Godišnji

izvještaj

2012.

2

Sadržaj:

1. O organizaciji ............................................................................................ 1

2. Program za unaprjeđenje pravnog i institucionalnog okvira za djelovanje NVO

................................................................................................................. 4

3. Program za razvoj filantropije i društvenu udgovornost preduzeća .........11

4. Program za jačanje kapaciteta .................................................................15

5. Program za dobro upravljanje .................................................................19

6. Program za istraživanje i analize ..............................................................23

7. Program za pružanje informacija i savjeta ...............................................27

8. Finansije ..................................................................................................29

9. Zaposleni u CRNVO-u ..............................................................................30

3

Centar za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO) je neprofitna, nevladina organizacija

osnovana i registrovana u septembru 1999.

Nas a vizija je Crna Gora kao demokratsko i građansko drus tvo, razvijene vladavine prava,

drus tvo aktivnih građana u kojem nevladine organizacije igraju vaz nu ulogu u pitanjima

drus tvenog razvoja.

Misija CRNVO-a je da pruz i podrs ku razvoju nevladinih organizacija u Crnoj Gori i doprinese

stvaranju adekvatnog okvira za uc es c e građana i nevladinih organizacija u pitanjima javne

politike i razvoju civilnog drus tva.

CRNVO pruz a pomoc korisnicima kroz programe edukacije, izdavas tva, informisanja, pravne

pomoc i, istraz ivanja i zastupanja interesa neprofitnog sektora.

Nas i kljuc ni ciljevi su da:

izgradimo kapacitete nevladinih organizacija

poboljs amo saradnju između javnog sektora, nevladinog sektora i privrede

povec amo razumijevanje uloge i znac aja nevladinih organizacija u drus tvu

doprinesemo razvoju demokratije, ljudskih prava i vladavine zakona

Korisnici usluga Centra su građani, nevladine organizacije, lokalna samouprava, drz avna

uprava, mediji, privredni subjekti i međunarodne organizacije.

Vrijednosti koje pos tujemo u svom radu su: kvalitet, timski rad, stalno uc enje,

transparentnost.

O organizaciji

4

Program za unaprjeđenje pravnog i

institucionalnog okvira za djelovanje

organizacija civilnog društva

Program za unaprjeđenje pravnog i institucionalnog okvira za

djelovanje OCD ima za cilj uspostavljanje i unaprjeđenje saradnje sa

javnom upravom, odnosno Vladom i lokalnim samoupravama, kao i sa

međunarodnim vladinim i nevladinim organizacijama i EU. Kroz ovaj

program se stvara održivi okvir za uticaj NVO na vladine i sektorske politike,

kao i na politike lokalnih samouprava. Unaprijeđuje se okvir za učešće

građana u kreiranju strateških i sektorskih politika i poboljšava nivo

implementacije zakona i javnih politika. Samim tim utiče se i na povećanje

transparentnosti rada Vlade i lokalnih samouprava. Pored ovoga, u okviru

djelatnosti ovog sektora je i unaprjeđenje saradnje sa EU, kao i sa drugim

međunarodnim vladinim i nevladinim organizacijama i obezbjeđivanje

učešća NVO u projektima koje oni realizuju.

5

Projekat je realizovan u partnerstvu sa Centrom za informisanje, saradnju i razvoj

nevladinih organizacija (CNVOS) iz Slovenije.

Poseban značaj ovog projekta ogleda se u

činjenici da je njegovom realizacijom u velikoj

mjeri unaprijeđen normativno pravni okvir za

djelovanje organizacija civilnog društva u

Crnoj Gori. Naime, radna grupa koju su c inili

predstavnik Ministarstva unutras njih poslova Crne

Gore, Kancelarije za saradnju Vlade Crne Gore i

nevladinih organizacija, predstavnici nevladinih

organizacija, predstavnik partnerske organizacije

(CNVOS) kao i predstavnik CRNVO-a, pripremili su

nacrte Uredbe o nac inu i postupku ostvarivanja

saradnje između organa drz avne uprave i

nevladinih organizacija i Uredbe o nac inu

organizovanja javne rasprave u procesu pripreme

zakona. Nakon izrade nacrta ovih Uredbi,

Ministarstvo unutras njih poslova Crne Gore u

saradnji sa Centrom za razvoj nevladinih

organizacija je organizovalo javnu raspravu, u

okviru koje su predstavnici organizacija civilnog

drus tva i organa drz avne uprave dostavili veliki broj komentara, sugestija i predloga.

Radna grupa je sve prispjele primjedbe, predloge i sugestije razmotrila i uzela u obzir

prilikom sac injavanja Predloga ovih akata. Ministarstvo unutras njih poslova je kao ovlas c eni

predlagac uputilo Predloge Uredbe o nac inu i postupku ostvarivanja saradnje između organa

drz avne uprave i nevladinih organizacija i Uredbe o nac inu organizovanja javne rasprave u

procesu pripreme zakona na usvajanje Vladi Crne Gore. Vlada Crne Gore je na sjednici odrz anoj

22. decembra 2011. godine usvojila Uredbu o nac inu i postupku ostvarivanja saradnje između

organa drz avne uprave i nevladinih organizacija, a Uredba o nac inu organizovanja javne rasprave

u procesu pripreme zakona je usvojena na sjednici Vlade 02. februara 2012. godine.

Ključne aktivnosti:

Organizovanje 2 obuke za predstavnike

ministarstava i ostalih organa državne uprave

na temu ,,Podsticanje i uključivanje civilnog

drustva u procese odlučivanja”;

Štampanje i promocija priručnika za promociju

Kodeksa dobrih praksi Savjeta Evrope za civilno

učešće u procesu odlučivanja;

Organizovanje regionalnih sastanaka na

temu ,,Najnovija normativna rješenja za

djelovanje organizacija civilnog društva u Crnoj

Gori ” u Bijelom Polju i Tivtu;

Organizovanje okruglog stola pod

nazivom ,,Saradnja Vlade i nevladinih

organizacija u Crnoj Gori."

Aktivno učešće građanskog društva u kreiranju i primjeni javnih politika

Delegacija Evropske unije u Crnoj Gori: 117,389.70 eura

6

Usvajanjem Uredbe o nac inu organizovanja javne

rasprave u procesu pripreme zakona detaljno je

regulisan nac in, postupak i ciljevi sprovođenja

javne rasprave, organi koji organizuju raspravu,

vrsta zakona u c ijoj je pripremi obavezno

sprovođenje javne rasprave, kao i vrsta zakona za

koje se rasprava ne sprovodi, rokovi, itd.

Uredbom o nac inu i postupku ostvarivanja

saradnje između organa drz avne uprave i

nevladinih organizacija se na jasan, otvoren i

demokratski nac in, po prvi put normativno

regulis e saradnja organa drz avne uprave i

nevladinih organizacija u sledec im oblastima:

Informisanje organizacija civilnog drus tva

Konsultovanje organizacija civilnog drus tva prilikom izrade akata

Uc es c e predstavnika organizacija civilnog drus tva u radu radnih grupa i drugih tijela koje

obrazuje Vlada

Projekat prekogranične saradnje Crne Gore i Albanije: ''Civilno društvo i

lokalna samouprava u jačanju društvene kohezije u Crnoj Gori i Albaniji''

Delegacija Evropske komisije u Crnoj Gori: 64,544.64 eura

Centar za razvoj nevladnih organizacija (CRNVO) u partnerstvu sa Centrom za

promjene i rješavanje konflikata iz Albanije (PARTNERS) zapoc eo je u maju 2012. godine

realizaciju projekta “Civilno drus tvo i lokalna samouprava u jac anju drus tvene kohezije u

Albaniji i Crnoj Gori”.

Projekat prekogranic ne saradnje Crne Gore i Albanije finansiran je od strane Evropske

unije, iz druge komponente Instrumenta za pretpristupnu podrs ku 2007 – 2013. Glavni cilj

projekta je bio vis i stupanj integracije, razvoja i saradnje civilnog drus tva u oblasti jac anja

drus tvene kohezije u Albaniji i Crnoj Gori. Pored toga, projekat je tez io povec anju nivoa

razmjene ideja i znanja, kao i saradnje između organizacija civilnog drus tva, drus tvenih grupa i

lokalne samouprave iz obje zemlje. U projektnim aktivnostima uc estvovali su predstavnici

nevladinih organizacija (Pruz i ruku, Centar za razvojne inicijative, SOS telefon za z ene i djecu

z rtve nasilja-Plav, Korak nade, Tolerancija, Feniks, Lim Consulting, Svetionik, Povjerenje, Adria,

Zavic aj, Matriks, Udruz enje paraplegic ara-Danilovgrad), lokalne samouprave iz c etiri crnogorske

ops tine (Bar, Danilovgrad, Plav i Berane) i c etiri albanske (Kopliku, Bushati, Vau Dejes i Dajci).

7

Uc es c em u projektnim aktivnostima, predstavnici lokalnih samouprava i nevladinih organizacija iz

ove dvije zemlje su imali priliku da ojac aju svoje kapacitete u oblastima javnog zastupanja,

mobilizacije zajednice, socijalne inkluzije. Osim toga, uc esnicima ovog projekta je pruz ena

moguc nost da pros ire svoja znanja o mehanizmima i

modelima uc es c a u procesu donos enja odluka na

lokalnom nivou, kao i o nac inima putem kojih mogu

vrs iti monitoring primjene usvojenih odluka i

generalno lokalnih javnih politika. Takođe, ovaj

projekat doprinio je i razvoju saradnje i

komunikacije između nevladinih organizacija,

neformalnih oblika udruz enja građana i lokalnih

samouprava u Crnoj Gori i Albaniji.

Prvi trening, koji je ujedno predstavljao i prvu

projektnu aktivnost, odrz an je u junu 2012. godine.

Tema treninga bila je javno zastupanje. Treningu je

prisustvovalo 20 predstavnika/ca NVO i aktivnih pojedinaca iz Crne Gore i Albanije. Cilj treninga

bio je upoznavanje sa pojmom, znac ajem i osobenostima javnog zastupanja i nac inom na koji javno

zastupanje doprinosi promjeni javnih politika. Pored toga, cilj je bio i povec anje znanja polaznika

treninga o vjes tinama i efektima javnog zastupanja, kako bi se unaprijedio kvalitet javnog

zastupanja nevladinih organizacija i aktivnih pojedinaca i njihov uticaj na javne politike.

Drugi trening je organizovan u julu 2012. godine u gradu Koplik, u Albaniji. Trening na temu

mobilizacije zajednice okupio je 30 uc esnika sa obje strane granice. Na treningu su se uc esnici

upoznali sa mehanizmima participacije drus tvenih grupa u cilju

laks eg postizanja promjena na lokalnom nivou.

U septembru 2012. godine u Danilovgradu je organizovan

dvodnevni trening na temu građanske participacije na lokalnom

nivou. Cilj treninga bio je upoznavanje uc esnika sa nac inima i

mehanizmima putem kojih građani u Crnoj Gori i Albaniji mogu

uc estvovati u procesima donos enja i implementacije javnih

politika na lokalnom nivou. Uc esnici su tokom treninga radili na

pripremi građanskih inicijativa, jednog od glavnih mehanizama

građanskog uc es c a u procesu donos enja odluka.

C etvrta projektna aktivnost, trening na temu socijalne inkluzije

organizovan je u novembru 2012. godine u gradu Bus ati u

Albaniji. Trening je okupio 20 predstavnika nevladinih

organizacija i aktivnih pojedinaca iz lokalnih zajednica iz Crne

Gore i Albanije. Glavni cilj ove aktivnosti bio je osnaz ivanje i

jac anje kapaciteta uc esnika treninga za uspjes no rjes avanje

problema socijalne iskljuc enosti marginalizovnih drus tvenih

grupa. U toku praktic nog dijela treninga uc esnici su radili na

izradi prijedloga strates kog plana socijalne inkluzije koji se odnosi na rjes avanje problema

obrazovanja RAE populacije, uklanjanje arhitektonskih barijera za osobe sa invaliditetom i

rjes avanje problema vodosnabdijevanja.

Ključne aktivnosti:

Organizovanje treninga na

temu ,,Javno zastupanje“ za

predstavnike NVO i

opštinskih grupa u opštini

Berane, Crna Gora.

Organizovanje treninga na

temu ,,Mobilizacija

zajednice“ za predstavnike

NVO i opštinskih grupa u

opštini Kopliku,Albanija;

Organizovanje treninga na

temu ,,Socijalna inkluzija“ za

predstavnike nevladinih

organizacija i opštinskih

grupa u opštini Bušati,

Albanija.

8

Strategija razvoja nevladinih organizacija

Predstavnica CRNVO, Marina Vukovic imenovana je za c lanicu radne grupe za izradu Strategije

razvoja nevladinih organizacija, sa Akcionim planom za njenu implementaciju (2014-2016). Osim

predstavnice CRNVO, radnu grupu c ine i predstavnici/e Ministarstva unutras njih poslova,

Ministarstva rada i socijalnog staranja, Ministarstva finansija, Ministarstva ekonomije,

Kancelarije za saradnju sa NVO i Građanske alijanse.

Prvi sastanak međusektorske radne grupe odrz an je 15.11.2012. Na sastanku je, između ostalog,

dogovoreno da svi/e c lanovi/ice radne grupe dostave prijedloge programskih oblasti koje c e

c initi sadrz aj Strategije (rok: 23.11.2012.). Drugi sastanak međusektorske radne grupe odrz an je

25.12.2012. i dogovoreno je da svi c lanovi i c lanice radne grupe dostave prijedloge koji se

odnose na strukturu Strategije, metodolos ki pristup u pisanju Strategije kao i na pojedinac na

zaduz enja za c lanove/ice radne grupe (rok: 26.12.2013.)

Prethodno je Ministarstvo unutras njih poslova objavilo javni poziv zainteresovanoj javnosti

(građanima, struc nim i nauc nim institucijama, drz avnim organima, Glavnom gradu, Prijestonici i

ostalim ops tinama, strukovnim udruz enjima, medijima i drugim zainteresovanim organima,

organizacijama i pojedincima) da se ukljuc e u postupak pripreme ovog dokumenta i dostave

svoje prijedloge i sugestije Ministarstvu unutras njih poslova. Javni poziv je bio dostupan na

linku: http://www.mup.gov.me/ministarstvo/Javne_rasprave/116897/Javni-poziv.html .

Savjet za saradnju Vlade i nevladinih organizacija

Izvrs na direktorka CRNVO-a, imenovana je u januaru 2011. za zamjenicu predsjednika Savjeta za

saradnju Vlade i nevladinih organizacija.

U toku 2012. godine Savjet je odrz ao tri sjednice.

Na prvoj sjednici, odrz anoj 5. marta 2012. godine, kljuc na tema bilo je razmatranje informacije o

primjeni Zakona o nevladinim organizacijama. U tom pravcu, predloz eno je Vladi da zaduz i:

1. nadlez na ministarstva da u roku od 20 dana realizuju zakljuc ak Vlade sa sjednice od 16.

juna 2011. godine (akt broj 03-6113, od 23 juna 2011.godine), a koji se odnosi na obavezu

Ministarstva finansija, Ministarstva kulture i Ministarstva za ljudska i manjinska prava da usklade

9

Zakon o igrama na srec u, Zakon o kulturi, Zakon o zas titi kulturnih dobara i Zakon o manjinskim

pravima i slobodama sa Zakonom o NVO u dijelu finansiranja projekata iz drz avnog budz eta.

2. Ministarstvo finansija da do 20. aprila pripremi predlog akta kojim c e se urediti sastav,

kriterijumi za izbor i postupak predlaganja c lanova Komisije za raspodjelu sredstava nevladinim

organizacijama, nadlez nost, trajanje mandata i druga pitanja od znac aja za organizaciju i rad

Komisije, kao i predlog uredbe o bliz im kriterijumima za ocjenu projekata, odnosno programa

NVO u postupku raspodjele budz etskih sredstava za finansiranje tih projekata, odnosno programa,

kao i obrasce prijava na konkurs,

3. Ministarstvo finansija da u skladu sa Zakonom o budz etu za 2012. objedini budz etska

sredstva, namijenjena za finasiranje NVO u 2012. godini, na poziciji Komisije za raspodjelu

sredstava nevladinim organizacijama, i do 30. marta o tome obavijesti Savjet.

4. Savjet za saradnju Vlade Crne Gore i NVO da organizuje s ire konsultacije sa NVO o

potencijalnim prioritetima i da do 20. aprila o.g, Savjet predloz i Vladi prioritetne oblasti za

finansiranje projekata i programa NVO-a u 2012. godini i visinu sredstava za svaku oblast.

Na drugom zasijedanju, odrz anom 6.

juna 2012. godine, Savjet je razmatrao

Izvještaj o sprovođenju Akcionog plana

realizacije Strategije saradnje Vlade Crne

Gore i nevladinih ogranizacija; Izvještaj o

saradnji organa državne uprave i NVO u

2011. godini; Izvještaj o radu Savjeta u

2011. godini kao i pitanja finansiranja

NVO u 2012. godini;

Vladi je predloz eno da donese sljedec e

zakljuc ke:

1. Zaduz uju se organi drz avne uprave

da Savjetu za saradnju Vlade Crne Gore i NVO polugodis nje dostavljaju podatke o saradnji sa NVO

na obrascu koris c enom za ovaj izvjes taj,

2. Zaduz uje se Kancelarija za saradnju sa NVO, da do kraja 2012. godine, organizuje

konsultacije sa kontakt osobama za saradnju sa NVO, radi jednoobraznog i redovnog vođenje

evidencije o saradnji sa NVO i izvjes tavanja.

3. Zaduz uju se organi drz avne uprave da znac ajnije ukljuc e NVO-e u prac enje realizacije

javnih politika i procjenjivanje njihovih efekata, odnosno u monitoring,, kao najmanje zastupljen

oblik saradnje i u 2011. godini;

4. Zaduz uje se Ministartsvo finansija i Komisija za raspodjelu dijela prihoda od igara na srec u

da u najkrac em roku izvrs e raspodjelu sredstava nevladinim orgnaizacijama u skladu sa Zakonom

o igrama na srec u, odgovarajuc om Uredbom i Zakonom o budz etu za 2012. godinu.

10

5. Preporuc uje se Komisiji za raspodjelu sredstava NVO Skups tine Crne Gore da inicira

raspodjelu sredstava u skladu sa vaz ec im aktima i Zakonom o budz etu za 2012. godinu .

6. Zaduz je se Ministarstvo unutras njih poslova da uloz i dodatne napore u cilju informisanja

nevladinih organizacija da rok za usaglas avanje njihovih ops tih akata sa novim Zakonom o

nevladinim organizacija istic e 13. avgusta, nakon c ega c e sve koje to ne uc ine biti brisane iz

registra po sili zakona.

Savjet je razmotrio i jednoglasno podrz ao inicijativu TACSO Kancelarije u Crnoj Gori o pokretanju

postupka potpisivanja sporazuma o saradnji vlada zemalja Zapadnog Balkana i Turske (IPA

zemalja) u oblasti saradnje sa NVO/civilnim sektorom.

Ovu inicijativu Savjetu je uputila TACSO kancelarija u Crnoj Gori (Projekat „Tehnic ka pomoc

razvoju civilnog drus tva“ finansiran od EU ), istic uc i da je saradnja javnog sektora i nevladinih

organizacija jedan od sus tinskih mehanizama razvoja participativne demokratije, naglas avajuc i

c injenicu da se vlade u regionu Zapadnog Balkana i Turske suoc avaju sa periodic nim i vrlo os trim

ocjenama Evropske komisije u ovoj oblasti, a posebno o stepenu saradnje javnog i nevladinog

sektora.

Treća sjednica Savjeta za saradnju Vlade Crne Gore i nevladinih organizacija, odrz ana je 14.

decembra 2012. godine. Na trec oj sjednici, Savjet je organizovao diskusiju o strukturi i sadržaju

buduće Strategije razvoja nevladinog sektora u Crnoj Gori sa akcionim planom za period 2013-2015.

godine, koja se priprema; Razmatrao pitanja raspodjele sredstava za programe i projekte NVO po

Konkursu za raspodjelu dijela prihoda od igara na sreću od 15. avgusta 2012. godine, kao i

raspodjele sredstava na poziciji Komisije za raspodjelu sredstava NVO Skupštine Crne Gore;

razmotrio Informaciju o statusu pripreme podzakonskih akata neophodnih za primjenu

centralizovanog modela finansiranja po Zakonu o nevladinim organizacijama; sproveo diskusiju

radi definisanja predloga i sugestija za donošenje pravila-procedura na koji način da Savjet utvrdi

prioritete za finansiranje u narednoj godini, ili bilo kojoj drugoj, u skladu sa Zakonom o NVO.

11

Program za razvoj filantropije

i društvenu odgovornost

preduzeća

Program za razvoj filantropije i društvenu odgovornost preduzeća

ima za cilj kreiranje raznolikih strategija za finansiranje nevladinih

organizacija i njihovih aktivnosti. U okviru ovog programa razvijaju se

modeli samofinansiranja nevladinih organizacija, kao i šeme za finansiranje

NVO iz privatnog sektora i drugih izvora. Iz tog razloga se posebna pažnja

poklanja uspostavljanju i unaprijeđenju saradnje NVO sa privatnim sektorom

i razvijanju kulture filantropije i društveno odgovornog poslovanja i

ponašanja.

12

Članstvo u Mreži za društvenu odgovornost

CRNVO je u aprilu 2012. postao c lan neformalne Mreže za društvenu odgovornost

formirane u okviru projekta „Podsticanje dijaloga i partnerstava za održivi razvoj između Vlade i

biznis sektora u Crnoj Gori,“ koji Odjeljenje za podrs ku Nacionalnom savjetu za odrz ivi razvoj u

Ministarstvu odrz ivog razvoja i turizma Vlade Crne Gore sprovodi u saradnji sa Agencijom NL u

Vladi Holandije. Mrez a je savjetodavno tijelo

Odjeljenju za podrs ku NszOR za pitanja drus tvene

odgovornosti.

Cilj formiranja Mrez e je promocija i podizanje svijesti

preduzec a, organizacija civilnog drus tva, drz avne

administracije i najs ire javnosti o konceptu drus tveno

odgovornog poslovanja kao jednog od mehanizama za

odrz ivi razvoj. Osim predstavnika/ca NVO, Mrez u c ine i predstavnici/e drz avnih institutucija,

univerziteta i poslovnih asocijacija .

Buduc i da je formiranje institucionalnog okvira za razvoj drus tveno odgovornog poslovanja

ideja koju je CRNVO zagovarao poc ev od 2008. godine, predstavnici/e CRNVO su bili ukljuc eni u

sve aktivnosti Mrez e u 2012.godini, a predstavnica CRNVO, Marina Vukovic bila je jedna od

koordinatorki rada Mrez e.

Jačanje kapaciteta poslodavaca i organizacija civilnog društva za poštovanje i zaštitu ženskih ekonomskih i socijalnih prava i promociju osnaživanja žena kroz DOP

UN Women: 22.305 eura

Projekat je imao za cilj da doprinese većoj zaštiti i ostvarivanju ekonomskih i

socijalnih prava žena u Crnoj Gori.

Poseban aspekat projekta bio je posvec en unaprijeđenju kapaciteta sedam organizacija

civilnog drus tva-NVO Z ene za bolje sjutra, SOS telefon za z ene i djecu z rtve nasilja Podgorica, SOS

telefon za z ene i djecu z rtve nasilja Bijelo Polje, SOS telefon za z ene i djecu z rtve nasilja Berane, SOS

telefon za z ene i djecu z rtve nasilja Ulcinj, Asocijacija poslovnih z ena Crne Gore i NVO Feniks za

prac enje primjene politika u oblasti rada i zapos ljavanja.

Takođe, unaprijeđen je i nivo znanja 15 poslodavaca o postojec oj zakonskoj regulativi u oblasti

radnih prava z ena kao i konceptu drus tveno odgovornog poslovanja prema zaposlenim z enama

utemeljenom na smjernicama Principa osnaz ivanja z ena Ujedinjenih nacija. Za potrebe njihovog

daljeg djelovanja u ovoj oblasti, kreiran je i Vodic kroz drus tvenu odgovornost prema zaposlenim

z enama, z enama na trz is tu i z enama u zajednici.

13

Osim komponente jac anja kapaciteta, svaka organizacija je bila u prilici da primijeni stec ena znanja u

praksi. Naime, svaka organizacija se bavila monitoringom primjene određenih aspekata politika u

oblasti rada i zapos ljavanja, na osnovu planova monitoringa pripremljenih tokom programa

izgradnje kapaciteta. Rezultati monitoring procesa predstavljeni su na okruglom stolu koji je CRNVO

realizovao u saradnji sa nevladinom organizacijom Z enska alijansa za razvoj.

Partnerstvo za odrz ivost

Delegacija Evropske unije u Crnoj Gori i Delegacija Evropske unije u

Republici Srbiji: 144 946,00 eura

Ovaj projekat je realizovan u partnerstvu sa organizacijom Smart kolektiv iz Beograda. Glavni cilj

ovog projekta bio je doprinos socio-ekonomskom odrz ivom razvoju prekogranic nog regiona Srbije

i Crne Gore kroz podrs ku odrz ivosti organizacija civilnog drus tva (OCD). Projekat je imao za cilj da,

pored osnaz ivanja saradnje unutar OCD u regionu, dodatno pospjes i i ojac a saradnju OCD i biznis

sektora.

Projekat je poc eo sa realizacijom u oktobru 2012. i do kraja godine realizovane su pripremne

aktivnosti, dok su se kljuc ne projektne aktivnosti realizovale sljedec e, 2013. godine.

Prvi dio projekta bio je posvec en izgradnji kapaciteta OCD, i u tom cilju, u obje drz ave raspisan je

javni poziv nevladinim organizacijama za uc es c e u ovom dijelu projekta. CRNVO i Smart Kolektiv su

potom, na osnovu pristiglih prijava odabrale 18 organizacija iz Crne Gore i 10 iz Srbije za uc es c e u

projektu. Kroz ovu aktivnost kreirana je baza za realizovanje daljih projektnih aktivnosti, a to su

treninzi na temu strates kog planiranja, odnosa s javnos c u, korporativne filantropije i saradnje

između preduzec a i NVO, mentoring program, sajam neprofitnih ideja i forum o međusektorskim

partnerstvima i drus tveno odgovornom poslovanju.

Aktivnosti posvećene izgradnji kapaciteta NVO i preduzeća:

Trening za 7 NVO o alatima za monitoring, pisanje izvještaja i zastupanje bazirano na dokazima;

Trening za 7 NVO na temu društveno odgovornog poslovanja u oblasti zapošljavanja žena;

Trening za 15 poslodavaca na temu ekonomskih i socijalnih prava žena i o ulozi poslodavaca i institucija

u zaštiti ovih prava;

Trening za 15 poslodavaca na temu društveno odgovornog poslovanja uključujući pripremu strateškog

dokumenta o društvenoj odgovornosti prema zaposlenim ženama, ženama na tržištu i ženama u

zajednici.

14

Seminar ‘’ Društveno odgovorno poslovanje i ljudski resursi’’

U organizaciji Direkcije za razvoj malih i srednjih preduzec a, Unije poslodavaca Crne Gore i

Centra za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO), u velikoj Sali Ministarstva prosvjete i sporta

organizovan je jednodnevni seminar za preduzec a

na temu „Društveno odgovorno poslovanje i ljudski

resursi“

Cilj organizovanja seminara bio je upoznavanje

predstavnika/ca biznis sektora sa osnovama,

znac ajem i ulogom koncepta drus tveno

odgovornog poslovanja, kao i vaz nosti odgovornog

odnosa prema zaposlenima za obezbjeđivanje

dugoroc ne odrz ivosti poslovanja.

Predstavljanje vodiča za društvenu odgovornost prema

zaposlenim ženama, ženama na tržištu i ženama u zajednici

U organizaciji Mrez e za drus tvenu odgovornost i CRNVO-a, autorke Vodiča kroz društvenu

odgovornost prema zaposlenim ženama, ženama na tržištu i ženama u zajednici Mirjana Kuljak

(Ekonomski fakultet Univerziteta Crne Gore), Branka Vlahovic (Odjeljenje za poslove rodne

ravnopravnosti), Vesna Simovic (Ministarstvo rada i socijalnog staranja), Zvezdana Oluic (Unija

poslodavaca Crne Gore) i Marina Vukovic (CRNVO) predstavile su njegove kljuc ne segmente

c lanovima/icama Mrez e za drus tvenu odgovornost.

Prezentacija Vodic a imala je za cilj da jos jednom ukaz e na brojne vidove diskriminacije sa

kojima se z ene suoc avaju na trz is tu rada u Crnoj Gori, kao i da ukaz e na to da obezbjeđivanje

jednakih moguc nosti i jednakog tretmana mus karaca i z ena u preduzec ima i obezbjeđivanje

uz ivanja jednakih koristi od rezultata rada predstavlja nuz an preduslov za sva preduzec a koja

istinski tez e da posluju na drus tveno odgovornan nac in.

Vodic moz ete preuzeti putem linka http://www.crnvo.me/biblioteka/finish/3-crnvo-

publikacije/49-vodic-kroz-drustvenu-odgovornost-.htm

15

Program za jačanje kapaciteta

Ključne aktivnosti Programa za jačanje kapaciteta su izgradnja i

unaprijeđenje kapaciteta nevladinog sektora u Crnoj Gori, odnosno

realizacija onoga što stoji u samom nazivu naše organizacije. Cilj ovog

programa je poboljšanje sposobnosti NVO-a u implementaciji projekata i

organizacijskom menadžmentu.

16

Škola za NVO o pregovorima o pristupanju EU fondovima

Komisija za raspodjelu dijela prihoda od igara na sreću: 16,587 eura

Ops ti cilj projekta „Škola za NVO o pregovorima o pristupanju EU i fondovima EU” bio je

aktivan doprinos građana/ki nevladinih organizacija procesu evropskih integracija Crne Gore.

Specific ni cilj projekta bio je jac anje kapaciteta NVO za aktivno uc es c e u procesu evropskih

integracija Crne Gore.

U obuci organizovanoj u sklopu ovog projekta uc estvovalo je 29 polaznika/ca iz crnogorskih

nevladinih organizacija

sa razlic im poljima

djelovanja.

Jedna od prvih

aktivnosti projekta

bilo je predavanje

Aleksandra-Andrije

Pejovic a, glavnog

pregovarac a za vođenje

pregovora o pristupanju

Crne Gore Evropskoj

uniji- „Sadržaj i struktura pregovora o pristupanju EU, naredni koraci Crne Gore u procesu

pristupanja EU, pravo javnosti na informisanje“. Cilj predavanja je bio upoznavanje polaznika/ca

S kole sa pojmom pregovora o pristupanju, tokom pregovora, strukturama koje je potrebno

formirati za potrebe vođenja ovog procesa kao i njihovim ulogama i odgovornostima.

Odrz an je i trening „Uloga nevladinih organizacija u procesu praćenja pregovora o

pristupanju EU: metodologija praćenja i izvještavanja, policy inicijative i postupak zagovaranja

preporuka-iskustva ad hoc Koalicije 15 hrvatskih NVO“. Trening je odrz ala ekspertkinja Centra za

mirovne studije iz Zagreba Marina Škrabalo. Cilj ovog treninga je bio upoznavanje polaznika/ca

sa vaz nos c u njihove uloge u procesu prac enja pregovora o pristupanju, moguc im nac inima

prac enja u odnosu na postavljena mjerila (benchmarks) za pojedina poglavlja kao i sa

metodologijom prac enja i izvjes tavanja kreiranom od strane hrvatske ad-hoc Koalicije 15 NVO

(sada Platforma 112).

U sklopu projekta objavljena je publikacija ’’Pregovori o pristupanju EU i fondovi EU- šta treba znati’’

Prema našim saznanjima, u pitanju je prva publikacija ove vrste u Crnoj Gori koja na jednom mjestu pruža osnovne

informacije o pregovaračkom procesu sa EU, fondovima EU, ulozi nevladinih organizacija u pregovaračkom procesu,

uključujući i uporedna iskustva, praktične savjete u pogledu upravljanja projektima finansiranim iz fondova EU kao i

preporuke za korisnu literaturu/web sajtove kada su ove teme u pitanju.

Ova publikacija može biti od koristi i relevantnim akterima u regionu, posebno imajući u vidu činjenicu da je

pregovarački proces sa Crnom Gorom otvoren, ali i imajući u vidu važnu ulogu koju NVO igraju u ovom procesu.

17

Drugo po redu predavanje na temu „Uvođenje decentralizovanog sistema upravljanja (DIS) fondovima EU- gdje se trenutno nalazimo i koje se moguc nosti otvaraju nevladinim organizacijama nakon uvodjenja DISa“, odrz ala je Z ana Jovanovic iz Ministarstva finansija Crne Gore- Sektor za finansiranje i ugovaranje sredstava EU pomoc i. Cilj ovog predavanja bio je upoznavanje predstavnika/ca NVO sa trenutnim stanjem kada je u pitanju proces uvođenja DISa u Crnoj Gori. Za unaprjeđenje praktic nih znanja u oblasti pisanja prijedloga projekata podržanih od strane EU, organizovan je s estodnevni trening u okviru kojeg su uc esnici/e imali/e priliku upoznati se sa dostupnim izvorima finansiranja iz fondova EU i tehnikama pisanja. Trening na temu „Programsko i finansijsko izvještavanje za potrebe projekata finansiranih od strane EU“ predstavljao je logic an nastavak prethodnog treninga i bio je posvec en upoznavanju uc esnika/ca sa formama za programsko i finansijsko izvjes tavanje o realizaciji projekata podrz anih od strane EU, te praktic nim pojas njenjima vezanim za njihovo kvalitetno popunjavanje. Poslednje predavanje ‘’EU fondovi- šta treba znati?’’ osmis ljeno je imajuc i u vidu iskazane prefer-encije polaznika identifikovane tokom procesa evaluacije koji se sprovodio nakon svakog zavrs enog predavanja/treninga. Stoga je prvi dio predavanja bio usmjeren na pruz anje informacija o aktuelnim pozivima za finansiranje projekata iz EU fondova, kriterijumima za apliciranje i analizi kapaciteta samih organizacija ukljuc enih u projekat za apliciranje. Takođe, uc esnicima/ama su pruz ene i informacije o korisnim web sajtovima na kojima mogu nac i informacije o aktuelnim pozi-

Aktivno učešće civilnog sektora u razvoju crnogorskog društva

Delegacija Evropske unije u Crnoj Gori: 131 737, 33 eura

Glavni cilj projekta bilo je osnaživanje civilnog sektora i njegove uloge u ekonomksom,

političkom i društvenom razvoju Crne Gore. Kljuc ni dio projekta podrazumijevao je raspisivanje

konkursa za projekte nevladinih organizacija. Kroz

samu pripremu prijedloga projekata organizacije su

imale priliku da se upoznaju sa formom,

kriterijumima i ostalim detaljima vezanim za EU

projekte. Tokom trajanja konkursa odrz ana su tri

regionalna, informativna sastanka u cilju

predstavljanja pojedinosti vezanih za projekat. Na

osnovu informativnih sastanaka kreirana je lista sa

najc es c e postavljenim pitanjima koja je tokom

cijelog projekta sluz ila kao svojevrsni informator i

bila konstantno az urirana. Uslijedila je evaluacija

pristiglih 76 projekata, od kojih je 56 zadovoljavalo tehnic ke kriterijume. Nakon tehnic ke

evaluacije, tim koji je bio sac injen od predstavnika CRNVO-a, partnerske organizacije Građanske

inicijative iz Beograda i UNDP-a sproveo je ocjenu svih projekata, od kojih je za finansiranje

odabrano 11.

Aktivnosti u okviru programa jačanja kapaciteta:

Trening na temu javnog zastupanja u pružanju

servisa

Trening na temu upravljanja projektima

Trening o izvještavanju o projektima

finansiranih iz fondova EU

Trening o učestvovanju u procesu donosenja

odluka

18

Program jac anja kapaciteta nevladinih organizacija, dobitnika malih grantova bio je fokusiran na

osnaz ivanje u oblasti javnog zastupanja. Ovo je posebno vaz no imajuc i u vidu da su u pitanju bile

organizacije koje su se uglavnom bavile pruz anjem servisa građanima, pritom zanemarujuc i

znac aj zastupanja. Poseban akcenat stavljen je na obuku organizacija u oblasti upravljanja

projektima i uc estvovanje u procesu donos enja odluka, s obzirom na to da su nevladine

organizacije c esto rasadnici dobrih ideja i rjes enja u određenim oblastima, koje međutim ne

uspijevaju plasirati na pravi nac in i promovisati u dovoljnoj mjeri.

Tokom cijelog perioda implementacije odobrenih projekata odrz avani su redovni sastanci na

kojima su lokalne organizacije mogle da dobiju konkretne informacije o zakonskim dokumentima

vezanim za njihove projekte, pomoc pri kontaktiranju sa drz avnim institucijama, logistic ku i

podrs ku u upravljanju finansijama, kao i po svim pitanjima relevantim za ostvarenje projektnih

rezultata. Organizacje koje su dobile sredstva za finansiranje svojih projekata bile su u obavezi da

s alju mjesec ne izvjes taje o implementaciji. Na kraju projekta organizovana je konferencija u cilju

predstavljanja razultata, ali i promovisanja pod-finansiranja kao efektnog nac ina za unaprjeđenje

rada civilnog sektora.

Na inicijativu i u koordinaciji Centra za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO) formirana je

Koalicija nevladinih organizacija za prac enje toka pregovora u okviru pregovarac kog poglavlja 23

-Pravosuđe i temeljna prava. Dugoroc ni cilj djelovanja Koalicije je doprinos u izgradnji institucija

koje c e kvalitetnije s tititi interese građana/ki s to c e doprinijeti ostvarivanju osjetnog poboljs anja

z ivota građana i građanki Crne Gore.

Koalicija je formirana kao kljuc ni rezultat projekta “Suradnjom do razvoja” koji je CRNVO

realizovao u partnerstvu sa Centrom za mirovne studije iz Zagreba. C lanice Koalicije su, u okviru

ovog projekta, pros le vis emjesec ni proces obuka na teme sadrz aja pregovarac kog poglavlja 23,

metodologije monitoringa i izvjes tavanja i kreiranja komunikacione strategije od strane hrvatske

ad hoc Koalicije NVO za prac enje pregovora u podruc ju poglavlja 23 (sada Platforma 112), prve

ove vrste u regionu. Takode, imale su priliku razgovarati sa najznac ajnijim akterima iz civilnog i

javnog sektora u Republici Hrvatskoj, kao i predstavnicima Delegacije Evropske unije u Republici

Hrvatskoj.

Koaliciju, koja je nastala i kao izraz potrebe da se obezbijedi visok stepen transparentnosti

pregovarac kog procesa Crne Gore sa Evropskom unijom c ine organizacije sa vis egodis njim

iskustvom u radu u oblastima koje c ine pregovarac ko poglavlje 23 i to: Centar za razvoj

nevladinih organizacija (CRNVO), Juventas, Akcija za ljudska prava (HRA), Centar za monitoring i

istraz ivanje (CEMI), Centar za demokratiju i ljudska prava (CEDEM), LGBT Forum Progres,

Institut alternativa, Evropski pokret u Crnoj Gori, NVO Sigurna z enska kuca, SOS telefon za z ene i

djecu z rtve nasilja Niks ic, Centar za z enska prava, Institut socijalne inkluzije, Udruz enje mladih sa

hendikepom Crne Gore, Centar za antidiskriminaciju „EKVISTA“ i NVO Anima-Centar za z ensko i

mirovno obrazovanje.

Partneri na projektu “Suradnjom do razvoja”

19

Program za dobro upravljanje

Programom dobrog upravljanja želimo doprinijeti uspostavljanju

transparentne i odgovorne javne uprave koja kao takva obezbjeđuje

visok kvalitet javnih usluga i efektivno upravlja javnim resursima.

Razvijanje javnih politika koje su usklađene sa evropskim standardima,

monitoring primjene javnih politika i zalaganje za njihovo unaprijeđenje

kao i jačanje administrativnih i stručnih kapaciteta organa javne uprave

za sprovođenje reformskih politika biće ključni mehanizmi za ostvarivanje

promjena u okviru ovog programa. Pritom, Reforma javne uprave, borba

protiv korupcije na nacionalnom i lokalnom nivou i zaštita zviždača

(eng.whistleblowers) su samo neke od oblasti koji su u fokusu pažnje

naših aktivnosti.

20

Zahtjevi Koalicije 23

Koalicija nevladinih organizacija (NVO) za prac enje toka pregovora u okviru pregovarac kog

poglavlja 23. uputila je u decembru vis e od 200 konkretnih zahtjeva novoj Vladi Crne Gore sa

namjerom da podsjeti, opomene i zahtjeva realizaciju brojnih nerealizovanih mjera i preporuka

sadrz anih u nacionalnim strates kim dokumentima, izvjes tajima relevantnih međunarodnih

organizacija i c lanica Koalicije, kao i odredbama domac eg zakonodavstva i ratifikovanih

međunarodnih ugovora.

Zahtjevi su bili podijeljeni u c etiri prioritetna podruc ja: reforma pravosuđa, pos tovanje ljudskih

prava, suzbijanje korupcije i razvoj civilnog drus tva. Takođe, izvjestan broj zahtjeva se odnosi i na

blagovremeno obezbjeđivanje transparentnosti pregovarac kog procesa.

Zahtjevi podsjec aju i opominju na postojanje niza nerealizovanih mjera i preporuka sadrz anih u

nacionalnim strates kim dokumentima, izvjes tajima relevantnih međunarodnih organizacija i

c lanica Koalicije, kao i odredbama domac eg zakonodavstva i ratifikovanih međunarodnih

ugovora.

Koalicija je istakla da c e paz ljivo pratiti rad novoformirane vlasti tokom cijelog mandata, a

poc evs i sa određenjem prema ovim zahtjevima i redovno informisati domac u i međunarodnu

javnost o svim pozitivnim i negativnim pomacima u navedenim podruc jima i svim aspektima

pregovarac kog procesa.

Izvještaji o saradnji NVO i državne uprave

U ovom dijelu izrađena su dva izvjes ataja o primjeni dvije uredbe i to: Uredbe o nac inu i

postupku ostvarivanja saradnje organa drz avne uprave i nevladinih organizacija, kao i Uredbe o

primjeni uredbe o postupku i nac inu sprovođenje javne rasprave u pripremi zakona.

Izvješatj o primjeni Uredbe o načinu i postupku ostvarivanja saradnje organa državne uprave

i nevladinih organizacija

Centar za razvoj nevladinih organizacija od 07. februara 2012, odnosno od dana stupanja na snagu Uredbe o nac inu i postupku ostvarivanja saradnje organa drz avne uprave i nevladinih organizacija ("Sl. list Crne Gore", br. 07/12 od 30.01.2012), sprovodi kontinuirani monitoring nad njenom promjenom.

21

Predmet regulisanja Uredbe o nac inu i postupku ostvarivanja saradnje organa drz avne uprave i

NVO je nac in i postupak ostvarivanja njihove saradnje, kao i kriterijumi i postupak izbora

predstavnika nevladinih organizacija u radne grupe i druga tijela koja obrazuju organi drz avne

uprave. Ovom Uredbom se prvi put normirao proces konsultovanja NVO od strane drz avnih

organa, postupak izbora predstavnika NVO u radna tijela organa drz avne uprave, kao i postupak

informisanja NVO od strane organa drz avne uprave.

Metodologija kojom je sprovedeno istraz ivanje bili su zahtjevi za slobodan pristup

informacijama, kao i detaljno i kontinuirano pretraz ivanje internet stranica organa drz avne

uprave i portala e-uprave.

Monitoring je, imeđu ostalog, pokazao da je od 30 drz avnih organa, samo 6 njih objavilo pozive za

konsultovanje prilikom izrade akata iz godis njeg programa rada. Od tih 6 organa, 3 su objavila 5

izvjes taja o obavljenom konsultovanju. Kada se radilo o pozivu nevladinim organizacijama za

predlaganje kandidata za sastav radnih grupa i tijela koje obrazuju organi drz avne uprave, pozive

je objavilo 6 organa. Monitoring objavljivanja godis njeg plana rada i godis njeg finansijskog

izvjes taja pokazao je nesto bolje rezultate, s obzirom na to da je broj onih organa koji su ta

dokumenta objavili i onih koji nijesu, bio pribliz an.

Ovaj izvejs taj moz ete nac i na sljedec em linku: http://www.crnvo.me/attachments/article/7889/

final%20izvjestaj%20za%20uredbu%20o%20saradnji%20sa%20dijagramom%20_2_%

20_2_.pdf

Izvještaj o primjeni Uredbe o postupku i načinu sprovođenja javne rasprave u pripremi

teksta zakona

Centar za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO) je u periodu od marta do septembra 2012.

godine sproveo istraz ivanje c iji je cilj bio prac enje primjene Uredbe o postupku i nac inu

sprovođenja javne rasprave u pripremi zakona („Sluz beni list CG“, br. 12/12) u periodu od

njenog stupanja na snagu (05. marta 2012.) do septembra 2012. godine. Shodno navedenoj

Uredbi, ministarstva u Crnoj Gori su u obavezi, da u postupku pripreme zakona kojima se

uređuju prava, obaveze i pravni interesi građana, sprovedu javnu raspravu po postupku i na

nac in propisan ovom Uredbom. Znac aj donos enja ove Uredbe ogleda se u c injenici da prije

njenog donos enja postupak sprovođenja javne rasprave nije bio normativno uređen.

Metodologija kojom je sprovedeno istraz ivanje bili su zahtjevi za slobodan pristup

informacijama, kao i detaljno pretraz ivanje internet stranica crnogorskih ministarstava i portala

e-uprave.

22

Monitoring je pokazao da je 6 ministarstava imalo praksu objavljivanje poziva za uc es c e u

konsultacijama, dok 10 ministarstava to nije c inilo. Od tih 6 ministarstava, 3 su objavila izvjes taje

o ukupno 4 sprovedene konsultacije. Kada se radi o objavljivanju poziva za raspravu o tekstu

zakona, 8 ministarstava je ovaj poziv objavilo na svojim internet stranicama.

Ovaj izvjes taj moz ete nac i na sljedec em linku: http://www.crnvo.me/attachments/article/7889/

Izvjestaj%20o%20javnoj%20raspravi%20sa%20dijagramima%202%20_1_.pdf

Radna grupa za pripremu pregovora za poglavlje 23

Izvršna direktorka CRNVO-a imenovana je za članicu radne grupe za pripremu pregovora za poglavlje 23

u februaru 2012. Godine.

Tokom 2012. godine, rad u radnoj grupu obiljezila je priprema skrining lista i prezentacija za odrzavanje

eksplanatornog i bilateralnog skrininga. Izvrsna direktorka bila je zaduzena za pripremu skrining lista u

dijelu slobode okupljanja i borbe protiv korupcije- prevencija.

Članstvo u OGP Operativnom timu

Predstavnica CRNVO, Marina Vukovic je c lanica Operativnog tima za izradu i sprovođenje mjera iz

Akcionog plana u skladu sa principima globalne inicijative Partnerstva otvorenih Vlada (OGP), u

koji su ukljuc eni i predstavnici Vlade Crne Gore kao i nevladinih organizacija CDT-a, MANS-a,

Instituta Alternativa. Pored pripreme i izrade Akcionog plana u skladu sa principima Partnerstva

otvorenih vlada, Operativni tim je zaduz en za promociju aktivnosti na izradi Akcionog plana,

evaluaciju i monitoring nad sprovođenjem mjera iz Akcionog plana, kao i tromjesec no

izvjes tavanje o implementaciji mjera iz Akcionog plana. Akcioni plan je usvojen u aprilu

2012.godine. Savjet za unaprjeđenje poslovnog ambijenta, regulatornih i strukturnih reformi

koordinira rad Operativnog tima.

23

Komisija za raspodjelu sredstava za projekte NVO

Glavnog grada- Podgorice

Marina Vukovic je tokom 2012. godine bila jedna od c lanica Komisije za saradnju sa NVO i

raspodjelu sredstava za projekte NVO Glavnog grada- Podgorice.

Uprkos zalaganjima da svi pristigli projekti budu ocijenjeni u skladu sa eliminatornim i pozitivnim

kriterijumima definisanim c l.18 Odluke o kriterijumima, nac inu i postupku raspodjele sredstava

nevladinim organizacijama i na propisanom Obrascu za ocjenjivanje projekata, jedina je članica

Komisije koja je dostavila evaluacione liste za svaki projekat pojedinačno u skladu sa ovim

kriterijumima i na utvrđenom obrascu. Iz ovog razloga, jedina je c lanica Komisije koja je glasala

protiv Odluke o raspodjeli sredstava za projekte NVO za 2012. godinu.

24

Program za istraživanje i analize

Programom za istraživanje i analize želimo pružiti relevantna istraživanja i

analize koje će doprinijeti unaprjeđenju održivosti organizacija civilnog društva u

Crnoj Gori. Istraživanja stavova javnog mnjenja o organizacijama civilnog društva,

analiza pravnog i političkog okvira za djelovanje civilnog društva te analiza

donatorskih politika kao mehanizam podrške razvoju civilnog društva su samo

neke od oblasti koje će biti u fokusu ovog programa. Takođe, istraživanjima i

analizama biće obuhvaćene i različite tematske oblasti koje tangiraju pitanja

kvaliteta saradnje organizacija civilnog društva, kao i njihovu saradnju sa javnim i

biznis sektorom.

25

Istraživanje o stavovima građana o nevladinim organizacijama

Ovo istraz ivanje obuhvata stavove građana o njihovoj informisanosti o aktivnostima nevladinog

sektora, o povjerenju u NVO, njihovom uticaju na rjes avanje problema u drus tvu, imidz u

nevladinih organizacija u drus tvu kao i o njihovom finansiranju. Istraz ivanje je sprovedeno na

reprezentativnom uzorku od 815 anketiranih građana.

Informisanost građana/ki Crne Gore o aktivnostima nevladinih

organizacija u zemlji iz godine u godinu raste. Dok se stepen

povjerenja u nevladine organizacije nije znac ajno promijenio u

odnosu na 2008. godinu, pozitivan nalaz je to da posmatrano

od 2006. godine na ovamo konstantno opada udio građana koji

nemaju određen/jasan stav prema nevladinom sektoru, te sada

on iznosi tek 10% populacije.

Osim toga organizacije civilnog sektora se prije svega

doz ivaljavaju kao potrebne i vaz ne, ali i sa perspektivom za

buduc nost, buduc i da ih tako opisuje gotovo 60% građana.

Stavovi građana ukazuju da se nevladine organizacije

prvenstvno percipiraju kao oblik samoudruz ivanja građana

koji omoguc ava politic ki neangaz ovanim osobama da izraze

svoj stav i utic u na rjes avanje problema, ali i da jedan dio

građana/ki ipak gaji negativne sterotipe o NVO kao

instrumentu za sticanje novca i sprovođenje ideja drugih

drz ava. U odnosu na lokalnu samoupravu, sindikate, Skups tinu, politic ke partije i privredni

sektor, građani Crne Gore su 2012. godine imali najpovoljniju sliku o nevladinim organizacijama i

Vladi Crne Gore, jer su samo one bile pozicionirane u kvadrantu nadprosjec ne percepcije

uspjes nosti u rjes avanju problema i zalaganja u najboljem interesu drus tva.

Uticaj na rjesavanje problema:

Registrovan je znac ajno veliki procenat građana koji su smatrali da je uticaj nevladinih

organizacija na rjes avanje kljuc nih drus tvenih problema u Crnoj Gori veliki, kao i onih koji uticaj

procijenili kao srednji.

Kada su u pitanju oblasti za koje su građani smatrali da je dalje angaz ovanje NVO najpotrebnije,

izdvojile su se: borba protiv korupcije, oblast ljudskih prava i nadgledanje rada vlade i lokalne

samouprave. Ovo su istovremeno bile i oblasti koje su građani percipirali kao izuzetno vaz ne i

koje su spadale u listu vec ih problema u drz avi.

Pozitivne asocijacijena na

nevladine organizacije -

organizacije koje rade u interesu

društva i na rješavanju problema,

koje su nezavisne od vlasti i

političkih stranaka, odnosno koje

pomažu ugroženim grupama i

bore se za ljudska prava.

Negativne asocijacije, kojih je

značajno manje od pozitivnih,

vezuju NVO za krađu i pranje

para, strane uticaje i nestručnost.

26

Građani Crne Gore oblast socijalne brige i humanitarnog rada ocjenjuju kao izuzetno vaz nu,

ali je istovremeno aktivnost nevladinih organizacija u njima percipirana ispod prosjeka – u odnosu

na ostale oblasti.

Finansiranje:

Međunarodni donatori su za građane najpoz eljniji izvor finansiranja NVO buduc i da je ovaj izvor kao prihvatljiv ocjenilo ¾ populacije.Donacije građana i privredni sektor su u manjem procentu prihvatljivi finansijeri, ali opet c es c e ocjenjivani kao takvi nego kao neprihvatljivi

Ovo istraz ivanje moz ete nac i na sljedec em linku: http://www.tacso.org/doc/Stavovi%20gradjana%20Crne%20Gore%20o%20nevladinim%20organizacijama%20ENG.pdf

Istraživanje o stavovima o društveno odgovornom poslovanju

Cilj ovog istraz ivanja bio je upoznavanje civilnog drus tva i biznis sektora sa principima

drus tveno odgovornog poslovanja, ali i stvaranja podsticajnog okruz enja za njegov dalji razvoj.

Ovo istraz ivanje je, između ostalog, pokazalo da građani uglavnom smatraju da preduzec a treba

da djeluju u cilju dobrobiti cijelog drus tva, ali da to u praksi nije sluc aj. Takođe, istraz ivanje

sprovedeno među preduzec ima pokazalo je da vlada generano mis ljenje da kompanije u Crnoj

Gori ne posluju po principima drus tveno odgovornog poslovanja,

Kada se govori o procentima, građani su smatrali da sljedec e institucije treba da imaju

najvec u odgovornost za dobrobit cjelokupnog drus tva:

Vlada-95%

Skups tina- 94%

Lokalna vlast- 92%

Privredni sektor-88%

Vjerske organizacije-72%

Nevladine organizacije-79%

27

Kao najbitniji motiv za drus tveno odgovorno poslovanje kompanije su navodile ugled, finansijsku

stabilnost i reklamu za kompaniju. Sa druge strane, predstavnici nevladinog sektora smatrali su da

bi glavni motivi trebalo da se tic u brige o zajednici i ops teg dobra drus tva. Kao najvec u prepreku za

drus tveno odgovorno poslovanje, privrednici su naveli los u materijalnu situaciju.

Istraz ivanje je pokazalo razliku u percepciji privrednog i nevladinog sektora kada se radi o glavnim

oblastima na koje drus tveno odgovorno poslovanje treba da se odnosi. Privrednici u tom kontekstu

navode kvalitet proizvoda i usluga i korektan odnos prema zaposlenima, dok nevladin sektor navodi

donatorske aktivnosti, odnosno ulaganje u ops te dobro.

Takođe, istraz ivanje je pokazalo da je drus tveno odgovorno poslovanje u tom trenutku bilo malo

prisutno u medijima. Mediji su obic no navodili samo aktivnosti najvec ih kompanija i eventualno

izvjes tavanje o drus tveno odgovornim aktivnostima kompanija smatrali su besplatno ustupljenom

reklamom.

Kada se radi o saradnji privrednog sektora i nevladinih organizacija, 88% onih organizacija koje su

imale prilike da sarađuju sa kompanijama istakle su da su kroz svoj rad promovisale aktivnosti

kompanije koje su bile usmjerene na ostvarenje ops teg dobra. S druge strane, veliki broj anketiranih

privrednika, 40% izjavilo je da su spremni da izdvoje vec a finansijska sredstva iz svog budz eta za

rad nevladinih oragnizacija ukoliko bi one kroz svoje aktivnosti promovisale aktivnosti kompanije.

Kada se radi o sprovedenim drus tveno odgovornim aktivnostima od strane privrednih subjekata,

raspored oblasti bio je sljedec i: socijalna zas tita 51%, aktivnosti usmjerene na djecu i mlade 24%,

sportska des avanja 24%, nezaposlenost 19%, obrazovanje 19%.

Među predstavnicima privrednog i nevladinog sektora postoji saglasnost da je međusobna

saradnja na veoma niskom nivou, ali da su rijetki primjeri saradnje pokazali koliko uspjes na ona

moz e biti. Ta saradnja se najc es c e ogledala u sponzorstvima i donacijama. Kao glavne razloge za

nedostatak saradnje privrednici navode neukazivanje prilike za istu, a nevladin sektor

nepostojanje zaintresovanosti preduzec a.

Ovo istraz ivanje moz ete nac i na sljedec em linku: http://www.tacso.org/doc/

mn_attitudes_on_csr.pdf

28

Program za pružanje informacija

i savjeta

Program za pružanje informacija i savjeta se bavi koordinacijom usluga koje

CRNVO pruža i upravljanjem ljudskim resursima. Ovo odjeljenje se bavi i

povećanjem učešća NVO u realizaciji servisa iz domena rada državne i lokalne

uprave. Samim tim što je odgovoran za obezbjeđivanje servisa, ovaj program

snosi veliki dio odgovornosti za samoodrživost CRNVO-a. Ključne aktivnosti

odjeljenja su i proširenje i unaprijeđenje tima trenera CRNVO, pripremanje

programa treninga, organizovanje alternativnih vidova obrazovanja itd. Kada je u

pitanju upravljanje ljudskim resursima ovaj sektor zadužen je i za poboljšanje

kvalifikacija i specijalizacija osoblja.

29

Zakon o sprječavanju pranja novca i finansiranja terorizma

Zakonom o sprjec avanju pranja novca i finansiranja terorizma ("Sl. list Crne Gore",br. 14/07 od

21.12.2007, 04/08 od 17.01.2008, 14/12 od 07.03.2012) i nevladine organizacije su definisane

kao obveznici primjene ovog zakona. U cilju otkrivanja i sprjec avanja pranja novca i finansiranja

terorizma, svi obveznici su duz ni da preduzimaju određene mjere i radnje utvrđene ovim

zakonom:

- ukoliko imaju vis e od tri zaposlena duz ni su da odrede ovlas c eno lice i njegovog zamjenika za

poslove otkrivanja i sprjec avanja pranja novca i finansiranja terorizma;

- da izrade analizu rizika kojom utvrđuju procjenu rizic nosti pojedinog klijenta, grupe klijenata,

poslovnog odnosa ili transakcije u vezi moguc nosti zloupotrebe u svrhe pranja novca ili

finansiranja terorizma;

-da vode evidenciju podataka o klijentima, poslovnim odnosima i transakcijama iz c lana 9 Zakona

o sprec avanju pranja novca i finansiranja terorizma.

Centar za razvoj nevladinih organizacija (CRNVO) je pripremio interni akt o analizi rizika.

U z elji da svima olaks a proces izrade, na svom web-sajtu je objavio obrazac analize rizika. Akt

koji je CRNVO izradio dobio je potvrdu ispravnosti od strane Uprave za sprjec avanje pranja

novca i finansiranja terorizma.

Imajuc i u vidu znac aj ove teme i potrebu upoznavanja nevladinih organizacija sa regulativom iz

ove oblasti, CRNVO je u narednom periodu, u saradnji sa Upravom za sprjec avanje pranja novca i

finansiranja terorizma organizovati obuke na ovu temu. Ovaj obrazac dostupan je na sljedec em

linku: http://www.crnvo.me/vijesti/crnvo-vijesti/8110-vano-zakon-o-spreavanju-pranja-novca-

i-finansiranja-terorizma.html

30

Finansije

Finansijski izvještaj Centra za razvoj nevladinih organizacija za 2012. godinu dostupan je na sljedećem linku: http://www.crnvo.me/attachments/article/4/CRNVO%20finansijski%20izvestaj%202012.pdf

31

Tokom 2012. godine CRNVO tim c inili su:

Ana Novakovic – izvrs na direktorica

Marina Vukovic – zamjenica izvrs ne direktorice

Lidija Knez evic – koordinatorka programa za unapjeđenje pravnog i institucionalnog okvira

Zorana Markovic – programska asistentkinja

Stefa Adz ic - asistentkinja na programu za unaprijeđenje pravnog i institucionalnog okvira

Nevena Bulatovic – administrativna sekretarica

Rados Mus ovic – asistent na programu za razvoj filantropije i drus tvenu odgovornost

preduzec a

Zaposleni u Centru za razvoj nevladinih organizacija