ژماره 264 2015/1/31 1

ساڵی شەشه م ژماره 263 شەممە 2015/1/24 نرخ )1500( دینار

سەرنووسەر: مەریوان عومەر Email: mariwan_2014@yahoo.com Tel: 0750 460 7290 خاوەن ئیمتیاز: ژیروان نوری

دەستەی نووسەران: بیالل سەعید پێشەوا محەمەد رزگار رەزا چوچانی سەروەر ساڵەیی

چاپ: چاپخانەی رۆكسانا 07504675264

هەولێر ــ سەیداوە ــ جووت سایدی بەرامبەر نیوستی

www.civilnews.net civilmagzaine

ژمارەی ریكالم: 07506515797

بەڕێوەبەری كارگێڕی: بەهرە حەمەڕەش بەڕێوەبەری هونەری: لوقمان رەشیدی

روماڵكردنێكی بێالیەنانە

2 ژماره 264 2015/1/31

كۆبوونەوەی پێنج حیزبە كوردستانیەكە لە گردی زەرگەتەی شاری سلێمانی-2014

سياسەت

سەركردایەتی كورد مەرجە سێ مانگییەكەی سەر حكومەتەكەی عەبادی بیرچۆتەوە

“دیاریكردنی سێ مانگەكە تەنها قسە بوو”

ژماره 264 2015/1/31 3

سياسەت

زانا رۆستایی: رێكەوتنەكەی نێوان

هەرێم و بەغدا كۆتایی بەم وادەیە هێنا

9/8ی 2014، ســـەركردەی پێنج حیزبە و یەكێتـــی و پارتـــی كوردســـتانییەكە، گـــۆڕان و یەكگرتوو و كۆمـــەڵ، لەگردی زەرگەتەی شـــاری ســـلێمانی و لەكاتێكدا پەرلەمانـــی لەنـــاو عەبـــادی حەیـــدەر خوێندنـــەوەی ســـەرقاڵی عێراقـــەوە كارنامـــەی حكومەتەكەی بـــوو، بەدانانی و مانگـــی ســـێ زەمەنـــی ســـەقفێكی جێبەجێكردنـــی چەنـــد مەرجێـــك لەالیەن حكومەتـــی عێراقییەوە لەو ســـێ مانگەدا، لەحكومەتـــە بەشـــداریكردنیان بڕیـــاری نوێكـــەی عێراق دا، بەاڵم ئەو ســـێ مانگە بووە نزیكەی پێنج مانگ و سەركردایەتی كوردیـــش وادە دیاریكراوەكـــەی خـــۆی

بیرچۆتەوە. بە بڕوای “رێبوار كەریم” مامۆســـتای زانكـــۆ و چاودێری سیاســـیی، ئەوكاتەی كورد سێ مانگی بۆ عەبادی دیاری كرد، ئاشـــكرا بوو كە داواكارییـــەكان جێبەجێ ناكرێن، دەســـەاڵتی كوردیش لەم حاڵەیدا توانای هیچ قسەیەكی دیكەی نییە، چونكە هەڵوێســـتی كـــورد زۆر الوازە، تەنانـــەت

رێزی بەڵێنەكانی خۆشی ناگرێت.ئـــەو چاودێـــرە سیاســـییە، روونیشـــی كـــردەوە، ئێســـتا لەعێـــراق دوو دەوڵەت هـــەن، ئـــەوەی بەغـــدا و ئەوەی موســـڵ، بگرە دەوڵەتەكەی موســـڵ لـــەوەی بەغدا گەورەترە، ئەگەر كورد لەم كاتەدا هیچی بۆ نەكرێت، كە بەغدا الوازە، ئەگەر داعش

نەما، هەر هیچی پێناكرێت.جەختی لەوەش كردەوە، كە نوێنەرانی كـــورد هێندە الوازن، توانـــای بەرگری و هەڵوێســـت وەرگرتنیـــان نییـــە، تەنانـــەت پێشـــیوایە “جارێ پێش هەرشتێك دەبێت كۆرســـی فێربوونـــی زمانـــی عەرەبی بۆ بەشـــێكی زۆری ئەو كەســـانە بكەینەوە، كـــە بەنـــاوی نوێنەرایەتی كوردســـتانەوە

چوونەتە بەغدا.”

موسەننا ئەمین: بەشداریكردنی كورد بەو الوازییە هۆكاری

فەرامۆشكردنی مەرجەكانیەتی لەالیەن

بەغداوە

رێبوار كەریم: هێشتا بەغدا

لەهەنگاوی سەرەتایی و دەرخستنی نیەتباشی زیاتر

شتێكی دیكەی نەكردووە

ئەو داواكارییانەی كورد كردنیە مەرج بۆ بەشـــداری كـــردن لەحكومەتی عێراق بەســـەرۆكایەتی حەیدەر عەبادی، بریتی بوون لە: جێبەجێكردنـــی ماددەی 140ی تایبـــەت بەناوچـــە دەســـتووری عێـــراق دابڕێندراوەكان، دەنگدان لەســـەر پڕۆژە یاســـای نـــەوت و گاز بـــۆ رێكخســـتنی نـــەوت، فرۆشـــتنی و بەرهەمهێنـــان یەكسانكردنی پێشـــمەرگە لەگەڵ سوپای عێـــراق، زیادكردنـــی بودجـــەی هەرێم و گەرەنتـــی ناردنـــی لەهەمـــوو حاڵێكـــدا و

ناردنی سلفەیەك.ئـــەو مەرجانەی كـــورد داینابـــوون بۆ كابینەكەی عەبادی هێشتا خاڵە گرنگەكانی نـــە مـــاددەی 140 جێبەجـــێ نەكـــراون، جێبەجێ كراوە، نە رەوشـــی پێشـــمەرگە عێراقـــی ســـوپای وەك مووچەكـــەی و لێكراوە، نە بودجـــەی هەرێمیش بەكردار

گەڕاوەتەوە.بۆچوونێـــك هەیـــە پێیوایـــە كـــورد و ســـەركردایەتییەكەی هـــەر لەســـەرەتاوە باوەڕیان بەدانانی ئەو مەرجە سێ مانگییە نەبووە، هاوكات بەشداریكردنیشیان بەو الوازییە هۆكاری فەرامۆشـــی مەرجەكان

بووە لەالیەن حكومەتی بەغداوە.“موسەننا ئەمین” سەرۆكی فراكسیۆنی كوردســـتان ئیســـالمی یەكگرتـــووی لەپەرلەمانـــی عێراق، باســـی لـــەوە كرد، كـــورد بەالوازییەكی زۆرەوە بەشـــداری كـــرد و ئەمەش بەشـــداری كـــوردی لەو حكومەتەدا زۆر الوازكرد، بەجۆرێك هەر لەسەرەتاوە دیاربوو بەغدا نەمەرج قبوڵ دەكات و نەهیـــچ داواكارییەكی كوردیش

جێبەجێ دەكات”.سەبارەت بەمەرجە سێ مانگییەكەش، ئەمیـــن گوتی “ســـەركردایەتی كورد هەر لەسەرتاوە باوەڕی بەو سێ مانگە نەبوو، بـــەاڵم بۆ بڕیاری بەشـــداری كردنیان كە

بەمەجبووری دەبوو بەشـــداری بكردایە، دەبوو شتێكی بۆ وتن هەبوایە”.

بەاڵم بۆچوونێكـــی جیاوازتریش هەیە، كە پێیوایە، ئەو ســـێ مانگە بۆ ئەوە بوو، كـــورد بگاتە ئەو بڕوایـــەی ئایا دەتوانێت لەحكومەتەكـــەی عەبادیـــدا بمێنینەوە یان بكشـــێتەوە، بـــەاڵم پێـــش ســـێ مانگەكە، رێككەوتنـــی نێوان هەولێـــر و بەغدا هاتە

ئاراوە.“زانا رۆســـتایی” كە نوێنەری كۆمەڵی ئیسالمیش بووە لەشاندی دانوستانكاری كورد بۆ وتوێژەكانی پێكهێنانی حكومەتی نوێی عێراق، باس لـــەوە دەكات، عەبادی نیەتباشی خۆی نیشانداوە بۆ كورد، بۆیە كـــورد متمانـــەی مانـــەوەی لەحكومەتـــی بـــۆ دروســـتبووە. نوێنەرەكەی عێراقـــدا كۆمەڵی ئیسالمی بەرێككەوتنەكەی نێوان هەولێر و بەغدا گەشـــبینە و دووپاتیشـــی دەكاتەوە ئـــەو رێككەوتنە كۆتایی بەوادە ســـێ مانگییەكـــە هێنـــاوە، كـــە كـــورد بۆ

حكومەتی عێراقی داینابوو. بەبۆچوونی رێبوار كەریم، ســـەرەڕای هەر هاتنەپێشـــەوەیەكی حكومەتی بەغدا، نابێـــت تاســـەر چاوەڕێی بەغـــدا بكرێت، چونكـــە وەك ئـــەو دەڵێت “هێشـــتا بەغدا دەرخســـتنی و ســـەرەتایی لەهەنـــگاوی نیەتباشـــی زیاتـــر چ شـــتێكی دیكـــەی بۆ

كورد نەكردووە”.ئەوەی ئێستاش دەبیندرێت، رۆژبەرۆژ كێشـــەی نوێ دێتـــە نـــاو رێككەوتنەكەی نێـــوان هەولێر و بەغـــداوە، بەاڵم كورد و سەركردایەتییەكەی وەك تاكە فریادڕەس هـــەر چـــاوی لـــە بەغدایـــە و پێشـــناچێت جگـــە لەمانـــەوە و بەردەوامبوونی لەناو حكومەتـــی عێراقدا، هیـــچ رێگەچارەیەكی

تری هەبێت.

پێشەوا محەمەد

4 ژماره 264 2015/1/31

ئەگەرچــــی ئــــەو ئامــــادە نەبــــوو وەاڵمی ئەو پرســــیارانە بداتەوە، كە پەیوەندییانەی بەحیزبەكەیەوە هەیە، چونكە بەوتەی خۆی ئێستا هیچ پۆستێكی حیزبی نییە، بەاڵم الری نەبــــوو لەوەاڵمدانەوەی پرســــیاری تایبەت بەپەیوەندی نێــــوان هەرێم و بەغدا و كارە پەرلەمانییەكەیــــەوە هەیە، لــــەم دیمانەیەی پەرلەمانتــــاری رۆســــتایی، زانــــا ســــڤیلدا لیژنــــەی ئەندامــــی و ئیســــالمی كۆمەڵــــی یاســــایی پەرلەمانی عێراق، تیشــــك دەخاتە ســــەر پەیوەندییەكانــــی نێــــوان هەولێــــر و بەغدا، جەخت لەوەش دەكاتەوە، كە هەرێم هۆكاری جێبەجێنەكردنی رێككەوتننامەكەی

ئەم دواییەی نێوان هەردوو الیە.

بڕیاربــــوو ســــەرەتای هەرچەنــــدە ئەمســــاڵ رێككەوتنەكــــەی نێــــوان هەولێــــر و بەغدا بخرێتە بــــواری جێبەجێكردنەوە، بەاڵم تائێســــتا بەغدا هیچ بــــڕە پارەیەكی بۆ هەرێم

نەناردووە، هۆكارەكەی چییە؟زانیارییەكانــــی بەپێــــی رۆســــتایی: زانــــا ئــــەو جێبەجێنەكردنــــی هۆكارەكــــەی ئێمــــە، رێككەوتننامەیە، كــــە لەنێوان هەولێر و بەغدا ئیمزاكــــراوە، بەپێی لێدوانەكانی بەرپرســــانی هەردووال، هەرێم نەیتوانیوە 550.000 بەرمیلی رۆژانــــە )بەنەوتــــی كەركوكــــەوە( هەناردەی دەرەوە بكات، بۆیە كەمتەرخەمییەكە ئێســــتا

لەالیەن هەرێمی كوردستانەوەیە نەك لەالیەن بەغداوە.

نوێتریــــن هەڵوێســــتی بەغــــدا لــــەو بارەیەوە چییە؟

شــــەممە )ســــێ رۆژی رۆســــتایی: زانــــا لەكۆبوونــــەوەی )2015/1/27 رێكەوتــــی ئەنجومەنــــی وەزیرانی عێراقدا بڕیار لەســــەر ئــــەوە دراوە، كــــە هەرێم چەند نــــەوت رەوانە بــــكات، ئەوەنــــدەش پــــارەی بــــۆ دەنێردرێت، كەواتە ئەو بڕە پارەیە نانێرێت، كە رێككەوتنی لەســــەر كراوە، بەڵكو بەقەد ئەو بڕە نەوتەی دەنێردرێتە دەرەوە، پارە بۆ هەرێم دەنێرێت.

ئەو بڕە نەوتەی پێویســــتە هەرێمی كوردســــتان لەڕێی سۆمۆوە هەناردەی بكات

سياسەت

تەنها پارتی تێبینی لەسەر دروستكردنی حەشدی شەعبی لە ناوچە

جێناكۆكەكان هەبوو

زانا رۆستایی، پەرلەمانتاری لیستی كۆمەڵ لە پەرلەمانی بەغدا:

هۆكاری جێبەجێنەكردنی رێكەوتنی نێوان هەرێم و بەغدا، هەرێمی كوردستانە

سەروەر ساڵەیی

ژماره 264 2015/1/31 5

چۆن دەپێورێت؟ بەشێوەیەكی رۆژانە یاخود تێكڕای ساڵەكە وەردەگیرێت؟

زانا رۆســــتایی: دەكرێت لەماوەی مانگێكدا كۆبكرێتــــەوە و لەكۆتایــــی مانگەكەدا نەوتەكە بگاتە ئەو ژمارەیەی رێككەوتنی لەسەر كراوە، بەاڵم دەقــــی رێككەوتننامەكە، كە لەراگەیاندن باڵوكرایــــەوە، دەڵێت دەبێــــت رۆژانە ئەو بڕە نەوتــــە بنێردرێــــت، هەندێــــك لەبەرپرســــانی هەرێــــم راینگەیاندووە، كــــە لەوانەیە هەندێك رۆژ كەمتــــر بنێردرێــــت، بــــەاڵم لەتێكڕادا ئەو

ژمارەیە تۆمار دەكرێت. قســــە لەســــەر ئــــەوە دەكرێــــت، كە بریــــكاری وەزیری نەوتی عێــــراق كە كوردە، زانیاری هەڵــــەی لەبارەی نەوتــــی هەرێمەوە

داوەتــــە بەغــــدا، ئێــــوە تاچەند ئــــاگاداری ئەو بابەتەن؟

ســــەردەمی ئەمــــڕۆ رۆســــتایی: زانــــا شــــەفافییەتە، ئەگەر ئێمەش هەموو ژمارەكان ناوەنــــاوە وزە وەزیــــری رانەگەیەنیــــن جیهانیــــش لەبەنــــدەری و رایدەگەیەنێــــت و دیــــارن ژمــــارەكان و هەیــــە كۆنتــــڕۆڵ ناشاردرێنەوە، بۆیە ئەوەی بریكاری وەزیری نەوتیــــش ناردوویەتــــی، لەوەزارەتی ســــامانە

سروشتییەكانەوە پێیگەیشتووە. لەرێككەوتنەكــــەدا باســــی زیــــادەی نەوتــــی هەرێم ناكات، كە لــــە 250.000 زیاتر دەبێت، ئایا ئەوە كێشــــە بۆ هەرێم دروســــت

ناكات؟

ئــــەوە بەڵكــــو نەخێــــر، رۆســــتایی: زانــــا كوردســــتان هەرێمــــی بــــۆ دەروازەیــــەك دەكاتەوە بۆ ئەوەی بەپێی پێویستی ناوخۆیی خۆی مامەڵە بەنەوتەكەیــــەوە بكات، هەرێمی كوردســــتان پابەندە بەناردنی تەنها 550.000 بەرمیل نەوتی رۆژانە )بەنەوتی كەركوكەوە(، لەوە زیاتر كە باس نەكــــراوە لەبەرژەوەندی هەرێمــــی كوردســــتانە، بەپێــــی زانیارییەكانی منیــــش ئێســــتا خەریكە لەناو لیژنــــەی دارایی رێككەوتن لەنێوان لیســــتی دەوڵەتی یاســــا و لیســــتی هاوپەیمانــــی كوردســــتانی دەكرێت، لەســــەر بەندێك لەناو بودجە كــــە لەبیروڕای

كوردستان و بیروڕای ئەوانیشەوە نزیكە. بەاڵم ماوەیەك پێش ئێستا وەزیری

سياسەت

6 ژماره 264 2015/1/31

نەوتــــی عێراق رایگەیاند، كــــە هەرێم ناتوانێت لەدەرەوەی ئــــەو رێككەوتنە نەوت هەناردەی دەرەوە بــــكات، ئەمــــە جۆرێــــك لەدژبەیەكــــی

دروست ناكات؟زانا رۆستایی: بێگومان لێكدانەوەی جیاواز بــــۆ ئەو بەندە كراوە، بەغــــدا وا لێی تێدەگات، كە هەرێم ناتوانێت جگەلەو بڕە هیچ نەوتێكی تر هەناردە بكات و بیفرۆشــــێت، هەرێمیش وا لێی تێدەگات، كە هەرێم دەتوانێت مامەڵە بەو نەوتــــەوە بكات كە لەو بــــڕە زیاترە، بێگومان ئــــەم بابەتە گرفتی لێ دروســــت دەبێت، بەاڵم هــــەردووال دەتوانن لێكدانــــەوە بۆ بەندەكە بۆ

بەرژەوەندی خۆیان بكەن.چارەســــەری نێوەنــــدەدا لــــەم مامناوەند و گونجاو چییە بۆ نەهێشــــتنی ئەو

دژ بەیەكییە؟ریشــــەیی چارەســــەری رۆســــتایی: زانــــا بریتییە لەرێككەوتن لەســــەر یاســــای نەوت و گاز، كە تائێستا پڕۆژەیە و نەبۆتە یاسا، لەوێ مافی هەموو هەرێــــم و پارێزگاكان بەڕوونی دیار دەبێت و چارەسەرێكی ریشەیی دەبێت، ئێســــتا چارەسەری مامناوەند ئەوەیە، كە ئەو رێككەوتنــــە بچێتــــە بــــواری جێبەجێكردنەوە و لەبەرژوەنــــدی هەرێمی كوردستانیشــــدایە كــــە 17%ی بودحــــەی عێراقــــی بەبــــێ كێشــــە بــــۆ بێــــت و كەلێنێكی گەورە بــــۆ هاواڵتیان و مووچەخۆرانــــی هەرێم پڕدەكاتەوە، هەروەها لەبەرژەوەندی عێراقیشدایە، كە داهاتی هەرێم بێتەوە ناو خەزێنەی گشتی، بەپێچەوانەشەوە هەڵبوەشــــێتەوە، رێككەوتنــــە ئــــەو ئەگــــەر هەرێــــم نەوتەكەی خۆی هەر دەفرۆشــــێت و بایــــی17%ی بودجەی دەســــتدەكەوێت، بەاڵم

كێشەكان قوڵتر دەبنەوە. باســــی پڕۆژەی یاســــای نــــەوت و گازت كرد، چارەنوســــی ئەو پڕۆژەیە بەكوێ

گەیشتووە؟زانا رۆســــتایی: پڕۆژەكە تائێستا لەدەستی حكومەتدایــــە، پێویســــتە لیژنە هاوبەشــــەكانی نێوان هەولێر و بەغدا لەسەری بگەنە جۆرێك لەتەوافــــوق و دواتــــر ئەنجومەنــــی وەزیــــران تائێســــتاش دەكات، پەرلەمانــــی ئاڕاســــتەی نەمزانیوە هیچ گفتوگۆیەك لەحكومەت لەسەر

پڕۆژە یاسای نەوت و گاز كرابێت.كوتلەكــــەی پەرلەمانتارانــــی مالیكــــی لەناو لیســــتی دەوڵەتی یاســــا هەوڵی دروستكردنی لەمپەر دەدەن بۆ رێككەوتنەكەی نێوان هەولێر و بەغــــدا، پێتوایە ئەوان بتوانن

ئەو كارە بكەن؟زانا رۆستایی: لەچەند رۆژی رابردووشدا

ئــــەو رەوتــــەی ناو دەوڵەتی یاســــا كە ســــەر بەمالیكیــــن و نزیكن لێیەوە هەوڵێكی زۆریاندا و رێككەوتنــــە ئــــەو هەڵوەشــــاندنەوەی بــــۆ گرفــــت دروســــتكردن لەبــــەردەم بودجە، من پێموایە ئەوان لەكۆتاییشــــدا هەموو هەوڵێكی دەســــتكاری ئــــەوەی بــــۆ دەدەن خۆیــــان هەندێك لەبەندەكان بكەن، ئەگەر دەســــتكاری بەندەكانیــــش نەكــــرا، ناتوانن لــــەدژی بودجە گرفــــت تەنهــــا ئامانجیشــــیان بوەســــتنەوە، بــــۆ حكومەتەكــــەی حەیــــدەر دروســــتكردنە

عەبادی. لەبودجــــەی عێراقــــدا نرخــــی هــــەر بەرمیلێــــك نەوت بــــە 55 دۆالر خەمڵێندراوە، پێتوانییە دابەزینی زیاتری نرخی نەوت كێشەی گــــەورە بۆبودجــــە عێــــراق و رێككەوتنەكەی

نێوان هەولێر وبەغدا دروست بكات؟زانا رۆســــتایی: بێگومــــان زۆربەی زۆری داهاتی عێراق لەســــەر فرۆشتنی نەوتە، ئێستا نرخی راستەقینەی فرۆشتنی بەرمیلێك نەوتی عێراقــــی 42 – 43 دۆالرە، بودجە ژمارەیەكی زیاتــــری داناوە بەو ئومێــــدەی لەچەند مانگی داهاتــــوو نرخــــی نەوت بــــەرز بێتــــەوە وەك یــــەك كەمبوونــــەوەی دەكرێــــت، پێشــــبینی دۆالریش لەنرخی نــــەوت دەكاتە كورتهێنانی ملیۆنێــــك دۆالر لەبودجــــەدا، كاتێكیــــش كــــە داهات كەمدەبێتەوە بەڕێژەی سەدی لەداهاتی

سياسەت

ئەو زانیاریانەی بریكاری وەزیری نەوتی عێراقی داویەتی، لە وەزارەتی سامانە سروشتیەكانی

هەرێمەوە پێیگەیشتووە

هەریەكە لەهەرێم و بەغدا بەپێی

بەرژەوەندی خۆیان خوێندنەوە بۆ ئەو بڕە

نەوتە دەكەن، كە هەرێم جگلە 250 هەزار

بەرمیلەكە دەتوانێت هەناردەی بكات

لەنێو بودجەی ئەمساڵدا ئەنجومەنی وەزیران

50ملیۆن دۆالری بۆ مادەی 140 تەرخان كردووە

ژماره 264 2015/1/31 7

هەرێمیش كەم دەبێتەوە، چونكە هەرێم 17%ی داهاتی عێراقی بۆ دانراوە، بۆیە ئەگەر داهات زۆر بێت بڕی 17% لەســــەدەكەی هەرێم زۆر دەبێــــت، ئەگــــەر كەمیــــش بێت بڕەكــــەی كەم

دەبێت، كاریگەری دەبێت.پێشــــبینییەكانی كــــە پێتوایــــە لەشــــوێنی نــــەوت نرخــــی بەرزبوونــــەوەی خۆیاندا بــــن تاكو نرخی نەوت بەو شــــێوەیە

لەبودجەدا دیاری بكرێت؟زانا رۆســــتایی: پێشــــبینییەكان رێكخراوی ئۆپیــــك كردوویەتی، كە الیەنێكی پەیوەندیدار و رێكخراوێكی تایبەتە بەبواری لێكۆڵینەوەی نەوتی، ئەوان پێشبینییان كردووە، هەرچەندە ئــــەو دابەزینــــە زۆرەی لەمــــاوەی رابردوودا نرخی نــــەوت بەخۆیــــەوە بینــــی، پێچەوانەی هەموو پێشبینییەكان بوو، لەكۆتاییشدا ئەمانە تەنهــــا پێشــــبینین، الیەنــــە تایبەتمەندەكانیــــش پێیانوایە، كە بەڵێ نرخی نەوت بەرزدەبێتەوە،

بۆیە ئێمەش هەر ئەو ئومێدە دەكەین. قســــە لەســــەر ئــــەوە دەكرێــــت، كە عێراق بودجەی ئەمساڵ بەدوو قۆناغ پەسەند دەكات، قۆناغێــــك بۆ شــــەش مانگی یەكەم و قۆناغەكەی تر بۆ شەش مانگی دووەم، ئەمە

تاچەند ئەگەرێكی بەهێزە؟زانا رۆســــتایی: بێگومان ئەوە باســــكراوە، كۆمەڵێــــك لەبڕگەكانــــی بودجــــە پەیوەندییان

بەشــــەش مانگی دووەمی ســــاڵی 2015وەیە، شــــەش مانگــــی دووەم كــــە دەكرێــــت داهاتی عێراق زیاد بكات، ئەو پڕۆژانەی ئەولەویەتی الوەكییان هەیە، دەخرێنە ئەو شەش مانگەوە، ئەو بابەتانەشــــی كــــە ئەولەویەتــــی تایبەتیان هەیە خراونەتە شەش مانگی یەكەم، لەهەموو و فەرمانبــــەران مووچــــەی حاڵەتێكیشــــدا خانەنیشــــینان هێڵی ســــوورە و بەبەردەوامی

دەڕوات.لەجیاتــــی ئەمســــاڵ عێــــراق واتــــا

یاسایەك، دوو یاسای بودجەی دەبێت؟یاســــای یــــەك نەخێــــر، زانــــا رۆســــتایی: بودجەیە، بــــەاڵم بەندەكانی وا رێكخراون، كە هەندێك لەبڕگەكانی جێبەجێكردنیان دەكەوێت

نیوەی دووەمی ساڵ. لەماوەی رابردوودا سەرۆكی هەرێم نامەیەكــــی بۆ پەرلەمانتارانــــی كورد نارد، بۆ ئەوەی رێگــــە نەدەن بەجێكردنەوەی پرســــی بودجەی هێزەكانی پاســــەوانی نیشــــتیمانی و حەشــــدی شــــەعبی لەبودجەدا، ئێــــوە تاچەند

هەڵوێستتان لەو بارەیەوە نواندووە؟زانا رۆســــتایی: دروســــتكردنی حەشــــدی شــــەعبی لەناوچە جێناكۆكەكان، تەنها تێبینی پارتی دیموكراتی كوردســــتانی لەســــەر بوو، الیەنەكانی تر الیەنە ئیجابییەكانیشی دەبینن، چونكە لەو شوێنانە گەر حەشدی شەعبی هەر

دروســــت بكرێت، بۆچی كورد بەشــــی خۆی لــــەو پێكهاتە ســــەربازییە نەبێــــت، كە بەناوی پاسەوانی نیشــــتیمانی دروست دەبێت؟ بەاڵم دوای ئەوەی كە پرس و را لەگەڵ ســــەرۆكی هەرێم كراوە، شــــتێكی وا دانــــراوە، كە هێزی پاســــەوانی نیشــــتیمانی لەو ناوچانە دروست نەكرێن، كە جێی ناكۆكین، بەاڵم لەشوێنەكانی تر ئێمــــەش تێبینیمان لەســــەری نییە، ئێمەش وەك الیەنە كوردســــتانییەكان، كە هەرچەندە تائێســــتا هاوپەیمانیمان دروســــت نەكردووە،

پابەندین بەڕێنماییەكانی سەرۆكی هەرێم. تاچەند لەبودجەدا شــــوێنی ماددەی

140 كراوەتەوە؟زانا رۆســــتایی: سااڵنی رابردوو بەدەقێكی رۆشــــن لەناو یاســــای بودجە باسی ماددەی 140 دەكــــرا، بەاڵم ئەمســــاڵ لەنێــــو بودجەی ئەنجومەنــــی وەزیــــران بــــڕی پەنجــــا ملیــــۆن

دۆالری بۆ تەرخان كراوە.

سياسەت

چارەسەری ریشەیی بریتیە لەرێكەوتن

لەسەر یاسای نەوت و غاز

8 ژماره 264 2015/1/31

تا ئێستا كاتێكی دیاریكراو بۆ كۆنگرەی چوارەمی یەكێتی رانەگەیەندراوە، كە هەوادارانی بەئومێدی ئەوەن ناكۆكیەكانیان یەكال بكاتەوە

سياسەت

“بەبێ رێككەوتنی پێشوەختە كۆنگرە دەبێتە شوێنی تەقینەوەی كێشەكان”

یەكێتی لە كۆنگرەی چوارەمدا دەتوانێت چی بكات؟

ژماره 264 2015/1/31 9

لەئێســــتادا هەمــــووان چاویان لەســــەر و كاریگــــەر هێزێكــــی وەك یەكێتییــــە كوردســــتان، لەهەرێمــــی پێگــــە خــــاوەن بــــەوەی بزانن بە چ ئاڕاســــتەیەكدا هەنگاو دەنێت، بۆ ئەم مەبەســــتەش كۆنگرە وەك دەستنیشان وێســــتگە چارەنوسسازترین ســــەركردە لەغیابــــی چونكــــە دەكــــەن، كاریزماكەیانــــدا ئاســــان نییــــە هەمــــووان لەســــەر مێزێــــك كۆببنــــەوە و دواتر بچنە لێــــی بــــاش بەشــــێوەیەكی و كۆنگــــرە دەربچــــن، بــــەاڵم ســــەركردەكانی یەكێتی بەگەشــــبینییەوە باس لەكۆنگرە دەكەن و

ئومێدی گەورەیان لەسەر هەڵچنیووە.یەكێتیــــی نیشــــتمانیی كوردســــتان، كە لــــە 1976/7/1 دامەزراوە، تائێســــتا ســــێ كۆنگرە و دوو كۆنفرانس و پێنج پلینیۆمی بەســــتووە، پلینیۆمی یەكەم ســــاڵی 1990 لەقاســــمەڕەش، دووەم 1995 لەهەولێــــر،

كۆنگرەیەكی بێغەلوغەش.رایدەگەیەنــــن، سیاســــیی چاودێرانــــی كۆنگــــرەی چوار هیچ شــــتێكی بۆ یەكێتی

نیشتیمانی كوردستان پێنابێت.“د.شــــۆڕش حەسەن” مامۆستای زانكۆ و چاودێــــری سیاســــیی، ئاماژەی بۆ ئەوە زۆر هێنــــدە یەكێتــــی كێشــــەكانی كــــرد، و قووڵــــن، كۆنگــــرە دەرەقەتیــــان نایــــەت. ئــــەو گوتــــی “كێشــــەی یەكێتــــی نەبوونی كەســــایەتییەكە، كە هەمــــووان كۆبكاتەوە، كــــە ئــــەو كەســــایەتییەش بوونــــی نەبوو، لەكۆنگــــرەدا بێت یان لەدەرەوەی كۆنگرە، هەمووان خۆیان بە حەق و كەسی یەكەم دەزانن و كێشــــەكان نەك چارەسەر نابن

بەڵكو قووڵتر دەبنەوە”.چاودێــــرە سیاســــییەكە باســــی لەوەش كــــرد، بــــۆ یەكێتی نیشــــتیمانی باشــــترین خۆیانــــدا لەنــــاو ئەوەیــــە رێگەچــــارە كۆمسیۆنێكی بەڕێوەبەری دروست بكەن و لەكۆنگرەشــــدا دەنگــــی لەســــەر بــــدەن، بــــۆ ئەوەی هەڵپەی دەســــەاڵت و كەســــی

یەكەمی یەكێتی نەتوێنێتەوە.ئەگەرچی بەشێكی بەرچاوی كێشەكانی نــــاو یەكێتــــی، بەتایبەت لەنێوان ســــێ باڵە ســــەرەكییەكە، هێــــرۆ ئیبراهیــــم ئەحمەد، بەرهــــەم ســــاڵح و كۆســــەرت ڕەســــوڵ، ســــەبارەت بەسكرتێری گشــــتی و كەسی یەكەمــــی یەكێتییــــە، بەاڵم پێشــــتر عەدنان سیاســــیی مەكتەبــــی ئەندامــــی موفتــــی، یەكێتیی نیشــــتمانیی كوردستان ئاشكرای كردبوو، كــــە جەالل تاڵەبانی، ســــكرتێری گشــــتی یەكێتی هەر لەپۆســــتەكەی خۆیدا دەمێنێتــــەوە و لەكۆنگــــرەدا هەڵبژاردن بۆ

سكرتێری گشتی یەكێتی ناكرێت.بڕیارەشــــی ئــــەو هــــۆكاری موفتــــی، سیاســــیی لەخەباتــــی ڕێزگرتــــن بــــۆ تاڵەبانــــی گەڕاندۆتــــەوە، كــــە لەهەمانكاتدا وەك حزبەیــــە. ئــــەو دامەزرێنــــەری یەكێتــــی داهاتــــووی راشــــیگەیاندووە، دەكەوێتــــە ســــەر كۆنگــــرەی چــــوارەم و گوتویەتــــی “چەندیــــن گۆڕانكاریی گەورە

لەسەركردایەتی یەكێتیدا دەكرێت”.ئەوەی ئێستا دەبیندرێت و راگەیاندراوە، كاتێكی دیاریكراو بۆ كۆنگرەی چوارەمی یەكێتــــی دیــــار نییە، بــــەاڵم چەنــــد باڵێكی ئــــەو حیزبــــە و بەشــــێكیش لەهــــەوادار و كادیرانی یەكێتــــی هیوایان بەكۆنگرەیە بۆ یەكالییكردنــــەوە و باشــــتركردنی ناوماڵی

یەكێتی و رەوینەوەی كێشەكانیان.

ســــێیەم 2007 لــــە قەاڵچــــواالن، چــــوارەم 2009 لەســــلێمانی، پێنجــــەم 2013/10/10 لەقەاڵچــــواالن بوو. هەروەها كۆنفرانســــی یەكەم 1977 لەبرادۆست و دووەمی 1980 لەناوزەنگ بوو، كۆنگرەی یەكەمیش 1992 لەهەولێــــر و ســــلێمانی، دووەمیش 2001 لەسلێمانی، ســــێیەم كۆنگرەش 2010/6/1 لەسلێمانی بەســــتران، دیاریكردنی رۆژی كۆنگــــرەی بەســــتنی بــــۆ 2014/1/31چوارەمــــی یەكێتی، لەكۆبوونەوەی رۆژی 2013/10/7ی ئەنجومەنی سەركردایەتیدا بڕیاری لێدرا و لەپێنجەمین پلینیۆمیشــــدا، كــــە رۆژی 2013/10/10دا لەقەاڵچــــواالن بەڕێوەچوو، پەســــەندكرا. بــــەاڵم دواتر و لەبــــەر هەڵبژاردنەكانــــی پەرلەمانی عێراق هەرێــــم، پارێزگاكانــــی ئەنجومەنــــی و ســــەركردایەتی یەكێتی بڕیاری بەســــتنی كۆنگــــرەی بۆ كاتێكی نادیار دواخســــت و تائێســــتاش دیار نییە ئــــەو كۆنگرەیە كەی دەبەســــترێت، بەاڵم پرســــیارەكە ئەوەیە، ئایــــا كۆنگرەی چــــوارەم چی بــــۆ یەكێتی

نیشتیمانی كوردستان پێیە؟یەكێتــــی ســــەركردایەتی ئەندامێكــــی رایدەگەیەنێــــت، كوردســــتان نیشــــتیمانی كۆنگرە بۆ یەكێتـی گرنگە، بەاڵم بەمەرجێك

پێشتر رێككەوتن كرابێت.ئەندامــــی ئەسەســــەرد، فەریــــد سەركردایەتی یەكێتی، بە سڤیلی راگەیاند “لەهیچ شوێنێكی دونیا و بۆ هیچ حیزبێك، كۆنگرە خاڵی یەكالییكەرەوەی كێشــــەكان نییــــە، بــــەاڵم بێگومــــان میكانیزمێكــــە بــــۆ هەوڵی پێداچوونەوە و دۆزینەوەی رێگەی

چارەسەری”.چــــواری بەكۆنگــــرەی ســــەبارەت حیزبەكەشی، ئەسەســــەرد گوتی “دەبێت ئێســــتا كــــە یەكێتــــی، ســــەركردایەتی لەقەیرانێكــــی گەورەدایــــە، پێــــش چوونــــە كۆنگــــرە پڕۆژەیەكیان پێبێــــت، ئەگینا بەم كۆنگــــرەوە بچینــــە كێشــــەیەوە هەمــــوو پێشــــبینی تەقینەوەی كێشــــەكان دەكرێت،

بەراددەیەك كە چارەسەر نەكرێن”.ســــەبارەت بەكۆنگرەی چواری یەكێتی، لەناو مەكتەب سیاسیی ئەو حیزبەدا قسە و باســــی زۆر هەیــــە، بەجۆرێك بەشــــێك لەئەندامانــــی مەكتــــەب سیاســــیان كۆتایی هاتنی شەڕی داعش وەك وادەی بەستنی كۆنگرەكەیان دەزانن و هەندێكیشــــیان كە ســــەرەكیترینیان بەرهەم ســــاڵحە، هەموو كێشــــەكانی یەكێتی بەســــتووە بەبەستنی

سياسەت

پێشەوا محەمەد

10 ژماره 264 2015/1/31

سياسەتسياسەت

كورد لە هاوپەیمانیەتی دژ بە داعشدا پێگە و مافی

خۆی دراوەتێ؟سەرەڕای رۆڵی كاریگەری كورد لەشەڕی داعشدا،

بانگێشت نەكردنی بۆ كۆنگرەی لەندەن گەمەیەكی دووفاقی نیە بەرامبەر بە كورد؟!!

بەشی سیاسەت

لــــە لەندەنــــەوە دوو ئامــــاژەی دژ بەیەک دراوە بەکــــورد، یەکیــــان بانگهێشــــتنەکردنی ســــەرکردایەتی کــــوردە بــــۆ بەشــــداریکردن لەکۆبوونــــەوەی ئەندامانــــی هاوپەیمانی دژ بەداعش، کە لەالیەن ئەمریکاوە بەرێوەچوو، هەرچەندە ئێستا پێشمەرگە هێزی سەرەکی زەمینیــــەکان. لەئۆپەراســــیۆنە شــــەڕکەرە ئــــەوی دیکەیــــان باڵوکردنــــەوەی راپۆرتــــی کۆمیتەی کاروباری نێودەوڵەتی بەریتانیایە ئــــەم دەرەوەی بەسیاســــەتی ســــەبارەت واڵتــــە، دەربــــارەی هەرێمی کوردســــتان لە 21ی ئــــەم مانگــــەدا، کە جۆرە بانگهێشــــتێكە بۆ پتەوکردنی پێگــــەو و دۆخی هەنووکەیی کوردستان لەچوارچێوەی عێراق و تەنانەت یارمەتیدانیەتی بۆ گەیشــــتن بەسەربەخۆیی

لەهەلومەرجێکی دیاریکراودا.بۆچــــی ســــەرکردایەتی کــــورد بانگێشــــت نەكرایە ئەم كۆبوونەوەیە؟ هەرچەندە رۆڵی هەرێمــــی کوردســــتان لەشــــەڕی دژە داعش گەلێــــک بەرچــــاوە، بــــەاڵم دەبینیــــن لەالیەن عێراقێــــک کە بەرەو رووخــــان دەچێت، تەنیا

حەیدەر عەبادیە کە لە لەندەن ئامادە دەبێ؟ ئایا ئەمە گەمەیەکی دووفاقی نیە ســــەبارەت

بەکورد؟و سیاســــەتمەدار ماکارنکــــۆ” “وادیــــم شــــارەزای کاروبــــاری رۆژهەاڵتــــی نزیــــک، کــــردووە. بابەتــــەی ئــــەم شــــرۆڤەی کــــە لەمبارەوە دەنووســــێ: هۆکارەکەی ئەوەیە، کــــە هاوپەیمانی شــــەڕی دژ بەداعش بەپێی نەتــــەوە ئاسایشــــی ئەنجومەنــــی بڕیــــاری بەڵکــــو پێكنەهاتــــووە، یەکگرتــــووەکان لەچوارچێوەی رێكەوتنی ئەمنی نێوان عێراق و ئەمریکا و لەسەر ویستی دەوڵەتی عێراق بــــۆ گەیاندنی یارمەتی ســــەربازی بەم واڵتە پێکهاتــــووە. هەربۆیە رەزامەنــــدی دەوڵەتی عێــــراق، تەنیا مەرجی قانونیە بۆ ئەنجامدانی عەمەلیاتی ســــەربازی دژ بەداعش لەســــەر “جــــۆن واڵتــــە. هەربۆیەشــــە ئــــەم خاکــــی دەرەوەی کاروبــــاری وەزیــــری کێــــری” خاکــــی ژیانەوەی”یەکپارچەیــــی ئەمریــــکا، عێراقــــی” وەک بنەمــــا و ئامانجی ســــەرەکی ئــــەم ئۆپەراســــیۆنانەی لەبەرچــــاو گرتووە. سروشــــتیە کە لەوەها هەلومەرجێکدا، بەغدا هــــەوڵ بدات بــــۆ ســــنووردارکردنی )رۆڵی(

هەرێمی کوردستان لەهاوپەیمانیەکە. عێراق ناتوانێ رێگەبدات هەرێمی کوردســــتان لەم هاوپەیمانییەتیــــەدا ببێتــــە ئەندامێــــک بەمافی یەکســــانەوە، کــــە لــــە كۆتاییــــدا ببێتــــە هۆی پێکهاتنی هەلومەرجێک کە ویستی سەربەخۆ

بوون لەعێراق بخەنەڕوو.راســــتیەکەی ئەوەیە کە هەنووکە حەیدەر عەبادی بــــاس لە پابەندبوونی خۆی دەكات، بەرامبــــەر بــــە ئایدیــــای فیدراســــیۆنێک کــــە ئازادیەکــــی زۆرتری تێدا بەدی بکرێ، بەاڵم بــــەو مەرجــــەی ئیــــدارەی عێراق بەدەســــتی بەغدایەکــــی بەهێزەوە بــــێ. بەاڵم کوردەکان دەیانــــەوێ گەرەنتــــی نیودەوڵەتیــــان هەبێ، دەربارەی ئــــەو رۆڵەی لەســــەرکەوتنەکانی دژ بەداعــــش هەیانبــــووە، کــــە دواتــــر ببێتە گەرەنتیەک بۆ دانپێدانان بەئاستێكی مەعقول و بــــەرز لەدەســــەاڵتداری و دەوڵەتمەداری

هەرێمەکە.لەراپۆرتی کۆمیتەی کاروباری نێودەوڵەتی بەریتانیادا ئامــــاژە بەناڕەزایەتی کوردەکان لەبــــارەی پێگــــەی ئێســــتای هەرێــــم دراوە، ئاســــۆیەکیش خراوەتەڕوو، کە وەک ئامانج باســــی لێکراوە و تیێیدا هاتووە، کە هەرێمی

ژماره 264 2015/1/31 11

كۆنگرەی رۆژنامەوانی جۆن كێری، حەیدەر عەبادی، فیلیپ هامۆند )وەزیری دەرەوەی بەریتانیا(- كۆنگرەی هاوپەیمانی دژ بە تیرۆر-لەندەن

سياسەت

کوردســــتان لەداهاتوودا دەبێ وەک بەشێک لەعێــــراق ببێتــــە “هاوپەیمانێکــــی ســــەرەکی بەریتانیــــا”، نــــە تەنیــــا پەیوەنــــدی بازرگانی لەگــــەڵ دابمەزرێنــــێ، بەڵکو دەبــــێ لەڕووی کولتــــوری، پــــەروەردە و لقە زانســــتیەکانی گرنگــــی زانیاریشــــەوە و بەرگــــری وەک پێبــــدات و پەیوەنــــدی لەگــــەڵ دامەزرێنێــــت. ئــــەم راپۆرتــــە هەروەها تیشــــکی خســــتۆتە ســــەر ئەو نیگەرانیانەی دوابەدوای بانگەشە بــــۆ راگەیاندنــــی ســــەربەخۆیی کوردســــتان هاتوونەتە ئاراوە، ئەم ویســــت و خولیایەی کوردەکانــــی بەبابەتێکــــی “ئەقاڵنی”وەســــف کردووە، بەتایبەت ئــــەو کاتانەی کوردەکان ســــەرەڕۆیانەی سیاســــەتی رووبــــەرووی مالیکــــی بوونەوە. لەم راپۆرتەدا راســــپاردە مەســــەلەی بــــۆ بەریتانیــــا کــــە کــــراوە، و چارەســــەری لــــەدوای ســــەربەخۆیی یەکالکردنەوەی کێشەی داعش، بەکۆمەڵێک مەرجی عەقاڵنیەوە هەنگاو بنێ و پستیوانی مەرجــــی بــــکات. کوردســــتان لەهەرێمــــی سەرەکی ئەم هەنگاوە، بە رەزامەندی بەشی عەرەبیــــی عێراقەوە گرێدراوە. هەروەها دان بــــەوەدا نــــراوە، کە لەهەلومەرجی ئێســــتادا

بەریتانیــــا توانای یارمەتیدانی کوردســــتانی نییــــە بێ وەرگرتنــــی رای ئەرێنێ بەغدا. ئەم رەزامەندیە بۆ پاراســــتنی پەیوەندی باشــــی

دراوسێتی پێویستە.بەڕێوەبەری سەنتەری “گفتوگۆی روسیا-رۆژ هەاڵتناســــی لەئەنیســــتیتۆی عــــەڕەب” مۆســــکۆ، باس لەوە دەکات، کــــە کورد تا چ رادەیــــەک دەتوانــــن متمانــــە بەهاوپەیمانانی خۆیــــان بکەن؟ ئایا دووبارە لەگەڵ بێوەفایی هاوپەیمانان رووبەڕوو نابنەوە. “د.ئاناتۆلی ئیگۆریــــن” لەوەاڵمی ئەم پرســــیارەدا دەڵێ: مەســــعوود بارزانی ئەزموونێکی بەرباڵوی لەســــەرکردایەتیکردندا هەیە، هەڵوێستەکانی ناوبــــراو لەکوردســــتان قــــورس و قایمــــن، بەرای من زۆرینەی دەسەاڵت و بژاردەكانی بەدەســــتەوەیە، بەاڵم تائێستا دەستکەوتێکی بۆنەبووە و پێدەچێ لەبەر هەندیک هۆکاری )ناوخۆیــــی و دەرەکــــی( لەچوارچێوەیەکــــی دیاریکــــراودا بمینێتەوە. لەباشــــترین حاڵەتدا دەتوانــــێ لەچوارچێوەی عێــــراق درێژە بەو دۆخە ئەمنیە بــــدات. بارزانی گەلێک قۆناغی تێپەڕانــــدووە، ئێســــتا بەو دۆخــــە راهاتووە، گرنگتــــر ئەوەیــــە، کــــە هەمووان دەیناســــن،

واڵتانــــی رۆژئاوایــــی، فەڕانســــا، بەریتانیا و بەتایبــــەت ئەمریکیــــەکان، کــــە جــــاری وایە دوژمــــن و جــــاری واش بــــووە هاوپەیمانی کوردەکان بوونــــە، کۆمەڵێک بەڵێنیان بەوان داوە. بــــەاڵم کــــورد بەدرێژایی نیو ســــەدەی

رابردوو دەستکەوتێکی نەبووە.بژاردەیەکــــی هیــــچ کــــورد هەنووکــــە بەدەســــتەوە نییــــە، لەالیــــەک چوونــــە نــــاو خــــاک ئازادکردنــــی لەپێنــــاو شــــەڕێکەوە پــــاش بــــەاڵم لەداعــــش، پاکتاوکردنــــی و کۆتاییهاتنی شــــەڕ، دیســــانەوە لــــە گەڵ ئەم مەســــەلەیە بەرەوروون و ناچاردەبن کە بۆ گونجاندن ولکاندنی ئەو ناوچە ئازادکراوانە بکــــەن. ملمالنــــێ کوردســــتانەوە بەخاکــــی کــــورد ئــــەو متمانەیــــان ال نییــــە، چونكە ئەم رەوتە لەبارەی مادەی 140ی دەســــتووری ئــــەم واڵتە دووپات بــــووەوە. هەموو ئەمانە کورد ناچاردەکات لەدەرەوەی سنوورەکانی عێــــراق بەدوای هاوپەیماندا بگەڕێ و ســــەر لەنوێ دەســــت پێبکەنەوە. دەبێ هیواداربین کە کورد لەم گەمەیەدا سەرکەوتن بەدەست

بێنن. سەرچاوە )ماڵپەڕی صدای روسیا(

12 ژماره 264 2015/1/31

سياسەت

رەهەندە ستراتیژیەكانی ئۆپەراسیۆنی موسڵ بۆ هەرێمی كوردستان

12 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 13

سياسەت

پۆلیسی موسڵ و حەشدی شەعبی و سوپای عێراق

و هێزی پێشمەرگە، كە بۆ رزگاركردنی

موسڵ ئامادەن، تەمسیلی یەك پڕۆژەی ستراتیژی هاوبەش ناكەن و درزێكی گەورەیان لەنێوان دایە

هەرێمی كوردستان و حكومەتی خۆجێیی

موسڵ )سوننەكان(یش نایانەوێ حەشدی شەعبی

بەشداری ئۆپەراسیۆنی رزگاركردنی موسڵ

بكات

ئەمریكا نایەوێ فشار بخاتە سەر سوننەكان و ناشیەوێ دڵی هەرێمی كوردستان بڕەنجێنێ،

بۆیە پڕۆژەكە بەشێوەی نیوەچڵ راگیراوە

ژماره 264 2015/1/31 13

14 ژماره 264 2015/1/31

ئۆپەراسیۆنی موسڵ رەهەندی ئاسایشی و ستراتیژی و نەتەوەیی بۆ هەرێمی كوردستان هەیە

سياسەت

دوو هەڕەشەی گرووپە تیرۆریستیەكان و حەشدی

شەعبی هەمیشە وەك شمشێری دیموكلیس

بەسەر سەری هەرێمی كوردستانەوە یاری دەكەن

ئامادەكارییەكان: سێبەری كێشمەكێش و ناكۆكی

بەمەبەس���تی رزگاركردنی شاری موسڵ لەگ���ەڵ ق���ەزا و ناحیەكان���ی دەوروب���ەری، س���ەربازگەیەكی دوپ���ردان لەناوچ���ەی س���ەرەتایی كراوەتەوە، كە لەژێر كۆنترۆڵی كوردس���تاندایە، هەرێم���ی حكومەت���ی ب���ەاڵم بەناو لەالی���ەن حكومەت���ی عێراقەوە بەڕێوەدەبرێ���ت. پێ���ش ماوەی���ەك نزیك���ەی 4500 پۆلی���س و س���ەربازی تێدا رێكخراوە، لەزیادبوون���ە. رووی ژمارەی���ەش ئ���ەم هەروەها سەربازگەی دووەمیش لەناوچەی باش���یق و بازان پێكەوەنراوە و ژمارەیەكی چەندی���ن هەزار كەس���ی لەهێزەكانی عێراقی

تێدا رێكدەخرێت. لێرەوە كێش���ەیەك خ���ۆی حەش���ارداوە: ئەویش ناكۆكی سێسەرەی نێوان حكومەتی هەرێم���ی كوردس���تان و حكومەت���ی عێراق لەالی���ەك و حكومەت���ی خۆجێیی موس���ڵ و حكومەتی بەغدایە لەالكەی ترەوە. “ئەس���یل نوجەیفی” و س���ەركردە س���وننەكان لەدژی ئەوەن هێزەكانی حەشدی شەعبی لەموسڵ رێكبخرێ���ن و لەناوچەكانی دیكەوە بهێنرێنە موس���ڵەوە. بۆ ئەمەش ش���ەش بەڵگەنامەیان ئ���ەوان ك���ردووە. بەواش���نتۆن پێش���كەش متمانەیان بە بەغدا نییە و پێیانوایە دەیەوێ رێب���ازی تایەفەگ���ەری پیادەب���كات و درێژە بەجیاوازییەكان و پەراوێزخستنی سوننەكان

ب���دات. بۆی���ە ئ���ەوان داوای���ان لەئەمەریكا و هاوپەیمانان كردووە، سوپایەكی تایبەت بۆ س���وننەكان دابمەزرێنن، بۆ ئ���ەوەی خۆیان

بەرگری لەخۆیان بكەن. ئەم كێش���ەیە لەنێوان هەرێمی كوردستان لێ���رەش هەی���ە. بەغدایش���دا حكومەت���ی و لەجموجۆڵ���ی هێ���زە ملیش���یاییە ش���یعەكان نیگەران���ن، ك���ە بەناوی حەش���دی ش���ەعبی ناس���راون و پرۆژەیەك���ی 100% ئێرانیی���ە و الساییكردنەوەی هێزەكانی بەسیجە. هەرێمی كوردس���تان هەروەه���ا لەرەفت���اری بەغ���دا نیگەرانە، كە تائێس���تا بودجەی پێش���مەرگە رەوان���ە ن���اكات و بڕی چەكوچۆڵی پش���كی كوردس���تان نانیرێ و جیاكارییەكی ئاشكرا پی���ادەدەكات. ئەم���ە لەكاتێكدای���ە هەرێم���ی كوردس���تان لەبیرۆكەی داگیركاری میلیشیا ش���یعەكانی الیەنگ���ری ئێ���ران لەس���ەعدییە،

گۆڕانكارییەكان���ی لەگ���ەڵ چاودێ���ران ئەمدواییەدا پێشبینی ئەوە دەكەن ئۆپەراسیۆنی رزگاركردنی موس���ڵ دەس���پێبكات. هەروەها لەمڕوەوە چەند هەنگاوێك بەكردەوە لەالیەن هێزەكانی سەربە سوپای عێراق و هێزەكانی حەش���دی ش���ەعبی و هێ���زی پێش���مەرگەی كوردس���تان نراون. “نورەدی���ن قاباڵن نایبی” جێگ���ری س���ەرۆكی ئەنجومەن���ی پارێ���زگای موس���ڵیش، بەئاش���كرا ئەوەی دركاندووە، كە پرۆژەیەك���ی چەن���د الیەنە ب���ۆ رزگاركردنی

موسڵ لەئارادایە. داع���ش بەمدواییانە لەب���ەرەی باكوورەوە لەسەر دەستی هێزی پێشمەرگەی كوردستان و لەب���ەرەی باشووریش���ەوە لەسەردەس���تی هێزەكانی سوپای ئێراق و هێزەكانی حەشدی ش���ەعبی شكس���تێكی گ���ەورەی خ���ورادووە. ئەم���ەش بەرەب���ەرە دەنگۆی ئۆپەراس���یۆنی ب���ۆ دەرخس���تووە. موس���ڵی رزگاركردن���ی ئەمەش هەر ئێستا سێ هێز بۆ ئەم پرۆسەیە ئام���ادە دەكرێن: هێزەكانی پۆلیس���ی موس���ڵ حەش���دی هێزەكان���ی س���وننەكان(، )هێ���زە شەعبی=سوپای عێراق و هێزی پێشمەرگەی كوردستان. بەاڵم پسپۆڕان باش لەوردەكاری ئەم پرس���ە تێدەگەن، كە ئەم هێزانە تەمسیلی یەك مەشروعی ستراتیژی هاوبەش ناكەن و

قەڵشێكی زل لەنێوانیاندا هەیە!

بەشی سیاسەت

ژماره 264 2015/1/31 15

سياسەت

ئاسایشی نیشتمانی كوردستان لەشەنگال

و بەنداوی موسڵ ناپارێزرێ، لە موسڵیش واوەترە، بۆیە پێویستە

ئۆپەراسیۆنی موسڵ بەئەندازیاری هەرێمی

كوردستان رێكبخرێت

لەرێ���ی تۆڕێك���ی ئالۆس���كاوەوە ب���ە بابەتی رزگاركردنی موس���ڵەوە بەسراوەتەوە. واتە ئاسایشی نیشتمانی كوردستان لەشەنگال و بەنداوی موسڵ ناپارێزرێ، بەڵكو پسپۆڕانی پرس���ە ئەمنیی���ەكان لەس���ەر ئ���ەوە كۆك���ن، ئاسایش���ی هەرێمی كوردس���تان نەك لەناو ش���اری موس���ڵ، بەڵكو لەوە واوەتریش���ە و پێویستە ئۆپەراسیۆنی موسڵ بەئەندازیاری

هەرێمی كوردستان رێكبخرێت. لێرەدا دوو هەڕەش���ەی ئاسایشی لەدژی هەرێم���ی كوردس���تان خ���ۆی لەپارێ���زگای نەین���ەوا مەاڵس���داوە: یەك���ەم، هەڕەش���ەی ئاش���كرای گروپە س���وننە جیهادییەكانە، كە دوێن���ی قاعیدە، س���وپای ئیس���امی عێراق، نەقەش���بەندی س���وپای و ئەنساروس���وننە س���ەربازەكانی ئەم���ڕۆش و ب���وون دووەم، داعش���ن. ئیس���امیی دەوڵەت���ەی هەڕەشەكانی دەوڵەتی ش���یعەی عێراقە، كە بەپێ���ی پرۆژەیەكی س���تراتیژی هاوبەش���ی بەگرتن���ەوەی دەی���ەوێ ئێرانی–عێراق���ی موسڵ هەرێمی كوردس���تان گەمارۆبدات و كۆماری ئیس���امی ئێران لەرێی زەمینییەوە دوێن���ی بگەیەنێ���ت. ئەس���ەد بەس���وریای لەس���ەردەمی مالیكیدا ئەم هەڕەشەیە خۆی لەپرۆژەی فراوانخوازی-داگیركاری بەناوی “فەرماندەی���ی ئۆپەراس���یۆنەكانی دیجل���ە”دا نوان���دووە و ئەمڕۆش خ���ۆی لەپرۆژەیەكی فراوانخ���وازی مەزهەبی بەناوی “حەش���دی

شەعبی”دا دەبینێتەوە. ئەم دوو سەرچاوەیەی هەڕەشە هەمیشە وەكو شمش���ێری دیموكلیس بەسەر سەری هەرێمی كوردس���تانەوە یاری دەكەن. ئەگەر هەرێمی كوردس���تان جیهادچییە رەش���ەكان ببەزێن���ێ، ئ���ەوە دەمودەس���ت جیهادچیی���ە سورەكان جێیاندەگرنەوە. ئەمیان لەناوبەرێ،

ئەوە ئەویان سەرهەڵدەدات. بۆیە بۆ هەرێمی كوردستان پێویستە س���تراتیژییەكی بەدیلی بۆ موس���ڵ پێبێت. ئەگەر هەولێر ستراتیژی بەدیلی بۆ موس���ڵ پێنەبێ، ئەوە دەستەپاچە و دەس���خەڕۆ دەبێ���ت. لەبەرئەمە باش���ترین ستراتیژی بۆ هەرێمی كوردستان خۆی لەم

چەند خاڵەدا نیشاندەدات:یەكەم، ئۆپەراس���یۆنی موس���ڵ رەهەندی ب���ۆ نەتەوەی���ی و س���تراتیژی ئاسایش���ی، هەرێم���ی كوردس���تان هەی���ە، بۆی���ە ناب���ێ بهێڵ���ێ بەهیچ ش���ێوەیەك س���وپای عێراق و هێزەكانی حەش���دی ش���ەعبی ل���ەم ناوچەیە دەسپێش���خەری س���تراتیژی دەس���بخەن. بۆ هەرێمی كوردستان باش���ترە پشتیوانی لەو س���تراتیژییەی هێزە سوننە میانەڕەوەكان و حكومەتی محەلی موس���ڵ بكات، كە داوایان لەئەمەریكایی���ەكان ك���ردوە نابێ ش���یعەكان دەسپێش���خەری بەدەستەوە بگرن. هەروەها باش���ترە هەولێر باوەش بۆ هێزە سوننەكان بكات���ەوە و لەناوچەكانی خۆی باریان بهێنێ و لەئۆپەراس���یۆنی رزگاركردن���ی موس���ڵدا دووس���ەرە: رمێك���ی ئەم���ە بیانقۆزێت���ەوە. سەرێكی سەری داعش دەپێكێ و سەرێكیشی

سەری حەشدی شەعبی دەسمێ�ت. دووەم، پێویس���تە هەرێم���ی كوردس���تان سوننەنش���ینەكان” “ناوچ���ەی بیرۆك���ەی و خ���ۆی س���تراتیژی ئەولەویەت���ی بكات���ە هەرێم���ی “حكومەت���ی بەدروس���تكردنی س���وننەكان” دیوارێكی س���تراتیژی لەنێوان خۆی و دەوڵەتی ش���یعەی عێراق دروس���ت دی���وارە ل���ەم باش���ترە هەروەه���ا ب���كات. تامپۆن���ی” “ناوچ���ەی وەك���و س���تراتیژییە بڕوانرێت، چونكە حكومەتی سوننە بەشێكی یەكج���ار زۆر لەكارك���ردە س���تراتیژییەكانی هەرێم���ی كوردس���تان دەس���تەبەردەكات و گەلێ���ك س���ەرچاوەی هەڕەش���ەی ئەمنی و

ستراتیژی لەكۆڵ دەكاتەوە. ئەنجام: لەبەرئەمە دەبێ دەسپێش���خەری ستراتیژی لەئۆپەراسیۆنی موسڵ بەدەستی هێ���زە س���وننەكانەوە بێت)كە لێ���رەوە دەبنە بناغ���ە ب���ۆ س���وپای 100 ه���ەزار نەف���ەری لەژێ���ر ئەم���ە پێویس���تە ب���ەاڵم س���وننە(، لۆجس���تیكی و س���تراتیژی سەرپەرش���تی هەرێمی كوردستاندا سەربگرێت. واشنتۆن، و عەرەب���ی جیهان���ی ئەوروپ���ا، یەكێت���ی رێكخ���راوە نێودەوڵەتییەكان بۆ ئەمە نەرمی نیشاندەدەن، دەبێ ئەم نەرمییە بقۆزرێتەوە، چونكە دواكەوتن لەپرۆژەی ئۆپەراس���یۆنی

موسڵ زیانی زیاتری لێدەكەوێتەوە.

جەل���ەوال، ئامرلی و ..هتد نیگەرانە و پێیوایە داگیركاریی���ە جیاوازییەك���ی بیرۆك���ە ئ���ەو داگی���ركاری بیرۆك���ەی لەگ���ەڵ ئەوت���ۆی

داعشیانە نییە. س���ایەی كێشمەكێش���ە ئ���ەم بۆی���ە كەوتۆتەسەر پرۆژەی ئۆپەراسیۆنی موسڵ و چ هەرێم���ی كوردس���تان و چ حكومەت���ی موسڵ نایانەوێ حەشدی شەعبی بەشداری ئۆپەراس���یۆنەكە بكەن. هەرچ���ی حكومەتی عەبادیش���ە بەجەخت���ەوە دەی���ەوێ بەن���اوی وەزارەتی بەرگری و سوپای عێراقەوە خۆی ناوچ���ەی موس���ڵ كۆنترۆڵ ب���كات. ئەمەش مایەی نیگەرانی سوننەكان و كوردەكانە، كە نایانەوێ بەهیچ ش���ێوەیەك ئەمە رووبدات. ئەمەریكاییەكانی���ش ك���ە لەئاس���ت س���ەدان راوێ���ژكاردا سەرپەرش���تی ئ���ەم عەمەلیەیە دەك���ەن، ب���ەاڵم ئەوانی���ش نایانەوێ فش���ار بخەنەس���ەر س���وننەكان و ناش���یانەوێ دڵی هەرێمی كوردس���تان بڕەنجێن���ن. لەبەرئەمە

پرۆژەكە بەشێوەی نیوەچڵ دواخراوە! موس���ڵ: گرەوی ئاسایش���ی نیشتمانی

كوردستانلەهەرێمی كوردس���تان بیرۆكەیەك هەیە “ئێم���ە ش���ارە كوردنش���ینەكانمان پێیوای���ە رزگاركردووە و ئیتر چیمان لەرزگاركردنی ناوچە عەرەب نشینەكان داوە”؟ ئەم بیرۆكەیە تابڵێی رووكەش، سادە و سەرەتاییە، چونكە ئاسایش���ی نیش���تمانی هەرێمی كوردس���تان

16 ژماره 264 2015/1/31

سياسەت

پاش 4 مان���گ لەبەرخۆدانە مێژوویەكەی كورد لەكۆبانێ، دواجار بەیەكجاری شارەكە لەتیرۆریستانی داعش پاككرایەوە و كوردان لەو شارە داستانێكی مێژوویان تۆماركرد و هەواڵی ئازادكردنی ش���ارەكەش جگەلەوەی ب���ۆ س���ەرجەم ك���وردان دڵخۆش���كەر ب���وو، دەنگدانەوەیەك���ی لەمیدی���ا جیهانیەكانیش���دا

زۆری هەبوو.كوردیی���ە ش���ارێكی كۆبان���ێ، ش���اری لەرۆژئاوای كوردس���تان و سەر بەپارێزگای لەگ���ەڵ هاوس���نورە ش���ارەكەش حەلەب���ە، توركیادا و زۆرینەی دانیشتوانەكەی كوردن و كەمینەیەك���ی عەرەبیش���یان تێدای���ە. ب���ەر

لەهێرش���ەكانی داعش بۆ س���ەر ئەو ش���ارە، لەجیهان و سوریا و تەنانەت لەكوردستانیش نەناس���رابوو، پ���اش ئازادكردنیش���ی لەالیەن )عی���ن ل���ە ن���اوی ش���ارەكەیان یەپەگ���ەوە، ع���ەرەب(ەوە گۆڕیەوە بۆ ن���اوە كوردیەكەی )كۆبان���ێ(، ب���ەاڵم دوات���ر و پ���اش ئ���ەوەی گروپی تیرۆریس���تی داعش بەش���ێكی زۆری ش���ارەكەیان داگیركرد، ناوەكەیان گۆڕی بۆ )عەین ئیسام(. بەرگریی و خەباتی شەڕڤانە كچ و كوڕەكانی ئەو شارەش، كە 134 رۆژی خایان���د، بووە هۆی ئەوەی ناوە كوردیەكەی )كۆبانێ( بەیەكجاری بۆ شارەكە بگەڕێتەوە

و شارەكەش بەتەواوەتی ئازاد بكرێت.لەپ���اش ئازادكردن���ی ش���ارەكە “ئەن���وەر كۆبان���ێ كانتۆن���ی س���ەرۆكی موس���لیم”

لەكۆنگرەیەك���ی رۆژنامەنوس���یدا سوپاس���ی ك���ە ك���رد، پێشمەرگەش���ی هاوكاریەكان���ی كاریگەری گەورەی���ان هەبووە لەئازادكردنی شارەكەدا. ئەو گوتیشی” ئازادكردنی كۆبانێ دامەزراندن���ی س���اڵیادی لەگ���ەڵ هاوكات���ە كانتۆن���ی كۆبانێ دا، كانۆتنەكە جارێكی دیكە ئازادكراوەتەوە، ئ���ەوەش لەدوای ئەوەی بۆ م���اوەی زیاتر لە 4 مانگ ب���وو كەوتبوە بەر

هێرش و پەالمارەكانی تیرۆریستان”.لەمیدی���ا كۆبان���ێ رزگاركردن���ی گ���ەورەی دەنگدان���ەوەی جیهانیەكانیش���دا هەب���وو، ئاژانس���ی هەواڵ���ی “ئەسۆش���یەتید پرێ���س” لەراپۆرتێكیدا لەب���ارەی ئازادكردنی ش���ارەكەوە ئەوەی نوسیوە، كە سەركەوتنی كۆبانێ لەس���ەر دەس���تی ش���ەرڤانانی كورد

“تێكشكاندنی داعش لە كۆبانێ سەرەتای كۆتایی داعشە”

كۆبانێ ئێستا ئازادە

ڕاوێژ كامەران

ژماره 264 2015/1/31 17

سياسەت

ئاس���مانیەكانی هێرش���ە بەه���اوكاری و بەرگ���ری و ب���ووە رەم���زی هاوپەیمان���ان، بەرخ���ۆدان و ل���ەو پێناوەش���دا، هاوپەیمانان ك���ە ئاس���مانی هێرش���ی 954 لەك���ۆی لەناوچەكان���ی س���وریا ئەنجامیان���داوە، 708

هێرشیان لەكۆبانێ ئەنجامداوە.لەالی خۆش���یەوە پس���پۆڕێكی سەربازی لەفەڕەنسا بەناوی “ئیڤ تریفیۆن” بەرخۆدانی كۆبانێ ب���ە بەرگریەكەی س���تالینگراد چواند لەجەنگی جیهانی دووەمدا شارەكە بەرگیان كردب���وو، ب���ەاڵم ئ���ەو پس���پۆڕە س���ەربازیە فەرەنسیە گوتوشیەتی “ش���ەڕەكەش هێشتا كۆتایی نەهاتووە و مەترس���یەكان هەرماون، بۆی���ە دەبێ���ت ه���ەم سوپاس���ی هاوپەیمانان بیك���ەن و ه���ەم كوردەكانی���ش ل���ەم قۆناغە

مەترسیدارەدا بەوریایەوە مامەڵە بكەن”.لەهەرێم���ی پەی���ەدە نوێن���ەری بەوت���ەی كوردستان ئازادكردنی كۆبانێ دەستكەوتێكە ش���كاندنی و ك���ورد گەل���ی هەم���وو ب���ۆ تیرۆریس���تانی داعش���یش لەئازادكردنی ئەو ش���ارەوە دەس���تپێدەكات. “غەریب حەس���ۆ” نوێن���ەری پەی���ەدە لەهەرێم���ی كوردس���تان بەس���ڤیلی گوت “لەس���ەرەتای هێرش���ەكانی چەكداران���ی داع���ش بۆ س���ەر كۆبانێ ئەوان بەچەك���ی ق���ورس هێرش���ێكی بەرفراوانی���ان ب���ۆ س���ەر كانتۆن���ی كۆبان���ێ دەس���تپێكرد، ب���ەاڵم گەریاكانمان لەكۆبانێ زۆر بەباش���ی بەرگری���ان كرد. پاش گەیش���تنی هاوكاریش

لەالی���ەن هێزی پێش���مەرگە و هاوكاریەكانی فڕۆك���ە هاوپەیمان���ەكان دۆخەك���ە لەكۆبانێ بەرەو باش���تر چووە، تا ئەوكاتەی ش���ارەكە

بەیەكجاری ئازادكرا”.نوێن���ەری پەی���ەدە لەهەرێمی كوردس���تان گوتیشی “ئێستا قۆناغی دووەمی راوەدونانی لەكۆبان���ێ داع���ش تیرۆرس���تی گروپ���ی بەڕزگاركردنی چەند گوندێك دەستیپێكردووە و ئومێد دەكرێت لەزووترین كاتدا گوندەكانی دیكەی كۆبانێ لەتیرۆریستان پاكبكرێتەوە”.

جگەل���ەوەش “س���ەاڵح خ���دۆ” نوس���ەر و رۆژنامەن���وس پێیوای���ە ئازادكردن���ی كۆبانێ تێكشكاندنی هەیمەنەی داعش بووە لەهەموو جیهان، س���ەالح خدۆ گوتی “ئامانجی داعش لەهێرش���ەكەی ب���ۆ س���ەر كۆبان���ێ پانێك���ی زنجیرەی���ی ب���وو بۆ ئ���ەوەی پ���اش كەوتنی كۆبانێ س���ەرجەم شارە كوردیەكانی دیكەی رۆژئاوای كوردس���تان كۆنتڕۆڵ بكەن، بەاڵم ش���كانی ئەوان لەكۆبانێ، ش���كانی سەرجەم ئ���ەو پانانەی���ان ب���وو، بۆیە ئێس���تا ش���كانی ئ���ەوان لەكۆبان���ێ س���ەرتای ش���كانی داعش دەبێت لەس���ەرجەم ناوچە كوردستانیەكانی دیكە بەشەنگالیش���ەوە، جگەلەوەی لەالیەنی سایكۆلۆژیش���ەوە ش���كانی داعش لەكۆبانێ بووە هۆی ئەوەیەی ئەو گروپە تیرۆریستیە ئ���ەو هەیمەنەیەی نەمێنێت، كە هەمووان لێی بترس���ن”. هەر لەب���ارەی ئازادكردنی كۆبانێ خ���دۆ زیات���ر گوت���ی “س���ەركەوتنی كۆبانێ

پشتگیریەكی گەورەشە بۆ كوردانی باكوری كوردس���تان و ب���ووە ه���ۆی ش���كاندنی ئەو سنورەی لەنێوان باكوور و رۆژئاوادا هەیە، هەر لەبەر ئەوەش���ە، كە ئەردۆگان مەترسی خۆی دەربڕیوە لەدروس���تكردنی هەرێمێكی

كوردستانی دیكە لەرۆژئاوا”.س����ەاڵح خ����دۆ لەب����ارەی چون����ی هێ����زی لەئازادكردن����ی رۆڵەكانی����ان و پێش����مەرگە كۆبانێ����دا گوتی”هاوكاری هێزی پێش����مەرگە هەم لەالیەنی مەعنەوی����ەوە و هەم لەالیەنی هەب����ووە، زۆری گرنگ����ی س����ەربازیەوە هەرچەندە ئەوان درەن����گ نێردرانە كۆبانێ، چونكە گ����ەر ئەوان زووت����ر بهاتنایەتە، ئەوا كۆبانێ����ش زووتر ئ����ازاد دەك����را. هەرچەندە ئ����ەوان هێزی پش����توانی ب����وون و لەبەرەی دواوە هاوكاریان كردووە، بەاڵم كاریگەری خەڵك����ی هەم����وو و هەب����ووە زۆریش����یان كوردس����تانیش كە هاوكاری خەڵكی كۆبانێ و ئاوارەكان����ی كۆبانێی����ان ك����رد، كاریگەری پش����كیان ئەوانی����ش هەب����ووە، زۆری����ان هەی����ە، لەكۆبانێ����دا ك����ورد لەس����ەركەوتنی ئێس����تاش بۆ زیندووكردنەوەی ش����ارەكە و بەرپەچدان����ەوەی هەر هەڕەش����ەیەكی نوێ، كە رەنگە رووبەرووی كۆبانێ و س����ەرجەم كانتۆنەكانی دیكە ببێتەوە، كوردانی رۆژئاوا پێویستیان بەپشتگیری ماددی و مەعنەوەی زیات����ر هەی����ە و پێویس����تە ئەم س����ەركەوتنە

گەورە هەر بمێنێت”.

18 ژماره 264 2015/1/31

سياسەت

پاش ئازادبونی لەزین����دان، جارێكی دیكە پرس����ی گەڕاندنەوەی مەال كرێكار س����ەری هەڵدایەوە، ئەمەش لەكاتێكدایە كە گەڕانەوەی كرێكار بۆ بەش����ێك لەپارتە كوردستانیەكان و بەتایبەتیش یەكێتی نیشتمانی كوردستان مەترس����یەكی گەورەیە و بەش����ێكی دیكەش لەپارتە كوردیە ئیسامیەكان بە”فریادڕەس”

ناوی دەبن. بۆ واڵت����ی نەرویجیش مان����ەوەی كرێكار بۆتە بەاڵیەك و چەند جارێك دەسەاڵتدارانی ئ����ەو واڵتە هەوڵ����ی ناردنەوەی����ان بۆ عێراق

س����ەرچاوەكانی بەپێ����ی تەنان����ەت داوە، ه����ەواڵ لەكاتی س����ەردانی “بۆرگی براندی” وەزیری دەرەوەی نەرویجیشدا بۆ هەرێمی كوردس����تان، پرس����ی زەمین����ە س����ازاندن بۆ گەڕاندن����ەوەی مەال كرێكار بۆ كوردس����تان باس����ی لێوە كراوە، ئەم����ەش لەكاتێكدایە كە لەدوای����ن دادگایكردنی مەال كرێكار لەس����ەر راب����ردوودا، ڕۆژی لەچەن����د پرس����ە ئ����ەو ناوبراو ئەوەی راگەیان����دووە، كە دەیەوێت بۆ 10 س����اڵی دیك����ەش لەنەرویج بمێنێتەوە، ئەم بڕی����ارەی كرێكار بەهۆی ئەوەوەیە، كە ئەس����تەمە ئ����ەو مەرجانەی ئ����ەو هەیەتی بۆ

گەڕانەوە بۆ كوردستان جێبەجێ بكرێت.

مەرجەكانی كرێكارمەال كرێكار ناوی ت����ەواوی “نەجمەدین 1954 لەس����اڵی و ئەحم����ەد”ە ف����ەرەج لەس����لێمانی لەدای����ك بووە. لەس����اڵی 1992 لەگ����ەڵ خێزانەك����ەی دەچێت����ە نەروی����ج و رۆژنامەیەك بەزمان����ی عەرەبی و بەناوی )كوردس����تان( لەگ����ەڵ “خالی����د فەرەج����ی” ب����رای دەردەكات. لەس����اڵی 2001 كرێ����كار دەگەڕێت����ەوە هەرێمی كوردس����تان و وەك س����ەركردەیەكی دی����اری رەوتی ئیس����امی سیاسی چەكدار لەكوردستان دەناسرێت و دەبێتە ئەندامی سەركردایەتی بزووتنەوەی ئیس����امی، پاش دروس����تبوونی ئینش����قاق

جارێكی دیكە كرێكار پارتە كوردیەكانی هەرێم بە خۆیەوە سەرقاڵ دەكات

گەر بگەڕێتەوە چارەنوسی چی دەبێت؟

راوێژ كامەران

ژماره 264 2015/1/31 19

سياسەت

عەتا سەراوی: مەال كرێكار لەگەڵ ئەبوبەكر بەغدادیدا

جیاوازیی نیە

گوت����ی “ئ����ەوەی پش����تگیری م����ەال كرێكار بكات واتا پشتگیری تیرۆریستان دەكات و

دەبێت ئەوانیش دادگایی بكرێن”.جگە ل����ەوەش “مەریوان هەڵەبجەیی” كە یەكێك ب����ووە لەو كەس����انەی لەالیەن مەال كرێكارەوە هەڕەش����ەی كوش����تنی لەس����ەر ب����ووە، هاتن����ەوەی ئ����ەو ب����ۆ كوردس����تان بەمەترسیەكی گەورە ناودەبات. بەبۆچونی هەڵەبجەی����ی “گەڕانەوەی م����ەال كرێكار بۆ كوردس����تان بێ ئەوەی باج����ی ئەو هەموو تاوانەی خۆی بدات وەهمە، بۆیە باش����ترە ئەو لەگ����ەڵ ژیانە نوێكەیدا لەنەرویج خۆی بگونجێنێ����ت، چونك����ە راس����تە بوونی مەال ت����رس و كرێ����كار لەنەرویجی����ش مای����ەی نیگەرانی و هەڕەش����ەیە، ب����ەاڵم حكومەتی نەروی����ج تەنها لەبەر خ����ۆی، كۆمەڵگاكانی تری جیهان ناخاتە مەرترس����یەوە و هەروا

بەئاسانی ئەو نانێرێتەوە بۆ كوردستان”.

بەغ����دادی ئەبوبەك����ری لەگ����ەڵ كرێ����كار جی����اوازی نیە و بەهەمان ش����ێوەی داعش مەترس����یە بۆس����ەر هەرێم. عەتا سەراوی بۆ س����ڤیل گوتی “ئێمە دەیان بەڵگەی دیار و ئاش����كرامان لەبەردەس����ت دایە، كە مەال كرێكار دەس����تی هەبووە لەكوش����تنی 360 پێشمەرگەی یەكێتی و سەدان پێشمەرگەی الیەنەكان����ی دیك����ەش، گروپەك����ەی ئ����ەوان كۆمەڵك����وژی خێڵ����ی حەمی����ان ئەنجامداوە لەتیرۆركردن����ی هەب����ووە دەستیش����یان و فەرنس����ۆ هەری����ری س����ەركردەی دی����اری پارتی����دا. جگەل����ەوەی لەدەی����ان ك����ردەوەی تیرۆریس����تیدا لەهەرێمی دەس����تی هەبووە، بۆیە گەر بێتەوە كوردس����تان دەبێت وەك تیرۆریس����تێك مامەڵ����ەی لەگەڵ����دا بكرێت”. عەتا س����ەراوی لەب����ارەی پش����تگیریكردنی بەشێك لەپارتە سیاسیەكان و بەتایبەتیش پارت����ە ئیس����امیەكان لەهاتن����ەوەی كرێكار

س����ەرجەم ماف����ە بنەڕەتەیەكان����ی لەژیان����ی تایبەت����ی و سیاس����یدا و دروس����تنەكردنی

رێگری بۆی.بەوت����ەی “خالی����د رەنجدەر” ب����رای مەال كرێكار ئێس����تا كرێ����كار تەمەنی 59 س����اڵە و هەر خاوەن����ی وزە و توانایەكی زۆرە و روحێكی گەنجانەی هەیە، بەردەوام دەبێت لەخزمەتك����ردن. خالید رەنجدەر هەرچەندە ئامادەنەب����وو لەس����ەر بڕی����اری كرێكار بۆ گەڕانەوە قسە بكات، بەاڵم گوتیشی “ئەمڕۆ كوردستان پێویس����تی بەمامۆستا كرێكارە و ئەوی����ش پێویس����تی بەكوردس����تانە، بۆیە دەبێ هەردووال )ك����ۆدی( یەكتر بدۆزنەوە

و لەیەكتر حاڵی بن”.لەهەرێم����ی ئیس����امیش بزووتن����ەوەی كوردس����تان چاوی����ان لەس����ەر هاتن����ەوەی كرێ����كارە، هەرچەن����دە ئ����ەو پارت����ە ئێس����تا ئاس����تی جەماوەری����ان زۆر دابەزی����ووە و تەنها ی����ەك كورس����یان لەپەرلەماندا هەیە. “مونیرە عەلی” ئەندامی مەكتەبی سیاس����ی بزووتن����ەوەی ئیس����امی ئەوەی بەس����ڤیل گ����وت، ك����ە ئ����ەوان بەگەرم����ی پێش����وازی لەهاتن����ەوەی مەال كرێ����كار دەكەن. مونیرە گوت����ی “ئەگەر ئەو بێتەوە و بیەوێت بچێتە نێو بزووتن����ەوە، ئەوا دەرگام����ان كراوەیە

بۆی”.ب����ۆ ه����ودا س����ەنتەری س����ەرۆكی لێكۆڵینەوەی سیاسیش پێی وایە بەو پێیەی ل����ەدادگای نەرویج م����ەال كرێ����كار بێتاوان دەرچ����ووە، پێویس����تە گەر گەڕاش����ەوە بۆ هەرێ����م بەدادپەروەران����ە دادگای����ی بكرێت. “د. محمد بازیانی” گوتی”تائێس����تا نازانین ئەو تاوانانەی لەس����ەر م����ەال كرێكارە چین و چۆن����ن و لەكات����ی گەڕانەوەیدا بۆ هەرێم چ����ۆن مامەڵ����ەی لەگەڵ����دا دەكرێ����ت، بەاڵم گرنگ����ە ك����ە دادگای����ی ك����را، بەش����ێوەیەكی دادپەروەرانە، بێت و یاسا سەروەر بێت و نەچێتە دۆخێكی سیاسیەوە، چونكە لەكاتی خۆیدا حاڵەتێكی نەخوازراو دروستبوو، كە

هەمومان كەموزۆر پشكمان بەركەوت”. كرێكار وەك مەترسی

یەكێتی نیشتمانی كوردستان كە پارتێكی كوردس����تان، لەهەرێم����ی دەس����ەاڵتدارە بەهەم����وو جۆرێك دژایەتی هاتنەوەی مەال كرێكارە و بەمەترسیش ناوی دەبەن. عەتا س����ەراوی ئەندام����ی ئەنجومەن����ی ناوەندی یەكێت����ی، ك����ە چەند كەس����ێكی نزیكی خۆی لەكۆمەڵكوژیەك����ەی خێڵی حەم����ەدا بونەتە قوربان����ی، ئام����اژە ب����ەوە دەدات، ك����ە مەال

ل����ەو حزب����ەدا، مەال كرێكار لەس����اڵی 2002 كۆمەڵەی ئەنسارولئیس����ام دروستدەكات، كە دواتر لەگەڵ یەكێتی دەكەونە ش����ەڕەوە و كۆمەڵكوژی خێڵی حەمە لەسەر دەستی چەكدارەكان����ی ئەو گروپە دروس����تدەبێت. دواتری����ش لەس����اڵی 2003 مۆڵگەكانی ئەو گروپ����ە دەكەونە بەر هێرش����ی چەكدارانی بەرل����ەوە كرێكاری����ش م����ەال و ئەمری����كا دەگەڕێت����ەوە ب����ۆ واڵتی نەروی����ج، ئەمەش پاش ئەوەی ماوەی����ەك لەالیەن ئەمریكاوە دەس����تگیردەكرێت و لێكۆڵین����ەوەی وردی

لەگەڵدا دەكرێت.ئۆس����ڵۆی بەرای����ی دادگای پاش����انیش پایتەخت����ی نەروی����ج، دوای زیات����ر ل����ە 10 دانیش����تنی دادگاییكردن����ی م����ەال كرێ����كار، ل����ە2012/3/23 بەتۆمەت����ی هەڕەش����ەكردن ل����ە 5 ك����ەس، س����زای 6 س����اڵ زیندانی����ی بەس����ەر مەال كرێكاردا س����ەپاند. یەكێكیش لەهەڕەش����ەلێكراوان )ئێرنا سۆلبێرگ( بوو، ك����ە س����ەرۆكی پارتێكی نەرویج����ی بوو و ئێس����تا س����ەرۆك وەزیرانە، ئەو كەسانەی دیك����ەش كوردب����وون، ه����ەر لەكۆتایی ئەو س����اڵەدا دادگای پێداچوونەوەی نەرویجی ئەو حوكمەی بۆ 2 س����اڵ و 10 مانگ كەم كردەوە. لەرۆژی زیندانیكردنیەوە تا 25ی كانون����ی دووەم����ی ئەمس����اڵ م����ەال كرێكار لەزیندانی )كۆنگسڤیگەر(ی نەرویج ئازادكرا، بەوەش جارێكی دیكە پرس����ی گەڕانەوەی

بۆ كوردستان كەوتەوە بەرباس.لەرێگ����ەی كرێ����كار م����ەال پێش����تریش براكەی����ەوە ئ����ەو مەرجان����ەی راگەیاندبوو، ب����ۆ ئ����ەوەی بگەڕێت����ەوە كوردس����تان، ك����ە بریت����ی بوون ل����ە بەرەس����می گفتوگۆكردن لەگەڵ خ����ۆی و دەس����ەاڵتدارانی نەرویجدا و گەڕان����ەوەی بەئ����ازادی و مامەڵە لەگەڵ نەكردنی وەك تاوانبار و داخستنی سەرجەم ئەو دۆسیەی تاوانانەی لەدژی كراونەتەوە لەناوەن����دی دۆس����یەكەش جواڵندن����ی و نێودەوڵەتی لەكاتی پێویس����ت و پاراس����تنی

خالید رەنجدەر: كوردستان پێویستی بە

مەال كرێكارە و ئەویش پێویستی بە كوردستانە

20 ژماره 264 2015/1/31

سياسەت

پارت���ی دیموكراس���ی گەالن–ه����.د.پ ل���ەم رۆژان���ەدا ب���ۆ بەپیرەوەچوون���ی هەڵبژاردن���ە پەرلەمانییەكان���ی توركی���ا لەهەش���تی مانگ���ی بڕیارێك���ی چەن���د ئەمس���اڵەدا، حوزەیران���ی گرنگ���ی داون، ك���ە لەس���ەر ئاس���تی توركی���ا، پسپۆڕان بەمانۆڕی سیاس���ی یەكاكەرەوەی لەقەڵەم���دەدەن. گرنگتری���ن بڕی���ار لەمڕوەوە ئ���ەوە ب���وو، ك���ە ئ���ەم پارتیی���ە دەی���ەوێ لەم هەڵبژاردن���ەدا بەن���اوی پارتییەوە بەش���داری هەڵبژاردنەكان بكات. ئەمە لەكاتێكدایە پێش���تر ئ���ەم پارتییە لەرێ���ی بەربژاری س���ەربەخۆوە بەش���داری هەڵبژاردنەكانی ك���ردووە و دواتر بەرب���ژارە لەیەكخس���تنی پەرلەم���ان لەن���او سەربەخۆ دەرچووەكانەوە گروپی پەرلەمانی

پێكەوەناوە. ئ���ەم بڕی���ارە لەكاتێ���دا وەردەگی���رێ، ك���ە هێش���تا گەلێك لەسیاس���ەتمەدارانی كوردیش بە بەدگومانییەوە س���ەیری دەكەن. بەگوێرەی دەنگەكان���ی النیكەم���ی رێ���ژەی پێ���داوەكان )ه����.د.پ( 6.5% و النی پێش���بینی نەكراویش���ی ئەوەی���ە، ك���ە دەڵ���ێ لەدەوروب���ەری 9.3%ی���ە، بەپێی ئەمەش الیەنگران���ی ئەم بۆچونە دەڵێن ئ���ەوە پارتی دیموكراس���ی گەالن ب���ۆی هەیە بەگوێ���رەی ئەو رێ���ژە دەنگ���ەی لەهەڵبژاردنە سەركۆمارییەكانی ساڵی پار بەدەستی هێناوە، ئ���ەوە بەئەگەری زی���اد ئەمجارە زیاتر لە %10 دەنگەكان���ی هەڵبژاردنەكان بەدەس���تدەهێنێ و بەمەش بەربەندی 10% دەربازدەكات. ئەمەش گوم���ان و دوودڵ���ی الی دەنگدەران���ی ك���ورد دروس���تكردووە، چونكە پرس���یارەكە ئەوەیە، ئەی ئەگ���ەر )ه����.د.پ( ئەم رێژەی���ە نەبەزێنێ

ئەوسا چی روودەدات؟ ئای���ا بەراس���تی )ه����.د.پ( رێ���ژەی %10

تێدەپەڕێنێت؟ بەهەڵمەت���ی گ���ەالن دیموكراس���ی پارت���ی

سیاس���ی پەیتاپەیتاوە پێش���وازی پێش���وەختی دوو ئ���ەم ك���ردووە. لەهەڵبژاردن���ەكان هەڵمەتەی���ش بریتی���ن ل���ە: یەك���ەم، بڕی���اردان پارتیی���ەوە بەن���اوی بەش���داریكردن لەم���ەڕ و كۆتاییهێن���ان بەبەرب���ژارە س���ەربەخۆكانی سەربە حیزب. دووەم، گواستنەوەی بەربژارە كوردەكان���ی خۆرهەاڵتی توركی���ا بۆ خۆرئاوا و ئەوان���ەی خۆرئ���اوا ب���ۆ خۆره���ەاڵت. وات���ە بەربژارە كوردەكانی لەناوچە توركنش���ینەكان دەقۆزێ�ت���ەوە و بەپێچەوانەیش���ەوە بەربژارە كوردنش���ینەكان لەناوچ���ە توركەكان���ی

دەقۆزێتەوە. ئێس���تا ئ���ەم هەڵمەت���ە كۆمەڵێك ش���ەپۆلی لەنێوەندی سیاس���ی توركیادا هێناوەتەكایەوە. هەروەها كۆمەڵێك پرس���یاری پ���ڕ لەنیگەرانی و گومانیش���ی ب���ەدوای خۆی���دا هێن���اوە: ئای���ا ئەگ���ەر ه���ات و )ه����.د.پ( ل���ەم هەڵبژاردن���ەدا نەیتوان���ی رێ���ژەی 10% بب���ڕێ، ئەوس���ا چ���ی روودەدات؟ ئای���ا ئەنجامەكەی بێبەبش���بوونی كوردەكان لەكورس���ییەكانی پەرلەمان دەبێت؟ ئەگ���ەر ك���ورد لەكورس���ییە پەرلەمانیی���ەكان بێبەهرە بوون، ئەوس���ا ئەمە چ كاریگەرییەكی لەس���ەر پرۆس���ەی چارەس���ەری پرسی كورد ئەمان���ە دەبێ���ت؟ س���تراتیژییەكەی دۆزە و ئ���ەو نیگەرانیان���ەن كە بەرۆكی رایگەش���تی و

سیاسەتمەدارانی كوردی گرتووە. دوو جۆربەج���ۆرەكان پێ���داوە بەپێ���ی بۆچ���ون لەم���ەڕ ئ���ەم پ���رۆژە سیاس���ییەی (بۆچون���ی یەك���ەم، لەبەردەس���تدان: ه����.د.پ( كادیرەكان���ی س���ەربە ئ���اك پارتیی���ە. ئەمان���ە بەپێ���ی پێداوەكان���ی خۆی���ان ك���ە لەئانكێ���ت و راپرس���ییەكان وەریانگرت���ووە، دەڵێ���ن ئ���ەوە )ه����.د.پ( ل���ەم هەڵبژاردنان���ەدا رێ���ژەی %10 نابڕێ���ت. بۆیە بەپێ���ی پێداوەكانی ئ���اك پارتی )ه����.د.پ( رێ���ژەی جاران���ی دەبڕێ ك���ە بریتی ب���ووە لە 6.5%، بەاڵم ب���ەو مانایە نییە رێژەی 10% دەبڕێ���ت. بەڵك���و ئەگ���ەری زۆر ئەوەی���ە

دەنگەكان���ی بەرزبكات���ەوە و لەپارتی كۆماری گەل و پارتییە بچوكەكانی تر دەنگ بدزێتەوە. بۆیە ئەمە لەالیەن ئاك پارتیشەوە بەشێلیگریی تێی دەنۆڕدرێت. ئەوان لەو بڕوایەدان هەرچی دێت زیاتر و زیات���ر گۆڕەپانی هەڵبژاردنەكان دەبێتە گۆڕەپانی ركابەری لەنێوان ئاك پارتی و )ه����.د.پ(، واتە هەر لەئێس���تاوە چاوەڕوانی

كێشمەكێشێكی جیددی دەكرێت.سیاسەتمەدارانی ئاك پارتی لەو بڕوایەدان پارتی دیمواكرسی لەمەڕ بەشداربوون بەناوی خۆی���ەوە بڕیارێكی بەجەرگ���ی وەرگرتووە و مانۆڕێكی سیاس���ی گرنگیش���ی دەستپێكردوە. رۆژەڤ���ی )ه����.د.پ( بەم���ەش هەروەه���ا خەریك���ە و دەس���تپێكردوە هەڵبژاردنەكان���ی بەشێنەیی رەنگی پێدەبەخشێت. خۆی خستۆتە توركی���اوە. سیاس���ی رۆژەڤ���ی ناوەڕاس���تی هەروەه���ا ئ���ەوان دەڵێ���ن ل���ەم هەڵبژاردنانەدا ركابەری سەرەكی ئاك پارتی چ لەخۆرهەاڵت، چ تەنان���ەت و خۆره���ەاڵت لەباش���ووری چ لەسەر ئاستی گشتی توركیادا )ه�.د.پ( دەبێت. ئ���ەوان پێیانوایە )ه�.د.پ( لەم���ەڕ ئەم مانۆڕە، ستراتیژییەكی راستی دەستپێكردوە و بەمەش بەرەب���ەرە لەس���ەر ئاس���تی گش���تی توركیادا

سەنگی خۆی دەردەخات. سیاس���ەتمەدارانی ئ���اك پارت���ی لەالیەنێكی دیكەیشەوە س���ەیری ئەم مەس���ەلەیە دەكەن: )ه����.د.پ( دەربچ���ێ و رێ���ژەی %10 ئەگ���ەر ببەزێنێ، ئەوە ئیتر هاوس���ەنگی سیاسی باوی توركی���ا گۆڕان���ی بەس���ەردا دێ���ت و )م.ه�.پ(

لەدەوری 8%دا بس���وڕێتەوە! دووەم، بۆچونی خ���ودی ئەندامانی پارتی دیموكراس���ی گەالنە. ئەمان دەڵێن لەهەڵبژاردنەكانی س���ەركۆماریدا 9.5%یان بڕیوە، ئەمەش دەكرێ بكرێتە پێوانە ب���ۆ هەڵبژاردن���ە پەرلەمانیی���ەكان. بۆیە بەپێی ئانێكێت و راپرسییەكانی خۆیان ئەوە ئەگەری زۆر ئەوەیە 10% دەربازبكەن و بگرە 2.5%یش

بەدەنگەكانیان زێدەبكەن. كلی���ل: )ه����.د.پ( دەبێت���ە پارت���ی كلیلی���ی

هەڵبژاردنەكانقس���ەیەك هەی���ە گوای���ە دەڵێ���ن )ه����.د.پ( ل���ەم هەڵبژاردنان���ەی توركی���ادا دەبێ�تە پارتی دوای دەڵێ���ت بۆچونەك���ە چ���ۆن؟ كلیل���ی! س���ەركەوتنی “س���ێریزا” پارت���ی چەپ���ی نوێی یۆن���ان بەس���ەرۆكێكی گەنج���ەوە، ئ���ەوە ب���ێ ئەماوئەوال ئەمە لەتوركیاش���دا رەنگدەداتەوە و پارتی دیموكراس���ی گ���ەالن وەك پارتییەكی چەپ���ی نوێ هەمان ش���ت لەتوركی���ا دووبارە دەمیرتاش”ی���ش “س���ەاڵحەدین و دەكات���ەوە دەبێتە ئالیكس���یس تسیپراسی توركیا! ئەمەش هەوایەك���ی دروس���تكردووە كە )ه����.د.پ( لەم هەڵبژاردنان���ەدا دەبێت���ە پارتی كلیل بەدەس���ت و هاوس���ەنگی كۆتای���ی ئەم پارتیی���ە یەكایی

دەكاتەوە. هەڵبەت ئەمە ئاسان نین و هەروا بەدینایەت. پارت���ی ئ���ەوەی ب���ۆ پێیانوای���ە چاودێ���ران دیموكراسی گەالن ئەم تاكتیكە هەڵبژاردنییەی بپێكێت، ئەوە پێویستە لەشارەكانی ئەستەنبۆڵ، ئەنك���ەرە، ئیزمیر، مێرس���ین و ئادان���ا رێژەی

پارت���ی و دەك���ەن پاشەكش���ێ )ج.ه����.پ( و ب���ۆ 70 گ���ەالن بەرێ���ژەی 65 دیموكراس���ی پەرلەمانت���ەرەوە دەچێتە پەرلەمانەوە. ئەمەش كۆی هاوس���ەنگییە باوەكانی هەنوكەی توركیا دەگ���ۆڕێ و هاوس���ەنگییەكی سیاس���ی ن���وێ دەهێنێت���ە ئ���ەم واڵتەوە. ئەم���ەش دەبێتەهۆی: ئاس���اییبوونەوەی زیاتری پرۆسەی سیاسی، دەستەبەربوونی س���ەقامگیری زیاتر و زیاتر. واتە بەرەبەرە جێی ئۆپۆزیس���یۆنی سەرەكی دەگرێتەوە و فشاردەخاتەسەر پێگەی سیاسی

و جەماوەری پارتی كۆماری گەل. سیناریۆكان: دەردەچێ– دەرناچێت!

دیس���ان گۆڕانكاریی���ەش ئ���ەم لەگ���ەڵ نەیارانی پارتی دیموكراس���ی گەالن بەتایبەت سیاس���ەتمدارانی ئ���اك پارت���ی پێیانوای���ە زۆر ئاستەمە )ه�.د.پ( بتوانێ رێژەی 10% ببەزێنێ، ب���ەاڵم ئەمە مەح���اڵ نییە. هەرچەن���د ئەگەری دەرنەچونیش���ی زیادە. لەماشەوە چاودێران دەڵێن راس���تییەكەی ش���تێكی ترە، چونكە ئاك پارتی بڕیاری )ه�.د.پ( بەئامرازی هەڕەشەش لێكدەداتەوە. هەڕەش���ەكەش پەیوەندی بەدوو سیناریۆوە هەیە. ئەگەر )ه�.د.پ( دەربچێ، چی لەناو توركیادا روودەدات و ئەگەر دەرنەچێت چ���ی روودەدات؟ سیاس���ەتمەدارانی توركی���ا بەتایبەت ئەوانەی س���ەربە ئ���اك پارتین، لەوە نیگ���ەران نین )ه�.د.پ( بەم سیاس���ەتە نوێیەی تەن���گ بەپێگەی ئاك پارت���ی هەڵبچنێت. ئەوان ل���ەوە نیگەرانن )ه����.د.پ( ل���ەم هەڵبژاردنانەدا ئەم���ەش ببڕێ���ت. %10 رێ���ژەی نەتوان���ێ

مانۆڕی سیاسی )هـ.د.پ(بڕیاری سیاسی )هـ.د.پ( و ئاكامە ستراتیژییەكانی

بەشی سیاسەت

ژماره 264 2015/1/31 21

ئێستا ئاك پارتی پێیوایە لەم هەڵبژاردنانەدا ركابەری سەرەكیان

لەخۆرهەاڵت و باشووری خۆرهەاڵت و تەنانەت لەسەر ئاستی گشتی

توركیادا )ه.د.پ( دەبێت

سياسەت

دەنگەكان���ی بەرزبكات���ەوە و لەپارتی كۆماری گەل و پارتییە بچوكەكانی تر دەنگ بدزێتەوە. بۆیە ئەمە لەالیەن ئاك پارتیشەوە بەشێلیگریی تێی دەنۆڕدرێت. ئەوان لەو بڕوایەدان هەرچی دێت زیاتر و زیات���ر گۆڕەپانی هەڵبژاردنەكان دەبێتە گۆڕەپانی ركابەری لەنێوان ئاك پارتی و )ه����.د.پ(، واتە هەر لەئێس���تاوە چاوەڕوانی

كێشمەكێشێكی جیددی دەكرێت.سیاسەتمەدارانی ئاك پارتی لەو بڕوایەدان پارتی دیمواكرسی لەمەڕ بەشداربوون بەناوی خۆی���ەوە بڕیارێكی بەجەرگ���ی وەرگرتووە و مانۆڕێكی سیاس���ی گرنگیش���ی دەستپێكردوە. رۆژەڤ���ی )ه����.د.پ( بەم���ەش هەروەه���ا خەریك���ە و دەس���تپێكردوە هەڵبژاردنەكان���ی بەشێنەیی رەنگی پێدەبەخشێت. خۆی خستۆتە توركی���اوە. سیاس���ی رۆژەڤ���ی ناوەڕاس���تی هەروەه���ا ئ���ەوان دەڵێ���ن ل���ەم هەڵبژاردنانەدا ركابەری سەرەكی ئاك پارتی چ لەخۆرهەاڵت، چ تەنان���ەت و خۆره���ەاڵت لەباش���ووری چ لەسەر ئاستی گشتی توركیادا )ه�.د.پ( دەبێت. ئ���ەوان پێیانوایە )ه�.د.پ( لەم���ەڕ ئەم مانۆڕە، ستراتیژییەكی راستی دەستپێكردوە و بەمەش بەرەب���ەرە لەس���ەر ئاس���تی گش���تی توركیادا

سەنگی خۆی دەردەخات. سیاس���ەتمەدارانی ئ���اك پارت���ی لەالیەنێكی دیكەیشەوە س���ەیری ئەم مەس���ەلەیە دەكەن: )ه����.د.پ( دەربچ���ێ و رێ���ژەی %10 ئەگ���ەر ببەزێنێ، ئەوە ئیتر هاوس���ەنگی سیاسی باوی توركی���ا گۆڕان���ی بەس���ەردا دێ���ت و )م.ه�.پ(

لەدەوری 8%دا بس���وڕێتەوە! دووەم، بۆچونی خ���ودی ئەندامانی پارتی دیموكراس���ی گەالنە. ئەمان دەڵێن لەهەڵبژاردنەكانی س���ەركۆماریدا 9.5%یان بڕیوە، ئەمەش دەكرێ بكرێتە پێوانە ب���ۆ هەڵبژاردن���ە پەرلەمانیی���ەكان. بۆیە بەپێی ئانێكێت و راپرسییەكانی خۆیان ئەوە ئەگەری زۆر ئەوەیە 10% دەربازبكەن و بگرە 2.5%یش

بەدەنگەكانیان زێدەبكەن. كلی���ل: )ه����.د.پ( دەبێت���ە پارت���ی كلیلی���ی

هەڵبژاردنەكانقس���ەیەك هەی���ە گوای���ە دەڵێ���ن )ه����.د.پ( ل���ەم هەڵبژاردنان���ەی توركی���ادا دەبێ�تە پارتی دوای دەڵێ���ت بۆچونەك���ە چ���ۆن؟ كلیل���ی! س���ەركەوتنی “س���ێریزا” پارت���ی چەپ���ی نوێی یۆن���ان بەس���ەرۆكێكی گەنج���ەوە، ئ���ەوە ب���ێ ئەماوئەوال ئەمە لەتوركیاش���دا رەنگدەداتەوە و پارتی دیموكراس���ی گ���ەالن وەك پارتییەكی چەپ���ی نوێ هەمان ش���ت لەتوركی���ا دووبارە دەمیرتاش”ی���ش “س���ەاڵحەدین و دەكات���ەوە دەبێتە ئالیكس���یس تسیپراسی توركیا! ئەمەش هەوایەك���ی دروس���تكردووە كە )ه����.د.پ( لەم هەڵبژاردنان���ەدا دەبێت���ە پارتی كلیل بەدەس���ت و هاوس���ەنگی كۆتای���ی ئەم پارتیی���ە یەكایی

دەكاتەوە. هەڵبەت ئەمە ئاسان نین و هەروا بەدینایەت. پارت���ی ئ���ەوەی ب���ۆ پێیانوای���ە چاودێ���ران دیموكراسی گەالن ئەم تاكتیكە هەڵبژاردنییەی بپێكێت، ئەوە پێویستە لەشارەكانی ئەستەنبۆڵ، ئەنك���ەرە، ئیزمیر، مێرس���ین و ئادان���ا رێژەی

پارت���ی و دەك���ەن پاشەكش���ێ )ج.ه����.پ( و ب���ۆ 70 گ���ەالن بەرێ���ژەی 65 دیموكراس���ی پەرلەمانت���ەرەوە دەچێتە پەرلەمانەوە. ئەمەش كۆی هاوس���ەنگییە باوەكانی هەنوكەی توركیا دەگ���ۆڕێ و هاوس���ەنگییەكی سیاس���ی ن���وێ دەهێنێت���ە ئ���ەم واڵتەوە. ئەم���ەش دەبێتەهۆی: ئاس���اییبوونەوەی زیاتری پرۆسەی سیاسی، دەستەبەربوونی س���ەقامگیری زیاتر و زیاتر. واتە بەرەبەرە جێی ئۆپۆزیس���یۆنی سەرەكی دەگرێتەوە و فشاردەخاتەسەر پێگەی سیاسی

و جەماوەری پارتی كۆماری گەل. سیناریۆكان: دەردەچێ– دەرناچێت!

دیس���ان گۆڕانكاریی���ەش ئ���ەم لەگ���ەڵ نەیارانی پارتی دیموكراس���ی گەالن بەتایبەت سیاس���ەتمدارانی ئ���اك پارت���ی پێیانوای���ە زۆر ئاستەمە )ه�.د.پ( بتوانێ رێژەی 10% ببەزێنێ، ب���ەاڵم ئەمە مەح���اڵ نییە. هەرچەن���د ئەگەری دەرنەچونیش���ی زیادە. لەماشەوە چاودێران دەڵێن راس���تییەكەی ش���تێكی ترە، چونكە ئاك پارتی بڕیاری )ه�.د.پ( بەئامرازی هەڕەشەش لێكدەداتەوە. هەڕەش���ەكەش پەیوەندی بەدوو سیناریۆوە هەیە. ئەگەر )ه�.د.پ( دەربچێ، چی لەناو توركیادا روودەدات و ئەگەر دەرنەچێت چ���ی روودەدات؟ سیاس���ەتمەدارانی توركی���ا بەتایبەت ئەوانەی س���ەربە ئ���اك پارتین، لەوە نیگ���ەران نین )ه�.د.پ( بەم سیاس���ەتە نوێیەی تەن���گ بەپێگەی ئاك پارت���ی هەڵبچنێت. ئەوان ل���ەوە نیگەرانن )ه����.د.پ( ل���ەم هەڵبژاردنانەدا ئەم���ەش ببڕێ���ت. %10 رێ���ژەی نەتوان���ێ

گەلێك ئاكامی خراپی س���تراتیژی و سیاس���ی لێدەكەوێتەوە.

س���یناریۆی یەك���ەم )ه����.د.پ( دەرناچێ���ت: بریتی���ە هەرەش���ەكەش بینین���ی ه���ۆكاری لەئەگ���ەری دەرنەچونی )ه����.د.پ(. ئاك پارتی بوون���ی )ه�.د.پ(ەیەك���ی بەهێ���ز لەپەرلەم���ان بەگەرەنت���ی س���ەقامگیری سیاس���ی لەتوركیا دەزانێ���ت، چونك���ە ئەم حاڵەتە بۆ هاوس���ەنگی سیاس���ی و پرۆس���ەی چارەس���ەری پرس���ی ك���ورد یەكاكەرەوەیە. جا ئەگەر بێت )ه�.د.پ( دەرنەچێ، ئەوە لەس���ەردەمی نوێ���دا بەغیابی )ه�.د.پ( لەنوسینەوەی رەشنوسی دەستوری نوێ، بەش���ێكی زۆر لەكوردەكان بێبەشدەبن. )ه����.د.پ( س���ەربە كوردەكان���ی هەروەه���ا نوس���ینەوەی و ئاش���تی لەكۆمیس���یۆنەكانی دەس���تور و ..هت���د بێبەه���رە دەب���ن. ئەم���ەش بەخراپ بەس���ەر هاوس���ەنگییە سیاسییەكانی ئەو واڵتەدا دەشكێتەوە. یەكێك لەئەنجامەكانی ئەم���ەش لەرزاندن���ی س���ەقامیگری و ئارام���ی

سیاسیە لەو واڵتە. س���یناریۆی دووەم، )ه����.د.پ( دەردەچێ���ت: خ���ۆ ئەگەر هات و )ه�.د.پ( توانی رێژەی %10 ببەزێنێ، ئەوس���ا رێژەی پەرلەمانتارەكانی بۆ 65 تاوەك���و 70 زیاددەبێ���ت. ئەم���ەش وات���ای ئ���ەوە دەدات، ك���ە دەبێت���ە ئۆپۆزیس���یۆنێكی سەرەكی پەرلەمانی. هەروەها ئەمە كاریگەری باش لەس���ەر س���ەقامگیری سیاسی ئەو واڵتە دەكات و لەمەڕ پرۆس���ەی چارەسەری پرسی كوردی���ش ئاكام���ی باش���ی ب���ەدواوە دەبێ���ت. هەروەك دەشبێتەهۆی ئەوەی لەسەرانسەری توركی���ا بەرەبەرە هاوس���ەنگییەكی نوێ پەیدا ببێ���ت، ك���ە ل���ەدوو میح���وەری ئ���اك پارتی و میحوەری پارتی دیموكراسی گەالندا یەكایی دەبێت���ەوە. بەگش���تی مانۆڕی سیاس���ی نوێی )ه�.د.پ( بەكۆمەڵێك پرسیارەوە سەریهەڵداوە، ك���ە لەئێوارەی هەش���تی حوزەیران���دا یەكایی

دەبێتەوە.

22 ژماره 264 2015/1/31

تیکاب... ئه فریقيایه ک له دڵی رۆژهه اڵتی کوردستانداسااڵنە هەزارەها كیلۆ زێڕی لێ بەرهەم دەهێنرێت

کـــۆی ئـــه م فاکته رانـــه “تیکاب”یـــان کردۆتـــه شـــوێنێکی مێژوویی و له هه مـــان کاتدا یه کێكە له بێبه شـــترین ناوچه کانی ئێران و رۆژهه اڵتی کوردســـتان لەرووی خزمەتكردنەوە. ئه وه ی جێی تێڕامان و پرســـیاره، تۆزی ئه و بێبه شی و مه حرومییه ته یـــه ، که له ســـه ر ســـیمای ئه م

ناوچه یه نیشتووه !ئـــه م شـــاره دوو پێکهاته ی تـــورک و کورد له خۆده گـــرێ، دانیشـــتوانەكەی زیاتر له 100 هـــه زار که س دەبێـــت، زۆربه ی هـــه ره زۆری خه ڵکـــی ناوچه که کـــوردن، به درێژایی مێژوو چه ندین ئایینی له خۆگرتووه ، له یارسانه کانه وه بگره تاده گاته جووله که و موسڵمانی شیعه و سوننه . زۆرجار به کۆڵکه زێڕینه ی شوناسه کان ناوبانگی ده رکردووه . به روانینێکی سه ره تایی ئـــه م بـــاری گوزەرانـــی خه ڵکـــی بـــۆ ســـه ر ناوچه یـــه ، داهات و گوزه ران، رێژه ی بێکاری و بێبەشـــی، باری په روه رده و ته ندروستی و

کێشـــه ی نـــاو کۆمه ڵـــگادا ببینێت. بـــۆ نموونه البردنـــی کێشـــه ی بێکاری، بردنه ســـه ره وه ی ئاســـتی خۆشـــگوزەرانی و دانانـــی ژێرخانی پته و و ده وڵه مه ندی ئابووریی، پیشه زسازی و ..هتد. ئێران یه كێكە له و واڵتانه ی به جۆره کانی کانـــگای ژێرزه وی دەوڵەمەنـــدە، له م رووه وه ئاستێکی به رزی هه یه له جیهاندا ، به تایبه ت که زۆربه ی ناوچه کانی له م باره وه ده وڵه مه ندن.

به ناوچـــه ی ســـه ر “تیـــکاب” شارســـتانی “هه وشار”، که ده که وێته باشووری پارێزگای ورمـــێ، یەكێكە له گه وره ترین و به ناوبانگترین كانگاكانی ئێران، که به تایبه تی بۆ بەرهەمهێنانی كانـــزا بایه خێکی تایبه تی هه یـــه . جیاله بەردی گرانیـــت و کۆمه ڵێک کانگای ژێرزه مینی دیکه ، خاوه نی گه وره ترین کانگای زێڕی رۆژهه اڵتی ناوه ڕاســـته ، کـــه به کانـــگای “زه ره شـــۆڕان” به ناوبانگـــه ، به تایبه ت ئه گه ر ســـه رنجی باری مێـــژووی و ئاســـه واره مێژویه کانـــی بـــدرێ،

کـــه ئه مـــڕۆدا پیشه ســـازی له جیهانـــی رکه به رایه تـــی و ملمالنێیه کـــی تـــه واو له نێوان واڵتانـــی جیهـــان له ئارادایـــه ، بوونـــی هه ندێک ژێرخان و ســـه رچاوه ی داهات لـــە واڵتدا، که ده توانـــێ ببێتـــه مایه ی پێشـــکه وتنی واڵتان و ئاســـایش و خوشگوزه رانی خه ڵکه که ی، زیاتر له هه مـــوو کاتێـــک بایـــه خ و گرنگـــی تایبه تیان هه یـــه . یه ک له وانـــە کانگاکانن، که له راســـتیدا کۆڵه که یه کی سه ره کی جیهانی پیشه سازیین.

ئه م ســـه رچاوه ژێرزه وینیانه له هه ر پنتێكی ئـــه م جیهانـــه دا بـــن، ده توانـــن ببنـــه خێـــر و به ره کـــه ت بۆ خەڵکی ناوچه کـــه . جیاله گرنگی ئـــه و به رهه مانـــه ی به ده ســـتدێن، چۆنیه تی و شێوازی به کارهێنانیان ئه گه ر بەڕێوەبردنێكی دروســـتی له پشـــته وه بـــێ، ده توانـــێ رۆڵێكی کۆمه ڵێـــک لەچاره ســـه رکردنی ســـه ره کی

ناسر مورادی

دیمەنێكی شاری )تیكاب(ی سەر بە پارێزگای ورمێ

سياسەت

ژماره 264 2015/1/31 23

بە بەرچاوی خەڵكی مەحرومی شارەكەوە،

خاک و به ردی کانگاکانی بۆ تاران

و شیراز و ئه سفه هان ده گوازرێته وه

هه واڵه که به مشێوه یه باڵوکرایه وه “گه وره ترین کانگای زێری رۆژهه اڵتی ناوه ڕاست له گوندی

زه ڕه شۆران كرایەوە”.ئه م کانگایه توانای بەرهەمهێنانی سااڵنه ی 3000 کیلـــۆ زێـــڕە، ده وڵـــه ت له هه وڵدایـــه که بیگه یه نێتـــه 6000 کیلـــۆ. پێشـــتریش کانـــگای به رهه مهێنانـــی بەتوانـــای ئاغـــده ره زێـــڕی ســـااڵنه ی 2000 کیلۆ ده ستی پێکردبووه ، ئه م کانگایـــه ش وه ک گه وره تریـــن کانـــگای زێڕی

ئێران لەقەڵەم دەدرێت.ئه مه بارودۆخی شـــارێکه که به ســـه رچاوه سروشتی و کانگا ژێرزه مینیه کان خه مڵێنراوه ، شـــارێک کـــه وه بیرهێنـــه ره وه ی ئه فریقایه کی و کوردســـتان رۆژهه اڵتـــی له دڵـــی دیکه یـــه ئاماژه یه کـــه بۆ سیاســـه تی دووفیانەی ئێران کـــه زۆرجـــار نـــاوی لێنـــراوە “هـــه اڵواردن و

جیاكاریی نه ته وه یی”.

ته نیا شـــتێک که خه ڵکی ناوچه که به دڵنیاییه وه لێـــی ســـوودمه ند بوونـــه، کاریگـــه ری خراپ و وێرانکـــه ری کانگاکانـــه ، کـــه هۆکاره کـــه ی ســـتانداردنه بوونی و به کارهێنـــان خـــراپ شـــێوه ی به رهەمهێنانەكەیەتی، که راسته وخۆ کاریگه ری له ســـه ر باری ته ندروستی خه ڵک و کاولـــکاری ژینگه ی ناوچه کـــه هەبووە. زۆری نه خایانـــد یه کـــه م زه بری ئـــه و پرۆژانه وه به ر سروشـــتی ناوچه کـــه کـــه وت. بوونـــی ماده ی ژەهراوی سیانۆر که تیکه ڵ به ئاوی به نداوێکی نائیســـتانداردی ئـــه م ناوچه یه بـــووه و دواتر دزەیکردۆتـــه ناو چـــۆم و جۆگـــه و کانیاو و مه زراکان، ژینگـــه ی ناوچه کـــه ی به راده یه کی زۆر کاولکردووە و له سااڵنی دواتر، جۆره کانی نه خۆشـــی شـــێرپه نجه و هه ڵوه رینـــی قژ و...هتدی لێکه وتۆتەوە، ئه م جاره شـــیان زه برێکی کاریگـــه ری دیکه بەر جه ســـته ی دانیشـــتوانی ئه و ده ڤه ره که وت. خۆپیشاندان و ناڕه زایه تی خه ڵکی ناوچه که له گه ڵ هه ڕه شه ی ده رکردنی خه ڵکی خۆجێی و کرێکاران و ســـه رکوتکردن و به دواداچوونی یاسایی رووبه روو بوویه وه. به هـــۆی زاڵبوونی جه وێکی پـــڕ له خه فه قان و خنکێنه ر، به هیچ شێوه یه ک ئه م دۆخه ناله باره که قورسایی خستبووه ســـه ر ناوچه که ، تا کو ئێســـتا رێگانـــەدراوە ئەم باسوخواســـە بگاتە

میدیاكان. ته نیـــا هه واڵێک کـــه له مبارەوە گەیشـــتۆتە دەســـت میدیاكان، له رۆژانی رابـــردوودا بوو، نه ته نیا راگه یاندنه کانی ناوخۆی ئێران، به ڵکو لەچه ندین رۆژنامە و میدیای به ناوبانگی جیهان

خزمه تگوزارییه سه ره تاییه کان، که وه ک مافی بێ ئه مـــالوالی ئه و خەڵکه لـــه قه ڵه م ده درێن، بۆمـــان ده رده که وێ ئـــه م ناوچه یـــه هه ر به و شـــێوه یەی که له رووی ســـه رچاوه سروشتی و کانـــگا ژێرزه مینیه کانه وه ناوچه یه کی به پیت و ده وڵه مه نـــده ، به هه مان شـــێوه به پێی هه مان ئـــه و پێوانانه کـــه ئاماژه یان پێـــدرا، به جۆرێک له جۆره کان، له بێبه شـــی و بێده ره تانیشدا پلەی

یەكەمی هەیە.هه واڵـــی ده ســـتبه کاربوونی ئـــه و کارخانه و کۆمپانیانـــه ی کاری وەبەرهێنـــان له کانگای زێـــڕی “زه ڕه شـــۆڕان” و “کانـــگای ئاغده ره” و باقـــی کانگاکانی دیکه یان له ئه ســـتۆ گرتبوو ، شـــادییه کی زۆری خســـته نـــاو دڵـــی خەڵكی هـــه ژاری ناوچه کـــه ، بـــه و هیوایـــه ی بتوانـــن و ده ســـه تکه وێ ئیشـــێکیان لەکارخانه یـــه ک به ئه نجامگه یاندنـــی پـــرۆژه کان ببێتـــه مایـــه ی باشـــتربوونی و ناوچه کـــه گه شـــه کردنی بـــاری ژیـــان و گوزه رانـــی دانیشـــتوانەكەی . تێپه ڕبوونی کات ئه م راســـتییه ی ده رخســـت، کـــه دڵخۆشـــبوون بـــه م هه وااڵنـــه له وه همێک زیاتـــر نییـــه . زیاتر له 10 ســـاڵ ده بـــێ کاری بەرهەمهێنان له کانگای زێری زه ڕه شـــۆران و باقی کانگاکانی ئه م ناوچه یه ده ستیپێکردووه ، بـــه اڵم خه ڵکـــی ناوچه که که مترین ســـوودیان لـــه م نیعمه تانـــه وه رگرتـــووه . هه مـــووکات و ســـاته کان، به به رچـــاوی خه ڵکـــی نیگه ران و نائومێـــد و بێبه شـــی ئه م ناوچه یـــه وە، خاک و بـــه ردی کانگاکان بۆ شـــاره گه وره کانی وه ک تاران و شـــیراز و ئه ســـفه هان ده گوازرێته وه ،

سياسەت

24 ژماره 264 2015/1/31

دینــــی، حکومەتێکــــی لەســــێبەری ژیــــان لەگەڵ رۆژانەیــــە رووبەڕووبوونەوەیەکــــی تیــــرۆری دینیــــدا، لەگرتــــن و ئەشــــکەنجە و کوشــــتارەوە بگرە تا دەستێوەردان لەژیانی تاکەکەسی و سەرکوتكردنی حەزو خولیای

تاکەکەسی.ئەم راپۆرتە، وێنەیەکی گشــــتیی لەدۆخی کۆمەڵــــگای ئێــــران دەخاتــــەڕوو، بیانــــووی ئامادەکردنــــی ئــــەم راپۆرتــــە، ئەنجامدانــــی لیکۆڵینەوەیــــەک بووە دەربــــارەی خورافات و خورافەگەرایی و ئەو یاســــا و رێسایانەی کاریگــــەری نەرێنیان لەســــەر باوەڕمەندیی خەڵــــک هەیە، کــــە لەدووتوێی پرســــیارێکی ســــەرەکیدا هاتــــووە. لێــــرەدا کورتەیــــەک لە

وەاڵمەکان دەخرێنەڕوو.پرسیار: کام پرۆگرامی مەزهەبی یا یاسای

ئایینی کاردەکاتە سەر رووح ورەوانتان؟

راگرتنــــی پەخشــــی زینــــدووی کێبڕکێ وەرزشــــیەکان بەهۆی پەخشكردنی )بانگ(

ەوەالوێکــــی 26 ســــاڵە: پەخشــــكردنی بانــــگ لەمیانــــەی کێبڕکێی وەرزشــــی چ مانایەکی هەیە؟ کەســــێک کــــە نوێژكەر بــــێ دەڕوات نوێژەکــــەی دەکات، کەســــێکیش کــــە نوێــــژ نــــەکات، پەخشــــی بەرنامەکــــەش رابگیرێت، هیــــچ لەبابەتەكــــە ناگۆڕێ، هــــەروەک كاتی قوتابخانــــە، کە خەڵکیان بەزۆر و زۆرداری دەبــــردە نوێــــژ، خەڵک لەماڵــــی خۆیەتی، بۆ دەبــــێ نوێژكــــردن بــــەزۆرداری و ناچاری

بێ؟!شــــێوازی خراپتــــر: لەهەمــــوو

فەرمانڕەواییکــــە ســــاڵە، 20 تەمــــەن خوێندکارێکــــی لەشارێکی ســــەر بەگەیالن دەژی، شێوازی فەرمانڕەوایی بەخراپترین بەشــــی ئیســــالم دەزانــــی و دەڵێ: هەرکــــەس دەربارەی ئەم

حوکمە لێکۆڵینەوە بکات، هۆکار و دەلیلێکی یاســــایی بــــۆ نابینێتەوە، لێرەدایــــە کە وەلی فەقیهـــــ لەبەرئەوەی بانگەشــــەی جێنشــــینی ئیمامی زەمان دەکات، زیاتر لەهەموو کەس قســــەی دەڕوات، رێبــــەر بەدەنگــــی خەڵــــک ئــــەم کەســــە ســــەرۆکی هەڵنەبژێــــردراوە، هێزی دادوەریی، ســــەرۆکی دەنگ و رەنگ، سەرۆکی سوپا و ئۆرگانەکانی دیکە دیاری دەکات، هەر شتێکیشی بەدڵ نەبوو، نامەیەک دەنووســــێ و فەرمان دەدات، کە دەبێ بەو شێوەیێ بێت، کە ئەو دڵی دەیخوازێ، رێک وەک رابردوو، کە پاشاکان بەحەزی خۆیان

هەڵسوکەوتیان دەکرد. لە هەموو خراپتر: حیجاب

خانمێکــــی تەمــــەن 33 ســــاڵە و خەڵکــــی کرمــــان دەڵێ: ئێــــوە پیــــاوەکان هەرچۆنێك بێت ئاســــوودەترن بەبەراورد بە ئێمەمانان کــــە ژنیــــن، مەبەســــتم حیجابــــە، دەمــــەوێ ئەوە بڵێم، خراپترین شــــتێک کە قورســــایی

سياسەت

بەشی سیاسەت

ژیان لە سێبەری شەریعەت... هەموو رۆژێک تیرۆر

ژماره 264 2015/1/31 25

سياسەت

“لەوەتەی رژێمی ئیسالمی

گەیشتۆتە دەسەاڵت، ئێمە بووینەتە چاڕلی، هیچیش نەڵێین هەر

تیرۆر دەكرێین”

“ئاخودنێك دەرگای ماڵی بێوەژنێكی بێكەسی گرتبوو تا بەزۆر سیغەی

بكات، كەس ناوێری بەرامبەر ئەم ئاخوندانە

بوەستێت”!!!

خستۆتە ســــەر دڵمان و بەزۆری زۆرداری سەپێندراوە بەســــەرماندا، حیجابە، تەنانەت جلوبەرگەکانمــــان. رەنگــــی لەهەڵبژاردنــــی رۆژانــــە بــــەوەوە ســــەرقاڵێن و نیگەرانیــــن لەوەی نەبادا جلێک یان رەنگێک هەبژێرین، کــــە بەمەیلــــی دەســــەاڵت نەبێ. راشــــكاوانە دەڵێــــم، بــــاوک و دایکــــی من موســــوڵمانن، بەاڵم من بڕوام پێی نییە. کێشەی ئەم واڵتە ئەوەیــــە، کــــە مرۆڤەکانی ئەگــــەر باوەڕیان بەئاییــــن نەبوو، یاســــا و ئەحکامــــی هەمان ئایین شۆڕدەبێتەوە بۆ ناو ژیانی تاکەکەسی و بنەماڵیــــی و کۆمەاڵیەتیەکــــەی. کاتێک بیر لەخۆم دەکەمەوە، بەزەییم بەخۆمدا دێتەوە، هیوایەتــــم ئەوەیە بەدڵی خــــۆم جلێک لەبەر بکەم، رەنگە گاڵتەتان بەم قسەیەی من بێت، پێتــــان وابێ ئارەزوویەکــــی هیچە، بەاڵم بۆ

من گرنگە، دەبێ ژن بی تا لەمن تێبگەی. هەموو شتیک حەرامە

کــــورە گەنجێکــــی 17 ســــااڵن پێدەکەنــــێ و دەڵــــێ: ئــــەوەی هەمــــوو شــــتێک حەرامە، حەرامە ئیدی و تەواو... بتەوێ هەر کارێک بکەی حەرامە. هاوڕێیەکی ئەم کوڕە گەنجە دەڵــــێ: هەموو شــــتێک باشــــە، هــــەر ئەوەی کە ســــیغە کردن ئــــازادە زۆر باشــــە، بەاڵم گرفتەکە لێرەدایە، کە دەستمان ناکەوێ. )بە پێکەنینەوە(، ئەگەر ژنێکم لێ ســــیغە بکەی، هــــەم نوێــــژ دەکــــەم و هــــەم رۆژو دەگرم،

ئەوەش ژمارە مۆبایلەکەم!! ئــــەو خەرجیانەی بەناوی ئیســــالمەوە

دەكرێنکرێکارێکــــی تەمــــەن 50 ســــاڵ لەوەاڵمدا دەڵێ: خودا شاهێدە زۆر شتی سەیر هەیە، زۆر خەرجی هەیە، کە بەناوی ئیســــالمەوە دەیکــــەن، لەخۆڕا. من کە لەمنداڵیەوە نوێژم کردووە، مەگەر لەپێناو ئەم شتانە بووە؟ بە پیر و پێغەمبەر لە بەیتولمال سەرف دەکەن، ئــــەو هەمــــوو کۆبوونــــەوە و پروپاگەندایە؟ منداڵــــی قوتابخانــــەش دەتوانێ ئەو قســــانە

بڵێتــــەوە،چ کەڵکێکی هەیە؟ ئەم پارەیە بدەن بەخەڵک، بەکەســــێک کە نەخۆشــــێکی هەیە بەکەســــێک کــــە موحتاجە، کەس بــــەم کارە

رازی نییە، خوداش پێی رازی نیە. قەدەغەكردنی مۆسیقا

ژەنیارێکی 38 سااڵن دەڵێ: من لەروانگە و لەگۆشەنیگای خۆم و ئیشەکەمەوە دەڕوانمە ئەم کێشە و گرفتانە. هەر شوێنێک مرۆڤ و زمانی لێبێ، مۆسیقاش هەیە. مۆسیقا زمانی هاوبــــەش و نێودەوڵەتــــی مرۆڤەکانــــە، هەر واڵتێک هەوڵی ئەوەیە بەناساندنی مۆسیقای خۆی، کولتووری خۆی بەجیهان بناســــێنێ. ئێرانــــن، بارودۆخــــی ئــــاگاداری حەتمــــەن روانگــــەی حکومــــەت ئەوەیــــە، کە مۆســــیقا حەرامــــە. بەبۆچوونــــی من ئەمــــە هۆكاری سیاسیشــــی هەیــــە، خەڵــــک لەگەڵ مۆســــیقا پەوەندییەکی چڕوپڕیان هەیە. نموونەیەکی ســــادە: رێــــژەی ئەو کەســــانەی لەپرســــەی “مورتەزا پاشایی” بەشداربوون بەبەراورد زۆر زیاترە لەو کەسانەی لەپرسەی ئاخوند یان بەرپرســــێک بەشداری دەکەن. دەنگ و رەنگی ئێران ساز پیشان نادات، هونەرمەندە گەورەکانــــی ئــــەم واڵتە سانســــۆر دەکرێن، کونســــێرتەکانیان هەڵدەوەشێندرێنەوە، ئەم ئەخیرانــــەش بڕیارێکیــــان دەرکــــردووە، کە ژەنیــــاری ژن ناتوانێ بچێتە ســــەر ســــەكۆ، فەزاکە لەپاوانی ئەو کەسانەدایە، کە کەڵکی سیاسیان لێوەردەگرن، ئەوانی دیکە دەخەنە پەراوێزەوە، مانای وایە خەڵک ساز لێنەدات، گوێ لەمۆسیقا نەگرن، بەاڵم چ حیکمەتێکی هەیە، شــــتێک بەدڵــــی ئەو نەبــــوو، بۆ دەبێ

خەڵکانی تر گوێی لێنەگرن؟ ئاخوندەکانی سەر تەلەفزیۆن

خانمێکی 35 ســــااڵن دەڵێ: لەهیچ شتێک بەو رادەیە قەڵس نیم، هێندەی ئەوەی کاتێک کە دەبینــــم بەهــــەر بیانوویــــەک ئاخوندێک دێننە سەر شاشەی تەلەفزیۆن و دەربارەی هەموو شــــتێک راو بۆچــــوون دەردەبڕێت. تەنانــــەت ئەگەر ســــمینارێکی زانســــتی بێ، چەند ئاخوندێک لەریزی پێشــــەوە دادەنێن، ئەمــــە بــــۆ چییە؟ بــــۆ دەســــت لــــەو بوارانە وەردەدەن، کە هیچ فڕیان بە سەریەوە نییە،

نە زانیارییەک، نە هیچ شتێکیان نیە؟!!! یاساكانی كۆماری ئیسالمی

کرێکارێکــــی 24 ســــااڵن کە لەگەڵ ســــێ هاواڵتــــی خــــۆی لەخانوویەکــــی 55 مەتری دەژی، باس لەنادادپەروەری و ژێرپێخستنی مافی هاواڵتیان دەکات و ئاماژە بەیاساکانی ئیسالم دەكات و دەڵێ: دراوسێکان لەخۆڕا

یەخەمان دەگرن، خانمێک هەیە دەڵێ ئەمانە کرێــــکارن و ناودەنگی گەڕەکیــــان هێناوەتە خــــوارێ. 9ی شــــەو دێینــــەوە ماڵەوە و 7ی بەیانی دەچنە سەرکار، کارمان بەکەس نییە، لەبەر ئەوەی ســــەڵتین بێڕێزیمان پێدەکرێ،

لەم واڵتە هەر کارێک بکەی تاوانباری. ئاخونــــدەکان ئەوەنــــدە تێــــرن خەریکن

بتەقنخانمێــــک کە ژنــــی ماڵەوەیــــە و لەوەتای لەبیــــری دێ خەریکی چنینــــی مافورە،دەڵێ: و نەهامەتــــی هەمــــوو ئــــەو لەجەرگــــەی بەدبەختی و گرانیە، ئاخوندێک دەڵێ: خەڵک ئەگەر گۆشــــت و مریشک نەخۆن لەبرسان نامــــرن و هیچ ناقەومێت. خــــودا لێی خۆش نەبێ، ئاخر هەیە تا بیخۆین؟ دراوســــێکانی پێدەکەنیــــن و بەگاڵتــــەوە دەیانوت: پیرەپیاو و پیرەژنەکان نابێ گۆشــــت بخۆن، رێژەی چەورییــــان بەرزدەبێتــــەوە. ئاخوندەکان کە تێر و تەســــەلن، خەڵک برسییانە، هەرشتێک

دەبــــێ، ئاخونــــدەکان دەڵێــــن ئــــەوە بەهۆی مەســــەلەی ناوکــــی یــــان گەمارۆکانەوەیــــە، ئێــــوە شــــەڕ و هەڵــــاڵ دەنێنــــەوە تــــا خەڵک لەمەوبــــەر ماوەیــــەک نەخــــوات؟ گۆشــــت ئاخوندێک دەرگای ماڵی بێوەژنێکی بێکەس و رەشــــوڕووتی گرتبوو، کە بەزۆر سیغەی بــــکات، کــــەس ناوێــــرێ رووبــــەڕووی ئەم

ئاخوندانە بێتەوە. ئێمە چاڕلین

ئێمە هەر لەکاتی بەدەســــەاڵت گەیشــــتنی ئیســــالمیەوە، حکومەتــــی و ئاخونــــدەکان بوینەتــــە چاڕلی، واتا تیــــرۆر دەکرێین، هیچ شتێکیش نەڵێین دیسان هەر تیرۆر دەکرێین، ئەمە جیاوای ئێمەیە لەگەڵ چاڕلی، باشــــتر وایــــە کاتێــــک باســــی چاڕلی دەکرێــــت، لەم گۆشــــە نیگایەشەوە ئاوڕێک لەخەڵکی ئێران

بدرێتەوە.

26 ژماره 264 2015/1/31

ه����ەر لەبارەی مەس����ەلەی ش����ا و ش����ابانۆ، كە دوو گوجیلە سەگی بێ دایك بوون، ئێمە بە خێومان كردن، بۆ ئەوان بووینە فریشتە، ئەوانیش چاالكی خۆیان بەم

شێوەیە دەستپێكرد:1. پاسەوانی لەبارەگای لق و لەبەرپرسی لقی2:

ئ����ەم گوجیلە س����ەگە كە تازە نەوج����ەوان بوو، تازە هەڵی دەدا و پێدەگەیشت، هەركەسێك سەر بەبارەگای ل����ق نەبوای����ە و الیبدابایە، ئ����ەوا بەه����ەردوو قاچەكانی بەر س����ینگی دەگرت، كابراش هاواری لێ هەڵدەس����تا و داوای فریاكەوتنی دەكرد، پێش����مەرگەكانیش دەچوون بانگیان دەكرد و وازی لێدەهێنا، ئەگەر كەسانی هاتوو ژمارەیان زۆر بوایە، بەناچاری دەستی دەكرد بەوەڕین

و پێشمەرگەكانی ئاگادار و هۆشیار دەكردەوە.2. شەوانە پاسەوانی بارەگابوون لەگورگ و چەقەڵ و رێ����وی و .. هت����د، بەڕاس����تی ئەگەر ئەو دوو س����ەگە تازە پێگەیشتووانە نەبوونایە، مریشكەكانمان بەدەستی

گورگ و چەقەڵەوە توشی زیان دەبوون.3. لەالیەك����ی تری����ش، بەتایبەت����ی )ش����ا( وەك رادار ب����وو، گەر فرۆكەكان����ی دوژمن هەبوونای����ە لەكەركوك هەڵبس����تانایە، ی����ان لەهەر ش����وێنێكی ت����ر بوونایە، ئەم بەس����تەزمانە دەیقروس����كاند و دەهات����ە ب����ەر رێی من،

ئەمەش ئاماژە بوو بۆ هاتنی فڕۆكە.هەڤاڵێكم����ان هەبوو فیكەی پێبوو، لەو كاتەدا فیكەی لێدەدا و هەموومان دەچوینە ناو حەشارگە، سەگەكەش دەهات، هەروەها مەڕێكیشمان هەبوو لەگەڵمان دەهاتنە ناو حەش����ارگەكەی ئێمە، كە تا رادەیەك گەورە و قایم ب����وو. زۆری پێنەدەچوو فڕۆكەكە دەهات و بۆردومانی خۆی دەكرد و دەڕۆیشت، ئێمەش دەردەچووین و )شا(

و مەڕەكەش كە ناوی )كۆریس( بوو، دەردەچوون.ئەگ����ەر تەی����ارە نەبووب����ا لەجێگای تایبەت����ی خۆیان بەرۆژ دەخەوتن و بەشەویش هەر بەئاگابوون، شابانۆ بەرۆژ دەرنەدەچوو، بەدەگمەن نەبێ، كۆریس ئەو مەڕە

بوو، لەدەسكەوتەكانی سوپای عێڕاق بەتااڵن دەستمان كەوتبوو، كە لەژمارەكانی پێش����وو باسمكرد، ئەو مەڕە یەكێكی تریشی لەگەڵ بوو زۆر برادەری یەكتر بوون، جیاوازی����ان ئەوەب����وو، ئەوەی كۆریس����ی ناوبوو گوێی كورت ب����وو، پێمان دەگوت كۆریس، خۆش����ی هەروای پێدەگوترێ، ئەوی تریش كەویسار بوو، بەاڵم رۆژێكیان لەبەر بۆردومان كەویسار زۆر بەسەختی بریندار بوو، س����ەریان بڕی، كۆریس����ی بەس����تەزمان چەن����د رۆژێك ب����وو دەیباڕان����د و بانگی دەكرد، بەاڵم بێ س����وود بوو. هاوەڵ����ی ت����ری من بووم، زۆر متوی من بوو، ش����ەوانە ئ����ەو ژوورەی م����ن لێ����ی دەخەوت����م لەدەرەوە س����ەری بەگۆشەی دەرگای ژوورەكەم دەكرد و كاوێژی خۆی دەكرد، بەتایبەت جاری وا بوو، باران و بەفر بوو، ئەو

هەر لەجێگای خۆی دەمایەوە.ویس����تمان جێگایەكی تایبەتی بۆ بكەین، رانەدەوستا و هەردەهات����ەوە الی ئێم����ە، بەهەرح����اڵ بەم ش����ێوەیە كۆری����س نزیك����ەی ی����ەك س����اڵ لەگەڵ ش����ا و ش����ابانۆ ئاوەدانیەك����ی ب����اش ب����وون بۆ ئێم����ە، س����ەبرمان پێیان دەهات. وەختی ئەنفالەكان من دەمویست رەوانەی الی ش����وانكارەیەكی بكەم لەناوچەكە، بەاڵم پاس����ەوانەكانی الی خۆم داوایان كرد س����ەری بب����ڕن و بیخۆن، وتیان رەنگە جارێكی تر دەستمان پێی نەگات، هەرچەندە زۆر ناخۆش بوو خۆشەویستەكەم سەرببڕن، بەاڵم ئەوانیش زۆر خۆشەویست بوون، بۆیە بەناچاری رێگەم پێدان، بەاڵم پێیانم گۆتن، كە نابێ بەهیچ ش����ێوەیەك من ئاگام لەس����ەربڕینەكەی هەبێت، بەم شێوەیە كۆریسی جوان

كۆتایی پێهات.دەگەڕێمەوە الی ش����ا و ش����ابانۆ، هەر وەك وتم شا

ئازابوو، بەاڵم شابانۆ بەم شێوەیە نەبوو. شا و شابانۆ جگەلەو ئەركە گرنگەی لەبارەگای لق ئەنجامی����ان دەدا، لەهەمانكات����دا بۆ م����ن و برادەرانی تر ئاوەدانی و سەبووریی بوون، لەگەڵ كۆریس بەیەكەوە

بوون.لێ����رەدا لەیادی )ش����ا(دا یادگاریەكی ت����ری خۆش و كەموێن����ە ب����اس دەك����ەم. یەكێ����ك لەپاس����ەوانەكانی من ن����اوی هێ����رش بوو خەڵكی ش����اری كۆیەب����وو، تەمەنی نزیكەی 25 ساڵ دەبوو، رادیۆیەكی زۆر باشی هەبوو، جۆرەكەی نازانم، بەتیابەت ئێف ئێمەكەی، هەمیش����ە لە ئێف ئێمەك����ەدا دێدەوانی فڕۆكەكان����ی دەكرد. زۆرجار واب����وو )ش����ا( پێ����ش ئ����ەو ئ����اگادار دەب����وو و دەهات و ئاگاداری دەكردینەوە، هەندێك جاریش هێرش پێش����تر ئ����اگادار دەب����ووەوە، ئەفس����ەرەكەی فەرماندەی فڕۆكە قس����ەی دەكرد، ئامێری رادیۆیەك����ە وەریدەگرت، بەمە هێ����رش دەیزانی، بەاڵم ئەوەی بەالمانەوە س����ەیر بوو،

بەاڵم )شا( چۆن دەیزانی؟؟ئەوەش بەهرەیەكی خودایە و بەو بەس����تەزمانانەی داوە، ئێم����ەش س����ودمان لێوەردەگ����رت. ئەگ����ەر كاك هێرش����یش ئەو بابەتە بخوێنێتەوە رێز و خۆشەویستی

خۆمی بۆ دەنێرم.دواج����ار كاتێك ئێمە لەئەنفال����ەكان بارەگای خۆمان چۆڵك����رد، هەوڵمان����دا )ش����ا و ش����ابانو( لەگ����ەڵ خۆمان دەرنەچ����وون، خۆی����ان لەكۆڵیتەك����ەی ب����ەاڵم بێنی����ن، بەناچاری ئێمەش بەدڵتەنگی بەجێمان هێشتن، بێگومان لەبرس����ان مردوون یان كوژراون، باوەڕناكەم بەساغی مابن����ەوە. بۆ یادگاری����ی زۆر وێنەم لەگ����ەڵ كۆریس و ش����ا و شابانودا گرتبوو، بەاڵم كە ماڵەكەمیان تااڵنكرد، ئەرشیفەكەش����م فەوتا، ئەویش بۆخۆی جۆرە ئەنفالێك

بوو، بەاڵم لەرەنگ و شێوەی تر، زۆر بەداخەوە.ئێستا زۆركات یادی ئەو سێ گیاندارە خۆشەویستە دەكەمەوە و بەراس����تی مان����ای تایبەتیان بۆ من هەبوو. من یەك س����اڵ لەماڵ و منداڵی خۆم دووربووم، ئەوان لە )كەرەج(ی تاران بوون، لەناو كارەس����ات و ش����ەڕ و ئەنفال و كیمیاباران، ئەو ئاژەاڵنە تاڕادەیەك ئاسودەیی

و ئارامیان بۆ دروست كردبووم.

محەمەد مەال قادر

شێخ وەسانانساڵێك لە

)22(

گوجیلە سەگ و )ئێف ئێم(ەكەی هێرش .. دوو رادارەكەی لقی 2

سياسەت

ژماره 264 2015/1/31 27

نــــاوخــــــــــۆ

تەاڵق لەهەرێمی كوردستاندا بەرەو هەڵكشان دەچێت

28 ژماره 264 2015/1/31

كۆمپانیای “جەنەراڵ ئەلیكتریك” لەم هەفتەیەدا میوانداری ش���اندێی پایەبەرزی وەزارەتی تەندروس���تی عیراقی كرد لە شوێنی تایبەتی خۆی لە كۆنگرەی تەندروستی عەرەبی 2015 كە گەورەترین كۆنگرەی بازرگانی پزیش���تیكە لەرۆژهەاڵتی ناوەڕاس���ت وتیایدا 21 تەكنیكی تازە وچارەس���ەری نوێ پێكشكەشكران كە رۆڵی لە پێشخستنی چاودێری تەندروستی لەناوچەكەدا دەبێت، دووپاتیش���یكردەوە كە هەمیش���ە پابەندە وەكو هاوبەشێكی ستراتیژی بۆ پێشخستنی ئەم كەرتە لەعیراق بەرەو ئاس���ۆیەكی تازە لەكواڵیتی وداهێنان. وەزارەتی تەندروس���تی عیراق بەپاڵپشتی كەرای تایبەت، كار بۆ جێبەجێكردنی پالنی ستراتیژی پێشخستنی كەرتی كشتوكاڵ دەكات لەعیراق كە كار بۆ دانانی 60 هەزار قەرەوێلەی تازە دەكات لەنەخۆش���خانە جیاجیاكان وزیادكرنی خەرجیەكان لەبواری خزمەتگوزاری چاودێری تەندروستی تاك وەكو رێژەیەكی سەدی لەداهاتی نێوخۆیی. هێنانی خاوەن توانای تازە وتەكنیكی تازە لەكات وش���وێنی پێویست ئەمە جگە لەبەرزتركردنەوەی چاودێری تەندروستی بەتایبەتی لەبارەی دەستنیشانكردن وخۆپاراستن

بەشێوەیەك كە پێداویستی خەڵكی عیراق دابین بكات كە ژمارەیان 36 ملیۆن كەسە.بەم بۆنەیەش���ەوە دیڤید مزهەر، بەڕێوەبەری گش���تی “جەن���ەراڵ ئەلیكتریك بۆ چاودێری تەندروس���تی” لەعیراق گوتی: “ جەن���ەراڵ ئەلیكتریك‘ بەش���ێوەیەكی مەیدانی لەكاری خۆی بەردەوام دەبێت لەرێگەی بەكارخس���تنی باشترین توانا وس���ەرچاوەكانی لەعیراق بە ئامانجی پێشخستنی سیس���تەمی تەندروس���تی لەواڵتدا، بۆهێنانەدی ئەم ئامانجەش كۆمپانیا كاری بۆ زیادكردن���ی كادی���ری مرۆیی نێوخۆیی خۆی ك���رد لەعیراق لەماوەی س���اڵی رابردوودا هاوكات لەسوودوەرگرتن لەتوانای دەرەكی بەردەوامبوو بەتایبەتی لەبوارەكانی نەخشەسازی وداڕشتنی نەخۆش���خانەكان ومیكانیزمەكانی فێركردن تیایدا ولە س���اڵی 2014 دا زیاتر لە 250 شارەزای عیراقیان لەبواری چاودێری تەندروس���تی راهێنا ئەمە جگە لەباش���تركردنی توانا وش���ارەزایی

شارەزایانی چاودێری تەندروستی لەواڵتدا.ولەمیانەی پێشكەشكردنی نوێترین وپێشەنگترین چارەسەری وتەكنیەكانی خۆی، كۆمپانیای “یونیڤێرسال ئەجارسان” ی توركی كۆمپانیای “جەنەراڵ ئەلیكتریك بۆ چاودێری تەندروستی” هەڵبژارد وەكو كۆمپانیای سەرەكی جێبەجێكردنی الیەتی تەكنەلۆژی پێنج نەخۆشخانەی تازەی

سەر بەوەزارەتی تەندروستی عیراق لەباشووری عیراق.“جەنەراڵ ئەلیكتریك چاودێری تەندروس���تی بۆ 50% ی دەزگای تایبەتی دەستنیشانكردنی نەخۆشی دابین دەكات بەئامێری تازەی وێنەگرتن بەشەپۆڵی ئەلترا ساوند ووێنەگرتنی بڕگەیی وسیس���تەمی موگناتیس���ی كە دەرفەت بۆ س���وود وەرگرتن لە چارەسەری وێنەگرتنی تایبەت بەدەستنیش���انكردنی نەخۆشی بەش���ێوەیەكی پێش���كەوتوو ئەمەش دەبێتە هۆی زیادكردنی زیات���ر لە 5500 توخم لەبەرهەمەكانی “جەنەراڵ ئەلیكتریك بۆ چاودێری تەندروس���تی” لەنێو

نەخۆشخانە ونۆڕینگەكانی عیراق.دوای ئەوەی لە ساڵی 2008 گرێبەستی 5 پرۆژەی وەرگرت كە 400 قەرەوێڵە لە خۆ دەگرێت لەكۆی 10 پرۆژە كە وەزارەتی تەندروس���تی عێراقی پالنی پەرەپێدانی هەیە لە شارەكانی حلە و كەربەال و بەس���رە و ناسریە، )یونیڤەرساڵ ئەجارس���ان( بە هەماهەنگی لەگەڵ هاوبەشانی، س���ەركەوت بەوەی یەكەم نەخۆش���خانە بداتەوە وەزارەتی تەندروس���تی بۆ ئەوەی لە خزمەتی هاوواڵتیاندا بێت لە مایۆی 2014، ئەمەش بە نەخۆشخانە پیشەنگەكان دادەنرێت، كە بڕیاربوو

لە هەشتاكانی سەدەی رابردووەوە.جەنەراڵ ئەلەكتریك هەموو تواناكانی خۆی خس���تووەتە گەڕ بۆ وەرگرتن و كارپێكردنی 5 نەخۆش���خانە نوێیەكەی عێراق كە دەكرێنەوە بە زیاد كردنی دوو هەزار قەرەوێڵە و پتەوكردنی

سیستمی چاودێری تەندروستی سەرەتایی بەشێوەیەكی بەرچاو لە عێراق.

لە الیەن خۆیەوە س���ەلیم ئەجار سەرۆك و سەرۆكی جێبەجێكاری كۆمپانیای )یونیڤەرساڵ ئەجارس���ان( وتی: ئێمە خۆشحاڵین بە هەڵبژاردنمان لەالیەن وەزارەتی تەندروستی عێراقی بۆ وەرگرتی یەكەم نەخۆش���خانەكان لە چوارچێوەی زنجیرە پرۆژەكانی لە باش���ووری عێراق، ئەو متمانەی���ەش بەرز دەنرخێنین ك���ە وەزارەی پێیداوین بۆ جێبەجێكردنی ئ���ەم پرۆژە گەورەیە وبە هۆی ئەم پش���تگیرییە بێ وێنەیەی كە هاوبەش���ەكانمان لەوان���ەش كۆمپانیای جەنەراڵ ئەلەكتریك هاوبەش���ی سەرەكیمان لە بواری تەكنۆلۆژیا پێشكەشی دەكات، بەردەوام دەبین بۆ هێنانەدیی ئامانجەكانمان لە وەرگرتنی نەخۆشخانەكان و زیاد كردنی دەرفەتی سوود وەرگرتنی

نەخۆشەكان لە خزمەتگوزارییە سەرەكییەكان لەو ناوچانەی پێویستییان پێی هەیە.بۆیەكەم جار لە عێراقئەم پرۆژەیە پشت بە بە نوێترین تەكنۆلۆژیاكانی جەنەراڵ ئەلەكتریك ب���ۆ چاودێری تەندروس���تی لە عێراق دەبەس���تێت لەوان���ەش ئامێ���ری )Optima*MR360( بۆ وێنەگرتنی لەرەلەری موگناتیسی كە دیزاینە نوێیەكەی بۆ نەخۆش زۆر گونجاترە، و كۆمەڵەی جێبەجێكارییەكانی )Needle-Free Suite( كە بەش���ێوەیەك درووستكراوە زۆر پێویست بە بەكار وێنەی س���ێبەری و بەنج لێدان نەبێت و سیس���تمی پارچەیی )Optima* CT580( كە بە وێنەی گریمانەی���ی كوالیتی بەرزەوە دەبەس���ترێتەوە و وێنەی چوار رەهەن���دی و وێنەی فرەالیەن كۆ

دەكاتەوە كە بە ئاسانی كامڵ دەبێت لەگەڵ سیستمی هێڵكاری چارەسەری.هەر نەخۆشخانەیەك خزمەتگوزاری تەندروستی بەرز چارەسەری وەرەم پێشكەش دەكات لە باشووری عێراق، ئەمەش پاڵپشتییە بۆ هەوڵەكانی وەزارەتی تەندروستی بۆ رووبەرووبوونەوەی رێژەی بەرزی تووش���بوون لە نەخۆشییەكانی شێرپەنجە و ئەو بارگرانییەی كە دەكەوێتە سەر دەوڵەت، هەروەها لە نەخۆش���خانەكاندا تەكنۆلۆژیای خێراكەر كە ش���ان بە ش���انی یەكەكانی چارەس���ەری تیش���كی وێنەی پارچەیی لەالیەن جەنەراڵ ئەلەكتریكەوە دابین دەكرێت، بەمەش نوێترین چارەسەری تیشكی بۆ نەهێشتنی شێرپەنجە لە قۆناغە پێشكەوتووەكانی دەخاتەڕوو.ل���ە الیەكی دیك���ەوە جەنەراڵ ئەلەكتریك پاڵپش���تی هەنگاوەكانی وەزارەتی تەندروس���تی عێراقی دەكات بۆ دابینكردنی چاودێری تەندروس���تی ورد بۆ نەخۆش���ەكان نەخاس���مە ئامێری وێنەگرتنی لەرەلەری موگناتیس���ی MR 450W ك���ە تەكنۆلۆژیای رووپێوی بێدەنگی هەیە و لە دوو نەخۆش���خانەی فێركاری س���ەر بە وەزارەت لە بەغدا دادەنرێت و دوو نەخۆشخانەی دیكە

لە باشووری عێراق.رووپیوە وێنەییە بێدەنگەكان شۆڕش���ێكی تەكنۆلۆژییە بۆ كەمكردنەوەی ژاوەژاوی زۆر كە لە ئەنجامی كرداری وێنەگرتن بە لەرەلەری موگناتیس���ی پەیدا دەبێت و بە یەكێك لە گرفتە كاریگەرەكانی س���ەر بارودۆخی نەخ���ۆش دادەنرێت، چونكە ژاوەژاوە ئاس���اییەكەی دەگاتە 110 دیس���یبڵ ئەمەش هاوش���ێوەی دەنگی ئاهەنگێكی گەورەی رۆك دەبێت كە پێویستی بە پاراس���تنی گوێچكەكان هەیە، ئەم تەكنۆلۆژیایەی كەمكردنەوەی ژاوەژاو تا ئاستێكی گونجاو درووس���تكراوە كە نەخۆش بێزار نەكات بەمەش ئەزموونی وێنەگرتن بە لەرەلەری موگناتیسی

باشتر دەكات.بوونی جەنەراڵ ئەلەكتریك لە عێراق بۆ زیاتر لە 40 س���اڵ دەگەڕێتەوە، لە دیس���ێمبەری 2012 بنكەی خزمەتگوزاری جەنەراڵ ئەلەكتریك بۆ چاودێری تەندروستی لە بەغدای پایتەخت كرایەوە و تا ئێس���تاش بە یەكەم دادەنرێت لە پێش���كەش خزمەتگوزارییەكانی بەس���تراو بە ئامێرەكانی جەنەراڵ ئەلەكتریك لە نەخۆشخانەكانی وەزارەتی تەندروستی عێراق و هاوبەشان دەتوان���ن پتش بە تیمەكانی ببەس���تن لە 3 وەرش���ەی چاككردنەوە و تیمێك���ی زیاتر لە 40 ئەندازیاری مەیدانی پسپۆر كە خزمەتگوزارییەكانی لە سەرتاسەری عێراق پێشكەش دەكات و

زیاتر لە 80% داواكارییەكان دابین دەكەن بەشێوەیەكی بەردەوام.

“جەنەراڵ ئەلیكتریك” چوارچێوەی كارەكانی خۆی لەبواری چاودێری تەندروستی فراوانتر دەكات

”جەنەراڵ ئەلیكتریك”هاوبەشی تازەی تەكنیكی

سەرەكی بۆ نەخۆشخانەكانی هەردوو كەرتی گشتی و

تایبەت لەعیراق

كۆمپانیاكە دروشمی “ لەعیراق بۆ عیراق”ی هەڵگرتووە لەمیانەی كارەكانیدا بۆ هێنانەدی

پێداویستیە نێوخۆییەكان وگەشەپێدانی توانا عیراقیەكان ودروستكردنی

هاوبەشی بەرهەمدار

كۆمپانیا پابەندە بەهێنانەدی چارەسەری پاڵپشتیكار بۆ پالنەكانی گەشەپێدانی

نیشتیمانی بەمەبەستی بەهێزكردنی عیراقیان لە خزمەتگوزاری چاودێری تەندروستی كوالیتی بەرز بەنرخێكی

هەرزان

ژماره 264 2015/1/31 29

ناوخۆ

تەاڵق لەهەرێمی كوردستاندا بەرەو هەڵكشان دەچێت

لەهەر رۆژێكدا زیاتر لە 16 حاڵەتی جیابوونەوە تۆماركراوە

بووە، بەاڵم س���لێمانی پلەی سێیەمی هەیە بە 841 حاڵەت.

ئەگەر ش���یكردنەوەیەك بۆ داتاكانی ساڵی 2013 بكەین، دەردەكەوێت كە پەسەندكردنی مارەبرین���ی دەرەك���ی ل���ەو س���اڵەدا 3 هەزار و 513 حاڵ���ەت ب���ووە، بەاڵم لەس���اڵی 2014 ژمارەك���ە 3 ه���ەزار و 305 ب���ووە، واتە 508 حاڵەت���ی پەس���ەندكردنی مارەبرینی دەرەكی

زیادی كردووە. ژن هێنانی دووەم

دەگوترێ���ت لەك���وردەواری هەرچەن���دە “پی���اوی دوو ژن���ە دڵ���ی كون كون���ە”، بەاڵم پی���اوی 75 2014دا س���اڵی لەئامارەكان���ی ك���ورد لەدادگاكان���ی هەرێم���ی كوردس���تان رێگەیان پێدراوە پرۆس���ەی ژنهێنانی دووەم

ئەنجامبدەن.لەئامارەك���ەدا دووەم لەژنهێنان���ی دەركەوت���ووە، ك���ە هەولێ���ر پل���ەی یەكەمی بەدەستهێناوە و ژمارەكەی 27 حاڵەت بووە، بەاڵم لەگەرمیان كەمترین حاڵەت روویداوە، كە تەنیا یەك حاڵەت بووە، هەرچی سلێمانییە پلەی دووەمی بەدەس���تهێناوە بە 36 حاڵەت، هەرچی پارێزگای دهۆكیش���ە پلەی سێیەمی

گرتووە بە 11حاڵەت.لەئاماری ساڵی 2013شدا هاتووە، كە تەنیا لەماوەی ئەو س���اڵەدا 62 حاڵەت���ی ژنهێنانی دەرەك���ی تۆمارك���راوە، لەكاتێك���دا لەس���اڵی 2014 ژمارەك���ە 75 حاڵ���ەت ب���ووە، واتە 13

حاڵەت زیادیكردووە.

رابردوو 5 ه���ەزار و 296 حاڵەتی مارەبرین كەمیكردووە.

تەاڵق و جیابوونەوە هەرچی پەیوەندارە بەتەاڵق و جیابوونەوە لەس���اڵی راب���ردوودا بەش���ێوەیەكی گش���تی 8 ه���ەزار و 777 حاڵ���ەت تۆمارك���راوە، ل���ەو رێژەیە زۆرینەی لەپارێزگای سلێمانی بووە، كە 4 هەزار و 12 حاڵەت بووە، بەاڵم دهۆك كەمتری���ن حاڵەتی تۆماركردووە، كە 1 هەزار و 103 حاڵ���ەت ب���ووە. هەرچ���ی پارێ���زگای هەولێ���رە پلەی دووەمی هەی���ە و 2 هەزار و 424 حاڵ���ەت ب���ووە، بەاڵم گەرمی���ان لەپلەی س���ێیەمدا دێت، كە ژمارەك���ەی هەزار و 238

حاڵەت بووە.هەروەها بەپێی ئامارەكانی س���اڵی 2013، تەاڵق و جیابوونەوە لەچاو س���اڵی رابردوو، حاڵەت���ەكان لەس���اڵی 2013 كەمترب���ووە، كە

ژمارەكەی 8 هەزار و 442 حاڵەت بووە. پەسەندكردنی مارەبڕینی دەرەكی

یەكێكی دیكە لەداتاو ئامارەكانی ئەنجومەنی دادوەریی، كە لەماوەی ساڵی رابردووی 2014 ئاماژەی پێكراوە، پەس���ەندكردنی مارەبڕینی دەرەكی بووە، كە ژمارەی مارەبرینی دەركی 3 ه���ەزار و 305 حاڵەت ب���ووە، لەو ژمارەیە زۆرترین مارەبرینی دەرەكی لەدهۆك بووە، كە هەزار و 188 حاڵەت بووە، بەاڵم كەمترین مارەبرینی دەرەكی لەگەرمیان بووە، كە تەنیا 199 حاڵ���ەت ب���ووە. هەرچ���ی هەولێرە پلەی دووەم���ی هەی���ە و ژمارەك���ەی ه���ەزار و 77

بەپێ���ی ئامارەكان���ی ئەنجومەنی دادوەریی هەرێمی كوردس���تان، لەماوەی شەش ساڵی راب���ردوو لەهەرێم���ی كوردس���تان )هەولێ���ر، س���لێمانی، ده���ۆك، گەرمی���ان( 36 ه���ەزار و 294 حاڵەتی جیابوونەوە و تەاڵق روویداوە. هەروەه���ا بەپێ���ی ئامارەكان���ی ئەنجومەن���ی دادوەری لەماوەی ساڵی رابردوو 47 هەزار 8 ب���ەاڵم تۆمارك���راوە، مارەبری���ن 453 و ه���ەزار و 777 حاڵەتی ت���ەالق و جیابوونەوە

روویداوە. مارەبرین

لەئامارەكەی ئەنجومەنی دادوەریی ئاماژە ب���ەوە ك���راوە، كە بەك���ۆی گش���تی لەماوەی س���اڵی رابردوودا پرۆس���ەی هاوس���ەرگیری لەكوردستان 47 هەزار و 453 حاڵەت بووە، ك���ە زۆرتری���ن مارەبری���ن لەس���اڵی رابردوو لەپارێ���زگای هەولێردا بووە و ژمارەكەی 17 هەزار و 44 حاڵەت بووە، كەمترین مارەبرین لەگەرمی���ان بووە، بە 5 هەزار و 586 حاڵەت. هەرچ���ی پارێ���زگای س���لێمانییە دواب���ەدوای هەولێ���ر بەپل���ەی دووەم دێت، ك���ە 13 هەزار و 830 حاڵ���ەت بووە، بەاڵم دهۆك ریزبەندی پلەی س���ێیەمی وەرگرت���ووە، كە 10 هەزار و

993 حاڵەت بووە.بەاڵم لەئامارەكانی ساڵی 2013، مارەبرین لەچاو س���اڵی راب���ردوو زیاتر ب���ووە، كە 52 هەزار و 749حاڵەت بووە، واتە لەچاو س���اڵی

بیالل سەعید

لە شەش ساڵی رابردوودا 36 هەزار و 294 حاڵەتی تەاڵق و جیابوونەوە روویداوە

30 ژماره 264 2015/1/31

ناوخۆ

كۆی گشتیدهۆككەركوك/ گەرمیانسلێمانیهەولێرجۆری مامەڵەژمارە

13605141044636820240547مارە برین1

81517329288رێپێدان بە ژن هێنانی دووەم2

182411941295813728پەسەند كردنی مارەبرینی دەرەكی 3

170218025591474210تەالق4

كۆی گشتیدهۆككەركوك/ گەرمیانسلێمانیهەولێرجۆری مامەڵەژمارە

15022127592792884139414مارە برین1

502220124297رێپێدان بە ژن هێنانی دووەم2

1500942924923026پەسەند كردنی مارەبرینی دەرەكی 3

19185066456593728تەالق4

كۆی گشتیدهۆككەركوك/ گەرمیانسلێمانیهەولێرجۆری مامەڵەژمارە

185651464258281144650481مارە برین1

341011257رێپێدان بە ژن هێنانی دووەم2

17597622106193350پەسەند كردنی مارەبرینی دەرەكی 3

191013395557124516تەالق4

كۆی گشتیدهۆككەركوك/ گەرمیانسلێمانیهەولێرجۆری مامەڵەژمارە

202751591759611384956002مارە برین1

211801453رێپێدان بە ژن هێنانی دووەم2

1859116353212974851پەسەند كردنی مارەبرینی دەرەكی 3

281020358229146581تەالق و لێك جیابوونەوە4

ئامارەكانی ساڵی 2009

ئامارەكانی ساڵی 2010

ئامارەكانی ساڵی 2011

ئامارەكانی ساڵی 2012

ژماره 264 2015/1/31 31

ناوخۆ

زۆرترین رێژەی مارەبڕین بەر هەولێر و زۆرترین رێژەی جیابوونەوەش بەر سلێمانی كەوتووە

كۆی گشتیدهۆككەركوك/ گەرمیانسلێمانیهەولێرجۆری مامەڵەژمارە

183541491161141337052749مارە برین1

39161662رێپێدان بە ژن هێنانی دووەم2

13089562789713513پەسەند كردنی مارەبرینی دەرەكی 3

27603687103310028482تەالق و لێك جیابوونەوە4

كۆی گشتیدهۆككەركوك/ گەرمیانسلێمانیهەولێرجۆری مامەڵەژمارە

170441383055861099347453مارە برین1

273611175رێپێدان بە ژن هێنانی دووەم2

107784119911883305پەسەند كردنی مارەبرینی دەرەكی 3

24244012123811038777تەالق و لێك جیابوونەوە4

ئامارەكانی ساڵی 2013

ئامارەكانی ساڵی 2014

32 ژماره 264 2015/1/31

ناوخۆ

رۆژانەی كەرێكی سیاسی

كاتێك دەیویست سیاسیانە و هێمنانە بیر بكاتەوە، دووچاری سەرسوڕان و گێژبوون دەبوو، ئەوسا خۆیشی نەیدەزانی چ دەكات و ســــەر چیخ دەڕۆیشــــت. كۆمەڵێك پارەی هەبوو بۆ دابینكردنی خەونی ژیان، بەشێكی پارەكەی بە پڕۆژەیەكی نیشــــتەجێبوون دا، تــــا ببێتە خاوەن خانوو لە واڵتێكی كرێچیدا، بەاڵم ساڵ هات و ساڵ رۆیشت خەونەكەی نەهاتــــەدی، خاوەن پڕۆژەكــــە پارەكەی برد و لە كەیف و ســــەفا و مەســــاج و گەعدەی شــــەوان و ئافرەتی ســــۆزانی خەرجی كرد، خانووەكانیــــش هــــەر بــــە چۆڵــــی و زەوی رووت مانــــەوە. بــــۆ ئــــەوەی دڵــــی خــــۆی بداتــــەوە، جــــۆرە قەناعەتێك بەخــــۆی بێنێ كە پارەكــــەی نەفەوتــــاوە، جارجــــار لەگەڵ ماڵەكەیدا دەچووە ســــەر شوێنی خانووەكە و سەیران و سەفرەیان دەكرد و تۆڵەگەیان

)تۆركە( لێدەكردەوە!باشــــتر بیــــری كردەوە بڕیــــاری دا بڕێك پارەی تر لەگەڵ هاوەاڵنی بخاتە پڕۆژەیەك، زەرەرەكــــە و دەكات قازانجێــــك بەڵكــــو پڕدەكاتــــەوە، لەگــــەڵ هاوەڵەكانــــی مۆڵەتی پڕۆژەیەكیان لە كابرایەكی تورك و لوبنانی كڕی كە مۆڵەتیان وەرگرتبوو، دواتر تورك و لوبنانیەكە پارەكەیان لف كرد و رایانكرد

و پڕۆژەكەش وەستا!هەر بەدەم بیركردنەوە و سەرســــوڕانی سیاســــیەوە گەیشــــتە ئەو بڕوایەی، كە ئەو بڕە پارەیەی ماویەتــــی لە ماڵەكەی نەمێنێ، نەوەك خزم و دۆست داوای قەرزی لێبكەن، یــــان دووچاری حاڵەتێكی نەوخوازراو بێت، بۆیە باشترین چارەســــەر ئەوەیە پارەكەی لــــە ماڵەوە نەمێنــــێ و بیخاتە بانكــــەوە، بڕە زیادەیەكیش دێتەســــەری و ئەوێ ئەمینترە.

پاش ئەوەی پارەكەی خســــتە بانكەوە، دڵی داكەوت و بە ئیسراحەت لێی راكشا. رۆژێك دووبــــارە بیــــری كــــردەوە ســــەری ســــوڕا، بڕیاری دا بەشێك لە پارەكەی لە بانك بێنێتە دەرەوە، بۆیە چووە بانك و داوای بەشێكی پارەكــــەی كــــرد، بەاڵم قڕانێك لــــە پارەكەی نەمابوو. حكومەت پارەكەی ســــەرفكردبوو، ناچــــار حكومەت قــــەرزاری بووە و ئەویش قــــەرزی كەوتــــە الی حكومــــەت، دڵی خۆی دەداوە، چونكــــە حكومەت جێی ســــیقەیە و قەرزی كــــەس ناخوات، بــــە دەردی خاوەن پــــڕۆژەی نیشــــتەجێبوون و كابــــرای تورك و لوبنانیەكــــە ناچێت. ناچار هەموو ســــەرە ســــەعاتێكی رۆژانــــی هەفتــــەی لە بــــەردەم ئەخبار و هەواڵەكان بەســــەر دەبرد، بەڵكو گوێــــی لــــە هەواڵێك بێــــت كە پــــارە هاتووە و حكومــــەت قەرزەكــــەی دەداتــــەوە، بەاڵم رۆژان رۆی و رۆژان هــــات هیــــچ شــــتێك وەدەرنەكەوت. هیچی لەدەست نەما و بێزار بــــوو، بۆیە بیری كردە و كاتێك سیاســــیانە لێی ڕوانی و سەری سوڕما. بڕیاری دا ببێتە ئۆپۆزســــیۆن و بێتە سەرشەقام، موزاهەرە بكات و داوای مافەكانی بكات. زۆری دەنگ هەڵبڕی و هــــاواری كرد، بەاڵم كەس گوێی لێنەگرت و حسبێیشی بۆ نەكرد. ناچار تەنیا بەوە دڵخۆش بوو كاتێ كامێراكان وێنەیان

دەگرت و لە تیڤی دەرچوو.بۆیــــە كاتێك خۆی لــــە تیڤیــــدا بینیەوە و سەیری وەزعی شڕی خۆی كرد بڕیاری دا چیتر بیرنەكاتەوە سیاسیانە نەژی، بۆخۆی بژی، لە كوێیش گوریســــەكەی پســــا، لەوێ گرێــــی بداتــــەوە، ئەگــــەر تاقەتیشــــی نەبوو گرێی بداتەوە، بە یەكێك بڵێ گوریســــەكەی

بۆ گرێ بدات.

پشتیوان عەبدوڵاڵ

ژماره 264 2015/1/31 33

كۆمەاڵیەتی

دیمەنەكانی جەنگ كاریگەری قووڵ لەسەر منداڵ و نەوجەوانان جێدەهێڵێت

34 ژماره 264 2015/1/31

ماڵپەڕە سێكسیەكان ژمارەی خەیاڵی و تۆقێنەر تۆمار دەكەن

واڵتە ئیسالمی و عەرەبیەكان لوتكەی ریزبەندی سەردانكەرانی ئەو ماڵپەڕانەیان گرتووە

زیاتر لە 41%ی سەردانكەرەكان تەمەنیان لەسەرووی 45 ساڵیەوەیە

مانگانە 9.4 ملیۆن ئافرەت سەردانی ئەو ماڵپەڕانە دەكەن

داهاتی سااڵنەی ئەو ماڵپەڕانە زیاتر لە 12 ملیار دۆالرە

كـۆمـەاڵیـەتی

بەپێ����ی زانیارییەكان����ی ه����ەرە دیارترین ئ����ەو ماڵپەڕانەی تایبەتن بەش����یكردنەوەی ماڵپ����ەڕە س����ەردانكەرانی ژم����ارەی ئەلیكترۆنیەكان بەگشتی، دەركەوتووە، كە ئەمریكا لەس����ەرووی لیستی ئەو واڵتانەوە دێت، كە زۆرترین سەردانی ماڵپەڕە پۆرنۆ و سێكس����یەكانی تێ����دا دەكرێ����ت، ئەم����ەش دەرەنجامێكی ئاس����ایی و چاوەڕوانكراوە، چونكە ه����ەر لەو واڵت����ەدا زۆرترین فیلمی سێكس����ی بەرهەم دەهێنرێت. بەاڵم ئەوەی جێگای س����ەرنجە، دوای ئەمری����كا واڵتانی تری ئیس����امی لەرۆژه����ەاڵت، بەتایبەتیش واڵت����ە عەرەبی����ەكان، پلەكان����ی دواتری����ان گرت����ووە، لەرووی زۆری س����ەردانیكردنی

ئەو ماڵپەڕانە.بەگوێ����رەی واڵت����ان ریزبەن����دی

سەردانیكردنی ئەو ماڵپەڕانەدوای ئەمریكا، ئێران بەپلەی دووەم دێت، ئینجا واڵتی ئیمارات بەپلەی سێیەم و میسر

چ����وارەم و بەحرەین پێنج����ەم دێن. كەنەدا شەش����ەم و كوێ����ت حەوتەم و هیندس����تان هەش����تەم و ڤێتنام نۆیەم و قەتەر دەیەم و س����عودیە یازدەهەم و س����ودان دوازدەهەم و چین سێزدەهەم و فەرەنسا چواردەهەم و فەڵەس����تین پازدەهەم و ئەندۆنیسیا پلەی

شازدەهەمیان گرتووە.ئیس����امیەكان واڵت����ە دەبینی����ن، وەك س����ەرووی عەرەبی����ەكان بەتایبەتی����ش و لیس����تی ریزبەندی ئەو واڵتانەیان گرتووە، ك����ە زۆرترین س����ەردان و گ����ەڕان بەدوای

ماڵپەڕە سێكسیەكانیان تێدا دەكرێت. چەند ئامارێكی خەیاڵی و ترسناك

بەشێوەیەكی گشتی ئامارەكان لەبارەی زۆر ماڵپەڕان����ەوە ئ����ەو س����ەردانكەرانی خەیاڵی و ترسناكن، رۆژانەش ئەم رێژەیە

بەرەو هەڵكشان دەچێت. لەو ئامارانە:- ل����ە هەر چركەیەك����دا 28 هەزار كەس

سەردانی ئەو ماڵپەڕانە دەكات.- ئەمریكا لە هەر 39 خولەكێكدا فیلمێكی

سێكسی بەرهەم دەهێنێت.

نزیكەی 4.2 ملیۆن ماڵپەڕی پۆرنۆ و

سێكسی هەن و لەهەر چركەیەكدا 28 هەزار كەس سەردانیان دەكەن

ئێران و ئیمارات و میسر و بەحرەین و كوێت و

قەتەر لەپلەكانی دووەم و سێیەم و چوارەم و پێنجەم و حەوتەم و

دەیەم دان

ژماره 264 2015/1/31 35

كـۆمـەاڵیـەتی

- لەه����ەر چركەیەكدا زیات����ر لە 6 هەزار خ����ەرج ماڵپ����ەڕە سێكس����یانە ل����ەم دۆالر

دەكرێت. تێكڕای تەمەنی سەردانكەران

14%ی ئام����ارەكان، بەپێ����ی ه����ەر س����ەردانكەرانی ئ����ەم ماڵپەڕان����ە تەمەنیان 20%ی دای����ە. س����اڵی )24-18( لەنێ����وان س����ەردانكەران تەمەنیان لەنێوان )34-25( دای����ە. زۆرترین ژمارەی س����ەردانكەرانیش بەرێژەی 25.5% تەمەنیان لەنێوان )44-35( دایە. بەاڵم هێش����تا ئام����ارەكان دەرەنجامی س����ەیر و س����ەمەرەتر دەردەخ����ەن، 21%ی س����ەردانكەران تەمەنی����ان لە نێ����وان )45-54( س����اڵی دای����ە، نزیك����ەی پێنجیەكی تری سەردانكەرانیش كە دەكاتە 20%، تەمەنیان

لەسەرووی 55 ساڵیەوەیە! رێژەی ئافرەتە سەردانكەرەكان

لەبارەی ئافرەتانیشەوە ئامارەكان ئەوە دەردەخ����ەن، كە مانگانە 9.4 ملیۆن ئافرەت س����ەردانی ئ����ەو ماڵپەڕانە دەك����ەن، واتە بە ش����ێوەیەكی گشتی 23%ی س����ەردانكەرانی

ئەو ماڵپەڕانە ئافرەتن، ئەمەش دەریدەخات كە پیاوان سێ هێندەی ژنان سەردانی ئەو ماڵپەڕانە دەكەن، بەاڵم لە ماڵپەڕە چاتەكان،

ئافرەتان دوو هێندەی پیاوان بەشدارن. چەند ئامارێكی گشتی

چەند ئامارێكی گش����تیش لەب����ارەی ئەو ماڵپەڕانەوە دەریدەخەن كە:

- نزیك����ەی 4.2 ملیۆن ماڵپەڕی پۆرنۆ و سێكسی هەن.

هی����چ ماڵپەڕان����ە ئ����ەو 66%ی -تەمەنی لەب����ارەی ئاگاداركردنەوەیەكی����ان

سەردانكەرانەوە نیە.- رۆژان����ە 68 ملی����ۆن داواكاری گ����ەڕان بەدوای ماڵپەڕە سێكسیەكان تۆماركراوە.

- نزیك����ەی 35%ی ئەو ڤیدیۆ و وێنانەی رۆژان����ە ئەپل����ۆدی ئ����ەو س����ایتانە دەكرێن، داونل����ۆد س����ەردانكەرانیانەوە لەالی����ەن

دەكرێنەوە!- زیاتر ل����ە 100 هەزار ماڵپەڕ هەن، كە

بابەتی سێكسیان بۆ مندااڵن تێدایە.- مانگان����ە زیات����ر ل����ە 72 ملی����ۆن كەس

سەردانی ئەو ماڵپەڕان دەكەن.س����ەردانی كەس����انەی ئ����ەو 89%ی -ژوورەكان����ی چاتكردنیش دەك����ەن، بابەتی سێكس����ی وەك جۆرێ����ك ل����ە تەح����ەروش

دەوروژێنن.- داهاتی س����ااڵنەی پیشەسازی ماڵپەڕە پۆرنۆ و سێكس����یەكان زیاتر ل����ە 12 ملیار

دۆالرە.- تێك����ڕای تەمەنی ئەو مندااڵنەی زۆرتر ئاڵوودەی ئ����ەو ماڵپەڕانە بوونە 15 بۆ 17

ساڵە.كارتۆن����ی كەس����ایەتی 26 نزیك����ەی -خۆشەویس����ت الی مندااڵن ب����ۆ راوكردنی من����دااڵن و س����ەردانكردنی ئ����ەو ماڵپەڕانە

بەكاردەهێنرێن.ل����ە س����كااڵ ئافرەت����ان 25%ی -ل����ەرووی منداڵەكانی����ان ئیس����تغالكردنی

سێكسیەوە دەكەن.- سااڵنە ئەو ماڵپەڕانە 3 ملیار دۆالر لە ئیستغالكردنی مندااڵن لەرووی سێكسیەوە

قازانج دەكەن.

36 ژماره 264 2015/1/31

كـۆمـەاڵیـەتی

كچێك���ەوە، خۆشەویس���تی بەه���ۆی گەنجێك گەنجێكی تر دەكوژێت، دواتریش بەحوكمی زیندانی تاهەتایی سزا دەدرێت.

ده���ۆك لەش���اری رووداوە ئ���ەو و ش���ایەتحاڵەكان وەك���و رووی���داوە، بەڵگەكانی رووداوەك���ە ئاماژەی پێدەدەن، ه���ەر یەك���ە لەتۆمەتب���ار و قوربانییەك���ە پێش���تر كچێكی���ان خۆشویس���تووە، بەاڵم كچەك���ە پەیوەن���دی خۆشەویس���تی تەنها لەگەڵ قوربانییەك���ەدا هەبووە، هەرچەندە قوربانییەك���ەش دەس���تبەرداری ب���ووە و هاوس���ەرگیری لەگ���ەڵ ئافرەتێك���ی ت���ردا ك���ردووە بۆ ئ���ەوەی رووبەڕووی كێش���ە نەبێت���ەوە، لەگەڵ ئەوەش���دا كچەكە ئامادە نەب���ووە پەیوەندی خۆشەویس���تی لەگەڵ تۆمەتبارەكە ببەس���تێت، بۆیە تۆمەتبارەكە وادەزانێت ئەمە خەتای كوڕەكەی ترە، كە

خۆشەویس���تەكە كۆنەك���ەی كچەكە بووە و قوربانی ئ���ەم رووداوەیە، هەوڵ دەدات

بیكوژێت و تۆڵەی لێبكاتەوە.گەنج���ە ن���اوی كورتك���راوەی )ت( كوژراوەكەی���ە، دایك���ی ئەو ك���ە لەبەردەم ئامادەب���وو، گوت���ی “كوڕەك���ەم دادوەردا پەیوەن���دی خۆشەویس���تی لەگ���ەڵ كچێك هەب���وو، )س(ی تۆمەتباری���ش حەزی لەو كچە بوو، بەاڵم كچەكە ئەوی نەدەویست، ئێمەش ترسی ئەوەمان هەبوو كوڕەكەمان بەو هۆیەوە تووش���ی كێشە بێت، بۆیە من و هاوس���ەرەكەم هەوڵم���ان كوڕەكەم���ان رازیك���رد بەوەی دەس���تبەرداری ئەو كچە ببێ���ت و ژیانی هاوس���ەری لەگەڵ كچێكی هاوس���ەرگیری دوای پێكبهێنێ���ت، ت���ردا كوڕەكەش���مان، كچەك���ە بەخۆشەویس���تی

بكوژەكە واتە )س( رازی نەبوو”.بەوت���ەی ئ���ەو ئافرەت���ە، دوای ئەوەش كچەك���ە ك���ە پێیواب���ووە تۆمەتبارەك���ە

پەیوەندی لەگەڵ )ت( ماوە، هەر بۆیە )س( ب���ڕوا بە كوژراوەك���ە دەهێنێت، كە پێكەوە بچنە دەرەوە، هەر لەو دەرچوونە دەیباتە ئاقارێك���ی چۆڵ و ل���ەوێ چەند گوللەیەكی پێوەدەنێ���ت و دەیكوژێ���ت، ب���ەاڵم ئەوەی كاری بكوژەكە ئاشكرا دەكات، شوانی رانە مەڕێك���ە، كە لەنزیكی ش���وێنی رووداوەكە ب���ووە و بینوییەت���ی ك���ە )س( چۆن )ت(ی

كوشتووە. هەریەك���ە لەباوك���ی )ت( و خوش���ك و براكانی كە ئامادەی دانیش���تنی دادگا بوو وتەكان���ی دایكیان پشتڕاس���ت ك���ردەوە و قورس���یان س���زایەكی س���ەپاندنی داوای

بەسەر بكوژی )ت(دا دەكرد.هاوكات ش���وانی رانە مەڕەكە، كە وەك شایەتحاڵی رووداوەكە ئامادەی دانیشتنی دادگا ب���وو، گوت���ی “وەك كاری رۆژانەم، ئەو رۆژە خەریك���ی لەوەڕاندنی مەڕەكان بووم، لەناكاوە بینی���م كە )س( )ت(ی دایە

دهۆك

لەسەر خۆشەویستەكەی پیاوێك دەكوژێت

ژماره 264 2015/1/31 37

كـۆمـەاڵیـەتی

دهۆك

ب���ەر گوللە، دواتر تێبینی رەنگ و ژمارەی ئۆتۆمبێلەكە و رەنگی جلوبەرگی بكوژەكەم

كرد و راستەوخۆ هەواڵم دایە پۆلیس”.دان���ی تۆمەتب���ارە، )س(ی هەرچ���ی بەتاوانەك���ەی خۆیدا ن���او گوتی “بەڵێ، من ئەو گەنجە بێتاوانەم بە دەمانچە كوش���ت، چونك���ە م���ن ل���ەو رۆژانەدا هۆش���ی خۆم لەدەس���تدابوو، خۆشەویستییەكەم سەری نەدەگ���رت و منیش پێموابوو )ت( هۆكاری ئەوەی���ە، راس���تە من گوناهب���ارم و دان بە تاوانەك���ەدا دەنێم، ب���ەاڵم هەرچۆنێك بێت، داوای كارەو ل���ەو پەش���یمانم زۆر م���ن

بەزەییتان لێدەكەم”.دادگادا، دانیش���تنەكانی لەكۆتای���ی ده���ۆك، تاوانەكان���ی دادگای دادوەری بەگوێ���رەی بڕەگ���ەی یەكەم���ی م���اددەی 406ی یاسای سزادانی عێراقی كارپێكراو، حوكم���ی زیندانی هەتاهەتای���ی بۆ تاوانبار

دەركرد.

دوای ئ���ەوەی دای���ك و باوكی لەیەكت���ر جیادەبنەوە و باوكی ئافرەتێك���ی تر دەخوازێت، كچێكی تەمەن 12 سااڵن ژیانی تێكدەچێت، هەرچەندە كچەكە خۆی داوادەكات، بەاڵم باوكی

رازی نیە و نایداتەوە دەست دایكی.ئەگەرچی بەپێی یاس���ا كارپێكراوەكان لەكات���ی جیابوونەوەی ژن و مێرد، ئەو مندااڵنەی تەمەنی���ان لەخوار 16 س���اڵەوەیە دەدرێ���ن بەدایكیان، بەاڵم ل���ەم رووداوەدا كە لەپارێزگای ده���ۆك رووی���داوە، بەهۆی ئ���ەوەی دایكی منداڵەك���ە بەڕەگەز خەڵكی واڵتێكی ترە، پێش���تر و لەكات���ی جیابوونەوەیان���دا، دادگا ماف���ی بەخێوكردن���ی منداڵەك���ەی داب���ووە باوكی، بەاڵم دوای جیابوونەوە لەهاوس���ەری یەكەمی، ئەو پیاوە لەگەڵ ئافرەتێكی تر ژیانی هاوس���ەری پێكدەهێنێت. بەوتەی پارێزەرێكیش دوای ئەوەی منداڵ دەگاتە تەمەنی 16 س���اڵ، دەتوانێت

لەدادگا سكااڵ تۆماربكات و یەكێك لەدایك و باوكی هەڵبژێرێت، یاخود بەتەنها بژیت.ئەو منداڵە دوای ئەوەی باوكی ژیانی هاوسەری لەگەڵ ژنی دووەمیدا پێكهێناوە، لەگەڵ باوەژنیدا كێش���ەی بۆ دروس���ت دەبێت و دەیەوێت بچێتەوە الی دایكی، بەاڵم باوەژنەكەی

رێگەی لێدەگرێت و لێیدەدات.“محەم���ەد عەل���ی بەرواری” پارێ���زەر، جەخت لەوە دەكاتەوە كە ئ���ەوان هەوڵدەدەن ئەو كێش���ەیە بەش���ێوەیەكی ئاس���ان و بێ دادگا چارەس���ەر بك���ەن، ئەمە لەكاتێكدای���ە كە بەپێی مادەی 57ی یاس���ای باری كەس���ێتی كارپێكراو لەهەرێمی كوردس���تان، دایك لەپێشترە بۆ بەخێوكردن���ی منداڵەكەی، تەنها لەو حاڵەتانە نەبێت، ك���ە منداڵەكە لەمانەوەی لەگەڵ دایكیدا زەرەرمەند ببێت. بەبڕوای ئەو پارێزەرە “دایك دڵس���ۆزترین كەس���ە بۆ منداڵ و هەمیش���ە ئامادەیە ژیانی خۆی بەمنداڵەكەی ببەخش���ێت، چونكە ئەو پارچەیەكە لەخۆی و پەیوەندی منداڵ لەگەڵ دایك زۆر گەورە و بەهێزە”. دەش���ڵێت “بەپێی ئەو مادەیە گەر دایك لەرووی عەقڵییەوە تەندروست و تێگەیشتوو و هێمن بێت بەرامبەر منداڵەكەی، ئەوە مافی لەپێشینەی هەیە بۆ بەخێوكردنی منداڵەكە و ئەو مافەی لێوەرناگیرێتەوە تا شوو بەپیاوێكی تر دەكات،

بەو مەرجەی بەرژەوەندییەكانی منداڵەكە پارێزراو بن”.هەربۆیە ئێس���تا ئەو پارێزەرە و الیەنەكانی كێش���ەكە لەهەوڵدان كێش���ەكە بەش���ێوەیەك

چارەسەر بكەن، كە بۆ هەمووان گونجاو بێت.

زڕدایكێك كچی پیاوەكەی لە دایكی راستەقینەی زەوت دەكات

تەنیا لەبەرئەوەی دایكی بیانییە

ژماره 264 2015/1/31 37

38 ژماره 264 2015/1/31

ش

داعـــش، شـــەڕی دەســـتپێكردنی لەگـــەڵ دیمەنی شـــەڕ و كوشـــتار لەزۆربـــەی كەناڵە میدیاییـــەكان پەخـــش دەكرێـــت، بەتایبەتیـــش كەناڵـــە تەلەفزیۆنییـــەكان، بێ بوونـــی كاتێكی دیاریكـــراو و لەهەمـــوو دەمێكـــدا، كە ئەمەش بـــەرای شـــارەزایانی بواری دەروونناســـی و كۆمەڵناســـی كاریگـــەری خراپـــی درێژمەودا

لەسەر كۆمەڵگە جێدەهێڵێت. “عەبدوڵاڵ حسین” مامۆستای قوتابخانەیەكی دوو باوكـــی هەولێـــرە. شـــاری ســـەرەتایی منداڵـــی ســـیانزە و نـــۆ ســـااڵنە. گلەیـــی زۆر لەپیشـــاندانی دیمەنی شەڕ و كوشتار لەكەناڵە “لەهیـــچ دەڵێـــت و دەكات تەلەفزیۆنییـــەكان شوێنێكی ئەم جیهانەدا وێنەی كوشتن و بڕین و الشـــەی خوێناوی بەمجۆرە بەبێ سانسۆر هەوڵـــدەدەم هەرچەنـــدە ناكرێـــت، پەخـــش ئاگاداربـــم منداڵەكانـــم لەبینینی ئـــەم دیمەنانە بپارێـــزم، بـــەاڵم ناكرێـــت، چونكـــە كەناڵەكان

لەهەر كاتێكدا رەنگە پەخشی بكەن”. ئەو باوكە باس لەوە دەكات، كە منداڵەكەی نەخـــۆش دیمەنـــەوە ئـــەو بینینـــی بەهـــۆی كەوتـــووە و دەڵـــێ “ئێســـتا ئەگـــەر بمانەوێ ســـەربڕین و شـــەڕ دیمەنـــی منداڵەكانمـــان نەبینن، دەبێ رێگە نەدەین سەیری تەلەفزیۆن بكەین، ئەوەش ناكرێت. شـــەوێك كە هاتمەوە لەكاتـــی پەخشـــكردنی هەواڵـــەكان لەكاتژمێر

هەشـــت، دیمەنی مرۆڤـــی كوژراو و ســـوتاو پەخش دەكرا و كوڕە نۆ سااڵنەكەشم سەیری دەكـــرد، دوو رۆژ دوای ئەمە نەخۆش كەوت و دەڕشـــایەوە و نانی نەدەخوارد، زۆر هەوڵم لەگەڵدا تا قەناعەتم پێكرد ئەوە راستی نییە بۆ

فیلم وایانكردووە”. عەبدوڵاڵ داوا لەالیەنی پەیوەندیدار دەكات، سنورێك بۆ پەخشكردنی ئەم دیمەنانە دابنرێت و چیتـــر كەناڵـــەكان ئـــەو دیمەنە نەشـــیاوانە

لەهەموو كاتەكاندا باڵونەكەنەوە. لەمیدیاكانـــی واڵتانـــی پێشـــكەوتوو، گـــەر بۆ هەر مەبەســـتێك بیانەوێـــت دیمەنێكی لەم شـــێوەیە پەخش بكەن، ئـــەوا لەژێر چاودێری كەســـانی شـــارەزادا دەبێـــت، بەرەچاوكردنی كات و پیشاننەدانی هەموو دیمەنێك. هاوكات ماوەیـــەك بـــەر لەپەخشـــكردنی خەڵـــك لەمە ئاگادار دەكرێتـــەوە، تاوەكو منداڵ و ئەوانەی توانـــای بینینی ئەم دیمەنانەیان نییە، ســـەیری

نەكەن. ســـەرۆكی بەشـــی راگەیانـــدن لەپەیمانگای تەكنینكـــی هەولێـــر، “د.دلێر ئەحمـــەد” رایوایە كـــە میدیا دەتوانێت كار لەســـەر ئـــەم تەوەرە بـــكات، بـــەاڵم دەبێت رەچـــاوی ئـــەوە بكات، كـــە چـــۆن بـــاڵوی دەكاتـــەوە و پەیامەكـــەی دەگەیەنێت و دەروونی خەڵكیش ناشـــێوێنێت. هەروەهـــا ئامـــاژە بەوە دەكات، كـــە لەماوەی شـــەڕی داعشـــدا لەهەندێك كەناڵـــی میدیاییدا بینیمان كە “هەندێك راپـــۆرت باڵودەكرایەوە

و ئەنجامـــدەدرا، ناڕاســـتەوخۆ لەبەرژەوەندی دوژمـــن بوو و دەبووە هـــۆی ترس و تۆقینی هاواڵتییانـــی خۆمـــان، لەبەرئـــەوە كاركـــردن بەوپـــەڕی دەبێـــت جەنـــگ روماڵكردنـــی و بەرپرســـیارێتییەوە لەالیەن كەســـانی شارەزا

كاری لەسەر بكرێت”. “دڵنیا عەلی” تەمەنی بیســـت و ســـێ ساڵە، دەرچـــووی پەیمانگایـــە، بـــاس لـــەوە دەكات، كە پێشـــاندانی ئەو دیمەنانـــە كاریگەری زۆر خراپیـــان لەســـەر درەوونی دروســـتكردووە، چونكە خۆی نەخۆشـــە. دڵنیا دەڵێ “سێ ساڵە توشی جۆرێك نەخۆشـــی دەروونی بووم كە پێیدەڵێـــن پەنیـــك، مـــاوەی نۆ مانـــگ دەرمانم وەرگرت، بەاڵم ئەو ماوەیە هەست دەكەم زۆر بێتاقەتم و خەریكە تووشـــی بێزاری دەبمەوە، چونكە لەو شەوانەی رابردوودا كاتێك كەناڵە تەلەفزیۆنییەكان دەگەڕام، لەكەناڵێك كوژرا و برینداری پێشـــاندەدا، بێ ویســـتی خۆم بینیم، بۆیە ســـەردانی دكتۆرەكەمم كردەوە و ئێستا بەهیـــچ جۆرێك ناوێرم ســـەیری ئەو كەنااڵنە بكەم و زیاتر دەیكەمە ئـــەو كەناڵە بیانییانەی

تەنیا گۆرانی پەخشدەكەن”.“هـــەژار حســـین” كۆمەڵنـــاس، ســـەبارەت بەپێشاندانی دیمەنی شەڕ و كوشتار لەكەناڵە تەلەفزیۆنییەكان و باڵوكردنەوەیان لەهەندێ ســـایت و تـــۆڕە كۆمەاڵیەتییـــەكان، پێیوایـــە هـــۆكاری پەخشـــكردنی ئەمجـــۆرە دیمەنانـــە بـــێ سانســـۆر و رەچاوكردنـــی كات، بەهۆی

كـۆمـەاڵیـەتی

بەهرە حەمەڕەش

دیمەنەكانی جەنگ كاریگەری قووڵ لەسەر منداڵ و نەوجەوانان جێدەهێڵێت

38 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 39

كـۆمـەاڵیـەتی

كۆمەڵناسێك: ئەم دیمەنانە ئاسایش

و ئارامی كۆمەڵگا دەشێوێنن

مامۆستایەكی راگەیاندن: هەندێجار نیشاندانی ئەو دیمەنانە ئامانجەكانیان

پێچەوانە دەبێتەوە

باوكێك: نازانم چۆن منداڵەكانم لە بینینی

ئەو دیمەنانە بپارێزم كە هەركات پەخش دەكرێن

نەبوونی میدیایەكی نیشتمانی و سەربەخۆیە، چونكە كەناڵەكان بۆ پاراستنی مەرامی حزبی و تایبـــەت كاردەكەن و هەموو چوارچێوەكان دەبەزێنـــن و گـــوێ نادەنـــە ئەو شـــوێنەوارە لەكۆمەڵگـــەدا هۆیـــەوە بـــەو خراپانـــەی

دروستدەبن. هـــەژار پێیوایـــە لەواڵتانـــی پێشـــكەوتوو، بەهەڕەمەكـــی وا جەنـــگ دیمەنەكانـــی باڵوناكرێنـــەوە “ هەرگیـــز پێشـــتر دیمەنـــی ســـەربڕین و الشـــەی كـــوژراو و ســـوتاوم بەمجـــۆرە نەبینیـــوە، كەناڵـــە میدیاییەكان بێ رەچاوكردنـــی ئاسایشـــی كۆمەڵگـــە و چیـــن دیمەنـــی كاتێكـــدا لەهەمـــوو توێژەكانـــی، و ئـــەو تاوانانـــە پەخشـــدەكەن، كـــە بەوپـــەڕی دڕندایەتییەوە ئەنجامدراون، بێگومان ئەوەش خەڵك توشـــی دڵەڕاوكـــێ دەكات و كۆمەڵگە

بەرەو توندوتیژی ئاڕاستەدەكات”. سەبارەت بەكاریگەری ئەم دیمەنانە لەسەر ژنـــان و مندااڵن هەژار دەڵێ “ژنان و مندااڵن قوربانـــی پلە یەكـــی باڵوبوونـــەوەی دیمەنی شـــەڕ و كوشتار و توندوتیژیەكانن، هەروەها كاریگەرییە دەروونـــی و كۆمەاڵیەتییەكانیش

زیاتر لەسەر ئەوان رەنگدەدەنەوە”.لەبارەی مامەڵەی میدیا لەگەڵ روماڵكردنی بـــاری رەچـــاوی كـــە بەجۆرێـــك جەنـــگ كۆمەاڵیەتی و دەروونی خەڵك بكرێت، بەرای ئەو كۆمەڵناسە پێویستە، حكومەت چاودێری كاری میدیـــاكان بـــكات و ســـود لەراوێـــژی

“پێویســـتە وەربگرێـــت شـــارەزا كەســـانی كەناڵـــەكان بـــۆ روماڵكـــردن و پەخشـــكردنی دیمەنەكانی جەنگ، راوێژ بەپسپۆڕانی بواری كۆمەاڵیەتـــی و دەروونی بكەن، تا بەكەمترین زیان لەسەر كۆمەڵگە بوەستێت و كاریگەری

لەسەر ئاسایشی كۆمەڵگە نەبێت”. شارەزایانی بواری كۆمەاڵیەتی و دەروونی، جەخت لەترسناكی پیشاندان و باڵوبوونەوەی وێرانكارییەكانـــی و كوشـــتار دیمەنـــی جەنـــگ دەكەن، ئامـــاژە بـــەوەش دەكەن، كە لەواڵتانـــی دیمەنانـــە ئـــەو باڵوكردنـــەوەی جیهانی سێیەم بەشێوەیەكی ئاسایی و دوور لەبنەمای زانستی و رەچاوكردنی ئاسایش و ئارامی كۆمەڵگە باڵودەكرێنـــەوە، بەرادەیەك كە دیمەنی كوشـــتن بەشێوەی دڕندانە، لەالی تاكەكان ئاســـایی دەكەنەوە و كەس بەبیستن

و بینینی ئەم دیمەنانە راناچڵەكێت.باڵوبوونـــەوەی بـــۆ زەمینـــە ئـــەوەش و ئابـــووری و كۆمەاڵیەتـــی توندوتیـــژی سیاسیش دەڕەخسێنێت و تاكەكان لەژیانێكی بـــەرەو دووردەخاتـــەوە مەدەنـــی و ئـــارام كۆمەڵگەیـــەك كـــە لۆژیكی هێز بڕیـــاری تێدا

دەدات. “د.وحید شـــاڵچی” كۆمەڵناسی بەناوبانگی ئێرانـــی، توێژی گەنـــج بەزەرەمەندترین توێژ دەزانێــــت كە دەكەونە ژێـــر كاریگەری بینینی دیمەنی شەڕ و كوشـــتار و دەڵێت “زۆرترین رێژەی ئەو كەســـانەی ســـەیری ئەم دیمەنانە

دەكەن گەنجن، هەروەهـــا زۆربەیان بەالرێدا دەبرێن و لەبچووكترین كێشەدا توندوتیژییەكە ئەنجامدەدەنەوە، یان دەكەونە ژێر گوشـــاری

دەروونی ئاڵۆز”. لەتوێژینەوەیەكـــدا، كـــە لەالیـــەن بەشـــێك ناوەڕاســـت رۆژهەاڵتـــی لەكۆمەڵناســـانی ئەنجامـــدراوە هاتووە، 80%ی ئەو كەســـانەی بینەری دیمەنەكانی توندوتیژین و سەرنجیان رادەكێشـــرێت نەوجـــەوان و گەنجانێكـــن كە تەمەنیان لە 13 تا 25 ســـاڵیدایە. ئەم گەنجانە لەرووكەشـــدا بەئەنجامـــدان یـــان بینینی هیچ جۆرە توندوتیژییـــەك، كاردانەوەی رۆحی و هەســـت و ســـۆزیان تێـــدا بەدیناكرێت، بەاڵم لەدەروونـــدا دەبنـــە كەســـانی رارا و نەخۆش و بۆی هەیە ببنە مەترســـی لەسەر ئاسایشی

كۆمەاڵیەتی كۆمەڵگە. هەر لەو توێژینەوەیەدا هاتووە، كە لەكەناڵە تەلەفزیۆنییـــە هەواڵییەكانـــی جیهانـــدا، ئەگەر دیمەنـــی جەنگ یان حاڵەتێكـــی توندوتیژی و نائاســـایی باڵوبكرێتـــەوە، ئەوا پێـــش وەختە خەڵـــك لەپێشـــاندانی ئاگاداردەكرێنـــەوە، بەو مەبەســـتەی نەخـــۆش و منـــداڵ و مێرمنداڵ، یـــان ئەوانـــەی نایانـــەوێ، ســـەیری نەكـــەن. هاوكات هۆكارێكی ســـەرهەڵدانی توندوتیژی زۆر و دروســـتبوونی گروپـــە تونـــدڕەوەكان بەشـــێوەیەكی ئاسانتر و بەرباڵوتر لەواڵتانی جیهانی سێیەمدا، پێشـــاندانی ئەم دیمەنانەیە،

كە میدیا رۆڵی گرنگی تێدا دەبینێت.

ژماره 264 2015/1/31 39

40 ژماره 264 2015/1/31

)Stress( پاڵەپەستۆی دەروونی

هۆشیاریی تەندروستییهەفتانە د.ع لەپزێڕین دەینوسێت

سترێس بەرگری لەشی مرۆڤ كەمدەكاتەوە و توشی شێرپەنجەی دەكا و بچوكترین میكڕۆب و ڤایرۆس كاری

تێدەكات

گەر سترێس هەموو رۆژێك دووبارە ببێتەوە، توشی خەمۆكیت دەكات، پاشان فەسلەجەی لەشت تێكدەدات

كەسێك كە سترێس هاوسەنگی لەشی تێكدابێت، بچێتە الی پزیشكی نەزان، توشی نەشتەرگەریی

دەكات و ژیانی لێ تاڵ دەبێت

لەشەو و رۆژێكدا بەراوردی ئەو رووداوانە بكە كە دڵیان تەنگ كردووی یا دڵیان خۆش كردووی، بزانە

كامیان زۆرترن، ئینجا خۆت بناسە و بزانە ژینگەكەت تەندروستە یان نا

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

لەجیهانـــدا ئەو نەخۆشـــیە بـــاوە و زۆرە، بـــا تێیبگەین مانای چییـــە و چ كاریگەرییەكی )Stress( لەسەر ژیانی مرۆڤ هەیە؟ سترێسیان دڵتەنگی، لەسەنتەرەكانی لێكۆڵینەوەكانی كـــراوە، لەســـەر زۆری كاری جیهـــان بەنەخۆشـــییەكی هـــەرە ســـەرەكیان دانـــاوە، لەبەرئەوە خۆت بپارێزە و هەوڵبدە بەسەریدا زاڵ بی، مەهێڵە ئەو نەخۆشـــییە بەســـەر تۆدا

زاڵبێ.1. پێویستە تێبگەی نیشانەكانی چین؟

2. چـــی بكەی بـــۆ ئـــەوەی یارمەتی خۆت بدەی؟

خێزانەكـــەت لەئەندامانـــی چـــۆن .3دەستنیشـــانی بكەی و چارەســـەری بكەی، تا

ئەوەی نەبۆتە نەخۆشییەكی كوشندە.4. ســـترێس بەرگری لـــەش كەمدەكاتەوە، مـــرۆڤ توشـــی شـــێرپەنجە دەكا، بچوكترین

میكڕۆب و ڤایرۆس كاری تێدەكات.لەچەنـــد ســـەنتەرێكی جیهانـــی لێكۆڵینەوە لەســـەر ئـــەو هۆكارانـــە كـــراوە، كـــە مرۆڤ نمونـــە بـــۆ دەكـــەن، ســـترێس توشـــی لەئەمریـــكا لەكۆمەڵەی پزیشـــكانی دەروونی، لەهاواڵتیـــان زۆر لەســـەر تاقیكردنەوەكـــە باشـــترین دەركەوتـــووە، و ئەنجامـــدراوە چارەســـەر بـــۆ ئـــەوە نەخۆشـــییە لێبوردنە،

بەمەش دەڵێن چارەسەری موعجیزەئاسا.ئەگەر بێتـــو لەژیانی رۆژانـــە دڵتەنگ بیت لەكاتـــی ئیشـــكردندا، یـــان لەبـــازاڕ لەكاتـــی شـــتكڕین، لەو توڕەبوونەدا ئەگـــەر دەنگیش نەكەی، لەناخەوە توشی ژان دەبی. ئەو ئازار و ژانـــە چـــی دەكا؟ لـــەرووی دەروونییـــەوە برینـــدارت دەكات، لێدانـــی دڵـــت زیـــاد دەبێ، پاڵەپەستۆی خوێن بەرزدەبێتەوە، ئەگەر ئەو شـــتە دووبارە ببێتەوە، دیارە كە نەخۆشـــیە، چونكـــە ئـــەو وردە ئێـــش و ئـــازارە نامۆیانە ئەگەر دووبارە بوونەوە لەناخی دەروونتەوە برینـــدار دەبی و مێشـــكت مشـــەوەش دەبێ، بیردەكەیـــەوە بۆچـــی وابـــوو؟ بۆچـــی ئـــەو خەڵكـــە ئەوەندە بێ رەوشـــتە وات لێدەكات؟ ناتوانی باش بیر بكەیتەوە، ئینجا توشی هەڵە، دڵەڕاوكێ، تەنگەنەفســـی، شـــان ئێشان، زوو

ماندووبوون و بێتاقەتی دەبێ.بێگومان هەموو دەزانین هەر لەناو ماڵەوە هۆكاری زۆر هەیە مرۆڤ توشـــی ســـترێس بـــكات، ئەهـــا كارەبا كوژایەوە، ئەها ســـاردە، نەوت تـــەواو بـــوو، منداڵـــەكان ئامادەنین بۆ چوونـــە خوێندنـــگا، نەشـــۆردراون، بەرگیان نەشۆردراوە... هتد. ئەو شتە وردانە كاریگەری خـــۆی هەیە. ئینجـــا كاتێك دەچیتـــە دەرەوە،

40 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 41

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

كۆاڵنـــی پیس شـــتی فڕێـــدراو، دەنگەدەنگ و كارەبـــای مۆلیـــدە، و ئۆتۆمبێـــل ژاوەژاوی هەموو گـــەڕەك خراپـــە، ئۆتۆمبێلەكەت ئیش نـــاكات، پاتـــری مردووە، تا تەكســـی دەگری، پاشـــان ئەو رێگایـــە زۆر قەڵەباڵغـــە، ناگەیتە مامۆســـتا لەخوێندنـــگا، دواكەوتـــن دەوام، بەڕێوەبـــەری یاخـــود ژوورەوە، ناتخاتـــە فەرمانگەكەت لێت توڕە دەبێ، سەرباری ئەو هەموو سترێســـەی لەماڵەوە و لەرێگا توشی

بوویت، ئەویش بریندارت دەكات.بۆ نمونـــە ئافرەتێكی گەنج و جوان دەبینی رێگـــەت پێدەگرێ بـــۆ ســـواڵكردن، منداڵێكی بەشـــانەوەیە، ئەگەر یارمەتی بـــدەی تۆ هەر زەرەرمەنـــدی، كـــە سترێسیشـــت توش دێت، كاردەكاتە ســـەر دەروونت، پاشـــان توشـــی دڵەڕاوكێ دەبێ و ژانەســـەر و پشت ئێشانت

توش دەبێ، بۆچی؟؟هەمـــووی بنیـــادەم لەشـــی ماشـــێنی بەمێشـــكەوە بەســـتراوە، ئەگەر مێشك ئارام نەبێت، هەمووی تێكدەچی! كاتێك لەناو دڵتەوە لەشتێك توڕە دەبی، دڵەكە لێدانی زیاد دەبێ، ئینحـــا ســـنگت تەنـــگ دەبێ، هەناســـەت خێرا دەبێ، پاڵەپەستۆی خوێن زیاد دەكات، چونكە دەمارەكانـــی خوێن گرژبوون و پێویســـتیان بەزیادە لێدانی دڵە، تاكو خوێن بۆ مێشـــك و

كۆئەندامە گرنگەكانی لەشت بڕوات.ئەو شـــوێنەی خوێنی كەمی بۆ دەچێ، ناو هەنـــاوە، گـــەدە و ریخۆڵەكان، بۆیـــە تەمبەڵ دەبن، ســـك هەڵدەســـتی )ئینجا نەخۆشـــەكە دەڵـــێ قۆڵۆنم هەیە(. گۆڕانكاری فســـیۆلۆجی نـــاو لەش بەگوێرەی سترێســـەكە زیاد دەبن، لەهۆڕمۆنـــی ئەدرینالیـــن و نـــۆر ئەدرینالین و كۆرتـــزون و سیروســـتۆنین. ئـــەو هەموو )الكضـــر( رژێنـــی لەالیـــەن هۆڕمۆنانـــەی رژێنـــی دوو كـــە دەردەچـــن، suprarenalئاسیی لەسەر گورچیلەی بنیادەمن. هەروەها غـــودەی )Pituitary( لەناوەنـــدی مێشـــك كە زۆر بچوكـــە، بـــەاڵم دینامۆی هەموو لەشـــە. ئەوانە زیاد لەپێویســـت كاردەكەن، هەمووی بەهۆی ئەو حاڵەتە سترێسـەوەیە، بنیادەم بۆ

حاڵەتی كتوپڕ و ناكاو ئامادە دەكەن.چونكـــە باشـــە، ئەمـــە هەیـــە وا جـــاری نمونـــە بـــۆ لەكارەســـاتێك رزگارت دەكات. رووداوی ئۆتۆمبێل، تـــۆ بتوانی خێرا البدەی و خـــۆت رزگار بكەی، یـــان ئاگرێك لەماڵەوە رزگار منداڵەكانـــت بەخێرایـــی بكەوێـتـــەوە، بكەی و كۆنتڕۆڵی بكەی، یاخود لەباخچەیەك توشـــی زیندەوەرێكی زیانبەخش ببیت، خۆت رزگار بكەی و زیانبەخەشەكە بكوژی. ئەوانە

هەمـــوو حاڵەتی سترێســـن لەجۆری باش. كە لەكارەســـاتێك رزگارت دەكات، بـــەاڵم ئەگەر ئەو سترێسە هەموو رۆژی دووبارە بووەوە بەسەر ژیانتدا زاڵ بوو، ئەوا توشی خەمۆكی لەشـــت فەســـلەجی تەندروســـتی و دەبـــی تێكدەچـــێ. توشـــی پزیشـــك دەبـــی، ئەویش كە دەستنیشـــانی باشـــی نەكردی؟ كە بۆچی ملـــت دێشـــێ یـــان دڵەڕاوكێت هەیە، توشـــی نەشـــتەرگەری دەبـــی. لەئەنجامـــدا بەدەرمان و دەســـتێوەردانی پزیشـــكی نـــەزان ژیانـــت تـــاڵ دەبـــێ، یاخـــود لەدەســـتی دەدەی. ئەمە چارەسەری پاڵەپەستۆی خوێن و سنگئێشان

قەستەڕەی دڵی ناوێ!رۆژانە كـــە لەخەو هەڵدەســـتن یان ئەگەر نەنوســـتبوون بەشـــەو قەڵەمێك بەدەســـتەوە بگـــرە. بزانن لـــە 24 كاتژمێـــری رابردوودا چ شـــتێك دڵـــی ناخۆش كـــردووی بینوســـە، چ

شـــتێك دڵی تەنـــگ كردووی بینوســـە، بەراوردیـــان بكـــە لەگـــەڵ یەكتری،

زیاترن، ناخۆشـــییەكان دەبینـــی كەواتـــە خـــۆت بناســـە. بزانـــە ئـــەو ژینگەیـــەی تێـــدا دەژی

تەندروستە یاخود نا؟پرسیاری لەخۆت بكە لەو 24 كاتژمێرەی رابردوو چەند حەساوەتەوە؟ مێشكت جار )Meditation( ئایا تۆ دەزانیچیە؟ واتا دانیشتن لەژوورێك

كە دەنگی هیچی لێ نەیە لەگەڵ پـــەروەردگارت قســـە بكەی، هەر

كەســـە بەئاینـــی خۆی. فەلســـەفەی نوێژ لێرەدا بەدەردەكەوێ، كە چەند

گەورەیە.بێـــت، نوێژێـــك هەرجـــۆرە

خـــۆت جـــار 5 رۆژانـــە لەپیســـی پـــاك دەكەیتەوە پاشـــان لەهەنـــاوت،

دەشـــۆی، ســـەروچاوت پاشـــان )تأمـــل( دەكـــەی بـــۆ

خولەك، 10 ئینجـــا ماوەی ســـوك لەشـــت

دەبێ.كاتێـــك ئێســـتاش

دەچمـــە مەجلیســـی ژنان و پیاوانـــی واڵتـــی خۆمـــان، كە لەســـەر رەوشتی ئاینی

ژیان دەبەنەســـەر سەرســـام دەبم بە لەشـــی ســـوكیان و جومگەكانیان لەهـــی ئەو زەمانە باشـــترن. چونكـــە بـــاش بەكاریـــان هێناوە و

رۆیشـــتوون. بەپـــێ كـــردووە. رۆیشـــتنیان هەربۆیـــە دەتوانـــن چوار مەشـــقی دانیشـــن، جومگـــەی لەگـــەن )حـــەوز( و چۆكیـــان رەق

نەبووە و وەك خەڵكی ئەو زەمانە.تكایە. خۆت بناســـە، بزانە ســـوودی تۆ بۆ كۆمەڵـــگا چییە؟ دڵـــت رەق مەكـــە، لێبوردنت بەهیـــچ كـــەس مەكـــە هەبـــێ، دوژمنایەتـــی شـــێوەیەك. بزانە هەموو بنیـــادەم وەك یەك نیە، هەیە زیرەكە، هەیە زیرەكی كەمترە، هەیە خوا دڵێكی ســـەخی پێداوە، هەیە سەخاوەتی هێنـــدەی كونی دەرزی هەیـــە، لەبیرت نەچێ )الســـخی حبیب اللـــه( نەك بەپارە بەخشـــین، بەوشـــەیەكی جـــوان، بەقســـەیەكی جۆش، بە كۆمەاڵیەتـــی، و مرۆڤایەتـــی یارمەتییەكـــی بەدوعایەك، بەشـــكە خواوەندی پەروەردگار

لەو دڵەراوكێیە رزگارمان دەكات.

42 ژماره 264 2015/1/31

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی/ ئا: ساڵحی مام عەلی

منداڵی 200 لەسەر كە ئەمریكی توێژینەوەیەكی بەپێی )قەیلولە- چێشتەخەو دەركــەوتــووە ئەنجامدراوە، شیرەخۆر مندااڵن بۆ نیوەڕۆیان لە بەر خــەوی یا چێشتەنگاو( خــەوی لەتەمەنی سێ مانگی تا ساڵێك زۆر بەسودە و بیركردنەوە و توانای ئەزبەركردن و الساییكردنەوە و فێربوونیان بەهێزدەكات. منداڵەكەیان چێشتەخەوەكە ئەوەی پێش دەتوانن دایكان بۆیە چێشتەخەوە ئەو چونكە بكەن، فێر تازەی زانیاریەكی بكات،

چێشتەخەو لەبەرئەوەی ببێت، فێری و لەبەریبكات وادەكــات رێژەی فێربوون و خەزنكردنی زانیاریەكان زیاد دەكات.

لەوتوێژینەوەیەدا هاتووە مندااڵن دەتوانن رۆژانە چوار جار چێشتەخەو بكەن و هەرجارێك نیو كاتژمێر بخایەنێت، ئەمەش مندااڵن هاتووە هــەروەكــو ــات. دەك زیــاد فێربوونیان توانای لەتەمەنی 3 تا 5 ساڵیدا ئەگەر رۆژانە یەك كاتژمێر چێشتەخەو

بكەن، بیركردنەوە و فێربوونیان باشتر دەبێت.

چێشتەخەو بۆ مندااڵن زۆر بەسوودە

42 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 43

كـۆمـەاڵیـەتی ــ تەندروستی

شەش خواردەمەنی بەسود بۆ مێشكخواردەمەنیەكان جگەلەوەی وزە دەدەن بەلەش، كاریگەریشیان لەســــەر ئەندامەكانی تری جەســــتە دەبێت و دەبنــــە یارمەتیدەریان بۆجێبەجێكردنی فەرمانەكانیان بەشــــێوەیەكی باشــــتر. ئەم شــــەش

خواردنەش دەبنە هۆی بەهێزكردنی مێشك و بیركردنەوە:1. گوێز: خواردنی 13 گرام گوێز رۆژانە دەبێتە هۆی بەهێزكردنی

ئاستی شیكردنەوە لەمێشكدا.2. توو: لەبیرچوونەوە لەمێشكدا ناهێڵێت.

3. رۆنی ماسی: هانی كاركردنی خانەكانی مێشك دەدات.4. ئاڤۆكادۆ: دەبێتە هۆی بەهێزكردنی پەردەی مێشك.

5. برۆكلی: لەنەخۆشــــی زەهایمەر )لەبیرچونەوە( دەتپارێزێت و بیركردنەوەت باشتر دەكات.

6. چوكلێــــت : پاڵەپەســــتۆی خوێــــن بــــۆ مێشــــك زیــــاد دەكات و دەربڕین و قسەكردن باشتر دەكات و بۆبەسااڵچوان زۆر باشە.

بەپێــــی لێكۆلینەوەكان بــــڕی ئەوكاتەی هــــەر دیاریكــــراوە، بخەویــــت پێویســــتە لەتەمەنی یەك رۆژیەوە تاوەكو پێگەیشتن. ئەوكاتــــەی پێویســــتە بۆخــــەو بۆمنــــداڵن تا تەمەنــــی یەك مانگی 20 كاتژمێــــرە لەرۆژێكدا، پاشــــان تا تەمەنــــی 6 مانگــــی دەگاتــــە 16 كاتژمێر لەرۆژێكدا. پاشــــان كەمدەبێتــــەوە تا 12 كاتژمێر لەتەمەنی 4 ســــاڵیدا، ئینجا دەبێتە 9 كاتژمێر لەتەمەنی هەرزەكاریدا و پاشــــان 8 كاتژمێر لەتەمەنی پێگەیشــــتن بۆسەرەوە. هەر خەوێك كاتەكەی لەوەی سەرەوە كەمتر یان زیاتر بێت ئاسایی نیە و پێویستە بەدواداچونی بۆبكرێت. هەروەها بەزۆرەملێ خەواندنی مندااڵن باش نیە و منداڵەكە توشــــی خەوزڕاندن و تێكچوونی كاتی

خەو دەكات.

كاتی پێویست بۆ خەوتن چەندە؟

ژماره 264 2015/1/31 43

44 ژماره 264 2015/1/31

كـۆمـەاڵیەتی ــ تەندروستی

ئەنفلۆنـــزا یاخـــود هەاڵمـــەت ئەوكەســـەی بەبارێكـــی خـــۆی جیالـــەوەی دەگرێـــت، تەندروســـتی خراپدا تێپـــەر دەبێـــت، لەتوانایدا هەیە دەوروبەریشـــی توشـــی هەمان نەخۆشی بـــكات، چونكە هەموومـــان دەزانیـــن هەاڵمەت بەهـــۆی ڤایرۆســـەوەیە و یەكێكە لەنەخۆشـــیە گـــوازراوەكان. جـــا بـــۆ ئـــەوەی دەوروبـــەرت بپارێزی، پێویستە پەیڕەوی ئەو خااڵنە بكەیت:1. لەكاتـــی قســـەكردن لەگـــەڵ دەوروبەر و

خەڵكدا النیكەم مەترێك نێوانتان دووربێت.2. تەوقەكردن باش نیـــە، هەوڵبدە نەیكەیت، تەنها ســـاڵوێك بەدەست بەســـە. ئەگەر زانیت

توشـــی تەوقەكـــردن دەبیت، پێویســـتە مادەی كحول لەگەڵ خۆت بەریت، دەستی پێبشۆی.

3. بەهیچ شێوەیەك كەس ماچ مەكە و كەس ماچت نەكات.

4. تا دەكرێت مەڕۆ شوێنە قەرەباڵغەكانی وەك ئاهەنگ و بازاڕ.

خـــواردن كەرەســـتەی .5تـــا جیابكـــەوە، وخواردنەوەكانـــت

ئەوكاتەی چاك دەبیتەوە.بەدەوروبەرەكـــەت .6

رابگەیەنە، كە توشـــی بویـــت هەاڵمـــەت

لێت بپارێزن.وخۆیـــان

رێكخراوی خـــۆراك لەئەمریكا رەزامەندی دەربـــڕی لەســـەر ئامێریكـــی تـــازە بەنـــاوی و دەچێنرێـــت لەناوســـكدا كـــە )مایســـترۆ( كاری ئەو ئامێرە كۆنترۆڵكردنی هەســـتكردن بەبرســـیەتی و تێربوونە، ئەویش بەبەستنی ئەو ئامێرە لەســـەر ئەو هەستەدەمارەی لەنێـــوان گەدە و مێشـــكدا كاردەكات و هەستی برسیەتی لەگەدەوە بۆ مێشك

و بەپێچەوانەشەوە دەگوازێتەوە.ئەم ئامێرە رێگە لەو بڕیارانە دەگرێت رەوانـــەی كارۆموگناتیســـی لێدانـــی و مێشـــك دەكات و بەمێشك دەڵیت كە گەدە تێرە، بەمەش كەســـەكە هەســـت بەبرسیەتی ناكات و نان ناخوات و كێشـــی لەشـــی مایســـترۆ داهێنانـــی دادەبەزێـــت. هەوڵیكی ترە بۆ كەمكردنەوەی نەخۆشی قەڵەوی لەجیهاندا، لەئەمریكادا كە بەتایبەت گەیشـــتۆتە رێژەكـــە

50%ی خەڵك.

لــــە پۆلەنــــدی توێژەرێكــــی چەنــــد ئــــەو گەیشــــتوونەتە توێژینەوەیەكــــدا دەرەنجامــــەی، كــــە مامەڵەكردنــــی نەخۆش لەگەڵ جۆری نەخۆشــــیەكەی بە شێوازێكی و نەخۆشــــیەكە قبوڵكردنــــی و پۆزەتیــــڤ رازیبــــوون پێی، هەســــتكردن بــــە ئازارییان ال كەمدەكاتــــەوە و خەویان باشــــتر دەكات، بەبــــەراورد بــــەو نەخۆشــــخانەی نایانەوێت و بكــــەن قبــــوڵ نەخۆشــــیەكەیان راســــتی بەشــــێوەیەكی پۆزەتیــــڤ مامەڵــــەی لەگــــەڵ

ناكەن.تیمــــی ســــەرۆكی ئۆبیگلــــۆ” “مۆنیــــكا لــــە زانكۆی “فرۆتســــواف”ی توێــــژەرەكان “قبوڵكردنــــی دەڵــــێ لەوبــــارەوە پۆلەنــــدی جۆری نەخۆشــــیەكە لەالیەن نەخۆشــــەوە و مامەڵەكردنی ئیجابیانەی لەگەڵیدا، وایلێدەكات بەســــەر هەســــتە ناخۆشــــەكانیدا زاڵ بێت و باشــــتریش مامەڵە لەگەڵ چارەســــەریەكاندا بكات. بەتایبەت ئەو نەخۆشــــانەی كێشــــەی

دڵیان هەیە، هەمیشــــە هەست بە نائومێدی و دەستەوەســــتانبوون دەكەن، بەهۆی ئەمەوە ژیان و مامەڵەكردن لەگەڵ ئەو نەخۆشــــانە

زۆر سەخت دەبێت”.توێژینەوەكە لەسەر 100 نەخۆش كراوە، كە تێكڕای تەمەنیان 63 ساڵ بووە و هەموویان نەخۆشی دڵیان هەبووە. دوای پرسیاركردن لێیان سەبارەت بە كاریگەری ئەم نەخۆشیە لەســــەر خــــەو و كار و ژیانی كۆمەاڵیەتی و سێكســــیان و رادەی هەستكردنیان بە ئازار و نائومێــــدی، دەركەوتــــووە ئەو كەســــانەی رازیبوونــــە بــــە جــــۆری نەخۆشــــیەكەیان و بــــە ئیجابیانــــە مامەڵەیان كــــردووە، ژیانێكی كەمئازارتریــــان و ئاســــوودەتر و باشــــتر هەبووە، بەبەراورد بەوانەی نەیانویســــتووە بە مامەڵەكردن لەگەڵ نەخۆشیەكەیان رازی ببــــن و هەمیشــــە گلەییــــان لە تەندروســــتی خۆیــــان هەبووە و غــــەم و مەراقی زۆریان

بەهۆیەوە خواردووە.

شەش ئامۆژگاری گرنگ بۆ كەسی توشبوو بە ئەنفلۆنزا

مایسترۆ كێشی لەش رازیبوونی نەخۆش بەجۆری دادەبەزێنێت

نەخۆشیەكەی ئازار كەمدەكاتەوە

44 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 45

هـــونـــەری

سەرپەرشتیار: زانا دڵشاد دزەیی

شیالن ناگەڕێتەوە ناو كیژانی سلێمانی

46 ژماره 264 2015/1/31

رۆیشتوون و من سوپاسیان دەكەم و لەالی من هیچ لەباســـەكە و لەبەهرە و جەماوەری

حەمكۆ ناگۆڕێت.بەهیـــچ هەســـت گەڕایـــەوە كـــە

جیاوازیەك كرد؟حەمكۆ: بەڵێ توشی شۆك بووم، سیستەم و ســـتایلی واڵتان جیاوازە و هەســـت دەكەم كوردســـتان كەمێك گۆڕاوە و وا بەرەوپێش دەچێـــت، باڵەخانـــەكان زۆر بەرزبوونەتەوە، پێویســـتە حكومەت بااڵنسێك دروست بكات لەنێوان بەرزی باڵەخانەكان و ئاستی بژێوی

و رۆشنبیریی خەڵك. پەیامت چییە بۆ میدیا كوردیەكان؟

حەمكۆ: پێویستە لەئاست بەرپرسیاریەتیدا بـــن و گرنگی بەهەموو چین و توێژێك بدەن. بەاڵم من پێم سەیرە میدیاكان لەئاست )حەمكۆ شۆ( بێدەنگ بوونە، تۆ لەشوێنێك كاردەكەی شتێكەوە و هەواڵ دروستكردن لەمیدیایەكی دیكە شـــتێكی ترە، پێویستە میدیاش لەئاستی بەرپرسیاریەتیدا بێت. دەبینی ئێستا میدیاكان باسی زۆر شت و الیەن دەكەن، بەاڵم كە دێتە سەر حەمكۆ تەحەفووز دەكەن، منیش دوای ئەم چاوپێكەوتنە لەگەڵ ئێوە، وەكو سزایەك بۆ میدیا كوردییەكان بەهیچ شـــێوەیەك قسە بـــۆ میدیـــای كـــوردی ناكـــەم بەخۆڕایی، بۆ بەرنامەی تەلەفزیۆنی قســـە بكـــەم بە 5000 هەزار دۆالرە، بـــۆ رادیۆ 1000 دۆالرە و بۆ رۆژنامـــە و گۆڤـــارەكان 500 دۆالرە، ئیتـــر

ئەوە سیستەمی منە بۆ چاوپێكەوتن. بڕیـــارت داوە تەنها لەســـەر كاری هونەری بەردەوام بیت، یاخود هیچ بیرۆكەت

نییە رووبكەیتە ساسیەت؟حەمكـــۆ: زۆر حـــەزم لێیە ببمە سیاســـی،

بەرنامـــی حەمكـــۆ شـــۆ چییە الی تۆ؟

حەمكۆ: )حەمكۆ شـــۆ( شۆڕشە بۆ كەلتور و فەرهەنگ و هونەری كوردی، شۆڕشـــێكی سیاسیشە، من لەرێگای ئەم بەرنامەیە چەندین پەیـــام دەگەییەنمـــە میللەتەكـــەم و چەندیـــن دیـــاردەی ناو كۆمەڵگا دەهێنمە نێو شـــانۆ و نیشـــانی دەدەم و چارەسەرەكەشـــی نیشان دەدەم. مـــن لەرێـــگای )حەمكۆ شـــۆ( هەموو حیزبە سیاســـییەكان فێر دەكەم دیموكراسی راســـتەقینە چییە و چۆنە، هەموو شـــارەكان فێر دەكـــەم وازبێنـــن لەناوچەگەرایەتی، هەر هەمـــوو وەكـــو كـــورد تەماشـــایی یەكتـــری

بكەین. جیـــاوازی ئەو پرۆگرامی تۆ لەگەڵ

پرۆگرامەكانی تردا چییە؟پرۆگرامێكـــی پرۆگرامـــە ئـــەم حەمكـــۆ: ئـــەو ئەوەیـــە جیاوازییەكـــەی جیهانییـــە، پرۆگرامـــە لەیـــەك كاتدا ســـێ رۆڵ دەبینێت، یەكەمیـــان ســـتانداپ كۆمیـــدی و دووەمیان بەرنامەیەكی كۆمیدیە و سێیەمیان شانۆییە و ئەو پرۆگرامە ماندووبونێكی زۆری دەوێت.

ئەگەر حەمكـــۆ بایكۆت بكرێت چی روودەدات؟

حەمكۆ: هیچ شـــتێك نییـــە بەهرەی مرۆڤ رابگرێـــت، لەكاتێكـــدا كـــە خودا پێیـــداوە. من هەســـت دەكەم خـــوای گەورە لەپشـــتی منە و ئیـــرادەی حەمكـــۆش هیـــچ هێزێـــك نییـــە

رایبگرێت.كەســـێك چەنـــد بۆچـــی ئـــەی

لەستافەكەت دەستیان لەكار كێشاوەتەوە؟حەمكـــۆ: من بڕوام بەئازادی مرۆڤ هەیە، دیارە ئەو هاوڕێیانە خۆیان بەحەزی خۆیان

چـــۆن بوو بەخێرای بۆ دەســـتپێكردنەوەی پڕۆگرامی )حەمكۆ شۆ( گەڕایتەوە؟

حەمكـــۆ: مـــن لەژیانمدا فێربوومـــە، كە مرۆڤ دەبێـــت بەهێز بێت و ســـەربەرز بێت و باوەڕی بەخۆی هەبێـــت، لەكاتێكدا بیرۆكەكەی خزمەتی بـــكات، نیشـــتیمان كەلتـــور و ئینســـانیەت و مـــن پەیامێكـــی ئاشـــتیم الیـــە و مۆدێرنـــە و هەســـت بەبەرپرســـیارێتی دەكەم لەئاســـت كۆمەڵگاكەم، دەمەوێت ئاســـتی رۆشنبیریی تاك بـــەرز بكەمەوە، ئەوەش ئاســـان نییە، شۆڕش و ماندوبوونی دەوێت، بۆیە نابێت

من بوەستم. بۆچـــی خەڵكێكی زۆر دژایەتیت

دەكات؟حەمكۆ: دیارە لێكتێنەگیشـــتنێك هەیە، ئـــەوەش چەند الیەنێكـــی هەیە نامەوێت باســـی بكـــەم، بـــەاڵم مـــن هەرچەنـــد

دژایەتیم لەگەڵ بكرێت بەهێزتر دەبم. بیرۆكەی پرۆگرامی )حەمكۆ

شۆ( هی خۆتە؟ئـــەم بیرۆكـــەی نەخێـــر حەمكـــۆ: بەرنامەیـــەم لەتوركیـــاوە وەرگرتووە، بەاڵم لەهونەر ئەمە كارێكی ئاســـاییە و كە بتانم بیرۆكەیەكی لەمشـــێوەیە بێنمە هەولێر و كوردســـتان، ئەمە سەركەوتنە، مـــن هەســـتم دەكـــرد خەڵك ســـەیری ئەم بەرنامەی دەكـــرد بەتوركی، بۆیـــە ویســـتم بیكەمە شـــۆ( )حەمكـــۆ بـــۆ بەكـــوردی

خزمەتی هونەر.

بـــەاڵم ئـــەوە بـــۆ كاتـــی خـــۆی بەجێدەهێڵم. دەمەوێت سیاســـییەكی پـــاك و خاوێن بم و خزمەتی نیشـــتیمان بكـــەم. ئەگـــەر لەهونەر داببڕێم ســـەدا ملیۆن روودەكەمە سیاسەت. لەمەشـــدا مەســـەلەكە پۆســـت نییە، مەسەلە كاركردنەكەیـــە، دەمەوێـــت بچمـــە شـــوێنێك

بتوانم خزمەت بكەم. كاتێك تـــازە گەڕایەوە بـــۆ هەولێر زۆر هەوڵتـــدا تـــا گەیشـــتیە الی ســـەرۆكی

هەرێم، گەیشتن بەسەرۆك زەحمەتە؟حەمكۆ: نەخێر، هەســـت دەكەم ســـەرۆك دەوروبـــەری بـــەاڵم كراوەیـــە، دەرگای

هەندێكجار تەگەرە دروست دەكەن. ســـەرۆك چـــۆن لەتـــۆی روانـــی و

باسی چیتان كرد؟حەمكۆ: سەرۆك زۆر رێزی لێگرتم و من وەك باوكێك ســـەیری دەكەم، ئەویش وەك كوردێك ســـەیرم دەكات، من بۆ زۆر پرۆژە قســـەم لەگەڵ كـــردووە، ئـــەو ئامادەیی هەیە

حەمكۆ رەخنە لەویش بگرێت. لەسەر ئەو وێنەیەی تۆ كە السایی مەالیـــەك دەكەیتـــەوە هاوشـــێوەی داعشـــە، لەتـــۆرە كۆمەاڵیەتییـــەكان رەخنـــەی زۆرت لێگیرا و بەوە تۆمەتبار كرایت، كە سوكایەتیت

بەئاینی ئیسالم كردووە، وەاڵمت چییە؟حەمكـــۆ: من ناتوانم بیبســـی بگـــرم و بڵێم ئـــەوە رێدبۆلە! ئەگەر ســـەیری هونەرمەندی بەناوبانـــگ عادل ئیمام بكەین، چەندین فیلمی لەسەر ئیخوان موسلیمین دروستكردووە، من ئەگەر وانەكەم ناتوانم تەمســـیلی ئەو كابرایە بكەم، مـــن مەبەســـتم ســـوكایەتی نەبووە و ســـوكایەتیش ناكەم، بەاڵم ئەوە بەمشـــێوازە

نەبێت پەیاماكەم ناگات.

هونەری

هۆنیار محەمەد

لەمەودوا بەپارە نەبێت دیمانە ناكەم، بۆ تەلەفزیۆن بە 5 هەزار دۆالر و بۆ رادیۆ بە هەزار دۆالر و بۆ گۆڤار و رۆژنامەش بە 500 دۆالر

حەمكۆ دوای گەڕانەوەی بۆ كوردستان دەسپێكردنەوەی بەكاری و تەعلیق بەهۆی ناوەتەوە، گ��ەورەی هەڵاڵیەكی دیسان نواندن، الساییكردنەوەی كەسانی سیاسی و ئایینی، زۆر لەكۆمیدیاكارانی لێدەگرن، رەخنەی هەندێكیش و لێدەكەن پشتگیری كوردستان بەاڵم حەمكۆ لەم چاوپێكەوتنەی لەگەڵ )سڤیل( ئاشكرایی دەكات، لێبگرێت. داوە رەخنەی رێگەی لەدانیشتنێك هەرێم كە سەرۆكی

سەرۆكی هەرێم رێگەی داوم رەخنەی

لێبگرم

بیرۆكەی )حەمكۆم شۆ(ـم لە بەرنامەیەكی توركی وەرگرتووە

46 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 47

رۆیشتوون و من سوپاسیان دەكەم و لەالی من هیچ لەباســـەكە و لەبەهرە و جەماوەری

حەمكۆ ناگۆڕێت.بەهیـــچ هەســـت گەڕایـــەوە كـــە

جیاوازیەك كرد؟حەمكۆ: بەڵێ توشی شۆك بووم، سیستەم و ســـتایلی واڵتان جیاوازە و هەســـت دەكەم كوردســـتان كەمێك گۆڕاوە و وا بەرەوپێش دەچێـــت، باڵەخانـــەكان زۆر بەرزبوونەتەوە، پێویســـتە حكومەت بااڵنسێك دروست بكات لەنێوان بەرزی باڵەخانەكان و ئاستی بژێوی

و رۆشنبیریی خەڵك. پەیامت چییە بۆ میدیا كوردیەكان؟

حەمكۆ: پێویستە لەئاست بەرپرسیاریەتیدا بـــن و گرنگی بەهەموو چین و توێژێك بدەن. بەاڵم من پێم سەیرە میدیاكان لەئاست )حەمكۆ شۆ( بێدەنگ بوونە، تۆ لەشوێنێك كاردەكەی شتێكەوە و هەواڵ دروستكردن لەمیدیایەكی دیكە شـــتێكی ترە، پێویستە میدیاش لەئاستی بەرپرسیاریەتیدا بێت. دەبینی ئێستا میدیاكان باسی زۆر شت و الیەن دەكەن، بەاڵم كە دێتە سەر حەمكۆ تەحەفووز دەكەن، منیش دوای ئەم چاوپێكەوتنە لەگەڵ ئێوە، وەكو سزایەك بۆ میدیا كوردییەكان بەهیچ شـــێوەیەك قسە بـــۆ میدیـــای كـــوردی ناكـــەم بەخۆڕایی، بۆ بەرنامەی تەلەفزیۆنی قســـە بكـــەم بە 5000 هەزار دۆالرە، بـــۆ رادیۆ 1000 دۆالرە و بۆ رۆژنامـــە و گۆڤـــارەكان 500 دۆالرە، ئیتـــر

ئەوە سیستەمی منە بۆ چاوپێكەوتن. بڕیـــارت داوە تەنها لەســـەر كاری هونەری بەردەوام بیت، یاخود هیچ بیرۆكەت

نییە رووبكەیتە ساسیەت؟حەمكـــۆ: زۆر حـــەزم لێیە ببمە سیاســـی،

بەرنامـــی حەمكـــۆ شـــۆ چییە الی تۆ؟

حەمكۆ: )حەمكۆ شـــۆ( شۆڕشە بۆ كەلتور و فەرهەنگ و هونەری كوردی، شۆڕشـــێكی سیاسیشە، من لەرێگای ئەم بەرنامەیە چەندین پەیـــام دەگەییەنمـــە میللەتەكـــەم و چەندیـــن دیـــاردەی ناو كۆمەڵگا دەهێنمە نێو شـــانۆ و نیشـــانی دەدەم و چارەسەرەكەشـــی نیشان دەدەم. مـــن لەرێـــگای )حەمكۆ شـــۆ( هەموو حیزبە سیاســـییەكان فێر دەكەم دیموكراسی راســـتەقینە چییە و چۆنە، هەموو شـــارەكان فێر دەكـــەم وازبێنـــن لەناوچەگەرایەتی، هەر هەمـــوو وەكـــو كـــورد تەماشـــایی یەكتـــری

بكەین. جیـــاوازی ئەو پرۆگرامی تۆ لەگەڵ

پرۆگرامەكانی تردا چییە؟پرۆگرامێكـــی پرۆگرامـــە ئـــەم حەمكـــۆ: ئـــەو ئەوەیـــە جیاوازییەكـــەی جیهانییـــە، پرۆگرامـــە لەیـــەك كاتدا ســـێ رۆڵ دەبینێت، یەكەمیـــان ســـتانداپ كۆمیـــدی و دووەمیان بەرنامەیەكی كۆمیدیە و سێیەمیان شانۆییە و ئەو پرۆگرامە ماندووبونێكی زۆری دەوێت.

ئەگەر حەمكـــۆ بایكۆت بكرێت چی روودەدات؟

حەمكۆ: هیچ شـــتێك نییـــە بەهرەی مرۆڤ رابگرێـــت، لەكاتێكـــدا كـــە خودا پێیـــداوە. من هەســـت دەكەم خـــوای گەورە لەپشـــتی منە و ئیـــرادەی حەمكـــۆش هیـــچ هێزێـــك نییـــە

رایبگرێت.كەســـێك چەنـــد بۆچـــی ئـــەی

لەستافەكەت دەستیان لەكار كێشاوەتەوە؟حەمكـــۆ: من بڕوام بەئازادی مرۆڤ هەیە، دیارە ئەو هاوڕێیانە خۆیان بەحەزی خۆیان

چـــۆن بوو بەخێرای بۆ دەســـتپێكردنەوەی پڕۆگرامی )حەمكۆ شۆ( گەڕایتەوە؟

حەمكـــۆ: مـــن لەژیانمدا فێربوومـــە، كە مرۆڤ دەبێـــت بەهێز بێت و ســـەربەرز بێت و باوەڕی بەخۆی هەبێـــت، لەكاتێكدا بیرۆكەكەی خزمەتی بـــكات، نیشـــتیمان كەلتـــور و ئینســـانیەت و مـــن پەیامێكـــی ئاشـــتیم الیـــە و مۆدێرنـــە و هەســـت بەبەرپرســـیارێتی دەكەم لەئاســـت كۆمەڵگاكەم، دەمەوێت ئاســـتی رۆشنبیریی تاك بـــەرز بكەمەوە، ئەوەش ئاســـان نییە، شۆڕش و ماندوبوونی دەوێت، بۆیە نابێت

من بوەستم. بۆچـــی خەڵكێكی زۆر دژایەتیت

دەكات؟حەمكۆ: دیارە لێكتێنەگیشـــتنێك هەیە، ئـــەوەش چەند الیەنێكـــی هەیە نامەوێت باســـی بكـــەم، بـــەاڵم مـــن هەرچەنـــد

دژایەتیم لەگەڵ بكرێت بەهێزتر دەبم. بیرۆكەی پرۆگرامی )حەمكۆ

شۆ( هی خۆتە؟ئـــەم بیرۆكـــەی نەخێـــر حەمكـــۆ: بەرنامەیـــەم لەتوركیـــاوە وەرگرتووە، بەاڵم لەهونەر ئەمە كارێكی ئاســـاییە و كە بتانم بیرۆكەیەكی لەمشـــێوەیە بێنمە هەولێر و كوردســـتان، ئەمە سەركەوتنە، مـــن هەســـتم دەكـــرد خەڵك ســـەیری ئەم بەرنامەی دەكـــرد بەتوركی، بۆیـــە ویســـتم بیكەمە شـــۆ( )حەمكـــۆ بـــۆ بەكـــوردی

خزمەتی هونەر.

بـــەاڵم ئـــەوە بـــۆ كاتـــی خـــۆی بەجێدەهێڵم. دەمەوێت سیاســـییەكی پـــاك و خاوێن بم و خزمەتی نیشـــتیمان بكـــەم. ئەگـــەر لەهونەر داببڕێم ســـەدا ملیۆن روودەكەمە سیاسەت. لەمەشـــدا مەســـەلەكە پۆســـت نییە، مەسەلە كاركردنەكەیـــە، دەمەوێـــت بچمـــە شـــوێنێك

بتوانم خزمەت بكەم. كاتێك تـــازە گەڕایەوە بـــۆ هەولێر زۆر هەوڵتـــدا تـــا گەیشـــتیە الی ســـەرۆكی

هەرێم، گەیشتن بەسەرۆك زەحمەتە؟حەمكۆ: نەخێر، هەســـت دەكەم ســـەرۆك دەوروبـــەری بـــەاڵم كراوەیـــە، دەرگای

هەندێكجار تەگەرە دروست دەكەن. ســـەرۆك چـــۆن لەتـــۆی روانـــی و

باسی چیتان كرد؟حەمكۆ: سەرۆك زۆر رێزی لێگرتم و من وەك باوكێك ســـەیری دەكەم، ئەویش وەك كوردێك ســـەیرم دەكات، من بۆ زۆر پرۆژە قســـەم لەگەڵ كـــردووە، ئـــەو ئامادەیی هەیە

حەمكۆ رەخنە لەویش بگرێت. لەسەر ئەو وێنەیەی تۆ كە السایی مەالیـــەك دەكەیتـــەوە هاوشـــێوەی داعشـــە، لەتـــۆرە كۆمەاڵیەتییـــەكان رەخنـــەی زۆرت لێگیرا و بەوە تۆمەتبار كرایت، كە سوكایەتیت

بەئاینی ئیسالم كردووە، وەاڵمت چییە؟حەمكـــۆ: من ناتوانم بیبســـی بگـــرم و بڵێم ئـــەوە رێدبۆلە! ئەگەر ســـەیری هونەرمەندی بەناوبانـــگ عادل ئیمام بكەین، چەندین فیلمی لەسەر ئیخوان موسلیمین دروستكردووە، من ئەگەر وانەكەم ناتوانم تەمســـیلی ئەو كابرایە بكەم، مـــن مەبەســـتم ســـوكایەتی نەبووە و ســـوكایەتیش ناكەم، بەاڵم ئەوە بەمشـــێوازە

نەبێت پەیاماكەم ناگات.

هونەری

ئەگەر واز لە هونەر بێنم بەدڵنیاییەوە روودەكەمە سیاسەت

حەمكۆ بۆ سڤیل:

من لەرێگای )حەمكۆ شۆ( هەموو حیزبە سیاسییەكان فێر دەكەم دیموكراسی راستەقینە چییە

ژماره 264 2015/1/31 47

48 ژماره 264 2015/1/31

هونەری

حەزدەكەم ببمە ئەكتەر و گۆرانیبێژ و میوزیكژەنێكی باش

سامرند دارا، كچە ئەكتەرە كۆمیدییەكەی بەزمی بەزم:

سەرەتا كورتەیەك لەبارەی ژیانی خۆتەوە بۆ خوێنەرانی سڤیل بڵێ؟

سامرند دارا: من ساڵی 1993 لەدایكبوومە و هـــەر لەمنداڵییەوە حـــەزم لەكاری هونەری هەبووە، تائێســـتاش هەر بەو حەزەوە دەژیم، بەردەوام لەگەڵ هونەر بژیم، بەاڵم بەداخەوە لەكۆمەڵگای ئێمەدا رێگر زۆرە، بەهۆی چەند شـــتێكەوە ناتوانم لێرەدا باســـی بكەم. منیش هەروا رێگری لەبـــەردەم كارە هونەرییەكانم هاوســـەرە بەهـــاوكاری بـــەاڵم زۆرە، خۆشەویســـتەكەم توانیوومە بەئازادانە كاری هونـــەری بكـــەم ئەو پاڵپشـــتێكی باشـــی منە. پێشـــئەوەی هاوســـەرگیری بكەم رێگرم زۆر بوو، بـــەاڵم دوای هاوســـەرگیرییەكەم گوێی پێنادەم، لەهـــەر سەرنەكەوتنێكیشـــم لەكاری هونەریدا خۆم دڵی خۆمدا دەدەمەوە و دەڵێم

جارێكی دیكە سەركەوتوو دەبم. جگەلـــە بەرنامـــەی )بەزمـــی بەزم(

بەشداری هیچ كارێكی دیكەت كردووە؟ســـامرند دارا: ئەم بەرنامەیە یەكەم كارمە، ئەویش لەرێكەی كاك رێكار بوو، بەشـــداریم تێـــدا كـــرد و گوتی حەزدەكەم بەشـــدار بیت، چونكـــە یەكەمجـــارم بـــوو بـــاوەڕم نەدەكرد ئـــاوا ســـەركەوتوو بـــم، بـــەاڵم چونكـــە مـــن بەحەزەوە كاری هونەری دەكەم، بۆیە توانیم

سەركەوتوو بم. تاچەنـــد لەم بەرنامەیەدا لەخۆت و

لەرۆڵەكانت رازیت؟ســـامرند دارا: لەخـــۆم و لەكارەكانم و لەو رۆاڵنەی بەرجەستەی دەكەم زۆریش رازیم، رازیـــم، بەرنامەكـــەش لەســـتافی هەروەهـــا دڵنیاشم سەركەوتنێكی گەورەش بەدەستدێنم،

بڕوام بەخۆم هەیە قەتیش كۆڵ نادەم. لەســـتافی بەرنامەكـــە كـــێ هانـــت دەدات تا بەسەركەوتوانە رۆڵەكان بەرجەستە

بكەی؟

ســـامرند دارا: زۆر سوپاســـی هونەرمەند گۆڤار ئەنوەر دەكـــەم، كە ئەو زۆر هاندەرمە و هاوكاریـــم دەكات و بـــۆ ئـــەوەی بەباشـــی كارەكانـــم بكەم، كاك بـــارزان كە دەرهێنەری بەرنامەكەیـــە زۆر هاوكارمە و دەستخۆشـــی لێدەكـــەم، هەروەهـــا كاك عیرفانیش بەهەمان

شێوە. چـــۆن توانیوتـــە وەكـــو ئافرەتێـــك رۆڵـــی كۆمیدیا ببینی، كە ئافرەتمان كەم هەیە

لەبواری كۆمیدیا كاربكات؟ســـامرند دارا: هونەرمەنـــد دەبێـــت هەموو رۆڵێك بگێڕێت، ئەی بۆچی دەڵێن هونەرمەند؟ مـــن توانای هەموو رۆڵێكم هەیە و مەرج نییە بەس كۆمیدیا بێت، یان رۆمانسی بێت، گرنگ

هیوایەتی من ئەوە بوو ببم بەئەكتەر. بەكام ئەكتەر سەرسامیت؟

ســـامرند دارا: كاك گۆڤـــار و كاك عیرفان، زۆر پێیان سەرسامم و بەڕاستی كاری جوان

دەكەن.داوای تـــر دەرهێنـــەری هیـــچ لێنەكردوویت بۆ ئەوەی كاری لەگەڵ بكەیت؟سامرند دارا: بەڵێ دەرهێنەر هەبووە داوای لێكردووم كاری لەگەڵدا بكەم، بەاڵم من جارێ بڕیارم نـــەداوە كاری هونـــەری لەگەڵ بكەم، چونكە مـــن نامەوێت لەگەڵ هەموو كەســـێك

كاربكەم. ئەو بەرنامەی ئێوە تا كەی بەردەوام

دەبێت؟ســـامرند دارا: گرێبەســـتمان تا یەك ساڵە، ئەگـــەر ســـەركەوتنێكی بـــاش بەدەســـتبێنین، ئـــەوا بـــەردەوام دەبیـــن، سەركەوتنیشـــمان

بەدەستهێناوە. ئـــەو ســـیناریۆیانەی ئێـــوە رۆڵـــی تێـــدا دەبینن هەمووی روویـــداوە یاخود تەنیا

سیناریۆن؟هەمـــووی نییـــە مـــەرج دارا: ســـامرند

روویدابێـــت، گرنـــگ ئەوەیـــە ئێمـــە بتوانیـــن بەكۆمیدیا شتێك نیشانی خەڵك بدەین، چونكە بەڕاســـتی خەڵكـــی كوردســـتان نەهامەتـــی و قوربەســـەری زۆر بینیووە، بۆیە حەزدەكەین زەردەخەنەیەك بخەینە سەر لێوی بینەران.

لەبەرنامـــەی پێشـــوودا تـــۆ بەهیچ شێوەیەك لە حەقی خۆت خۆش نەدەبوویت،

ئایا لە راستیشدا وایت؟ســـامرند دارا: )بەپێكەنینـــەوە( خۆی حەق و ناحەق زۆرخۆشـــە نەفەوتێـــت، من نەوەك هەر لەم بەرنامەیە كە رووداوی سەیارە بوو لەحەقـــی خۆم خۆش نەدەبووم، بەمشـــێوەیە نیـــە، چونكە مـــن لـــەوێ ناحەق بـــووم ئەوە رۆڵێـــك بوو بەرجەســـتەم كرد، بـــەاڵم وەكو حەقـــی خۆم لەســـەر حـــەق من شـــەڕ لەگەڵ

چاوی خۆم دەكەم. بێجگە لـــەكاری هونەری حەز بە چ

كارێكی تر دەكەیت؟ســـامرند دارا: بـــەس هونـــەر، بـــەاڵم چۆن حەزدەكەم ببـــم بەگۆرانیبێژ و هەم ئەكتەر و هەم موزیكژەنێكی باشـــیش تۆزێك بەتەماحم

لەكاری هونەریدا. چ شتێك زۆر تووڕەت دەكات؟

سامرند دارا: هیچ شتێك ناتوانێت من توڕە بكات تەنها درۆ نەبێت، بەدرۆ زۆر توڕە دەبم و زۆركـــەم توڕە دەبم، بەاڵم كـــە توڕە دەبم

زۆر بەزەحمەت ئاشت دەبمەوە. لە كۆتاییەكەی ئەگەر شـــتێك ماوە

باسی بكەیت؟سوپاســـی زۆر مـــن دارا: ســـامرند هاوســـەرەكەم دەكەم، كە زۆر هاوكاری منە و پاڵپشـــتی منـــە، ئەوەش بەخەڵـــك دەڵێم لێم دڵگران نەبن لەهەر كارەكتەرێك كە من رۆڵی دەبینـــم، چونكە مەرج نییە ئـــەو كارەكتەرەی مـــن دەیكـــەم خـــودی خـــۆم بێـــت، ئـــەوەش

كارەكتەرێكە و بەس.

48 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 49

هونەری

“ســـامرند دارا” خانمە ئەكتەرێكی نوێـــی كۆمیدیە، هەرچەندە كاری كۆمیـــدی بۆ ئافرەت قورســـە، بەاڵم ئەو دەڵـــێ “دەتوانم هاوكارییەكانـــی باســـی ســـامرند بگێـــڕم”. رۆڵێـــك هەمـــوو

هاوسەرەكەی دەكات، بەجۆرێك كە هەموو رێگرییەكانی بۆ سامرەند شكاندووە، هەروەها ئەو لەم چاوپێكەوتنەی

لەگەڵ )سڤیل( باسی زۆر شتی دیكەش دەكات.

لەسەر شتی حەق شەڕ لەگەڵ چاوی خۆم دەكەم

بە هاوكاری هاوسەرەكەم بەسەر بەربەستەكاندا زاڵ بوومە

ئەحمەد تاریق

ژماره 264 2015/1/31 49

50 ژماره 264 2015/1/31

شیالن ناگەڕێتەوە ناو كیژانی سلێمانی

سڤیل: زانا دزەییخانمە هونەرمەند ش���یان عوس���مان رایگەیاند، ئەو هەرگیز ناگەڕێتەوە ناو گروپی كیژانی سلێمانی، ئەم لێدوانەی شیان دوای ئەوە دێت، كە

دوای وازهێنانی لەم گروپەدا دەنگدانەوەی بەدوایدا خۆیدا هێنا.ش���یان عوس���مان، ك���ە ئەندامی گروپ���ی كیژانی س���لێمانی بوو و لەالیەن هونەرمەند ئەنوەر قەرەداغی سەرپەرشتی دەكرێت، دوو س���اڵ پێش ئێستا ش���یان لەم گروپە دووركەوتەوە، بەاڵم ئەمە هەوادارانی ش���یانی كرد بەدوو بەشەوە، هەندێك داوا دەكەن بگەڕێت���ەوە ناو گروپی كیژانی س���لێمانی و كارەكانی لەگەڵ

ئەم گروپە جوانتر دەبینن.بەاڵم ش���یان بۆ )س���ڤیل( گوتی “ناتوانم بگەڕێمەوە بۆ ناو گروپی كیژانی سلێمانی و كاریان لەگەڵ بكەم، لەبەرئەوەی س���تایلێكی تایبەتی خۆم گرت���ووە، حەزم لەس���تایلی س���وننەتییە، هیوای س���ەركەوتنیان ب���ۆ دەخوازم”. بەخۆش���حاڵییەوە “زۆر گوتیش���ی لەگ���ەڵ هەمووی���ان زۆر هاوڕێ���م، رێز و خۆشەویستیم بۆ مامۆستا ئەنوەر قەرەداغ���ی هەیە و هەر

مامۆستاكەی جارانمە”.

هونەری

50 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 51

خۆشناو بیرەوەرییەكانی دەنوسێتەوە

جەسام دوو گۆرانی ئامادەیە

كاكە حەمە دێت سڤیل: زانا دزەیی

هونەرمەن���د خۆش���ناو رایگەیان���د، خەریك���ی نوس���ینەوەی بیرەوەرییەكان���ی خۆیەت���ی و بەنی���ازە و لەكتێبێك���دا باڵوی

بكاتەوە.بە)س���ڤیل(�ی نیش���تەجێیە س���وید واڵت���ی ك���ە خۆش���ناو راگەیان���د “دەمێك���ە بیرم ل���ە نوس���ینەوەی بیرەوەرییەكانی خ���ۆم كردبویەوە، پێم خ���ۆش بوو ئەزموون���ی ژیانی خۆم لەمنداڵیی���ەوە تائێس���تا هەم���ووی بنووس���مەوە، بەالیەن���ی هون���ەری و ژیان���ی تایبەت���ی خۆم���ەوە، چونك���ە ژیانی من پڕبووە لەس���ەختی و كەوتن و هەڵسانەوە، تاكو ئەمە ببێتە

ئامۆژگاری بۆ نەوەكانی داهاتوو”.

سڤیل: ئەحمەد تاریقگۆرانیبێژی الو جەسام بندیان دوو گۆرانی ئامادە كردووە، كە

یەكێكیان بۆ پێشمەرگە و ئەویتریان هەڵپەڕكێییە.لەوبارەیەوە جەس���ام بە)س���ڤیل(�ی راگەیاند “بۆ ئەمس���اڵ دوو گۆرانیم كردووە، كارێكیان بۆ پێش���مەرگەیە، كە ئەمە ئەركێكی سەر شانم بوو و بە شانازیەوە ئەنجامم دا، گۆرانییەكەش لەئاواز و ش���یعری موس���لیم ش���ێروانییە، كارەكەی دیك���ەم گۆرانییەكە بەناوی )كەناری(، ئەم گۆرانییە دوای دوو ساڵ تەواوم كرد، كە

لەگۆرانییەكانی برای خۆشەویستم حازم بندیانە”.

سڤیل: ئەحمەد تاریقئەكتەری كۆمیدی رۆژهەاڵتی كوردس���تان كاكە حەمە ئاشكرای دەكات لە بەهاردا دێتە هەولێر بۆ وێنەگرتنی چەند تەمسیلێك.

كاكە حەمە بەهۆی كارە كۆمیدی و روخس���ارە دیارەكەیەوە، لە رۆژهەاڵت و باشوور هونەرمەندێكی خۆشەویست و ناسراوە، ل���ە لێدوانێكی���دا بۆ )س���ڤیل( راگەیاند، ئەو بەنی���ازە بێتە هەولێر چەند تەمس���یلێك ئامادە بكات، ب���ەاڵم وەكو خۆی گوتی “ئەگەر بارودۆخی كوردس���تان رێگە بدات و كۆتایی بەش���ەڕ بێت، من ئام���ادەكاری ئەوە دەكەم بۆ بەهار لەهەولێر بم و نزیكەی دوو یان س���ێ تەمس���یل لەوێ وێنە بگرم”. هەروەها گوتیش���ی “پێم

خۆشە ئەكتەرانی باشووریش بەشداری تێدا بكەن”.

هونەری

ژماره 264 2015/1/31 51

52 ژماره 264 522015/1/31 ژماره 264 2015/1/31

ك���ە “هادیس���ی”، تورك���ی گۆرانیبێ���ژی خانم���ە ناوبانگێك���ی جیهانی هەیە و بە توركی و ئینگلیزی گۆران���ی دەڵێ���ت و زۆر بەباش���یش زمانەكان���ی هۆڵەن���دی و فەرەنس���ی و ئەڵمانی دەزانێت، بەاڵم س���ەرەڕای ئ���ەو ناوبانگ���ەی هەیەتی، ئ���ەو خۆی ب���ە كەس���ێكی “خاك���ەڕا و س���ادە” و “مرۆڤێك���ی

دادپەروەر” وەسف دەكات.هادیس���ی هۆكاری ئ���ەم س���ادەیی و خاكەڕاییەی خ���ۆی بۆ س���ەرەتاكانی ژیان���ی دەگێڕێتەوە، وەك خ���ۆی دەڵ���ێ “بەه���ۆی جیابوون���ەوەی دایك���م و باوكمەوە نەهامەتی زۆرم بینیوە، ئەمە وایلێكردووم بەردەوام كەس���ێكی سادە بم”. سەبارەت بە ژیانی داهاتووشی هادیسی دەڵێ “بەنیازم هاوسەرگیریی بكەم، ئومێدیشم وایە ببم بەدایكێكی باش. پێشموایە دەبێ ئافرەتی هونەرمەند دوای تەمەنی 60 ساڵی واز لە هونەر بهێنێت و كاتەكانی خۆی بۆ ژیانی

تایبەتی خۆی تەرخان بكات.

رەنــگاوڕەنــــگ

كەسێكی سادەم و دەمەوێ ببمە دایكێكی باش

هادیسی:

ژماره 264 2015/1/31 53 ژماره 264 2015/1/31 53

رەنــگاوڕەنــــگ

جۆلیا بە یۆگا دژ بە پیربوون دەوەستێتەوە

دیودونی گاڵتە بە هۆلۆكۆست و یەهودییەكان دەكات“دیودونی” هونەرمەندێكی كۆمیدی فەرەنسی بە رەچەڵەك ئەفریقی )كامیرۆنی(ی����ە. ل����ەم دواییان����ەدا لەفەرەنس����ادا بەه����ۆی گاڵتەكردنی ب����ە رووداوی قەس����ابخانەی هۆڵۆكۆس����تی یەهودی����ەكان لەم����اوەی جەنگی جیهانی دووەمدا، دووچاری دەس����تگیركردن و دادگاییكردن

بوویەوە.دیودون����ی دەڵ����ێ “هەم����وو ش����تێك دەبێ����ت بكرێتە كەرەس����تەیەكی گاڵتەجاڕی و پێكەنین، تاكو باش����تر لەبیر و زەینی خەڵكدا پێبگات، ی����ان بەتەواوەت����ی بپوكێتەوە و بتوێتەوە گەر ناڕاس����ت و س����اختە

بێت”.بەه���ۆی كردنی یەهودیەكان و رووداوی هەڵەكۆس���ت بە كەرەس���تەی

گاڵتەجاڕیەكان���ی، نواندن���ە كارە دیودونی لە ساڵی 2014دا لە تەواوی شانۆكانی فەرەنسادا رێگای لێگیرا كاری نوان���دن ب���كات و تۆمەت���ی یەهودیەت���ی دژایەتیكردن���ی بەه���ۆی ه���ەر خرایەپ���اڵ، ئەمەشەوە لەنێوەندی هونەری فەرەنس���ادا دژایەتیەكی زۆری

ك���را و خەڵكێك���ی ناحەزی زۆری بۆ دروست بوو.

خانمە ئەكتەری ئەمریكی “جۆلیا رۆبەرتس” رایگەیاند، كە ئەوخۆی بە هونەرمەندێكی بەناوبانگ نازانێت. هەروەك رەتیشیكردەوە

كە هیچ جۆرە نەش���تەرگەرییەكی جوانكاری كردبێت و گوتیش���ی كە لەبەرنامەیدا نیە لە ئایندەشدا ئەم كارە بكات، چونكە وەك خۆی دەڵێ “نامەوێ نیشانەكانی

زەمەن لەسەر رووخسارم بسڕمەوە”.جۆلی���ا ئاش���كرای ك���رد، كە ئ���ەو ب���ە ئەنجامدانی “یۆگا” وزە و گڕوتین بەدەستدێنێت و دەتوانێت بەهۆیەوە بەس���ەر ئەو زەحمەتیانەدا زاڵ بێت، ك���ە ب���ە ه���ۆی بەس���ااڵچوونیەوە دێنەرێ���گای. دەش���ڵێت “ی���وگا وەك فڵچەیەك وای���ە كە تۆز و

خ���ۆڵ لەس���ەر ئەقڵم���ان الدەدات و یارمەتیمان دەدات ئەو هەس���تە ناخۆش���انەمان بشارینەوە،

كە دەبنە هۆی ماندووبوونی مرۆڤ لەرووی دەروونی و ئەقڵی و سۆزدارییەوە”.

دواجاری���ش لەب���اری ژیان���ی خۆیەوە گوتی “من بەختەوەرم بەوەی وەك

دایكێ���ك چاودێ���ری منداڵەكان���م بك���ەم و ئ���اگام لێی���ان بێت، كە

گەورە دەبن”.

54 ژماره 264 2015/1/31

لەزێــــڕی پاڵفتــــە دروستكراویشــــی لەگەڵدا بووە. ئــــەوكات تیگۆبی ناچاربــــوو رووداو و نهێنیە گەورەكەش ئاشــــكرا بكات، كە ئەو شای شانشــــینێكی ئەفریقییە لەغانا بەناوی

شانشینی “هوهو”.تیگۆبــــی ناوی تــــەواوی “ســــیفاس”ە، لە 1948 لەدایكبووە، لەتەمەنی الویەتیدا یاری زۆرانبــــازی دەكــــرد، چەنــــد نازناوێكیشــــی بەدەســــتهێنا، پاشــــان خویدایــــە مۆســــیقا و چەند بەرهەمێكی دەركرد، بەاڵم بۆ خوێندن

رۆیشتە ئەڵمانیا.باپیرەی تیگۆ ئەوی خســــتە ناو كێشەوە، باپیــــرەی پاشــــای راســــتەقینەی شانشــــینی “هوهو”بووە، كە دانیشــــتووانەكەی نزیكەی 200 هــــەزار كەس دەبێــــت. چونكە تیگۆبی، ئەو گەنجە دەوڵەمەندە ئەفریقییە، لەكۆلێژی ئەڵمانیــــادا لەزانكۆكانــــی ئەندازیاریــــی ئەوروپــــی، گەنجێكــــی ببــــووە دەیخوێنــــد، گۆرانی دەگوت، ســــەمای دەكرد، تا ســــاڵی

1987 باپیرەی مرد.دەركەوت كە باوكی تیگۆبی ئەو بەكەڵكی پاشــــایەتی نایــــەت، چونكە چەپــــان بوو، بە نەریتــــی شانشــــینی “هوهــــو”ش دروســــت نەبوو كەســــێكی چەپــــان ببێتە پاشــــا. بۆیە باوك لەعەڕشی پاشــــایەتی دوورخرایەوە. بــــرای بــــۆ پاشــــایەتی ئــــەوان بەرێســــای گەورەی تیگۆبی رۆیشــــت، بەاڵم دەركەوت ئەویش چەپانە، هەمان چارەنوســــی باوكی بۆ نوســــرا. بۆیە گەلــــی “هوهو” هیچیان بۆ نەمایەوە، جگە لە تیگۆبی كە ببێتە پاشایان، هەرچەنــــدە لەئەوروپــــاش ژیابێــــت، بــــەاڵم عەرشــــی پاشــــایەتی لەهەمــــوو شــــتێك بۆ

ئەوان گرنگترە!

كاتێــــك لەجیهانــــدا گوێبیســــتی ملمالنــــێ و خوێنڕشــــتن لەپێنــــاو گەیشــــتن بە حوكم ئەوەمــــان هەرگیــــز دەبیــــن، دەســــەاڵت و بەخەیاڵدا نایەت، كە كەســــێك هەیە دەتوانێ دەســــتبەرداری هەمــــوو ئەمانە بێــــت، تەنیا لەپێنــــاو ئــــەوەی ژیانێكــــی ســــادە لەگــــەڵ لــــە سیاســــەتی دوور بــــژی، خێزانەكــــەی

ملمالنێی و دوورخستنەوەی ئەوانی تر.ئەمە سەیرترین چیرۆكی دەسەاڵتدارێكی ئەم سەردەمەیە. چیرۆكەكە باس لەگەنجێك دەكات، كە لەزنجیرەی پاشایەتی ئەفریقیایە، وەك خەڵكانی تر لەساڵی 1970 بۆ خوێندن چۆتــــە رۆژئــــاوا، لەئەڵمانیا ژیــــا و زانكۆی لــــەوێ تەواوكرد، پەیوەنــــدی لەگەڵ كچێكی ئەڵمانــــی بەســــت، هەموو ئەمانــــە لەزەمینی ئەوروپــــا روویانــــدا، لەكاتێكــــدا كۆمەڵێــــك رووداوی تر لەشانشینی )هوهو( روویاندا، ئەو شانشــــینەی “تیگۆبی” لێیەوەی هاتبوو و لەواڵتێكــــی ئەفریقــــی دایــــە، كــــە بەناوی “غانا”ەوە ناسراوە. پێشتریش پێی دەگوترا “كەنــــاری زێڕ”، بەڕیتانیــــا لە 1896 داگیری كــــرد و لەســــاڵی 1957 ســــەربەخۆی خۆی وەرگرت، پێش هاتنی كۆڵۆنیالی بەریتانیش، لەســــاڵی 1600 لەژێــــر ركێفــــی دەســــەاڵتی

مەغریبی عەرەبیدا بوو. دزێك نهێنی پاشا ئاشكرا دەكا

پێشــــتر كــــەس گوێــــی لەنــــاوی “تیگۆبی بانشا” و چیرۆكەكەی نەبوو، تا ئەو كاتەی دزێــــك دەچێتــــە ســــەر ماڵەكــــەی لەنزیــــك فرانكــــۆڕت، دەســــت بەســــەر گەنجینەیەكی زێــــڕی گــــەورەدا دەگــــرێ، كە چــــوار تاجی

خوێندنــــی تەواوكردنــــی دوای تیگۆبــــی دوكانێكــــی دا بڕیــــاری میكانیكــــی، چاككردنــــەوەی ئامێــــر و ئۆتۆمبێــــل دابنێ، كرێكارەكانــــی ژمــــارەی ماوەیــــەك دوای بوونە 3 كرێــــكار. بەاڵم كاتێك گەلەكەی بۆ پاشــــایەتی هەڵیانبژارد، هیــــچ هەڵبژاردنێكی تری لەبەردەمــــدا نەبوو، تەنیا یەك مەرجی دانا، ئەویــــش مانەوەی لەئەڵمانیــــادا. گوتی “بەدڵنیایــــەوە كاروباری واڵت بەڕێوەدەبەم و هەمــــوو ئەركەكانــــم بەتــــەواوی ئەنجــــام دەدەم، بــــەاڵم تكاتان لێدەكــــەم رێگەم بدەن لەگــــەڵ خێزانەكەم )گابریلی( لەماڵی خۆمان لەئەڵمانیا بژین، وەكو ژیانی ئاسایی خۆم”، ئەمــــە داواكاری ئــــەو بــــوو، گەلــــی هوهــــو لــــە 16ی نیســــانی بــــوو، لەســــەری رازی 1992 تاجی پاشــــایەتی شانشــــینی هوهوی

لەسەرنرا. بنەماكانی حوكم

“تیگۆبی بانشــــا” رێكخراوێ خێرخوازی “هاوڕێكانــــی بانشــــا پاشــــا”ی دامەزرانــــد، تایبەت بوو بەكۆكردنەوەی بەخشینەكان و ئەنجامدانی پڕۆژەی خێرخوازی لەشانشینی “هوهــــو”، یەكێك لەپڕۆژەكانــــی كردنەوەی قوتابخانەیەكی ئەڵمانی بوو لەشانشینەكەی بەناوی “قوتابخانەی ئەڵمانی بانشــــا پاشا”، هەروەها پڕۆژەیەكی تری ئەنجامدا بەناوی لەگۆڕینــــی بریتبــــوو بێنــــە”، “كۆنەكــــەت چاویلكــــەی پزیشــــكی خەڵــــك بەچاویلكەی

تازە. جیهانی پاشا

ئۆتۆمبێلێكی درێژی “لیمۆزین” بەردەوام لەبەردەرگای ماڵەكەی دەوەســــتا، لەسەری پاشــــا”، بانشــــا “ئۆئۆمبێلــــی نوســــرابوو

ئاالن عومەر

هــــاوێنــــــە

تیگۆبی بانشا پاشای سكایپ لە شانشینی “هوهو”

سەیرترین چیرۆكی فەرمانڕەوایەتیكردن لەمێژوودا

54 ژماره 264 2015/1/31

ژماره 264 2015/1/31 55

هــــاوێنــــــە

پاشای سكایپئەمڕۆ تەمەنی تیگۆبی زیاتر لە 60 ساڵە، جیهانیــــش لــــەم چەند ســــاڵەی دوایــــدا زۆر پێشــــكەوتووە، گران نییە بۆ ئەوەی بتوانێ پەیوەنــــدی لەگەڵ شانشــــینەكەی ببەســــتێ، لەگەڵ پێشكەوتنی تەكنەلۆژیادا، ئەو سكایپی هەڵبــــژارد تــــا لەڕێگایــــەوە فەرمانڕەوایەتی رێگەیــــەوە لــــەو هــــەر بــــكات، گەلەكــــەی پەیوەنــــدی لەگــــەڵ وەزیر و دارودەســــتە و

تەنانەت گەلەكەشی ببەستێ. خۆشگوزەرانی گەلی “هوهو”

لەبەڵگەكانی تیگۆبیەوە یەكەم شتێك كە كە قسەیەتی چەند ئــەو ــەردەمــت، ب دێتە نوسیوویەتی “پاشا بەپرسە لەخۆشگوزەرانی گەلەكەی، ئەو پارەیەی لەرێگەی بەخشینەوە پڕۆژەی دەبێتە كۆكراوەتەوە، لەئەڵمانیا نەخۆشخانە و پـــرد ــەمــڕۆ ئ بــەرجــســتــە،

لەگەڵ ــكــردووە، دروســت قوتابخانەم و ماون زۆر شتگەلێكی ئـــەوەشـــدا،

ــــێ ئــەنــجــامــیــان بـــــدەم، بۆ دەبو ئـــازارەكـــان سوككردنی

ئاسۆیەكانی باشتكردنی ــــی ــــدن ــــەشــــەســــەن گ

دانیشتوان، پاشا بۆ بەخشینێك هەر

مــــەمــــنــــونــــە، ن كا خشینە بەگرنگن، زۆر ـــــــە ـــــــك چـــــــونهـــۆكـــارەكـــانـــی ــنــەوە لە گــواســت“هوهو” گرانبەها

و زەحمەتن.

سندوقی بەریدی لەبەردەرگا دانابوو، ئااڵی واڵتەكەشــــی هەڵواسی بوو، لەگەڵ نوسینی

چەند رەمزێكی ئەفریقی لەسەر دیوار.ناونیشانی شــــوێنی كاركردنی میكانیكی كرابــــوو، بــــۆ ئامــــاژەی بەپاشــــا تایبــــەت بانشــــا شــــانازی بەوە دەكرد كــــە 14 گەنج كوڕەكانــــی كاردەكــــەن. لەشــــوێنەكەی پێڕاگەیشــــتن، لەبــــارەی كوڕەكانی دەیگوت “مــــن دڵنیــــام منداڵەكانــــم خوێنــــدن تــــەواو دەكەن و داهاتوویان پڕشــــنگدارە”. تیگۆبی گەرچــــی دەربكەوێــــت، زۆر نەیدەویســــت

لەسەردەمی گۆرانبێژیدا ناوی دەكردبوو.تیگۆبــــی بــــەر لەدزرانــــی ماڵەكــــەی هیچ نەبوو، جگەلەو بڕە زێڕەی لەباپیرەیەوە بۆی جێمابوو، نرخەكەی 30 هەزار یۆرۆ دەبوو، بــــەاڵم ئەو دەیگــــوت ئەمــــە گەنجینەیەكە بە

نرخ دیاری ناكرێت و قەرەبوو ناكرێتەوە.تیگۆبــــی ماڵپەڕێكی ئەلیكترۆنــــی تایبەت بەخۆی هەبوو، كەلتوور و رۆشنبیریی گەل و شانشــــینەكەی باڵودەكردەوە، زۆر باسی خۆشەویســــتی منداڵــــی بێ باوكــــی دەكرد، لەماڵپەرەكەیدا ئەوەی نوسیبوو “بارودۆخی هوهــــو وایكــــردووە زۆر ئەســــتەم بێت بێ بــــاوكان لەگــــەڵ باپیــــر و كەســــانی نزیكــــی خۆیــــان گەورەبن، زۆربــــەی كات خەرجییە داراییەكانیــــان بــــۆ دابیــــن ناكرێــــت، بۆیــــە زۆربەیان هەلی خوێندنیان بۆ ناڕەخســــێت، ئــــەی خوێنەر هەڵبژاردنت لەبەردەســــتە بۆ چاودێریكردنــــی مندااڵن و پێشكەشــــكردنی بیمە و پارە بــــۆ خوێندنیان، گەر تۆ گرنگی بــــەم بابەتــــە دەدەی، وەاڵم بۆ ئــــەم ئیمەیلە

”mail@koenig-banasah.de :بنێرە پڕۆژەكانی تیگۆبی بۆ گەلەكەی

پڕۆژەكانی تیگۆبــــی تەنیا بریتی نەبوون لەخوێنــــدن و لەخۆگرتنی بێ باوكان، بەڵكو ئابووریشــــی گرتــــەوە. یەكێــــك ژێرخانــــی پاشــــایەتیدا لەســــەرەتای لەپڕۆژەكانــــی بریتبــــوو لەباشــــتركردنی سیســــتەمی ئــــاو لەرووبــــاری “دایــــی”، هەروەهــــا پــــرۆژەی بریتبــــوو پڕۆژەكــــەی كارۆئــــاوی. وزەی لەكڕینــــی پەمپــــی ئاو بــــۆ گەیاندنــــی ئاو بۆ ســــەرجەم ناوچەكانی “هوهو”. پڕۆژەیەكی تــــری بریتبوو لەدروســــتكردنی گەورەترین پردی پەڕینەوە لەســــەر رووباری دایی، كە پێشووتر بەهۆی نەبوونی پردەوە زیاتر لە 200 ئافرەت لەئاودا خنكابوون. ئەمە بەالی تیگۆبیــــەوە پاشــــا زۆر بەئــــازار بــــوو، بۆیە لەرێگەی بەخشــــەرەكانەوە ئەو پرۆژەیەی

بۆ خزمەتی گەلی هوهو ئەنجامدا.

ژماره 264 2015/1/31 55

56 ژماره 264 2015/1/31

شەموان

سڤیل دوای شەش ساڵ و 264 ژمارە ....

بــــەر لە نزیكەی شــــەش ســــاڵ كۆمەڵێك رۆژنامەنــــووس و وزەی گەنــــج بووین، بە توانا و ئیمكانیەتێكی سادەوە دەستمانپێكرد، بەباوەڕبوونــــی تەواو بــــە بنەما و ئەخالقی پیشــــەی رۆژنامەوانی كارمانكــــرد، لەپێناو فرۆشــــی زیاتــــر و كێشــــكردنی خوێنــــەری زۆرتــــر، هیــــچ كارێكــــی نارۆژنامەوانیانە و بەدەر لــــە بەها پیشــــەییەكان و پێچەوانەی یاســــای رێكخســــتنی كاری رۆژنامەوانیمان نەكــــرد، بە هاوســــەنگی و بــــێ تەرەفگیریی كارمــــان كــــرد و نەچووینە نــــاو هیچ جۆرە ملمالنێیەكەوە، هیچ كاتێكیش گۆڤارەكەمان نەكردە مینبەرێك بۆ بۆچوونێكی سیاســــی دیاریكراو، یا بۆ پەالماردان و برینداركردنی دیاریكــــراو، كەســــێكی یــــا الیەنێــــك هەســــتكردن بەوپــــەڕی بەپێچەوانــــەوە، رۆژنامەوانیەوە، كاری بەبەرپرســــیاریەتی هەمیشە بەرژەوەندی گشــــتیمان لەبەرچاو گرتــــووە و هەمــــوو دەنــــگ و رەنگەكانمان پێشووشــــمان كارەكانــــی باڵوكردۆتــــەوە،

گەواهیدەری ئەو راستیانەن.ئێســــتاش دوای 264 ژمــــارەی گۆڤــــاری ســــڤیل، لەم شــــێوازی كاركردنــــەی خۆمان دڵنیایین، هەر بەمەش توانیمان لەنێو سەدان باڵوكــــراوە و زۆروبۆریــــی رۆژنامەگەریی كوردیــــدا، پێگەیەكــــی شــــیاو الی خوێنەران بــــۆ ســــڤیل دروســــت بكەیــــن، تائێســــتاش، ســــەرەڕای هەموو قەیران و زەحمەتییەكان باڵوكــــراوە خوێنــــەری پاشەكشــــەی و توانیومانــــە ئێمــــە بەگشــــتی، كوردیــــەكان النیكــــەم فرۆشــــی ســــڤیل لە ئاســــتی خۆیدا بهێڵینەوە، بۆ هەمــــوو ئەمانەش خوێنەرانی سڤیل گەواهی ئەم راستیانەمان بۆ دەدەن.

دوای ئــــەوەی قەیرانــــی دارایــــی هەرێمی

كوردســــتانی گرتــــەوە، هەمــــوو چاالكــــی و كارێك لە كوردستان سستی بەخۆیەوە بینی و بووە هۆی ئەوەی خەڵك بیر لە دابینكردنی پێداویســــتی ژیانیان بكەنــــەوە، نەك كڕینی گۆڤــــار و رۆژنامە، هــــەر بۆیە ئێمەش وەك ســــڤیل لەو قەیرانە بــــەدەر نەبووین و ئەوە نزیكــــەی ســــاڵێكە تەواوی ســــتافی گۆڤاری ســــڤیل، بەو نوســــەرە بەڕێزانەشەوە كە بۆ گۆڤارەكەمان دەنووســــن، تەنیا بە پاڵنەری خۆشەویستی گۆڤارەكە و خۆشەویستیمان وەك رۆژنامەوانــــی، پیشــــەی و كار بــــۆ خۆبەخــــش و یــــەك تیم لــــە خێزانێكــــدا، بێ كارمــــان یارمەتییــــەك هیــــچ وەرگرتنــــی كــــردووە و بەردەوام بووین، ســــڤیلمان لەو ئاســــتەدا هێشــــتەوە و نەمانهێشت لەرووی

ناوەرۆكیشەوە پاشەكشە بكات.توانــــای ئێمە تا ئێرە بوو، كە یەك ســــاڵ لــــە نێــــو قەیرانــــدا، گۆڤارێك بــــەو قەبارەیە دەربكەین، داوای لێبووردن لە خوێنەرانمان دەكەین و پێیان دەڵێین ئێمە تا دوا سنووری بەرگەگرتنمــــان خۆبەخشــــانە كارمان كرد، ئێســــتاش ناچاریــــن بــــە شــــێوەیەكی كاتیی

سڤیل رابگرین.ســــتافی یەكــــی بــــە یــــەك سوپاســــی گۆڤــــاری ســــڤیل و پەیامنێرەكانــــی و ئــــەو نوســــەرە بەڕێزانەش دەكــــەم، كە ئەوپەڕی خۆشەویســــتیان بۆ ســــڤیل نیشــــاندا و ئەو ماوەیــــە خۆبەخشــــانە و لێنەبڕاوانە كاریان كرد و نەبوونی موچە و پاداشــــت ســــاردی نەكردنەوە. خــــوا یاربێت وەســــتانەكە زۆر ناخایەنێــــت و ئومێــــد دەكەیــــن بتوانیــــن بە قەرەبــــوو بــــۆ ئەوەیــــان كات زووتریــــن بكەینــــەوە و جارێكی دیكــــە تێهەڵچینەوە و بە ژمــــارە )265( درێژە بە كاروانی ســــڤیل

مەریوان عومەر