Embed Size (px)
Citation preview
Strona | 1
Abstrakty
Uniwersytet Przyrodniczy
w Poznaniu
19-20 lutego 2016
Strona | 2
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Wydział Leśny
Samorząd Doktorantów WL
III OGÓLNOPOLSKA KONFERENCJA MŁODYCH
NAUKOWCÓW
„Przyroda – Las – Technologia”
Poznań, 19-20 lutego 2016
Abstrakty
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu
Poznań 2016
Strona | 3
Redakcja i skład
Adrian Łukowski
Projekt okładki i logo Konferencji
Kamil Zmuda Trzebiatowski
Wydanie materiałów konferencyjnych zostało sfinansowane przez sponsorów tegorocznej
edycji konferencji.
Za treść merytoryczną prezentowanych streszczeń odpowiadają Autorzy.
Copyright © Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, 2016
Strona | 4
Patronat honorowy
prof. dr hab. Grzegorz Skrzypczak
Rektor Uniwersytetu Przyrodniczego
prof. dr hab. Piotr Łakomy
Dziekan Wydziału Leśnego
dr inż. Konrad Tomaszewski
Dyrektor Generalny Lasów Państwowych
prof. dr hab. Andrzej Grzywacz
Przewodniczący Polskiego Towarzystwa Leśnego
Strona | 5
Patronat medialny
Strona | 6
Komitet naukowy
Przewodniczący:
Prof. dr hab. Roman Gornowicz, Prorektor UP w Poznaniu
Członkowie:
Prof. dr hab. Z. Broda
Prof. dr hab. R. Jaszczak
Prof. dr hab. P. Łakomy
dr hab. M. Jakubowski
dr hab. K. Kaźmierczak
dr hab. A. Mazur
dr hab. P. Rutkowski
Komitet organizacyjny
Samorząd Doktorantów Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
Członkowie
Krzysztof Turczański – przewodniczący komitetu organizacyjnego
Wojciech Borzyszkowski – sekretarz
Adrian Łukowski – webmaster
Jakub Jakubowski
Adrian Kasztelan
Sandra Wajchman-Świtalska
Strona | 7
Harmonogram
III Ogólnopolska Konferencja Młodych Naukowców
„Przyroda – Las - Technologia”
DZIEŃ 1 - 19.02.2016 r. Collegium Rungego - ul. Wojska Polskiego 52
8:00-9:00 Rejestracja uczestników
9:00-9:15 Uroczyste otwarcie konferencji
9:15-10:00 Wykład inauguracyjny
I Sesja referatowa 10:00-12:00
10:00-10:15 Metody badań izotopowych w monitoringu stanu jakości wód – Anna Baran
10:15-10:30 Przemiany środowiskowe bagiennego lasu olszynowego w sąsiedztwie Rezerwatu Żurawiniec w
Poznaniu, w zapisie rdzenia ZUR 5/2012 – Agnieszka Błasiak
10:30-10:45 Zastosowanie zobrazowań satelitarnych Landsat do badań nad zmianami stanu roślinności
Bagna Chlebowo – Paweł Czyż
10:45-11:00
Rozpad wiązań chemicznych w biomasie typu ligniceluloza pod wpływem procesu toryfikacji
na przykładzie wybranych roślin iglastych. Analiza spektroskopowa i mikroskopowa – Barbara
Drygaś
11:00-11:15 Wybrane grzyby z rodzaju boczniak (Pleurotus sp.) występujące naturalnie w polskich lasach –
Luiza Dawidowicz, Agnieszka Jasińska
11:15-11:30 Zbiorowiska leśne rezerwatu „Las Dąbrowa” (Wyżyna Śląska), stan ich zachowania i
zagrożenia – Robert Hanczaruk
11:30-11:45 Wpływ uszkodzeń wywołanych przez czynniki biotyczne (Cameraria ohridella i Guignardia
aesculi) na przyrost rośliny gospodarza (Aesculus hippocastanum) – Radosław Jagiełło
11:45-12:00 Walory przyrodnicze Doliny Baryczy i ich wykorzystanie dla rozwoju regionu – Robert Jadach
Przerwa kawowa 12:00-12:30
II Sesja referatowa 12:30-14:00
12:30-12:45 Efekty wzmocnienia słabonośnego podłoża leśnej drogi technologicznej przy pomocy
geosyntetyków – Adrian Kasztelan
12:45-13:00 Prawo ochrony środowiska w Polsce – Andrzej Kanabrodzki
13:00-13:15 Możliwości zastosowania bezzałogowych statków powietrznych w badaniach nad krajobrazem
leśnym – Dorota Kargul-Plewa
13:15-13:30 Oddziaływanie lasów na grunty orne – Sebastian Krasuski
13:30-13:45
Wykorzystanie GIS i GNSS w inwentaryzacji, waloryzacji i zarządzaniu zasobem
nieużytkowanych leśnych cmentarzy ewangelicko – augsburskich na terenie Warmii i Mazur –
Olga Kowalska
13:45-14:00 Metoda przywracania wartości przyrodniczej gleby skażonej pestycydami – Patryk Kosowski
Przerwa obiadowa 14:00-15:00
III Sesja referatowa 15:00-16:30
Strona | 8
15:00-15:15
Bioróżnorodność siedliskowa i gatunkowa lasów jako poligon edukacyjny na przykładzie
wybranych ścieżek dydaktycznych na obszarze Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków
Krajobrazowych – Joanna Nowek, Agnieszka Samolej
15:15-15:30 Wpływ gospodarki leśnej na rozwój i przekształcenia w obrębie dróg leśnych na przykładzie
Leśnicwa Kosarzyska w Beskidzie Sądeckim – Monika Noviello
15:30-15:45 Określenie udziału zmechanizowanego pozyskiwania drewna w Polsce z uwzględnieniem
gatunków liściastych – Martyna Rosińska
15:45-16:00 Ekosystemy leśne w ocenach oddziaływania na środowisko inwestycji drogowych – Katarzyna
Sabura-Mielnik
16:00-16:15 Wpływ stosowania pestycydów na środowisko przyrodnicze – Ewa Honorata Siekierko,
Maria Magdalena Moczulska
16:15:16:30 Ochrona środowiska- aspekty prawne budowy przydomowej oczyszczalni ścieków –Katarzyna
Tchórzewska
Sesja posterowa 16:30-17:30
Spotkanie integracyjne 20:00 - Cooliozum
DZIEŃ 2 - 20.02.2016 r. Collegium Rungego - ul. Wojska Polskiego 52
IV Sesja referatowa 9:30-11:00
9:30-9:45 Obce gatunki chrząszczy kornikowatych (Scolytinae) w faunie Polski i Europy – Radosław
Witkowski
9:45-10:00 Wzory allometryczne do określania biomasy 10-letnich młodników z brzozą brodawkowatą
(Betula pendula Roth) – Wojciech Borzyszkowski
10:00-13:40 Gdzie jest granica pomiędzy łęgiem a olsem? – konsekwencje różnych podejść
fitosocjologicznych – Natalia Czapiewska, Sonia Paź
10:15-10:30 Wpływ górnictwa odkrywkowego na zmianę wybranych elementów środowiska na przykładzie
kopalni „Ostrówka” w Miedziance – Mariusz Chrabąszcz
10:30-10:45
Zmiany stężeń potasu, fosforu, wapnia i magnezu w jednorocznych sadzonkach buka
zwyczajnego (Fagus sylvatica L.) i dębu szypułkowego (Quercus robur L.) w czasie ich
wzrostu, wyprodukowanych w technologii kontenerowej – Katarzyna Dudek
10:45-11:00 Potencjał fitoindykacyjny gatunków wskaźnikowych starych lasów w krajobrazie miejskim –
Marcin K. Dyderski, Jarosław Tyborski
Przerwa kawowa 11:00-11:45
V Sesja referatowa 11:45-14:00
11:45-12:00 Ekologiczne znaczenie śródleśnych jezior krasowych w Niecce Połanieckiej – Artur Zieliński,
Katarzyna Janeczko
12:00-12:15 Subfosylne drzewa w aluwiach wybranych rzek Gór Świętokrzyskich – pierwsze wyniki –
Edyta Kłusakiewicz
12:15-12:30 Zagrożenia w rolnictwie wynikające ze zmniejszenia populacji pszczół – Maria Magdalena
Moczulska, Ewa Honorata Siekierko
12:30-12:45 Rosnąca populacja dzików i jej wpływ na środowisko i produkcję rolną – Daniel Radzikowski
12:45-13:00 Pożary lasów i ich ślady w osadach współczesnych oraz prehistorycznych – pierwsze wyniki –
Paweł Przepióra
13:00-13:15 Ocena wpływu zanieczyszczeń emitowanych z kurnika na otaczające ekosystemy rolne i leśne –
Łukasz Tomczyk
Strona | 9
13:15-13:30 Warianty metody drzewostanowej w typach siedliskowych lasu w ocenie uszkodzenia
drzewostanów jesionowych – Krzysztof Turczański
13:30-13:45 Zróżnicowanie usług ekosystemów bagiennych Biebrzańskiego Parku Narodowego i Parku
Narodowego Ujście Warty – Luiza Tylec
13:45-14:00 Dynamika zmian powierzchni lasów w gminach i powiatach województwa Dolnośląskiego –
Ewelina Werner
Przerwa obiadowa 14:00-15:00
Zakończenie konferencji
Strona | 10
PLAN SESJI POSTEROWEJ
1. Bocian Mateusz, Radke Patrycja – Hypholoma myosotis (Basidiomycota: Agaricales) w Polsce
2. Wojciech Borzyszkowski – Wpływ siedliska na cechy morfologiczne aparatu asymilacyjnego 10-letnich
młodników z brzozą brodawkowatą (Betula pendula Roth)
3. Błasiak Agnieszka – Segregacja odpadów jako wskaźnik świadomości ekologicznej studentów
Wydziału Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
4. Drygaś Barbara – Wykorzystanie odpadowej biomasy lignocelulozowej w produkcji biopaliw II
generacji
5. Ilek Anna – Dynamika zatrzymywania wody przez materię organiczną gleb leśnych w czasie
symulowanych opadów deszczu
6. Kęsy Mateusz – Bartnictwo-powrót na tereny Polski po przerwie trzypokoleniowej
7. Klamerus-Iwan Anna – Mikro morfologiczne zmiany powierzchni liści w relacji z przylepnością
deszczową
8. Kłusakiewicz Edyta – Problem ,,dzikich wysypisk” na obszarze leśnym w okolicach Skarżyska-
Kamiennej (woj. świętokrzyskie)
9. Kowalik Anna – „213 lat historii Bagna Chlebowo”
10. Kowalska Olga – Pozyskanie i analiza danych na cele sporządzenia projektu rewitalizacji parku leśnego
o przeznaczeniu uzdrowiskowo – rehabilitacyjnym
11. Kosowski Patryk – Wykorzystanie małej retencji wodnej na terenach leśnych
12. Krokowska-Paluszak Magorzata –„Jak Nas widzą, tak Nas piszą…” – analiza postrzegania Lasów
Państwowych i zmiany w postrzeganiu wizerunku leśnika w latach 2012 -2015
13. Krokowska-Paluszak Małgorzata – Wilk (Canis lupus L.) w Puszczy Białej – dynamika populacji
gatunku na przykładzie wybranego kompleksu leśnego z centralnej Polski
14. Kubera Łukasz – Próba optymalizacji metod hodowli bakterii heterotroficznych oraz oznaczenia
liczebności wodnego mikrobiomu na przykładzie jeziora Charzykowskiego
15. Kuklińska Kornelia –Wpływ turystyki na zmiany w środowisku przyrodniczym w Parku Narodowym
Gór Stołowych
16. Łochyńska Małgorzata – Związki bioaktywne w roślinach niszowych
17. Mielnik Aleksandra – Zastosowanie pułapek Moerickego w monitoringu owadów w lasach i sadach
18. Opalińska Patrycja – Ludzka anaplazmoza granulocytarna (HGA) – epidemiologia i profilaktyka
19. Paź Sonia – Ocena sukcesu introdukcji orzesznika pięciolistkowego (Carya ovata (Mill.) K. Koch) w
Nadleśnictwie Czerniejewo
20. Pieniążek Rafał – Wybrane właściwości chemiczne wód zbiorników małej retencji leśnej Podkarpacia
21. Radke Patrycja – Tendencje dynamiczne w rozmieszczeniu Pedicularis palustris L. na Pomorzu (NW
Polska)
22. Rutkiewicz Paweł – Zapis współczesnych zanieczyszczeń atmosfery w przyrostach radialnych drzew
iglastych, jako wskaźnik we wczesnym ostrzeganiu przed zagrożeniami epidemiologicznymi
23. Ścisłowska Mariola – Uwęglanie biomasy jako metoda otrzymywania biowęgla
24. Skrobacz Karol – Czy las musi być wykorzystywany wyłącznie produkcyjnie?
25. Sobolewski Robert – Karta ewidencji pomnika przyrody dla potrzeb właściwego przetwarzania danych
o środowisku przyrodniczym
26. Stacewicz Alina – Pyłek leszczyny i olszy w powietrzu Szczecina w 2015 roku
27. Sylla Marta – Prezentacja zmian przestrzennych w krajobrazie obszarów cennych przyrodniczo z
wykorzystaniem wizualizacji 3D
28. Werner Ewelina – Wpływ regulacji prawnych i prawa miejscowego na ochronę gruntów leśnych
29. Witek Wojciech – Zdolności filtracyjne gleb leśnych wyznaczone metodą polową w wybranych
drzewostanach górskich Beskidu Żywieckiego i Makowskiego
Strona | 11
Wprowadzenie
Szanowni Państwo,
Samorząd Doktorantów Wydziału Leśnego ma zaszczyt gościć Państwa podczas III
Ogólnopolskiej Konferencji Młodych Naukowców „Przyroda – Las – Technologia”, która
odbywa się w dniach 19-20 lutego 2016 roku na Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu.
Niezmiernie cieszy nas fakt, że tematyka związaną ze środowiskiem przyrodniczym
jest stale przedmiotem zainteresowania bardzo wielu badaczy. Nasza konferencja skierowana
jest przede wszystkim do „Młodych Naukowców” (studentów, doktorantów, doktorów)
podejmujących w swoich badaniach te zagadnienia. Spotkanie to ma na celu zachęcenie
uczestników do dyskusji nad rezultatami ich dotychczasowej pracy oraz poznanie
współczesnych trendów i technologii wykorzystywanych w badaniach związanych ze
środowiskiem przyrodniczym. Konferencja ma charakter interdyscyplinarny, dlatego
zaprosiliśmy do Poznania młodych naukowców nauk przyrodniczych z różnych dziedzin.
W trakcie Konferencji przewidujemy dwa dni referatowe, sesję posterową oraz
spotkania integracyjne, które będą doskonałą okazją do nawiązania nowych kontaktów i
wymiany doświadczeń.
Wszystkim uczestnikom życzymy wielu sukcesów w pracy badawczej.
Organizatorzy
Strona | 12
SESJA
REFERATOWA
Strona | 13
Metody badań izotopowych w monitoringu stanu jakości wód
Anna Baran
Państwowa Wyższa Szkoła Techniczno-Ekonomiczna w Jarosławiu, Międzyinstytutowy Zakład Matematyczno-Przyrodniczy
Jak wynika z badań w ostatnich kilku latach na całym świecie, również w Polsce obserwuje
się coraz większe koncentracje azotanów i innych szkodliwych związków w źródłach wody pitnej. Jest
to spowodowane głównie nadużywaniem nawozów sztucznych (na Podkarpaciu po 2005 roku zużycie
nawozów sztucznych wzrosło o 1/4) i innymi zanieczyszczeniami. Aby móc efektywnie monitorować
jakość wód i szukać rozwiązań mających na celu zapobieganie dalszym zanieczyszczeniom, konieczne
jest zidentyfikowanie źródeł zanieczyszczeń oraz zbadanie procesów determinujących poziom stężenia
szkodliwych związków w wodach (azotanów, siarczanów czy chlorowcopochodnych). Takie
możliwości dają nam badania izotopowe pierwiastków lekkich wykonane z użyciem spektrometru
masowego. Dokonując oceny jakości, skład wody porównuje się z określonymi parametrami
normatywnymi (analizując składy fizyko-chemiczne i izotopowe wód).
W wielu przypadkach, ze względu na odmienny skład izotopowy siarki i tlenu w siarczanach,
jak również azotu i tlenu w azotanach pochodzących z różnych źródeł możliwa jest ich identyfikacja.
Ponadto, transformacje np. związków azotu w środowisku wodnym (proces denitryfikacji), zmieniają
skład izotopowy azotanów w sposób, który jest identyfikowany na podstawie analiz izotopowych.
W ramach wystąpienia zostaną omówione stosowane metody badawcze oraz rezultaty
ostatnich badań, które mają charakter interdyscyplinarny, bezpośrednio związany z problematyką
ekologiczną, w tym z ochroną wód.
Strona | 14
Przemiany środowiskowe bagiennego lasu olszynowego w sąsiedztwie Rezerwatu
Żurawiniec w Poznaniu, w zapisie rdzenia ZUR 5/2012
Agnieszka Błasiak1, Paweł Matulewski
2, Nella Waszak
2, Mirosław Makohonienko
2
1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu 2 Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Wydział Nauk Geograficznych i Geologicznych, Zakład Geologii i Paleogeografii
Czwartorzędu
Siedliska olszynowe, na niżu budowane głównie przez olszę czarną (Alnus glutinosa), w
ujęciu gospodarki leśnej, są powszechnie niedocenione i traktowane jako nieużytki głównie ze
względu na swój podmokły charakter. Spełniają jednak ważną rolę w krajobrazie tworząc barierę
biogeochemiczną dla sąsiednich obszarów, wpływają na mozaikowość siedlisk podnosząc
bioróżnorodność, stanowią ostoje dla flory i fauny, a także co bardzo ważne wpływają na podniesienie
retencji wód i wywierają wpływ na topoklimat. Stan siedlisk olszynowych uzależniony jest od stopnia
uwodnienia terenu, intensywności zamulenia podłoża oraz stopnia antropopresji. Charakter cyklu
życiowego olsu oraz czułość na zmieniające się warunki siedliskowe sprawiają, że do ewaluacji rangi
tych ekosystemów konieczne jest zbadanie oraz opisanie przemian w nich zachodzących. Przykładem
takiego obszaru są podmokłe torfowiska olszynowe w Lesie Piątkowskim położonym w północnej
części Poznania w dzielnicy Naramowice. Przedmiotem niniejszego opracowania jest próba
odtworzenia historii ekosystemu bagiennego lasu olszynowego na podstawie studiów
paleoekologicznych – odwołując się do wypełniających torfowisko osadów biogenicznymi
analizowanych metodą analizy pyłkowej oraz do wskazań przyrostów słojów drzewnych, olszyn
występujących na torfowisku.
Strona | 15
Zastosowanie zobrazowań satelitarnych Landsat do badań nad zmianami stanu
roślinności Bagna Chlebowo
Paweł Czyż, Anna Kowalik
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Siedliskoznawstwa i Ekologii Lasu
W prezentacji przedstawiono zmiany roślinności Bagna Chlebowo w oparciu o analizy zdjęć
satelitarnych Landsat. Analizę wykonano opierając się o badania terenowe oraz opracowania
teledekcyjne. Badania terenowe obejmowały: analizę roślinności i zawartość chlorofilu a w wodzie.
Opracowania teledekcyjne obejmowały analizy: wskaźników wegetacyjnych NDVI, RVI, zawartości
chlorofilu a w wodzie, zmian pokrycia roślinności w kompozycjach barw nierzeczywistych i w świetle
widzialnym.
Słowa kluczowe: Bagno Chlebowo, Landsat, NDVI, RVI, chlorofil a, teledekcja
Strona | 16
Rozpad wiązań chemicznych w biomasie typu ligniceluloza pod wpływem procesu
toryfikacji na przykładzie wybranych roślin iglastych. Analiza spektroskopowa i
mikroskopowa
Barbara Drygaś1, Joanna Depciuch
2
1 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Technologii Bioenergetycznych, ul. Zelwerowicza 4, 35-601 Rzeszów 2 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, ul. Ćwiklińskiej 1, 35-601 Rzeszów
[email protected], [email protected]
Toryfikacja jest procesem wysokotemperaturowego suszenia biomasy mającym na celu
przetworzenie jej w biopaliwa o właściwościach i składzie zbliżonym do węgla. W wyniku działania
wysokiej temperatury następuje rozerwanie łańcuchów hemicelulozy, ligniny i celulozy oraz rozpad
biomasy na prostsze związki organiczne. Praca miała na celu określenie wpływu czasu obróbki
termicznej na stabilność struktur biomasy pochodzenia leśnego. Materiał badawczy stanowiły igły
dwóch gatunków roślin iglastych: Junniperus sabina i Picea abies. Proces toryfikacji prowadzono z
wykorzystaniem analizatora termograwimetrycznego TGA 701 firmy LECO w atmosferze azotu pod
ciśnieniem zbliżonym do atmosferycznego w temperaturach: 150, 200, 250 i 300 °C przez czas
trzydziestu minut. Pomiary spektroskopowe igieł świeżych oraz ich toryfikatów wykonano za pomocą
spektroskopu FTIR Vertex 70v firmy Bruker. Wykonano zdjęcia mikroskopowe za pomocą
skaningowego mikroskopu elektronowego TESCAN VEGA3 wszystkich próbek dla skali 10 µm, 20
µm, 50 µm.
Nieprzetworzony materiał roślinny nie różni się od siebie znacznie - na widmach FTIR obu
roślin zauważyć można te same grupy funkcyjne. W igłach świerka zauważa się większą ilość amin,
natomiast jałowiec wykazuje większa ilość lipidów. Różnicę stanowi brak grupy C-H (polisacharydy,
białka) – 1370 cm-1 w widmie jałowca. Proces toryfikacji silnie wpływa na skład chemiczny obu
roślin, jednak dla każdej z nich wpływ ten jest różny. Igły świerka są bardziej odporne na działanie
wysokiej temperatury niż igły jałowca, o czym świadczy obecność większej ilości grup funkcyjnych
charakterystycznych dla igieł świeżych w jego widmie FTIR świerka. Są to dodatkowe drgania grup:
PO2- (kwasy nukleinowe oraz fosfolipidy) – 1045 cm-1, C-H (polisacharydy, białka) – 1370 cm-1.
Obróbka termiczna biomasy, oprócz zmian chemicznych w jej składzie, powoduje również zmiany
topograficzne. Biowęgiel powstały z igieł świerkowych charakteryzuje się obecnością głębokich
porów, natomiast w przypadku jałowca pory są płytsze.
Strona | 17
Wybrane grzyby z rodzaju boczniak (Pleurotus sp.) występujące naturalnie w
polskich lasach
Luiza Dawidowicz, Agnieszka Jasińska
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Ogrodnictwa i Architektury Krajobrazu, Katedra Warzywnictwa
[email protected], [email protected]
Grzyby z rodzaju boczniak należą do saprotrofów, czyli grupy organizmów cudzożywnych,
pozyskujących energię z rozkładu związków organicznych, pochodzących ze szczątków martwych
organizmów wyższych. Dzięki zdolności do rozkładania celulozy i ligniny, powodują m.in. białą
zgniliznę drewna i należą do grupy pasożytów żyjących na drzewach. Występują powszechnie w
stanie naturalnym na wszystkich kontynentach z wyjątkiem Antarktydy. Rosną pojedynczo lub
gęstymi kępami na drzewach liściastych oraz na martwym drewnie. Zaobserwowano je również na
drzewach iglastych. Owocniki boczniaków są wysoko cenione ze względu na walory smakowo-
zapachowe oraz wartość prozdrowotną i odżywczą. W polskich lasach naturalnie występują: boczniak
ostrygowaty (Pleurotus ostreatus (Jacq.) P. Kumm.), który jest grzybem dosyć częstym i
posiadającym owocniki odporne na mróz. Pojawiają się one w lasach późną jesienią, od października
do marca. Występują w dużych, gęstych kępach, zwykle na pniach drzew liściastych oraz na kłodach
leżących na ziemi lub pniakach pozostających po ścięciu drzew. Osobniki P. ostreatus często
wyrastają jeden na drugim a skupiska tego gatunku wyglądem przypominają ławicę ostryg. Stąd też
pochodzi jego nazwa. Boczniak lejkowaty (Pleurotus cornucopiae (Paulet) Rolland) również jest
gatunkiem często spotykanym. Występuje gromadnie od wiosny do jesieni na martwych pniach drzew
liściastych. Boczniak białożółty (Pleurotus dryinus (Pers.) P. Kumm.), wytwarza większe owocniki od
poprzednich gatunków i jest w lasach dosyć częsty. Wyrasta przeważnie pojedynczo na martwych jak
i żywych drzewach od lata do jesieni. Boczniak łyżkowaty (Pleurotus pulmonarius (Fr.) Quel.)
wytwarza owocniki w ciepłej porze roku, od lata (czerwiec) do wczesnej jesieni (październik). Jest
gatunkiem rosnącym w postaci pojedynczych egzemplarzy lub porastającym gęstymi kępami drzewa
liściaste. Zaobserwowano go również na drzewach iglastych. W Polsce jest gatunkiem rzadkim.
Boczniak mikołajkowy (Pleurotus eryngii (DC.) Quel.) jest bardzo rzadkim gatunkiem, występującym
od maja do listopada. Tworzy owocniki na ziemi, wyrastając na korzeniach spalonych lub uschłych
drzew liściastych oraz na korzeniach roślin z rodziny selerowatych (Apiaceae Lindl.). Boczniak
topolowy (Pleurotus calyptratus (Lindblad) Sacc.) jest grzybem bardzo rzadkim, do niedawna
uważano, że w Polsce nie jest notowany. Występuje od kwietnia do wczesnej jesieni na martwych
pniach topoli białej i topoli osiki.
Strona | 18
Zbiorowiska leśne rezerwatu „Las Dąbrowa” (Wyżyna Śląska), stan ich zachowania
i zagrożenia
Robert Hanczaruk1, Agnieszka Kompała-Bąba
1, Zbigniew Wilczek
2
1 Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski
[email protected], [email protected] 2 Katedra Ekologii, Wydział Biologii i Ochrony Środowiska Uniwersytet Śląski
Zbiorowiska leśne Wyżyny Śląskiej, wskutek trwającej od blisko dwóch wieków
antropopresji, uległy różnym formom degeneracji tj. neofityzacja, cespityzacja, pinetyzacja,
fruticetyzacja. Nieliczne płaty dobrze zachowanych, mało powierzchniowych zbiorowisk roślinnych
obejmuje się ochroną prawną, jak rezerwat leśny „Las Dąbrowa” w Gliwicach.
Celem badań było: (i) przedstawienie zróżnicowania roślinności leśnej rezerwatu; (ii)
wskazanie kierunków przemian zachodzących w zbiorowiskach roślinnych; (iii) określenie
istniejących i potencjalnych zagrożeń dla roślinności rezerwatu.
Zdjęcia fitosocjologiczne wykonane w 2015 r. oraz opublikowane przez Cabałę i Holeksę
(1992) sklasyfikowano (metoda grupowania Warda oraz odległość euklidesowa), a na podstawie
uzyskanych wyników wykonano tabelę synoptyczną. Klastry porównano pod względem
różnorodności gatunkowej, równomierności, grup ekologicznych, gatunków wskaźnikowych starych
lasów, gatunków górskich, zagrożonych i rzadkich.
W wyniku klasyfikacji wyróżniono 6 grup zdjęć fitosocjologicznych zaklasyfikowanych do
zespołów: Ribeso nigri-Alnetum, Carici remotae-Fraxinetum, Ficario-Ulmetum minoris i najbardziej
zróżnicowany pod względem florystycznym Tilio cordatae-Carpinetum betuli (podzespoły typicum,
stachyetosum, caricetosum brizoides). Wykazano istotne statystycznie różnice pomiędzy
poszczególnymi zbiorowiskami roślinnym pod względem liczby gatunków, różnorodności
gatunkowej, równomierności. W płatach olsu i łęgów odnotowano najwyższą liczbę gatunków
górskich. W części fitocenoz Tilio-Carpinetum, a sporadycznie także w płatach Carici remotae-
Fraxinetum oraz Ficario-Ulmetum minoris odnotowano obecność Carex brizoides. Gatunek ten
najczęściej występował z wyższym pokryciem w płatach, których drzewostan tworzyły Betula
pendula, Pinus sylvestris, a w runie częściej występowały Holcus mollis, Luzula pilosa, Pteridium
aquilinum. Były to płaty o najniższej różnorodności i równomierności. Z kolei, gdy wyższą warstwę
drzewostanu tworzyły Acer pseudoplatanus, Carpinus betulus, Fraxinus excelsior, Tilia cordata,
Carex brizoides osiągał niższe pokrycie, natomiast wyższą ilościowość osiągały gatunki będące
wskaźnikami starych lasów jak: Ajuga reptans, Galium odoratum, Melica uniflora, Polygonatum
verticillatum, Veronica montana. Do zagrożeń dla roślinności rezerwatu zaliczyć można postępującą
zabudowę, pojawiające się w sąsiedztwie rezerwatu gatunki obce tj. Reynoutria japonica, Quercus
rubra, które to gatunki odnotowywano również w zbiorowiskach leśnych rezerwatu.
Strona | 19
Wpływ uszkodzeń wywołanych przez czynniki biotyczne (Cameraria ohridella i
Guignardia aesculi) na przyrost rośliny gospodarza (Aesculus hippocastanum)
Radosław Jagiełło
Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk
Negatywny wpływ organizmów pasożytniczych lub patogenicznych na roślinę żywicielską
objawia się w zmianach fizjologii procesów wzrostowych, ponieważ organizmy wykorzystujące do
życia miękisz liściowy, zmieniają aparat asymilacyjny. Współwystępowanie dwóch gatunków na
jednej roślinie żywicielskiej może potęgować niekorzystne reakcje, ale jednocześnie prowadzi do
konkurencji. Oddziaływania konkurencyjne pomiędzy grzybem i owadem o ograniczone zasoby
środowiska są dotychczas niedostatecznie rozpoznane.
Celem pracy było zbadanie wpływu wielkości uszkodzenia aparatu asymilacyjnego,
wywołanego przez różne czynniki biotyczne na przyrost roczny nadziemnej części rośliny drzewiastej.
Postawiono dwie hipotezy: 1) drzewka o większych koronach przyrastają lepiej od tych o koronach
mniejszych; 2) defoliacja i zmniejszenie przyrostu wynikające z koegzystencji Cameraria ohridella
i/lub Guignardia aesculi na Aesculus hippocastanum nie różni się.
Badania przeprowadzono na czteroletnich drzewkach A. hippocastanum. Wyróżniono cztery
warianty, zróżnicowane ze względu na opryski chemiczne ograniczające występowanie C. ohridella,
G. aesculi, zastosowanie obu pestycydów jednocześnie oraz wariant kontrolny bez ograniczania
pasożytów. Pomierzono miąższość części nadziemnej przed rozpoczęciem okresu wegetacyjnego, w
połowie wegetacji i po zakończeniu przyrostu. W czasie sezonu wegetacyjnego, w odstępach 8-14
dniowych, wykonywano pomiar wielkości aparatu asymilacyjnego mierząc powierzchnię liści w
obrębie rzutu korony. Na podstawie analizy cyfrowej zdjęć uzyskano dane na temat postępu
uszkodzenia listowia.
Wykazano, iż dominujący wpływ na przyrost nadziemnej części drzewek miała wyjściowa
wielkość korony. Dowiedziono, iż większe uszkodzenia, charakteryzujące się relatywnie większą
dynamiką oraz powierzchnią uszkodzeń wywołała obecność G. aesculi. Nie stwierdzono istotnych
statystycznie różnic przyrostu rocznego pomiędzy zastosowanymi wariantami doświadczenia.
Zjawisko to należy tłumaczyć brakiem różnic pomiędzy uszkodzeniem aparatu asymilacyjnego w
pierwszej połowie okresu wegetacyjnego, w której przyrost miąższości był najintensywniejszy.
Badania współfinansowane przez Narodowe Centrum Nauki (grant nr 2012/07/B/NZ9/01315)
oraz Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk w ramach dotacji dla młodych naukowców z roku
2015.
Strona | 20
Walory przyrodnicze Doliny Baryczy i ich wykorzystanie dla rozwoju regionu
Robert Jadach
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, SKN Analiz Rynkowych
Region Doliny Baryczy jest jednym z największych kompleksów stawowych w Europie i
najcenniejszym przyrodniczo zakątkiem tego typu w naszym kraju. Prawie cały obszar wchodzi w
skład Parku Krajobrazowego Doliny Baryczy, który obejmuje swoim zasięgiem trzy typy siedlisk:
stawy rybne, podmokłe łąki oraz lasy, a jednocześnie jest największym parkiem krajobrazowym w
Polsce. Obszar parku objęty jest konwencją ochrony środowiska i należy także Obszaru Specjalnej
Ochrony Ptaków w ramach europejskiej sieci Natura 2000, ponieważ jest jedną z najrzadszych ostoi
ptaków wodno-błotnych nie tylko w Polsce, ale i w całej Europie. W 2011 roku Dyrektor Generalny
Lasów Państwowych powołał do życia Leśny Kompleks Promocyjny „Lasy Doliny Baryczy” o
łącznej powierzchni 42 379 ha. w którego w skład wchodzą: Nadleśnictwo Milicz (pow. 26 394 ha)
oraz Nadleśnictwo Żmigród (pow. 16 030 ha). Ten zwarty kompleks leśny cechuje zmienność
warunków siedliskowych, różnorodność składu gatunkowego lasu i wielość pełnionych przez niego
funkcji. W ramach LKP leśnicy promują zrównoważoną gospodarkę leśną, wspierają badania
naukowe i prowadzą edukację leśną społeczeństwa. Dzięki LKP widać, że można osiągnąć kompromis
między najważniejszymi zadaniami leśnictwa: gospodarką leśną mającą na celu m.in. produkcję
drewna, ochronę przyrody, prowadzenie badań naukowych i szeroko rozumianą edukację. Są
dowodem, że trwale zrównoważona, wielofunkcyjna gospodarka leśna przeciwdziała zagrożeniom
lasu oraz jest impulsem do rozwoju ekonomicznego regionu.
W celu możliwie pełnego wykorzystania potencjału przyrodniczego lokalnych lasów, stawów
oraz terenów podmokłych powstało wiele Lokalnych Grup Działania wspierających rozwój
ekoturystyki, rolnictwa ekologicznego, a przede wszystkim mobilizujących mieszkańców do
wspólnego działania na rzecz promocji i sprzedaży lokalnych produktów i usług przyjaznych
środowisku. Jedną z takich aktywności jest Regionalny System Promocji „Dolina Baryczy Poleca”,
który powstał w roku 2008 i służy oznakowaniu i wspieraniu sprzedaży lokalnych produktów i usług,
które wykorzystują naturalne zasoby regionu i tradycje jej mieszkańców. Podejmowanie takich działań
sprzyja zrównoważonemu rozwojowi Doliny Baryczy i jest przykładem na dobre połączenie celów
społecznych, ekonomicznych i przyrodniczych.
Strona | 21
Efekty wzmocnienia słabonośnego podłoża leśnej drogi technologicznej przy pomocy
geosyntetyków
Adrian Kasztelan, Sylwester Grajewski, Andrzej Czerniak
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Inżynierii Leśnej
Na terenie Polski drogi leśne pełnią różnorakie funkcje, m.in. przeciwpożarowe, ochronne,
transportowe, gospodarcze i turystyczne. Jako użytkownicy niejednokrotnie spotykamy się z
odcinkami, które są nieprzejezdne i stanowią duży problem dla właściwego udostępnienia całości
danego kompleksu leśnego. Takie sytuacje często towarzyszom terenom bagiennym o słabonośnych,
organicznych i nadmiernie uwilgotnionych gruntach. Udostępnienie takiej drogi – zapewnienie jej
przejezdności – spotyka się często ze sporymi nakładami, wiążącymi się z użyciem dużej ilości
kruszyw oraz koniecznością odwodnienia korpusu drogowego. Powyższą sytuację można poprawić
poprzez użycie geosyntetyków, których zaletą jest, m.in. stosunkowo niski koszt zakupu i
wbudowania. Na terenach bagiennych Leśnego Zakładu Doświadczalnego w Siemianicach założono
drogowy odcinek doświadczalny na którym zastosowano osiem różnych technologii wzmacniania
nawierzchni drogi technologicznej. Cztery spośród nich wykorzystywały geokratę komórkową
ułożoną na geowłókninie i zasypywaną różnymi kruszywami: równoziarnistym żwirem płukanym,
różnoziarnistym piaskiem średnim, żużlem paleniskowym i tłuczniem oraz niesortem kamiennym z
podtorzy kolejowych. Natomiast w czterech pozostałych technologiach zastosowano wzmocnienie
samą geowłókniną, na której rozkładano warstwę nośną z tłucznia, piasku, żużla paleniskowego i
niesortu kamiennego. W każdym przypadku konstrukcja nawierzchni układana była na warstwie
odsączającej wykonanej z piasku średniego. Latem 2015 roku odcinek doświadczalny poddano
pomiarom oraz badaniom nośności i stopnia zagęszczenia lekką płytę dynamiczną (LWG). W ich
efekcie uzyskano informacje o skuteczności wzmacniania nawierzchni zaproponowanymi
(testowanymi) technologiami. Dopełnieniem wykonanych analiz było oszacowanie kosztów
związanych z ich zastosowaniem również w porównaniu do efektywności i kosztów budowy drogi z
kruszonego gruzu budowlanego.
Słowa kluczowe: badania nośności, lekka płyta dynamiczna, geokrata, geowłóknina
Strona | 22
Prawo ochrony środowiska w Polsce
Andrzej Kanabrodzki
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Celem artykułu jest omówienie problematyki związanej z szeroko rozumianą ochroną
środowiska w Polsce, przedstawienie podstawowych uregulowań prawnych w zakresie
przedmiotowego prawa ochrony środowiska. Szczególnej analizie zostały poddane podstawowe
aspekty ochrony środowiska, które są ściśle powiązane ze sobą, wzajemnie się uzupełniają tworząc w
polskim systemie prawnych spójną całość. Drugim, ale jakże ważnych celem jest poznanie głównych
elementów polskiego prawa ochrony środowiska, ze zwróceniem szczególnej uwagi na najbardziej
charakterystyczne cechy, wynikające z dokonanych w Polsce w ostatnim dziesięcioleciu przemian
ustrojonych w dziedzinie ochrony środowiska. Całość osadzona została w ramach teoretycznych
rozważań na temat podstawowych celów i zadań ochrony środowiska w Polsce, którym jednym z
główny zadań jest kontrolę przestrzegania przepisów o ochronie środowiska i racjonalnym
użytkowaniu zasobów przyrody.
Strona | 23
Możliwości zastosowania bezzałogowych statków powietrznych w badaniach nad
krajobrazem leśnym
Dorota Kargul-Plewa
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny, Katedra Użytkowania Lasu
W artykule dokonano przeglądu metod badawczych znajdujących zastosowanie w ocenach
fizjonomii krajobrazu leśnego oraz podjęto próbę określenia możliwości zastosowania bezzałogowych
statków powietrznych w badaniach atrakcyjności walorów widokowych lasu. Potrzeba podjęcia
działań związanych z kształtowaniem krajobrazu leśnego jest następstwem między innymi wzrostu
znaczenia pozaprodukcyjnych funkcji i rosnącymi oczekiwaniami społecznymi pod adresem lasu.
Fizjonomia krajobrazu leśnego związana jest z występowaniem określonych typów roślinności, jak
również z obecnością elementów inżynieryjnego zagospodarowania lasu. W artykule szczególną
uwagę zwrócono na rolę zbiorników wodnych w ocenach krajobrazu leśnego i konieczność
właściwego ich kształtowania. Bezzałogowe statki powietrzne mogą stanowić pomocne narzędzie
zarówno w ocenie krajobrazu leśnego, jak i w podejmowaniu decyzji dotyczących planowania i
projektowania zbiorników wodnych.
Słowa kluczowe: krajobraz leśny, zbiorniki retencyjne, bezzałogowy statek powietrzny
Strona | 24
Oddziaływanie lasów na grunty orne
Sebastian Krasuski
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Sąsiedźctwo gruntów leśnych z gruntami ornymi odziaływuje na wyniki produkcji roslinnej.
Wpływ lasów i zadrzewień na warunki biocenotyczne agrocenoz jest ogólnie rzecz biorąc pozytywny
stwarza bowiem korzystne warunki dla bytowania pożytecznej fauny, poprawy stanu biologicznego
krajobrazu. Polepszenie warunków zdrowotnych ziemiopłodów odbywa się bowiem poprzez
wprowadzenie do agroekosystemów nowego czynnika biologicznego regulującego działania
szkodników roślinnych. Nie ulega jednak wątpliwości, iż w bezpośrednim sąsiedztwie granicy rolno-
leśnej zaznacza się silny spadek plonów roślin uprawnych w stosunku do średniej na terenach
przyległych, w miarę oddalania się od ściany zadrzewienia wyniki produkcyjne poprawiają się
powodując wzrost plonów w szerszej strefie oddziaływania.
Strona | 25
Wykorzystanie GIS i GNSS w inwentaryzacji, waloryzacji i zarządzaniu zasobem
nieużytkowanych leśnych cmentarzy ewangelicko – augsburskich na terenie Warmii
i Mazur
Olga Kowalska, Joanna Stępniak
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny, Studenckie Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej
[email protected], [email protected]
Las może stanowić obszar o szczególnym znaczeniu dla budowania tożsamości kulturowej.
Cmentarze ewangelicko – augsburskie występujące na terenie lasów Warmii i Mazur mają swoją
ponad 100-letnią historię. Obecnie doszło do zacierania ich czytelności w krajobrazie, dewastacji lub
całkowitego zaniku. Obiekty te nadal stanowią jednak niezwykle ważny element dziedzictwa
kulturowego Warmii i Mazur będąc często jedynymi pozostałościami nieistniejących już wsi
rozrabowanych po 1945 r.
W latach 2014-2015 interdyscyplinarny zespół ze Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego
w Warszawie zrealizował projekt badawczy „Inwentaryzacja, analiza i waloryzacja zasobu cmentarzy
ewangelicko-augsburskich na terenie Nadleśnictwa Pisz. Wytyczne do rewaloryzacji i ochrony”.
Przedmiotem projektu było 37 nieużytkowanych cmentarzy.
Celem prezentowanej części projektu było przeprowadzenie inwentaryzacji nieużytkowanych
leśnych cmentarzy ewangelicko – augsburskich znajdujących się na terenie Nadleśnictwa Pisz z
wykorzystaniem technik Globalnego Systemu Pozycjonowania oraz systemów geoinformacyjnych
(GIS). Inwentaryzacja obejmowała zarejestrowanie dokładnej lokalizacji badanych obiektów i
ustalenie przebiegu granic z wykorzystaniem wskazanych technik oraz tradycyjnych metod
geodezyjnych. Elementy dodatkowo uwzględnione podczas inwentaryzacji obejmują: układ
kompozycyjny, detal architektoniczny oraz szczegóły dotyczące nagrobków. Wyniki prac terenowych
opracowano m.in. przy pomocy narzędzi GIS. Głównym efektem przeprowadzonych prac jest
aktualizacja bazy danych przestrzennych i atrybutowych o nieużytkowanych leśnych cmentarzy
ewangelicko – augsburskich. Forma zgromadzonych danych pozwala na proste opracowywanie map
tematycznych czy przeprowadzanie dalszych analiz związanych np. z wyznaczaniem przebiegu
szlaków tanatoturystycznych. Na podstawie zrealizowanego projektu należy stwierdzić, że
zastosowanie technologii GPS i GIS pozwala na zwiększenie efektywności i dokładności
prowadzonych prac inwentaryzacyjnych oraz kameralnego opracowania danych. Dodatkowo
narzędzia geoinformatyczne wspomagają monitorowanie i aktualizację stanu zagospodarowania
cmentarzy, a także stanowią ważne narzędzie w zarządzaniu ich zasobem.
Strona | 26
Metoda przywracania wartości przyrodniczej gleby skażonej pestycydami
Piotr Antos, Patryk Kosowski, Maciej Balawejder, Karol Skrobacz, Radosław Józefczyk
Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Chemii i Toksykologii Żywności
Zanieczyszczenie gleb pestycydami stanowi stałe zagrożenie dla stanu zdrowia ludzi oraz
innych organizmów żywych. W zależności od struktury chemicznej związku zmianie ulegają
parametry, stabilność w środowisku oraz oporność na metody detoksykacji matryc środowiskowych.
Szczególnie niekorzystne jest skażenie wysoce trwałymi związkami takimi jak pestycydy chloro-
organieczne (DDT) bądź herbicydami triazynowymi (symazyna).
Gleba o znacznej zawartości substancji toksycznej może być traktowana po prostu jak odpad i
zostać przewieziona na składowiska odpadów toksycznych. Jednak to rozwiązanie powoduje
generowanie dodatkowych kosztów takich jak wieloletnie oczyszczanie odcieków.
Z pośród form aktywnego oczyszczanie gleby można wyróżnić metody oparte na procesach
fizycznych, biologicznych oraz chemicznych. Metody fizyczne to między innymi zastosowanie
wysokich temperatur w celu spalenia bądź zeszklenia odpadu. Niestety powoduje to całkowitą zmianę
właściwości gleby poddanej takiej procedurze. Metody biologiczne oparte są na wykorzystaniu
mikroorganizmów takich jak bakterie i grzyby, które dzięki prowadzonym procesom biochemicznym
usuwają odpowiednie substancje z matrycy. Jednakże metody te są często niekompletne i powodują
powstawanie metabolitów niejednokrotnie bardziej toksycznych od substancji wyjściowej. Z kolei
metody chemiczne oparte głównie na stosowaniu oksydantów stanowią najszybszą i najbardziej
skuteczną metodę usuwania substancji toksycznej.
W badaniach zastosowano innowacyjną metodę oczyszczania gleby skażonej pestycydami
opartą o zastosowanie ozonu i procesu fluidyzacji. Poziom pestycydów oznaczano metodą GC-MS.
Strona | 27
Bioróżnorodność siedliskowa i gatunkowa lasów jako poligon edukacyjny na
przykładzie wybranych ścieżek dydaktycznych na obszarze Świętokrzyskich i
Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych
Tomasz Hałatkiewicz¹, Joanna Nowek², Agnieszka Samolej²
¹ Dyrekcja Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych
² Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Zakład Ochrony Przyrody i Fizjologii Roślin,
[email protected], [email protected], [email protected]
Współczesne kierunki edukacji zmierzają do wykształcenia u dzieci i młodzieży cech i
umiejętności, które pozwolą młodym ludziom na skuteczne zafunkcjonowanie w szybko
zmieniającym się świecie. Zdobywanie nowych pożądanych społecznie kompetencji wiąże się z
wykorzystaniem różnych nowoczesnych mediów, dlatego ważnym wydaje się stworzenie alternatywy
dla wirtualnego świata Internetu. Dobrym rozwiązaniem jest wykorzystanie naturalnych walorów
przyrodniczych regionu, w którym żyjemy, a który otwiera przed młodym człowiekiem wiele
możliwości bezpośredniego obcowania z naturą, jak również poznania rodzimej kultury, architektury i
historii. Ścieżki dydaktyczne nazywane też edukacyjnymi, ze względu na spełniane przez nie funkcje
edukacyjne mają za zadanie przybliżyć korzystającym z nich szeroko rozumiane treści przyrodnicze.
Większość opracowanych na terenie województwa świętokrzyskiego ścieżek dydaktycznych znajduje
się na terenach leśnych oraz obszarach Świętokrzyskich i Nadnidziańskich Parków Krajobrazowych.
Celem przeprowadzonych badań było uzyskanie informacji: czy i w jakim stopniu opracowanie
ścieżek dydaktycznych może wspomóc nauczanie biologii w szkole oraz czy inspiruje nauczycieli do
przeprowadzania zajęć w terenie. Dostrzeganie potencjału wynikającego z dużej bioróżnorodności,
jaką posiada nasz region oraz wskazanie konkretnych sposobów jego wykorzystania może przyczynić
się do popularyzowania regionu, problemów związanych z ochroną środowiska i stanowić zachętę do
aktywnego spędzania czasu w otoczeniu pięknej przyrody.
Strona | 28
Wpływ gospodarki leśnej na rozwój i przekształcenia w obrębie dróg leśnych na
przykładzie Leśnicwa Kosarzyska w Beskidzie Sądeckim
Monika Noviello
Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie, Wydział Geograficzno-Biologiczny, Katedra Geografii
Autor przedstawił zmiany jakie zaszył w obrębie dróg leśnych w Leśnictwie Kosarzyska
położonym na północnych stokach Pasma Radziejowej w Beskidzie Sądeckim. Obserwacji dokonano
w latach 2007 – 2011. Przyczynami zmian, rozwoju i dalszych przekształceń ich powierzchni są
czynniki naturalne i prowadzona gospodarka leśna. Bardzo duże znaczenie odegrały procesy erozyjne
i denudacyjne, których wzmożoną intensywność zaobserwowano podczas wiosennych roztopów i
opadów deszczu. Analizie poddano drogę transportu drewna w stosunku do ilości przewożonego
materiału oraz relacji do lokalizacji miejsc składowania tego surowca. Posługując się programem
STATISTICA, dokonano oceny gospodarki Leśnictwa Kosarzyska, gdzie analizowano drogę
transportu wleczonego drewna, będącego jedną z głównych przyczyn znacznych przekształceń na
powierzchni dróg leśnych. Wnioski wskazują na pozytywną ocenę gospodarki prowadzonej przez
Leśnictwo Kosarzyska, ze względu na minimalizację drogi transportu wleczonego oraz stosowania
utwardzeń powerzchni dróg w miejscach intensywnej erozji. Działania prowadzone przez to
Leśnictwo odniesiono również do ustawy o Lasach Państwowych jako najważniejszego dokumentu
określającego zakres działań w leśnictwie.
Strona | 29
Określenie udziału zmechanizowanego pozyskiwania drewna w Polsce z
uwzględnieniem gatunków liściastych
Martyna Rosińska1, Mariusz Bembenek
1, Zbigniew Karaszewski
2, Piotr S. Mederski
1
1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu 2 Instytut Technologii Drewna w Poznaniu
W ciągu ostatnich kilkudziesięciu lat w polskim leśnictwie zaobserwowano szereg zmian
związanych z użytkowaniem lasu. Zwiększająca się miąższość pozyskiwanego drewna oraz
dostępność harwesterów usprawniają pracę ludzką, obniżają koszty produkcji oraz poprawiają
bezpieczeństwo pracy. Określenie liczby harwesterów jest istotne z punktu widzenia planowania
pozyskiwania drewna oraz ustalania kosztów, natomiast dla przedsiębiorców jest podstawą do
rozważenia zasadności zakupu kolejnej maszyny.
Celem badań było ustalenie łącznej liczby harwesterów pracujących w Polsce oraz ilości
pozyskiwanego przez nie drewna. Ponadto podjęto próbę oszacowania potencjalnej liczby maszyn,
których zastosowanie będzie ekonomicznie uzasadnione.
Na podstawie ankiety rozesłanej w 2014 r. do wszystkich nadleśnictw w Polsce ustalono
łączną liczbę wykorzystywanych harwesterów. Analizy dokonano na podstawie rozmiaru użytkowania
lasu w Polsce z uwzględnieniem aktualnych trendów w aspekcie zwiększenia maszynowego
pozyskiwania drewna gatunków liściastych, lesistości oraz warunków terenowych. Syntezy wyników
dokonano na podstawie analizy porównawczej danych dostępnych w literaturze.
Ankieta dostarczyła informacji o 368 harwesterach, co daje potencjalną możliwość wycinki
około 18% całkowitej miąższości drewna pozyskiwanego rocznie w Polsce. Obliczenia dotyczące
nasycenia polskiego rynku harwesterami wskazują, że około 650 harwesterów mogłoby być
wykorzystywane w Polsce z ekonomicznie uzasadnioną efektywnością. Liczba ta może być osiągnięta
w niedalekiej przyszłości przy rocznym pozyskiwaniu 40 mln m3 drewna, z równoległym
zwiększeniem pozyskiwania drewna gatunków liściastych. Jednocześnie na jednego harwestera
przypadłoby do pozyskania około 20 000 m3 drewna rocznie. Tak wysoka ilość drewna przewidziana
do pozyskiwania stawia Lasy Państwowe na pozycji silnego konkurenta w sektorze leśnym na rynku
europejskim.
Przedstawione dane wskazują, że rynek harwesterów w Polsce nie jest jeszcze nasycony.
Można oczekiwać, że wraz z postępującym zwiększaniem etatu użytkowania lasu oraz jednoczesnym
poszerzeniem zakresu maszynowego pozyskiwania drewna o gatunki liściaste, liczba harwesterów w
Polsce będzie wzrastać.
Strona | 30
Ekosystemy leśne w ocenach oddziaływania na środowisko inwestycji drogowych
Katarzyna Sabura-Mielnik1 , Robert Sobolewski
2
1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Gospodarki Przestrzennej 2 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Architektury Krajobrazu
[email protected], [email protected]
Inwestycje polegające na budowie dróg stanowią ważny czynnik dla rozwoju gospodarczego
każdego kraju, w Polsce wręcz uznawane są za priorytetowe. Poza oczywistymi korzyściami, takie
przedsięwzięcia niosą ze sobą szereg problemów i zagrożeń dla środowiska, dlatego większość
inwestycji tego typu obejmowana jest obowiązkową ocena oddziaływania na środowisko (OOŚ). W
wielu sytuacjach szlaki komunikacyjne (szczególnie trasy szybkiego ruchu) przebiegają przez
położone po obu stronach jezdni naturalne kompleksy leśne. Uwzględnienie ich w procesie oceny
oddziaływania inwestycji na środowisko nabiera szczególnej wagi.
Raport o oddziaływaniu przedsięwzięcia na środowisko stanowi podstawowy dokument, na którym
opiera się organ wydający decyzję w procesie oceny oddziaływania na środowisko. Informacje
zawarte w raporcie, poza oceną potencjalnych skutków środowiskowych, powinny opisywać źródła
zagrożenia wynikającego z przedsięwzięcia, określać jego zakres i opisywać poszczególne elementy
środowiska, które mogą zostać objęte oddziaływaniem. W pracy dokonano analizy oceny zasobów
leśnych oraz ich zagrożeń zawartych w wybranych raportach oddziaływania inwestycji drogowych
przebiegających przez kompleksy leśne. Analizowano ocenę zasobności tego komponentu środowiska,
w jaki sposób dokonywana jest dekompozycja ekosystemu leśnego oraz treści merytoryczne ocen
wpływu na niego. Z uwagi na mnogość kryteriów oceniających wpływ przedsięwzięcia polegającego
na budowie drogi na środowisko do analizy zastosowano wielokryterialny model decyzyjny.
Słowa kluczowe: ocena oddziaływania na środowisko, ekosystemy leśne, inwestycje drogowe
Strona | 31
Wpływ stosowania pestycydów na środowisko przyrodnicze
Ewa Honorata Siekierko, Maria Magdalena Moczulska
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Studenckie Koło Naukowe Inżynierii Rolniczej
Pestycydy są kluczowym elementem ochrony chemicznej roślin. Są one stosowane w celu
poprawy jakości plonu oraz ograniczenia strat związanych z występowaniem chwastów, szkodników
na plantacjach roślin uprawnych.
W kolejnej części zawarte zostaną podstawowe właściwości oddziaływania pestycydów na
środowisko.
W podsumowaniu artykułu zostaną przedstawione pozytywne oraz negatywne strony
stosowania środków ochrony roślin a także ich wpływ na środowisko przyrodnicze.
Strona | 32
Ochrona środowiska- aspekty prawne budowy przydomowej oczyszczalni ścieków
Katarzyna Tchórzewska
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach, Studenckie Koło Naukowe Samorządowców
Celem mojego artykułu jest przybliżenie uwarunkowań prawnych z jakimi wiąże się budowa
przydomowych oczyszczalni ścieków. Inwestycje te w ostatnim czasie cieszą się dużym
zainteresowaniem wśród mieszkańców wsi.
Proces budowy oczyszczalni ścieków jest zaliczany do ekologicznych form utylizacji
nieczystości i ochrony środowiska. Poprzez ową budowę przyczyniamy się do poprawy jakości wód
gruntowych, co skutkuje wzrostem biomasy drzew oraz wzrostem produkcyjności drzewostanów.
Oczyszczalnie ścieków prowadzą do całkowitego wyeliminowania lub ograniczenia niekorzystnego
wpływu na środowisko.
Jednakże ludność wiejska nie jest w pełni świadoma wymagań prawnych, jakie należy
spełnić, aby rozpocząć budowę przydomowej oczyszczalni ścieków.
Strona | 33
Obce gatunki chrząszczy kornikowatych (Scolytinae) w faunie Polski i Europy
Radosław Witkowski
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Entomologii Leśnej
Gatunki inwazyjne są ważnym problem zarówno przyrodniczym jak i gospodarczym. Obecnie
w Europie występuje około 20 gatunków korników obcego pochodzenia, z czego w Polsce wykazano
dotąd 4 z nich: Gnathotrichus materiarius, Xyleborinus attenuatus, Xyleborus pfeilii, Xylosandrus
germanus. Ze względu na podobny klimat krainy nearktycznej wiele tamtejszych gatunków może
pojawić się w Europie. Korniki zawlekane są głównie wraz z transportowanym drewna oraz jego
wyrobami. Wraz z owadami zawlekane są również inne organizmy z nimi związane, takie jak nicienie,
grzyby czy bakterie. Czasami są to organizmy patogeniczne dla drzew leśnych, a wśród nich znajdują
się taksony, mogące powodować duże straty gospodarcze i przyrodnicze.
Strona | 34
Wzory allometryczne do określania biomasy 10-letnich młodników z brzozą
brodawkowatą (Betula pendula Roth)
Wojciech Borzyszkowski, Mieczysław Turski, Karolina Gronostaj
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Urządzania Lasu, Zakład Dendrometrii i Produkcyjności Lasu
Praca dotyczy alokacji biomasy 10-letnich młodników brzozy brodawkowatej (Betula pendula
Roth) rosnącej na trzech różnych siedliskach leśnych: borze suchym, borze świeżym oraz borze
mieszanym świeżym. Badania zostały wykonane w lipcu 2015 roku w Nadleśnictwie Osusznica oraz
w Nadleśnictwie Niedźwiady. Na terenie wyżej wymienionych Nadleśnictw wybrano dwanaście
powierzchni doświadczalnych z brzozą brodawkowatą (Betula pendula Roth). Dla każdego typu
siedliskowego wytypowane zostały cztery powierzchnie. Następnie wybrano 15 drzew modelowych z
każdej powierzchni, które zostały wykopane i w finalnej części określono ich świeżą oraz suchą masę.
Wykorzystano szereg wzorów allometrycznych (funkcja liniowa oraz nieliniowe) do
określenia biomasy drzew i ich komponentów przy znajomości łatwo mierzalnych cech drzew
(średnica oraz wysokość). W prezentacji wykazano najlepsze dopasowanie statystyczne wzorów dla
poszczególnych części drzew, które mogą być wykorzystywane do obliczenia biomasy całych
drzewostanów na jednostkę powierzchni 1 ha.
Strona | 35
Gdzie jest granica pomiędzy łęgiem a olsem? – konsekwencje różnych podejść
fitosocjologicznych
Natalia Czapiewska1, Sonia Paź
1, Aleksandra Ćwiejkowska
1, Weronika Mysiak
1, Marek
Jaskólski1, Weronika Krzyżańska
1, Jarosław Tyborski
1, Aleksandra Wyka
1, Marcin K.
Dyderski2,3
1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Sekcja Botaniczna Koła Leśników 2 Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk 3 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu
Jednym z problemów związanych z ochroną przyrody jest wybór cennych obszarów oraz ich
monitoring. Odbywa się on często na podstawie rozpoznania fitosocjologicznego, opartego o
preferencyjny wybór płatów do badań. Powoduje to między innymi różnice oceny tych samych
zbiorowisk przez różnych autorów klasyfikacji fitosocjologicznych. Celem pracy było określenie, czy
istnieje nieciągłość pomiędzy olsami (Carici elongatae-Alnetum) a łęgami olszowo-jesionowymi
(Fraxino-Alnetum) oraz jaki ma ona wpływ na postrzeganie zbiorowisk jako przedmiotu ochrony
przyrody.
Badania przeprowadzono na terenie Puszczy Noteckiej na torfowiskach wokół jezior Szeken
Wielkie i Młyńskie w ramach obozu naukowego Sekcji Botanicznej Koła Leśników. W terenie
wykonano 57 zdjęć fitosocjologicznych i sklasyfikowano je według kryteriów Ratyńskiej i in. (2010).
Wykorzystaliśmy nietendencyjną analizę zgodności (DCA) w programie R.
Na badanym terenie wyróżniliśmy 20 poletek z łęgami, 8 ze zbiorowiskami przejściowymi z
łęgów w olsy, 13 poletek zbiorowisk kadłubowych, 7 poletek ze zbiorowiskami przejściowymi z
olsów w łęgi oraz 13 poletek z olsami. Udział gatunków diagnostycznych dla badanych jednostek
syntaksonomicznych zmienia się w sposób ciągły, jednak rozkład proporcji gatunków
diagnostycznych nie był ściśle związany z wyróżnionymi zbiorowiskami roślinnymi. Wynik analizy
DCA potwierdza ciągłą zmienność kompozycji florystycznej olsów oraz łęgów wzdłuż gradientu
wilgotnościowego i świetlnego.
Uzyskane wyniki wskazują, że nieciągłość kompozycji florystycznej pomiędzy olsami a
łęgami wynika z preferencyjnego doboru płatów roślinności do badań. Z tego względu klasyczne
podejście fitosocjologiczne skutkuje niereprezentatywnym doborem powierzchni badawczych, na
podstawie których kwalifikuje się np. siedliska przyrodnicze Natura 2000 czy prowadzi się ich
monitoring, co przekłada się na koszty ochrony przyrody.
Strona | 36
Wpływ górnictwa odkrywkowego na zmianę wybranych elementów środowiska na
przykładzie kopalni „Ostrówka” w Miedziance
Mariusz Chrabąszcz
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
Województwo świętokrzyskie jest obszarem w Polsce, gdzie występują prawie wszystkie
gatunki drzew. Ta różnorodność gatunków sprawia, że tutejsze lasy zachwycają swym pięknem.
Problem niszczenia kompleksów leśnych w celu tworzenia kopalń odkrywkowych w województwie
świętokrzyskim jest skutkiem intensywnej działalności gospodarczej człowieka. Okręg kielecko -
chęciński jest jednym z 27 w Polsce, który oficjalnie uznany jest za obszar zagrożenia ekologicznego.
Od 1957 roku funkcjonuje na tym obszarze kopalnia „Ostrówka” w Miedziance. Jej bazę surowcową
stanowi złoże wapieni dewońskich charakteryzujące się bardzo dobrymi parametrami chemicznymi.
Powierzchniowe sposoby eksploatacji tej kopalni mają wiele zalet oraz wad. Do wad należy przede
wszystkim uwzględnić transformację pola eksploatacyjnego, którego przejawem jest wyraźna zmiana
nie tylko przestrzeni wyrobiska ale także zwałów zewnętrznych i całego przylegającego do kopalni
terenu. Na przestrzeni lat działalność eksploatacyjna kopalni „Ostrówka” przyczyniła się do zmian
rzeźby terenu oraz degradacji szaty leśnej w postaci jej przekształcenia lub całkowitego zniszczenia.
Postępujące rozszerzanie eksploatacji złoża w kierunku południowo-wschodnim doprowadzi do
kolejnej dużej degradacji południowo-zachodnich zboczy Pasma Zelejowskiego.
Strona | 37
Zmiany stężeń potasu, fosforu, wapnia i magnezu w jednorocznych sadzonkach
buka zwyczajnego (Fagus sylvatica L.) i dębu szypułkowego (Quercus robur L.) w
czasie ich wzrostu, wyprodukowanych w technologii kontenerowej
Katarzyna Dudek, Stanisław Małek
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Instytut Ekologii i Hodowli Lasu, Zakład Ekologii Lasu i Rekultywacji
W czasie produkcji sadzonek w szkółce kontenerowej dla ich prawidłowego wzrostu
niezbędne jest stosowanie nawozów. Nawozy te mogą być stosowane w formie płynnej lub stałej.
Określenie aktualnych potrzeb nawożeniowych poprzez analizę wizualną jest trudne ze względu na
niespecyficzne symptomy wywoływane przez czynniki abiotyczne i biotyczne. Jednoznacznego
wyniku mogą natomiast dostarczyć badania chemiczne.
W dwutygodniowych odstępach czasu (od maja do października) pobierano do analiz
chemicznych sadzonki buka zwyczajnego i dębu szypułkowego wzrastające w szkółce kontenerowej.
Za pomocą spektrofotometru emisyjnego ICP – OES zmierzono zawartość pierwiastków (P, K, Mg,
Ca) w pędach, igłach oraz korzeniach sadzonek. Otrzymane wyniki porównano z zawartościami
optymalnymi podanymi w literaturze, dodatkowo przeprowadzono analizę statystyczną różnicy
zawartości badanych pierwiastków w poszczególnych częściach sadzonek.
Strona | 38
Potencjał fitoindykacyjny gatunków wskaźnikowych starych lasów w krajobrazie
miejskim
Marcin K. Dyderski1,2
, Jarosław Tyborski3
1 Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk 2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu 3 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Sekcja Botaniczna Koła Leśników
[email protected], [email protected]
Gatunki wskaźnikowe starych lasów (AWIS) to grupa gatunków, które wykazują statystyczne
przywiązanie do lasów, których istnienie na danym terenie jest udokumentowane od dłuższego czasu.
Kryteria AWIS spełniają często gatunki typowe dla okrajków lasów, a wiele AWIS odnajdywanych
jest np. w lasach powstałych na gruntach poprzemysłowych. Celem pracy jest określenie wpływu
struktury krajobrazu na występowanie gatunków wskaźnikowych starych lasów oraz ocena
przydatności tych bioindykatorów w warunkach silnej urbanizacji.
Badania wykonano w Poznaniu (52o24’N, 16o57’ E) na podstawie 1589 opublikowanych
danych florystycznych w siatce kwadratów ATPOL (1 × 1 km) i przeanalizowano ich występowanie w
lasach, które istniały na mapach archiwalnych nieprzerwanie od 100 lat. Za pomocą testu χ2 określono
ich przywiązanie do kwadratów ze starymi lasami, a za pomocą metody random forest oraz analizując
cząstkowe zależności określono wpływ struktury poszczególnych klas pokrycia terenu wg Corine
Land Cover Urban Atlas.
W Poznaniu stwierdzono występowanie 79 AWIS, z czego tylko 6 wystąpiło w ponad 50 z
242 kwadratów, natomiast połowa z nich – w maksymalnie dziesięciu kwadratach. Statystycznie
istotne przywiązanie do starych lasów wykazały 54 gatunki, co wskazuje na to, że w warunkach
krajobrazu silnie przekształconego przez człowieka większość gatunków jest istotnie statystycznie
przywiązana do starych lasów. Z drugiej strony, występowanie średnio 2,3 AWIS w kwadratach
niepokrytych lasem wskazuje, że pojedyncze gatunki są słabszym wskaźnikiem niż ich liczba w
kwadracie, która w kwadratach ze starymi lasami była trzy razy większa niż w kwadratach z nowymi.
Silny związek liczby AWIS w kwadracie i udziału lasów oraz wód w strukturze pokrycia terenu
badanych kwadratów wskazuje na przydatność zastosowania liczby AWIS jako wskaźnika
przekształcenia krajobrazu. Występowanie wielu zagrożonych w skali miasta AWIS wskazuje na
potrzebę uwzględniania starych lasów w sieci obszarów chronionych, aby chronić różnorodność
biologiczną na terenach miejskich.
Strona | 39
Ekologiczne znaczenie śródleśnych jezior krasowych w Niecce Połanieckiej
Artur Zieliński1, Katarzyna Janeczko
2
1 Instytut Geografii Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach 2 Studenckie Koło Naukowe Turystyki Uniwersytetu Jana Kochanowskiego w Kielcach
[email protected], [email protected]
W pasie wyżyn środkowopolskich występowanie jezior nie jest częstym zjawiskiem. Nie
mniej jednak są obszary, w których jeziora występują w większej liczbie. Takie nagromadzenie
akwenów znajduje się w zwartym kompleksie leśnym zlokalizowanym w północnej części Niecki
Połanieckiej, która jest wschodnim subregionem Niecki Nidziańskiej.
Istnienie tych obiektów związane jest ze specyficzną budową geologiczną i występowaniem
zjawisk krasowych, w wyniku których powstało szereg zagłębień i lejów krasowych. Z czasem
obniżenia te wypełniły się wodą tworząc akweny. Ze względu na genezę powstałe zbiorniki cechują
się niepokaźną powierzchnią, zazwyczaj owalnym kształtem oraz stosunkowo znaczną głębokością.
Cechą szczególną tych obiektów jest też to, że funkcjonują w bardzo nieznacznych zlewniach.
Jednakże nagromadzenie tych nawet niewielkich jezior zasadniczo korzystnie wpływa na
ekosystem i jednocześnie znacznie wzbogaca bioróżnorodność kompleksu leśnego. Podnosi istotnie
jego krajobrazowe walory. Nie bez znaczenia jest też fakt, że istnienie tych zbiorników jest cenne
także ze względów przeciwpożarowych.
Strona | 40
Subfosylne drzewa w aluwiach wybranych rzek Gór Świętokrzyskich – pierwsze
wyniki
Edyta Kłusakiewicz, Piotr Kusztal, Tomasz Kalicki, Marcin Frączek, Paweł Przepióra
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii, Zakład Geomorfologii, Geoarcheologii i Kształtowania Środowiska
Coraz częściej w geomorfologii i geologii znajdują zastosowanie metody
dendrochronologiczne. Wykorzystane są między innymi do badań subfosylnych drzew w osadach
rzecznych. Dla środkowej Europy tego typu analizy ograniczają się do holocenu, kiedy po ostatnim
zlodowaceniu zaczęły pojawiać się pierwsze gatunki drzew liściastych. Eoholoceńskie zbiorowiska
leśne składały się przede wszystkim z sosny i brzozy, a udział gatunków liściastych (wiązu, dębu, lipy,
jesionu, olchy) znacznie wzrósł w atlantyckim optimum klimatycznym (Zielski, Krąpiec 2009).
Potwierdzają to badania Szczepanka (1961), przeprowadzone na torfowiskach w Górach
Świętokrzyskich. Dęby należą do najczęściej spotykanych gatunków subfosylnych w aluwiach. W
Polsce są nazywane czarnymi dębami z uwagi na charakterystyczne ciemne zabarwienie.
Aluwia rzeki Kamiennej koło Marcinkowa oraz Czarnej Koneckiej okolic Stąporkowa cechują
się dużym nagromadzeniem subfosylnych pni. Data radiowęglowa czarnego dębu ze stanowiska
Marcinków III została określona na 2020±40 BP (Barwicka, Kalicki 2012, 2013). W tym czasie miała
miejsce boczna migracja koryta rzeki meandrującej. Przyczyną zwiększonej aktywności fluwialnej
było zwilgocenie i ochłodzenie klimatu. Okres ten stanowi rzymską fazę akumulacji, którą należy
wiązać nie tylko ze zmianami klimatycznymi, ale również z wpływem człowieka. Intensywne
odlesianie doliny Kamiennej utożsamiane jest z rozwojem starożytnego hutnictwa świętokrzyskiego.
Zarówno na badanym odcinku rzeki Kamiennej, jak i Czarnej Koneckiej trwają dalsze prace
związane z datowaniem subfosylnych drzew.
Bibliografia:
Barwicka A., Kalicki T., 2012. Development of the Kamienna river flood plain near Marcinków [w]
Geomorphic processes and geoarchaeology. From Landscape archaeology to archaeotourism.
Extended abstracts. Moscow-Smolensk 20-24.08.2012, 40-41.
Barwicka A., Kalicki T., 2013. Development of Kamienna river flood plain in Rydno Archaeological
Reserve (Holy Cross Mountains, Poland) [w:] 9. Konference environmentalni archeologie KEA 2013,
Sbornik abstraktu (eds. A. Bernardova, J. Benes), 28-30.01.2013, Czeskie Budziejowice, 13.
Szczepanek K., 1961. Późnoglacjalna i holoceńska historia roślinności Gór Świętokrzyskich, Acta
Palaeobotanica Vol. 11, Nr 2, Polska Akademia Nauk, Kraków.
Zielski A., Krąpiec M., 2009. Dendrochronologia, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa.
Strona | 41
Zagrożenia w rolnictwie wynikające ze zmniejszenia populacji pszczół
Maria Magdalena Moczulska, Ewa Honorata Siekierko
Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach
Celem naszego artykułu jest ukazanie istoty pszczół jako zapylaczy w środowisku
przyrodniczym . W skutek ciągle rozwijającej się chemizacji rolnictwa i ogólnie dużego
zanieczyszczenia środowiska na całym świecie populacje pszczół i innych owadów zapylających
ulegają zmniejszeniu.. Bezpośrednią przyczyną obniżenia odporności populacji rodzin pszczelich są
pestycydy, które skutkują wzrostem podatności na choroby i pasożyty.
Należy podkreślić, iż zapylanie przez pszczoły zapewnia utrzymanie równowagi pomiędzy
rodzimymi gatunkami i nowo wprowadzonymi do ekosystemu. W celu odbudowania populacji
owadów zapylających należy podjąć konkretne działania, takie jak: zaprzestanie stosowania substancji
chemicznych, które niekorzystnie wpływają na zdrowie zapylaczy, jak również wdrażanie w życie
praktyk rolnych. Oznacza to zwiększenie różnorodności oraz ilości kwiatów poprzez utrzymywanie
ukwieconych obrzeży pól.
Strona | 42
Rosnąca populacja dzików i jej wpływ na środowisko i produkcję rolną
Daniel Radzikowski
Uniwersytet Przyrodniczo- Humanistyczny w Siedlcach, Studenckie Koło Naukowe Inżynierii Rolniczej
Dzik jest istotnym składnikiem biocenoz, który w znaczny sposób oddziałuje zarówno na
ekosystem leśny jak i polny. Na przestrzeni ostatnich kilku lat liczebność dzików w całej Polsce
wzrasta w bardzo szybkim tempie. Spowodowane jest to głównie przez poprawę bazy żerowej oraz
zmianami klimatycznymi. Wielkoobszarowe łany kukurydzy dostarczają pokarmu i utrudniają
pozyskanie, a wtórne metabolity grzybów pleśniowych występujących na kolbach powodują
zaburzenia hormonalne, przyczyniające się do wzmożonej rozrodczości.
Rola dzików w środowisku przyrodniczym, a w szczególności w gospodarce leśnej i
łowieckiej jest bardzo ważna. Z ekologicznego punktu widzenia dzik pełni bardzo ważną rolę w
ochronie lasu. Przyczynia się do przywrócenia równowagi ekologicznej między światem owadów a
drzewostanem. Buchtując w lesie zdziera pokrywę roślinną gleby, humifikacji i sprzyja dostępowi
powietrza do wierzchnich warstw gleby. Nie małe znaczenie dzik odgrywa również w utrzymania
higieny łowiska. Zjada padlinę oraz uśmierca osłabione i chore osobniki innych gatunków zwierzyny.
Likwidując takie osobniki przeciwdziała wybuchowi epizootii. Mimo odżywiania się pokarmem
zwierzęcym jest tylko okazjonalnym drapieżcą.
Zbyt duża populacja dzików przyczynia się do zwiększenia szkód w uprawach. W wyniku
wzrostu liczebności brakuje naturalnych żerów, przez co dziki zmuszone są do szukania pokarmu.
Szkody wyrządzane są w użytkach zielonych, uprawach okopowych i w zbożach. Uszkodzona zostaje
już nie tylko większość upraw w rejonach zalesionych i bezpośrednio do nich przyległych, ale także
uprawy w rejonach typowo polnych. Dzieje się tak, ponieważ dzik ze zwierzęcia typowo leśnego staje
się gatunkiem bytującym w większości na polach, głównie w dużych łanach zbóż, gdzie oprócz obfitej
bazy żerowej znajduje schronienie aż do zimy. Przekłada się to bezpośrednio na wzrost szkód
wyrządzanych w uprawach i płodach rolnych. Dodatkowo dziki przyczyniają się do szerzenia wirusa
Afrykańskiego pomoru świń, co przynosi bardzo duże straty ekonomiczne w przemyśle mięsnym oraz
hodowli trzody chlewnej.
Na dynamikę wzrostu populacji dzików w znacznym stopniu wpływ maja warunki
klimatyczne oraz obfita baza żerowa w uprawach rolnych. Dzik jest zwierzęciem bardzo pożytecznym
w gospodarce leśnej, ale przynoszącym wiele szkód w uprawach, których wartość wynosi
kilkadziesiąt milionów rocznie.
Strona | 43
Pożary lasów i ich ślady w osadach współczesnych oraz prehistorycznych – pierwsze
wyniki
Paweł Przepióra1, Grzegorz Król
2, Tomasz Kalicki
1, Marcin Frączek
1, Edyta Kłusakiewicz
1
1 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii, Zakład Geomorfologii, Geoarheologii i Kształtowania Środowiska,
[email protected] 2 Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Biologii, Zakład Ochrony Środowiska, [email protected]
[email protected], [email protected], [email protected]
Pożary lasów są częstym problemem w wielu krajach, w tym i w Polsce. Odpowiedzialne za
ich zwalczanie są instytucje takie jak nadleśnictwa, których zadaniem jest wczesne wykrywanie
pożarów lasów.
Uzyskane cyfrowe dane z Nadleśnictwa Suchedniów (woj. świętokrzyskie), pozwoliły na
zlokalizowanie, sprawdzenie i porównanie miejsc, w których wystąpiły pożary w latach 2010-2014.
Przeważnie były to pożary niewielkich rozmiarów, często ograniczone do podszytu i pokrywy gleby
(mniej niż 1 ha). W celu rozpoznania występowania i typu osadów popożarowych wykonano serię
płytkich wierceń i profili. W większości profili nie znaleziono żadnych śladów po pożarach. Najlepiej
zachowane ślady po pożarach w osadach były zlokalizowane na równinach zalewowych i w pobliżu
krawędzi teras, gdzie warstwy te były przykrywane przez deluwia z pobliskich stoków. Pożary te nie
miały znaczącego wpływu na poziom pH próchnicy. Do oznaczenia odczynu wykorzystana została
metoda potencjometryczna w 1 N KCl pH-metrem Elmetron CP-411.
Współczesne osady popożarowe mogą być podstawą do porównań z tego typu warstwami
spotykanymi w profilach geologicznych. W dolinie Druci na Białorusi miąższa (0,2-0,35 cm) warstwa
popożarowa węgla drzewnego (datowanie 14C: młodsza niż 200 lat) jest pokryta piaszczystym
deluwiami (miąższość 30 cm) z licznymi artefaktami z epoki neolitu i żelaza (Kalicki 2006).
Miąższość osadów, wielokrotnie przekraczająca tę zaobserwowaną po pożarach w Nadleśnictwie
Suchedniów, sugeruje wystąpienie na tym obszarze bardzo dużego pożaru, prawdopodobnie
antropogenicznego.
Bibliografia:
Kalicki T., 2006 Zapis zmian klimatu oraz działalności człowieka i ich rola w holoceńskiej ewolucji
dolin środkowoeuropejskich, Prace Geograficzne 204.
Strona | 44
Usługi ekosystemów świadczone przez drzewa na obszarach zurbanizowanych
Marta Sylla, Monika Płuciennik
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Gospodarki Przestrzennej
[email protected], [email protected]
Problematyka usług ekosystemów, definiowanych jako korzyści które czerpie człowiek z
występowania ekosystemów, jest podejmowana ze względu na ich interdyscyplinarny charakter,
łączący w szczególności nauki ekonomiczne i przyrodnicze. Koncepcja jest traktowana jako bardzo
użyteczne narzędzie w opisie skomplikowanych zależności pomiędzy jakością życia a zasobami
przyrodniczymi w mieście.
Drzewa na obszarach zurbanizowanych świadczą określone usługi ekosystemów, które można
podzielić na grupy usług podstawowych, zaopatrujących, regulujących i kulturowych. Korzyści, które
czerpie człowiek z występowania drzew w mieście, to między innymi regulacja klimatu poprzez
sekwestracje dwutlenku węgla, rekreacja i rozwój poznawczy, regulacja hałasu, regulacja spływu
powierzchniowego wód opadowych.
Celem pracy jest przedstawienie dotychczasowych osiągnięć w badaniach nad usługami
ekosystemów na obszarach zurbanizowanych, ze szczególnym uwzględnieniem roli drzew w
miastach. W pracy zaprezentowano metody kwantyfikacji usług oraz ich przestrzennego
rozmieszczenia.
Usługi ekosystemów są ważnym czynnikiem dla mieszkańców miasta, w których ekosystemy
funkcjonują w warunkach silnej antropopresji. Wskazany temat jest niezwykle aktualny, szczególnie
w Europie, gdzie prawie trzy czwarte mieszkańców żyje na obszarach zurbanizowanych. Usługi
ekosystemów są rozpatrywane nie tylko lokalnie, ale również na szczeblu europejskim. Europejska
Strategia Ochrony Różnorodności Biologicznej na okres do 2020 r zawiera cel dotyczący
różnorodności biologicznej i degradacji usług ekosystemów w Unii Europejskiej do 2020 r. oraz
przywróceniu ich w możliwie największym stopniu.
Słowa kluczowe: usługi ekosystemów, obszary zurbanizowane, drzewa
Strona | 45
Ozonowanie jako skuteczna metoda usuwania kołatka domowego (Anobium
punctatum)
Karol Skrobacz, Piotr Antos, Patryk Kosowski, Maciej Balawejder, Radosław Józefczyk
Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Chemii i Toksykologii Żywności
Kołatek domowy - najpospolitszy kołatek występujący w Polsce jest groźnym szkodnikiem
żerującym w drewnie. Choć skuteczną ochronę przed tym owadem zapewnia dopiero impregnacja
drewna płynnymi insektycydami jego usuwanie może być prowadzone metodą termiczną i metodami
chemicznymi.
Stosowanie gazowych środków zwalczających szkodniki jest skutecznym sposobem usuwania
ich z drewna. Gaz migrując w strukturze drewna zabija zarówno formy dorosłe jak i larwy owadów.
Ozon ze względu na swoje właściwości aseptyczne stosowany jest na szeroką skalę do
wyjaławiania wody pitnej w stacjach uzdatniania i pomieszczeń w szpitalach jak również do
dezynfekcji gazowej (fumigacji) produktów rolno-spożywczych, silosów i magazynów zbożowych,
drewna i wyrobów drewnianych. oraz do usuwania odorantów różnego pochodzenia.
Ozon jest środkiem nie pozostawiającym po sobie jakichkolwiek produktów rozkładu, gdyż
jest nietrwały chemicznie i rozkłada się do tlenu atmosferycznego w krótkim czasie. Może być
wykorzystywany do usuwania kołatka domowego z zabytkowych przedmiotów drewnianych, mebli,
rzeźb czy surowców drewnianych. Dodatkowo ozonowanie oprócz likwidacji owadów usuwa także
grzyby oraz ich zarodniki, które również są istotnym problemem w procesie przechowywania drewna
czy jego zabezpieczaniu przez konserwatorów zabytków.
Przeprowadzono proces ozonowania drewna oraz podjęto próbę porównania metody opartej
na wykorzystaniu ozonu do innych znanych sposobów usuwania szkodników z drewna. Proces
prowadzono przy użyciu dwóch różnych dawek ozonu. Badania pozwoliły określić rzeczywiste skutki
zabiegu działające na aktywne szkodniki występujące w poddanych fumigacji próbkach drewna.
Strona | 46
Ocena wpływu zanieczyszczeń emitowanych z kurnika na otaczające ekosystemy
rolne i leśne
Łukasz Tomczyk, Tomasz Szablewski, Renata Cegielska-Radziejewska, Agata Lasik
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Zarządzania Jakością Żywności
Produkcja zwierzęca uważana jest za jedną z licznych i wieloaspektowych przyczyn
problemów środowiskowych np.: zanieczyszczenia powietrza i wody. Zrównoważony sposób
utrzymania drobiu wymaga zastosowania odpowiednich metod dla zapewnienia potrzeb konsumentów
z uwzględnieniem elementów ekologicznych i ekonomicznych, zarówno w ujęciu współczesnym oraz
w perspektywie przyszłych pokoleń. Produkcja drobiu przyczynia się przede wszystkim do
powstawania i emisji wielu różnorodnych zanieczyszczeń min.: amoniaku, siarkowodoru, substancji
stałych, pestycydów jak również hormonów.
Intensywna produkcja zwierzęca jest jednym z głównych źródeł amoniaku (42%)
wydzielanego do atmosfery. Fermy drobiu emitują amoniak, który zawiera największą ilość azotu
pochodzącego z rozkładu przeprowadzonego przez drobnoustroje, związków organicznych
zawierających azot, zawartych głównie w pomiocie. Amoniak przyczynia się do znacznych zmian w
zbiorowiskach roślinnych. Kumulacja amoniaku może prowadzić do zaniku roślin o preferencjach do
gleb o niskiej zawartości azotu. Naturalna zdolność ziemi leśnej do absorbcji metanu jest zmniejszana
przez osadzanie amoniaku, zwiększając w ten sposób stężenie metanu w atmosferze.
Siarkowodór to złowonny gaz, który jest bardzo toksyczny dla środowiska i człowieka.
Najwyższe dopuszczalne stężenie siarkowodoru na stanowisku pracy wynosi 10 mg/m3,
Oddziaływanie na poziomie od 300 do 3000 ppb powoduje uszkodzenie liści oraz spowolnienie tempa
wzrostu. Siarkowodór gromadzi się w tkankach roślinnych szczególnie w szybkorosnących takich jak:
winogrona, lucerna, sałata jak i sosna.
Podsumowując stwierdzić należy, iż fermy drobiarskie, w systemie rolnictwa
zrównoważonego są traktowane jako przedsiębiorstwo produkcyjne i stanowią część otaczającego go
ekosystemu, z którym są nierozerwalnie związane. Fermy, oprócz celu produkcyjno – ekonomicznego
i społecznego, powinny również spełniać cel ekologiczny polegający na odpowiednim wykorzystaniu
zasobów środowiska i utrzymaniu jego równowagi.
Strona | 47
Warianty metody drzewostanowej w typach siedliskowych lasu w ocenie uszkodzenia
drzewostanów jesionowych
Krzysztof Turczański
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Siedliskoznawstwa i Ekologii Lasu
Zamieranie jesionu wyniosłego (Fraxinus excelsior L.) zaobserwowano po raz pierwszy w
1992 roku w pn-wsch. Polsce. Do 2016 roku zasięg choroby objął 25 państw europejskich. Przyczyną
zjawiska jest splot wielu czynników biotycznych i abiotycznych. W 2006 roku wyizolowano i opisano
nowy gatunek grzyba pod nazwą Chalara fraxinea (Hymenoscyphus fraxineus), który uznany został za
główną przyczynę zamierania jesionu wyniosłego w Europie. Niezmiennie jednak elementem
mającym wpływ na kondycję jak i tempo zamierania opisywanego gatunku mają warunki siedliskowe.
Do określania stanu drzewostanów jesionowych stosuje się różne kryteria, oparte głównie na
ocenie korony drzew tj. defoliacji i zmian strukturalnych w koronie, witalności, wskaźnikach
przyrostowych i pozostałych elementach oceny stosowanych w monitoringu uszkodzeń
drzewostanów. Celem pracy jest przedstawienie wariantów drzewostanowej metody określania
uszkodzenia drzewostanów jesionowych i ich weryfikacja w czterech typach siedliskowych lasu: Lł,
Lw, Lśw i LMśw. Powierzchnie badawcze zlokalizowano w dwóch sąsiadujących Nadleśnictwach:
Babki i Łopuchówko podlegających RDLP w Poznaniu. Pomiary wykonano w pełni okresu
wegetacyjnego (lipiec/sierpień 2015 roku). Ocenie poddano trzy warianty metody drzewostanowej
oparte o kryterium: ubytku aparatu asymilacyjnego, witalności wg klasyfikacji Roloffa oraz obu
czynników łącznie tworzących syntetyczny wskaźnik uszkodzenia. Wyniki analizy stanowią wstępną
charakterystykę kondycji drzewostanów jesionowych w zależności od typu siedliskowego lasu.
Słowa kluczowe: Fraxinus excelsior L., metoda drzewostanowa, zamieranie jesionu wyniosłego
Strona | 48
Zróżnicowanie usług ekosystemów bagiennych Biebrzańskiego Parku Narodowego i
Parku Narodowego Ujście Warty
Luiza Tylec
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Budownictwa i Inżynierii Środowiska, Katedra Inżynierii Wodnej
Biebrzański Park Narodowy (BbPN) oraz Park Narodowy „Ujście Warty” (PNUW) to parki,
których teren w dużej mierze pokryty jest bagnami. Bagna te mają znaczenie zarówno w skali
krajowej jak i europejskiej w ramach Konwencji Ramsarskiej. Na każdym z tych terenów prowadzone
są projekty renaturyzacyjne mające na celu poprawę warunków hydrologicznych i utrzymanie
cennych ekosystemów. BbPN położony jest we wschodniej Polsce, natomiast PNUW w części
zachodniej. Obszary te zostały wybrane do analizy ze względu na różny sposób użytkowania terenu
oraz kondycję obszarów bagiennych. Ze względu na rozwijające się rolnictwo na tych obszarach
jakość torfowisk uległa znacznemu pogorszeniu. Dla każdego parku określono usługi ekosystemów
[ang. ecosystem services], czyli korzyści jakie ludzie czerpią z ekosystemów. Analizie poddano kilka
usług, najważniejszych z punktu widzenia danego parku. Wyodrębniono między innymi: turystykę,
magazynowanie wody, jakość wód i produkcję pasz. Usługi te należą do trzech głównych grup usług
ekosystemów, wyodrębnionych w ramach Common International Classification of Ecosystem
Services: zaopatrujących, regulacyjnych oraz kulturowych. W celu określenia istotności wybranych
ES stworzono odpowiednie algorytmy nadające konkretnym usługom wartości monetarne. W
końcowej fazie analizy wartości monetarne zostały porównane. Koncepcja usług ekosystemów ma
dużą wagę w zarządzaniu środowiskiem oraz tworzeniu koncepcji renaturyzacji terenów
zdegradowanych poprzez ekonomiczny obraz wartości poszczególnych ekosystemów.
Strona | 49
Dynamika zmian powierzchni lasów w gminach i powiatach województwa
Dolnośląskiego
Ewelina Werner
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Gospodarki Przestrzennej
W pracy przedstawiono wyniki badań nad dynamiką zmian powierzchni lasów na terenie
województwa dolnośląskiego dla powiatów i gmin w okresie 2000–2014. Badania przeprowadzono na
podstawie zebranych danych z Głównego Urzędu Statystycznego oraz Banku Danych o Lasach
dotyczących powierzchni obszarów leśnych oraz procesu zalesienia. Posłużono się analizami
statystycznymi oraz graficznymi z wykorzystaniem narzędzi GIS. Przedstawiono zmiany dynamiki dla
powierzchni lasów z pomocą kartodiagramów oraz dla stosunku powierzchni lasów do powierzchni
jednostki terytorialnej z pomocą kartogramów. Mapy utworzono dla wybranych lat: 2000, 2005, 2010
oraz 2014 w programie ArcGIS. Ponadto przeanalizowano wpływ na zmianę powierzchni zalesiania
gruntów rolnych i nieużytków oraz wyłącznie gruntów leśnych na nieleśne.
Badania pokazały, że powierzchnia lasów w Polsce wzrasta. Od roku 2000 powierzchnia
lasów w Polsce (wg stanu ewidencyjnego) zwiększyła się o 332 tys. ha. Tylko w roku 2011 w
porównaniu z rokiem poprzednim nastąpił wzrost powierzchni lasów o 22 tys. ha. Zwiększanie
powierzchni lasów jest spowodowane ich zakładaniem na gruntach nieleśnych użytkowanych rolniczo
lub stanowiących nieużytki. Wzrost powierzchni lasów wynika również z przekwalifikowania na lasy
innych gruntów pokrytych roślinnością leśną – od roku 2001 w statystyce publicznej wykazywana jest
powierzchnia zalesień powstałych w wyniku sukcesji naturalnej. Na bilans powierzchni leśnej w
niewielkim zakresie wpływa wyłączanie gruntów leśnych na cele nieleśne (604 ha w 2011 r.).
Strona | 50
SESJA
POSTEROWA
Strona | 51
Hypholoma myosotis (Basidiomycota: Agaricales ) w Polsce
Mateusz Bocian, Patrycja Radke
Uniwersytet Szczeciński, Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody
[email protected], [email protected]
Hypholoma myosotis (Fr.) M. Lange (syn. Pholiota myosostis (Fr.: Fr.) Singer) (łuskwiak
oliwkowy) jest grzybem saprotroficznym rosnącym na ziemi, wśród mchów, m.in. Sphagnum spp. i
Polytrichum spp., na torfowiskach i w wilgotnych lasach z udziałem brzozy, wierzby i olszy.
Notowany był m.in. w brzezinie bagiennej Vaccinio uliginosi-Betuletum pubescentis i olsie
porzeczkowym Ribeso nigri-Alnetum. Jest gatunkiem szeroko rozprzestrzenionym w Ameryce
Północnej i Europie. Występuje m.in. w Austrii, Chorwacji, Czechach, Danii, Estonii, Finlandii,
Francji, Holandii, Niemczech, Norwegii, Irlandii, Rosji, Słowacji, Szwajcarii, Szwecji, Turcji i
Wielkiej Brytanii. W Polsce należy do grzybów rzadkich i znany jest z niewielu, rozproszonych
stanowisk, m.in. z Białowieskiego Parku Narodowego, Wielkopolski i Lubelszczyzny. Na Pomorzu
notowany był w Borach Tucholskich, Cedyńskim Parku Krajobrazowym, Słowińskim Parku
Narodowym i rezerwatach – „Roby” i „Stramniczka”. W 2015 roku odnotowano jego nowe
stanowisko w rezerwacie „Torfowisko Konotop”, gdzie rósł na wilgotnym torfie i wśród obumarłych
pędów turzyc Carex sp., w mocno podsuszonej olszynie bagiennej Sphagno squarrosi-Alnetum.
Łuskwiak oliwkowy, pomimo, że należy do grzybów szeroko rozprzestrzenionych, to w wielu
krajach europejskich jest gatunkiem rzadkim, często zagrożonym, i znajduje się na czerwonych listach
grzybów, m.in. w Chorwacji (kategoria EN – wymierające), Czechach Słowacji i Szwajcarii (kategoria
VU – narażone). W Polsce zaliczony został do kategorii V – narażone (Wojewoda, Ławrynowicz
2006).
Występowanie łuskwiaka oliwkowego w Polsce nie jest jeszcze dobrze poznane, można
przypuszczać, że liczba jego stanowisk jest znacznie większa od znanej dotychczas. W pracy zostanie
przedstawiona charakterystyka geograficzno-ekologiczna i aktualna mapa jego rozmieszczenia w
naszym kraju.
Bibliografia:
Wojewoda W., Ławrynowicz M. 2006. Red list of the macrofungi in Poland. In: Z. Mirek, K.
Zarzycki, W. Wojewoda, Z. Szeląg (eds), Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Institute of
Botany, Polish Academy of Sciences, Kraków, 53-70.
Strona | 52
Wpływ siedliska na cechy morfologiczne aparatu asymilacyjnego 10-letnich
młodników z brzozą brodawkowatą (Betula pendula Roth)
Wojciech Borzyszkowski, Mieczysław Turski, Natalia Sowała
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Urządzania Lasu, Zakład Dendrometrii i Produkcyjności Lasu
Poster dotyczy wpływu siedliska na wielkość aparatu asymilacyjnego 10-letnich młodników z
brzozą brodawkowatą (Betula pendula Roth). Badania zostały przeprowadzone w lipcu 2015 r. na
terenie dwóch Nadleśnictw: Osusznica oraz Niedźwiady. Do przeprowadzenia badań wybrano
dwanaście powierzchni z 10-letnią brzoza brodawkowatą spośród których wyznaczono po 15 drzew
modelowych. Z każdego drzewa pobrano 60 liści w celu analizy. Łącznie przebadano 10 800 liści
reprezentujące 3 siedliska: bór suchy (Bs), bór świeży (Bśw) oraz bór mieszany świeży (BMśw).
Wykorzystując program WINfolia określono szereg parametrów morfologicznych aparatu
asymilacyjnego. W pracy wykorzystano takie cechy jak długość liścia (cm), szerokość liścia (cm) oraz
powierzchnia liścia (cm2).
Analiza statystyczna uzyskanych wyników wykonana została w programie STATISTICA 9.0,
która potwierdziła istotne różnice cech liści w zależności od siedliska młodników z brzozą
brodawkowatą.
Strona | 53
Segregacja odpadów jako wskaźnik świadomości ekologicznej studentów Wydziału
Leśnego Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu
Agnieszka Błasiak1, Jędrzej Daszkiewicz
2
1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu 2 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Rolnictwa i Bioinżynierii, Katedra Łąkarstwa i Krajobrazu Przyrodniczego
Ustawa o odpadach z dnia 14 grudnia 2012 roku, która weszła w życie z początkiem lipca
2013 roku, miała w swoich założeniach całkowicie zmienić podejście do gospodarki odpadami u
źródła. Postawiono duży nacisk na edukacje społeczną, mającą na celu podniesienie świadomości
dotyczącej segregacji odpadów. Ponadto, od drugiej połowy lat 90-tych, w wielu placówkach
oświatowych wprowadzono specjalne programy edukacyjne, kształtujące odpowiednie postawy
ekologiczne ich wychowanków. Osoby, przechodzące pełen cykl takiej edukacji, są obecnie w wieku
studenckim. W celu ewaluacji efektów przeprowadzonych działań, wykonano badania ankietowe
wśród studentów kierunku Leśnictwo Uniwersytetu Przyrodniczego w Poznaniu. Słuchacze studiów
na kierunkach przyrodniczych, ze względu na swoje powiązanie z kształtowaniem środowiska,
uważani są, za osoby posiadające szeroką wiedzę ekologiczną. Ankietę przeprowadzono wśród grupy
100 respondentów, będących studentami II roku Wydziału Leśnego, którzy uczęszczali na zajęcia z
przedmiotu Ochrona środowiska na poziomie rozszerzonym. Otrzymane wyniki skonfrontowano z
dostępną literaturą oraz informacjami z Banku Danych Lokalnych.
Strona | 54
Wykorzystanie odpadowej biomasy lignocelulozowej w produkcji biopaliw II
generacji
Barbara Drygaś1, Patryk Kosowski
2, Magdalena Biesiadecka
3
1 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Technologii Bioenergetycznej 2 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Chemii i Toksykologii 3 Uniwersytet Rzeszowski, Pozawydziałowy Zamiejscowy Instytut Biotechnologii Stosowanej i Nauk Podstawowych, Zakład Genetyki
[email protected], [email protected], [email protected]
Jednym z kierunków rozwoju energetyki odnawialnej jest pozyskiwanie energii z biomasy a
najbardziej znanym i najszerzej rozpowszechnionym sposobem jest jej bezpośrednie spalanie w
obecności nadmiaru tlenu. Bogata w lignocelulozę biomasa stanowi trudno rozkładalny odpad z
różnych gałęzi przemysłu, m. in. drzewnego, rolno - spożywczego, papierniczego. Wystąpienie ma na
celu przybliżenie alternatywnych (w stosunku do spalania bezpośredniego) metod pozyskiwania
energii z drzewnej biomasy odpadowej.
Produkcja biopaliw II generacji z biomasy opiera się głównie na technologiach BTL (Biomass
to Liquid) i GTL (Gas to Liquid). Przykłady biopaliw możliwych do uzyskania z przetwórstwa
biomasy lignocelulozowej stanowią: benzyny silnikowe z domieszką biokomponentów, etanol
celulozowy, biometanol, bioeter dimetylowy, bio propan-butan (LPG), sprężony biometan (CNG),
skroplony, schłodzony biometan (LNG), olej napędowy z drewna, biowodór. Ponieważ większość
biopaliw II generacji produkowanych jest na bazie etanolu, a w procesie jego produkcji szerokie
zastosowanie znajdują drożdże (Sacharomyces cerevisiae, Pichia stipitis) i bakterie (Escherichia coli,
Zymmomonas mobilis, Prevotella ruminicola), badania nad metabolizmem mikroorganizmów oraz
umiejętne wykorzystanie narzędzi inżynierii genetycznej jest szansą na opłacalne uzyskiwanie energii
odnawialnej z biomasy odpadowej.
Strona | 55
Dynamika zatrzymywania wody przez materię organiczną gleb leśnych w czasie
symulowanych opadów deszczu
Anna Ilek, Jarosław Kucza, Wojciech Witek
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Zakład Inżynierii Leśnej
Celem badań było określenie i porównanie dynamiki zatrzymywania wody w czasie
symulowanych opadów deszczu przez poziomy organiczne i próchniczne gleb leśnych,
wykształconych pod drzewostanami bukowymi (Fagus sylvatica L.), jodłowymi (Abies alba Mill.) i
świerkowymi (Picea abies (L.) H. Karst) południowej Polski.
Wykazano, że materia organiczna pochodząca spod drzewostanów bukowych i jodłowych
posiada największe zdolności do zatrzymywania wody opadowej przy minimalnej wartości zapasu
początkowego, kiedy znajduje się ona w stanie powietrzno-suchym. W przypadku świerkowej materii
organicznej stwierdzono istnienie zapasu początkowego o cechach optymalnych (1.7 – 3.8 mm), przy
którym następują największe przyrosty zapasu wody po pojedynczym opadzie deszczu. W wyniku
przeprowadzonych badań wykazano także, że zrównanie się wielkości trwałego przyrostu zapasu z
wielkością odsączającej się wody po zakończeniu opadu deszczu następuje przy zapasie początkowym
o wartościach zależnych od pochodzenia materii organicznej, wchodzącej w skład badanych
monolitów glebowych. W przypadku drzewostanów bukowych moment ten przypada na wielkość
zapasu początkowego mieszczącego się w przedziale od 2.0 do 2.8 mm, w drzewostanach jodłowych
od 3.0 do 3.5 mm, zaś w drzewostanach świerkowych w granicach od 4.5 do 5.8 mm.
Strona | 56
Bartnictwo-powrót na tereny Polski po przerwie trzypokoleniowej
Mateusz Kęsy
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny
Bartnictwo to dawno zapomniany sposób hodowli pszczół w wydrążonych uprzednio
dziuplach w starych drzewach, zwanych bartnymi. Do lat 30- i 40-tych XVIII wieku dość
powszechnie były barcie wykorzystywane w lasach. Trend ten zmienił się po zmianach prawa w
Królestwie Polskim we wspomnianym okresie.
W obecnym czasie prowadzi się intensywne prace mające na celu przywrócenie dzikich
zapylaczy w puszczach i borach Polski z wykorzystaniem rodzimych ras pszczół- których jest już
niewiele. W tym celu przeprowadzane są szkolenia dla osób zainteresowanych prowadzeniem takich
barci w lasach. Są to osoby, którym nie jest obca tematyka pszczelarstwa oraz leśnictwa, bowiem
znajomość obu zagadnień jest tutaj bardzo ważne.
W pracy przedstawiono obecną sytuację rozwoju bartnictwa w Polsce, w szczególności we
wschodniej części Polski gdzie jest zlokalizowanych najwięcej barci. Oceniono szanse rozwoju
gospodarki bartnej na terenie Polski przy obecnych zasobach leśnych i pożytkowych. Wykorzystano
tym celu materiały pochodzące z Nadleśnictw i Parków Narodowych gdzie utworzono lub tworzy się
między innymi ścieżki edukacyjne.
Strona | 57
Mikro morfologiczne zmiany powierzchni liści w relacji z przylepnością deszczową
Anna Klamerus-Iwan, Ewelina Skóra,
Uniwersytet Rolniczy, Wydział Leśny, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Zakład Inżynierii Leśnej
[email protected], [email protected]
Liście są organem rośliny, w którym w czasie rozwoju zachodzą zmiany w składzie wosku
epikutykularnego. Różnice te można wyjaśnić zmianami fenologicznymi oraz powtórnym
metabolizowaniem składników utworzonych w początkowych stadiach rozwojowych. Różnice w
chemizmie warstwy woskowej obserwuje się także na odosiowych i podosiowych stronach liści.
W prezentowanych badaniach postawiona została teza, że takie zmiany mogą w znacznym
stopniu wpływać na ilość wody deszczowej zatrzymanej przez rośliny (intercepcję) a także na kąt
przylegania kropel do powierzchni liści. Powyższa teraz dowodzona została na podstawie
zaprojektowanej serii pomiarowej łączącej bezpośrednie zraszanie liści w różnych fazach
rozwojowych wodą o stałej temperaturze, skaning elektronowy do określenia zachodzących w liściu
zmian oraz metody fotograficznej do analizy kąta nachylenia kropel.
W prezentowanej pracy za pomocą skaningowego mikroskopu elektronowego (SEM)
analizowano zmiany w strukturze epikularnych wosków liści buka zwyczajnego (Fagus sylvatica L.).
Próbki do badań pobrano na terenie Nadleśnictwa Niepołomice (południowa Polska) z drzew o
prawidłowo rozwiniętej koronie.
Efektem przeprowadzonych doświadczeń jest baza danych prezentujących zmiany
przylepności deszczowej kropel wody na liściach buka w całym okresie wegetacyjnym. Wewnętrzny
kąt nachylenia kropel zawierał się w przedziale od 110°-150° w kwietniu do 20°-40° na początku
listopada.
Prezentowane zagadnienia wpisują się w tematykę hydrologii leśnej. Zwilżalność liści a co za
tym idzie wysokość intercepcji koron drzew jest ważnym składnikiem bilansu atmosfera-drzewostan-
gleba.
Strona | 58
Problem ,,dzikich wysypisk” na obszarze leśnym w okolicach Skarżyska-Kamiennej
(woj. świętokrzyskie)
Edyta Kłusakiewicz
Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach, Instytut Geografii, Zakład Geomorfologii, Geoarcheologii i Kształtowania Środowiska
Współcześnie lasy coraz bardziej są narażone na narastającą antropopresję. Jednym z
najbardziej zauważalnych problemów z tym związanych jest obecność odpadów. Są to uboczne
produkty ludzkiej działalności, których – w myśl Ustawy z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach
(Dz. U. 2012 poz. 21) – należy się pozbyć. Dokonane zmiany prawne w zakresie gospodarki
odpadami zmierzają do jej usprawnienia, począwszy od selektywnej zbiórki, poprzez odzysk, do ich
unieszkodliwiania. Cały czas system ten boryka się z problemem niewłaściwego postępowania ze
śmieciami, które często trafiają do lasów, przez co w szybkim tempie narastają ,,dzikie wysypiska”.
Należą do nich obiekty, na które składają się odpady, pozostawione nielegalnie w nieodpowiednich
miejscach. Najcześciej mają one charakter punktowy, wielopunktowy, powierzchniowy albo linijny
(Chrubasik 2000).
Wielkość i częstość występowania ,,dzikich wyspisk” jest często zależna od ich położenia
względem ośrodków miejskich lub miejsko-przemysłowych, bądź zabudowy, pełniącej różne funkcje.
Obszar leśny położony w pobliżu Skarżyska-Kamiennej jest w dużym stopniu dotknięty tym
problemem. Oprócz powszechnie występujących odpadów opakowaniowych z plastiku, szkła i
metalu, w skład ,,dzikich wysypisk” wchodzą także odpady wielkogabarytowe, elektrośmieci lub
porzucone opony. Występowanie tego typu obiektów wynika nie tylko z bliskości stosunkowo dużego
miasta, ale również z sąsiedztwa dróg lokalnych i gminnych. Z tego też powodu odpady spotykane są
powszechnie w zachodnich obrzeżach lasu. Wschodnia część omawianego obszaru, znajdująca się
niedaleko wsi Marcinków, jest zaśmiecona w znacznie mniejszym stopniu, a odpady występują
pojedynczo lub w niewielkich skupiskach. Ich skład jest w miarę jednolity, najczęściej spotykane są
butelki plastikowe, szklane lub metalowe.
Bibliografia:
Chrubasik M., 2000. Śmieci jako odpady przemysłowe i komunalne. Krajobraz ze śmietnikiem [w:]
Regiewicz, Oczkowski M. (red.), Krajobraz ze śmietnikiem, Wydawnictwo UNUM, Kraków.
Ustawa z dnia 14 grudnia 2012 roku o odpadach (Dz. U. 2012 poz. 21).
Strona | 59
213 lat historii Bagna Chlebowo
Anna Kowalik, Paweł Czyż
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Siedliskoznawstwa i Ekologii Lasu
Na plakacie przedstawione i opisane zostały mapy największego kompleksu torfowiskowego
na terenie Wielkopolski jakim jest Bagno Chlebowo. Analiza materiałów kartograficznych miała na
celu przedstawienie i zobrazowanie jak bardzo dużym przeobrażeniom przez okres ostatnich 213 lat
uległ teren kompleksu i jego otoczenia. Przegląd map pozwolił na zgłębienie wiedzy dotyczącej
historii torfowiska . Z końcem XIX wieku teren został wstępnie odwodniony, nastąpiła modernizacja i
rozbudowa przyległych wsi a tereny leśne bezpośrednio graniczące z torfowiskiem przekształcone
zostały w pola uprawne. Z początkiem XX wieku rozpoczęła się eksploatacja torfu na masową skalę,
którą kulminacją okazał się okres tuż po II wojnie światowej. Do dnia dzisiejszego widoczne są
kariery po eksploatacji oraz ruiny kopalni torfu bezpośrednio sąsiadującej z obszarem torfowiska.
Wolny od przekształceń pozostał jedynie niezmieniony teren rezerwatu przyrody "Bagno Chlebowo"
Słowa kluczowe: Bagno Chlebowo, torfowisko, mapy, historia
Strona | 60
Pozyskanie i analiza danych na cele sporządzenia projektu rewitalizacji parku
leśnego o przeznaczeniu uzdrowiskowo – rehabilitacyjnym
Olga Kowalska, Joanna Stępniak
Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie, Wydział Leśny, Studenckie Koło Naukowe Gospodarki Przestrzennej
[email protected], [email protected]
Problematyka związana z tworzeniem projektów rewitalizacji wybranych przestrzeni, w tym
parków leśnych, jest szerokim zagadnieniem wymagającym przeanalizowania wielu różnorodnych
czynników wpływających na funkcjonowanie danego obszaru. Kluczowym etapem prac jest zebranie i
przetworzenie odpowiednich danych stanowiących podstawę do racjonalnego rozplanowania
przestrzeni. Szczególne podejście musi zostać zastosowane w przypadku przestrzeni posiadających
wyspecjalizowane funkcje – w odniesieniu do niniejszej pracy – funkcje uzdrowiskowo-
rehabilitacyjne. Przesłankami wykonania projektu był zły stan zagospodarowania przestrzeni parku
należącego do placówki służby zdrowia oraz konieczność dostosowania terenu do współczesnych
potrzeb lecznictwa i rehabilitacji.
Głównym celem pracy było wykonanie szczegółowej analizy uwarunkowań mających wpływ
na funkcjonowanie i postrzeganie terenu Zakładu Opiekuńczo – Leczniczego „Leśna Ustroń” w
Tucznie (woj. zachodniopomorskie). Zakres prac obejmował: wykonanie inwentaryzacji geodezyjnej
terenu parku, dokonanie rejestracji filmowej i fotograficznej terenu za pomocą bezzałogowego
systemu latającego oraz przeprowadzenie analiz studialnych poszczególnych warstw tematycznych
terenu opracowania (analizy społeczne, historyczne, kompozycyjno-widokowe, funkcjonalne i
przemian strukturalnych).
Głównymi wynikami prezentowanej pracy są: mapa do celów projektowych zaktualizowana
na podstawie danych z pomiarów geodezyjnych oraz syntezy przeprowadzonych analiz studialnych.
opracowania te pozwoliły na określenie ogólnych wytycznych projektowych niezbędnych do
przeprowadzenia dalszych prac nad projektem rewitalizacji.
Zaprezentowana praca jest elementem projektu pn. „Rewitalizacja parku przy Zakładzie
Opiekuńczo - Leczniczym „Leśna Ustroń” w Tucznie”, którego realizacja wynikła ze współpracy
Studenckiego Koła Naukowego Gospodarki Przestrzennej SGGW w Warszawie oraz Wydziału
Ogrodnictwa, Biotechnologii i Architektury Krajobrazu SGGW w Warszawie z Dyrekcją Zakładu
Opiekuńczo - Leczniczego „Leśna Ustroń” w Tucznie.
Strona | 61
Wykorzystanie małej retencji wodnej na terenach leśnych
Dagmara Migut1, Patryk Kosowski
2, Karol Skrobacz
2, Barbara Drygaś
3
1 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Inżynierii Produkcji Rolno-Spożywczej
2 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Chemii i Toksykologii Żywności
3 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Technologii Bioenergetycznej
Lasy są podstawową częścią tzw. małej retencji. Retencja ta często ograniczana jest do roli
małych zbiorników wodnych. W rzeczywistości są to czynniki przyczyniające się do wydłużenia drogi
i czasu obiegu wody w zlewni. Mała retencja pozwala na poprawę jakości wód poprzez dłuższe ich
samooczyszczenie.
Obszary leśne zajmują prawie 30% powierzchni Polski, są jednym z istotnych elementów
regulujących obieg wody w przyrodzie. Dzięki zwiększeniu zdolności retencyjnych obszarów leśnych,
znacznej poprawie może ulec struktura bilansu wodnego. Należy zauważyć, iż procesy hydrologiczne
w środowisku leśnym przebiegają nieco inaczej niż na terenach zurbanizowanych czy rolniczych. W
bilansie wodnym zlewni las pełni wiele istotnych funkcji. Zwiększa odpływ w okresie niskich i
zwiększa odpływ w okresie wysokich stanów wód ociekowych, zmniejsza ilość opadów
przedostających się do gleby, parowanie oraz amplitudy temperatur powietrza. W zależności od typu
drzewostanu oraz właściwości podłoża las wpływa na zwiększenie retencji podziemnej. Ponadto
zapobiega gwałtownym przyborom wody w ciekach oraz nadmiernemu spadkowi stanów wód w
rzekach w okresie suszy.
Jako formy małej retencji wyróżnić można retencje glebową, polegającą na magazynowaniu
wody w strefie nienasyconej profilu glebowego, retencje krajobrazową która wynika z ukształtowania,
zagospodarowania oraz użytkowania zlewni, retencje wód powierzchniowych, stawach i małych
zbiornikach, retencję wód gruntowych i podziemnych, które wynikają z magazynowania wody w
warstwach wodonośnych, oraz retencję śnieżną i lodowcową.
Mała retencja w lasach spełnia wiele istotnych funkcji. W śród nich wymienić można m. in.
zmianę szybkiego, niekorzystnego odpływu wód powierzchniowych z terenu lasu na spowolniony
odpływ gruntowy, poprawę uwilgotnienia siedlisk leśnych poprzez podniesienie lustra wody
gruntowej na terenach przylegających bezpośrednio do zbiornika. Ponadto dzięki małej retencji
wodnej następuje urozmaicenie i wzbogacenie środowiska leśnego, oraz udostępnienie wody dla
zwierzyny leśnej i innej fauny czy tez do celów pożarowych lub gospodarczych np. w celu
deszczowania przy szkółkach leśnych.
Strona | 62
„Jak Nas widzą, tak Nas piszą…” – analiza postrzegania Lasów Państwowych i
zmiany w postrzeganiu wizerunku leśnika w latach 2012 -2015
Małgorzata Krokowska-Paluszak1, Anna Wierzbicka
1, Maciej Skorupski
1, Jacek Sagan
2
1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu,
[email protected] 2 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie
Państwowe Gospodarstwo Leśne Lasy Państwowe (PGL LP) coraz częściej pojawia się w
przekazach medialnych oraz codziennych dyskusjach Polaków. Praca ta próbuje odpowiedzieć na
pytanie, jaki wizerunek firmy i jej pracowników wyłania się z tych przekazów. Centrum Informacji
Lasów Państwowych prowadzi stałe badania monitorujące zmiany w postrzeganiu PGL LP. Poniższa
praca oparta jest o dane z lat 2012-2015 zebrane na zlecenie Lasów Państwowych (LP). Badanie
wykonano techniką CAPI, na reprezentatywnej grupie respondentów (n=1000) w wieku 15 lat i
więcej. Analizowane wyniki potwierdzają tendencję spadkową wizyt Polaków w lesie. Wskazują
także na utrzymującą się poprawę wizerunku Lasów Państwowych, a także na wzrost zaufania do LP
wśród instytucji publicznych. W badanym okresie wizerunek leśników utrzymuje się na wysokim
poziomie. Satysfakcjonujące jest, że w analizowanym okresie systematycznie rosła świadomość
dostępności lasów dla społeczeństwa.
Strona | 63
Wilk (Canis lupus L.) w Puszczy Białej - dynamika populacji gatunku na przykładzie
wybranego kompleksu leśnego z centralnej Polski
Jacek Sagan1,5
, Olgierd Jabłoński2, Małgorzata Krokowska-Paluszak
3, Robert Tomusiak
4,5,
Maciej Skorupski3, Henryk Okarma
6
1 Regionalna Dyrekcja Lasów Państwowych w Warszawie 2 Nadleśnictwo Ostrów Mazowiecka 3 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu, 4 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Leśny,Samodzielna Pracownia Dendrometrii i Nauki o Produkcyjności Lasu, 5 Szkoła Główna Gospodarstwa Wiejskiego, Wydział Leśny, Koło Naukowe Leśników 6 Instytut Ochrony Przyrody PAN w Krakowie
[email protected], [email protected]
Dotychczas w badaniach nad liczebnością, ekologią i rozmieszczeniem populacji wilka w
Polsce, bardzo mało uwagi poświęcano grupom wilków zamieszkujących teren centralnej Polski. Do
niedawna pomijano zupełnie ten region, z uwagi na nielicznie występujące tu duże kompleksy leśne,
dotychczas uważane za jeden z kryteriów zapewniających swobodę funkcjonowania populacji tego
gatunku. Mit ten, za sprawą obserwowanej od kilku lat „kolonizacji” terenu Regionalnej Dyrekcji
Lasów Państwowych w Warszawie przez wilki, należałoby obalić. Potwierdzeniem tego są
obserwowane od kilku lat wilki na terenie m.in. Puszczy Białej, Lasów Łukowskich, Puszczy
Kamienieckiej, Kampinoskiego Parku Narodowego oraz niewielkich kompleksów leśnych
nadleśnictw Mińsk, Garwolin i Jabłonna. W oparciu o zdobytą wiedzę na temat wilków z terenu
Nadleśnictwa Ostrów Mazowiecka (fragment Puszczy Białej), poddano analizie informacje opisujące
dynamikę populacji wilków, zamieszkujących kompleksy leśne, na terenie jednego z najbardziej
zurbanizowanych fragmentów Polski.
Na podstawie doniesień Edmunda Skarżyńskiego, utrwalonych na łamach czasopisma Łowiec
Polski z 1924 r., wilki w okresie międzywojennym były powszechnie spotykane na terenie Puszczy
Białej. W latach pięćdziesiątych pojedyncze osobniki tego gatunku i całe watahy obserwowano w
powiecie ostrowskim wielokrotnie. Najczęstsze obserwacje dotyczą puszczańskich nadleśnictw:
Jegiel, Brok, i Grabownica. W latach 70. XX w. wilk, podobnie jak na terenie innych fragmentów
Polski był intensywnie użytkowany łowiecko, a jego występowanie w łowisku sprowadzało się do roli
niepożądanego szkodnika łowieckiego
Z 1988 r. pochodzi ostatnia wzmianka o udokumentowanym pozyskaniu wilka na terenie
Puszczy Białej przez Mirosława Jechnę w roku 1988 na terenie KŁ „ Dzik” Tuchlin ( obwód
graniczący z OHZ „ Brok”). Intensywne użytkowanie łowieckie i brak racjonalnego gospodarowania
populacją tego gatunku sprawiły, że w latach 90. XX w. na terenie Puszczy Białej i niemalże całej
centralnej Polski, wilk nie występował.
Sytuacja ta zaczęła się zmieniać pod koniec lat 90. W wyniku rozpoczętego okresu likwidacji
jednostki wojskowej w kompleksie Czerwony Bór (teren Nadleśnictwa Łomża), i otwarcia dotychczas
niedostępnego dla ludzi oraz gospodarki leśnej poligonu wojskowego, przypuszczalnie wymuszony
został proces migrowania grupy wilków zamieszkującej teren likwidowanego poligonu. Pierwsze
obserwacje wilków, które na nowo pojawiły się na terenie Puszczy Białej stwierdzono w latach 2002 –
2003.
Strona | 64
Pracownicy Nadleśnictwa Ostrów Mazowiecka, myśliwi prowadzący gospodarkę łowiecką na
terenie Puszczy Białej stwierdzają regularne występowanie wilków na terenie Puszczy Białej,
potwierdzone wynikami prowadzonych rokrocznie inwentaryzacji zwierzyny, Aktualnie szacuje się
liczebność wilków w Puszczy, na około 6-7 osobników.
Bytujące na terenie Puszczy Białej wilki, mają niewątpliwy wpływ na liczebność oraz
zachowanie się zwierzyny. Straty udokumentowane i zakwalifikowane bezwzględnie jako ofiary
polowań wilków, stanowią tylko nie oszacowaną do tej pory część upadków. Część ofiar zapewne nie
jest odnajdywana (młodniki) lub klasyfikowana jako „przyczyna upadku nie znana”. Daleko
poważniejszym problemem jest płoszenie zwierzyny i w konsekwencji zmuszanie jej do migracji do
innych obwodów (jelenie). W sezonie 2009/2010 wielokrotnie obserwowano na śniegu tropy wilków,
na większości miejsc dokarmiania zwierzyny płowej i dzików w ciągu jednej nocy. Wskazuje to na
dostosowanie behawioralnych zachowań wilków do warunków nizinnych, przejawiających się m.in. w
formie zdobywania pokarmu i ofiar wilków, wśród których na terenie Puszczy Białej dominują sarny,
młode dziki i jelenie. Wilki w istotny sposób wpływają na liczebność swoich ofiar, a z punktu
widzenia gospodarki łowieckiej mają znaczący wkład w procesie regulacji pojemności łowiska. W
Polsce podstawowym składnikiem pokarmu wilków są ssaki kopytne (wg Okarmy na terenie Puszczy
Białowieskiej- jelenie, wg Jabłońskiego na terenie Puszczy Białej- sarna). Proporcje udziału
poszczególnych gatunków z tej grupy, podlegają sezonowej zmienności.
Strona | 65
Próba optymalizacji metod hodowli bakterii heterotroficznych oraz oznaczenia
liczebności wodnego mikrobiomu na przykładzie jeziora Charzykowskiego
Łukasz Kubera1, Magdalena Burzyńska
2
1 Kazimierz Wielki University, Faculty of Natural Science, Institute of Experimental Biology, Department of Microbiology 2 Kazimierz Wielki University, Faculty of Natural Science, Institute of Experimental Biology, Scientific Association of Molecular Biology
Jednym z największych wyzwań współczesnej mikrobiologii środowiskowej jest opracowanie
skutecznych metod izolacji bakterii, które w środowisku naturalnym występują w tzw. postaci VBNC
(Viable But Non Cultureable). Uzyskanie ich wzrostu w postaci hodowli jest szczególnie istotne z
punktu widzenia możliwości ich potencjalnego wykorzystania w procesach biotechnologicznych oraz
przy ocenie stanu sanitarnego środowisk wodnych. Celem niniejszych analiz była ocena wpływu
podłoża agarowego suplementowanego różnym rodzajem wód na stopień wzrostu bakterii
heterotroficznych.
Próbki wody pobrano z Jeziora Charzykowskiego położonego na terenie Zaborskiego Parku
Krajobrazowego. Ten eutroficzny zbiornik wodny stanowi jednocześnie otulinę Parku Narodowego
Bory Tucholskie i jest centrum turystyki wodnej regionu. Ogólną liczbę komórek bakterii,
stanowiących próbę kontrolną, oraz aktywność ich błony cytoplazmatycznej oznaczono techniką
barwienia fluorescencyjnego wykorzystując zestaw fluorochromów LIVE/DEAD® BacLightTM
Bacterial Viability Kit. Liczebność bakterii heterotroficznych oznaczono zgodnie z PN-EN ISO
8199:2010. Eksperyment prowadzono w trzech wariantach wykorzystując do przygotowania podłoża
agarowego wodę destylowaną, naturalną wodę mineralną oraz wodę jeziorną sterylizowaną techniką
filtrów membranowych.
Ogólna liczba bakterii w badanym materiale wynosiła 17,36 kom 104 ml
-1, z czego prawie
32% stanowiły komórki z nieaktywną błoną komórkową. Ilość bakterii heterotroficznych wyrosłych
na klasycznym podłożu agarowym po 72 godzinach inkubacji wynosiła jedynie 116,66 jtk . ml-1, co
stanowiło zaledwie 0,09% populacji bakterioplanktonu. Nieznacznie na poprawę wzrostu bakterii
hodowalnych wpłynęło zastosowanie, jako medium do przygotowania podłoża, filtrowanej wody
jeziornej. Ich ilość po 72 godzinach inkubacji wynosiła 653,32 jtk ml-1
, co składało się na 0,52%
żywego mikrobiomu.
Wykorzystanie wody będącej naturalnym środowiskiem życia bakterii pozytywnie wpłynęło
na ich wzrost w hodowlach in vitro. Niezwykle wysoki odsetek (ponad 99%) bakterii występujących
w stanie VBNC dowodzi konieczności opracowania nowych technik pozwalających na efektywniejszą
izolację bakterii ze środowisk naturalnych.
Strona | 66
Wpływ pieszej turystyki na przekształcenia środowiska przyrodniczego w Parku
Narodowym Gór Stołowych
Kornelia Kuklińska
Uniwersytet Szczeciński, Wydział Nauk o Ziemi,
Parki Narodowe w Polsce podlegają silnej presji turystycznej. Wywołuje to wielorakie i
niekorzystne zmiany w ich przyrodzie, zwłaszcza w strukturze i funkcjonowaniu ekosystemów.
Problem negatywnego oddziaływania turystyki nie traci nic ze swej aktualności, zwłaszcza obecnie,
gdy rozwija się ona dynamicznie, a liczba zwiedzających parki stale rośnie. Zmusza to do refleksji nad
ich właściwą rolą w nowych warunkach oraz wywołuje dyskusje związane z udostępnianiem,
zagospodarowaniem dla celów turystycznych i negatywnym wpływem nadmiernej frekwencji
zwiedzających na środowisko przyrodnicze. Badania nad ruchem turystycznym oraz rozpoznanie
walorów środowiska przyrodniczego, jego zagrożeń, a także parametrów sieci szlaków turystycznych i
rozkładu przestrzennego sytuacji konfliktowych są podstawą do dokonania aktualnej oceny stanu oraz
możliwości użytkowania dydaktycznego i rekreacyjno – turystycznego Parku Narodowego Gór
Stołowych. Udostępnianie parku dla potrzeb turystyki znajduje się na czołowej pozycji (oprócz
działań prowadzących do degradacji systemu krążenia wody oraz przekształcenia szaty roślinnej) pod
względem wydajności w niszczeniu przyrody. Wieloletnie działania człowieka na terenie Gór
Stołowych doprowadziły do degradacji przyrody i dalej zmierzają w kierunku: mechanicznej i
chemicznej dewastacji elementów skalnych, sezonowego, bardzo silnego zanieczyszczenia powietrza i
wód, fizycznej degradacji systemu krążenia wody, niszczenia struktury funkcjonalno – przestrzennej
ekosystemów, uruchomienia bardzo intensywnych procesów erozyjnych. Celem przeprowadzonych
badań będzie scharakteryzowanie wszystkich szkód, jakie wywołuje w Parku turystyka piesza,
opracowanie sposobów ich zapobiegania oraz ustalenie celów ochrony dla Parku Narodowego Gór
Stołowych.
Strona | 67
Związki bioaktywne w roślinach niszowych
Małgorzata Łochyńska, Magdalena Chudy, Grzegorz Oleszak
Instytut Włókien Naturalnych i Roślin Zielarskich w Poznaniu, Zakład Hodowli i Agrotechniki Roślin
Morwa biała (Morus alba L.) oraz konopie włókniste (Canabis sativa L.) są roślinami, które
od tysiącleci uprawiano celem ich wielokierunkowego wykorzystania. Pierwsze wzmianki dotyczące
polskiej uprawy morwy pojawiły się w XVII w., w czasie gdy rozpoczęto krajowe hodowle
jedwabników morwowych. Natomiast konopie są uprawiane w kraju od niepamiętnych czasów.
Zarówno morwa, jaki i konopie są roślinami wdzięcznymi w uprawie. Nie wymagają
stosowania środków ochrony roślin i nawożenia, są odporne na susze i przymrozki, produkują silnie
rozgałęzione korzenie palowe, dzięki którym wyciągają związki mineralne z niższych warstw gleby,
udostępniając je dla innych roślin. Obie rośliny mają szybki przyrost i osiągają znaczne rozmiary
(pędy jednoroczne morwy oraz konopie sięgają do 3-4 m), co powoduje znaczne zacienienie gleby i
hamowanie rozwoju chwastów.
Obie rośliny są związane z przemysłem włókienniczym. Świeże liście morwy są jedynym
pokarmem dla gąsienic jedwabnika morwowego, którego kokony dostarczają wyjątkowej nici
jedwabnej. Natomiast konopie są źródłem włókna konopnego wysokiej jakości. Obecnie rośliny te są
również wykorzystywane w przemyśle papierniczym i energetycznym (wartość spalania obu roślin
sięga 17-18 MJ/kg).
Niemniej i morwa, jak i konopie zawierają wiele cennych związków bioaktywnych, które
umożliwiają wykorzystanie części roślin w farmacji, medycynie lub przemyśle spożywczym.
Prowadzenie uprawy ekologicznej morwy i konopi umożliwia więc produkcję zdrowej żywności i
preparatów roślinnych o właściwościach bioaktywnych.
Strona | 68
Zastosowanie pułapek Moerickego w monitoringu owadów w lasach i sadach
Aleksandra Mielnik
Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Instytut Biologii Środowiska, Zakład Zoologii Systematycznej
Twórcą pułapek Moerickego jest niemiecki entomolog Volker Moericke. Wymyślone zostały
w 1951. Moericke był zainteresowany spostrzeganiem przez mszyce otoczenia. Zaobserwował, że
mszyce są w stanie odróżnić pewne kolory. Spostrzeżenie to zainspirowało Volkera Moerickego go
skonstruowania doświadczenia z wykorzystaniem różnobarwnych pułapek. Okazało się, że mszyce
najlepiej przyciągane są przez pułapki w kolorze żółtym. Pułapki bardzo dobrze przyciągają również
owady z innych rzędów. Są proste w konstrukcji i stosunkowo tanie. Obecnie wytwarzane głównie z
plastiku. Stały się powszechne i są używane przez większość entomologów pracujących w terenie.
Przyciągą rzeszę owadów dostarczając dużej liczby osobników do analizy. Pułapki Moerickego są
szczególnie cenne ze względu na skuteczne przyciąganie owadów niewielkich i trudnych do
pozyskania za pomocą innych metod. Skuteczność ta może być i w pewnych sytuacjach wadą. Kolor
żółty wabi wiele owadów. Należy dobrze przemyśleć, czy zastosowana metoda, jest tą najbardziej
słuszną i czy nie przyczyniamy się do niepotrzebnego zabijania owadów.
Strona | 69
Ludzka anaplazmoza granulocytarna (HGA) – epidemiologia i profilaktyka
Patrycja Opalińska, Anna Wierzbicka
Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Wydział Leśny, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu
Do najczęściej stwierdzanych chorób odkleszczowych zaliczana jest borelioza, kleszczowe
zapalenie mózgu oraz opon mózgowo-rdzeniowych. Natomiast choroby takie jak babeszjoza lub
ludzka anaplazmoza granulocytarna (HGA) są pomijanie i poświęca się im mniej uwagi. W
prezentowanej pracy zostanie poruszony problem anaplazmozy w kontekście jej epidemiologii oraz
profilaktyki. Chorobę tę poznano stosunkowo niedawno. Pierwszy przypadek został zdiagnozowany w
Stanach Zjednoczonych w latach 90. XX. wieku. HGA wywołują bakterie Gram-ujemne Anaplasma
phagocytophilum przenoszone głównie przez kleszcze należące do rodzaju Ambloymma i Ixodes. Ich
rezerwuarem są dzikie zwierzęta kopytne oraz gryzonie. Przedostające się bakterie tego gatunku do
krwi żywiciela podczas ukąszenia przez kleszcza namnażają się w neutrofilach (białych krwinkach)
atakując komórki układu krwionośnego. Przebieg choroby może być bardzo zmienny, od infekcji
bezobjawowej do poważnych zakażeń. Brak charakterystycznego obrazu klinicznego powoduje duże
trudności w poprawnym diagnozowaniu choroby, które sprowadza się do szczegółowego wywiadu
epidemiologicznego oraz dokładnych analiz medycznych. Stwierdzoną anaplazmozę leczy się
antybiotykami z grupy tetracyklin np. doksycykliną lub tetracykliną. Zbyt późno zdiagnozowana może
prowadzić do śmierci pacjenta bądź poważnych powikłań.
Strona | 70
Ocena sukcesu introdukcji orzesznika pięciolistkowego (Carya ovata (Mill.) K.
Koch) w nadleśnictwie Czerniejewo
Sonia Paź1, Natalia Czapiewska
1, Marcin K. Dyderski
2,3
1 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Sekcja Botaniczna Koła Leśników 2 Instytut Dendrologii Polskiej Akademii Nauk 3 Uniwersytet Przyrodniczy w Poznaniu, Katedra Łowiectwa i Ochrony Lasu
Orzesznik pięciolistkowy to gatunek pochodzący z Ameryki Północnej i introdukowany w
Polsce po raz pierwszy w 1808 roku w celu uzyskania surowca wysokiej jakości. Ocena sukcesu
wprowadzania orzesznika stanowi interesujący problem ze względu na niewielką liczbę drzewostanów
w wieku zbliżonym do wieku rębności. Celem badań była ocena sukcesu introdukcji Carya ovata
poprzez porównanie użyteczności gospodarczej jego 122-letnich drzewostanów z grądami.
Badania wykonano w nadleśnictwie Czerniejewo w pododdziale 236k. Założono sześć
powierzchni badawczych, z czego trzy w drzewostanie z orzesznikiem i trzy w grądzie. W celu oceny
wad technicznych drewna domierzono ponadto posztucznie 50 dębów. Wykonano pomiary pierśnic
wszystkich drzew oraz wysokości co najmniej 20% drzew. W celu porównania pola powierzchni
przekroju pierśnicowego oraz miąższości zastosowano test Wilcoxona, a do określenia częstości
występowania wad technicznych na drzewach poszczególnych gatunków użyto testu X2. Analizy
statystyczne oraz wizualizacje danych przeprowadzono w programie R.
Pomiędzy drzewostanem z orzesznikiem a grądem nie wykazano istotnych statystycznie
różnic (p>0,05) w polu powierzchni przekroju pierśnicowego oraz miąższości drzewostanu.
Orzeszniki osiągały istotnie statystycznie mniejszą miąższość poszczególnych drzew (p>0,001) niż
dęby. W przypadku częstości występowania większości wad drewna również nie stwierdzono
istotnych statystycznie różnic (p>0,05), z wyjątkiem guzów i zabitek, które występowały istotnie
statystycznie częściej (p>0,001) u dębów.
Uzyskane wyniki jednoznacznie wskazują na fakt, że orzesznik w porównaniu z dębem osiąga
mniejsze dymensje. Pod względem występowania większości wad nie różni się jednak w sposób
istotny statystycznie od dębu. Wprowadzony gatunek zdaje się mieć niewielki wpływ na ekosystem
leśny, ponieważ pod okapem orzeszników dynamicznie odnawia się potencjalna roślinność naturalna,
czyli grąd.
Strona | 71
Wybrane właściwości chemiczne wód zbiorników małej retencji leśnej Podkarpacia
Rafał Pieniążek1 Anna Ilek
2, Małgorzata Szostek
1
1 Uniwersytet Rzeszowski Wydział Biologiczno Rolniczy, Katedra Gleboznawstwa Chemii Środowiska i Hydrologii 2 Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, Wydział Leśny, Instytut Ochrony Ekosystemów Leśnych, Zakład Inżynierii Leśnej
[email protected], [email protected], [email protected]
Wody opadowe i powierzchniowe, bezpośrednio lub pośrednio, uczestniczą w niemal
wszystkich procesach zachodzących w litosferze. Wody opadowe przedostają się do zbiorników
wodnych poprzez spływ powierzchniowy. Spływając z pól oraz z terenów leśnych, stają się
rozpuszczalnikiem skał macierzystych, wypłukując warstwę próchnicy i są czynnikiem
rozprzestrzeniania się pierwiastków w przyrodzie. Kontakt z glebą zmienia ich skład chemiczny,
fizyczny i mikrobiologiczny. Zmiany te zależą od wielu czynników między innymi od czasu kontaktu
z glebą, ukształtowani terenu, pokrycia terenu szatą roślinną, zagospodarowania zlewni, warunków
klimatycznych, itp. Wszystkie te czynniki sprawiają, że wody naturalne stanowią wieloskładnikową
mieszaninę substancji organicznych i nieorganicznych w formach rozpuszczonych (m.in. aniony i
kationy) oraz nierozpuszczonych (np. koloidy, zawiesiny). Podczas obiegu, wody powierzchniowe
natrafiają na miejsca, w których zachodzi powolna sedymentacja i kondensacja wybranych
składników. Miejsca te to często oczka wodne, stawy, rowy melioracyjne, czy sztuczne systemy małej
retencji.
W pracy porównano zawartość różnych jonów nieorganicznych, w wybranych zbiornikach
wodnych z terenów leśnych woj. Podkarpackiego. Badaniami zostały objęte zbiorniki bezodpływowe
z różnych części lasu, różnego pochodzenia i różnej pojemności całkowitej. Analizy chemiczne
zostały wykonane poprzez wykorzystanie wysokosprawnej chromatografii jonowej HPIC.
Strona | 72
Tendencje dynamiczne w rozmieszczeniu Pedicularis palustris L. na Pomorzu (NW
Polska)
Patrycja Radke, Mateusz Bocian
Uniwersytet Szczeciński, Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody
[email protected], [email protected]
Pedicularis palustris L. (gnidosz błotny) jest rośliną zagrożoną zarówno w skali regionu
(Żukowski, Jackowiak 1995), jak i kraju (Zarzycki, Szeląg 2006), ujęty jest w kategorii V – gatunki
narażone. W Polsce notowany na rozproszonych stanowiskach, częściej jedynie w Karpatach
Zachodnich, na Wyżynie Małopolskiej, Roztoczu, Wyżynie Lubelskiej i na Polesiu. Gatunek ten
występuje na terenach podmokłych, głównie w młakach turzycowych (zespół Carici-Agrostietum) i na
torfowiskach przejściowych ze związku Caricion lasiocarpae. Rośnie także w zaroślach łozowych, w
szuwarach wielkoturzycowych (związek Magnocaricion) i na mokrych łąkach (rząd Molinietalia
caeruleae).
W celu poznania rozmieszczenia P. palustris na Pomorzu zgromadzono dostępne daty
florystyczne pochodzące z materiałów publikowanych historycznych i współczesnych. Mapę
rozmieszczenia gatunku wykonano techniką kartogramu, przyjmując za podstawową jednostkę
kwadrat 5km x 5km. Dla zobrazowania dynamiki gatunku wyodrębniono cztery przedziały czasowe:
do roku 1900, 1900-1950, 1951-1990 i po 1990.
Na Pomorzu P. palustris notowany był na ogół rzadko, częściej tylko na Nizinie Szczecińskiej
i wyspie Wolin. Na pozostałym obszarze regionu występuje w rozproszeniu, przy czym większe
rozrzedzenie stanowisk zaznacza się na Pojezierzach: Drawskim i Wałeckim oraz na Pobrzeżu
Koszalińskim.
Na przestrzeni czasu wyraźnie zarysowuje się tendencja do zaniku niektórych stanowisk P.
palustris na Pomorzu. Na zjawisko to niewątpliwy wpływ mają zaburzenia warunków siedliskowych,
powodowane głównie osuszaniem podmokłych terenów i zmianą ich zagospodarowania.
Bibliografia:
Zarzycki K., Szeląg Z. 2006. Red list of the vascular plants in Poland. In: Mirek Z., Zarzycki K.,
Wojewoda W. & Szeląg Z. (eds.). Red list of plants and fungi in Poland. W. Szafer Inst. Bot. PAN,
Kraków: 9-20.
Żukowski W. & Jackowiak B. 1995. Lista roślin naczyniowych ginących i zagrożonych na Pomorzu
Zachodnim i w Wielkopolsce. W: Żukowski W. & Jackowiak B. (red.). Ginące i zagrożone rośliny
naczyniowe Pomorza Zachodniego i Wielkopolski. Prace Zakł. Taks. Rośl. UAM 3. Bogucki Wyd.
Nauk., Poznań: 9–96.
Strona | 73
Zapis współczesnych zanieczyszczeń atmosfery w przyrostach radialnych drzew
iglastych, jako wskaźnik we wczesnym ostrzeganiu przed zagrożeniami
epidemiologicznymi
Paweł Rutkiewicz, Ireneusz Malik, Małgorzata Wistuba
Uniwersytet Śląski w Katowicach, Wydział Nauk o Ziemi, Katedra Rekonstrukcji Środowiska Geograficznego, Sosnowiec
[email protected], [email protected], [email protected]
Szacunki WHO i Europejskiej Agencji Ochrony Środowiska wskazują, że współczesne
zanieczyszczenie powietrza odpowiada za około 10% nowotworów płuc w Polsce. Dotychczas
wykazano, że istnieje zależność pomiędzy zanieczyszczeniem powietrza, redukcjami przyrostów
rocznych a zdrowiem ludzi, głównie śmiertelnością niemowląt i zapadalnością na nowotwory układu
oddechowego wśród mężczyzn. Zniesione normy jakościowe węgla kamiennego sprzedawanego w
Polsce od 2004 roku przyczyniły się do wyraźnego wzrostu zanieczyszczenia powietrza.
Zanieczyszczenie to pochodzi przede wszystkim ze spalania węgla w gospodarstwach domowych w
sezonie grzewczym. Stanowi ono istotne źródło uwalniania do atmosfery pyłów zawierających min.:
ołów, benzo(a)piren, arsen, kadm, nikiel oraz tlenków siarki i azotu, których stężenia w niektórych
miejscowościach jak Sucha Beskidzka, Kraków, Zakopane wielokrotnie przekraczają w sezonie
zimowym przyjęte normy. Celem badań było sprawdzenie wpływu występującego od ponad dekady
zanieczyszczenia powietrza na wzrost drzew iglastych i zdrowie ludzi w ciągu ostach 15 lat.
Przeanalizowano próby pobrane ze świerków pospolitych (Picea abies) rosnących w rejonie
Zakopanego. W badanych próbach stwierdzono występowanie zwiększonej liczby redukcji przyrostów
rocznych po 2005 roku. Ich liczebność i nasilenie są jednak mniejsze w porównaniu z redukcjami,
które na skutek zanieczyszczenia przemysłowego drzewa wykształcały w latach 50-80 XX wieku,
szczególnie w okresie 1964-1981. Taka reakcja drzew może stanowić sygnał ostrzegawczy przed
zagrożeniem epidemiologicznym, zwłaszcza że w ostatnich latach odnotowano wzrost liczby chorób
dróg oddechowych.
Strona | 74
Uwęglanie biomasy jako metoda otrzymywania biowęgla
Mariola Ścisłowska Włodarczyk R., Kobyłecki R., Bis Z.
Politechnika Częstochowska, Wydział Inżynierii Środowiska i Biotechnologii, Katedra Inżynierii Energii
[email protected], [email protected]
Biomasa stanowi materię organiczną będącą magazynem energii słonecznej, zakumulowanej
w wyniku fotosyntezy z substratów nieorganicznych (CO2 i H2O). Podstawowe składniki tworzące
biomasę roślinną to: celuloza, hemiceluloza, lignina oraz związki ekstrakcyjne i substancje mineralne.
Poza podstawowymi składnikami biomasa roślinna zawiera także substancje mineralne (popiół), które
tworzą przede wszystkim związki wapnia, sodu, chloru, potasu, magnezu, siarki i fosforu z niewielką
domieszką metali ciężkich. Skład biomasy zależy przede wszystkim od materii z której biomasa jest
pozyskiwana oraz od warunków środowiskowych, w jakich realizowany był proces fotosyntezy, i w
jakich zachodził wzrost roślin. Uwęglanie biomasy, inaczej termoliza biomasy to proces przetwarzania
biomasy w temperaturach od 300 do 600 °C przy niskim stężeniu tlenu lub bez dostępu tlenu. W
wyniku tego procesu uzyskujemy produkt stały, który nazywamy biowęglem (biocarbon).
W ramach badań przeprowadzono analizę roślin mogących zostać poddanych procesowi
uwęglania. Zostały tutaj wzięte pod uwagę zarówno rośliny energetyczne, z których produkowana jest
znaczna ilość biomasy (Miskant), jak również biomasa z drzew iglastych (zrębki sosnowe). Dokonano
również charakterystyki podstawowych parametrów wybranych biowęgli wyprodukowanych z
różnych biomas (biomasa sosnowa, biomasaz wierzby, biomasa z liścia palmy, łusek palmy
kokosowej (PKS), biomasa z Miskanta olbrzymiego oraz biomasa ze słomy).
Na podstawie przeprowadzonych badań mikrostrukturalnych, porowatości, analizy
elementarnej, stwierdzono, że struktura biowęgla oraz właściwości fizyczne zależą od rodzaju
biomasy, z której jest produkowany oraz warunków prowadzenia procesu termolizy: czasu trwania
procesu, temperatury, atmosfery.
Strona | 75
Czy las musi być wykorzystywany wyłącznie produkcyjnie?
Dagmara Migut1, Karol Skrobacz
2, Patryk Kosowski
2
1 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Inżynierii Produkcji Rolno-Spożywczej 2 Uniwersytet Rzeszowski, Wydział Biologiczno-Rolniczy, Katedra Chemii i Toksykologii Żywności
Na przestrzeni lat, lasy stanowiły zarówno istotny element krajobrazu jak również źródło dóbr
materialnych. W ubiegłych stuleciach las dla człowieka pełnił przede wszystkim funkcje produkcyjne.
Stanowił miejsce pozyskiwania drewna, pożywienia czy wody pitnej. Wraz z postępującym procesem
urbanizacji las zaczął pełnić wiele funkcji pozaprodukcyjnych np. stanowi miejsce kontaktu z naturą,
miejsce badań naukowych oraz miejsce edukacji czy relaksu.
Pozaprodukcyjnymi funkcjami lasu można określić jego naturalne funkcje związane z
stabilizującym oddziaływaniem na środowisko przyrodnicze. Obecnie wyróżnić można wiele
aspektów przemawiających za ochrona lasu poprzez jednoczesne spełnienie potrzeb ochrony klimatu,
gleby, wód, oraz szeroko rozumianej ochrony przyrody.
Rola lasu w ochronie i kształtowaniu środowiska przejawiać się może poprzez
przeciwdziałanie erozji gleb jak również przywracaniu zdolności biologicznej glebom
zdegradowanym. Należy również wspomnieć o łagodzeniu warunków klimatycznych, zmniejszaniu
ujemnego oddziaływania pyłów i gazów poprzemysłowych oraz spalin samochodowych, wygłuszanie
hałasu, łagodzenie ujemnego wpływu promieniowania słonecznego. Poza tymi funkcjami, wymienić
należy jeszcze pozytywny wpływ lasu na rozwój kultury, zdrowie fizyczne oraz psychiczne człowieka.
Strona | 76
Karta ewidencji pomnika przyrody dla potrzeb właściwego przetwarzania danych o
środowisku przyrodniczym
Robert Sobolewski1, Katarzyna Sabura
2
1 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Instytut Architektury Krajobrazu 2 Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Gospodarki Przestrzennej
[email protected], [email protected]
Ochrona drzew i krzewów w formie pomników przyrody ma długą tradycję w polskim prawie
ochrony przyrody. Obecnie na Dolnym Śląsku znajduje się łącznie 2 837 pomników przyrody, z czego
2 178 to pojedyncze drzewa. Są one nie tylko świadectwem dziedzictwa przyrodniczego, ale też
kulturowego m.in. aleje stanowiące elementy kompozycyjne układów liniowych, szpalery czy gatunki
drzew introdukowanych jako elementy ozdobne. Przeprowadzono analizę danych opisujących
pomniki przyrody na terenie województwa dolnośląskiego. Wykorzystano dane pochodzące z
utworzonej rejestru pomników przyrody ożywionej i nieożywionej Regionalnej Dyrekcji Ochrony
Środowiska, która obejmuje dane ze wszystkich gmin według jednolitego schematu na podstawie
głównego źródła informacji jakimi są karty ewidencji pomników przyrody. Mimo istniejących
przesłanek oraz powszechnie znanych atrybutów charakteryzujących te obiekty, interpretacja danych
dotyczących form ochrony przyrody pociąga za sobą liczne trudności, w szczególności dla drzew.
Zwrócono m.in. uwagę na nadużycia, bądź brak zrozumienia podstawowych definicji: alei, szpaleru,
czy grupy drzew. Występują liczne błędy w klasyfikacji, które można łatwo zidentyfikować na
podstawie opisu innych cech danego obiektu. Kolejnym zagadnieniem była analiza prezentacji danych
dendrometrycznych, a w szczególności pomiaru obwodów pni, gdzie najwięcej nieścisłości wykazano
zarówno wśród grup drzew, jak i alei. Dla potrzeb właściwego przetwarzania danych o środowisku
służącemu skutecznemu zarządzaniu siecią pomników przyrody, a także środowiskiem jako całość
przez właściwe organy została przygotowana propozycja wzorcowej karty ewidencji ożywionych form
ochrony przyrody jakimi są drzewa. Wzór karty oparto o wyniki przeprowadzonej analizy,
uwzględniając wszystkie najważniejsze atrybuty służące do opisu okazowych i osobliwych drzew o
wysokich walorach przyrodniczo-kulturowych, jednocześnie ograniczając dobrowolność w
interpretacji tego opisu.
Strona | 77
Pyłek leszczyny i olszy w powietrzu Szczecina w 2015 roku
Alina Stacewicz, Małgorzata Puc, Aleksandra Kruczek
Uniwersytet Szczeciński, Wydział Biologii, Katedra Botaniki i Ochrony Przyrody
Stały wzrost zachorowań na alergie pyłkowe prowadzi do rosnącego zainteresowania
lokalnymi wynikami badań aerobiologicznych. Nasilenie objawów chorobowych ma charakter
sezonowy, a początek i koniec sezonów pyłkowych oraz ich intensywność różni się znacznie
w różnych regionach kraju, a także na obszarach zurbanizowanych i podmiejskich.
Analiza sezonów pyłkowych leszczyny i olszy w Szczecinie w 2015 roku została
przeprowadzona metodą grawimetryczną z zastosowaniem aparatu Durhama umieszczonego w dwóch
punktach pomiarowych- w centrum Szczecina na wysokości 21 m nad poziomem gruntu oraz na
obrzeżach miasta (Stobno), na wysokości 2,5 m n nad poziomem gruntu. Sezon pyłkowy wyznaczono
jako okres, w którym wystąpiło 95% rocznej sumy pyłku. Na podstawie danych literaturowych
ustalono liczbę dni, w których zawartość pyłku w powietrzu przekraczała wartości progowe,
wywołujące pierwsze symptomy alergii u osób uczulonych.
Sezon pyłkowy leszczyny rozpoczął się 8 lutego w Stobnie i 13 lutego w Szczecinie. Trwał
średnio 36 dni. Pierwsze ziarna pyłku olszy odnotowano 13 i 14 lutego, sezon pyłkowy trwał do
drugiej połowy marca. Zagrożenie alergenami badanych taksonów w 2015 było niskie w przypadku
leszczyny i średnie w odniesieniu do olszy. W przypadku obu punktów pomiarowych maksymalne
wartości dobowego opadu pyłku olszy odnotowano w okresie między 5-9 marca. Wyższą wartość
całkowitej sumy rocznej opadu pyłku olszy odnotowano w Szczecinie. Odmienne wartości
całkowitych sum rocznych opadu pyłkowego są uwarunkowane regionalnymi różnicami
występowania okazów badanych taksonów.
Strona | 78
Prezentacja zmian przestrzennych w krajobrazie obszarów cennych przyrodniczo z
wykorzystaniem wizualizacji 3D
Monika Płuciennik, Marta Sylla
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Gospodarki Przestrzennej
[email protected], [email protected]
Ochrona i kształtowanie krajobrazu jest podstawowym zadaniem jednostek samorządu
terytorialnego. Jednym z głównych narzędzi, wykorzystywanym w celu przeciwdziałania negatywnym
zmianom w krajobrazie, jest miejscowy plan zagospodarowania przestrzennego oraz studium
uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. W procesie uchwalania wspomnianych
dokumentów planistycznych obligatoryjnym etapem jest upublicznienie projektu planu oraz
konsultacje społeczne. Podczas spotkań konsultacyjnych lokalne społeczności napotykają problem
przestrzennej projekcji proponowanych zmian w krajobrazie. Zmiany te prezentowane są w formie
rysunków planistycznych, na których funkcje terenu opisane są ogólnie przyjętym zestawem symboli.
Debata nad zaproponowanymi zmianami może zostać wzbogacona wizualizacją 3D. Wizualizacja
inwestycji w ich naturalnym otoczeniu, pozwala wybrać najkorzystniejszy wariant zagospodarowania
przestrzeni, co jest szczególnie pomocne na etapie podejmowania decyzji o przyszłym kształcie
krajobrazu i wypełnieniu go elementami antropogenicznymi. Jedną z wielu metod wykorzystywanych
przy tworzeniu modeli 3D jest skaning laserowy. W niniejszym opracowaniu zaprezentowano
wizualizacje inwestycji celu publicznego w krajobrazie terenów cennych przyrodniczo, dla lokalizacji
obiektu graniczącego z obszarem Natura 2000 – Dolina Białki.
Słowa kluczowe: planowanie przestrzenne, wizualizacja 3D, obszary cenne przyrodniczo
Strona | 79
Wpływ regulacji prawnych i prawa miejscowego na ochronę gruntów leśnych
Ewelina Werner
Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, Katedra Gospodarki Przestrzennej
Praca podejmuje temat ochrony gruntów rolnych i leśnych w dokumentach planistycznych
sporządzanych w Polsce na różnych szczeblach podziału administracyjnego kraju, oraz ukazuje wpływ
przepisów prawnych na ochronę krajobrazu wiejskiego.
W podjętej pracy zostaną wskazane powiązania przepisów prawnych z procesem
inwestycyjnym oraz bariery inwestowania wynikające z prawnej ochrony gruntów rolnych i leśnych
na obszarach wiejskich.
Celem pracy jest wskazanie wpływu przepisów prawnych w zakresie ochrony gruntów
rolnych i leśnych na ochronę krajobrazu w Polsce. Kluczową rolę w planowaniu rozwoju
przestrzennego posiada polityka przestrzenna na poziomie lokalnym, a następnie plan miejscowy
realizowany zgodnie z przyjętą polityką przestrzenną. W dokumencie wskazującym politykę rozwoju
przestrzennego gminy analizuje się szereg uwarunkowań rozwoju, wśród których znajduje się
występowanie lasów. Tereny te są chronione przed zainwestowaniem w wyznaczonych dalszych
kierunkach rozwoju gminy. Można powiedzieć, że przepisy prawne wywierają znaczny wpływ na
ochronę krajobrazy poprzez zachowanie w stanie niezmienionym terenów leśnych. Badania
uszczegółowiono na przykładzie wybranych gmin wiejskich położonych w regionie Polski środkowej
i południowej.
Słowa kluczowe: ochrona krajobrazu, ochrona gruntów rolnych i leśnych
Strona | 80
Zdolności filtracyjne gleb leśnych wyznaczone metodą polową w wybranych
drzewostanach górskich Beskidu Żywieckiego i Makowskiego
Wojciech Witek, Rafał Starzak
Uniwersytet Rolniczy im. Hugona Kołłątaja w Krakowie, Wydział Leśny, Zakład Inżynierii Leśnej
Podstawowym procesem warunkującym dynamikę zapasu wody glebowej w okresach po
opadach deszczu jest zdolność filtracji gleb. Przewodzenie wody zależy przede wszystkim od cech
fizycznych frakcji stałej gleby decydujących o wielkości i układzie porów. W górskich glebach
leśnych mamy ponadto do czynienia z wpływem żywych i martwych korzeni, obecnością szkieletu
glebowego oraz chodników drążonych przez faunę glebową. Ten skomplikowany i zmieniający się w
czasie układ istotnie modyfikuje właściwości wodne ośrodka glebowego.
Przedmiotem badań jest zdolność filtracji górskich gleb leśnych zbadana in situ. Celem pracy
jest wykazanie przydatności metody polowej do oznaczania wodoprzepuszczalności gruntu wyrażonej
współczynnikiem filtracji. Zastosowano metodę polegającą na zalewaniu szybiku z użyciem dwóch
centrycznie umieszczonych pierścieni wypełnionych wodą. Technika znana jest pod nazwą metody
Niestierowa, „dwóch pierścieni” lub holenderskiej. Metody polowe uważane są za najbardziej
wiarygodne ze względu na fakt, iż pomiar jest wykonywany w glebie o nienaruszonej strukturze i w
warunkach naturalnego ruchu wody glebowej.
Stwierdzono, że zróżnicowanie wartości współczynnika filtracji związane było z typem gleby,
uziarnieniem oraz takimi cechami jak szkieletowość czy zawartość korzeni w glebie. Wpływ tych
ostatnich jest trudny do zaobserwowania podczas badań laboratoryjnych prowadzonych na pobranych
próbkach gruntu. Uzyskane wyniki wskazują na zasadność użycia metody polowej do badania
właściwości filtracyjnych górskich gleb leśnych. Uzyskane wartości wodoprzepuszczalności wyrażone
współczynnikiem filtracji zawierają się w granicach od 0,07 mm/min do 6,41 mm/min.
Strona | 81
Strona | 82
Strona | 83
NOTATKI
Strona | 84
NOTATKI
Strona | 85
NOTATKI
Strona | 86
NOTATKI
