GÜVENLİK İÇİN BİRLİKTE ÇALIŞMAK : NATO · 2012-01-16 · 1949 yılında Doğu ile Batı arasındaki ideolojik çatışmalar ivme kazanırken Atlantik’in iki tarafından

GÜVENLİK İÇİN BİRLİKTE ÇALIŞMAK : NATO


S04 | GirişS06 | Değişim karşısındaS14 | Kriz durumlarının önde gelen oyuncusuS22 | Ortaklıkların genişletilmesiS28 | Açık kapı politikasıS30 | Yeni tehditlere karşı yeni yeteneklerS32 | Örgütün dinamikleriS35 | Geleceğe bakış

S04 | Introduction

Yarım asrı aşan bir süre içinde gerek İttifak gerekse dünya NATO’nun kurucularının öngöremeyecekleri biçimde değişmiştir.

Stratejik ortam değişmeye devam ederken NATO’nun dönüşümü de giderek hızlanmaktadır. NATO bugün geçmişe kıyasla çok daha çeşitli güvenlik sorunları ile karşı karşıyadır ve gerek kendi topraklarında gerekse diğer bölgelerde yaşayan halkı korumak zorundadır. Kitle imha silahlarının yayılması ve terörizm gibi tehditler sınır tanımazlar. Bu da NATO’nun Afganistan’da olduğu gibi çok uzak bölgelerde konuşlanabilecek ve kuvvetlerini idame ettirebilecek durumda olması anlamına gelmektedir. Bu doğrultuda, NATO bu yeni talepleri karşılayacak araç ve yetenekleri geliştirmekte ve bu konudaki uluslararası çalışmalara katkıda bulunmaktadır.

Üye ülkelerin karşısındaki tehditlerin nitelikleri ile birlikte NATO’nun bunlarla başa çıkma şekli de değişmektedir. Ancak İttifak içindeki işbirliği hala Washington Antlaşması’nın ilkelerine bağlılık temeline dayanmaktadır. Toplu savunma ilkesi NATO’nun kuruluş antlaşmasının özünü teşkil eder. Bu ilke üyeleri birbirine bağlayan, birbirlerini korumalarını sağlayan benzeri olmayan ve kalıcı bir ilkedir. NATO, güvenlik sorunlarıyla başa çıkılabilmesi için Avrupa ve Kuzey Amerika’nın çıkarlarını birbirine bağlayan ve gelecek nesiller için anlayış ve işbirliği temeline dayanan bir güvenlik oluşturmayı amaçlayan bir politik-askeri çerçeve sağlar.


Kuzey Atlantik İttifakı

Giriş | S05

Bu belgede Makedonya Cumhuriyeti isminden sonra kullanılan asteriks (*) işareti şunu ifade etmektedir: Türkiye eski Yugoslav Makedonya Cumhuriyeti olarak anılan bu ülkeyi anayasal adıyla, Makedonya Cumhuriyeti olarak tanımaktadır.

Değişim karşısında

S06 | Değişim karşısında

1949 yılında Doğu ile Batı arasındaki ideolojik çatışmalar ivme kazanırken Atlantik’in iki tarafından 12 ülke Kuzey Atlantik Antlaşması Teşkilatı’nı kurdu. Burada temel amaç Sovyetler Birliği’nin doğu Avrupa üzerindeki hakimiyetinin a geri kalan kısmına yayılması riskine karşı karşılıklı bir yardım paktı yaratmaktı.

İttifak’ın kökeni

1961

Be

rlin

Duv

arın

ın d

ikilm

esi

1949

Was

hing

ton

Ant

laşm

ası’n

ın im

zala

nmas

ı – 4

Nisa

n

Değişim karşısında | S07

O tarihte Avrupa İkinci Dünya Savaşının neden olduğu yıkımın ardından yeni yeni toparlanmaya çalışıyordu. Ancak 1947-1952 yılları arasında ABD’nin oluşturduğu Marshall Planı Batı Avrupa ekonomilerine istikrar sağlayacak fonu sağladı. NATO da toplu savunma ilkesini taahhüt ederek demokrasi ve ekonomik büyüme için gereken güvenli ortamın oluşturulmasına yardımcı olarak bu rolü destekledi. O tarihteki Amerikan Başkanı Harry S. Truman’ın deyişiyle, Marshall Planı ve NATO “bir elmanın iki yarısı” idi.

“ İttifak sayesinde, Batı Avrupa ve Kuzey Amerika eşi görülmedik bir istikrar düzeyi elde ettiler ”

1950’lerin başında Kore Savaşı’nın patlamasına yol açan uluslararası gelişmeler, Batı’nın Sovyetler Birliği’nin genişleme amacı ile ilgili korkularını teyit eder gibi görünüyordu. Bu nedenle NATO üyesi devletler ortak savunma taahhütlerini yerine getirebilmeleri için gereken askeri ve sivil yapıları geliştirmek konusundaki çabalarını arttırdılar. Kuzey Amerika kuvvetlerinin Avrupa hükümetlerinin talepleri doğrultusunda Avrupa topraklarındaki mevcudiyeti, Sovyetler Birliği’nin saldırganlığının önlenmesine yardımcı oldu. Ayrıca, zaman içinde birçok ülke daha İttifak’a katıldı.

İttifak sayesinde Batı Avrupa ve Kuzey Amerika’nın daha önce görülmemiş bir istikrar düzeyine erişmeleriyle Avrupa’da ekonomik işbirliği ve entegrasyonun temelleri atıldı. Soğuk Savaş sona erdikten sonra 1990’ların başında İttifak eski düşmanlara elini uzatarak, ve güvenlik konusunda işbirliğine dayanan bir yaklaşım sergileyerek Avrupa’daki eski Doğu-Batı bölünmesinin ortadan kalkmasına katkıda bulundu.


Soğuk Savaş sırasında Sovyetler Birliği’nin oluş-turduğu tehdit NATO’nun rolü ve amacını açıkça belirliyordu. 1990’ların başında Varşova Paktı dağıldı, Sovyetler Birliği çöktü. Bazı yorumcular eski düş-manların ortadan kalkmasıyla NATO’ya duyulan ihtiyacın da ortadan kalktığını ve artık geleceğe dönük savunma harcamalarının ve silahlı kuvvetlere yapılacak yatırımların büyük ölçüde azaltılabileceğini düşünmeye başladılar.

Soğuk Savaş’ın Sonu1989

Berli

n D

uvar

ı’nın

yıkı

lmas

ı


NATO müttefiklerinin birçoğu savunma harcamalarında kesintiler yaptılar; bu kesintilerin bazıları %25’e varıyordu. Soğuk Savaşın bitmesiyle birlikte askeri istila tehlikesi ortadan kalkmış olsa da, Avrupa’nın bazı yerlerinde istikrarsızlığın artmış olduğu kısa sürede görüldü. Eski Yugoslavya’da ve eski Sovyetler Birliği’nin bazı bölgelerinde genellikle etnik gerginliklerden kaynaklanan birçok bölgesel çatışma patlak verdi, ve bu çatışmaların yayılması riski ortaya çıktı.

“ Avrupa’da barış ve istikrarı korumak ve bölgesel gerginliklerin tırmanmasını engellemek ”

Artık Avrupa’da barış ve istikrarı korumak ve bölgesel gerginliklerin tırmanmasını engellemek için yeni politik ve askeri işbirliği şekillerine ihtiyaç vardı. Nitekim, NATO eski düşmanlarıyla kurumsal ilişkiler başlattı ve yeni işbirliği mekanizmaları oluşturdu. Ayrıca üyelerinin temel savunma rollerini yerine getir-meye devam edebilmelerini garanti etmenin yanı sıra büyük çaplı iç reformlara girişerek üyelerinin kriz yönetimi, barışı koruma ve barışa destek operasyonları gibi yeni görevlere hazır olabilmeleri için askeri yapı ve yeteneklerinde gerekli uyarlamaları yaptı. Bu yeni güvenlik sorunları karşısında NATO sadece toplu savunma sorumluluğunu taşıyan birbirine kenetlenmiş bir ittifak olmakla kalmadı, aynı zamanda daha geniş güvenlik alanında işbirliği yapan, kültürel açıdan birbirinden çok farklı ülkeler arasındaki bir ortaklığın odak noktası haline geldi.

1995

NAT

O’n

un il

k kr

iz

yöne

timi o

pera

syon

u

© M

OD

UK

9/11


1999 Washington Zirvesi’nde benimsenen Stratejik Kavram gelecekteki tehditleri “çok yönlü ve genellikle öngörülmesi zor” tehditler olarak tanımlamış, ve özellikle kitle imha silahlarının ve bunlarının edinim yollarının yayılmasından kaynaklanan tehdit üzerinde durmuştu. Ayrıca İttifak’ın güvenlik çıkarlarının terör eylemleri, sabotaj ve örgütlü suçlar, ve hayati kaynakların kesintiye uğraması gibi daha geniş bazı risklerden etkilenebileceğini vurgulamıştı.

Olaylar bir anda Müttefiklerin ne kadar önsezi sahibi olduklarını gösterdi. 11 Eylül 2001’de teröristler yolcu uçaklarını kitle imha silahları olarak kullanarak ABD’deki hedeflere saldırdılar. Bu saldırıların şok edici vahşeti ve kullanılan araçlar açık ve demokratik toplumların yeni bir asimetrik savaş karşısındaki zayıflığını ortaya koydu. Bir sonraki gün Müttefikler büyük bir dayanışma içinde Washington Antlaşması’nın toplu savunma şartı olan 5. Maddesini uygulamaya koyarak bir veya birçok müttefike yönelik bir saldırının hepsine karşı yöneltilmiş bir saldırı olduğunu teyit ettiler.

11 Eylül

NATO tarihinde ilk kez olarak 5. Madde’yi

uygulamaya koydu

2001

New

Yor

k ve

Was

hing

ton

D.C

.’de

geni

ş çap

lı te

rör s

aldı

rılar

ı


İttifak daha sonra Amerika Birleşik Devletleri’ni desteklemek amacıyla bazı önlemleri benimsedi. Ekim ayı başında terörist faaliyetlerde bulunduğundan şüphe edilen gemilere çıkarak arama yapmak üzere Doğu Akdeniz’de gemilerini konuşlandırdı. Bu konuşlandırma bugün Active Endeavour Operasyonu adı altında devam etmekte ve tüm Akdeniz’i kapsamaktadır. Müttefikler Amerika’nın El Kaide (11 Eylül saldırılarından sorumlu terör örgütü) ve Taliban’a (bu örgütü barındıran rejim) karşı başlattığı operasyonu desteklemek için bireysel olarak Afganistan’da kuvvet konuşlandırdılar. İttifak Ağustos 2003’ten beri operasyonu takiben oluşturulan barışı koruma misyonu Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü’ne (ISAF) önderlik etmektedir.

Taraflar, Kuzey Amerika’da veya Avrupa’da içlerinden bir veya daha çoğuna yöneltilecek silahlı bir saldırının hepsine yöneltilmiş bir saldırı olarak değerlendirileceği ve eğer böyle bir saldırı olursa BM Yasası’nın 51. Maddesinde tanınan bireysel ya da toplu öz savunma hakkını kullanarak, Kuzey Atlantik bölgesinde güvenliği sağlamak ve korumak için bireysel olarak ve diğerleri ile birlikte, silahlı kuvvet kullanımı da dahil olmak üzere gerekli görülen eylemlerde bulunarak saldırıya uğrayan Taraf ya da Taraflara yardımcı olacakları konusunda anlaşmışlardır.

Böylesi herhangi bir saldırı ve bunun sonucu olarak alınan bütün önlemler derhal Güvenlik Konseyi’ne bildirilecektir. Güvenlik Konseyi, uluslararası barış ve güvenliği sağlamak ve korumak için gerekli önlemleri aldığı zaman, bu önlemlere son verilecektir.

5. Madde


Öncelikle, 21. yüzyılda, transat-lantik toplumuna yönelik tehditler giderek daha asimetrik nitelikte olacak ve ulus devletlerin paralı ordularından ziyade, devlet dışı gruplar tarafından desteklenecek. Bunlara karşı koymak için Mütte-fik kuvvetlerinin daha kolaylıkla konuşlanabilir, daha fazla hareket kabiliyetine sahip, ve daha etkili hale gelmeleri gerekmektedir.

İkinci olarak, bu yeni tehditler Avrupa-Atlantik bölgesinin dışın-dan kaynaklanabilir. Bu nedenle NATO’nun nereden kaynaklanırsa kaynaklansın, risklerle yüzleşil-mesi gerektiğine inanan bir global ortaklar ittifakı haline gelmesi gerekmektedir.

Son olarak da, NATO tek başına bu tehlikelerle baş edemez. Tran-satlantik İttifakı Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı (AGİT) gibi hükü-met dışı ve uluslararası örgütlerle birlikte çalışarak geniş kapsamlı politik, ekonomik, ve askeri çözüm-ler geliştirilmesine katkıda bulun-

malıdır. Ancak böyle bir yaklaşımla çatışmaların sadece politik ve ideo-lojik değil, aynı zamanda ekonomik nedenlerini ele alabilir. NATO liderleri bu faktörleri göz önünde bulundurarak İttifak’ın faali-yetlerinin ve çalışma yöntemlerinin gözden geçirilmesine başladılar. Bu çalışmalar bir dizi girişimin onaylanmasını sağladı.

Bu girişimlerden bazıları şunlar:

“ geniş kapsamlı politik, ekonomik, ve askeri çözümler geliştirilmesine katkıda bulunmalıdır ”

teknolojik açıdan ileri düzeyde, esnek, kolayca konuşlandırılabilir, birlikte çalışılabilir, ve idame ettirile-bilir bir kuvvet olan NATO Mukabe-le Kuvveti’nin oluşturulması;

İttifak’ın önümüzdeki 10-15 yıldaki stratejik önceliklerine bir çerçeve sağlamak üzere tasarlanan Geniş Kapsamlı Siyasi Yönerge’nin benim-senmesi;

Afganistan’daki operasyonların ülkenin tümünü kapsayacak şekilde genişletilmesi ve de güvenlik kuvvetleri ve yeniden inşa çalışmalarıyla destek;

Irak hükümetine güvenlik kuvvetlerinin eğitimi vasıtasıyla yardım sağlanması ve de Afrika Birliği ile korsanlığa karşı faaliyetler girişimine destek.

İstanbul İşbirliği Girişimi vasıtasıyla Orta Doğu ülkeleri ile kurumsal ilişki-lerin geliştirilmesi;

Buna paralel olarak, NATO aynı zamanda güvenliği daha çok sayıda ülkeye yayabilmek için ülkeleri İttifak üyeliğine ve Ortaklık Programlarına katılmaya davet etmek suretiyle Avrupa- Atlantik entegrasy-onunu üzerinde çalışmaktadır.

düzgün bir askeri komuta yapısı;

modern askeri operasyonların stratejik ikmal ve havadan karaya gözetleme gibi temel alanlarında gereken yeteneklerin iyileştirilmesi;


NAT

O A

WA

C u

çakl

arı b

üyük

ol

ayla

r ve k

riz d

urum

ların

da

hava

dan

göze

tlem

e sağ

lar

© B

oein

g

Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu

S14 | Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu

11 Eylül saldırılarından hemen sonra ABD Afganistan’da Enduring Freedom operasyonunu başlattı. Bu terörle mücadele operasyonu baskıcı Taliban rejimine son verdi. Ancak Afgan güvenlik güçlerinin ülkeyi kendi başlarına istikrara kavuşturamayacağı konusunda bazı endişeler vardı. Bu nedenle Aralık 2001’de Bonn Konferansı düzenlendi ve Birleşmiş Milletler’den güvenlik güçlerinin oluşturulmasına ve eğitimine yardımcı olacak bir kuvveti onaylaması istendi. BM Güvenlik Konseyi 20 Aralık 2001’de 1386 sayılı kararı ile Uluslararası Güvenlik Yardım Gücü’nün (ISAF) kurulmasını ve Kabil ve çevresinde konuşlandırılmasını kabul etti. ISAF ve Afgan Geçici İdaresi — Afgan ulusal hükümetinin ilk şekli — Ocak 2002’de ISAF’ın görevlerinin ayrıntılarını belirleyen Askeri Teknik Anlaşma’yı imzaladılar.

Afghanistan2003

NAT

O A

fgan

istan

’da IS

AF’

ın

soru

mlu

luğu

nu ü

stlen

iyor

.

© M

OD

Can

ada

Kriz durumlarının önde gelen oyuncusu | S15

İlk başlarda ISAF bir NATO veya bir BM gücü değil, BM Güvenlik Konseyinin yetkisi altında katılmak isteyen ülkelerin oluşturduğu bir koalisyon gücüydü. Gönüllü ülkeler altışar aylık rotasyonlarla ISAF’ın komutanlığını yaptılar (ilk başta Birleşik Krallık, Türkiye, Almanya, ve Hollanda olmak üzere). Bu mis-yonlar bir yandan ilerleme kaydederken bir yandan da sürekliliğin olmaması birçok zorluk çıkarıyordu. Sonunda Ağustos 2003’te İttifak misyonun stratejik komuta,kontrol ve koordinasyonunu üstlenerek Kabil’de bir daimi ISAF karargahı kurulmasına olanak sağladı.

“ ISAF Afgan hükümetiyle yakın koordinasyon içinde çalışmaktadır ”

İlk başlarda ISAF’ın görev yönergesi başkent Kabil ve çevresi ile sınırlıydı.Ancak zamanla genişleyerek Afganistan’ın tümünü kap-sadı: önce kuzeye, sonra batıya ve güneye doğru, en sonunda da ülkenin doğusu-na, Afganistan’ın en hassas ve tehlikeli bölgesine doğru genişledi.

ISAF’ın en önemli rolü Afgan hükümetinin otoritesini tüm ülkeye yaymasına ve gü-venli bir ortam yaratmasına yardımcı olmaktır. Bu amaçla ISAF ordu ve polis güçlerine eğitim vererek Afgan güvenlik güçlerinin gelişmesine yar-dımcı olmakta; sivil tesislerin yeniden imarı ile ilgili ihtiyaç-ları belirlemekte; yasadışı silahlı grupların dağıtılmasında hükümete yardımcı olmakta ve uyuşturucu ile mücadele faaliyetlerine katılmakta; ve insani yardım faaliyetlerini desteklemektedir.

ISAF ayrıca sivil ve askeri taraflar arasındaki etkileşi-min artmasına ve harekat alanında işbirliği konusuna daha sistematik bir yaklaşım geliştirilmesine çalışmaktadır. Örneğin, İl İmar Timlerinin (ISAF’ın sorumluluğundaki

küçük sivil ve askeri personel grupları) bazıları ülke çapında okul ve yetimhane inşası, yol tamiri, silahların imhası, mayın temizleme gibi sivil projelerde çalışmaktadırlar.

ISAF Afgan hükümetiyle yakın koordinasyon içinde çalışmak-tadır. Örneğin, Loya Jirga’nın Aralık 2003 ve Ocak 2004’te yaptığı ve Afgan Anayasası’nın kabul edilmesiyle sonuçlanan toplantıları sırasında güven-liğin sağlanması konusunda Afgan makamlarına yardımcı oldu. Eylül 2006’da NATO ve Afganistan birlikte savunma reformu, savunma kurumla-rının oluşturulması ve Afgan Ulusal Ordusu ile NATO üyele-ri arasında birlikte çalışabilirlik üzerinde odaklanan “ Ortaklık-ta Kalıcı İşbirliği için bir Çerçe-ve” (Framework for Enduring Co-operation in Partnership) adlı belgeyi yayınladı. Ayrıca NATO’nun Üst Düzeyli Sivil Temsilcisi doğrudan Afgan hükümeti ve diğer uluslararası örgütlerle çalışarak ve komşu ülkelerle teması koruyarak İttifak’ın sivil ve askeri amaçla-rını dile getirtmektedir.


Eski Yugoslavya’nın dağılmasından hemen sonra NATO çatışmaları engellemek veya durdurmak amacıyla 1995’te Bosna ve Hersek’e, 1999’da Kosova’ya, ve 2001 yılında da Makedonya (*) Cumhuriyeti’ne askeri müdahalede bulundu.

NATO 1995’in Ağustos ve Eylül aylarında Bosna ve Hersek’te Bosnalı Sırp kuvvetlerine karşı hava operasyon-ları yaptı. Bu operasyonlar taraflar arasındaki güç den-gelerinin değişmesine ve Bosnalı Sırp liderlerin Dayton, Ohio’da imzalanan barış anlaşmasını kabul etmelerine yol açtı. NATO barışı koruma görevlileri Aralık 1995’te Barış Uygulama Gücü (IFOR) kapsamında Bosna ve Hersek’e geldiler. Daha sonra IFOR’un yerini İstikrar Gücü (SFOR) aldı. SFOR 10 yıl sonra Aralık 2005’te başarıyla sona erdirildi, ve barışı koruma misyonu Avrupa Birliği’ne devredildi.

Balkanlar

NATO Bosna ve Hersek’te on yıl

süren bir barışı ko-ruma operasyonuna

önderlik etti

© B

elgi

an M

OD


“ başlatılan eylem yeniden imar çalış-malarının başlayabilmesi için gereken temel şartları sağladı ”NATO’nun Kosova’ya askeri müdahalesi bir yılı aşkın bir süre boyunca giderek artan şiddet eylemlerinin ardından, ve BM Güvenlik Konseyi’nin Kosova-lı Arnavut nüfusa uygulanan baskıya son verilmesi yönündeki kararlarının Belgrat tarafından tekrar tekrar ihlal edilmesi üzeri-ne başladı. Mart 1999’da İttifak tüm baskıların sorumlusu olan Yugoslav hükümetinin askeri ve paramiliter yapılarına karşı hava saldırıları başlatmaya karar verdi. Bu karar tüm diğer seçe-nekler denendikten ve barış gö-rüşmelerinin Belgrat’ın ihlallerinin önüne geçememesinden sonra alındı. Hava saldırıları 78 gün sürdü ve çatışmaya neden olan tarafların askeri faaliyetlerinin durdurulmasını; Yugoslav ordu-sunun, Sırp polisi ve paramiliter güçlerinin Kosova’dan çekilme-sini; Kosova’da uluslararası bir askeri varlığın mevcudiyetinin kabul edilmesini; mültecilerin ve yurtlarından uzaklaştırılmış kişilerin kayıtsız şartsız ve güven içinde yurtlarına geri dönmele-rini; ve tüm tarafların Kosova konusunda bir siyasi anlaşma sağlanması için çalışmayı taah-hüt etmelerini sağladı.

İttifak’ın müdahalesi ile ilgili yo-ğun politik tartışmalara rağmen, başlatılan eylem yeniden imar çalışmalarının başlayabilme-si için gereken temel şartları sağladı. Örneğin, tarafların her türlü askeri eyleme son ver-meleri; Yugoslav ordusunun, Sırp polis ve paramiliter güç-lerinin Kosova’dan çekilmesi; Kosova’da uluslararası bir askeri varlığın mevcudiyetinin kabul edilmesi; mültecilerin ve yurt-larından uzaklaştırılmış kişilerin kayıtsız şartsız ve güven içinde yurtlarına geri dönmeleri; ve tüm

tarafların Kosova konusunda bir siyasi anlaşma sağlanması için çalışmayı taahhüt etmeleri.

NATO önderliğindeki Kosova Gücü’nün (KFOR) görev yöner-gesi her ikisi de Haziran 1999 tarihinde gerçekleşen NATO ile Yugoslav komutanlar arasında imzalanan bir Askeri-Teknik Anlaşmaya ve BM Güvenlik Konseyi’nin1244 sayılı kararına dayanır. KFOR düşmanlıkların tekrar başlamasının önlenmesi, güvenli bir ortam oluşturulması, ve Kosova Kurtuluş Ordusunun silahlarından arındırılmasından sorumlu kılındı. KFOR, ayrıca, uluslararası insani çalışma-ları destekler ve Kosova’nın kalkınması için uluslararası bir sivil kuruluş olan BM Kosova Geçici İdaresi (UNMIK) ile birlikte Kosova’nın kalkınması için istik-rarlı bir ortam yaratmaya çalışır.

17 Şubat 2008’de, Kosova’nın bağımsızlığını ilanından sonra, NATO, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin 1244 sayılı kararı uyarınca, ve Konsey aksi yönde bir karar almadığı sürece, KFOR’un Kosova’daki varlığını sürdüreceğini bir kez daha teyit etti. Bu karar, Nisan 2009’da Strasbourg/Kehl Zirvesinde NATO liderleri tarafından yeniden vurgulandı. Ayrıca, Kosova’da mutabık kalınan çok etnikli güvenlik yapılarının kurulmasına İttifakın tam taahhüdünün sürdüğünü de dile getirdiler. Kosova’da Avrupa Birliği Hukuk Kuralları Misyonunun (EULEX) konuşlandırılmasına ve standartlara, özellikle, etnik azınlıkları ve tarihi ve dini yerleri koruyan ve de suç ve yolsuzluk ile mücadele eden hukuk

kuralları ile ilgili olan, mevcut taahhütleri yerine getirmede şimdiye kadar sağlanan ilerlemeye olumlu baktılar.


Ağustos 2001’de Makedonya (*)Cumhuriyeti devlet Başkanı NATO’dan ülkeyi istikrarsızlığa sürükleyebilecek olan etnik Arnavut grupların silahlarından arındırılması konusunda yardım istedi. NATO hükümetin bazı azınlık haklarını tanıması şartıyla bu talebi kabul etti. NATO da dahil olmak üzere çeşitli uluslararası örgütler ve Amerika Birleşik Devletleri’nin özel elçilerinin aracılığıyla ülkedeki etnik Arnavut toplumunun temsilcileri ile hükümet arasında siyasi anlaşmaya varıldı. Bu durum NATO’nun Arnavut etnik gruplarını gönüllülük esasına dayanarak silahsızlandırmak amacıyla 30 günlük bir misyon için 3500 askerin konuşlandırmasının yolunu açtı.

Üsküp’ün talebi üzerine NATO askerleri Mart 2003 sonuna kadar ülkede kalarak Avrupa Birliği ve Avrupa Güvenlik ve İstikrar Teşkilatı’nın (AGİT) gözlemcilerine koruma sağladılar. Mart 2003’te Avrupa Birliği görevi devraldı. Bu girişimler iç çatışmanın önlenmesine yardımcı oldu ve ülkede anlaşmazlıkların giderilmesinin ve yeniden imarın yolunu açtı.

Bugün NATO Saraybosna ve Üsküp’te bu ülkelerin savunma reformlarına yardımcı olmak üzere birer karargah bulundurmakla beraber, Balkanlar’da kalan büyük çaplı tek Müttefik konuşlandırması KFOR’dur.

Batı Balkanlar’da uzun vadeli istikrarı sağlamak için NATO bölge ülkelerini Avrupa Atlantik yapılarına entegre etmeye çalışmaktadır. Arnavutluk ve Hırvatistan 1 Nisan 2009’da NATO’ya katıldı. Makedonya (*) Cumhuriyeti NATO üyeliğine aday; Bosna ve Hersek, Karadağ ve Sırbistan 14 Aralık 2006’da NATO ortakları oldular.

“ Batı Balkanlar’da uzun vadeli istikrarı sağlamak için NATO bölge ülkelerini Avrupa Atlantik yapılarına entegre etmeye çalışmaktadır ”


11 Eylül saldırılarının hemen ardından başlatılan Active Endeavour Operasyonu NATO deniz kuvvetlerinin Akdeniz’de terörist faaliyetleri saptamak, caydırmak ve bu eylemlere karşı koruma sağlamak üzere yürütülen bir deniz gözetleme operasyonudur. NATO gemileri 6 Ekim 2001 tarihinde, Doğu Akdeniz’de konuşlanarak bölgede devriye görevine başlamışlardı. Elde edilen başarı nedeniyle bu görev 2003 yılı başlarında Cebelitarık Boğazı’nı, bir yıl sonra Mart 2004’te de Akdeniz’in tümünü kapsayacak şekilde genişletildi.

Bu operasyon terörizmle ilgili faaliyetlerle kısıtlı olmakla beraber, Akdeniz’de ticari ve ekonomik faaliyetlerin güven içinde yürütülmesinde de yararlı olmuştur.

Akdeniz

Aden KörfeziAden Körfezinde ve Afrika Boynuzu dışında artan korsanlık, Afrika’daki uluslararası insani çabaları baltalama ve daha genel anlamda, bölgedeki yaşamsal iletişim deniz hatlarını ve ekonomik çıkarları sekteye uğratma tehditi içeriyor.

NATO, bölgedeki korsanlığa karşı operasyonlar yürüterek güvenliği artırmaya aktif olarak yardımcı oluyor: Operation Allied Provider (2008), Operation Allied Protector (2009) ve Operation Ocean Shield (devam eden). Korsanlığa karşı mücadelede, BM Güvenlik Konseyi Kararları ile tamamen bütünleyici olarak olanaklı uzun süreli bir görevi ve Avrupa Birliği dahil diğer aktörlerle korsanlığa karşı eylemleri değerlendiriyor.


© E

U

Darfur Mültecileri

Afrika kıtasındaki NATO’nun misyonlarının ilki, Sudan’daki Afrika Birliği’ne (AMİS) destek vermekti.

Sudan’ın Darfur bölgesinde yaşayan halk 2003 yılından beri acımasız bir savaşın mağdurları olmuştur. On binlerce insanın öldüğü ve milyonlarca kişinin yurtlarından olduğu bu çatışma büyük bir insani kriz yaratmıştır. Afrika Birliği’nin talebi üzerine Temmuz 2005’te NATO, AMIS’e destek ver-meye başladı ve bu desteğini misyon sona erene kadar (31 Aralık 2007) devam ettirdi. Misyon Ocak 2008’de Birleşmiş Milletler-Afrika Birliği karma misyonuna dönüştüğünde, NATO tekrar bir talep geldiği takdirde bunu değerlendirmeye hazır olduğunu bildirdi.

Haziran 2007’de NATO, Afrika Birliği’nin Somali’deki misyonuna (AMI-SOM) asker konuşlandırılması için Birliğin yaptığı stratejik havadan ikmal ve nakil talebini kabul etti. 1991’den beri etkili bir hükümeti olmayan bu ülke, açlık ve salgın hastalıkların yanı sıra rakip savaş ağalarının yıllar süren çatışmalarından dolayı perişan olmuştur.

Yine Afrika Birliği’nin talebi üzerine NATO, Afrika Birliği’nin uzun vadeli barışı koruma yeteneklerinin (özelikle Afrika Hazır Kuvveti) güçlendirilmesi için destek vermektedir.

NATO yardım faaliyetlerinde maksimum sinerji ve etkinliği garanti etmek için çalışmalarını diğer uluslararası örgütler ile yakın bir koordinasyon içinde yürütür.

Afrika Birliği’ne Destek

İstikrarlı bir Irak NATO’nun çıkarları açısından büyük bir stratejik önem taşır; bu nedenle NATO 2004 yılından beri Irak Eğitim Misyonu (NTM-I) vasıtasıyla Irak Hükümeti’ne destek vermektedir. NATO ve Irak arala-rındaki işbirliğini uzun vadede devam ettirmek konusunda anlaşmışlar, ve Yapılandırılmış İşbirliği Çerçevesi (Structured Cooperation Frame-work) konusundaki önerileri onaylayarak bu kararı resmileştirmişlerdir.

NATO Iraklı askeri personele gerek ülke içinde gerekse dışarıda eğitim vererek ülkenin güvenlik kurumlarının gelişmesine yardımcı olarak; NATO üyesi ülkelerin bağışladıkları teçhizatın teslimatını koordine ederek; ve Irak’ta savunma reformuna destek vererek ülkenin kendi güvenliği sağlayabilmesine yardımcı olmaktadır.

Irak ile işbirliği BM Güvenlik Konseyi’nin 1546 sayılı kararı doğrultusun-da sürdürülmektedir. Bu karar, Irak hükümetinin talebi doğrultusunda uluslararası ve bölgesel örgütlerin Irak halkının güvenlik ve istikrar ko-nusundaki ihtiyaçlarının karşılanmasına yardımcı olmalarını talep eder.

Irak’a yardım


NATO’nun geniş kapsamlı faaliyetleri“ İttifak’ın çalışmalarının büyük bir bölümü medyada pek fazla yer almaz ”

Medya’da NATO ile ilgili çıkan haberler kaçınılmaz olarak yüksek düzeyli diplomasi, İttifak zirveleri ve askeri operasyon-ları üzerinde odaklanmaktadır. Oysa İttifak’ın çalışmalarının büyük bir bölümü medyada pek fazla yer almaz. Avrupa güvenlik ortamının iyileştiril-mesine yardımcı olacak çeşitli projelerle ilgilenmek NATO’nun günlük çalışmaları arasında-dır. Bu projeler arasında doğu Avrupa silahlı kuvvetlerinin reformuna yardımcı olmak, eski subayların sivil hayat adapte olmalarını sağlayacak program-lar hazırlamak, ve kullanımdan kalkmış cephane stoklarının imha edilmesi gibi çalışmalar bulunmaktadır.

NATO insani yardım koordi-nasyonunda da faal bir rol oynamaktadır. Doğal olarak ve insan eliyle meydana gelen afetler karşısında, 1999’da kurduğu Avrupa-Atlantik Afet Yardım Koordinasyon Merkezi (EADRCC) vasıtasıyla NATO ve Ortak ülkelerinin acil yardım ve insani yardım çabalarını koordi-ne eder. Örneğin, Eylül 2005’te Amerika Birleşik Devletleri’nde

yaşanan Katrina kasırgasının ardından meydan gelen sel felaketinde mağdurlara yardım sağlamıştır. Bundan bir ay sonra Pakistan’da meydana gelen deprem geride 73 000 ölü ve dört milyon evsiz insan bıraktı. Kuzey Atlantik Konseyi EADRCC vasıtasıyla bu bölge-ye yardım eli uzatmaya karar verdi. EADRCC çeşitli zaman-larda seller, orman yangınları veya depremler gibi felaketler yaşayan Avrupa-Atlantik sahası ülkelerine yardımcı olmuştur.

NATO çevre, teknoloji ve sivil bilim alanlarında güven-lik ile ilgili konularda pratik işbirliğine sponsorluk yapan bir bilim programına sahiptir. NATO Barış ve Güvelik için Bilim (SPS) Programı hem çeşitli sorunlar için öneriler ve somut çözümler geliştirmeye çalışır hem de katılımcılarının bireysel ihtiyaçlarına çareler arar. İşbirliği, ağ oluşturma ve kapasite geliştirme çalışmalarını kolaylaştırarak genel güvenliğe katkıda bulunan bu faaliyetlere NATO ülkeleri, Ortak ülkeler ve Akdeniz Diyaloğu ülkelerinden gelen bilim adamları katılırlar.

Ortaklıkların genişletilmesi

S22 | Ortaklıkların genişletilmesi

NATO’nun Ortakları

Soğuk Savaşın sona ermesinden beri NATO diyalog, güven tesisi ve işbirliği ile ilgili kurumlar oluşturarak güvenlik ve istikrarı güçlendirecek girişimlerde bulunmaktadır. Diğer Avrupa ülkelerinin yanı sıra, eskiden düşmanı olan ülkeler, Orta Doğu’daki ülkeler ve komşusu olan Akdeniz Diyaloğu ülkeleriyle ilişkiler kurmuştur.

Bu doğrultuda atılan ilk adımlar 1991’de Kuzey Atlantik İşbirliği Konseyi’nin kuruluşu ile başladı. Daha sonra adı Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi olarak değiştirilen bu girişim Avrupa-Atlantik sahasındaki NATO üyesi olan ve olmayan ülkeler arasında danışmalar ve işbirliği için temel bir forum haline gelmiştir.

NATO 1994 yıllında Barış için Ortaklık (BİO) girişimini başlattı. Bu program katılımcı ülkelerin silahlı kuvvetlerini demokratik bir toplumda gereken rolü üstlenebilmeleri için yeniden yapılandırmalarına ve NATO başkanlığındaki operasyonlarana katılabilmelerine yardımcı olmak üzere düzenlenmiştir. Program çeşitli alanlarda pratik işbirliği olanakları sunar ve Ortak ülkelerin katılım programlarını bireysel güvenlik gereksinimleri veya çıkarları doğrultusunda yönlendirmelerine izin verir. Hacmi ve çeşitliliği son derece geniş olan bu program savunma reformu, kriz yönetimi, sivil olağanüstü hal planlama, bilimde işbirliği, eğitim ve öğretim, ve cephane ve küçük ve hafif ateşli silahların güvenli şekilde imhası gibi alanları da kapsamaktadır.

“ diyalog, güven tesisi ve işbirliği ile ilgili kurumlar oluşturarak ”

Ortaklıkların genişletilmesi | S23

“ Rusya ve Ukrayna ilk gününden beri ortaklık faaliyetlerine katılmış olan ülkeler arasındadır ”

Rusya ve Ukrayna ilk gününden beri ortaklık faaliyetlerine ka-tılmış olan ülkeler arasındadır. 1997’de her iki ülke ile NATO arasında imzalanan ikili anlaş-malar vasıtasıyla işbirliği daha resmi bir düzeye oturtulmuştur. NATO-Rusya Daimi Ortak Kon-seyi ve NATO-Ukrayna Komis-yonu hem daha geniş bir alanda işbirliği olanakları geliştirmek hem güvenlik konularında yapılacak düzenli danışmalar ve tartışmaların kolaylaştırılması amacıyla kurulmuştur.

Yeni güvenlik tehditlerini ele almakta ortak uluslararası ey-leme duyulan ihtiyacı ön plana çıkaran 11 Eylül’deki terörist saldırılardan beri Müttefikler ve Rusya ilişkilerini daha da derinleştirmişler ve 2002 yılında NATO Genel Sekreterinin başkanlığında çalışan NATO-Rusya Konseyini (NRK) kur-muşlardır. NATO-Rusya Daimi Ortak Konseyinin yerini almak üzere kurulan bu Konseyde tüm üyeler eşit halkalara sahiptir ve kararlar oybirliğiyle alınır. NRK, terörizme karşı yürütülen faaliyetler, kriz yönetimi ve kitle imha silahlarının yayılmasını önleme konularını temel konular olar belirlemiştir.

Yıllar içinde NATO-Ukrayna ilişkileri de giderek gelişmiştir. NATO ve bireysel olarak müt-tefiklerin Ukrayna’da süregelen reform çalışmalarına (özellikle savunma ve güvenlik alanında) verdikleri destek dikkate değerdir. Bu reformlar ülkenin demokratik gelişimi için son derece önemlidir.

Rusya ve Ukrayna ile ilişkiler


1995 yılında altı ülke ile (Mısır, İsrail, Ürdün, Moritanya, Fas ve Tunus) başlatılan Akdeniz Diyaloğu, Barış İçin Ortaklık Programını tamamlayıcı niteliktedir. 2000 yılında Cezayir’in de katıldığı bu programın amacı Akdeniz bölgesindeki ülkelerle iyi ilişkiler ve karşılıklı anlayışı geliştirmek ve aynı zamanda bölgedeki güvenlik ve istikrarı güçlendirmektir. 2004 yılında program, savunma reformlarına yardım, sınır güvenliği konusunda işbirliği, birlikte çalışabilirlik yeteneğinin geliştirilmesi gibi

konularda faaliyetler vasıtasıyla pratik işbirliğini güçlendirecek gerçek bir ortaklık düzeyine çıkmıştır. Bu güçlendirilmiş ortaklık terörizmle mücadele konusu üzerinde de yoğunlaşmaktadır. Diyalog ülkelerinden bazıları Balkanlar’daki NATO operasyonlarına asker göndererek ve Active Endeavour operasyonuna katkıda bulunmuşlar.

Akdeniz Diyaloğu“ iyi ilişkiler ve karşılıklı anlayışı ge-liştirmek ve aynı zamanda bölgedeki güvenlik ve istikrarı güçlendirmektir ”

NATO tatbikatları sırasında Akdeniz

Diyaloğu ülkeleriyle yürütülen işbirliği


“ bölge ülkeleri ile ikili pratik işbirliği geliştirmektir ”

İstanbul İşbirliği Girişimi

2004 yılında başlatılan İstanbul İşbirliği Girişimi (İİG) İttifak’ın Akdeniz Diyaloğuna dahil olmayan Orta Doğu ülkelerine erişmekteki istekliliğini göstermektedir. İstanbul İşbirliği Girişimi’nin amacı terörizmle mücadele, kriz yönetimi, sivil olağanüstü hal planlama ve sınır kontrolü gibi alanlarla ilgilenen bölge ülkeleri ile ikili pratik işbirliği geliştirmektir. Bugüne kadar Bahreyn, Katar, Kuveyt, ve Birleşik Arap emirlikleri bu girişime katılmıştır.


NATO, nitelik, hacim ve köken açısından giderek önceden kestirilemez hale gelen güvenlik tehditleri karşısında ortaklıklarının menzilini genişletmiştir. Küresel ortaklarından bu yüzyılın başından beri görülen küresel tehditlerle başa çıkmakta kendisine yardım etmelerini istemiştir. Ne İttifak üyesi ne de İttifak Ortağı olan ve “temas ülkeleri” olarak adlandırılan bu ülkeler arasında Yeni Zelanda, Japonya, Avustralya ve Güney Kore de bulunmaktadır.

NATO, barış ve güvenliği güçlendirmekte tamamlayıcı bir rol oynayan diğer uluslararası örgütlerle de ilişki içindedir. Kriz yönetimi operasyonları bağlamında, politik, ekonomik ve sosyal kalkınma vasıtasıyla kalıcı bir barışın tesisine yardımcı olacak araçlara sahip örgütlerle birlikte çalışmaktadır. Bu örgütler arasında Birleşmiş Milletler, Avrupa Birliği, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Teşkilatı bulunmaktadır. Bu örgütlerin yanı sıra Kızıl Haç Uluslararası Komitesi ve EUROCONTROL gibi diğer kuruluşlarla da çalışmaktadır.

Küresel ortaklar ve diğer uluslararası örgütlerle çalışmak

Yeni Zelanda gibi Temas ülkeleri olarak adlandırılan ülkeler

ISAF’a katkıda bulunuyorlar


“ barış ve güvenliği güçlendirmekte tamamlayıcı bir rol oynayan ”

İttifak’ın Avrupa Birliği ile olan ilişkileri eşsiz kılan bütün bu kurumsal bağlantıların da üzerinde, NATO’nun Avrupalı müttefikleri ile Amerika Birleşik Devletleri arasındaki transatlan-tik ilişkidir. Herhangi bir yapıcı ilişkide olduğu gibi, bu ilişki de devamlı değişen dış şartlar doğrultusunda evrim geçirmiştir. Transatlantik ilişkilerin tarihçe-sine bakmaya gerek olmadan şunu söylemek mümkündür: İkinci Dünya Savaşı’nın hemen sonrasında NATO’nun Avrupalı üyeleri gerek ekonomik büyüme gerek güvenlik açısından Ame-rika Birleşik Devletlerine büyük ölçüde bağımlıydılar. Daha sonraki yıllarda Avrupa güçlendi ve birlik beraberlik içine girdi. Avrupa Birliği 1990’lı yılların başlarında ortak bir dış politika ve güvenlik politikası geliştirme-ye başladı ve uluslararası konu-larda Avrupa’yı daha önemli bir konuma getirdi. Aralık 1999’da Avrupa Birliği kriz yönetimi yeteneklerini geliştirmeye karar verdi ve bunun için gereken po-

litik ve askeri araçları yaratacak çalışmaları başlattı. Bu da bir-kaç yıl sonra Avrupa Birliği’nin NATO’nun Balkanlar’daki iki misyonunu devralmasına kadar uzanan süreci başlattı.

NATO’nun bir bütün olarak rol almadığı, AB başkanlığında yürütülen operasyonlarda AB’nin NATO varlık ve yeteneklerinden yararlanmasına imkan veren “Berlin Plus” düzenlemeleri bu süreci kolaylaştırmıştır. Bu düzenlemeler artık Avrupa Birliği ve NATO arasındaki işbirliğinin temelini oluşturmaktadır. Bunun sonucunda da NATO, 2003 Mart ayı sonunda Makedonya (*) Cumhuriyeti’ndeki, Aralık 2004’te de Bosna ve Hersek’teki misyonlarını AB’ye devretmiştir.

S28 | Açık kapı politikası

İttifak’ın kuruluşundan birkaç yıl sonra İttifak’ın kurucu üyeleri (Belçika, Kanada, Danimarka, Fransa, İzlanda, İtalya, Lüksemburg, Hollanda, Norveç, Portekiz, Amerika Birleşik Devletleri ve Birleşik Krallık) 1952’de Türkiye ve Yunanistan, ve 1965’te Almanya’ya üyelik verdiler. 1982’de İspanya da İttifak’a katıldı.

Bir sonraki genişleme turu So-ğuk Savaşın sona ermesinden sonra gerçekleşti. Bu dönem-de bazı Orta Avrupa ülkeleri güvenlik çıkarlarının en iyi NATO vasıtasıyla korunacağına karar verdiler ve üyelik arayışına geçti-ler. NATO’nun eski ortaklarından Çek Cumhuriyeti, Macaristan ve Polonya Mart 1999’da İttifak üyesi oldular ve böylece üye ül-keler sayısı 19’a çıktı. Mart 2004 sonlarında en büyük genişleme turu yaşandı ve yedi ülke daha

(Bulgaristan, Estonya, Letonya, Litvanya, Romanya, Slovakya, ve Slovenya) İttifak üyesi oldu-lar. Daha yakın tarihlerde, Nisan 2009’da, Arnavutluk ve Hırvatis-tan üye oldular. Makedonya (*) Cumhuriyeti, ülkenin adıyla ilgili sorunlar çözüldüğü anda İttifak’a katılmaya davet edilecektir.

NATO’nun kapısı; üyelik taah-hütlerini ve yükümlülüklerini üstlenecek ve de Avrupa-Atlantik bölgesinde güvenliğe katkıda bulunacak konumda herhangi bir Avrupa ülkesine açık kalmaya devam etmektedir.

Devam eden bir süreç

Açık kapı politikası

Açık kapı politikası | S29

NATO’ya 2004 yılında (yedi ülke) ve daha sonra katılan ülke-ler, üyelik için hazırlanmalarına yardımcı olmak amacıyla 1999 yılında geliştirilmiş olan Üyelik Eylem Planından yararlandılar. Plan, üyelik arzusundaki ülkele-re pratik öneriler ve hedeflerine yönelik yardım sağlar. Buna karşılık, bu ülkelerin de şu temel şartları yerine getirmeleri bek-lenir: pazar ekonomisine dayalı işlevsel bir demokratik sistemin kurulması; azınlık gruplarına adil şekilde davranılması; komşu ülkelerle olan anlaşmazlıkların barışçıl yollarla çözümlenmesi taahhüdü; İttifak’a askeri katkıda bulunma isteği ve bunun için gereken yetenekler; ve silahlı kuvvetlerin demokratik yollarla kontrolü taahhüdü. Bu Plan’a katılıyor olmak üyelik için bir garanti değildir, ancak, katılımcı ülkelere silahlı kuvvetlerini uyar-lamalarına ve İttifak üyeliğinin getireceği sorumluluklar ve yükümlülükler için hazırlanmala-rına yardımcı olur.

NATO yeni üyeler arayışına çıkmış değildir. Ancak mütte-fikler, İttifak’ın temel değerlerini paylaşan ve İttifak’ın hedeflerine katkıda bulunabilecek demokra-tik ülkelerden gelecek üyelik is-teklerini değerlendirmeyi taahhüt

etmişlerdir. NATO hükümetleri genişlemenin İttifak için bir amaç olmadığını ama NATO güvenliği-ni daha geniş alanlara yayma ve bir bütün olarak Avrupa’yı daha istikrarlı hale getirme hedefine götüren bir araç olduğunu açık-ça belirtmektedirler. Genişleme süreci çatışmaların önlenmesine yardımcı olmaktadır zira üyelik düşüncesi ülkeleri komşularıyla olan anlaşmazlıklarına barışçıl çözümler aramaya ve demok-rasi ve reformlar konusundaki çalışmalarını hızlandırmaya teşvik etmektedir. Ayrıca, yeni üyeler üyeliğin nimetlerinden yararlanmanın yanı sıra tüm üye ülkelerin genel güvenliği-ne katkıda bulunmalıdırlar. Bir başka deyişle, güvenlik tüketicisi oldukları kadar güvenlik sağlayı-cısı da olmak zorundadırlar.

Üyelik Eylem Planı“ güvenlik tüketicisi oldukları kadar güvenlik sağlayıcısı da olmak zorundadırlar ”

S30 | Yeni tehditlere karşı yeni yetenekler

Bugün toplumlarımızın karşısındaki yeni güvenlik sorunları terörizm, kitle imha silahlarının yayılması, başarısız devletlerden kaynaklanan istikrarsızlık gibi tehditlerle başa çıkabilecek şekilde teçhiz edilmiş ve yapılandırılmış kuvvetlerin oluşturulmasını gerekli kılmaktadır.

NATO daha 1990’lı yıllarda Soğuk Savaşın statik yapılarından kurtulup kriz yönetimi operasyonları için gereken daha hareketli kuvvet yapısına geçmek için NATO askeri yeteneklerini gözden geçirmeye başlamıştı. 11 Eylül olayları bu süreci hızlandırdı. 2002’de yapılan Prag Zirvesi’nde NATO liderleri NATO’nun askeri varlıklarını dramatik şekilde değiştirecek büyük reformlar başlattılar. Avrupa-Atlantik sahası içinde veya dışında oluşacak çeşitli güvenlik tehditleriyle daha iyi başa çıkabilmek amacıyla iyileştirilmesi gereken alanları belirlediler, NATO Mukabele Kuvvetini kurdular, ve askeri komuta yapısını yeniden düzenlediler.

“ NATO liderleri NATO’nun askeri varlıklarını dramatik şekilde değişti-recek büyük reformlar başlattılar ”

Yeni tehditlere karşı yeni yetenekler

Yeni tehditlere karşı yeni yetenekler | S31

Prag Zirvesi’nde eksikleri olan ve acilen ele alınması gereken sekiz alan belirlendi. Bu alanlar arasında stratejik hava ve deniz ikmal/nakliye; kimyasal, biyolojik, radyolojik, ve nükleer savuma; ve havadan yer gözetleme gibi alanlar bulunmaktadır. Müttefikler, İttifak’ın yeni tehditlere mukabele edebilmesi için gerekli olan bu yetenekleri edinmeyi taahhüt etmişlerdir. NATO, Prag zirvesinden beri modernizasyonu gereken diğer alanları – özellikle terörizmle mücadele konusunda- da araştırmaktadır

NATO Mukabele Kuvveti’nin amacı dünyanın değişik yerlerindeki kriz durumlarına süratle mukabele edebilmektir. NMK daha sonra ilave birlikler tarafından desteklenecek bir öncü kuvvet olarak hareket edecektir. Gerektiği şekilde desteklenebilecek temel bir kuvvet olan NMK beş gün gibi kısa bir uyarı ile konuşlanmaya geçebilecek ve 30 gün veya desteklendiği takdirde daha uzun süre kendi kendini idame ettirebilecek hava, kara, deniz ve özel unsurlarından oluşan çokuluslu bir kuvvettir.

NATO Mukabele Kuvveti’nin unsurları Eylül 2005’te Katrina kasırgasının vurduğu New Orleans ve çevresinde ve 8 Ekim 2005’te Pakistan’da meydana gelen depremden sonra Pakistan’da konuşlandırılmışlardır.

Kolayca konuşlandırılabilir olmasının ve yüksek hazırlık durumunun yanı sıra NMK, NATO’nun dönüşüm çabalarının da başını çekmektedir. NMK personeli son derece zorlu ortamlarda çalışabilmeleri için yeni teknolojilerin kullanıldığı çokuluslu bir ortamda eğitilir. Bu nitelikli eğitim her bir katılımcı için bir deneyimdir ve gerek ulusal kuvvetler gerek çok uslu kuvvetler için bir katalizördür.

Askeri yeteneklerin modernizasyonu

NATO Mukabele Kuvveti

Komuta yapısının mantığıKendisini Soğuk Savaş sonrası güvenlik ortamının şartlarına uyarlayan NATO, daha küçük, esnek ve hareket kabiliyetine sahip kuvvetler yaratmak amacıyla askeri komuta yapısını da gözden geçirdi. Ka-rargah sayısını büyük ölçüde azalttı, ve daha da önemlisi NATO’nun dönüşüm çalışmalarındaki liderlik rolünü ABD’de üslenen stratejik komutanlığa, Müttefik Dönüşüm Komutanlığı’na (eski adıyla Atlantik Müttefik Komutanlığı) devretti. Tüm NATO operasyonlarının sorumluluğu ise artık Müttefik Harekat Ko-mutanlığı olarak anılan Avrupa’daki stratejik komutanlığa verildi.

Komuta yapısının düzenlenmesi NATO’nun düzenli olarak gözden geçirdiği süregelen bir süreçtir.

Örgütün dinamikleri

S32 | Örgütün dinamikleri

İttifak’ı kalıcı kılan niteliklerden biri de oybirliğine dayalı karar alma sürecidir. Bu, tüm kararların oybirliği ile alınması demektir. Dolayısıyla, önemli bir karar alınmadan önce uzun danışmalar ve görüşmeler yapılması gerekmektedir. Bu sistem dışarıdan bakıldığında yavaş ve hantal gözükse de, iki önemli avantaja sahiptir. Birincisi her üye ülkenin egemenlik ve bağımsızlığına saygı gösterir. İkincisi, bir karara varıldığında, bu kararın arkasında tüm üye ülkelerin oluru ve kararı uygulama taahhüdü bulunmaktadır.

Bazı durumlarda anlaşmazlıklar olabilir. Örneğin 2003 baharında Irak’ta Saddam Hüseyin rejiminin ne kadar büyük bir tehdit oluşturduğu konusunda ülkeler anlaşmazlığa düşmüştü. Ulusların farklı tutumları olması müttefiklerin her seferinde aynı fikri paylaşamayacakları anlamına gelir. İşte burada NATO’nun amacı müttefikler arasında danışmalar ve görüşmeleri kolaylaştırarak bir fikir birliğine ulaşılmasını sağlamaktır.

Oybirliğine bağlı karar alma

Örgütün dinamikleri | S33

Belli başlı oyuncular

NATO’daki en önemli oyuncular İttifak’ı oluşturan üye devletlerdir. Üye ülkeler tüm komitelerde temsil edilirler. Bu amaçla Brüksel’deki NATO karargahında her üye ülkenin büyükelçi düzeyinde bir daimi temsilcisi bulunmaktadır. Daimi temsilciler ülkelerini NATO komitelerinde temsil eden diplomatik personel ve savunma danışmanlarından oluşan bir ulusal delegasyon tarafından desteklenir.

NATO’da siyasi karar alma makamı Kuzey Atlantik Konseyidir. Konsey, haftada en az bir kere büyükelçiler düzeyinde, düzenli olarak da dışişleri bakanları, savunma bakanları, ve zaman zaman devlet ve hükümet başkanları ile toplanır. Bu karmaşık savunma sisteminin başında Kuzey Atlantik Konseyi ve savunmayla ilgili iki birim –Savunma Planlama Komitesi ve Nükleer Planlama Grubu- bulunur. Bu sistemde, Askeri Komite bu üç ana birime askeri önerilerde bulunur ve stratejik komutanlıklara askeri konularda danışmanlık yapar. Askeri Komite NATO içerisinde en üst düzeyli askeri otoritedir.

Üye devletlerin üst düzeyli, uluslararası devlet adamlarından biri olan NATO Genel Sekreteri ortalama dört yılda bir atanır. Genel Sekreter, Kuzey Atlantik Konseyi toplantılarına ve diğer önemli NATO birimlerine başkanlık eder ve

üyeler arasında fikir birliği oluşmasına yardımcı olur. İttifak’ın günlük işlevlerini yönetmekte uzmanlardan oluşan Uluslararası Yazmanlık ve NATO ülkelerinin görevlileri kendisine yardımcı olurlar.

NATO’nun kendisine ait silahlı kuvvetleri yoktur. Bu kuvvetler toplu savunmadan barışı koruma gibi yeni misyonlara kadar çeşitli görevleri yerine getirmek üzere üye ülkeler tarafından NATO’ya tahsis edilene kadar kendi ülkelerinin ulusal komuta ve kontrolü altındadırlar. Kısaca, NATO belirli bir süre için kuvvetlerini entegre etmeye ve çokuluslu faaliyetlerde görev yapmaya hazır ülkeleri bir araya getiren bir forumdur. NATO’nun siyasi ve askeri yapıları ulusal kuvvetlerin müşterek komuta, kontrol ve eğitiminin yanı sıra bu görevleri yerine getirebilmeleri için gereken ileri düzeyli planlamayı sağlarlar.

“ NATO’da siyasi karar alma makamı Kuzey Atlantik Konseyidir ”

Geleceğe bakışBaşlangıçta Soğuk Savaş döneminin bir oluşumu olan NATO, Avrupa’da bölünme çizgileri kalktıktan sonra yeni ve önemli görevler üstlenmeye başlamıştır. Kapılarını Doğu Avrupa’dan gelen yeni üyelere açmış, Orta Asya’ya kadar uzanan bir ortaklıklar ağı oluşturmuştur. Ayrıca, Avrupa’daki, ve daha yakın zamanlarda Avrupa-Atlantik sahası dışındaki bölgesel ve etnik çatışmaları yatıştırmak için kriz yönetimi operasyonları düzenlemiştir.

Soğuk Savaş sonrası dönem daha karmaşık bir güvenlik ortamı getirmiştir. Bu eğilimin 21. yüzyılda da devam edeceği tahmin edilmektedir. İttifak’ın 1999’da onayladığı Stratejik Kavram yeni güvenlik ortamının sorunlarını ve tehditlerini ele almaktadır.

İttifak, asimetrik tehditler doğrultusunda uyarlanmak için 11 Eylül 2002’deki terörist saldırılardan beri çalışmalarını yeniden gözden geçirmektedir. Ortaklıklarını genişleterek ve güçlendirerek, kuvvetlerini modernize ederek ve yeni kriz alanlarına yardım ederek güvenlik konusunda daha geniş kapsamlı ve iddialı bir yaklaşım geliştirmektedir. Özet olarak, üyelerinin savunma, barış ve güvenliği için dönüşümünü hızlandırmaktadır. Bu amaçla, yeni ve güçlü siyasi ilişkiler kurmakta ve giderek küreselleşen ve sorunları artan bir ortama mukabele edebilecek daha güçlü operasyonel yetenekler geliştirmektedir.

Into the future | P35

NATO Public Diplomacy Division1110 Brussels – BelgiumWebsite : www.nato.intEmail : [email protected]

NATO Public Diplomacy Division1110 Brussels - BelgiumWebsite: www.nato.intEmail: [email protected]

GÜVENLIK İÇIN BIRLIKTE ÇALIŞMAK

07/2

010

- T

UR

Documents

GÜVENLİK İÇİN BİRLİKTE ÇALIŞMAK : NATO · 2012-01-16 · 1949 yılında Doğu ile Batı arasındaki ideolojik çatışmalar ivme kazanırken Atlantik’in iki tarafından