Thoi ky nay phat
tritin v6i cac phai Thien.
Nam Trinh Nguyen 820 c6 phai Vo
Thong do Thien su Van Phong sang ta, trung
tam truyen 、セッ@ a chua Kien So - Phu D6ng -
Gia Lam, Ha N(li. Chfnh a cira thien nay, hoi
tho au, 」セオ@ be Ly Cong Uan ttrng den hQc
van hoc vo hoc dao. Sau d6, dao Phat mang ' . ' . . . . net ban sac dan t(lc c6 phai Thao Duong.
phat エイゥセョ@ a the ky X, trung tam la a chua
Tran Quoc Hqオセョ@ Ba Dlnh). Doi thu· nhat c6
vua Ly Thanh Tong (1054 - 1072), Nguyen
Phi Y Lan ( 1066 - 1177), Su Khong L(l (? -
1119), Su Giac Hai, Vua Ly Thai Tong c6
bai ォセZ@
- Bat nha thl:(c vo tong
N guO'i khong mz'nh ciing khong
PhtJt tru(Jc nay sau niia
Phap tinh vo'n tuong dong.
(Ban dtch)
Theo su sach ngay イセュ@ thang hai, H(l i
( tセchゥngュencwpオKthcスc@ セM ')t----------------Ji::l ' L::J
Phong nam 1096. vua Ly Nhan Tong va
Hoang Hau )' Lan rna ti¢c chay 6· chua thet
、 セ |ゥ@ cao tang va hoi nguyen do d<;tO pィセエ@
truyen vfw dセゥ@ Viet. Ba y Lan thuO'ng lui t6'i
chua dam dao cung cac su. Cac v! cao tang
va danh nhan thuO'ng lui t6'i: Van Phong
Phap su. Khuong Vi¢ t Thai su Ngo Chau
Luu. Thao Duong. Thong b ゥ セ ョ N@ Vien H9c.
Tioh Khong. Tran Tu Uyen. Pham Tang. tセエゥ@
chua Tra·n Qu6c Y Lan Nguyen Phi dt le;ti
bai thO' lam sang triet ly 、セッ@ pィセエ@ "Chan,
Nhu. Sac. Khong". Phat a trong tam cua
chung sinh nen thanh vo エセョN@ bat エセョN@ twang
ton nhu nlii song:
- S{k lei khang, J..:lu5ng nrc sac K hi)//g lei sJc. sdc flt'c khr'Jng
Sdc khf>ng di u c/Icing qudn
M61 khe' h9p Chan Tong'
(Ban d!ch)
d phfa Tay kinh thanh, dat tィセー@ Tam Tr<;ti
c6 be day van hoa truyen thong vf nhu be day
khu ph6 c6 a phfa Dong kinh thanh. Chua
M<)t C¢t (phuO'ng NgQc 1-U) xay dl,l'ng tu nam
I 049, ten Ia chua Dien Huu cung v6'i カゥセ」@ due
chuang Qui Dien, to, cao. ョセョァ@ vao b:iic nhat
cua nu6'c ta. Thien su Quang tオセ@ khuyen Vua
セュ@ chay. lam le chay dfm dt keo dai tu6i th9.
a chua Dien Huu da dien ra ca.nh mua r6i
nu6'c de mung Vua. Hoang hセオN@ Thien SU'
hオセ@ Nang c6 thO' ve cay BoDe:
- Br) De' chdng phdi cay
Gu(Jng Sang cluJng plzdi dai
TL_( tinh kh6ng thdy v(it
Bui bam bdm vao dau?
Chi:ta Chan Giao (khu nha may bia Ha
N¢i) sau sap nh:iip v6'i chua V <;tn Phuc thanh
chua V<;tn Bao (Phuong D¢i Can) xay dl,l'ng
tu nam ll79. Vua エイゥセオ@ エセー@ cac tang gia t6'i
lam !e. Day la nO'i tu hanh cua vua thu 8 thai
Ly. 6ng Ly hオセ@ Tong nam 1224 エイオケセョ@ ngoi cho con la Ly Chieu Hoang roi qui y d<;to·
pィセエN@
Di tfch phuc Vl;l tin ngu5'ng sinh ィッセエ@ van
hoa co 12 dlnh. 13 chua. 11 den mieu. 4 van
chi. 5 di tfch Lang M<) (M<) 86 Cii dセゥ@
VuO"ng, m<) Hoang lセ@ mセエN@ m¢ Ngoc Hoa va
m<? Nguyen Quang Hong). tイセゥ@ c6 nhieu
chua nhat c6 le la NgQc Ha, trai c6 3 chua
chua ォセ@ nhiing chua do thl,l'c dan Phap pha
huy. C6 chua do nha nu6'c phong kien xay
dl;l'ng phl;IC Vl;l dlnh nhung cling c6 chua do
gia dinh dong hQ ャセー@ nen 、セ@ phl;IC v1,1 sinh
hoat pィセ エ@ giao. Day la hai lop van hoa tuy
khac nhau nhung c6 sl,l' h¢i ョィセーN@ phat trien
ben viing 、セッ@ pィセエ@ & vung dat nay. Di le chua M tam an due thinh, long ta phan khai.
tam hon thu thai. nang cao ィゥセオ@ biet ve chon
kinh ォセN@
dセ@ gop phan nh6 tim hitu van hoa Thang
Long Ha N¢i tien t6'i ky ョゥセュ@ 50 nam Thu
d6 giiti ph6ng (nam 2004) va m¢t nghin nam
Thang Long (nam 2010) chung toi xin trlnh
bay may van de ve lich Slr, van h6a ton giao
xua 、セ@ quy vi d¢c gia cung tham kh<io.
THAMKHAO 1. Tdy H6 Chi. N.VHTT (ncim 1996;.
2. T1n•e'n tcip Vein hia He/ N¢i (r(tp Iwl /1 ). Nhil
xua! bdn KHXH (nam / 978)
3. T1'111 lqi ddl1 l'et Thclng Long - Nhd xua't ban
KHXJ-1 (nam/990)
4. Tqp chi Dan r¢c hqc (nc1ml985).
5. Tap chi }(j((ll'(t Nay (ncim 2000 )
6. tセエー@ chi Nghien dru Ph(tr ィセjc@ (!1(inl 2000! 7. Ba Dlnh. di rfch ,.({ danh thclng · UBND Qucin
Ba Dlnh (nc/111 2000 ).
· セMMMMMMMMMMMMMMMMMQH@ tNpcrャmghien」エイオNpセtroc@ . )
MaY §UY nUhi セ・Mtィc@ セ。@ EtJi セ@ "/ . ;:? / / "'
dセ@ NHAT TO PHAI TRUC LAM
0 HO DUC THQ
• Tu911g A Di Da - Chua But Thap the ky 17 Anh: Vii Hong tィオセエ@
·J ich st:r dan t¢c da danh gia Triln Nhan .J Tong Ia B「セ」@ vua hien" dai Tnln. ngoai
sy· ョァィゥセー@ trung hung chl't nv6'c con luu cho
h<;tu the nhG'ng ang thi ca trong sang, thanh
cao l<;ti dUQ'm ve hi'w ht:mg. Nhan ngay xuan
m6'i. x:uan nam Tan Ty - 2001 m6' dau thien
nien ky. CO bict bao S!f viec phai lam, phai d6i
rn6'i. don huong v! m6'i thai d<;ti. Thii ngam ve
dai va tho cua Nhan Tong Hoang de thai triin
ァセョ@ dye khai trong, gifr gin ban scic. tinh hoa.
Triln Nhan Tong la con tnxong cua Thuqng
Hoang Thanh Tong va my Ia Nguyen Thanh
Thien Cam Hoang Thai hセオN@ Ong sinh ngay
11 thang 11 nam NgQ (6 - 12- 1 258) co 、ゥセョ@
ュセッ@ khac thuO'ng, sac thai エィセ@ ィゥセョ@ tinh anh
cua Thanh nhan, thiln khf tuai sang, vai ben
trai, co not ruoi den nen cho la Kim Tien
dong tU giang triln, CO エィセ@ cang dang dUQ'C dai
s!f nu6'c nha. Ten huy la Kham, con c6 ten
pィセエ@ Kim, nィセエ@ Ton.
Tnin Kham co ru chat thuiln tuy, hoa nha.
lai thong minh ham hQc nen cha Thanh Tong
yeu men. tin tu0ng. Ong dUQ'C truyen ngoi nam
Ky Mao (1279), d6i nien ィゥセオ@ la Tlwu Rio
(1279- 1284), Trimg Hung (1285- 1293) va
vuang ィゥセオ@ Tran Nhan Tong. Sau khi tri vl 14
nam ganh vac 、セゥ@ sv blnh nguyen エィセュィ@ cong.
ong nhuO'ng ngoi cho con (Triln Anh Tong).
lui ve ュ セ」@ - Thien Truong lam thai Thuqng
. Hoang 5 nam, roi xuat gia ciia pィセエ@ va mat 6
am nァッセ@ Van nui Yen Ttr, huang thQ 51 tu6i.
Nhan Tong sinh ra trong boi canh nu6'c
nha vua trai qua ィゥセュ@ hoi;l chien tranh va suot
thai nien thieu den tu6i thanh nien dat nu6'c
nhu イセッ@ n,.rc chuan bi lao vao cu¢c chien tV ve
m6'i. Ong duqc chung kien khong khl s6i
d¢ng rna vua Thanh Tong den cac vi dai than.
tu6'ng silo iオケセョ@ quan エセー@ エイセョ N@ gom gop quan luang 、セ@ ung pho v6'i ke thu hung han - de·
qu6c Mong C6. Va buac ducmg tri qu6c cua
ong ャセゥ@ dung lUc the ll:fc Mong - That thon
j ( T.PCHfNGHJtNdJVPa.f.,THqf:" )J-. ---------------0 Tfnh dat mrce Trung Hoa. Nha Nam Tong de;ti
bai truce v6 ng1,1'a Mong C6, khien hang ehy.c
van tucng s1, hoang t¢e, nha.n dan phai tram
mlnh noi 「ゥセョ@ Dong, om m6i ィセョ@ ngim nam.
Tren da thilng lQ"i, nguai Mong dong hoa
Trung Hoa ャセー@ nha Nguyen va khong tir b6 da
tam tai ehiem Dai vゥセエ@ tan II, III.
Truce hoc:t mat nuce Tran nhan Tong cling
thuqng Hoang lo canh phong bien gi6i, lo doi
ph6 vci d.c doan phai b<? nha Nguyen, vua bf
ュセエ@ 」ィオセョ@ bt luc lm;mg khang chien. Di6u n6i
tr¢i 6 thai de;ti ong la ap dy.ng chinh 'sach than
dan. biet "y dan la y trai" nen t6 chuc h¢i
ngh! Blnh Than 、セ@ cac tu6ng lmh nhat quan
ィセュィ@ d¢ng. M6 h<?i nghi Dien Hong trung cau
y dan, hiy 「ゥセオ@ dong tlnh quyet chien va khi
chien su ap den, ong vua la vua vira la tu6ng
anh diing lam エイセョN@ Khi dc:ti thang ong lo cho
tram hQ, ban thu6ng cho tu6ng Sl, de;ti xa cho
thien h;,t. Nhii"ng suy tu c(lng nhli カゥセ」@ lam cua
dang quan vuong Tran Nhan. Tong it nhieu
dUQ"C b(lc l¢ trong thO cua ong.
Ngiim lc:ti duong khi CUQc chien ac ャゥセエN@ the d!ch
nhu che tre rna ong van tin tu6ng ngay thilng lQ"i:
Cal· Ke cuu ウセイ@ qudn tu ky Hoan Dien do t6n th(lp van binh
(C6i Ke カゥセ」@ cu nguai nen nh6,
Hoan Dien dang con chy.c Ve;tn binh)
cau tho vi€t 6 duoi thuy6n d¢ng vien tu6ng
Sl cua vi Hoang de エョセ@ tu6i, qua c6 sue mc:tnh,
khfch ャセ@ ba quan n,r tin ngay toan thang. Tai
qua, nhanh trf qua! chi m¢t カゥセョ@ dan vゥセエ@
v UO'l1g Cau Tien thai xuan thu danh rua nhl;LC 6
Coi Ke, cling nhu hoi ken xung エイセョAN@
Va ngay toim thang ·da den, truce Chieu
Ling bi d!ch tan pha) Tnin Nhan Tong da lam
tho ttl'c dnh:
Xd t&c luifng hoi lao thr;zch mii,
Son ha van c6 di¢n Kim au. (Xa tile hai phen chon ngua da,
S011 ha nghln thu6 vii"ng au カセュァI@
Lai tho tMt hao hung, khiing dinh sv gian
lao, nhtmg ciing khiing dtnh ttr0'11g lai tuoi.
sang cih dat nu6c.
Dat nu6c thai blnh, tho ong nhu ve cu¢c
song yen vui du6i thai Thinh tri, qua bai
Thien tuong Van V Qng:
Th6n hdu th6n rie'n 、セコュ@ tl( yen,
Ban v6 ban hU:u tfch dU'ong bien
mセエ」@ dong dfch ly qui ngLnt die'n.
(Canh chieu 6 Thien Truong
Tm6c x6m sau thon n,ra kh6i longj;l
B6ng chi6u duang c6 lai duang khong
Ml;LC dong sao vang trau v6 het "
Co trang tirng doi lieng xuong dong).
Hoang de Nhan Tong la con ョァオッゥ L ィ セ ュィ@
d¢ng. Ong la 「セ」@ anh hung ct!u quae, nha
chinh tri, nha tho rat d6i tfch qrc, rat doi nhan
van sao lc:ti tir b6 ョィセー@ the, tu b6 ngai vang tim
c6i hu vo, kh6 ィ セョィ_@ c6 nguoi cho day la s6
ョァオケセョ@ tham thien san c6 trong ong. C6
nguoi cho 6ng tlr b6 ngoi bau di tu nhung van
khong tach dc:to v6i dai, van quan tam カセョ@
menh nu6c nha. Ngay カゥセ」@ chQn Yen Tu la
Trung tam phat エイゥセョ@ thien phai True U.m
ci.lng con c6 n¢i y tran giu SO'l1 mon, vung yeu
trQng mien Dong Bac. Va Ngo Thai nィゥセュ@
l;,ti cho Td.n Nhan Tong tran giil' Yen TuM
phong ngira ne;tn ngoc:ti xam. Nhung dieu kfn
dao nay chi long n6i v6i long, khong th6 1¢
cling ai "Bach nien tam ngfr Hl.m".
Lvu danh cho thai Le Ngo Thai nィゥセュ@ c6
ョィセョ@ xet dung, hay con duang xuat gia mong
xa lanh coi dai bon chen, day ham muon t¢i
Ioi duqc giiii thmit, ciing nhu giup dai giai
thoat, cho nM.n lo<li khong con cimh cung
ct,rc. ba't_cong l<,ti con la tam due cua ong? Neu
カセケ@ thi カゥセ」@ d<;to, カゥセ」@ dai cua vt dゥセオ@ Ngt,r
Giac Hoang van c6 st,r hoa アオケセョ@ hoan エィゥセョ N@
、セ@ l<;ti an tuqng tot 、セー@ cho dai sau.
Du sao CUQC dai cua ong vua anh hung
Tr<in Nhan Tong ciing gianh m<?t vi the dang
ォ セ@ cho nghien cilu pィセエ@ h9c. Va ong da tro
thanh vt 、セ@ tu nha't T6 su phai True Lam, khi
カセ@ c6i v'inh bang duqc 、セ」@ xa l.y tren dinh
thap Ph6 Minh. Tha cua ong cling 、セ@ 」セー@ t6i
cac chua canh, nha't la chua Ph6 Minh, chua
hオケセョ@ Do que huang ong, Yen Tu la nai
hanh dC\O CUa 6ng.
Khi viet カセ@ chua hオケセョ@ Do g<in khu cung
、ゥセョ@ nha Tran, Tnin Nhan Tong van toat len
ョゥセュ@ t1! hao.
( ... Phia nam xa c6 ngt,ra, hlnh the 、セーN@
G&n ュセエ@ Tay Bac c6 r6ng, khi dat anh hl1ng ... )
(Khac tren 「ゥセオ@ hoimh chua Huyen Do -
My Ha- My L(>c - Nam D!nh)
Doi v6i nai danh lam n6i tieng Yen Tu,
chua, thap tung tung 16p 16p, cung nui, cling
cay nhu bong benh troi n6i khien nha tha ciim
thay to<li ョァオケセョ@ thu tam:
Ruqu mai stiu tan vf d(lm da,
GiU(Jng rang chie'u tnic trdi bay ra,
Trifi trong nhtr nuilc, n·ang vcing vqic,
Gidc m¢ng xudn dai duai bong hoa
(Nhj ョァオケセエ@ エィセー@ nha't ョィセエ@ de\)
Nhan Tong viet nhieu bai thO' hOC\ canh trf
thien nhien, nhung khong phiii ong chi biet
den co cay hoa la. 6ng con biet noi trong trai
cua nguoi cung nu. 6ng thong cam va ィゥセオ@ o
hQ ウセLx@ khao khat dqi cha.
Ngu 、セケ@ xem hoa n,mg tnr6'c mfmh,
Gi6 dong im, vang tieng chim oanh.
Bong dung ac ャセョ@ ben lau vang,
Cung ngoanh カセ@ dong bong la canh.
(Khuc oan - Bang Thanh dtch)
Tran Nhan Tong, m(>t 6ng vua mau ュセLx」N@
m(>t nha tha, nha nghien c(ru PMt hQc tieu
「ゥセオ@ thai thtnb Tran. Song khi da't nu6c s<;tch
b6ng quan thu ong l<li tu bo ngai vang "thoat
セッョァ@ エエLセ」@ luy". Ong say me v6i d<1o thien, tro
tbanh dセ@ nhat t6 phai True Lam ャゥセオ@ c6 phai
day la ィゥセョ@ tuqng tieu ct,rc, hay la nguai biet
nha ng9c 、セ@ d(;lt dinh 、ゥセュ@ v'i nhan?.
Tha cua ong c6 cho hao hung, c6 do<;tn
tlnh cam thiet tha v6i co cay, boa hi va v6i d. tlnh nguai, tinh dai. LO'i tha thanh cao, trong
sang khien ィセオ@ the kham ーィセZセ」N@ tran tn;mg
chen Ian niem tu hao ve m(>t ong vua anh
hung, m(>t nha chan tu, m(>t nha tha da g6p
phan khong nho cho mua xuan da't nu6c them
、セュ@ da huang sac.
DAOHANH
Thiii nho be sao ngu:iii c!?p the' Dank nhau giay lat lr;ti om nhau. Ldn len Danh - Lf/i nhoa doi m&t Ctla Ph¢-t tim nhau luc tr&ng ddu.
TRiNH vAN HI EN
JfVOWq SON
Viii vf/i Hinh Bo'ng may treo su:iin nui L(J l(J SUOl Yen ca nhay ben khe Khap khe'nh thap cao giq,t mink tinh m9ng Thenh thenh g¢-y true' tung bu:{lc v€ nha.
' .
( tセ@ c:Hl NGJDENcUtJ.PJI.i.THQC ZjヲMMMMMM MM M MM MM MMMQ セ@
ouセn@ 4: DOAN QUAN THE AM VIii CONG TAC TIJ'THIEN xA HOI ,. .
. Vua- qua. Doan Tu エィゥセョ G@ Quan The Am
( Q A) da den tham va I o bua an tnra cho 130
tre m6 coi t(li Long Hoa C6 Tl! (Q.7), エセョァ@
qua エセゥ@ trung tam nuoi du6ng nguai gia va tan
エセエ@ TrCli s6 4 (SOng Be). cac bセョィ@ vi¢n Nhi
D6ng l, Ph(lm NgQc ThClch va cham 1o 300
ph<in com trva cho bセョィ@ nhan ngheo tq.i
Trung tam Ung Bu6u Nguyen Van HQc. T6ng
so phJm カセ エN@ qua エセョァ@ エイセ@ gia 22 エイゥセオ@ d6ng.
Ngoai ra. H(>i Tu tィゥ セ ョ@ pィセエ@ giao qオセョ@ 4
da ung ho 200kg gao cho H(>i chu エ ィセ ー@ d6 (Q.
7) cap phat cho d6ng bao ngheo. uy l<;to cho
200 h(> gia dinh d6ng bao xa Trvbng Thanh,
ィオケセョ@ 6 Mon (Oin Tho). tセョァ@ qua cho 150
h(> gia dlnh d6ng bao xa Tan Phu, ィオケセョ@
Umg Gu (An Giang). 300 h(> gia dlnh d6ng
bfw bt lU lyt xa Vinh Chau, ィオケセョ@ Vinh Chau
(Soc Trang) va 200 h(> dan ngheo xa Tha.i Tr!,
ィオケセョ@ Vinh Hung (D6ng Thap). T(li m6i noi
cac hQ deu nhan phan qua g6m g(lo, mung,
ュセョ L@ 100 ngan d6ng tien ュセエ N@ t6ng s6 エイセ@ gia
tren 94 エイゥ セ オ@ d6ng.
• Nhan 、セー@ dau xuan Tan Ty nam 2001,
Phuang 2 (Q. 4) da ung g(l6, ml g6i, duang,
· b(>t ngQt エイセ@ gia 50 ngan d6ng.
D6ng tha i cham lo cho 、ゥセョ@ chinh s<kh, Ba
ュ セ@ VNAH, thuong binh, can b(> lao thfmh
ca.ch m(lng va dan ngheo tU: 100 - 200 ngan
dong tien ュセエ@ cho m6i nguai, t6ng so len den
27 エイゥセオ@ d6ng do kinh phf qオセョ@ dai thQ.
trセnh@ THl HlfONG
• Ngay 7/1/2001, thuQ'Ilg toa Thfch TU:
Giang vゥセョ@ chu T6 dinh Linh Quang tセョィ@
Xa. trvbng doan tu エィゥセョ@ huang dan da den uy
l(lo cho 360 h(> gia dlnh dong bao エィ ゥ セオ@ s6
ngheo vung sau xa tィオセョ@ Hoa Huy¢n Ham
tィオセョ@ Nam tinh Binh tィオ セョN@
T(li day, Thuqng to(l tnr6'ng doan da true
tiep trao エセョ ァ@ m6i h(> m(>t phan qua gom
duang, mu6i. dau an, b(>t ngQt va 50 ngan
d6ng tien ュ セエN@ t6ng エイセ@ gia 36 trieu d6ng.
quセn@ 7: KHAI TRIIUNG CHAN Y viセn@ CHO'A bセnh@ MIEN PHi CHO DONG BAD
Vua qua, cィセョ@ y カ ゥセョ@ Dong Tay Y ket hgp
tn,rc thu(>c H(>i Chfr t ィセー@ D6 Quan da chinh
thuc khai trvong t(li Phuong Tan Hung Quan
7 (TP. HCM) 、セ@ kham chua 「セョィ@ mien phf
cho dong bao.
dセー@ nay, c6 tu 100 - 150 luqt 「セョィ@ nhan
dau tien da duqc d<)i ngu Luang y phong
kham nhan 、セッ@ T6 dinh Linh Quang tセョィ@ Xa den kham chua tri va phat du cac ャッセゥ@ thuoc ttr
thong thuong den dac エイセ@ hoan toan mien ph f.
BA RIA - VONG TAU: CHUA HUE MINH MO PHONG KHAM CHO'A bセnh@ MltN PHi CHO
DONG BAO NGHEO Tuan qua, m(>t phong kham Dong y cua chua
hオセ@ Minh t(li ィオケセョ@ Tan Thanh (Ba Ria Vung
Tau) da mo 、セ@ chua セョィ@ mien phf cho d6ng
bao. T(li chua, ngay tu ngay dau khai ttuong da
c6 d<)i ngil Luong y Phong kham NMn d<;to Linh
Quang tセ@ xa (TP. HCM) den kham chua va
phat thu6c holm toan mien phf cho tren 200 「セョィ@
nhan ngheo 6' dja phuong.
LE nOll d :
MVC LVC ·
10 dゥセョ@ giai kinh Phap Hoa Sa mon THiCH THONG BUU
20 Ttm hieu y nghia cau: "Ban lai v6 nhat カセエB@ trong bru k$ cua L1,1c Tci Huyen Nang 5
NGUYEN DUC QUY
30 nィセョ@ thtl"c luan Kinh Thu Lang Nghiem (Suramgama Sutra) tuセ@ vo 8 • I
40 Nhan ban ャオセョ@ pィセエ@ giao - cliu canh cua con nguai hi$h d<: CHi ANH 12
50 Xuan hQp 「セョ@ tt,r giai N ィセョ@ (tho) HUYEN CUONG 21
6° Nep song thien mon PHAP LO' (ST·).. 22
7 0 dセッ@ Ph at v6i st,r phat エイゥセョ@ can doi hai hoa giua カセエ@ chat va tinh than 24
LE HO'u TUAN
8° May y kien ve cong trinh ph1,1c hung ton エセッ@ Trung tam Luy Lau- Chua Dau 27
NGUYEN CHiNH
9. Ngay xuan Jen nui Yen Ttr (tho) THANH TH!NH THAo
100 Bim nga la goc cua kh6 dau va bat c6ng - Muon di$t ban nga tru6c tien
phai tht,rc hanh エィゥセオ@ di,IC va tri tUC
110 Nhan qua - v o thuang
12 0 Phan ャッセゥ@ tuong c6
l 30 Them nhfrng d6a sen (tho)
140 Tl;lc tha lゥセオ@ hセョィ@ 0 Phu Giay
15 0 v ai net ve tuong tang
160 Chua Long Khanh
TRAN DUC CONG
Blll vAN THAcH - NGUYEN vAN ell
CHU QUANG TRU
NGUYEN VAN THQ
DOCONGD!NH
H9a si NGUYEN VAN CHIEN
TRAN vAN MY
30
31
39
40
46
48
54
57
170 tィセー@ tam エイセゥ@ 0 Thang Long va 、セッ@ ーセセエ@ VAN HAU 58
18 0 May s uy nghi ve Tho va Dai D$. ョィセ|Z@ t6 ーィセゥ@ True Lam HO o(Jc THO 60
190 Vong dai - Huang Son (tho)' oAo HANH- TRiNH vAN HIEN 62
• Chju エイNセ」ィG@ nhi$m xuat ban: T6ng bien エセー@ Hoa thllc;mg KIM CUONG TLT
Ph6 t6ng bien エセー Z@ Hoa thllc;mg THiGH PHO tuセ@
• Ph6 t6ng bien エセー@ kiem trLJong ban bien エセー Z@ gゥ。セ@ sLJ HA vAN TAN
• Ban bien エセーZ@ TRAN· KHANH DU, Thllqng t9a THiGH GIA QUANG,
THiGH VI EN THANH, CLJ si GIANG NGQC THANH
• Toa ウッセョ@ va trj sl,(: Chua Quan su- 73 Quan SCr, Ha N(li. DT:9.423.887 • Giay phep xuat ban so 752/BCGP/XB , • Che ban cli$n tlr va in エセゥ@ Xf nghi$p in Thuy l<;1i
Gia: 7.oood
'