UNIVERZITET U TUZLIEKONOMSKI FAKULTET

SEMINARSKI RAD IZ NASTAVNOG PREDMETA MEĐUNARODNA EKONOMIJA

TEMA: GLOBALIZACIJA SVJETSKE PRIVREDE

Tuzla, mart 2011. godine

Page 1

SADRŽAJ

UVOD..........................................................................................................................3

1.DEFINICIJA GLOBALIZACIJE.............................................................................4

1.1. Globalizacija uopše...........................................................................................4

1.2. Proces globalizacije..........................................................................................5

2. EKONOMSKA GLOBALIZACIJA........................................................................7

2.1. Ubrzavanje međunarodnih tokova kapitala..................................................8

2.2. Ubrzavanje međunarodnih tokova roba.........................................................9

3. STAVOVI JAPANA PREMA EKONOMSKOJ GLOBALIZACIJI.....................10

4.NOSIOCI GLOBALIZACIJE.................................................................................11

5. GLOBALNE KOMPANIJE..................................................................................12

5.1 „ Coca-cola globalizacija“............................................................................12

6. PROCES GLOBALIZACIJE TRŽIŠTA I EFEKTI NA POSLOVANJE

PREDUZEĆA.............................................................................................................14

ZAKLJUČAK.............................................................................................................16

LITERATURA...........................................................................................................17

2

Uvod:

U ovom radu govori se o razvoju procesa globalizacije, samom značenju pojma kao i

utjecajima globalizacije na svjetsko gospodarstvo, politiku i svjetsku zajednicu

općenito.Istaknuto je da globalizacija ima i negativne i pozitivne aspekte, ali da

svakako donosi značajne promjene. Razvijeni svijet nosilac je procesa globalizacije i

upravo je on najbolje iskoristio aktualne globalne okolnosti. Razvojem informatičke i

komunikacijske tehnologije svijet je postao jedinstveni sustav, a veza između dva

subjekta u različitim dijelovima svijeta nerijetko se ostvaruje u roku od nekoliko

minuta. Stvaranje gospodarskih i političkih integracija u uzročno- posljedičnoj je

vezi s procesom globalizacije

Svjedoci smo rastuće međuzavisnosti između država širom svijeta i odvijanja niza

nezavisni procesa koji se događaju i obuhvataju države, regione, čitav svijet. Ovaj

splet svih odnosa kojima se povezuju brojni sudionici na državnom, regionalnom

nivou , pa i civilizacije – u raznim oblastima, vremenima, pri različitim brzinama

odvijanja, s tendencijom sveobuhvatnosti, ali i širenja i kod onih procesa koji su već

postali globalni- nazivamo globalizacijom.¹

Mnogi autori globalizaciju svode na procese koji se odvijaju u svijetskoj privredi, a

vremenski je smještaju u razdoblje od sredine sedamdesetih ili čak od sredine

osamdesetih godina. Međutim, globalizacija se odvija u mnoštvo oblasti, a prva

globalizacija desila se vrlo davno i odvija se vrlo dugo, što znači da globalizacija nije

nastala, odnosno nije produkt ovog vremena.

Ako je naime, tačna teza da se ljudska vrsta prvo pojavila na jednom mjestu tj. u

jednom regionu i da se onda u talasima migracija raširila na još pet kontinenata, onda

prvu globalizaciju u istoriji ljudskog roda predstavljaju upravo te migracije.

Prva globalizacija je bila demografska.

Druga u istoriji, a prva među novijim bila je saobraćajna globalizacija, a do nje je

došlo kada je pronađeno plovilo koje je moglo ostvariti dugu plovidbu - veliki

jedrenjak. Saobraćajna globalizacija omogućila je globalizaciju u cijelom nizu drugih

obliasti - trgovini, kulturi, tehnologiji, ali i globalizaciju mnogih zaraznih bolesti.

______________________________

3

¹Mersud Ferizović, Strateški menadžment, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2005, str. 56

Slijedeći značajan korak predstavljala je globalizacija u komunikacijama koju je

omogućio pronalazak telegrafa, a kasnije: radia, telefona, televizije i kompjutera koji

su istovremeno značili i informatičku globalizaciju. Danas smo blizu mogućnosti da

sva znanja tj. sve informacije postanu dostupne svakom čovjeku .

1. Definicija globalizacije

Globalizacija je jedan relativno novi izraz za neke stare procese koju su se ranije

samo drugačije nazivali. Tako npr. kao sinonime za globalizaciji mogli bismo

pomenuti ''univerzalizaciju'', ''internacionalizaciju''...Globlozacija potiče od francuske

riječi ''global'', što znači cjelovitost, sveukupnost. Pojam globalizacije može se

shvatiti i definirati na različite.Jedno definira globalizaciju kao pozitivan i

optimističan proces koji donosi razvitak tehnologije, proširenje tržišta, veći profit,

lagodniji život, znanstveni napredak, raspad diktatorskih režima i užitak potrošnje

(dakle, kao nužnost povezivanja svijeta bez nacionalnih granica). Drugo definira

globalizaciju kao nužno zlo, prevlast SAD-a i EU-e u svim aspektima života:

ekonomiji, politici, znanosti i kulturi (dakle kao oblik kolonijalizma i imperijalizma

nad malim narodima). Klaić o globalizaciji kaže: ''Osnovno obilježje sadašnjeg

društvenog života i stanja zemalja je prisustvo međuzavisnosti. Međuzavisnost i

globalna rasprostranjenost na širokom prostoru poznata je kao globalizacija.''²

''Globalizacija je naziv za pretvaranje svijeta u jedinstven prostor''³

1.1. Globalizacija uopšte

Izvorište globalizacije uklapa se u novu filozofiju znanu kao novi svjetski poredak

koji je zamišljen u Sjedinjenim Američkim Državama nakon propasti komunističkih

poredaka i sovjetskog bloka, a čija je najvažnija odrednica stvaranje globalnog

tržišta.

_________________________

² S.Klaić, ''Rječnik stranih riječi'', str. 259

4

³ LJ. Berberović,, '' Globalizacija ili diktiranje budućnosti'', Sarajevo, 1996, str.1

Kao dugotrajni povijesni proces u kojemu ljudski rod od samih početaka svojim

kretanjem i izumima teži sveobuhvatnosti svijeta, globalizacija je svoje ubrzanje

doživjela raspadom realnog socijalizma i slomom komunističkih jednostranačkih

režima u zemljama srednje i istočne Europe i u bivšem Sovjetskom Savezu.

U ujedinjenju Europe mnogi vide prvi korak k stvaranju svjetske države,a ta ideja o

jednom svijetu jednako je stara kao i iluzija o vječnom miru kojeg bi taj svijet trebao

jamčiti.Globalizaciju je kao proces nemoguće izbjeći, s obzirom na razvijenost

visokosofisticirane tehnologije, posebno informatičke što svijet pretvara u globalno

selo. Takvo globalno otvoreno tržište nameće visoke kriterije kvalitete, učinkovitosti,

te razvojnih sposobnosti i afiniteta poduzeća kao i kompetencije

menadžera.Otvorenost prema svjetskom tržištu, duboka međunarodna integracija i

revolucija u ekonomiji znanja oblikuju globalizaciju kao proces sa sve manjim

mogućnostima nacionalnih država da utječu na ekonomske procese.Vlade pojedinih

država raspolažu sa sve manje moći koja prelazi u ruke menadžera multinacionalnih

interesa kojima su podređene i najveće države svijeta, što uzrokuje nestanak

državnog kapitalizma i nacionalne države.Na međunarodnom planu vlade djeluju sve

više zajedno s međunarodnim organizacijama, "od Ujedinjenih naroda do General

Motorsa".a kao primjer možemo navesti Fiat, simbol talijanskog obiteljskog

vlasništva i nacionalne industrije, koji je napokon popustio globalizaciji udruzivši se

s multinacionalnim partnerom američkim General Motorsom"

1.2. Proces globalizacije

Proces globalozacije počinje industijskom revolucijom i kapitalističkim načinom

proizvodnje, čiji je cilj sticanje i povećanje profita. Profit se može povećati uz brz

rast proizvodnje od troškova za isti nivo proizvodnje. Industrijska revolucija i

tehnološki napredak smanjivali su troškove proizvodnje i omogućavali stvaranje

novih proizvoda, prije potpuno nepoznatih.

5

Proces globalizacije potaknut je osobito tehnološkim napredkom u

telekomunikacijama i transportu, a kraj je 20-tog stoljeća donio je informatičku

tehnologiju.

Ekonoski gledano, može se reći da su uzroci i poticaji globalizacije kapitalistički

način proizvodnje, tehnološki napredak i međunarodna regulacija.

U globalnoj se privredi faktori proizvodnje, prirodni resursi, kapital, tehnologija, rad,

informacija kao i dobra i usluge slobodno kreću svijetom.

Špekulanti zadarđuju prebacujući navedene faktore s mjesta gdje su jefrtinija na

mjesta gdje su skupi, a proizvođači lociraju svoje pogone tamo gdje je to najjeftinije-

u nerazvijene zemlje. Domaće tržište više ne postoji, ono je dio jedinstvenog

globalnog tržišta.

Globalizaciju karakteriše sve veća međuzavisnost nacionalnih ekonomija sa

svjetskom privredom. Zemlje u svijetu su povezane u multidimenzionalnu mrežu

ekonomskih, socijalnih, i političkih veza.

Osnovni cilj globalizacije je profit, zatim osvajanje novih tržišta, pronalazak novih

tržišta, pronalazak novih i jeftinijih sirovina, smanjenje rizika u poslovanju,

uklanjanje ili ograničavanje konkurencije i dominacije svjetskom razmjenom od

strane nerazvijenih svijetskih zemalja. Predpostavka svjetske povezanosti se

zasnivaju na tezi koju su nametnule razvijene zemlje da se dalji racionalni razvoj

privrede može ostvariti na osnovu oštrijih kriterija poslovanja i gdje su velike

multinacionalne kompanije osnova i nosioci povezivanja. Uslov za globalizaciju je

internacionalizacija svijetske proizvodnje i trgvine.

Globalizacija uključuje potpunu ekonomsku liberalizaciju, to jest otvaranje vrata

krupnom biznisu. Multinacionalne kompanije su na čelu. Vlade stvaraju maksimalno

povoljne uslove za porast njihovog biznisa. Regionalne grupacije poput APEC,

GATT i WTO su u potpunosti posvećene istom cilju.

Povezanost velikog biznisa, vlada, regionalnih i međunarodnih institucija u stvaranju

povoljnih okolnosti za globalizaciju nije slučajnost. Ono ima historijske korijene u

kolonijalizaciji, otuda su dominantne snage bazirane na Zapadu. Ipak, bilo bi

pogrešno današnju globalizaciju opisati kao repliku zapadnog kolonijalnog iskustva,

jer je jedan od centara moći u Japanu. Izrastaju i drugi centri kontrole u

sjeveroistočnoj i jugoistočnoj Aziji

6

Globalizacija ima pozitivne i negativne uticaje, odnosno aspekte na društvene,

privredne, komunikacijske, nacionalne i druge faktore.

Pozitivni uticaji globalizacije su: poduzimljivost i kreativnost glavnih nosilaca, dobra

organizacija rada, razvoj novih tehnologija i tehnika proizvodnje, racionalizacija i

razvoj novih sirovina, razvoj novih izvora energije pri čemu se nabroani uticaji

posmatraju kroz integraciju nauke i proizvodnje.

Drugu grupu pozitivnih uticaja čine prestrukturiranje proizvodnje gdje se radno-

intenzivna proizvodnja locira u zemlje u razvoju jer je jeftinija radna snaga, a

kapitalno intenzivna proizvodnja se locira u područjima razvijenih zemalja.

Treću grupu pozitivnih uticaja čini međuzavisnot koja se odražava kroz regionalna

udruživanja, prenos znanja, prenos tehnologije, educiranje radnika, mogućnost

tehničko-tehnološkog i proizvodnog obrazovanja mladih ljudi, itd.

Negativni uticaji globalizacije izražavaju se preko opštih uticaja: nametanje običaja i

shvatanja od strane razvijenih i ZUR-u, potiskivanje domaćih tradicionalnih

vrujednosti, nesolidarnost,...

Globalizacija dovodi do neravnomjerne zaposlenosti u ZUR-u, finansijske

dominacije razvijenih zemalja( jer razvijene zemlje imaju kapital), ograničavanje od

razvijenih, itd

2. Ekonomska globalizacija

Pod djelovanjem tržišnih zakona, međunarodnih ekonomskih organizacija i ustanova,

te međunarodnih multinacionalnih kompanija, sa snažnim poticajima kroz razvoj

tehnologije u oblesti informatike i komunikacija, provodi se ekonomska globalizacija

kao jedan prirodan i nužan proces rasta međunarodnih tokova roba i kapitala

Ako ekonomsku globalizaciju shvatimo u najužem smislu tj. kao ''rastuću privrednu

međuzavisnost država širom svijeta'' i tada moramo biti svijesni da nije dovoljno da

privredne veze prelaze granice država ili regiona, već je potrebno da se uspostavljaju

sa velikim brojem zemalja i da imaju tendenciju da obuhvate cijeli svijet, tj. da

postanu globalne i da su tek tada sastavni dio procesa ekonomske globalizacije

__________________________

7

Mersud Ferizović, Strateški menadžment, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2005, str.57

Značajan događaj koji je označio ne samo početak već i veliki skok u procesu

svestrane a posebno ekonomske globalizacije je pad Berlinskog zida.

Davno smo poučeni da na potrebama i njihovom rast, gledano na razlike domaće

potrošnje i proizvodnje, te investicija i štednje, a prema njihovim ekonomskim

politikama, počivaju glavni tokovi ekonomskih integracija: međunarodni tokovi

roba, međunarodnih tokovi kapitala i njihov rast

Ekonomska globalizacija prirodan je, tj. nužan proces i proizvod je djelovanja

tržišnih zakona, međunarodnih ekonomski politika, država i međunarodnih

ekonomskih ustanova i organizacija kao i transnacionalnih i multinacionalnih

kompanija. U tom proces posebno potsticajnu ulogu igra razvoj tehnologije u

oblastima informatike i komunikacija.

Oba glavna toka globalne ekonomske integracije: međunarodni tokovi kapitala i

međunarodni tokovi roba kreću se ciklično, ali imaju jasnu tendenciju brzog rasta,

znatno bržeg nego što je to rast ukupnog proizvoda.

2.1. Ubrzavanje međunarodnih tokova kapitala

Na globanlom planu, finansije sve više postaju digitalna djelatnost, jer finansijska

tržišta danas postaju unutar kompjuterske mreže i više nema potrebe za fizičkim

strukturama.Posljedne dekade XX vijeka obilježila je visoka mobilizacija kapitala,

internacionalna mobilnost kapitala i njegova koncentracija, koja zapanjuje sa

brzinom integracija, ekspanzija i obimima.U ukupnim novijim tokovima kapitala

odvijale su se dvije značajne strukture promjena: jedna je značajno preusmjeravanje

sa bankarskih kredita na posredna i neposredna ulaganja i ulaganja u državne

obveznice, a druga, do azijske finansijske krize, preusmjeravanje ulaganja sa

superindustrijalizovanih na novoindustrijalizovane, uključujući tu i Kinu.

8

Danas su praktično sve zemlje svijeta- i bogate i siromašne- uvoznice i izvoznice

kapitala.

2.2. Ubrzavanje međunarodnih tokova roba

Brži rast i neobično velika brzina i obim kretanja nekih oblika kapitala kao i

činjenica da je praktično cijeli svijet pokriven mrežom transnacionalnih i

međunarodnih finansijskih ustanova, još uvijek ne znače da su međunarodni tokovi

kapitala postali glavni instrment ekonomske globalizacije.

Nasuprot, međunarodna trgovina je bla i ostala najglobalizovaniji vid međunarodnih

ekonomskih odnosa.

Zahvaljujući, s jedne strane, vrlo dinamičnom rastu industrijske i poljoprivredne

proizvodnje u pojedinim regionima i zemljama, a s druge, liberalizacjij svjetske

trgovine koja je uslijedila uspješnim završetcima osam rundi globalnih pregovora o

trgovini u okvirima GATT-a i WTO-a , kao i

Zahvaljujući dejstvima ''demonstrativnih efekata'' ( ''efekata ugledanja'') one prvo

globalizuju ukuse i modele potrošnje( što je nekada dobro, a nekada loše.

liberalizaciji trgovine unutar integracionih cjelina, međunarodna je trgovina brzo i

stalno.

Ključnu ulogu u procesu globalizacije tokova roba( isto kao i globalizacije tokova i

tehnologije) igraju multinacionalne kompanije. Loše je na primjer , kada u jednoj

zemlji omladina pije isključivo vještačke napitke, dok hiljade i milioni tona voća

propadaju ), a onda proizvodnja ili samo potrošnju, dobara i usluga i njihove tokove.

Ekonomska ujedinjenja odnosno stvaranje velikih ekonomski blokova shvaćena kao proces otvaranja i sve intenzivnije međusobne ekonomske saradnje gotovo svih zemalja svijeta predstavljaju samo jednu etapu na velikom putu globalizacije svijetske privrede

Među mega integracijama, svakako, najkrupniju predstavlja Azijsko-pacifička

ekonomska kooperacija (APEC). APEC je postao petokontinentalna integraciona

cjelina, jer okuplja zemlje Sjeverne i Južne Amerike, Azije; evrope i Australije. A

slijede je NAFTA i Evropska unija.

9

______________________Džemal Hatibović', ''Ekonomski razvoj'',Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2003, str.

263

Zemlje zapadne Evrope su, gradeći snažne komercijalne veze i potičući

međunarodne tokove roba između zemalja WE, imale uspješno kretanje prema

ekonomskoj i monetarnoj uniji.

Međunarodna kretanja roba prate kretanja novca i kapitala. Sistem međunarodnih

plaćanja u svom razvoju je doveo do postizanja skupa međunarodnih sporazuma o

sistemu međunarodnih plaćanja i institucija, koji omogućavaju i olakšavaju

plaćanja. Stvoren je međunarodni monetarni sistem.

Tehnološki razvoj, s jedne strane, te liberalizacija tekućih i kapitalnih računa, s druge

strane dovela je do jednog strašnog rasta tokova kapitala, tako da je finansijska

integracija, zapravo, ''nezavisna'' od drugih aspekata ekonomske integracije, odnosno

finansijski tokovi su višestruko nadmašili ekonomske tokove roba.

Finansijska globalizacija mijenja odnos balansa snage vlade- tržišta u korist tržišta i

tradicionalne solucije, manje snaže, resortira i osnažuje internacionalnim tretiranjem.

3. Stavovi Japana prema ekonomskoj globalizaciji

Prirodno bi bilo da se Japan kao jedna od privredno najrazvijenijih zemalja i druga

po ekonomskoj snazi među njima, javlja kao jedan od šampiona ekonomske

globalizacija.

Međutim, to nije tako.

Za današnje stanje duhova u Japanu moglo bi se reći da je ovo možda po prvi put do

kraja okupacije da japanski poslovni i politički vrhovi nisu u stanju da kontrolišu ili

da iskoriste brze promjene koje se posljednih godina odvijaju u svijetskoj privredi.

Jedni globalizaciju shvataju kao spoljni pritisak na Japan,a ne kao interakciju između

Japana i svijeta. Neki japanski autori tvrde da globalni standardi jesu ''američki

standard.

10

Japanski antiglobalisti, suočeni sa činjenicom da stranci mnogoviše nego ranije

kupuju japanske kompanije (jer je cijena dionica mnogo niža nego ranije), stalno

upućuju nacionalistične alarme japanskoj javnosti govoreći da pohlepni stranci

gutaju japanske firme, posebno japanske finansijske ustanove.

Dok drugi, pristalice globalizacije, za decenijsku stagnaciju japanske privrede ne

optužuju globalizaciju, već tvrde da su japansko društvo i privreda prožeti

neefikasnošću, protekcionizmom...

4. Nosioci globalizacije

Kako smo ranije naveli, ključnu ulogu u globalizaciji imaju multinacionalne

kompanije.

Multinacionalne kompanije se opisuju kao kompanije koje posluju širom svijeta.

Ovakve kompanije imaju sjedište u jednoj zemlji, a posluju u mnogo zemalja

(General Motors, IBM, General Electric, Toyota).

Multinacionalne kompanije mogu koristiti prednosti poslovnih prilika u mnogo

različitih zemalja. Mogu širom svijeta prikupljati novac za svoje operacije. Koristi im

što su u mogućnosti da proizvodne kapacitete uspostave u zemljama u kojima njihovi

proizvodi mogu biti proizvedeni najučinkovitije i najefikasnije. Kompanije s

operacijama rasprostranjenim širom svijeta ponekad imaju pristup prirodnim

resursima i materijalima koji možda nisu uvijek dostupni domaćim kompanijama.

MNC mogu zaposliti menadžere i ostalo osoblje iz cijelog svijeta.

Prednosti multinacionalnog djelovanja moraju biti odmjerene u odnosu na izazove i

rizike povezane s djelovanjem u stranim okruženjima. Jedan od problema predstavlja

porast nacionalizma u mnogim zemljama. MNC moraju održati dobre odnose sa

zemljom domaćinom, što može biti teško, jer dolazi do čestih promjena vlada, a

korporacije se moraju nositi s tim promjenama i neprestano im se prilagođavati.

11

Iako mnoge kompanije teže postati globalne, samo ih je nekoliko u tome i uspjelo.

To zahtijeva razvijanje proizvoda imajući na umu cijeli svijet. Pri donošenju

strateških odluka treba voditi računa o cjelokupnom svijetu, dok taktike moraju biti

prilagođene nacionalnom i lokalnom okruženju. Sa kompanijama iz zemalja u koje je

globalnim kompanijama onemogućen pristup, potrebno je osnovati strateške alijanse.

5. Globalne kompanije

Globalne korporacije su izrazito velika preduzeća koja svoje djelatnosti obavljaju u

novim industrijama (Microsoft, Apple, IBM, Sony, Compaq...) ili u starim

industrijama koje su svoju tehnološku potku bazirale na informacijskoj tehnologiji

(GM, Ford, ABB, Reebok, Coca-cola,Nike...), gledajući na cijeli svijet kao na jedno

tržište. Za globalne korporacije ''nacionalne granice su irelevantne u naporu da se

nađe najbolji izvor materijala, proizvode proizvodi po najnižim cijenama''.

Globalne korporacije vide cijeli svijet kao jedno tržište. Lociraju svoje operacije i

resurse različitim dijelovima svijeta. Globalne korporacije nude globalne proizvode

prilagođene lokalnim potrebama, a teže ostvarenju vodećeg mjesta u prodaji

određenih proizvoda na svjetskom nivou. Razlog zbog kojeg korporacije odlučuju

postati globalnim korporacijama, je težnja da se u uslovima jake konkurencije

osigura vodeća pozicija u prodaji određenog proizvoda na svjetskom tržištu.

5.1 „ Coca-cola globalizacija“

Svaka priča o sve prisutnijoj globalizaciji bila bi nepotpuna bez pomena njenonog

najjačeg „oružja“ – ekonomije. Svaka priča o globalnoj ekonomiji i njenim

instrumentima bila bi prazna bez pomena najsnažnijeg svijetskog brend-a „ Coca-

cole“. Coca-cola je je rođena krajem XIX vijeka, 1895. ili 1896. godine, iste sezone

kada i film i strip, a zahvaljujući izvjesnom Džonu Pambertonu, apotekaru iz Atlante,

država Džordžija. Ono što je Pamberton izmislio bio je sirup protiv kašlja kome je

dodavana obična voda. Ali jednog dana, najverovatnije početkom 1897. godine, neki

Vilis Venderbeli, vlasnik prodavnice soda- vode, je greškom pomješao sodu sa

12

kokinim koncentratom i izazvao oduševljenje kupaca.

Ime napitku je dao Frenk M. Robinson, Pambertonov knjigovođa i kasnije partner.

Tokom prve godine prodato je jedva 25 galona pića. Pamberton ubrzo umire, i sa

prvom krizom patent i firma bivaju prodati Ejsi Dži Kendleru, koji stabilizuje

prodaju u zemlji i lansira koku u inostranstvo. Već 1897. godine susrećemo se sa

njenim karakterisičnim znakom, ali ne i sa njenom karakterističnom bočicom.

Hiljadu devetstote počinje proces dizajniranja originalne ambalaže, koji je dovršen

1916. godine, kada je po tome danas znameniti Aleksandar Samjuelson, oblikovao

sadašnji izgled bočice Coca-cola-e.

Posle Ejsinove smrti, ne vejrujući u trajnost investicije, njegovi nasljednici se, brže

bolje, oslobađaju preduzeća i ono(1923) prelazi u ruke tada trideset trogodišnjeg

Roberta V. Vudrafa. Prava istorija tek tada počinje. Vudraf lansira tezu o «tajnoj

formuli», te je sve do danas pravilo firme da recept znaju samo dvije osobe koje

nikad ne putuju zajedno avionom.

Cijena od pet centi po bočici dugo je bila jedan od važnih elemenata Coca- cola

mitologije. Najveći Vudrafov poduhvat vezan za tu cijenu je i poslednji Svijetski rat,

kada je vještim poslovnim manevrom Coca-cola preplavila svijet.Vudraf se, naime,

obavezao da će svakom američkom vojniku, bez obzira na kom se frontu u svijetu

nalazio, osigurati Coca-colu po tradicionalnih pet centi, nezavisno od toga koliko je

to kompaniju zaista stajalo. U toku rata podignute su u inostranstvu 64 punionice, od

kojih većina u neposrednoj blizini velikih bojišta. Kada su topovi utihnuli, postalo je

jasno kako je Coca- cola jedan od najvećih ratnih dobitnika. Danas se preko 705

milijuna puta dnevno konzumira neki od Coca-Colinih proivoda u više od 195

zemalja, u svim klimatskim zonama. Coca-Cola ima oko 5.8 milijardi potrošača, koji

govore na 80 različitih jezika. Oko 94% svjetske populacije danas poznaje ime

„ Coca –cola“ a dnevna poptrošnja je oko 8 000 000 000 litara. „ Coca- cola“ danas

ima svoje punionie u više od 200 zemalja svijeta, dakle, ako se nekada zateknete na

Tibetu i monarh pije slavnu „ Coca-colu“ ,nemojte biti začuđeni jer sve je to dio

globalizacije.

(Dio preuzet sa www.coca-cola.ba)

13

6. Proces globalizacije tržišta i efekti na poslovanje preduzeća

U suštini, sve što se dešava vani predstavlja globalizaciju tržišta i ekonomije.

Globalizacija svijetske ekonomije stvara više prilika, ali i više prijetnji kako za

postojeće tako i za potencijalne učesnike u grani.

Globalizacija u suštini predstavlja proces koji donosi više prilika i prijetnji u

globalnom okruženju na nivou planete i obuhvata sve promjene u odnosima između

država, privredni subjakata, Obuhvata sve odnose vezane za promjene čak i

promjene za društva, odeređena ponašanja

Državne velike kompanije, razne nevladine organizacije provode proces globalizacije

i integracije, nameću odrećene standarde, kodekse kroz razne prakse, politike,

zahtjeve...

Posebno značajne promjene desile su se 60-tih godina prošloga vijeka kao što su:

- tehnološke promjene: brža i bolja komunikacija, brži i bolji transport, sve više

informacionih mreža koje globalno povezuju ljude

- međunaroden ekonomske integracije: manje tarife (GATT), valute povezane

flukruirajućim kursevima, globalni tokovi kapitala

- sazrijevanje tržišta u razvijenim zemljama : sporiji domaći rast, agresivniji

izvoznici, manje intervencije države

- pad komunističkog i socijalističkog režima: sve više zemalja povezanih sa

kapitalističkim sistemom, više privatizacije

Globalizacija tržišta i konkurencije na takav način dovodi do stvaranja više prilika

što ima za posljedicu povećanu brzinu i veću konkurenciju, a s drge strane stvaraju

se i veće prijetlje u smislu većeg tržišta i stvaranja manje međudržavnih barijera.

Da bi se izbjegle prijetnje i/ ili iskoristile prilike, preduzeća moraju izabrati

transformaciju kojom će postati jači konkurenti.

14

________________________

Dževad Šehić, Strateški menadžment, Slovo, Mostar, 2001, str.

Tipične metode transformacije su:

- reinžinjerin

- restruktuiranje programi kvaliteta

- integracija i akvizicije

- promjene kulture i opstale strateške promjene.

-

Menadžment svakog preduzeća mora biti svijestan ovih promjena. Čak i komanijae

koje prodaju proizvode na manjim geografskim regionima osjetiće posljedice

globalizacije.

15

Zaključak:

Proces globalizacije se ne odnosi samo na ekonomsku globalizaciju, on mijenja naše

životne okolnosti. To je način na koji danas živimo. Opirati se ekonomskoj

globalizaciji bila bi jednako promašena taktika i za bogate i za siromašne nacije.

Pesimistični pogled na globalizaciju smatra da ona uništava lokalne kulture, širi

svjetske nejednakosti i uveliko pogoršava živote siromašnih. Neki tvrde da

globalizacija stvara svjetske pobjednike i gubitnike od kojih nekolicina prosperira, a

većina biva osuđena na bijedan i očajnički život.

Globalizacija je kompleksni set procesa, a ne jedan jedini proces, a oni se odvijaju

kontradiktornim načinima. Većina ljudi misli o globalizaciji jednostavno kao o

odvlačenju moći ili uticaja iz lokalnih zajednica i nacija prema globalnom tržištu.

Ovo stvarno i jeste jedna od njenih posljedica. Nacije gube dio svoje ekonomske

moći koji su nekada posjedovale.

Neovisno o svim negativnim aspektima globalizacije, njenu pojavu treba prihvatiti

kao izazov za mogućnosti koje ona nudi u ekonomskom razvoju, rastu i blagostanju.

Budućnost kako i svjetskih tako i naših preduzeća zavisi od građenja konkurentnosti

sa sposobnošću ostvarivanja konkurentskih prednosti na BiH tržištu, kao dijelu

globalnog tržišta, i na ukupnom globalnom tržištu. Vođene sposobnim i inovativnim

menadžmentom, naša preduzeća će moći ostvarivati rast na takvom tržištu. Neka od

njih će se i povezivati sa međunarodnim kompanijama, i na taj način se uspješnije

uključivati u globalno tržište.

16

Korištena literatura:

1. Mersud Ferizović, Strateško menadžment, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2005

2. Dževad Šehić, Strateški menadžment, Slovo, Mostar, 2001

3. Džemal Hatibović, Ekonomski razvoj, Ekonomski fakultet Univerziteta u Bihaću, Bihać, 2003

4. Klaić, Rječnik stranih riječi,

5. Lj.Berberović, Globalizacija ili diktiranje budućnosti, Sarajevo, 1996,

Internet:

1. www.ien.bg.ac.yu/moma.htm 2. www.diskrepancija.org/casopis/2br/radovi/domisljanovic.html#N_1_

3. www.wikipedia.org

17