govi-altai.nature.gov.mngovi-altai.nature.gov.mn/upload/archive/c3a70db9f505d7a... · Web view2015 оны 12 сарын 4-ээс 14-ны хугацаанд Шаргын нөөц газрын

Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын үйл ажиллагааны тайлан 2015

ГОВЬ - АЛТАЙ АЙМГИЙН БАЙГАЛЬ ОРЧИНАЯЛАЛ ЖУУЛЧЛАЛЫН ГАЗРЫН 2015 ОНЫ

ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ТАЙЛАН

НЭГ. УДИРДЛАГА, ЗОХИОН БАЙГУУЛАЛТ, ДОТООД АЖИЛ Говь-Алтай аймгийн Засаг даргын дэргэдэх Байгаль орчин, аялал

жуулчлалын газар нь тайлант онд удирдах ажилтан 1, гүйцэтгэх ажилтан 33, үйлчилгээний ажилтан 4, төрийн нэрийн өмнөөс гүйцэтгэх харуул, хамгаалалтын ажилтан 4, нийт 41 орон тоотойгоор үйл ажиллагаагаа явууллаа.

Орон нутгийн төсвөөс 419108,3 мянган төгрөгийн санхүүжилт авч, 5800,0 мянган төгрөгийн өөрийн орлого олж орлогын төлөвлөгөөг бүрэн биелүүлж ажиллалаа.

Засгийн газрын болон аймгийн Засаг даргын үйл ажиллагааны хөтөлбөр, үндсэн чиглэлүүдийн биелэлтийг хангахад үйл ажиллагаагаа чиглүүлж жил, улирлын ажлын төлөвлөгөөндөө тусган хэрэгжүүлэх, сумдын удирдлага, байгаль орчны хяналтын улсын байцаагчид, байгаль хамгаалагчдыг мэргэжил, арга зүйн удирдлагаар хангахад анхаарлаа хандуулан ажиллаж байна.

Шинэчлэгдэн батлагдсан байгаль орчны багц хуулиуд болон холбогдох дүрэм журмуудыг хэрэгжүүлэхийн тулд төрийн болон төрийн бус байгууллагуудтай үйл ажиллагаагаа уялдуулан ажиллаж байна.

Байгаль орчныг хамгаалах чиглэлээр 8 төрийн бус байгууллага, 40 нөхөрлөл, 27 эко клуб, нийт 75 оролцооны бүлэгт 1870 хүн хамрагдан, үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд 113 идэвхитэн байгаль хамгаалагчийг томилон ажиллуулж байна.

Байгууллагын үйл ажиллагаа мэдээ, мэдээллийг www.facebook.com/page/ говь-алтай-аймгийн-байгаль-орчны-газар фэйсбүүр хуудас, Говь-Алтай аймгийн байгаль орчны дэд мэдээллийн санг www.govi-altai.nature.gov.mn байнга мэдээллээр баяжуулан, тасралтгүй ажиллуулж байна.

ХОЁР. МОНГОЛ УЛСЫН МЯНГАНЫ ХӨГЖЛИЙН ЗОРИЛТОД СУУРИЛСАН ҮНДЭСНИЙ ХӨГЖЛИЙН ЦОГЦ БОДЛОГЫН ХЭРЭГЖИЛТ

5.2.1.4.4.1. Байгаль орчинд учруулсан хохирлын эдийн засгийн үнэлгээнд тулгуурлан нөхөн сэргээх бодлогыг хэрэгжүүлэх

Уул уурхайн чиглэлээр байгуулагдсан төрийн бус байгууллагын хүрээнд Есөнбулаг сумын Ялаат 1,5 га, Бигэр сумын Улаан чулуут 8 га, Дэлгэр сумын Хүрэмтийн амны бага булагт 10 га / өссөн дүнгээр/ нөхөн сэргээлтийг бичил уурхайн чиглэлээр байгуулагдсан Газар шороо ард түмний баялаг ТББ, Ван тайж ТББ, Байгаль хамгаалах байгууллагуудын нэгдсэн холбоо ТББ–уудтай гэрээ байгуулан техникийн нөхөн сэргээлтийг хийж гүйцэтгэлээ.

Ингэснээр энэ онд ТББ-аар нийт 19.5 га газарт нөхөн сэргээлт хийгдээд байна.

Хэрэгжилт 100 хувь

1

http://www.govi-altai.nature.gov.mn/

http://www.govi-altai.nature.gov.mn/

http://www.facebook.com/page/%D0%B3%D0%BE%D0%B2%D1%8C-%D0%B0%D0%BB%D1%82%D0%B0%D0%B9-%D0%B0%D0%B9%D0%BC%D0%B3%D0%B8%D0%B9%D0%BD-%D0%B1%D0%B0%D0%B9%D0%B3%D0%B0%D0%BB%D1%8C-%D0%BE%D1%80%D1%87%D0%BD%D1%8B-%D0%B3%D0%B0%D0%B7%D0%B0%D1%80


5.2.1.4.4.2. Улаанбаатар болон томоохон хотуудын агаарын бохирдлыг бууруулах асуудлаар хөтөлбөр, төлөвлөгөө боловсруулж, хэрэгжүүлэх

Аймгийн хэмжээнд 2020 он хүртэл баримтлан ажиллах “Агаарын чанарын дэд хөтөлбөр”, түүнийг хэрэгжүүлэх 2015-2016 он хүртэл арга хэмжээний төлөвлөгөөг батлуулан ажиллаж байна.

Энэ ажлын хүрээнд аймгийн төвийн агаарын чанарыг сайжруулах бүс тогтоож ИТХ-аар бүсэд мөрдөх дэглэм батлуулж мөрдүүлэх, ашиглалтын үйл ажиллагаа явуулж буй уул уурхайн компаниудаар жил бүр 1-ээс доошгүй га талбайд мод зүлэг тариулж хэвшүүлэх ажлыг хэрэгжүүлж эхлээд байна.

Агаарын холбогдох хууль тогтоомж, стандартыг чанд баримтлан ажиллаж байгаа болон аливаа бохирдолтыг бууруулах зорилгоор хэрэгжүүлж байгаа арга туршлагыг олон нийтэд сурталчилан таниулж, урамшуулах журам боловсруулж батлуулан ажиллахаар төлөвлөж байна.


5.2.1.4.4.3. Хот, суурин газрын хатуу хог, хаягдлыг цуглуулах, тээвэрлэх, хадгалах, ялган ангилах, дахин боловсруулах, эргүүлж ашиглах, байгальд халгүй аргаар устгахад шинэ технологи, менежментийн цогц бодлого хэрэгжүүлж, ажлын байр шинээр бий болгох

Засгийн газрын 2015 оны 288 дугаар тогтоолоор батлагдсан аргачлалын дагуу улс орон даяар хог хаягдлын тооллого, бүртгэлийн ажил хийгдсэн. Тооллогын аргачлалын дагуу хүн амын тоо, газар нутгийн байдал зэргийг харгалзан 9 сумд тоо бүртгэлийн ажил хийгдсэн.

Эрдэнэ, Цогт, Чандмань, Дэлгэр, Бигэр, Халиун, Бугат, Есөнбулаг сумдад хог хаягдлын тооллогын ажлыг гүйцэтгэж мэдээллийн санг бий болголоо.

Тооллогын дүнг нэгтгэхэд судалгаанд хамрагдсан сумдад дунджаар зуны улиралд өдөрт нэг иргэнээс- 0,68 кг, нийт – 38554,64 кг хог хаягдал гарч, үүний 69,6 хувийг хөдөө аж ахуйн гаралтай хог хаягдал эзэлж байна. Хүнсний хаягдал 6,35 хувь, цаас-2,26 хувь, хуванцар-2,7 хувь, шил-2,5 хувь, үнс-12,79 хувь, эмнэлгийн гаралтай-0,87 хувийг эзэлж байна. Өвлийн улиралд өдөрт нэг иргэнээс -1,92 кг нийт -108860,16 кг хог хаягдал гарч үүний 54 хувийг үнсний хаягдал, хүнсний хаягдал-9,5 хувь, хөдөө аж ахуйн гаралтай хог хаягдал-8,6 хувь, цаас-5,26 хувь, хуванцар-2,7 хувь, шил -1,5 хувь, эмнэлгийн гаралтай-0,87 хувийг эзэлж байна. Энэ судалгааны дүнд аймгийн үнсний хог хаягдал болон, хөдөө аж ахуйн гаралтай хог хаягдлын дахин боловсруулах, ашиглах үйл ажиллагааг эрхлэх аж ахуй нэгж байгууллагыг дэмжиж ажиллах саналыг Дэлхийн байгаль хамгаалах сан, Жижиг дунд үйлдвэрт хүргүүлэн ажилласан. Уг ажлын хүрээнд ирэх онд шахмал түлшний цех байгуулан ажиллах болсон.

Хог хаягдлыг эх үүсвэр дээр нь ангилан ялгахын ач холбогдлын талаар сурталчлан ажиллаж байгаа бөгөөд одоогоор тус аймагт дахин боловсруулах үйлдвэр байхгүй, хоёрдогч түүхий эд худалдан авах 1-2 цэг үйл ажиллагаа явуулж байна.


5.2.1.4.4.4. Байгаль орчныг хамгаалах хяналтын тогтолцоог дэлхийн нийтийн жишгийн дагуу бүрдүүлэх

Аймгийн гэмт хэргээс урьдчилан сэргийлэх зөвлөлийн жилийн ажлын төлөвлөгөөнд заагдсан сургалт, хяналт шалгалтын ажлуудыг хавар, намрын

2


улиралд зохион байгуулсан бөгөөд аймгийн төв болон, урд болон хойд сумдын нутгаар бүсчилэн зохион байгуулсан.

Бигэр, Чандмань, Эрдэнэ, Цогт, Цээл, Халиун чиглэлд мото эргүүл хяналтыг зохион байгуулж 800 орчим км нутгаар явж малчид ард иргэдэд байгаль орчны багц хуулийн хэрэгжилтүүдийг хангуулан ажилласан байна.

Мөн хууль хэрэгжүүлэгч байгууллагууд болох Цагдаагийн газар, Байгаль орчны газар, Мэргэжлийн хяналтын газар, Дэлхийн байгаль хамгаалах сантай хамтран хойд бүсийн сумд болох Шарга, Төгрөг, Дарив, Тонхил, Бугат, Алтай чиглэлд хууль бус агнуур, загийн хэрэглээний хяналт хийж ажилласан байна.

Цагдаагийн хэлтэс, МХГ, Шүүх, Прокурорын газрын хамтарсан сургалт сурталчилгаанд 2, эргүүл шалгалтыг 2 удаа зохион байгуулж оролцсон.

Захиргааны хяналтанд буй иргэдэд 1 удаа, Цагдаа, хэсгийн төлөөлөгчдийн сургалтанд 2 удаа байгаль хамгаалах журмын эсрэг гэмт хэрэг зөрчлөөс сэргийлэх чиглэлээр сургалт зохион байгуулсан.


6.3.2. Гадаргын усны тодорхой хэсгийг аж ахуйн эргэлтэд оруулан арвижуулах замаар хүн ам, үйлдвэрлэлийн усан хангамжийг шийдвэрлэх

Зах зээл ба Бэлчээрийн менежмент буюу IPAD төслөөр Цогт сумын Баян –Улаан багийн Улаан толгойд /42 сая төгрөг/, Цээл сумын Дэрстэй багийн Мандлын эхэнд /41 сая төгрөг/, Бүрэнжаргалант багийн Гурван цастын оройд /40 сая төгрөг/- өөр тус бүр нэг нийт 3 хөв байгуулсан байна.

Есөнбулаг сумын салхинаас хамгаалах ойн зурвас байгуулахаар хот төлөвлөлтөд тусгагдсаны дагуу Жаргалант багийн баруун дээд хэсэгт үерийн болон хаврын шар усыг хуримтлуулах замаар байгаль орчны доройтол, цөлжилтийг бууруулах, экосистемийн тэнцлийг хадгалах зорилгоор хөв байгуулан усан хангамжийг бүрэн шийдэх боломжтойг харгалзан өөрсдийн дотоод нөөц бололцоо, мэдээлэл судалгааг ашиглан 36,2 сая төгрөгийн төсөв бүхий зураг төслийг боловсрууллаа.

Дэлгэр сум орон нутгийн хөгжлийн сангийн 12,5 сая төгрөгөөр хөв байгуулах зураг төсвийг “Экос” ХХК-иар гүйцэтгүүллээ. Хэрэгжилт 100 хувь

6.5.2. Ан амьтны нөөц, байршил нутгийг тогтоон хамгаалахад зориулагдсан дотоод, гадаадын хөрөнгийн эх үүсвэрийг нэмэгдүүлэхүйц олон улсын байгууллага, хандивлагч орон, хувь хүний дэмжлэгтэй урт, богино хугацааны төслийг үр ашигтай хэрэгжүүлэхийг дэмжих

ГИДЦГ-ын “Б” хэсгийн хамгаалалтын захиргаанаас голлон тахийн сэргээн нутагшуулалтын байдал, зан төрх, үржил төллөлт, ус бэлчээр ашиглалт, тархац нутаг, улирлын шилжилт хөдөлгөөн, тахийн популяци, сүргийн бүтцийн өөрчлөлт зэрэг судалгааг ОУТГ-ын зэрлэг амьтан судлаач нартай хамтран гүйцэтгэдэг.

2012 оноос эхлэн өнөөдрийг хүртэл ОУТГ-ын эрдмийн зөвлөлөөс шинэчлэн батлагдсан арга зүйгээр ГИДЦГ-ын “Б” хэсгийн зэрлэг ан амьтад, гэрийн малын тоо, толгой, зан төрх, тухайн үеийн зан төрхийн онцлогийг харуулсан мониторинг судалгааг ОУТГ, Праг хотын амьтны хүрээлэн, ХЗ-ны хамтарсан санхүүжилтээр хэрэгжүүлж байна. 2015 оны 09 сарын 28-наас 10 сарын 4-ийг хүртэл 7 хоногийн

3


хугацаанд Говийн Их Дархан Цаазат Газрын “Б” хэсгийн нийт нутаг дэвсгэрийг хамруулан зэрлэг ан амьтдын цэгэн тооллогын ажлыг зохион байгууллаа. Энэ судалгааны ажлыг 5 жил тутамд тогтмол хийж гүйцэтгэдэг бөгөөд энэ тооллогын үр дүн боловсруулалтын үе шатандаа явагдаж байна. Цэгэн тооллогыг ДЦГ-ын баруун, зүүн 2 хэсэгт нийт 80 цэгийг сонгон бүх цэгийн тоологч нар өглөөний 8, 10, 12, 14, 16 цагуудад ажиглагдсан бүх амьтадын байршил, зан төрх, зай, өнцөг зэргийг тэмдэглэсэн болно.

Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн дэмжлэгтэйгээр монгол бөхөнгийн шилжилт хөдөлгөөн, хорогдлын судалгааг хийх зорилгоор 8 бөхөнд сансрын дохиолол зүүж 2015 оны 09 сарын 30-наас хойш хөдөлгөөний мэдээллийг онлайнаар ажиглалт хийж мэдээллийг цуглуулж байна. Мөн бөхөнгийн нөөцийн үнэлгээг жил болгон хийж гүйцэтгэж байна.

2015 оны 06 сард “Натурал Ай Эн Эн “ ХХК нь өөрийн зардлаар Цогт сумд 1, Тонхил сумд 2, Жаргалан сумд 2 агнуурын бүс нутагт нарийвчилсан зохион байгуулалт хийж агнуурын бүс нутгийн менежментийг хариуцах гэрээг хийж тайланг БОНХЯаманд хүргүүлж ажилласан.


6.5.3. Ховор, нэн ховор ургамлын тархац нутаг, нөөцийн судалгаа хийх, удмын санг хамгаалах, генийн сан байгуулах, бүртгэл, мэдээлэл-хяналт шинжилгээний тогтолцоо бүрдүүлэх, ашиглалтыг зохицуулан төлөвлөх, сэргээн ургуулах, тарималжуулах ажил зохион байгуулах

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар тус аймгийн 18 сумын хэмжээнд 2014-2015 онд ургамлын судалгааны ажил зохион байгуулж элбэг болон нэн ховор, ховор ургамал, ашиглалтанд өртөмтгий ашигт ургамлын тархац, нөөцийн судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Уг судалгааны ажлын дүнд хоёр хүрээ гурван ангид хамаарах 32 овгийн 56 төрөлд хамаарах 165 зүйлийн цоргот ургамлыг бүртгэлээ. Үүнээс нийлмэл цэцэгтний овгийн 13 төрөлд хамаарах 21 зүйл, үетний овогт 8 төрлийн 11 зүйл, буурцагтны овогт 7 төрөл 10 зүйл, луулийн овогт 8 төрөл 9 зүйл бүртгэгдэж нийт зүйлийн бүрэлдэхүүнд давамгай байсан бол зөвхөн ганц зүйл тэмдэглэгдсэн 57 төрөл байна.

Ургамлын аймгийн дотроос тус аймагт Улаан Номонд данстай нэн ховор ургамал 13 зүйл, дансгүй нэн ховор 16 зүйл, бүгд 29 зүйл, Улаан номонд данстай ховор ургамал 5 зүйл, дансгүй ховор ургамал 19 зүйл, бүгд 24 зүйл байна. Харин Улаан номонд дансгүй доод ургамлаас газрын хар үс (хуурай газрын замаг), эрхий цагаан мөөг ховор ургамалд бүртгэгддэг.

Судалгааны үед 19 ургамлын бүлгэмдлийн нарийвчилсан бичиглэлийн үндсэн дээр дээрх нэн ховор ба ховор ашигт ургамлын нөөцийг тогтоож үзэхэд нэн ховор ургамлуудын гарц, нөөц үнэхээр бага, хамгийн их нь хонин арц 1 га талбайд 45 ширхэг бодгаль байхад хамгийн бага нь вансэмбэрүү 1 гад 3 ширхэг бодгаль байгаа нь эдгээр ургамлуудын нөөц анхаарал татахуйц ховор байна.

Одоогийн байдлаар аймгийн хэмжээнд нэн ховор ургамлаас Алтан гагнуур, Хонин арц, Хулангийн ундаа, Цагаан гоео зэрэг 4-6 зүйл ургамлыг ховор ургамлаас Эмийн бамбай, Алтайн сонгино, Урал чихэр өвс, Монгол тарваган шийр,

4


Зүүн гарын гоёо, Халиар сонгино гэх мэт 18-20 зүйл ургамал, элбэг ургамлаас 100 гаруй зүйл ургамлыг их бага хэмжээгээр ашиглаж байна.

Говь цөлийн ургамлын бүлгэмдлийн динамикт мал бэлчээрлэлтээс илүүтэйгээр тухайн жилийн хур тунадасны хэмжээ болон агаарын температур илүү нөлөө үзүүлдэг

Уур амьсгалын өөрчлөлт болон мал бэлчээрлэлтийн аль алинаас нь эсвэл эдгээрийн хавсарсан нөлөөгөөр цөлжилт идэвхитэй явагдаж байгаа гэдгийг судлаачид тоо баримтаар нотолсоор байгаа билээ. Цөлжилт биологийн төрөл зүйлийг хомсдуулах томоохон шалтгааны нэг бөгөөд ургамлын нөмрөг тэр чигээрээ алга болох учраас цөлжилтийг зогсоох арга хэмжээнүүдийг шат дараалан авах шаардлагатай байна.

Судалгааны явцад бүртгэгдсэн нэн ховор болон ховор ургамлуудын аль нь ч бидний тогтоосон нөөцөөр байгалиас шууд түүн ашиглах хэмжээний нөөцтэй байхгүй байгаа учраас бэлтгэх ажиллагааг шууд хориглох хэрэгтэй.

Нэгэнт эдгээр ургамлуудын нөөц маш бага учраас эрдэм шинжилгээний байгууллагуудтай хамтран эдгээр ургамлын генофондыг хамгаалах ажлыг даруй эхлүүлэх нь зүйтэй гэсэн дүгнэлтэнд хүрч байна.

Судалгааны ажлын тайлан, гербар 100ш, ном 100ш хүлээж аваад байна. Хэрэгжилт 100 хувь

6.5.4. Нэн ховор амьтны популяцийн тогтвортой байдал, хэвийн өсөлтийг хангахтай холбогдсон зохион байгуулалтыг шинэчлэн , тэдгээрийг хамгаалах эдийн засаг, эрх зүйн орчинг бүрдүүлж, зориудын аргаар үржүүлэх, тэдгээрийн удмын санг бий болгох, генийн санг хамгаалахад биотехнологийн ололтыг ашиглаж, биологийн найдвартай нөөцтэй болох арга замыг судлан боловсруулах

2011 оноос БОАЖЯ-ны /хуучнаар/ шийдвэрээр хавтгай үржүүлгийн ажлыг Английн хавтгай тэмээ хамгаалах сангийн дэмжлэгтэйгээр ГИДЦГ-ын хамгаалалтын захиргаа хариуцан гүйцэтгэж байгаа ба одоогийн байдлаар “Захын ус”-ны хавтгай үржүүлгийн төвд 23 толгой хавтгай бүхий гаршуулсан сүрэгтэй байгаагийн 6 толгой нь энэ онд төрсөн ботгонууд бөгөөд эсэн мэнд хэвийн өсөж бойжиж байна.

Одоо эдгээр хавтгайн сүргийг үржлийн үед буюу 2015 оны 11 сарын 01-ний өдрөөс дараа оны 04 сарын 01 өдөр хүртэлх хугацаанд гэрийн тэмээнээс тусгаарлан үржүүлгийн хашаанд байлгана.

2015 оноос эхлэн хавтгай үржүүлгийн төвийн хавтгай бүрийг ургийн бичиг хөтлөн тусгайлан паспортлохоор ажиллаж байна.

2015 оны 01 сард Захын усны гаршуулан үржүүлсэн сүрэгт үржлийн үеийн зан төрхийн судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд судалгааны үр дүнг нэгтгэн дүгнэх ажил хийгдэж байна. Мөн хавтгай тэмээний төллөх үеийн ажиглалт судалгааны ажлыг ХААИС-ийн судлаач оюутнуудтай хамтран судалгааны ажлыг хийсэн.

Мөн мазаалай баавгайн хэвийн өсөлтийг хангах, идэш тэжээлийн дутлаас сэргийлэх зорилгоор энэ онд 8,6 сая төгрөгийн нэмэлт тэжээл бэлтгэн байгшуулж

5


тодорхой хэсгийн ирэх оны мазаалай ичээнээс гарах үед хэрэглэхээр нөөцлөөд байна.


7.3. Тусгай хамгаалалттай газар нутгийн сүлжээг өргөжүүлэн түүний удирдлагын тогтолцооны оновчтой бүтцийг бий болгож, орчин үеийн шаардлага хангасан хамгаалалтын менежментийг хэрэгжүүлэх 2015 онд Шарга, Дарви, Цээл, Бигэр, Төгрөг, Хөхморьт, Чандмань, Тонхил сумын ИТХ-аас нийт 36 газрын 816675,866 га талбайг орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах шийдвэр гарч, Ашигт малтмалын газрын Кадастрын хэлтэст хүргүүлсэн.

Ингэснээр 2015 оны 12 сарын 08-ны өдрийн байдлаар аймгийн хэмжээнд 107 газрын 2581813 га талбай орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авагдаж АМГ-ын Кадастрын системд бүртгүүлэн баталгаажуулагдаад байна.

Мөн аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2015 оны 12 сарын 04-ний өдрийн хуралдаанаар Хантайширын нуруу орчмын 6 хэсэг газрын 31128 га талбайг 50 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах асуудлыг хэлэлцүүлэн батлуулсан. Ашигт малтмалын газрын Кадастрын системд бүртгүүлэхээр хүргүүлээд байна. Бурхан буудай уул, Хар Азаргын нуруу болон орон нутгийн тусгай хамгаалалттай газар нутгуудын хамгаалалтыг орон нутгаас хариуцсан ажиллаж байна. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын тухайн сумдын нутгийг хариуцсан байгаль хамгаалагчид байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх ажлуудыг хариуцан зохион байгуулдаг. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газраас сумдад нийт 23 байгаль хамгаалагч ажиллаж байна.

Мөн Шаргын нөөц газарт Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газрын санхүүжилтээр бөхөн хамгаалах сүлжээ багийг ажиллуулж 6 бөхөн хамгаалагч буюу идэвхтэн байгаль хамгаалагч ажиллаж байна.

2015 оны 12 сарын 4-ээс 14-ны хугацаанд Шаргын нөөц газрын орчны бүсийн сумдын малчид, хүүхэд багачуудын дунд “Монгол малчны ухаан Монголын ухаан” нэртэй сургалт, сурталчилгааны ажлыг WWF, БОАЖГ, ГХБХБГ-ын мэргэжилтнүүд хамтран хэрэгжүүлж байна. Улсын тусгай хамгаалалттай Бурхан буудайн нөөц газрыг түшиглэн Халиун сумд байгуулагдсан “Уст чацран” нөхөрлөл, Шаргын нөөц газрыг түшиглэн Шарга сумын “Говийн сайхан”, Дарви сумын “Баянбургас”, Төгрөг сумын “Хуст улиаст”, Халиун сумын “Говийн ундраа”, “Дунд гол” нөхөрлөлүүдийн гишүүд, ахлагчдыг 2015 оны 05 сард БОНХАЖЯ-аас зохион байгуулсан “Байгалийн нөөцийн хамтын менежмент” нөхөрлөлүүдийн чуулга уулзалтанд оролцуулан улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй нөхөрлөлүүдийн туршлага, үйл ажиллагаатай танилцуулсан.

Мөн нөхөрлөлийн гишүүдэд идэвхтэн байгаль хамгаалагчийн үнэмлэх олгож, хариуцсан нутаг дэвсгэрт нь хяналт тавьж, ажиллуулсан болно.


6


ГУРАВ. ЗАСГИЙН ГАЗРЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨР ХЭРЭГЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ ТӨЛӨВЛӨГӨӨНИЙ БИЕЛЭЛТ

Монгол улсын Засгийн газрын үйл ажиллагааны хөтөлбөрт тусгагдсан дараах арга хэмжээнүүдийн хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна. Үүнд:

228.1. Орон нутаг дахь байгаль орчны төрийн болон иргэний нийгмийн байгууллага, нөхөрлөлийн үйл ажиллагааны хамтын ажиллагааг хангаж, төрийн зарим чиг үүргийг ТББ-иар гүйцэтгүүлнэ.

Төрийн зарим чиг үүргийг нөхөрлөл, ТББ-аар гүйцэтгүүлж, тэдний үйл ажиллагааг дэмжих, идэвхижүүлэх зорилгоор дараах ажлуудыг зохион байгууллаа. Үүнд:

Байгаль хамгаалах нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар булаг шандны эхийг хашиж хамгаалах 6 сая төгрөгний ажлыг “Нам нуруу”, “Цэргийн булаг” ХХК, усан сан бүхий газрын энгийн хамгаалалтын бүсийг тогтоох ажлыг “Хүрхрээн жим” хоршоогоор гүйцэтгүүлнэ.

Ойжуулалт, ойн зурвас байгуулах ажлын хүрээнд байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар /10 сая төгрөг/ 5 га талбайд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Урд салаа” малчны бүлгээр гүйцэтгүүллээ.


230.2. Бороо, цасны усыг хуримтлуулах замаар хөв, цөөрөм байгуулах ажлыг дэмжин, урамшуулах, унд ахуйн усны эх үүсвэр, булаг, рашааны эхийг тохижуулан, хамгаална.

Зах зээл ба Бэлчээрийн менежмент буюу IPAD төслөөр Цогт сумын Баян –Улаан багийн Улаан толгой, Цээл сумын Дэрстэйн багийн Мандлын эх, Цээл сумын Бүрэнжаргалант багийн Гурван цастын орой зэрэг газруудад шинээр хөв байгуулсан байна.

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Цээл сумын Дэрстэй баг Холиохын булаг, Тонхил сумын Бүс уул баг Хар чулуут булаг, Есөнбулаг сумын Баяншанд багийн Шаврын голын булаг, “Зах зээл ба Бэлчээрийн менежмент” буюу IPAD төслийн хөрөнгөөр Алтай сумын Бадрал багийн Баянбулгийн эхийг хашиж хамгааллаа.

Хэрэгжилт 100 хувь231.1 Гол, мөрний урсац бүрэлдэх эхийг улсын тусгай хамгаалалтад

хамруулж, усны менежментийн цогц бодлогыг хэрэгжүүлэх Тус аймаг нь Алтайн өвөр говь, Хяргас нуур Завхан гол, Хүйсийн говь Цэцэг нуур, Үенч Бодонч голын сав газар гэсэн 4 сав газруудад тус тус хуваагддаг.

Хяргас нуур-Завхан голын сав газрын усны нөөцийн нэгдсэн менежментийн төлөвлөгөө батлагдан хэрэгжиж байна. Алтайн өвөр говь, Хүйсийн говь Цэцэг нуур, Үенч Бодонч голын сав газрын захиргаадын усны нөөцийн нэгдсэн менежментийн төлөвлөгөө боловсруулалтын шатандаа явагдаж байна.

Хяргас нуур Завхан голын сав газрын захиргааны менежментийн төлөвлөгөөнд Говь-Алтай аймгийн усны нөөц бүхий газрын гол мөрний урсац бүрэлдэх эхийг улсын тусгай хамгаалалтад авах чиглэлээр тусгагдаагүй байна.

Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2015 оны 12 сарын 04-ний өдрийн хуралдаанаар Хантайширын нуруу орчмын 6 хэсэг газрын 31128 га талбайг 50

7


жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах асуудлыг хэлэлцүүлэн батлуулсан. Ашигт малтмалын газрын Кадастрын системд бүртгүүлэхээр хүргүүлээд байна.


232.4. Орон нутгийн тусгай хамгаалалтад авах шалгуур үзүүлэлтийг тодорхой болгон хууль тогтоомжид тусгаж, орон нутгийн тусгай хамгаалалттай газрын хэмжээг нэмэгдүүлнэ 2015 онд Шарга, Дарви, Цээл, Бигэр, Төгрөг, Хөхморьт, Чандмань, Тонхил сумын ИТХ-аас нийт 36 газрын 816675,866 га талбайг орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах шийдвэр гарч, Ашигт малтмалын газрын Кадастрын хэлтэст бүртгүүлсэн.


Мөн Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2015 оны 12 сарын 04-ний өдрийн хуралдаанаар Хантайширын нуруу орчмын 6 хэсэг газрын 31128 га талбайг 50 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах асуудлыг хэлэлцүүлэн батлуулсан. Ашигт малтмалын газрын Кадастрын системд бүртгүүлэхээр хүргүүлээд байна. Одоогоор хариу ирүүлээгүй байна.


233.4. Арчилгаа, цэвэрлэгээний огтолтын технологийг боловсронгуй болгож, ойг доройтлоос хамгаална.

Байгаль орчин, аялал жуулчилалын яам, Ой судалгаа хөгжлийн төвөөс ирүүлсэн арчилгаа цэвэрлэгээний огтлолтыг шинэчлэн боловсруулах төсөлд санал хүргүүлж ажилласан. Уг арчилгаа, цэвэрлэгээний огтлолтын технологийг боловсруулан батлагдсаны дараа энэхүү журмын дагуу үйл ажиллагаа явуулна. Говь-Алтай аймгийн шинэсэн ой нь хамгаалалтын бүсийн ойд хамрагддаг. Мөн шинэсэн ойн зохион байгуулалтын ажлыг 2016 онд улсын төсвийн хөрөнгөөр хийж гүйцэтгэхээр болоод байна. Ингэснээр ойн менежментийн төлөвлөгөөг боловсруулж батлуулсанаар уг ажлыг шат дараатай хийж гүйцэтгэхээр төлөвлөөд байна.


233.5. Улсын ойн сангийн шинэчилсэн бүртгэл тооллого явуулж, ойжуулалтын ажлыг 30000 га-аас доошгүй талбайд хийнэ.

2004 онд Ой, усны хайгуул судалгааны төвөөс ой зохион байгуулалтын ажлыг Шинэсэн ой бүхий 5 сумд хийснээс хоош одоог хүртэл ой бүртгэл тооллого зохион байгуулалтын ажил хийгдээгүй байна. 2016 онд Ой зохион байгуулалтын ажлыг шинэсэн ой бүхий 5 сумд улсын төсвийн хөрөнгөөр хийж гүйцэтгэхээр болоод байна .

Ой зохион байгуулалтын ажил хийгдсэнээр аймгийн ойн сангийн талбай, нөөц, бүрэлдэхүүн, чанар, өсөлт хөгжилт, ойн сангийн таксацын үндсэн үзүүлэлтүүдийн өөрчлөлтийг нарийвчлан тогтоож, өнөөгийн төлөв байдлыг гарган, ойн нөөцийг хамгаалах, зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх үндэслэлийг тусгасан заг болон шинэсэн ойг хамруулан ”Аймгийн ойн менежментийн төлөвлөгөө” боловсруулан ажиллахаар төлөвлөж байна.

8


Ойн менежментийн төлөвлөгөөг улсын ойн менежментийн төлөвлөгөөнд тулгуурлан урт болон богино хугацааны төлөвлөгөө боловсруулна.

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Дарив сумд 5 га талбайд ойн зурвас байгуулах ажлын хүрээнд Урт салаа нөхөрлөл хийж гүйцэтгэсэн.


234.3. Нэн ховор, ховор амьтдыг уугуул нутагт нь сэргээн нутагшуулан зориудаар өсгөн үржүүлж, удмын санг хадгалан, хамгаална.

2011 оноос БОАЖЯ-ны /Хуучнаар/ шийдвэрээр хавтгай үржүүлгийн ажлыг Английн хавтгай тэмээ хамгаалах сангийн дэмжлэгтэйгээр ГИДЦГ-ын хамгаалалтын захиргаа хариуцан гүйцэтгэж байгаа ба одоогийн байдлаар “Захын ус”-ны хавтгай үржүүлгийн төвд 23 толгой хавтгай бүхий гаршуулсан сүрэгтэй байгаагийн 6 толгой нь энэ онд төрсөн ботгонууд бөгөөд эсэн мэнд хэвийн өсөж бойжиж байна.

Одоо эдгээр хавтгайн сүргийг үржлийн үед буюу 2015 оны 11 сарын 01-ний өдрөөс дараа оны 04 сарын 01 өдөр хүртэлх хугацаанд гэрийн тэмээнээс тусгаарлан үржүүлгийн хашаанд байлгана.

2015 оноос эхлэн хавтгай үржүүлгийн төвийн хавтгай бүрийг ургын бичиг хөтлөн тусгайлан паспортлохоор ажиллаж байна.

2015 оны 01 сард Захын усны гаршуулан үржүүлсэн сүрэгт үржлийн үеийн зан төрхийн судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд судалгааны үр дүнг нэгтгэн дүгнэх ажил хийгдэж байна. Мөн хавтгай тэмээний төллөх үеийн ажиглалт судалгааны ажлыг ХААИС-ийн судлаач оюутнуудтай хамтран судалгааны ажлыг хийсэн.

Хэрэгжилт 90 хувь234.4. Биологийн олон янз байдлын судалгаа шинжилгээний ажлыг

цогц байдлаар явуулж, газарзүйн мэдээллийн сангийн технологи нэвтрүүлж, бүртгэл, мэдээллийн санг өргөжүүлнэ.

Говийн баавгайг хүзүүвчлэх, тоо толгойг судлах, хавар, намрын байршил нүүдэл хөдөлгөөн, зан байдлыг судлах зорилго бүхий судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны ажилд ГИДЦГ-ын хамгаалалтын захиргааны мэргэжилтэн, байгаль хамгаалагчид, ШУА-ын Биологийн хүрээлэнгийн судлаачид болон Олон улсын баавгай нийгэмлэгийн мэргэжилтнүүд хамтарсан “Gobi bear project” судалгааны багийнхан уг судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны ажил 2015 оны 04 сар, 09 саруудад нийтдээ 30 хоног ажиллав. Судалгааны ажлаар говийн баавгайд хүзүүвч зүүх, идэш тэжээлийг судлах, үсний дээж цуглуулах, автомат зургийн аппарат байрлуулах ажил хийлээ.

Уг судалгааны ажлаар Атас уулын районы Богц цагаан дэрс, Хөх хулсны тэжээлийн цэгээс 2 баавгайг барьж сансрын болон радио дохиололтой хүзүүвч зүүлээ. Бидний барьж хүзүүвчилсэн 2 мазаалай нь анх удаа баригдаж байгаа 3 болон 4 настай залуу эр мазаалай /шармаахай/ байв.

Энэ удаагийн мазаалайд зүүсэн хүзүүвчүүд нь АНУ-ын “TELONICS” компанид үйлдвэрлэгдсэн бөгөөд хүзүүвчнүүд ажиллах хугацаандаа 8 цаг тутамд нэг удаа GPS-ны солбилцол өгөх юм. Хүзүүвч температур мэдрэгчтэй. Хүзүүвч

9


Аргосын хиймэл дагуул руу мэдээллээ явуулах бөгөөд Аргос мэдээллийг UTC цагийн форматаар дамжуулна. 1,5 жил ажиллах хугацаандаа 24000 орчим солбицол хадгалах чадвартай. Хүзүүвч нь 1. тэжээл, 2. GPS, 3. Drop off mechanism буюу өөрөө суларч унах систем, 4. хүзүүвч гэсэн хэсгүүдээс бүрдэнэ. Хүзүүвч нь өөртөө агуулсан сансрын, ба газрын телеметрийн гэсэн 2 төрлийн антентай. Иймээс хүлээн авагчийн тусламжтай тухайн бодгалийг авто машин болон явганаар түүний байгаа цэгийг тодруулах боломжтой. 2015 онд хүзүүвчилсэн залуу эр баавгай 2 удаа улсын хил даван БНХАУ-ын нутгийн гүн рүү 200 орчим км нүүдэллэж байгаа мэдээлэл /зураг дээр тодорхой байгаа/ байна. Энэ зэрлэг амьтан улсын хилээр чөлөөтэй нүүдэллэж байгааг илтгэж байна.

Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн дэмжлэгтэйгээр монгол бөхөнгийн шилжилт хөдөлгөөн, хорогдлын судалгааг хийх зорилгоор 8 бөхөнд сансрын дохиолол зүүсэн, ингэхдээ шарга болон хүйсийн говь гэсэн 2 популяцид хуваан байршуулсан.

2015 оны 09 сарын 30-наас хойш хөдөлгөөний мэдээллийг онлайнаар ажиглалт хийж мэдээллийг цуглуулж байна. Мэдээллээс харахад монгол бөхөн нь өдөрт 6-10 км шилжилт хийж, далайн түвшнээс дээш 2600 гаруй метрийн өндөрт гарч шаргын нөөц газраас 600 гаруй км зам туулж хүйсийн говийн популяцитай нийлсэн мэдээлэл сансрын зургаас тодорхой харагдаж байна.

Дохиолол зүүснээс хойш 1 янзага, 1 ооно байгалийн жамаар хорогдож, 1 дохиололыг ахин өөр бөхөнд байршуулаад байна.


239.1 Төв суурин газруудын төвлөрсөн хогийн цэгт тавих шаардлагыг шинэчлэн тогтоож, байгальд ээлтэй орчин үеийн технологийг нэвтрүүлэх, хог хаягдлыг үйлдвэрлэл дээр нь бууруулах, эргүүлэн ашиглах, дахин боловсруулах үйл ажиллагааг эрхлэх болон урамшуулах тогтолцоог бий болгоно.

Хогийн цэгийг тохижуулах үйл ажиллагааг сайжруулах арга хэмжээ авах талаар сумдад албан тоот хүргүүлсэн. Цээл, Цогт, Баян-Уул, Тонхил, Бигэр, Дэлгэр сумдууд хогийн цэгийн талбайг түрж тохижуулсан байна. Улсын хэмжээнд зарласан Цэвэр сум шалгаруулах аянд Баян-Уул, Дэлгэр, Цогт сумдаас материал ирүүлснийг хүлээн авч Дэлгэр сумын материалыг шалгаруулан хүргүүлсэн.

Хог хаягдлыг эх үүсвэр дээр нь ангилан ялгахын ач холбогдлын талаар сурталчлан ажиллаж байгаа бөгөөд одоогоор тус аймаг дахин боловсруулах үйлдвэр байхгүйн улмаас иргэн, аж ахуйн нэгж, байгууллагууд нь ангилсан хаягдлаа худалдан борлуулж байна.


240.1. Уур амьсгалын өөрчлөлтөд дасан зохицсон бодлогыг экологи-эдийн засгийн бүсүүдээр боловсруулж, зарим голын сав газарт хэрэгжүүлнэ.

Хяргас нуур-Завхан голын сав газрын суурь судалгааны ажил хийгдсэн, Хүйсийн говь-Цэцэг нуур, Үенч Бодонч, Алтайн өвөр говийн сав газрын захиргаадын суурь судалгааны ажил хийгдэж байна. Дээрх сав газруудын усны нөөцийн нэгдсэн менежментийн төлөвлөгөө боловсруулах гэж байгаатай холбогдуулан сав газруудад хамаарагддаг сумдын хөгжлийн хөтөлбөр, төлөвлөгөө, нийгэм, эдийн засгийн үзүүлэлтүүд, ус цаг уурын станцын болон ус судлалын харуулуудын олон жилийн түүхэн мэдээг сүүлийн 10

10


жилээр гарган хүргүүлж, сумдын усны нөөцийг хамгаалах, зүй зохистой ашиглах, нөхөн сэргээх чиглэлээр авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээг тус сав газруудын усны нөөцийн нэгдсэн менежментийн үйл ажиллагааны төлөвлөгөөнд тодорхой тусгуулахаар саналаа хүргүүллээ.


240.2. Газрын доройтол, цөлжилтийг сааруулах арга хэмжээ авч, бэлчээр, хөрсний хүлэмжийн хий шингээх чадавхийг дээшлүүлнэ.

Газрын доройтол цөлжилтийг сааруулж, бэлчээрийн менежментийн хөтөлбөрийг хэрэгжүүлэх ажлын хүрээнд Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газраас хэрэгжүүлж буй Монгол бөхөн төсөл болон Швейцарын хөгжлийн агентлагийн санхүүжилттэй “Ногоон алт” , Үйлдвэр хөдөө аж ахуйн яам, НҮБ-ийн ХАА-г хөгжүүлэх олон улсын сангийн дэмжлэгтэйгээр хэрэгжиж буй “Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил”, Азийн сангийн “Байгаль орчныг хамгаалахад талуудын оролцоог нэмэгдүүлэх нь II” төслүүдтэй хамтран ажиллаж байна.

Швейцарын хөгжлийн агентлагийн санхүүжилттэй “Ногоон алт” төслийн Бэлчээрийг зохистой ашиглах ажлын хүрээнд Олон нийтийн хамтын оролцоог сайжруулах замаар бэлчээрийн менежментийн төлөвлөгөөг боловсронгуй болгох нь сэдэвт бэлчээрийн менежерүүдийн зөвлөгөөнд аймаг, сумдын бэлчээрийн мэргэжилтэн, албан хаагч нар оролцлоо.

Мөн бөхөн бүхий 7 сумд “Малч ухаан газар тэнгэрээ шинжихээс эхэлдэг” сэдэвт сургалт сурталчилгааны ажлыг эко клубын сурагчид, малчдын дунд мини парламент хэлбэрээр зохион байгуулж малчдыг хамруулж ажиллаа. Хэрэгжилт 90 хувь

241.1 Нутгийн иргэдэд түшиглэсэн байгалийн нөөцийн менежментийг хөхүүлэн дэмжинэ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор Улаанбаатар хотод 5 дугаар сарын 14-15 өдрүүдэд зохион байгуулагдсан “Байгалийн нөөцийн хамтын менежмент” нөхөрлөлүүдийн үндэсний чуулганд тус аймгаас 20 нөхөрлөлийн 25 төлөөлөгч оролцож, 6 нөхөрлөл суль, сулихар, малын тоног хэрэгсэл, хужир, эсгий эдлэл, ноос ноолуураар хийсэн бүтээлүүдээ сурталчилан борлууллаа.

Үндэсний чуулганы үеэр байгаль орчноо хамгаалах, байгалийн нөөцийг тогтвортой ашиглах, нөхөн сэргээхэд учирч буй бэрхшээл, түүнийг арилгах арга зам, байгалийн нөөцийн хамтын менежментэд оролцогч талуудын харилцан хүлээх үүрэг, хариуцлага, хамтын ажиллагаа, төрөөс нөхөрлөлийн талаар баримтлах бодлого, эрх зүйн орчин, үйл ажиллагааг цаашид бэхжүүлэх талаар санал бодлоо солилцлоо. Тус аймгийн Ээж хайрхан нөхөрлөл шилдэг нөхөрлөлөөр шалгарсан ба Эрдэнэ сумын Гантиг хайрхан нөхөрлөлийн ахлагч Ш.Доржготов байгаль орчны тэргүүний ажилтан цол тэмдэгээр тус тус шагнагдлаа.

Хэрэгжилт 100 хувь79.4 Орон нутагт тусгай сонирхлын, байгалийн, соёлын аялал

жуулчлалыг төрөлжүүлэн хөгжүүлэх дэд хөтөлбөр боловсруулж хэрэгжүүлнэ

Тус аймаг нь төр хувийн хэвшлийн жигд оролцоог хангасан ард иргэдийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн “Говь-Алтай аймагт аялал жуулчлал

11


хөгжүүлэх дэд хөтөлбөр”-ийг 2014 оны 6 сарын 24-нд ИТХ-аар батлуулан хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна.

Аймгийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, аялал жуулчлалын бизнес эрхлэх сонирхол бүхий иргэд, аялал жуулчлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж байгууллагын үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх зорилготой “Говь-Алтай аймгийн аялал жуулчлалыг эрчимжүүлэх нь“ сэдэвт сургалтыг Аялал жуулчлалын үндэсний төвтэй хамтран 2015 оны 5 сарын 1-нд зохион байгууллаа. Сургалтанд аж ахуй байгууллагуудын төлөөлөл нийт 25 хүн хамрагдсан бөгөөд Аялал жуулчлалын үндэсний төвийн захирал О.Цоодол, БОАЖГ, МХГ, СХЗХэлтсийн мэргэжилтэн, байцаагчид мэдээлэл хийсэн.


83.1 Аялал жуулчлалын гол чиглэлийн дагуу түр буудаллах цэг байгуулахад хөрөнгө оруулагчдыг дэмжинэ.

Алтай-Баянхонгор чиглэлийн 265 км-с 126,7 км хатуу хучилттай авто замын “ЭХБУТ”ХХК, “Монроуд” ХХК-иуд хамтран концессын гэрээгээр барилга угсралтын ажлыг эхлүүлэн 2017 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байна.

Алтай-Ховдын Дарив чиглэлийн хатуу хучилттай автозамыг “Монгол ЛЗ зам гүүр” ХХК /Лунзень роуд энд бридж ХХК/ концессын гэрээгээр эхлүүлэн 2016 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байна. Авто замын барилга угсралтын ажлын нийт гүйцэтгэл 20 хувьтай байна.

Улсын чанартай замын ажил бүрэн хийгдэж дуусаагүй байгаа тул олон улсын стандартад нийцсэн ариун цэврийн байгууламж бүхий жуулчдын түр буудаллах цэг байгуулах ажил хийгдэх боломжгүй байна.

Байгалийн үзэсгэлэнт газрууд, түүх соёлын дурсгалт зүйлсийг түшиглэн Ээж хайрхан уулын байгалийн дурсгалт газар, Говийн их дархан цаазат газрын хязгаарлалтын бүсэд аялах маршрут болон үндсэн 3 маршрутаар хөгжүүлэхээр төлөвлөн 2 чиглэлд аялагч, жуулчдад зориулсан мэдээллийн самбар, тэмдэг, тэмдэглэгээг байршуулсан.

Аялал жуулчлалын 1-р маршрут болох Гэгээн нуур, Тайширын УЦС, Нарованчин гэгээний хийдийн туурийг түшиглэн өвлийн улиралд мөсөн аялал, цана, чарга, тэшүүр, зуны улиралд усан аялал, спорт загасчлалыг хөгжүүлэх зорилгоор, 2-р маршрут Ээж хайрхан уулыг түшиглэн дотоодын аялагч нарт зориулсан бясалгагчдын аялалыг хөгжүүлэх хөтөлбөр боловсруулан хөрөнгө оруулагч, бизнес эрхлэгч нарт танилцуулан ажиллаа.


86.1 Аймаг, бүс нутгийн онцлогт тохирсон аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх хөтөлбөр хэрэгжүүлнэ

Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын Тэргүүлэгчдийн 2014 оны 57 дугаар тогтоолоор “Говь-Алтай аймагт аялал жуулчлал хөгжүүлэх дэд хөтөлбөр”-ийг батлуулан аялал жуулчлалын брэнд бий болгож, аялал жуулчлалын үйлдвэрлэлийг бий болгох замаар 5 зорилтын хүрээнд 28 арга хэмжээг тусган хэрэгжүүлэх төлөвлөгөө боловсруулан ажиллаж байна.

12


Их Монгол элс, Эрээн нуурыг түшиглэн “Элсний фестиваль-2015” наадмыг аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Биеийн тамир, спортын газар, Жаргалан сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурал, ЗДТГ, Монгол элсний Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаалалтын захиргаа, “Уран тахилт” ХХК-ны ”Эрээн нуур” жуулчны бааз хамтран “2015 оны 07 сарын 19-22-ны хооронд зохион байгууллаа. Тус фестиваль нь нээлтийн ёслолын үйл ажиллагаа, элсний спортын тэмцээнүүд, адууны соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой морин спорт, элсний үзүүлбэр, сумдын ардын авьяастнуудын концерт, хаалтын үйл ажиллагаа гэсэн хөтөлбөрийн дагуу зохион байгуулагдлаа. Тус арга хэмжээнд төрийн болон төрийн бус байгууллага, ард иргэд, аялагчид нийт 350 гаруй хүн оролцлоо.

Аймгийн байгалийн дурсгалт газар “Ээж хайрхан” уулыг түшиглэн бясалгалын аялалыг аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Дашпэлжээлин хийдтэй хамтран 2015 оны 10 дугаар сарын 10-11-ний өдрүүдэд зохион байгуулсан.

Тус аялалын үеэр Баянтоорой тосгоны Соёлын төвийн урлагийн тоглолт, “Наран тахилга” өглөөний наранд цагаан идээ, цайны дээж, тахил өргөх ёслол, бясалгалын лекц, бясалгал хийх, Ээж уулын байгалийн дурсгалт газраар явган аялал хийх гэсэн хөтөлбөрийн дагуу зохион байгуулагдан төрийн болон төрийн бус байгууллага, ард, иргэд, аялагчид нийт 200 гаруй иргэд оролцсон.

Монголын үндэсний баялаг таван хошуу малын манлай эрдэнэ-тэмээн сүргийнхээ үүлдэр угсааг сайжруулах, тоо толгойг өсгөх, баруун бүсийн малчдын туршлагыг солилцуулах, тэдний хөдөлмөрийг үнэлэх, алдаршуулах, дотоод гадаадын зочид, жуулчдын сонирхлыг тэмээнд суурилсан аялал, өвлийн аялал жуулчлалд татахад зорилготой “Их говийн тэмээний баяр-2015” баруун бүсийн тэмээчдийн их наадам 2015 оны 11 сарын 27-29-ний өдрүүдэд зохион байгуулагдсан. Уг наадмаар хурдан ат, торомны уралдаан, шилмэл буур, ингэ шалгаруулах тэмцээн, сайхан тэмээтэй ганган хос шалгаруулалт, тэмээчдийн буухиа тэмцээнүүд явагдахаас гадна тэмээний гаралтай бүтээгдхүүний үзэсгэлэн худалдаа, тэмээ тэмээчин говь нутгийн дуу шүлэг магтаалын тэмцээн боллоо.


88.1 Орон нутагт жишиг аяллын төвүүдийг үе шаттайгаар барьж байгуулна.

Гадаад, дотоодын аялагч, жуулчдад үнэн зөв мэдээллийг олгох, туслах, зуучлах, үйлчилгээ үзүүлэх, аймгийн аялал жуулчлалын сурталчилгаа, жуулчны үнэн зөв мэдээлэл авах боломжийг нэмэгдүүлэх, зорилготойгоор Алтай хотод үйл ажиллагаагаа явуулж байгаа Амар-Алтай зочид буудалд аялал жуулчлалын үндсэн маршрутуудыг хэвлэсэн самбар, аялалын газрын зураг, брошурыг байрлуулж мэдээллийн төв байгуулах ажлыг эхлүүлээд байна.


Дөрөв. МОНГОЛ УЛСЫН ЭДИЙН ЗАСАГ, НИЙГМИЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДСЭН ЧИГЛЭЛИЙН БИЕЛЭЛТ

Зорилт 13. Байгаль орчныг хамгаалах, байгалийн нөөцийг зохистой ашиглах, хамгаалах, нөхөн сэргээх бодлогыг хэрэгжүүлнэ

13


13.2 Ой экосистемийг хамгаалах шинэ технологи нэвтрүүлэх, ойжуулалтын үр дүнг сайжруулах

Улсын төсвийн хөрөнгөөр 2015 онд Жаргалан сумын Зэлийн мод, Шонт, Модон салаа зэрэг газар нийт 200 га талбайд хортонтой тэмцэх ажлыг Мон таксаци ХХК 8 сарын химийн аргаар хийж гүйцэтгэсэн. Сум дундын ойн ангийн даргын 2015 оны 07 сарын 20-ны өдрийн А/04 тоот тушаалын сум дундын ойн ангийн мэргэжилтэнүүд хяналт тавьж ажилласан. Мөн Жаргалан сумын Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч, байгаль хамгаалагч, Хасагт хайрхан уулын байгаль хамгаалагч нарын бүрэлдэхүүнтэй хяналт тавьж, хамтарч ажилласан Хөнөөлт шавжийн үхэл 90%-тай гүйцэтгэсэн байна.


13.3 Гидрогеологийн зураглал, региональ судалгаа, ус хангамжийн эх үүсвэрийн нөөцийн хайгуул судалгаа хийх

Тус аймагт усны эрэл хайгуулын ажлыг 12 жилийн өмнө Японы Засгийн газар, Жайка олон улсын байгууллагын тусламжтайгаар хийж, 12 цооног өрөмдөж усны нөөцийг тогтоох арга хэмжээ авсан байна. 2015 онд улсын төсвөөс Хот, суурин газрын ус хангамж, гидрогеологийн зураглалын судалгаа /Говь-Алтай, Баянхонгор, Өмнөговь/ хийгдэхээр батлагдсан ч одоогоор хийгдээгүй байна

Хэрэгжилт 30 хувьЗорилт 7. Аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх чиглэлээр бодлого, стратеги,

хөтөлбөр боловсруулна.”Аялал жуулчлалын үндэсний хөтөлбөр”-ийг батлан хэрэгжүүлэх

Аялал жуулчлалын салбарын хөгжлийг эрчимжүүлэх, тулгамдаж байгаа асуудлыг шийдвэрлэх талаар авч хэрэгжүүлэх шаардлагатай арга хэмжээнүүдийг тусган “Аялал жуулчлалын үндэсний хөтөлбөр”-ийн төслийг боловсруулж байгаатай холбогдуулан хөтөлбөрт тусгах саналыг хүргүүлсэн.

Тус аймаг нь төр хувийн хэвшлийн жигд оролцоог хангасан ард иргэдийн ашиг орлогыг нэмэгдүүлэхэд чиглэсэн “Говь-Алтай аймагт аялал жуулчлал хөгжүүлэх дэд хөтөлбөр”-ийг 2014 онд ИТХ-аар батлуулан хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна.

Хэрэгжилт 100 хувьАялал жуулчлалыг бүс нутгийн онцлогт тулгуурлаж төр, хувийн

хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд хөгжүүлэх Уран байгаль трейд ХХК-ны Эрээн нуур жуулчны баазтай хамтран Их

монголын элс, Эрээн нуурыг түшиглэн Элсний фестивал-2015 наадмыг 07 сарын 18-22-ны өдрүүдэд зохион байгуулахаар төлөвлөн бэлтгэл ажлыг хангаж байна. Аймгийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, аялал жуулчлалын бизнес эрхлэх сонирхол бүхий иргэд, аялал жуулчлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж байгууллагын үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх зорилготой “Говь-Алтай аймгийн аялал жуулчлалыг эрчимжүүлэх нь“ сэдэвт сургалтыг Аялал жуулчлалын үндэсний төвтэй хамтран 2015 оны 5 сарын 1-нд зохион байгууллаа. Сургалтанд аж ахуй байгууллагуудын төлөөлөл нийт 25 хүн хамрагдсан бөгөөд Аялал жуулчлалын

14


үндэсний төвийн захирал О.Цоодол, БОАЖГ, МХГ, СХЗХэлтсийн мэргэжилтэн, байцаагчид мэдээлэл хийсэн.

Мөн аймгийн аялал жуулчлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж байгаа иргэд, аж ахуй нэгж байгууллагууд хамтран “Засагт ханы гал голомт” аялал жуулчлалын холбоо байгуулан , дүрмийг хэлэлцэж батласан. хэрэгжилт 100 хувь

ТАВ . БАЙГАЛЬ ОРЧ НЫ САЛБАРТ ҮНДЭСНИЙ БОЛОН ОРОН НУТГИЙН ТҮВШИНД ХЭРЭГЖИЖ БАЙГАА , ТУХАЙН БАЙГУУЛЛАГЫН ЗОРИЛГО, ҮЙЛ

АЖИЛЛАГААТАЙ ХОЛБОГДОХ ҮНДЭСНИЙ Х ӨТӨЛБӨР ҮҮД ИЙН ХЭРЭГЖИЛТ, ҮР ДҮ Н

УС ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР /2010.11.23 № 304/ Ус үндэсний хөтөлбөрийн хэрэгжилт хагас бүтэн жилийн байдлаар

хяналтанд авсан 9 ажил 100 хувьтай хэрэгжиж улсын төсөв, Байгаль хамгаалах нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардал 513100.000 төгрөг, төсөл хөтөлбөрөөр 84.800.000 төгрөг, орон нутгийн хөгжлийн сангийн 66.100.000 зарцуулсан байна.

Энэ онд дулаан үйлдвэрлэдэг “Зост-Өндөр”, бетон зуурмаг үйлдвэрлэдэг “АВЗ констракшн”, эрэл хайгуулын өрөмдлөг хийдэг “Эф Ви Эс Пи”, “Өү Жи Си Эч Эл”, “Гобикоулд энд энерж”, “Есөн эрдэнэ ундарга” , “Хүннү-Алтай мениралс”, “Хүннү Говь-Алтай”, “Капкорп Монголиа”, “ Марко поло” зэрэг 10 компани ус ашиглуулах дүгнэлт гаргуулан үйл ажиллагаагаа явуулж байна .

Хэрэглээний ач холбогдолоор нь унд ахуйн зориулалтаар ашиглах 12431.1м3 усыг төлбөрөөс чөлөөлж, бусад үйлдвэрлэлийн болон эрэл хайгуулын өрөмдлөгт ашиглуулах 60862.1м3 усны төлбөрийг Засгийн газрын 2011 оны 302, 2013 оны 326, 327 дугаар тогтоолуудыг үндэслэн тооцож 20940524 төгрөг төсөвт төвлөрүүллээ.

Мөн Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайдын А/157, А-323 дугаар тушаалуудын дагуу ус ашиглуулах үйлчилгээний хөлс 2800000 төгрөгийг байгууллагын өөрийн орлогод төвлөрүүллээ.

Төгрөг сумын Засаг даргаас сумын төвд унд ахуйн зориулалтаар худаг гаргахаар зөвшөөрөл хүссэнийг газрын гүний усны чилэлээр хийгдсэн геофизикийн судалгааны үр дүнгийн тайланг үндэслэн газрын даргын А-14 тоот тушаалаар зөвшөөрөл олголоо. Гүйцэтгэгчээр “Эрдэнэ дриллинг” ХХК ажиллалаа. Энэ онд 50-100м3 хооронд ус ашиглагч байхгүйгээс ус ашиглах гэрээ байгуулахаар хүсэлт ирээгүй болно.

“Гобикоулд энд энерж”, “Эф Ви Эс Пи”, “Өү Жи Си Эйч Эл” “Марко поло”, “Хүннү Говь-Алтай”, “Хүннү Алтай Мениралс”, “Есөн эрдэнэ ундарга”, “Капкорп Монголиа” зэрэг 8 аж ажуй нэгж хуулийн дагуу ус ашиглуулах дүгнэлт гаргуулан, зөвшөөрөл авч гэрээ байгуулсан тул ус ашиглах эрхийн бичиг олголоо.Аймгийн Засаг даргаар батлуулсан удирдамжийн дагуу Засаг даргын тамгын газрын Хөгжлийн бодлогын хэлтэс, Татварын хэлтэс, Стандарт хэмжил зүйн хэлтэс, Мэргэжлийн хяналтын газар, Есөнбулаг сумтай хамтран.

2015 оны 8 дугаар сарын 21-31-ны хооронд сумдаар, 10 дугаар сарын 11-ээс, 12 дугаар сарын 01 хооронд Есөнбулаг сумд зөвшөөрөлгүйгээр цооног өрөмдөж

15


худаг гаргах, суваг шуудуу татах зэрэг хууль бус үйл ажиллагаанд хяналт шалгалтыг хийлээ.

Шалгалтаар “Монгол ЛЗ зам гүүр” ХХК нь Ээвийн гүүрнээс Говь-Алтай, Ховд аймгийг заагласан самбар чиглэлийн 85 км хатуу хучилттай авто замын барилгын ажлыг гүйцэтгэхдээ зам барилгын ажилд ус ашиглахаар зөвшөөрөлгүйгээр худаг гаргаж, Ээвийн голын урсгалаас салаалан усан сан үүсгэсэн, Есөнбулаг сумын Наран баг Ямаан ус хэмээх газарт “Нутгийн хаялга”, Тонхил сумын Бүс уул багийн Шар хоолой хэмээх газарт “Бидний түшээ”, Дэлгэр сумын Баян өндөр багийн “Бөндөн хөх” ХХК -ууд нөхөн сэргээлт нэрийн дор хууль бусаар ашиглалт явуулж, голын шургасан хэсэг, худгийн усыг хоолойгоор татан хиймэл нуур үүсгэж зөвшөөрөлгүйгээр худаг гарган ус ашигласан, зэрэг томоохон зөрчил дутагдал илэрлээ.

Дээрх зөрчилд хуулийн дагуу захиргааны арга хэмжээ тооцуулахаар зөвшөөрөлгүйгээр ашигласан 45050.74м3 усны нөхөн төлбөр 306901958.1 төгрөгийг тооцоолон Мэргэжлийн хяналтын газарт хүргүүлж холбогдох хуулийн дагуу арга хэмжээ авч нөхөн төлбөр тооцож өгөх талаар албан бичиг хүргүүлсэн.

Аймаг, сум, суурин, баг, хот айлын хэмжээнд ойр очныхоо усны эхийг хамгаалах, цэвэр ариун байдлыг хангах, сөрөг нөлөөлөлд өртөхөөс урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг жилд 2 удаа зохион байгуулж хэвшсэн билээ.

Энэ онд 5 сарын 23-нд Нуур, гол, булаг шанд худаг уст цэгийн орчмын хог хаягдлыг цэвэрлэх ажлыг зохион байгуулахаар газрын даргын албан тоот сумдад хүргүүлэн бүх нийтийн цэвэрлэгээ зараллаа. Энэ ажилд тус аймгийн 18 сум 1 тосгоны 60 гол булаг шандны эхийг 170 гаруй аж ахуйн нэгж, албан байгууллагын 1180 орчим иргэд, оролцож 270 тн хог цэвэрлэгдэж хогийн цэгт хүрэгсэн байна.

10 сард энэ арга хэмжээг дахин зохион байгуулсанаар эцсийн үр дүн гарна. НҮБ-аас 2015 оны “Дэлхийн Усны өдөр”-ийг “Ус-Тогтвортой хөгжил” уриан

дор явуулахаар зарласан. Дэлхийн усны өдрийг тохиолдуулан иргэд, сургуулийн сурагчид, ус ашиглагч, хэрэглэгч байгууллагуудын дунд олон ажлуудыг Ус цаг уур орчны шинжилгээний алба, Хүйсийн говь-Цэцэг нуурын сав газрын захиргаа, Хяргас нуур Завхан голын сав газрын захиргаадтай хамтран зохион байгууллаа. Үүнд:

Ерөнхий боловсролын сургуулийн 8-12 дугаар ангийн сурагчдын дунд зарласан “Ус ба тогтвортой хөгжил” сэдэвт гар зургийн уралдаанд 29 бүтээл ирсэнээс 1 дүгээр сургуулийн 12а ангийн сурагч Ц.Бат-Оргил, 1 дүгээр сургуулийн 11ё ангийн сурагч Н.Шаарийбуу, Хантайшир-Эрдэм цогцолбор сургууль 9а ангийн сурагч Т.Ууганбадрал нар эхний 3 байр эзэллээ.

Бага ангийн сурагчдын дунд зарласан “Усаа хайрлая” гар зургийн уралдаанд 58 бүтээл ирсэнээс Хантайшир эрдэм цогцолбор сургуулийн 6а ангийн сурагч М.Билгүүн, 1-р сургуулийн 5д ангийн сурагч Б.Дөлгөөн, 1-р сургуулийн 7б

ангийн сурагч Б.Хишигбаяр нар эхний 3 байр эзэллээ. Дунд ангийн сурагчдын дунд зарласан “Ус ба хөгжил” сэдэвт эссе

бичлэгийн уралдаанд нийт 29 эссе ирснээс 2-р сургуулийн 11в ангийн сурагч Э.Чанцалмаа, 1-р сургуулийн 6г ангийн сурагч Н.Золжаргал, 3-р сургуулийн 12а

ангийн сурагч Б. Дөлгөөнтуяа нар эхний 3 байр эзэллээ.

16


“Усны үнэ цэнэ“ сэдэвт дэвжээ тэмцээнд ерөнхий боловсролын сургуулиуд, МСҮТөвийн ахлах ангийн сурагчдын нийт 5 баг оролцож орон нутгийн өмнө тулгамдаад байгаа хүрээлэн буй орчны бохирдол, доройтол, усны нөөц, түүний зохисгүй хэрэглээ, чанарын асуудал усны нөөцийг хамгаалах, нөхөн сэргээхэд сурагчдын оролцоог нэмэгдүүлэх санал, санаачлага гарган өрсөлдөж 1 дүгээр сургуулийн “Хар цагаан“ баг I байр, 3 дугаар сургуулийн “Амьдрал” баг II байр, 2 дугаар сургуулийн “Чандмань эрдэнэ“ баг III байр тус тус эзлэлээ.

хэрэгжилт 100 хувь

ТУСГАЙ ХАМГААЛАЛТТАЙ ГАЗАР НУТГИЙН ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР Байгалийн унаган төрх, түүх соёлын дурсгалт зүйлс, нэн ховор, ховор амьтан, ургамал, тэдгээрийн тархац нутгийг хамгаалах, газрын доройтлыг нөхөн сэргээх зорилгоор аймгийн нийт нутаг дэвсгэрийн 3995370,91 га буюу 28,2 % нь улсын тусгай хамгаалалттай газар нутагт, 2581813 га талбай буюу 18,2 %-ийг нь орон нутгийн тусгай хамгаалалтад тус тус аваад байна. Тус аймаг нь нийт Говийн их дархан цаазат газар, Хасагт хайрхан уул, Бурхан буудай уул, Шаргын нөөц газар, Хар Азаргын нуруу, Монгол элс, Алагхайрхан, Ээж хайрхан уул гэсэн улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгуудтай. Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийг хамгаалах, судалгаа шинжилгээ явуулах, экотуризм хөгжүүлэх зорилгоор Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Говийн их дархан цаазат газрын Б хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Монгол элсний УТХГН-ийн хамгаалалтын захиргаад үйл ажиллагаа явуулж байна.

Шаргын нөөц газар, Бурхан буудай уул, Хар Азаргын нуруу болон орон нутгийн тусгай хамгаалалттай газар нутгуудын хамгаалалтыг орон нутгаас хариуцсан ажиллаж байна. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын тухайн сумдын нутгийг хариуцсан байгаль хамгаалагчид байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх ажлуудыг хариуцан зохион байгуулдаг. Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газраас сумдад нийт 23 байгаль хамгаалагч ажиллаж байна.

Мөн Шаргын нөөц газарт Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газрын санхүүжилтээр бөхөн хамгаалах сүлжээ багийг ажиллуулж 6 бөхөн хамгаалагч буюу идэвхтэн байгаль хамгаалагч ажиллаж байна.

2015 оны 12 сарын 4-ээс 14-ны хугацаанд Шаргын нөөц газрын орчны бүсийн сумдын малчид, хүүхэд багачуудын дунд “Монгол малчны ухаан Монголын ухаан” нэртэй сургалт, сурталчилгааны ажлыг WWF, БОАЖГ, ГХБХБГ-ын мэргэжилтнүүд хамтран хэрэгжүүлж байна. Улсын тусгай хамгаалалттай Бурхан буудайн нөөц газрыг түшиглэн Халиун сумд байгуулагдсан “Уст чацран” нөхөрлөл, Шаргын нөөц газрыг түшиглэн Шарга сумын “Говийн сайхан”, Дарви сумын “Баянбургас”, Төгрөг сумын “Хуст улиаст”, Халиун сумын “Говийн ундраа”, “Дунд гол” нөхөрлөлүүдийн гишүүд, ахлагчдыг 2015 оны 05 сард БОНХАЖЯ-аас зохион байгуулсан “Байгалийн нөөцийн хамтын менежмент” нөхөрлөлүүдийн чуулга уулзалтанд оролцуулан улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй нөхөрлөлүүдийн туршлага, үйл ажиллагаатай танилцуулсан.

17


Мөн нөхөрлөлийн гишүүдэд идэвхтэн байгаль хамгаалагчийн үнэмлэх олгож, хариуцсан нутаг дэвсгэрт нь хяналт тавьж, ажиллуулсан болно.

2015 онд байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар 8.5 сая төгрөгийн санхүүжилтээр мазаалай баавгайг хамгаалах, сайн чанарын 10 тн тэжээл татах ажлыг Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа гүйцэтгэсэн.

2015 оны 07-р сарын 15-нд Баянтооройн тосгоны төвд тээвэрлэн авчирч мазаалайн баавгайн амьдрах орчин гол байршил нутаг болох Сэгс цагаан богд, Шархулс, Атас-Баруунтооройн бүс нутагт байршуулсан тэжээлийн савуудыг цэнэглэх, нөөцийн савуудад тавих ажлууд 07-р сарын 15-аас 10-р сарын 15-ыг хүртэлх хугацаанд хийж гүйцэтгэсэн.

Одоогоор Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаанд Улаанбаатар хотоос тээвэрлэж ирсэн тэжээлээс 6 тн тэжээлийн нөөц үлдсэн бөгөөд 4 тн тэжээлийг Баруунтоорой, Богц цагаан дэрс, Шар хулс орчмын Шархулс, Цагаан тохойн, Цагаанбургас, Хөтөл ус, Сэгс цагаан богдын мухар задгай, хатуу булаг зэрэг 8 тэжээлийн цэгүүдийг цэнэглэх, нөөцийн савуудад байршуулах ажлыг хийж гүйцэтгэсэн.

Тус аймаг нь байгалийн унаган төрх, ховор амьтан ургамал, тэдгээрийн тархац нутгийг хамгаалах, түүх соёлын дурсгалт зүйлсийг хадгалах зорилгоор 2015 онд Шарга, Дарви, Цээл, Бигэр, Төгрөг, Хөхморьт, Чандмань, Тонхил сумын ИТХ-аас нийт 36 газрын 816675,866 га талбайг орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах шийдвэр гарч, Ашигт малтмалын газрын Кадастрын хэлтэст хүргүүлсэн.


Мөн Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2015 оны 12 сарын 04-ний өдрийн хуралдаанаар Хантайширын нуруу орчмын 6 хэсэг газрын 31128 га талбайг 50 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах асуудлыг хэлэлцүүлэн батлуулсан. Ашигт малтмалын газрын Кадастрын системд бүртгүүлэхээр хүргүүлээд байна.


ОЙН ТУХАЙ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Дарив сумд 5 га

талбайд ойн зурвас байгуулах ажлын хүрээнд Урт салаа нөхөрлөл хийж гүйцэтгэсэн. Уг ажил нь дутуу хийгдсэн тул ажлын хэсгийн зүгээс газар дээр нь шалгаж үнэлэлт дүгнэлт өгсөн тухайн ойжуулалтын ажлыг шалгахад тариалсан талбайн хэмжээ бага, 3000 ширхэг мод тарихаас нийт 2000 ширхэг улиас, бургас тарьсан байна. Тухайн ойжуулалтын ажлын амьдралт 73%-тай хийж гүйцэтгэсэн байна. Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд, сангийн сайдын хамтарсан 2013 оны 03 сарын 29-ны өдрийн А-96/29 тоот тушаалын 1-р хавсралтыг үндэслэн хөрөнгөөр дахин гүйцэтгүүлэхээр шийдвэрлээд байна.

Улсын төсвийн хөрөнгөөр “Ногоон хэрэм” хөтөлбөрийн хүрээнд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Эрүүл-Ус” ОНӨААТҮ шалгарч гэрээ байгуулан ажилласан

18


аймгийн Засаг даргын захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг газар дээр нь шалгаж үзэхэд хашаа хамгаалалт хийгээгүй, мод тарих ажлыг огт хийж гүйцэтгээгүй тул Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд, сангийн сайдын хамтарсан 2013 оны 03 сарын 29-ны өдрийн А-96/29 тоот тушаалын 1-р хавсралтанд заасны дагуу урьдчилгаа олгосон санхүүжилт болох 5000000 төгрөгийг эргэн төлүүлэхээр шийдвэрлээд байна.

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Сум дундын ойн ангийн үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор Дэлгэр сумын Гуулин тосгоны 3 га, Бигэр сумын Өөшийн голын 3 га нийт 6 га талбайд мод үржүүлгийн газрыг өргөжүүлэх ажлын хүрээнд 10 сая төгрөгөөр нийт 15000 ширхэг тарьц суулгац үржүүлэх ажлыг хийж гүйцэтгэсэн.

Бигэр сумын Өөшийн голын мод үржүүлгийн газарт модлог мөчрөөр улиас 1800 ширхэг, бургас 5400 ширхэг нийт 7200 ширхэг мөчир тарьж, эх ургамлын талбайд алимны мод 25 ширхэг, интоор 28 ширхэг, бөөрөлзгөнө 25 ширхэг нийт 78 ш мод тарьсан байна.

Мөн Гуулин тосгоны мод үржүүлгийн газрын хүлэмжинд үрээр агч 1кг, жигд 1кг, хайлаас 1кг, буйлс 1кг, шархуайс зэрэг тарьсан нь амьдралтын хувь 87 % ургаж байна.

“Ойн тухай” хуулийн 31 дугаар зүйлийн 31.1, 31.2, Монгол Улсын Ерөнхийлөгчийн 2010 оны 63, 2013 оны 178-р зарлиг, Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайдын 2015 оны 04 сарын 02-ны өдрийн А-146 тоот тушаалыг үндэслэн Аймгийн Засаг даргын 2015 оны 04 сарын 17-ны өдрийн А/136 тоот захирамж гаргуулан ажилласан. Улсын хэмжээнд “Нэг сая мод тарьж ургуулах хөдөлгөөн” өрнүүлж байгаатай холбогдуулан мод тарих ажлыг аймгийн хэмжээнд зохион 05 дугаар сарын 8-наас 10, 10 сарын 03, 10 сарын 10-ны өдрүүдэд зохион байгууллаа.

Бүх сумдад мод тарих хялбаршуулсан аргачлал, ойн тухай хуульд заасан иргэний эрх үүргийн талаар сурталчилгааны тараах материал 5400 ш хэвлүүлж сум бүрт 300 ш хүргүүлж аймгийн төвийн албан байгууллага, аж ахуйн нэгж, иргэдэд 1700 ш, нийт 7100 ш тарааж ажиллалаа.

Мөн Миний нутаг телевизээр мод тарих арга аргачлалын талаар шторк 10 хоног, тарьц суулгацын захиалга авах зар 8 хоног явуулж 2015 оны 05 сарын 7- ноос 8, 10 сарын 7-ноос 8-ны өдрүүдэд Жанчив баатарын талбайд тарьц суулгацын үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулсан үзэсгэлэн худалдаанд Жимсгэнэ-Гуулин хоршоо, Ногоон хаалга ХХК, ГИДЦГ-ын хамгаалалтын захиргааны “А” хэсэг, Сум дундын ойн анги, иргэн Г.Самбуу, Шарга сум Л.Баярмагнай, Завхан аймгийн Сайд уул нөхөрлөл зэрэг өргөн бүрэлдэхүүнтэй оролцлоо.

Бүх нийтээр мод тарих үндэсний өдөр, улсын хэмжээнд 1 сая мод тарьж ургуулах аян, Говь-Алтай аймгийн Нутгийн зөвлөлөөс санаачлан зохион байгуулж буй “Хил хязгааргүй Алтайчууд” арга хэмжээний хүрээнд мод тарих ажлуудыг зохион байгуулан ажилласан.

Говь-Алтай аймгийн хэмжээнд хавар намрын тариалалтаар давхардсан тоогоор нийт 274 айл өрх, 1834 иргэн, 345 албан байгууллага, 125 аж ахуйн нэгж оролцож 26575 ширхэг мод тарьж 60216000 төгрөг зарцуулаад байна.

19



ЦӨЛЖИЛТТЭЙ ТЭМЦЭХ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР /ЗГ-141/ Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Дарив сумд 5 га

талбайд ойн зурвас байгуулах ажлын хүрээнд Урт салаа нөхөрлөл гүйцэтгэсэн. Байгаль хамгаалах нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Сум дундын ойн

ангийн үйл ажиллагааг дэмжих зорилгоор Дэлгэр сумын Гуулин тосгоны 3 га, Бигэр сумын Өөшийн голын 3 га нийт 6 га талбайд мод үржүүлгийн газрыг өргөжүүлэх ажлын хүрээнд 10 сая төгрөгөөр нийт 15000 ширхэг тарьц суулгац үржүүлэх ажлыг хийж гүйцэтгэсэн.

Бигэр сумын Өөшийн голын мод үржүүлгийн газарт модлог мөчрөөр улиас 1800 ширхэг, бургас 5400 ширхэг нийт 7200 ширхэг мөчир тарьж, эх ургамлын талбайд алимны мод 25 ширхэг, интоор 28 ширхэг, бөөрөлзгөнө 25 ширхэг нийт 78 ш мод тарьсан байна.

Мөн Гуулин тосгоны мод үржүүлгийн газрын хүлэмжинд үрээр агч 1 кг, жигд 1кг, хайлаас 1 кг, буйлс 1 кг, шархуайс зэрэг тарьсан нь амьдралтын хувь 87 % ургаж байна.

Зах зээл ба Бэлчээрийн менежмент буюу IPAD төслөөр Цогт сумын Баян –Улаан багийн Улаан толгой, Цээл сумын Дэрстэйн багийн Мандлын эх, Цээл сумын Бүрэнжаргалант багийн Гурван цастын орой зэрэг газруудад шинээр хөв байгуулсан байна.

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Цээл сумын Дэрстэй баг Холиохын булаг, Тонхил сумын Бүс уул баг Хар чулуут булаг, Есөнбулаг сумын Баяншанд багийн Шаврын голын булаг, “Зах зээл ба Бэлчээрийн менежмент” буюу IPAD төслийн хөрөнгөөр Алтай сумын Бадрал багийн Баянбулгийн эхийг хашиж хамгааллаа.

2015 онд “Газар шороо ард түмний баялаг”, “Вантайж”, “Байгаль хамгаалах байгууллагуудын нэгдсэн холбоо ТББ” Есөнбулаг, Бигэр, Дэлгэр сумдад нийт 19.5 га талбайд техникийн нөхөн сэргээлт хийж гүйцэтгэсэн байна. Ингэснээр 2014-2015 онд нийт 62.35 га талбайд нөхөн сэргээлт хийгдлээ.


НОГООН ХЭРЭМ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР/ЗГ-44/

Улсын төсвийн хөрөнгөөр “Ногоон хэрэм” хөтөлбөрийн хүрээнд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Эрүүл-Ус” ОНӨААТҮ шалгарч гэрээ байгуулан ажилласан аймгийн Засаг даргын захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг газар дээр нь шалгаж үзхэд хашаа хамгаалалт хийгээгүй, мод тарих ажлыг огт хийж гүйцэтгээгүй тул Байгаль орчин, ногоон хөгжлийн сайд, сангийн сайдын хамтарсан 2013 оны 03 сарын 29-ны өдрийн А-96/29 тоот тушаалын 1-р хавсралтанд заасны дагуу урьдчилгаа олгосон санхүүжилт болох 5000000 төгрөгийг эргэн төлүүлэхээр шийдвэрлээд байна.


УУР АМЬСГАЛЫН ӨӨРЧЛӨЛТИЙН ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР

20


Энэхүү үндэсний хөтөлбөрийн эхний үе шатанд хэрэгжүүлэх үйл ажиллагааны төлөвлөгөөний хэрэгжилтийг тус онд дараах байдлаар ханган ажилласан байна. Үүнд:

Тус аймаг нь усны 3 сав газарт хуваагддаг бөгөөд Хяргас нуур-Завхан голын сав газар нь 2013 онд, Хүйсийн говь-Цэцэг нуурын сав газар, Алтай нөвөр говийн сав газар нь 2014 онд байгуулагдан үйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Тус сав газрууд нь менежментийн төлөвлөгөөгөө боловсруулах шатандаа ажиллаж байгаа бөгөөд сав газрын захиргаад байгуулагдсанаар голын эх, сав газруудын зохистой менежмент бий болох нөхцөл бүрдээд байгаа юм.

Цөлжилтийн мониторингийн тулгуур өртөө болох Алтай сум, Баянтоорой тосгоны өртөөнд ХААЦУ-ын бэлчээрийн ургамлын үзэгдэл зүйн ажиглалтын хашаалсан талбай байгуулсан байна.МөнУс, цаг уур, орчны хүрээлэнгийн ХААЦУ-ын сектор, МУИС-ийн Ургамал судлалын тэнхимээс мэргэжлийн багш нарыг урьж Хөдөө аж ахуйн цаг уурын үндсэн чиглэл болон бэлчээр цөлжилтийн төлөв байдлын ажиглалтын талбайгаас ургамлын хатаамал хэрхэн бэлтгэх талаар 4 хоногийн сургалт семинарыг зохион байгуулж, сумдын бэлчээрийн ургамлын хатаадсыг УЦУХ-нд шинжлүүлэхээр хүргүүллээ. Мөн Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил төслийн багтай хамтарч “Уур амьсгалын өөрчлөлтөнд дасан зохицох” сэдэвт 2 өдрийн сургалтыг зохион байгууллаа.


ГАМШГИЙН АЮУЛЫГ БУУРУУЛАХ ХӨТӨЛБӨР Говь-Алтай аймгийн хэмжээнд 2015 онд нийт 32 гал түймэр, хүчтэй салхи

шуурга 12, аадар бороо үер 8, аянга 4, хүчтэй газар хөдлөлт 3, мал амьтны гоц халдварт өвчин 2 гарсан байна.

Аюулт үзэгдлийг урьдчилан тооцоолох, байгалийн аюултай болон гамшигт үзэгдлийн прогнозыг цаг хугацаанд нь мэдээлэх, олон нийтэд хүргэх зорилгоор цаг агаарын 1 болон 5 хоногийн урьдчилсан мэдээ, 7 хоногийн урьдчилсан төлөв, 10 хоног, сарын цаг агаарын тойм, прогнозыг гарган иргэдэд байнга мэдээлэн ажиллалаа. Энэхүү ажлын хүрээнд УЦУОША, БОАЖГ-ын цахим хуудсуудаар иргэдэд мэдээлж, орон нутгийн Миний нутаг телевизээр өдөр бүр 5 хоногийн урьдчилсан мэдээг нэвтрүүлж ажиллалаа.

Тус онд цаг агаарын аюултай үзэгдлийн сэрэмжлүүлэг мэдээ 10, анхааруулга мэдээ 17 -г бэлтгэн иргэд олон нийтэд мэдээлэн сэрэмжлүүлж ажилласан.

Уур амьсгалын өөрчлөлт болон гамшигт үзэгдлийн давтамж ихэсч байгаа сумдад гамшигт үзэгдлийн болон цаг агаарын мэдээг хэрэглэгчдийн гар утсанд мессэж хэлбэрээр хүргэх, ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх, хөгжүүлэх зорилгоор Дэлхийн байгаль хамгаалах сантай хамтарсан төслийн багтай хамтран Хөхморьт, Шарга, Халиун, Төгрөг, Тонхил, Баян-Уул, Дарив, сумдад ажиллалаа. Энэхүү ажлын хүрээнд сүүлийн жилүүдэд цаг агаар хэрхэн өөрчлөгдөж байгаа, уур амьсгалын өөрчлөлтийн талаар мэдээлэл хүргэж. Малчид цаг агаарыг үзэгдлийг хэрхэн өөрчлөгдөхийг шинжих талаар хэлэлцүүлгийг хамтран зохион байгууллаа.


21


БИЧИЛ УУРХАЙГ ХӨГЖҮҮЛЭХ ҮНДЭСНИЙ ХӨТӨЛБӨР Аймгийн Засаг даргын 2014 оны 04 дүгээр сарын 09-ний өдрийн А/137

дугаар захирамжаар томилогдсон аймгийн хэмжээнд гар аргаар, хууль бусаар ашигт малтмал олборлож, байгаль орчны тэнцвэрт байдлыг алдагдуулж байгаа иргэд, хуулийн этгээдийн үйл ажиллагааг таслан зогсоож, байнгын хяналт тавьж ажиллах ажлын хэсэг нь Есөнбулаг сумын Ялаат, Өл, Шаврын гол хэмээх нэртэй газруудад хууль бусаар, гар аргаар ашигт малтмал олборлож байсан иргэдийн үйл ажиллагааг таслан зогсоож Ашигт малтмалын тухай хууль, Газрын тухай хууль болон ЗГ-ын 308 дугаар тогтоолоор батлагдсан “Бичил уурхайгаар ашигт малтмал олборлох журам”-ын танилцуулгыг хийсэн.

2015 онд “Газар шороо ард түмний баялаг”, “Вантайж”, “Байгаль хамгаалах байгууллагуудын нэгдсэн холбоо ТББ” Есөнбулаг, Бигэр, Дэлгэр сумдад нийт 19.5 га талбайд техникийн нөхөн сэргээлт хийж гүйцэтгэсэн байна. Ингэснээр 2014-2015 онд нийт 62.35 га талбайд нөхөн сэргээлт хийгдлээ. Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн Тогтвортой бичил уурхай төслөөс зохион байгуулсан 3 удаагийн сургалтад тус аймгийн бичил уурхай эрхлэгчид хамрагдсан нь ихээхэн үр дүнтэй ажил болсон.


ЗУРГАА . БАЙГАЛЬ ОРЧИН, НОГООН ХӨГЖЛИЙН ЯАМНЫ ОРОЛЦООТОЙГООР, ДОТООДЫН БОЛОН ГАДААД ЭХ ҮҮСВЭРИЙН

САНХҮҮЖИЛТТЭЙГЭЭР, Т УХАЙН НЭГЖ БАЙГУУЛЛАГА, ОРОН НУТАГТ ХЭРЭГЖИЖ БАЙГАА ТӨСЛИЙН ХЭРЭГЖИЛТ, ҮР ДҮ Н

Тус аймагт байгаль орчин хамгаалах, нөхөн сэргээх, бэлчээрийн усан хангамж сайжруулах чиглэлээр Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар болон Мерси кор олон улсын байгууллага, Швейцарын хөгжлийн агентлагийн санхүүжилттэй “Ногоон алт" , Үйлдвэр хөдөө аж ахуйн яам, НҮБ-ийн ХАА-г хөгжүүлэх олон улсын сангийн дэмжлэгтэйгээр хэрэгжиж буй “Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил” төслүүд ажиллаж байна.

1. “Ногоон алт” бэлчээрийн экосистемийн удирдлага төсөл- Монгол орны бэлчээрийн ашиглалт, хамгаалалт, менежментийг боловсронгуй болгох, малчдын амьжиргааг дээшлүүлэх, бэлчээрийн талаархи хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлэхэд чиглэсэн олон талт үйл ажиллагаа явуулдаг Швейцарийн Хөгжлийн агентлагийн (SDC) “Ногоон Алт” төсөл нь 2004 оноос хойш 3 үе шаттайгаар хэрэгжиж байна. “Ногоон алт” бэлчээрийн экосистемийн удирдлага төслийн дөрөвдүгээр үе шат 2013-2016 он хүртэл баруун таван аймагт хэрэгжиж эхлээд байна. Төсөл нь малчдын байгууллагын хөгжил, бэлчээрийн судалгаа, экстейншний үйлчилгээг чадавхжуулах, түгээх, МАА-н бүтээгдэхүүний борлуулалтын сүлжээг сайжруулах гэсэн дөрвөн бүрэлдэхүүн хэсгийн хүрээнд хэрэгжиж байна.

2. “Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил” төсөл - Монгол улсын засгийн газар, НҮБ-ын Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сангийн хооронд байгуулсан төслийн Санхүүжилтийн гэрээний дагуу “ Зах зээл ба бэлчээрийн

22


удирдлагын хөгжил” төслийн үйл ажиллагаа 2011 оны 12 сараас хэрэгжиж эхэлсэн. “Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжил ” төсөл нь НҮБ-ын Хөдөө аж ахуйг хөгжүүлэх олон улсын сангийн хөнгөлттэй зээл, Даян дэлхийн байгаль орчны сангийн буцалтгүй тусламжаар Архангай, Булган, Хөвсгөл, Хэнтий, Говь-Алтай аймгийн сонгогдсон нийт 50 сумд тус тус хэрэгжүүлэн ажиллаж байна. Төсөл 2012 оноос эхлэн 2017 оныг хүртэл 5 жилийн хугацаанд хэрэгж байгаа бөгөөд хөдөөгийн иргэд, малчдын орлогын эх үүсвэрийг тогтворжуулан орлого нь байнга өсөн нэмэгдэх нөхцлийг бүрдүүлэх, улмаар ядуурлыг бууруулах зорилготой төсөл юм.

3. Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар- Дэлхийн байгаль хамгаалах сан (WWF)-гийн Монгол дахь хєтєлбєрийн газар нь 1992 оноос эхлэн Монгол улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн сvлжээг байгуулах, тvvнийг цаашид өргөтгөх чиглэлээр vйл ажиллагаагаа явуулж эхэлсэн. Дэлхийн байгаль хамгаалах сангийн Монголд vйл ажиллагаа явуулж буй зорилго нь тус сангаас тодорхойлсон дэлхийн 200 эко бvс нутгийн 2 нь болох Алтай-Саян, Монгол Дагуурын эко бүс нутгийн байгалийн зэрлэг онгон байдал, биологийн олон төрөл зvйлийн нөөц баялагийг зvй зохистой ашиглан хамгаалах чиглэлээр ажиллаж байгаа бөгөөд үүний тулд ховор амьтан, усны экосистем, тусгай хамгаалалттай газар, Бэлчээрийн менежмент, хөдөөгийн хөгжил, байгаль орчны боловсрол, байгаль орчны хууль эрх зүйг боловсронгуй болгох зэрэг vйл ажиллагааг явуулж байна.

ДОЛОО. БАЙГАЛЬ ОРЧ И Н , НОГООН ХӨГЖЛИЙН САЙД, ТӨРИЙН НАРИЙН БИЧГИЙН ДАРГЫН ТУШААЛЫН ХЭРЭГЖИЛ Т

№ Байгаль орчин, ногоон хөгжил аялал жуулчлалын сайд, төрийн нарийн бичгийн даргын тушаалын

Хэрэгжилт Хувь

1 Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайдын 2015 оны 02 дугаар сарын 26-ны өдрийн А-110 дугаар тушаалын хэрэгжилт /Журам шинэчлэн батлах тухай/ Идэвхитэн байгаль хамгаалагч ажиллуулах, ажлын үр дүнгээр нь урамшуулах тухай журам

ГИДЦГ-ын “А” хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Цогт сумын Байгаль хамгаалах тасагтай хамтран сумын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулдаг байгаль хамгаалах нөхөрлөлүүд, идэвхтэн байгаль хамгаалагчид, багийн Засаг дарга, иргэдийн хурлын дарга нарын байгаль орчны талаарх мэдлэг мэдээллийг нэмэгдүүлэх, чадавхжуулах, идэвхжүүлэх сургалт зохион байгууллаа. Сургалт 2015 оны 11 сарын 06-нд Цогт суманд зохион байгуулж, нийт идэвхтэн байгаль хамгаалагч, байгаль хамгаалах нөхөрлөлийн гишүүд, байгаль хамгаалагч болох 48 хүн хамрагдлаа. Мөн сумын иргэдийн дунд байгаль орчны сурталчилгаа, уралдаан тэмцээнийг зохион байгуулж, гарын авлага материал тараалаа.Шарга, Цогт, Цээл сумдын саналыг үндэслэн 6 хүнийг шинээр идэвхтэн

100

23


байгаль хамгаалагчаар томилон үнэмлэх олгож, 1 идэвхтэн байгаль хамгаалагчийн үнэмлэхийг сунган ажиллалаа.

2 Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайдын 2015 оны 11 дүгээр сарын 10-ны өдрийн А-381 дүгээр тушаалын хэрэгжилт /Журам батлах тухай/

Махирст ХХК, Оргих наран булаг ХХК эмийн ургамал тариалах мэргэжлийн байгууллагын эрх авахаар ажиллаж байгаа бөгөөд тодорхойлолт гарган хүргүүлсэн.

70

3 Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын яамны төрийн нарийн бичгийн даргын 2015 оны 06 дугаар сарын 22-ны өдрийн А-180 дугаар тушаалын хэрэгжилт /Цэвэр орчин, аян зарлах тухай/

Цэвэр сум шалгаруулах ажлын хэсгийн зохион байгуулан нийт сумдад албан бичиг хүргүүлсний дагуу Баян-Уул, Дэлгэр, Цогт сумдаас материал ирүүлснийг хүлээн авч Дэлгэр сумын материалыг шалгаруулан БОНХАЖ-яаманд хүргүүлсэн.

90

4 Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайд, Сангийн сайдын 2015 оны 03 дугаар сарын 31-ны өдрийн А 140/63 дугаар хамтарсан тушаал /Ойг хамгаалах, тарьц суулгац ургуулах ажлыг урамшуулах журам /

2016 оноос тарьц суулгац ургуулсан иргэн аж ахуйн нэгж урамшуулах журмыг хэрэгжүүлэхээр төсөл боловсруулан ажиллаж байна.

30

5 Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайдын 2015 оны 02 дугаар сарын 23-ны өдрийн А-76 дугаар тушаалын хэрэгжилт /Үлгэрчилсэн дүрэм, чиглэл батлах тухай/

Үлгэрчилсэн дүрмийн дагуу 2015 оны 03 сарын 23-ны өдрийн А/13 тоот тушаал гарч мэргэжилтнүүдийн ажил үүргийн хуваарь, газрын дүрмийг шинэчлэн гаргасан.

100

6 Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайдын 2015 оны 01 дүгээр сарын 27-ны өдрийн А-33 дугаар тушаалын хэрэгжилт / Шагналын журам батлах тухай /

Тус газраас байгаль орчны хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах, сурталчилан зохион байгуулах үйл хэрэгт өндөр үр бүтээлтэй ажиллаж буй зарим ажилтнууд, байгаль орчныг хамгаалах нөхөн сэргээх, хөгжүүлэх үйлсэд үнэтэй хувь нэмэр оруулсан иргэдийг Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын яамны жуух бичиг, Байгаль орчны тэргүүний ажилтнаар шагнуулахаар тус тус материалыг хүргүүлэн ажиллаж байна.

100

7 Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайдын 2015 оны 01 дүгээр сарын 25-ны өдрийн А-29 дүгээр тушаалын хэрэгжилт /Зохицуулах зөвлөл байгуулах тухай /

Ажлын хэсэгт Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч Г.Билэгсайхан, Бөхөн хамгаалах сүлжээ багийн ахлагч Байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч Б.Батсайхан, Цагдаагийн газрын хэсгийн төлөөлөгч, цагдаагийн ахмад Т.Давааням, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын мэргэжилтэн Г.Олонбаатар, Б.Пүрэвдорж, жолооч М.Жавхлан нарын бүрэлдэхүүнтэй ажлын Дарив, Тонхил, Алтан соёмбо, Тахийн тал, Хонин усны говь, Хилийн цэргийн О214 анги, Яргайт, Элгэн, Бургастай, Замын шанд, Өргөстэй, Захуйн говь,

100

24


Баянтоорой зэрэг газруудад 2015 оны 12 дугаар сарын 26-аас 5 хоногийн хугацаанд загийн эргүүл хяналт шалгалтын ажлыг хийж гүйцэтгэв. Түлшний зориулалтаар заг түүж бэлтгэсэн заставуудад холбогдох хууль журмын дагуу 2930.0 мянган төгрөгний торгууль шийтгэвэр тавьж, 1620.0 мянган төгрөгний нөхөн төлбөр оногдуулав. Шалгалтанд хамрагдсан 18 аж ахуйн нэгж байгууллагууд нь /Хилийн цэргийн заставуудыг эс тооцвол/ загны хэрэглээг илт зогсоосон байна.Хууль бус мод бэлтгэлээс урьдчилан сэргийлэх ажлын хүрээнд аймгийн цагдаагийн газартай хамтарч ажиллаж байна. Аймгийн цагдаагийн газраас ирүүлсэн шинжээч томилох тогтоолын дагуу Завхан аймгаас зохиох зөвшөөрөлгүй 2015 оны 07 сарын 02-нд ирсэн иргэн Гаанжууржавын эзэмшлийн 52-81 ач дугаартай чиргүүлтэй шургааг, иргэн Л.Нарантуяа эзэмшлийн хашаанд байсан шургаагнд үздэг шалгалт хийж гарал үүслийн бичиг болон холбогдох бичиг баримтыг шалгаж шинжээчийн дүгнэлт гаргаж ажиллаа.

Дүн 84,2

НАЙМ. AЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ХӨТӨЛБӨРТ БАЙГАЛЬ ОРЧ НЫ ЧИГЛЭЛЭЭР ТУСГАГДСАН АРГА ХЭМЖЭЭНИЙ

БИЕЛЭЛТ, ҮР ДҮ Н 91.1 Цогт, Баян-Уул, Эрдэнэ, Төгрөг сумдад хур тунадасны усыг

хуримтлуулж хөв цөөрөм, усан сан байгуулах ажлыг улс болон орон нутгийн төсөв, төсөл хөтөлбөрийн шугамаар шийдвэрлэнэ.

Улсын төсвийн хөрөнгөөр Цогт сумын Тоонотын хоолойд хөв байгуулах ажлын гүйцэтгэгчээр ”Мөнхтооройт” ХХК шалгарч, БОНХЯ болон Говь-Алтай аймгийн Засаг даргатай гурвалсан гэрээ байгуулан гүйцэтгэлээ. Тус ажлын гүйцэтгэлийг хүлээж авах ажлын хэсгийг аймгийн Засаг даргын А/531 тоот захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг Цогт сумын Далан баг Далангийн нурууны Рашаантын орой хэмээх газарт байршилтай Тоонотын хоолойн хөв дээр хэмжилт хийлээ.

Усан сангийн ашигтай эзлэхүүн нь 3346,0м3, усан сангийн талбай 2895,5м2, усан сангийн усны гүн 3.5 метр, боомтын урт 58,2 метр, боомтын хярын өргөн 1.5 метр, ус хаях байгууламж (автомат хаяур) өргөн 4,88 метр, сувгийн өндөр 0,5 метр, зарцуулга 1,1м3/с байгааг газар дээр нь тогтоон хүлээн авч ашиглалтанд орууллаа. Мөн орон нутгийн хөгжлийн сангийн хөрөнгөөр Алтай сумд 1 хөвийг /51.2 сая төгрөг/-өөр Зах зээл ба Бэлчээрийн менежмент буюу IPAD төслөөр Цогт сумын Баян-Улаан багт Хуурай сайрт /42 сая төгрөг/, Алтай сумын Бадрал багт Цахирын эхэнд /38 сая төгрөг/-өөр тус бүр нэг нийт 3 хөв байгуулсан байна.


25


91.2 Дарив, Бигэр, Тайшир, Жаргалан, Чандмань, Тонхил, Цээл, Халиун сумдад орон нутгийн төсвөөр, бусад сумдад төсөл хөтөлбөрийн шугамаар рашаан, булаг шандны эхийг хамгаалж, тохижуулах ажлыг хийж гүйцэтгэнэ. Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний нийт 6,0 сая төгрөгийн зардлаар Есөнбулаг сумын Баяншанд багийн Шаврын голын булгийн эхийг “Цэргийн булаг” ХХК, Цээл сумын Дэрстэй багийн Холиохын булаг, Тонхил сумын Бүс уул багийн Хар чулуут булгийн эхийг хашиж хамгаалах ажлыг “Нам нуруу” ХХК-иар тус тус гүйцэтгүүлж, аймгийн Засаг даргын 2015 оны А/348 дугаар захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг хүлээн авлаа.

Мөн “Зах зээл ба бэлчээрийн менежмент” буюу IPAD төслийн 2,9 сая төгрөгийн хөрөнгөөр Алтай сумын Бадрал багийн Баянбулгийн эхийг хашиж хамгаалсан байна.

Есөнбулаг сумын салхинаас хамгаалах ойн зурвас байгуулахаар хот төлөвлөлтөд тусгагдсаны дагуу Жаргалант багийн баруун дээд хэсэгт үерийн болон хаврын шар усыг хуримтлуулах замаар байгаль орчны доройтол, цөлжилтийг бууруулах, экосистемийн тэнцлийг хадгалах зорилгоор хөв байгуулан усан хангамжийг бүрэн шийдэх боломжтойг харгалзан өөрсдийн дотоод нөөц бололцоо, мэдээлэл судалгааг ашиглан 36,2 сая төгрөгийн төсөв бүхий зураг төслийг боловсрууллаа.

Дэлгэр сум орон нутгийн хөгжлийн сангийнхаа 12,5 сая төгрөгөөр хөв байгуулах зураг төсвийг “Экос” ХХК-иар гүйцэтгүүллээ.


69.1.Байгалийн нөөц ашиглан томоохон үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлж буй Таяннуурын төмрийн хүдрийн уурхай, Хөх сэрхийн алтны уурхай, Зээгт, Хөв булгийн нүүрсний уурхай, Улаанбоомын УЦС-уудад аж ахуйн нэгжүүдэд байгаль орчны аудитыг шат дараатайгаар хийлгэнэ.

Байгаль орчныг хамгаалах тухай хууль”- д заасны дагуу байгалийн нөөц ашиглан томоохон үйлдвэрлэл, үйлчилгээ эрхэлж буй нэр бүхий 4 ААН-д аудит хийлгэх үүрэг чиглэл өгсөн. Улаан боомын УЦС-д байгаль орчны аудитыг гүйцэтгүүлэхээр мэргэжлийн байгууллагуудын дунд сонгон шалгаруулалт зарлаад байна.

Хэрэгжилт 50 хувь69.2 Хууль бусаар алт олборлогчдыг зохион байгуулалтад оруулж,

эвдрэлд орж орхигдсон нөхөн сэргээлт хийх нэн шаардлагатай Есөнбулаг сумын Шаврын гол, Өлийн гол, Ялаатын гол зэрэг газруудад техникийн нөхөн сэргээлтийг хийж гүйцэтгэнэ.

2015 онд “Газар шороо ард түмний баялаг”, “Вантайж”, “Өлийн эх” зэрэг бичил уурхайн нөхөрлөлүүд Есөнбулаг, Бигэр сумдад 10 га талбайд техникийн нөхөн сэргээлт хийж гүйцэтгэсэн байна. Ингэснээр 2014-2015 онд нийт 52,85 га талбайд нөхөн сэргээлт хийгдлээ. Швейцарийн хөгжлийн агентлагийн Тогтвортой бичил уурхай төслөөс зохион байгуулсан 3 удаагийн сургалтад тус аймгийн бичил уурхай эрхлэгчид хамрагдсан нь ихээхэн үр дүнтэй ажил болсон


26


69.3 Аймгийн төвд болон Уул уурхайн компаниудад ашиглагдаж байгаа гүний худгуудыг тоолууржуулна

Ашиглалтын болон хайгуулын тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуй нэгжүүдээс 2015 онд ус ашиглан үйл ажиллагаа явуулж байгаа 11 компани 15 худаг уст цэгээс усаа хангаж байна. Үүнээс тоолууртай 8 худаг, гадаргын болон сумын төвийн худгаас ус ашигладаг 2, тоолуур тавиулах шаардлагатай 1, шинээр тоолуур суурилуулсан 4 аж ахуй нэгж байна. Хайгуулын тусгай зөвшөөрөлтэй “Эф Ви Эс Пи”, “Өү Жи Си Эйч Эл”, “Марко поло”, “Хүннү Алтай Мениралс” ХХК-иуд эрэл хайгуулын өрөмдлөг, унд ахуйд ашиглах зорилгоор гаргасан худгуудад тоолуур суурилууллаа.


89.1 Мод үржүүлгийн газруудад хүлэмж, ил талбайд үрээр болон ногоон мөчрөөр тарьц суулгацын үржүүлэх технологийг нэвтрүүлэн үйл ажиллагааг жигдрүүлнэ

Байгаль хамгаалах нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Сум дундын ойн анги, Бигэр сумын Өөшийн гол, Дэлгэр сумын Гуулин тосгоны мод үржүүлгийн газарт нийт 15000 ширхэг тарьц суулгац үржүүлэх ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Үүнд: Бигэр сумын Өөшийн голын мод үржүүлгийн газарт модлог мөчрөөр улиас 1800 ширхэг, бургас 5400 ширхэг нийт 7200 ширхэг мөчир тарьж, эх ургамлын талбайд алимны мод 25 ширхэг, интоор 28 ширхэг, бөөрөлзгөнө 25 ширхэг нийт 78 ш мод тарьсан байна. Гуулин тосгоны мод үржүүлгийн газрын хүлэмжид үрээр өгч, жигд, хайлаас, шар хуайс, монос, гандигар зэрэг 7000 гаруй модлог ургамлыг тарьж ургуулсан байна.

Хэрэгжилт 100 хувь89.2 Аймгийн хэмжээнд хийгдэх ойжуулалт, ойн зурвас байгуулах

ажлуудад шаардлагатай нийт тарьц суулгацны 30-аас доошгүй хувийг хангаж ажиллана.

Тус аймагт хувиараа мод үржүүлэх, тарих ажил эрхэлдэг иргэдийг зохион байгуулалтанд оруулан хавар, намрын мод тарих өдрийг угтан Жанчив баатрын талбайд тарьц суулгацны үзэсгэлэн худалдаа зохион байгуулж иргэдэд улиас, шар хуайс, бургас, монос, үхрийн нүд, чацаргана, хайлаас нийт 23500 ширхэг тарьц суулгац нийлүүлэн ажилласан.

Сум дундын ойн ангийн мод үржүүлгийн газарт үржүүлж буй суулгацыг 2015 оноос эхлэн заг болон мөчрөөр ойжуулалт хийж эхлэхээр төлөвлөөд байна.

Хэрэгжилт 90 хувь90.1 Аймаг, сумын хэмжээнд ойжуулалт цэцэрлэгжүүлэлтийн ажлыг

эрчимжүүлэх зорилгоор болзолт уралдаан зарлан дүгнэх, мод тарьж ургуулсан иргэдийг урамшуулах журам гаргаж мөрдөнө.

Аймгийн Байгаль орчны газар, Хүүхэд гэр бүлийн хөгжлийн хэлтэс, Есөнбулаг сумын Засаг даргын Тамгын газартай хамтран “Хотын хөгжилд- Бидний оролцоо” сэдэвт зүлэгний үр бэлтгэх аяныг зохион байгууллаа. Тус аянд 7 сургуулийн оюутан, сурагчид анги хамт олноороо оролцож нийт 271 кг үрийг түүн бэлтгэлээ.

27


2015 онд улсын хэмжээнд зохион байгуулагдаж буй “Нэг сая мод тарих” ажлын хүрээнд БОНХАЖЯ, Монголын ахмад багш нарын холбоотой хамтран “Орчноо цэцэрлэгжүүлэх, ногоон байгууламжийг нэмэгдүүлэх” талаар бүх шатны сургууль, цэцэрлэгүүдийн дунд болзолт уралдаан зарлаж, болзлыг 18 сумд хүргүүлсэн бөгөөд болзолт уралдаанд материалаа ирүүлсэн сумдын сургууль цэцэрлэгүүдийн материалыг БОНХАЖЯ-нд хүргүүллээ.

Хэрэгжилт 50 хувь90.2 Төв суурин газруудад үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж,

байгууллагууд эзэмшиж буй газрынхаа 10-аас доошгүй хувьд ногоон байгууламж бий болгож, өнгө үзэмж, эрүүл ахуйн нөхцлийг сайжруулах арга хэмжээ авна

Хавар, намрын мод тарих үндэсний өдрийн хүрээнд тарьц суулгацын үзэсгэлэн худалдааг Жанчив баатрын талбайд зохион байгуулж, үзэсгэлэнд оролцсон иргэдэд зөвлөгөө өгч, гарын авлага, материал тарааж, тасалгааны цэцэг, мандлын цэцэг, олон наст согооврын үр зарж, сухай, хайлаас, улиас, бургас, чацаргана зэрэг мод бут сөөгийг тарих аргачлалын талаар мэдээлэл өгөн ажиллаж байна.

2015 онд онд аймгийн хэмжээнд 7128 иргэн, 470 аж ахуй нэгж, байгууллага оролцон 22253 мод, бут сөөг тарьж, 2930 м2 талбайг зүлэгжүүлэн нийт 53167.5 мянган төгрөг зарцууллаа

Хэрэгжилт 90 хувь90.3 Цөлжилт эрчимтэй явагдаж буй Хөхморьт, Баян-Уул, Жаргалан,

Тайшир, Дэлгэр, Бигэр, Дарив сумдад улс орон нутгийн төсөв, төсөл хөтөлбөрийн шугамаар ойжуулалтын ажлыг хийж гүйцэтгэнэ.

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар “Урт салаа” нөхөрлөл Дарив сумд 5 га талбайг хашиж хамгаалан 3000 ширхэг улиас, бургас тарьж ойжууллаа.

БОНХЯ-ны Цөлжилттэй тэмцэх үндэсний хорооноос зарласан цөлжилтийг сааруулах заган ойн зурвас байгуулах ажлын хүрээнд Цогт, Төгрөг, Бигэр сумдад заган ойг үрээр тарималжуулах ажлыг аж ахуй нэгж байгууллагууд хийж гүйцэтгэлээ. Нийтдээ 3 сумын 13 га талбайд ойжуулалтын ажил хийгдлээ

Хэрэгжилт 90 хувь110.1 Байгаль хамгаалагчдын тоог нормативт хэмжээнд нийцүүлэн

нэмэгдүүлнэ. Сумдад 32 байгаль хамгаалагч ажиллах нормативтай бөгөөд 18 суманд 23 байгаль хамгаалагч ажиллаж байна.


110.2 Байгаль хамгаалагчдыг техник тоног төхөөрөмж, хамгаалах хэрэгслээр шат дараалан хангана.

Орон нутгийн төсвийн 11980.0 мянган төгрөгийн санхүүжилтээр Жаргалан, Бигэр, Эрдэнэ, Есөнбулаг, Цээл, Чандмань сумдын байгаль хамгаалагчдыг 6 ширхэг Мустанг-150 мотоцикл, Жаргалан, Чандмань, Цогт, Бигэр сумдын байгаль хамгаалагчдыг 4 ширхэг дуран, Бигэр сумын байгаль хамгаалагчийг 1 ширхэг байршил тогтоогчоор хангаж, ажиллах нөхцөлийг сайжрууллаа.

28


67.1 Аялал жуулчлалын маршрутыг шинэчлэн тогтоож баталгаажуулна.Говь-Алтай аймагт аялал жуулчлал хөгжүүлэх дэд хөтөлбөрийг ИТХ-ын

2014 оны 06 сарын 30-ны өдрийн хуралдаанаар хэлэлцүүлэн батлууллаа.Хөтөлбөрийн 5 зорилтын хүрээнд 28 ажил төлөвлөгдсөн бөгөөд 3-н аялал жуулчлалын маршрутыг хавсралтаар батлуулан мөрдөн ажиллаж байгаа бөгөөд 2015 онд Алтай хот-Тайгам нуур- Гэгээн нуур- Алтай хот чиглэлд шувуу ажиглах аялал, өвлийн аялал Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хязгаарлалтын бүсэд ховор амьтан ажиглах байгалийн аяллын маршрутыг шинэчлэн боловсруулж байна. Хэрэгжилт 50 хувь

67.2 Аялал жуулчлалын маршрутын дагуу авто замыг засварлаж, тэмдэг, тэмдэглэгээ байршуулна.

Аялал жуулчлалын үндсэн 2 маршрутын дагуух үзмэрүүдийн солбицол, зай, зургийг харуулсан самбарыг шинэчлэн байрлуулахад бэлэн болоод байна.Аялал жуулчлалын шинээр гаргах 3 дугаар маршрут дагуух тэмдэглэгээг 2016 онд хийхээр төлөвлөж байна.


67.3 Батлагдсан маршрутын дагуу аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн үйлчилгээний нэр төрлийг олшруулж, бизнес төлөвлөгөө боловсруулан бизнес эрхлэгчдэд санал болгоно

2015 онд аялал жуулчлалын чиглэлээр хүн ардын уламжлалт аж амьдрал, ахуй байдал, зан заншил, соёлыг илтгэн харуулах дотоод, гадаадын жуулчдыг татах зорилгоор Эрээн нуурын “Элсний фестиваль”, Ээж уулын “Ээж уулын элбэрэл” бясалгагчдын аяллуудыг зохион байгуулж, тус арга хэмжээнүүдэд нийт 530 гаруй аялагч, амрагчид оролцлоо. Мөн аялал жуулчлалын маршрутын дагуух бүтээгдэхүүн үйлчилгээ эрлэх 25 иргэдийн судалгааг Цогт, Дэлгэр, Шарга, Жаргалан сумдаас авч, хамтран ажиллахаар төлөвлөн ажиллаж байна. Аялал жуулчлалын үндэсний төвтэй хамтран 2015 оны 05 сард аялал жуулчлалын бизнес эрхлэх сонирхол бүхий иргэд, аж ахуйн нэгж байгууллагуудад “Жуулчны бааз байгуулах”, “Мэдээллийн төв байгуулах”, бизнес төлөвлөгөөг хэрхэн боловсруулах зэрэг сургалт явууллаа. Энэхүү сургалтын үеэр “Ээж хайрхан ууланд аялал жуулчлалын бааз байгуулах“, “Говь-Алтай аймгийн Орон нутгийн судлах музейн шилдэг үзмэрийг аялал жуулчлалын бүтээгдэхүүн болгох нь”, “Гэгээн нуурыг түшиглэн аялал жуулчлал хөгжүүлэх нь” бизнес төслүүдийг танилцууллаа. Хэрэгжилт 70 хувь

67.4 Аймгийн хэмжээнд явган аяллын маршрутыг тэмдэгжүүлэн тохижуулж, дотоодын аяллыг хөгжүүлнэ

2014 онд явган аяллын маршрутыг аймгийн хэмжээнд шинэчлэн тогтоосон. Есөнбулаг сумын явган аяллын хол, ойр, дундын маршрутыг аялагчдад зориулан тохижуулах, тэмдэгжүүлэх ажлыг 2016 онд хийхээр тооцоо, зургийг боловсруулж байна. Хэрэгжилт 30 хувь

68.1 Аялал жуулчлалын бизнес эрхлэх сонирхол бүхий иргэд, аж ахуй нэгжүүдэд аялал жуулчлалаас хүртэх ач тус сургалт зохион байгуулна.

29


Аймгийн аялал жуулчлалыг хөгжүүлэх, аялал жуулчлалын бизнес эрхлэх сонирхол бүхий иргэд, аялал жуулчлалын чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж байгууллагын үйл ажиллагааг идэвхжүүлэх зорилготой “Говь-Алтай аймгийн аялал жуулчлалыг эрчимжүүлэх нь“ сэдэвт сургалтыг Аялал жуулчлалын үндэсний төвтэй хамтран 2015 оны 5 сарын 1-нд зохион байгууллаа. Сургалтад аж ахуй байгууллагуудын төлөөлөл нийт 25 хүн хамрагдлаа. Мөн аймгийн аялал жуулчлалын өнөөгийн байдалд нөөцийн үнэлгээ хийж, Улаан боомын УЦС, Гэгээн нуур, Наробанчэн гэгээнтний хийдийн туурь зэрэг зорин очих газруудыг түшиглэсэн аяллыг зохион байгуулж, аялал жуулчлалын холбоо байгуулж, дүрмийг хэлэлцэн баталлаа. Хэрэгжилт 90 хувь

68.2 Аялал жуулчлал, амралт сувиллын газруудад Монгол улсад мөрдөгдөж байгаа стандартыг мөрдүүлнэ.

Жил бүр Стандарт хэмжил зүйн хэлтэс, Байгаль орчин аялал жуулчлалын газар хамтран аймгийн хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж байгаа жуулчны бааз, зочид буудлуудад хяналт шалгалтын ажлыг зохион байгуулан ажиллаж мэргэжил арга зүйн зөвлөгөө өгч байна. “Говь-Алтай аймгийн аялал жуулчлалыг эрчимжүүлэх нь” сургалтаар холбогдох байгууллагуудын мэргэжилтнүүд аялал жуулчлалын үйлчилгээний байгууллагуудын хоолны чанар, аюулгүй байдал эрүүл ахуйн талаар мөн хоолны газрын үйлчилгээ MNS4946:2000 стандартын хэрэгжилт, байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээний тухай хуулийн хэрэгжилт болон цаашид анхаарах асуудлууд, стандарт бидний амьдралд, Дэн буудлын ерөнхий шаардлага MNS5738:2007 стандартын талаар тус тус мэдээллийг хүргэлээ.


ЕС. ТӨСВИЙН ЕРӨНХИЙЛӨН ЗАХИРАГЧ БАЙГАЛЬ ОРЧИН, НОГООН ХӨГЖЛИЙН САЙД, ГОВЬ-АЛТАЙ АЙМГИЙН ЗАСАГ ДАРГЫН ХООРОНД

БҮТЭЭГДЭХҮҮН НИЙЛҮҮЛЭЛТ, САНХҮҮЖИЛТИЙН ТАЛААР 201 4 ОНД БАЙГУУЛСАН ГЭРЭЭНИЙ БИЕЛЭЛТ

Байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын сайд, Говь-Алтай аймгийн Засаг даргын хооронд байгаль орчин, ногоон хөгжил, аялал жуулчлалын бодлогыг орон нутагт төлөөлөн хэрэгжүүлэх талаар байгуулсан гэрээний хэрэгжилтийг ханган ажилллалаа.

1. ОРОН НУТГИЙН ТӨСВӨӨС САНХҮҮЖҮҮЛЭХ АРГА ХЭМЖЭЭ

№Хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээ

Тоо, хэмжээ Хэрэгжилт Хувь

1

Булаг шандны эхийг хашиж, хамгаалах, тохижуулах

3 Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний нийт 6,0 сая төгрөгийн зардлаар Есөнбулаг сумын Баяншанд багийн Шаврын голын булгийн эхийг “Цэргийн булаг” ХХК, Цээл сумын Дэрстэй багийн Холиохын булаг, Тонхил сумын Бүс уул багийн Хар чулуут булгийн эхийг хашиж хамгаалах ажлыг “Нам нуруу” ХХК-иар тус тус гүйцэтгүүлж, аймгийн Засаг даргын 2015 оны А/348 дугаар захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг хүлээн авлаа. Мөн “Зах зээл ба бэлчээрийн менежмент” буюу IPАD

100

30


төслийн 2,9 сая төгрөгийн хөрөнгөөр Алтай сумын Бадрал багийн Баянбулгийн эхийг хашиж хамгаалсан байна.

2

Шинээр байгуулах хөвийн зураг төслийг боловсруулна.

1

Есөнбулаг сумын салхинаас хамгаалах ойн зурвас байгуулахаар хот төлөвлөлтөд тусгагдсаны дагуу Жаргалант багийн баруун дээд хэсэгт үерийн болон хаврын шар усыг хуримтлуулах замаар байгаль орчны доройтол, цөлжилтийг бууруулах, экосистемийн тэнцлийг хадгалах зорилгоор хөв байгуулан усан хангамжийг бүрэн шийдэх боломжтойг харгалзан өөрсдийн дотоод нөөц бололцоо, мэдээлэл судалгааг ашиглан 36,2 сая төгрөгийн төсөв бүхий зураг төслийг боловсрууллаа.Дэлгэр сум орон нутгийн хөгжлийн сангийнхаа 12,5 сая төгрөгөөр хөв байгуулах зураг төсвийг “Экос” ХХК-иар гүйцэтгүүллээ.

100

3

Усан сан бүхий газрын хамгаалалтын бүс тогтоох тэмдэгжүүлэх, загон татаж дэглэм мөрдүүлэх

2

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний 6,0 сая зардлаар Цээл сумын Цээл гол, Дарив сумын Ихэсийн голуудад усан сан бүхий газрын энгийн хамгаалалтын бүсийн хилийн заагийг тогтоон, тэмдэгжүүлэх ажлыг “Хүрхрээн жим” ХХК-иар гүйцэтгүүлж, 2015 оны А/348 дугаар захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг хүлээн авлаа.

100

4

Усны тоо бүртгэлийг сав газрын захиргаадтай хамтран явуулж улсын усны мэдээллийн санд оруулах

-

Сав газрын захиргаадтай хамтран 2015 оны 9 дүгээр сарын 28-ны өдөр тооллогын ажилд хэрэглэгдэх орчин үеийн багаж төхөөрөмж ашиглах талаар мэргэжил арга зүйн зааварчилгаа, хээрийн ажил гүйцэтгэх чиглэлийн сургалтыг зохион байгуулж, сумдын Засаг дарга, БОХУБ, байгаль хамгаалагч, багийн Засаг дарга нарын төлөөлөл 25 хүнийг хамрууллаа. Сав газрын захиргааны мэргэжилтнүүд, сумдын байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч, байгаль хамгаалагч, багийн Засаг дарга нартай хамтран усны тооллогын хээрийн ажлыг гүйцэтгэлээ.

Урьдчилсан байдлаар аймгийн хэмжээнд гол 335, булаг 1136, нуур тойром 109, рашаан 2, баян бүрд 29, хөв цөөрөм 46, услалтын систем 13, худаг 2015 тоологдсон байна. 2014 оны усны тооллогын дүнтэй харьцуулхад 8 гол горхи, 78 булаг шанд, 3 нуур тойром сэргэж, 5 худаг шинээр гарган, 3 хөв цөөрөм шинээр байгуулагдсан байна. Аймгийн усны мэдээллийн санд нэгтгэх ажил хийгдэж байна.

100

5

Гуулин, Бигэр, Шарга сум дахь мод үржүүлгийн газруудыг өргөжүүлэн, үйл ажиллагааг дэмжих

15000

Байгаль хамгаалах нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Сум дундын ойн анги, Бигэр сумын Өөшийн гол, Дэлгэр сумын Гуулин тосгоны мод үржүүлгийн газарт нийт 15000 ширхэг тарьц суулгац үржүүлэх ажлыг хийж гүйцэтгэсэн. Үүнд: Бигэр сумын Өөшийн голын мод үржүүлгийн газарт модлог мөчрөөр улиас 1800 ширхэг, бургас 5400 ширхэг нийт 7200 ширхэг мөчир тарьж, эх ургамлын талбайд алимны мод 25 ширхэг, интоор 28 ширхэг, бөөрөлзгөнө 25 ширхэг нийт 78 ш мод тарьсан байна. Гуулин тосгоны мод үржүүлгийн газрын хүлэмжид үрээр өгч, жигд, хайлаас, шар хуайс, монос, гандигар зэрэг 7000 гаруй модлог ургамлыг тарьж ургуулсан байна.

100

6 Урд бүсийн ургамлын судалгаа

3 Дэлгэр, Чандмань, Бигэр, Есөнбулаг, Эрдэнэ, Цогт, Алтай, Халиун, Цээл сумдын элбэг болон нэн ховор, ховор ургамал, ашиглалтад өртөмтгий, ашигт ургамлын тархац, нөөцийн судалгааны “Олон улсын тахь нийгэмлэг” гүйцэтгэж, мэдээллийн санг үүсгэлээ. Уг судалгааны үр дүнд ойм хэлбэртний хүрээнд 1 овог, 1 төрөл, 1 зүйл, нүцгэн үртний хүрээнд 3 овог, 3 төрөл, 10 зүйл, далд үртний хүрээнд 56 овог, 248 төрөл, 506 зүйл ургаж байна. Ургамлын аймгийн дотроос тус аймагт Улаан

100

31


номонд бүртгэлтэй нэн ховор ургамал 13 зүйл, дансгүй нэн ховор 16 зүйл, бүгд 29 зүйл, Улаан номонд бүртгэлтэй ховор ургамал 5 зүйл, бүртгэлгүй ховор ургамал 19 зүйл, бүгд 24 зүйл байна. Харин Улаан номонд дансгүй доод ургамлаас газрын хар үс (хуурай газрын замаг), эрхий цагаан мөөг нь ховор ургамалд бүртгэгдсэн.

7

Хууль бусаар гар аргаар ашигт малтмал олборлогчдын үйл ажиллагааны улмаас эвдэрсэн талбайд нөхөн сэргээлт хийлгэх

5 га

Аймгийн хэмжээнд хувиараа ашигт малтмал олборлогчдын үйл ажиллагааны улмаас 16 сумын 55 газрын 403,4 га талбай эвдрэлд орсноос өмнөх жилүүдэд 95.52 га талбайд техникийн нөхөн сэргээлт хийгдэж, 307.8 га талбай үлдсэнээс 2015 онд “Газар шороо ард түмний баялаг”, “Вантайж”, “Өлийн эх” зэрэг бичил уурхайн нөхөрлөлүүд Есөнбулаг, Бигэр сумдад 10 га талбайд техникийн нөхөн сэргээлт хийх ажлыг гүйцэтгүүллээ. Швейцарийн хөгжлийн агентлагын Тогтвортой бичил уурхай төслөөс зохион байгуулсан 3 удаагийн сургалтад БОАЖГ, Есөнбулаг сумын холбогдох албан тушаалтнууд, бичил уурхай эрхлэгчид хамрагдсан.

100

8

Улсын тусгай хамгаалалттай газар, түүний орчны бүсэд нутгийн иргэдэд түшиглэсэн байгалийн нөөцийн хамтын менежментийг хэрэгжүүлэх, байгаль орчны хууль тогтоомжийг сурталчилах, хяналт шалгалт хийх

-

Улсын тусгай хамгаалалттай Бурхан буудайн нөөц газрыг түшиглэн Халиун сумд байгуулагдсан “Уст чацран” нөхөрлөл, Шаргын нөөц газрыг түшиглэн Шарга сумын “Говийн сайхан”, Дарви сумын “Баянбургас”, Төгрөг сумын “Хуст улиаст”, Халиун сумын “Говийн ундраа”, “Дунд гол” нөхөрлөлүүдийн гишүүд, ахлагчдыг 2015 оны 05 сард БОНХАЖЯ-аас зохион байгуулсан “Байгалийн нөөцийн хамтын менежмент” нөхөрлөлүүдийн чуулга уулзалтанд оролцуулан улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй нөхөрлөлүүдийн туршлага, үйл ажиллагаатай танилцуулсан. Мөн нөхөрлөлийн гишүүдэд идэвхтэн байгаль хамгаалагчийн үнэмлэх олгож, хариуцсан нутаг дэвсгэрт нь хяналт тавьж, ажиллуусны үр дүнд байгаль орчны эсрэг гэмт хэрэг, зөрчил гараагүй байна.

100

9

Ойн зурвас байгуулах

5 га

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Дарив сумд 5 га талбайд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Урт салаа” нөхөрлөл хийж гүйцэтгэлээ. Тус ажлын хүрээнд нийт 2000 ширхэг улиас, бургас тарьсан байна. Тухайн ойжуулалтын амьдралт 73 хувьтай байна.

50

10

Гэгээн нуур Завхан голын хамгаалалтын бүсэд амрагч, аялагч иргэдэд зориулсан хууль бус загас агнуур болон орчны бохирдлын эсрэг сурталчилгааны санамж бүхий тэмдэгжүүлэлтийн ажлыг стандартын дагуу хийж байршуулах

-

2015 оны төсөвт тарвага сэргээн нутагшуулах, загас үржүүлэх туршилт, судалгааны ажлыг хийлгэхээр 4,4 сая төгрөг тусгагдсан боловч эдийн засгийн нөхцлөөс шалтгаалан төсвийн тодотголоор хасагдсан.Сумдын байгаль хамгаалагчдын нөөц бололцоонд тулгуурлан туршилтын шугмаар Алтай сумын Баянцагаан багийн Ширмэнгийн нуруунд тарвага сэргээн нутагшуулах туршилт судалгааны ажлыг эхлүүллээ. Өөрсдийн нөөц бололцоог ашиглан амрагч аялагчдад зориулсан санамж бүхий 1х1м хэмжээтэй 2 самбарыг Гэгээ нуур орчимд байрүуулахаар бэлэн болгосон бөгөөд нуур хөлдөх үед хууль бус загас агнуур гарч болзошгүй хэсэгт эргүүлийн үеэр байршуулахаар төлөвлөөд байна.

70

Дундаж хувь 92

32


2. УЛСЫН ТӨВЛӨРСӨН ТӨСВӨӨС САНХҮҮЖҮҮЛЭХ ХӨРӨНГӨ ОРУУЛАЛТ

№Хэрэгжүүлэх төсөл, арга хэмжээ

Тоо, хэмжээ Хэрэгжилт Хувь

1

Ногоон хэрэм зурвасын дагуу ойн зурвас байгуулах ажил

5 га

Улсын төсвийн хөрөнгөөр “Ногоон хэрэм” хөтөлбөрийн хүрээнд 5 га талбайд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Эрүүл-Ус” ОНӨААТҮГ шалгарч гүйцэтгэхээр гэрээ байгуулсан боловч ирэх жилд хэрэгжүүлэхээр боллоо.

30

Дундаж хувь 30

3. БУСАД АРГА ХЭМЖЭЭ№ Хэрэгжүүлэх арга хэмжээ Хэрэгжилт Хувь

1

Монгол Улсын Мянганы хөгжлийн зорилтод суурилсан Үндэсний хөгжлийн цогц бодлогын зорилтыг хангах үүднээс экологийн хувьд чухал ач холбогдолтой бүхий газруудыг улсын болон орон нутгийн тусгай хамгаалалт авах талаар санал боловсруулж ирүүлэх

2015 онд Шарга, Дарви, Цээл, Бигэр, Төгрөг, Хөхморьт, Чандмань, Тонхил сумын ИТХ-аас нийт 36 газрын 816675,866 га талбайг орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах шийдвэр гарч, Ашигт малтмалын газрын Кадастрын хэлтэст хүргүүлсэн. Ингэснээр 2015 оны 12 сарын 08-ны өдрийн байдлаар аймгийн хэмжээнд 107 газрын 2581813 га талбай орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авагдаж АМГ-ын Кадастрын системд бүртгүүлэн баталгаажуулагдаад байна. Мөн Аймгийн Иргэдийн Төлөөлөгчдийн Хурлын 2015 оны 12 сарын 04-ний өдрийн хуралдаанаар Хантайширын нуруу орчмын 6 хэсэг газрын 31128 га талбайг 50 жилийн хугацаатай орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах асуудлыг хэлэлцүүлэн батлуулсан. Ашигт малтмалын газрын Кадастрын системд бүртгүүлэхээр хүргүүлээд байна. Одоогоор хариу ирүүлээгүй байна.

100

2

Агаар бохирдуулагч эх үүсвэрүүдийн судалгаанд үндэслэн бохирдлыг бууруулах арга хэмжээг өөрийн аймгийн онцлогт тохируулан хэрэгжүүлэх

Аймгийн хэмжээнд 2020 он хүртэл баримтлан ажиллах “Агаарын чанарын дэд хөтөлбөр” түүнийг хэрэгжүүлэх 2015-2016 он хүртэл арга хэмжээний төлөвлөгөөг батлуулан хамтран ажиллах байгууллагад төлөвлөгөөг хүргүүлэн хамтран ажиллаж байна.Энэ ажлын хүрээнд аймгийн төвийн агаарын чанарыг сайжруулах бүс тогтоож ИТХ-аар бүсэд мөрдөх дэглэм батлуулж мөрдүүлэх, ашиглалтын үйл ажиллагаа явуулж буй уул уурхайн компаниудаар жил бүр 1-ээс доошгүй га талбайд мод зүлэг тариулж хэвшүүлэх ажлыг хэрэгжүүлж эхлээд байна. Холбогдох хууль тогтоомж, стандартыг чанд баримтлан ажиллаж байгаа болон аливаа бохирдолтыг бууруулах зорилгоор хэрэгжүүлж байгаа арга туршлагыг олон нийтэд сурталчилан таниулж, урамшуулах журам боловсруулж батлуулан ажиллахаар хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна.

100

3

Гэр хорооллын ахуйн бохироос үүдэлтэй хөрсний бохирдлоос урьдчилан сэргийлэх бууруулах арга хэмжээг хэрэгжүүлэх

Азийн хөгжлийн банкны “Хот байгуулалтын салбарын МОН-2301” төслийн хүрээнд хийгдэж буй ариутгах татуургын төв шугамын шинэчлэлтийн ажлыг 650,0 сая хөрөнгө оруулалтаар “Хүрд” ХХК 2324 м шугмын угсралтын ажлыг хийж гүйцэтгэн 2015 оны 10 дугаар сарын 01-ний өдөр байнгын ашиглалтад хүлээлгэн өглөө.

100

4 Байгаль хамгаалагчдын байнгын үйл ажиллагаа болон тухайн жилийн Үр дүнгийн гэрээний биелэлтэд үнэлэлт дүгнэлт өгөх

Тус аймагт 18 суманд 22 байгаль хамгаалагч ажиллаж байна. Байгаль хамгаалагч, сумын Засаг дарга, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын даргатай гурвалсан гэрээ байгуулан ажиллаж байна. Байгаль хамгаалагчид хариуцсан нутаг дэвсгэртээ байгаль орчныг хамгаалах ажлыг зохион байгуулж орон

100

33


нутгийн удирдлага, хууль хяналтын ажилтнууд, иргэдэд мэдээлэл, зөвлөгөө өгч тэднээс удирдлага дэмжлэг авах замаар байгаль орчныг хамгаалах үр ашигтай үйл ажиллагааг тасралтгүй явуулах орчныг бүрдүүлэн ажиллаж байна. Энэ онд байгаль хамгаалагчдын ажиллах нөхцөл бололцоог дээшлүүлэхэд анхаарч Жаргалан, Бигэр, Эрдэнэ, Есөнбулаг, Цээл, Чандмань сумдын байгаль хамгаалагч нарт 6 ширхэг Мустанг-150 мотоцикль, Жаргалан, Бигэр, Чандмань, Цогт сумдын байгаль хамгаалагч нарт 4 ширхэг дуран, Бигэр сумын байгаль хамгаалагчид байршил тогтоогч 1 ширхэгийг тус тус нийлүүлсэн.

5

Эко- сургууль, эко клубын сурагчдын үйл ажиллагааг өргөжүүлэх, тогтвортой ажиллах боломжийг бүрдүүлэх талаар дэмжлэг үзүүлж хамтран ажиллах

Байгаль орчин, амьтан ургамлаа хайрлан хамгаалах үйлсэд хүүхэд багачуудын, тэр тусмаа эко клубын сурагчдын оролцоо туйлаас чухал байдаг. Эко клубуудын үйл ажиллагааг өргөжүүлэх, дэмжих зорилгоор Мазаалай хамгаалах, сурталчилах сарын аяныг аймгийн хэмжээнд зарлаж эхний байранд шалгарсан эко клубуудын 3 багш, 14 сурагчийг байгалийн үзэсгэлэнт газрууд Ээж хайрхан уул, ГИДЦГ-ыг А хэсгийн хамгаалалтын захиргаатай танилцуулан аялууллаа. Багш, сурагчид Бурхан буудай уул, Улаан явар, Бигэр сумын Мод үржүүлгийн газар, Бигэр номун хааны хийдийн туурь, Ээж хайрхан уулын байгалийн дурсгалт газар, Хавтгай тэмээ үржүүлгийн төв, Говийн их дархан цаазат газрын Говийн ховор, модлог бутлаг ургамлын үржүүлгийн төв, Бигэр сумын Цагаан голын хүрхрээ зэрэг байгалийн болон түүхийн дурсгалт газруудтай танилцан аялсан нь нутаг орноороо бахархах, хайрлан хамгаалах сэтгэгдэл төрсөн, экоклубын сурагчид харилцан туршлага солилцсон үр дүнтэй ажил боллоо. Мөн Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Алтай сумын ИТХ, ЗДТГ-тай хамтран байгаль хамгаалах эко клубын сурагчдын чуулга уулзалт, сургалт сурталчилгааны ажлыг 2015 оны 9 дүгээр сарын 10-11-ний өдрүүдэд Алтай сумд зохион байгуулсан. ГИДЦГ-ын “А” хэсгийн орчны бүсийн сумдын эко клубын чуулга уулзалт, сургалтанд Алтай сумын “Хавтгай”, Цогт сум “Ээж уул” Эрдэнэ сум “Их говийн багуучууд”, Баянхонгор аймгийн Шинэжинст, Баян-Өндөр сумдын эко клубын хүүхдүүд хамрагдаж мөн туршлага судлах зорилгоор Говь-Алтай аймгийн ерөнхий боловсролын 1 дүгээр сургуулийн “Цэцэгчин, 2 дугаар сургуулийн “Амьдралын нахиа”, 3 дугаар сургуулийн “Бөхөн”, Тайшир сумын “Мөнх ногоон Тайшир”, Төгрөг сумын “Та байгалийн эзэн” зэрэг эко клубуудаас тус бүр 2 сурагч нийт 10 хүүхэд, нийт 90 хүүхэд чуулга уулзалтанд оролцсон. Тус арга хэмжээ нь Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн орчны бүсийн сумдын экоклубуудын багш, сурагчдын дунд жил бүр зохион байгууллагддаг бөгөөд 5 дахь жилдээ амжилттай зохион байгуулагдсан арга хэмжээнд туршлага судлуулах, цаашид энэхүү арга хэмжээг түгээн дэлгэрүүлэх зорилгоор Есөнбулаг, Төгрөг, Тайшир сумдын экоклубын 10 сурагчийг оролцуулсанд хүүхдүүд ихээхэн талархалтай байлаа.

100

6

Байгаль хамгаалах нөхөрлөлүүдийг чадавхижуулах нэгтгэн зохион байгуулах, үйл

Монгол Улсын Ерөнхий сайдын ивээл дор Улаанбаатар хотод 5 дугаар сарын 14-15 өдрүүдэд зохион байгуулагдсан “Байгалийн нөөцийн хамтын менежмент” нөхөрлөлүүдийн үндэсний чуулганд тус аймгаас 20 нөхөрлөлийн 25 төлөөлөгч оролцож, 6 нөхөрлөл суль,

100

34


ажиллагаанд нь дэмжлэг үзүүлэх

сулихар, малын тоног хэрэгсэл, хужир, эсгий эдлэл, ноос ноолуураар хийсэн бүтээлүүдээ сурталчилан борлууллаа.

Үндэсний чуулганы үеэр байгаль орчноо хамгаалах, байгалийн нөөцийг тогтвортой ашиглах, нөхөн сэргээхэд учирч буй бэрхшээл, түүнийг арилгах арга зам, байгалийн нөөцийн хамтын менежментэд оролцогч талуудын харилцан хүлээх үүрэг, хариуцлага, хамтын ажиллагаа, төрөөс нөхөрлөлийн талаар баримтлах бодлого, эрх зүйн орчин, үйл ажиллагааг цаашид бэхжүүлэх талаар санал бодлоо солилцлоо. Тус аймгийн Ээж хайрхан нөхөрлөл шилдэг нөхөрлөлөөр шалгарсан ба Эрдэнэ сумын Гантиг хайрхан нөхөрлөлийн ахлагч Ш.Доржготов байгаль орчны тэргүүний ажилтан цол тэмдэгээр тус тус шагнагдлаа.

7

Аялал жуулчлалын дэд бүтцийг бий болгох зорилтын хүрээнд улсын чанартай авто зам дагуу олон улсын стандартад нийцсэн ариун цэврийн байгууламж бүхий жуулчдын түр буудаллах цэг байгуулахад дэмжлэг үзүүлэх

Алтай-Баянхонгор чиглэлийн 265 км-с 126,7 км хатуу хучилттай авто замын “ЭХБУТ”ХХК, “Монроуд” ХХК-иуд хамтран концессын гэрээгээр барилга угсралтын ажлыг эхлүүлэн 2017 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байна.Алтай-Ховдын Дарив чиглэлийн хатуу хучилттай автозамыг “Монгол ЛЗ зам гүүр” ХХК /Лунзень роуд энд бридж ХХК/ концессын гэрээгээр эхлүүлэн 2016 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байна. Авто замын барилга угсралтын ажлын нийт гүйцэтгэл 20 хувьтай байна.Улсын чанартай замын ажил бүрэн хийгдэж дуусаагүй байгаа тул олон улсын стандартад нийцсэн ариун цэврийн байгууламж бүхий жуулчдын түр буудаллах цэг байгуулах ажил хийгдэх боломжгүй байна.

50

8 Байгаль ээлтэй аялал жуулчлалыг хөгжүүлэхэд дэмжлэг үзүүлж, төрийн хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг идэвхижүүлэх

Аялал жуулчлалыг бүс нутгийн онцлогт тулгуурлаж хөгжүүлэх зорилтын хүрээнд Их Монгол элс, Эрээн нуурыг түшиглэн “Элсний фестиваль-2015” наадмыг аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Биеийн тамир, спортын газар, Жаргалан сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурал, ЗДТГ, Монгол элсний Улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаалалтын захиргаа, “Уран тахилт” ХХК -ны ”Эрээн нуур” жуулчны бааз хамтран “2015 оны 07 сарын 19-22-ны хооронд зохион байгууллаа. Тус фестиваль нь нээлтийн ёслолын үйл ажиллагаа, элсний спортын тэмцээнүүд, адууны соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой морин спорт, элсний үзүүлбэр, сумдын ардын авьяастнуудын концерт, хаалтын үйл ажиллагаа гэсэн хөтөлбөрийн дагуу зохион байгууллагдлаа. Тус арга хэмжээнд төрийн болон төрийн бус байгууллага, ард иргэд, аялагчид нийт 350 гаруй хүн оролцлоо. Аймгийн байгалийн дурсгалт газар “Ээж хайрхан” уулыг түшиглэн бясалгалын аялалыг аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Дашпэлжээлин хийдтэй хамтран 2015 оны 10 дугаар сарын 10-11-ний өдрүүдэд зохион байгуулсан. Тус аялалын үеэр Баянтоорой тосгоны Соёлын төвийн урлагийн тоглолт, “Наран тахилга” өглөөний наранд цагаан идээ, цайны дээж, тахил өргөх ёслол, бясалгалын лекц, бясалгал хийх, Ээж уулын байгалийн дурсгалт газраар явган аялал хийх гэсэн хөтөлбөрийн дагуу зохион байгуулагдан төрийн болон төрийн бус байгууллага, ард, иргэд, аялагчид нийт 200 гаруй иргэд оролцсон. Мөн “Их говийн тэмээний баяр- 2015” наадмыг ХХААЯ, “Алтайн хөгжил XXI зуун” Төрийн бус байгууллагатай хамтран 2015 оны 11 дүгээр сарын 27-

100

35


ноос 29-ний өдрүүдэд Говь-Алтай аймгийн төв Алтай хотод зохион байгуулахаар бэлтгэл ажлыг ханган ажиллаж байна

9

Аймагт үйл ажиллагаа явуулж буй хэвлэл мэдээллийн байгууллага /Телевиз, сонин, сэтгүүл, радио, цахим сүлжээг г.м /-уудтай хамтран Байгаль орчин, аялал жуулчлалын салбарын хууль тогтоомжийг улирлын онцлогтой уялдуулан сурталчилах, олон нийтийн байгаль орчноо хамгаалах уламжлалт дадлыг сэргээх

Тус газар нь энэ онд аймгийн нийгэм, улс төр мэдээллийн тогтмол хэвлэл болох Алтайн мэдээ сонинтой хамтран ажиллаж байна. Орон нутгийн хэвлэл мэдээллийн радио Телевизтэй хамтран байгаль орчны улсын болон олон улсын тэмдэглэлт өдрүүдийг сурталчлах, үйл ажиллагааг иргэд олон нийтэд цацах ажлуудыг тухай бүр сар болгон явуулж Алтайн мэдээ сонинд байгууллагын үйл ажиллагааны талаарх цаг үеийн мэдээг 7-14 хоногийн давтамжтай нийтлэж, Улсын чанартай Өнөөдөр сонинд нийтлэл, ярилцлагыг 1 удаа өгсөн байна.Мөн байгууллагын үйл ажиллагаа мэдээ, мэдээллийг www.govi-altai.gov.nature.mn вэбсайт, www.facebook.com/page/ говь-алтай-аймгийн-байгаль- орчны-газар хаягуудаар тус тус мэдээлэн ажилласан.

100

Дундаж хувь 72,1

А РАВ . Б АЙГАЛЬ ОРЧНЫГ ХАМГААЛАХ, НӨХӨН СЭРГЭЭХ, БАЙГАЛИЙН ГАМШГААС УРЬДЧИЛАН СЭРГИЙЛЭХ ЧИГЛЭЛЭЭР САНААЧЛАН ХИЙСЭН

АРГА ХЭМЖЭ Э НИЙ НЭГДСЭН ТАЙЛА Н

Тус газраас 2015 онд дараах томоохон ажлуудыг санаачлан хэрэгжүүлсэн. Үүнд:

Жил бүрийн 3 дугаар сард байгаль орчны салбарын тэмдэглэлт өдрүүдийг тэмдэглэн өнгөрүүлдэг уламжлалтай бөгөөд энэ жил “Эх дэлхийгээ аврахын тулд бид бүгд хамтдаа” уриан дор БОАЖГазар, УЦУОШАлба, Хүйсийн Говь-Цэцэг нуурын сав газрын захиргаа, Сум дундын ойн анги хамтарсан удирдамжийн дагуу уг сарын аяны хүрээнд иргэд, олон нийт, хүүхэд багачууд, албан байгууллагуудад чиглэсэн 11 ажлыг зохион байгуулан ажиллалаа.

Байгалийн амьтан ургамлын өдрийн хүрээнд УЦУОШАлба Хүйсийн говь, цэцэг нуурын сав газар, Сум дундын ойн ангитай хамтран ерөнхий боловсролын сургууль болон Мэргэжил сургалт үйлдвэрлэлийн төвийн нийт 430 гаруй сурагчдын дунд “Тогтвортой хөгжил-Бидний ирээдүй” сэдвийн хүрээнд байгаль хамгаалах талаар танин мэдэхүйн мэдээ мэдээлэл хүргэн танин мэдэхүйн АХА, алтан хонх зэрэг тэмцээнүүдийг зохион байгууллаа.

Дэлхийн усны өдрийг тохиолдуулан ахлах, дунд, бага ангийн сурагчдын дунд “Ус ба тогтвортой хөгжил” “Усаа хайрлая” “Ус ба хөгжил” сэдвүүдийн хүрээнд гар зураг, эссе бичлэгийн уралдаануудыг зохион байгуулж эхний 3-н байрыг шалгаруулан тус тус байр эзлүүллээ. Уралдаанд нийт 116 хүүхэд багачууд идэвхитэй оролцсон байна.

“Усны үнэ цэнэ“ сэдэвт дэвжээ тэмцээнийг Хяргас нуур Завхан голын сав газрын захиргаатай хамтран зохион байгуулж ерөнхий боловсролын сургуулиуд, МСҮТөвийн ахлах ангийн сурагчдын нийт 5 баг оролцож орон нутгийн өмнө тулгамдаад байгаа хүрээлэн буй орчны бохирдол, доройтол, усны нөөц, түүний зохисгүй хэрэглээ, чанарын асуудал усны нөөцийг хамгаалах, нөхөн сэргээхэд сурагчдын оролцоог нэмэгдүүлэх санал, санаачлага гарган өрсөлдөж 1 дүгээр

36



http://www.govi-altai.gov.nature.mn/


сургуулийн “Хар цагаан“ баг I байр, 3 дугаар сургуулийн “Амьдрал” баг II байр, 2 дугаар сургуулийн “Чандмань эрдэнэ“ баг III байр тус тус эзлэлээ .

“Усны зүй зохистой хэрэглээ, тулгамдаж буй асуудлууд” нээлттэй хэлэлцүүлгийг ус ашиглагч аж ахуйн нэгж байгууллагуудыг хамруулан 2015 оны 3 сарын 20-ны өдөр зохион байгууллаа. Хэлэлцүүлгийг Хүйсийн говь-Цэцэг нуурын сав газрын захиргаа, “Тайшир-Гуулин УЦС” ХХК, Ундарга-Алтай ОНӨААТҮГ, Алтай-Эрүүл ус ОНӨААТҮГ –уудтай хамтан Есөнбулаг сумын ус ашиглагч, хэрэглэгч байгууллагуудын дунд зохион байгууллаа.

Хэлэлцүүлэгээр усны нөөцийг ариг гамтай ашиглаж, үйлдвэрлэл болон ахуйн хэрэглээнд орчин үеийн техник технологийг нэвтрүүлэн ажиллаж буй сайн туршлагыг түгээн дэлгэрүүлэх, нэвтрүүлэх боломжийг танилцуулан, шинэ санал санаачлагыг ярилцан, санал шүүмжлэлийг тусган хэлэлцүүлэгээс зөвлөмж гаргалаа.

“Эх Дэлхийн цаг 2015” арга хэмжээг аймгийн Засаг даргаар удирдамж батлуулан УЦУОШАлба Сум дундын ойн анги, Хүйсийн говь цэцэг, нуурын сав газар, Хүүхэд гэр бүл хөгжлийн хэлтэс, Ардын дуу бүжгийн Алтай чуулга, Алтай-Улиастай ЭХС ТӨХК, Есөнбулаг сумын ЗДТГазрууд тус тус ажиллалаа.

Уг арга хэмжээнд аймгийн Засаг дарга О.Амгаланбаатар, Засаг даргын орлогч Д.Батсайхан, ЗДТГ-ын дарга П.Золжаргал, Алтай-Улиастай ЭХС ТӨХК-ийн захирал Г.Чинбат нар хүрэлцэн ирж Алтай хотын иргэдтэй хамт эх дэлхийн цагт нэгдлээ. Эх дэлхийн цаг арга хэмжээний үеэр Хүүхэд, гэр бүл хөгжлийн хэлтсийн дэргэдэх дугуйлангийн сурагчид, Ардын дуу бүжгийн Алтай чуулгын уран бүтээлчид уран бүтээлийн тоглолт хийж дугуйлангийн сурагчид олон нийтэд “Уур амьсгалын өөрчлөлтийг бид сааруулж чадна” хэмээн уриаллаа.

Мөн талбайд сурагчдын “Ус ба тогтвортой хөгжил” гар зургийн бүтээлүүд байгальд халгүй техник технологиудын талаар, Танин мэдэхүйд тулгуурласан уур амьсгалын талаар болон од эрхэсийг дурандсан өртөө тус тус ажилласан нь хүүхэд багачууд, иргэдэд ихээхэн сонирхолтой байлаа. 2015 оны 03 сарын 28-ны өдөр Алтай хотын төв талбайд нийт 750 орчим хүн цугларан нэгэн оройг эх дэлхийнхээ төлөө хамтдаа өнгөрүүллээ. Эх дэлхийн цаг арга хэмжээний талаар иргэдийн мэдлэг нэмэгдэж, оролцох оролцоо нь жил ирэх тусам сайжирч байна.

“Эх дэлхийгээ хамгаалахын тулд бид бүгд хамтдаа” сарын аяны хүрээнд УЦУОШАлбанаас зохион байгуулсан эрдэм шинжилгээний бага хурал 2015 оны 04-р сарын 01-ний өдөр зохион байгуулагдсан. Хуралд нийт 7 илтгэл хэлэлцүүлснээс 1 дүгээр байрыг Сум дундын ойн ангийн мэргэжилтэн Б.Баярбилэг, 2 дугаар байрыг БОАЖГ-ын ахлах мэргэжилтэн Я.Жаргалцэцэг, 3 дугаар байрыг УЦУОШАлбаны инженер Т.Дэлгэрмаа, Б.Энхжаргал нар тус тус эзэллээ.

Мөн сарын аяны хүрээнд сумдад албан тоот хүргүүлснээр Есөнбулаг Тайшир, Цээл, Эрдэнэ, Халиун, Төгрөг, Хөхморьт, Цогт зэрэг сумдад иргэд олон нийт, хүүхэд багачуудын дунд сургалт сурталчилгаа, АХА танин мэдэхүйн тэмцээн, гар зураг, шүлгийн уралдаан, зэрэг олон нийтийг хамарсан ажлууд хийгдсэн байна.

Сарын аяны хүрээнд эдгээр арга хэмжээнүүдэд аймгийн хэмжээнд нийт 2300 орчим иргэд, хүүхэд багачууд идэвхитэй оролцсон байна.

37


Тэмдэглэлт өдрүүдээр хийгдсэн ажлын хүрээнд иргэд олон нийт, хүүхэд багачуудад танин мэдэхүйн мэдээ мэдээлэл өгч байгаль дэлхийгээ хайрлан хамгаалах, экологийн тэнцвэртэй байдлыг хангахад чиглэсэн үйл ажиллагаанд иргэд олон нийт идэвхитэй сайн оролцож өмнөх жилүүдээс өргөн цар хүрээг хамарч чадсанаараа онцлог болсон юм.

Аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газар, ГИДЦГ-ын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа хамтран "Мазаалай хамгаалах, сурталчилах сарын аян"-ы хүрээнд сургууль, хамт олон, сум, орон нутагтаа мазаалай баавгайн талаар сурталчилан таниулж, иргэд, хүүхэд залуусын мэдлэг мэдээллийг нэмэгдүүлэн, нутаг орны нэрийн хуудас болсон уг амьтныг хайрлан хамгаалах сэтгэхүйг төлөвшүүлэхэд хувь нэмэр оруулан идэвхи санаачлагатай ажилласан Есөнбулаг сумын 1 дүгээр сургуулийн Ч.Алтанзул багштай Ногоон дэнлүү, Баян-Уул сумын Ч.Сумхүү багштай Хүн ба байгаль эко клубуудын 3 багш, 14 сурагчийг байгалийн үзэсгэлэнт газрууд Ээж хайрхан уул, ГИДЦГ-ыг А хэсгийн хамгаалалтын захиргаатай танилцуулан аялууллаа

ГИДЦГ-ын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Алтай сумын ИТХ, орчны бүсийн зөвлөлтэй хамтран Алтайн өвөр говийг хамарсан ГИДЦГ-ын “А” хэсгийн орчны бүсийн сумдын ажлын уялдаа, үйл ажиллагааг идэвхижүүлэх, их говийн эко системийг тэнцвэржүүлж, байгаль орчныг хамгаалах талаар орон нутагт тулгамдсан асуудал, тавигдсан зорилтыг хангахад байгаль хамгаалах клубын оролцоо үүрэг хариуцлагыг нэмэгдүүлэх, туршлага солилцох, хүүхэд залуусын мэдлэг мэдээллийг дээшлүүлэх, нутаг орноороо бахархах бусдад сурталчилан таниулах сэтгэхүйг төлөвшүүлэхэд зорилгоор 2015 оны 9 дүгээр сарын 10-11-ний өдрүүдэд Алтай сумд зохион байгууллаа.

Монгол бөхөнгийн тархац, байршил, тоо толгойг тогтоох ажил хийгдлээ.Монгол бөхөнгийн тооллого судалгааны ажлыг тухайн зүйлийн тархац нутгийн хүрээнд буюу Говь-Алтай аймгийн Хүйсийн говь, Шаргын говийн хэсэгт монгол бөхөнгийн тооллого, судалгааны ажлыг Говь-Алтай аймгийн Байгаль орчны газар, Монгол элсний цогцолбор гаүрын хамгаалалтын захиргаа, Дэлхийн байгаль хамгаалах сан (WWF)-гийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газар, Бөхөн хамгаалах сүлжээ баг хамтран 2015 оны 10 сарын 15-22 өдрүүдэд Шарга, Хүйс, Дөргөн гэсэн 3 багт хуваагдан зохион байгуулалаа, судалгааны анхан шатны мэдээллүүдийг ШУА-ын биологийн хүрээлэнгийн холбогдох мэргэжилтнүүдэд хүргүүлж дүн мэдээг боловсрүүлан тодорхой хугацааны дараа гарна.

Судалгааны явцад зуншлага сайн байсан учраас говь хоолой гэлтгүй уулын бэл хормой сөл сайтай, зарим нам дор газраа хөмүүл таана, багалуур, шаваг тэсэг нь дөнгөж хатаж эхэлсэн сайхан намар болж байна.

Аялалын бүтээгдэхүүн, үйлчилгээний өрсөлдөх чадварыг дээшлүүлж улмаар аялал жуулчлалын салбараас аймгийн нийгэм, эдийн засгийн хөгжилд оруулах үр ашгийг тогтвортойгоор нэмэгдүүлэх зорилготой “Говь-Алтай-Засагт ханы гал голомт” аялал жуулчлалын нэгдсэн холбоо байгууллаа.

Их монголын элс, Эрээн нуурыг түшиглэн “Элсний фестиваль-2015” наадмыг аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Биеийн тамир, спортын газар, Жаргалан сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурал, Засаг Даргын Тамгын Газар, Монгол элсний улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаалалтын захиргаа,

38


“Уран тахилт” ХХК – ны ”Эрээн нуур” жуулчны бааз хамтран “2015 оны 07 сарын 19- 22 ны хооронд зохион байгууллаа. Тус фестиваль нь нээлтийн ёслолын үйл ажиллагаа, элсний спортын тэмцээнүүд, адууны соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой морин спорт, элсний үзүүлбэр, сумдын концерт дуун цэнгүүн, хаалтын үйл ажиллагаа гэсэн хөтөлбөрийн дагуу зохион байгуулж, төрийн болон төрийн бус байгууллага, ард, иргэд, аялагчид 350 гаруй, гадаадын аялагч 5 тус тус оролцлоо.

Аймгийн Байгалийн дурсгалт газар болох Ээж хайрхан ууланд “Ээжийн элбэрэл” бясалгагчидын аялалыг аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн захиргаа, Дашпэлжээлин хийд, Засагт ханы гал голомт аялал жуулчлалын холбоо хамтран 2015 оны 10 дугаар сарын 10,11-ний өдрүүдэд зохион байгууллаа. Энэхүү аялал нь байгалийн дурсгалт газар “Ээж хайрхан уул”- ыг түшиглэн бясалгалын зан үйлийн ёслол үйлдэх, уламжлалт зан заншлыг сэргээх, гадаад дотоодын амрагч, аялагч, жуулчдад зориулсан шинэ брэнд бүтээгдэхүүнийг бий болгох зорилготой байснаараа онцлог юм.

Харин говийн бүс дэх газар доорх усны ордууд усны нөхөн сэлбэгдэх чадвар муутай, хэрэв усны нөөцийг урт удаан хугацаанд тасралтгүй шавхаж ашиглах бол усны түвшин нь буурах, шавхагдах эрсдэлтэй, усны ууршилт өндөртэй байдаг бүс нутаг юм. Тус аймгийн хувьд асар бага нөөцтэй цэвэр усыг алдагдалтай зарцуулж байгаа нь эдийн засгийн хувьд үр ашиггүй байсан тул аймгийн нутаг дэвсгэрт ашиг олох зориулалтаар үйл ажиллагаа явуулж буй аж ахуйн нэгж байгууллагын унд болон ахуйн үйлчилгээнд ашигласан усыг төлбөртэй болгох боломж орон нутгийн өөрөө удирдах байгууллагын эрх үүрэгт тусгагдсаныг харгалзан үзэж Иргэдийн хурлын Тэргүүлэгчдийн тогтоолоор Уул уурхайн компаниудын унд, ахуйн зориулалтаар ашиглагдаж байгаа усыг төлбөртэй болгох асуудлыг хэлэлцүүлэн батлууллаа.

Цаашид улс орны хөгжил жилээс жилд өсөн нэмэгдэж хайгуул, ашиглалтын лиценз шинээр олгогдож эхлэх хандлагатай байна.

Тус аймгийн хувьд 2014 оны байдлаар 25 ашиглалт, 106 хайгуулын тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуй нэгжүүд байсан бол 2015 оны 9 сарын байдлаар 27 ашиглалт, 178 хайгуулын тусгай зөвшөөрөлтэй аж ахуй нэгжүүдтэй болсон байна. Үүнээс харахад 1 жилийн дотор 2 ашиглалт, 72 хайгуулын лиценз шинээр олгогджээ.

2015 оны 12 сарын 07-оос 13-ны өдрүүдэд аймгийн Засаг даргын Тамгын газар, Газрын харилцаа, барилга, хот байгуулалтын газар, Хүнс, хөдөө аж ахуйн газар, Дэлхийн байгаль хамгаалах сан, Бэлчээр ашиглагчдын холбоо, Сумын Засаг даргын Тамгын газар, МЭҮТасаг, багийн Засаг дарга, Сумын Бэлчээр ашиглагчдын холбоотой хамтран “Малчны ухаан газар тэнгэрээ шинжихээс эхэлдэг” сургалт, суртачилгааны ажлыг Халиун, Баян-Уул, Тонхил, Шарга, Төгрөг, Хөхморьт, Дарив зэрэг сумдад зохион байгууллаа.

Уг сургалтыг “Малчны ухаан газар тэнгэрээ шинжихээс эхэлдэг” мини парламент, “Малчны ухаан газар тэнгэрээ шинжихээс эхэлдэг” уулзалт ярилцлага гэсэн хоёр хөтөлбөртэй зохион байгуулсан. Таван хошуу мал сүрэг бол өөрөө өөрийгөө үйлдвэрлэдэг, сэргээгдэн төлжигддөг мөнхийн баялаг бөгөөд нүүдлийн мал аж ахуй бэлчээрээс шууд хамааралтай байдаг. Сүүлийн жилүүдэд малчин залуус цөөрсөн, удам залгасан малчин ховордож байгаагаас шалтгаалан ухаант малчны сургаалийг залуу үед өвлүүлэх. Нөгөө талаас байгаль дэлхийгээ хайрлан хамгаалах, байгаль цаг уур

39


шинжиж малаа маллаж ирсэн малчдын ирээдүйг хэрхэн төсөөлж байгааг хүүхэд багачуудад ойлгуулах нь чухал байлаа.

1. Ургамал, бэлчээрээ шинжих 2. Ан амьтнаа хайрлах 3. Ус голоо шинжих 4. Тэнгэр, цаг уураа шинжих 5. Хүнийг таних Монгол ухаантай 6. Хөдөлмөрлөхийн ач тусыг мэдэрсэн 7. Нүүдэлч малчдын амьдрал байгальтайгаа зохицохын учрыг таниулах 8. “Одоо ба ирээдүйн хэлхээ, залгамж холбоо” буюу ирээдүй хойч үеэ

сургаж, дэмжиж ирсэн монгол арга ухаан гэсэн сэдвийн дор малчид өөрийн мэдэх зүйл, амьдралд хэрэглэдэг арга туршлагаа хүүхдүүдэд ярьж зөвлөгөө өглөө. Малчидтай хийсэн уг уулзалт ярилцлага нь бэлчээрийн төлөв байдлын өөрчлөлт, бэлчээрийг зохистой ашиглах талаар сум, багийн түвшинд дорвитой өөрчлөлт хийх зайлшгүй шаардлагын талаар нэгдсэн ойлголтод хүрэх, 2016 онд сум, багийн түвшинд бэлчээрийн менежментийн чиглэлээр баримтлах үндсэн чиглэлтийг тодорхойлох, бэлчээрийн менежментэд оролцогч талуудыг татан оролцуулах, ажлын уялдаа холбоог сайжруулах ажлыг эрчимжүүлэх, ашиглалтын арга хэлбэрийг тохируулах замаар бэлчээрийг доройтуулалгүйгээр тогтвортой хадгалах, сэргээн сайжруулах арга хэмжээг төлөвлөх, хэрэгжүүлэх зорилготой байсан.

А РВАН НЭГ . БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ТАЛААРХИ ТӨРИЙН БОДЛОГЫГ ХЭРЭГЖҮҮЛЭХЭД ИРГЭД, ТӨРИЙН БУС БОЛОН МЭРГЭЖЛИЙН

БАЙГУУЛЛАГУУД, ОРОЛЦОГЧ ТАЛУУД, ОЛОН НИЙТИЙН ОРОЛЦООГ ХАНГАХ ТАЛААР ХИЙСЭН АЖЛЫН ТАЙЛАН

Байгаль хамгаалах нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Сум дундын ойн анги Бигэр сумын Өөшийн гол, Дэлгэр сумын Гуулин тосгоны мод үржүүлгийн газарт нийт 15000 ширхэг тарьц суулгац үржүүлэх ажлыг гүйцэтгэсэн. Бигэр сумын Өөшийн голын мод үржүүлгийн газарт модлог мөчрөөр улиас 1800 ширхэг, бургас 5400 ширхэг нийт 7200 ширхэг мөчир тарьж, эх ургамлын талбайд алимны мод 25 ширхэг, интоор 28 ширхэг, бөөрөлзгөнө 25 ширхэг нийт 78ш мод тарьсан байна. 2015 онд ГИДЦГ-ийн А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Гуулин, Шарга сумдын мод үржүүлгийн газрууд, иргэд, аж ахуй нэгж байгууллагууд нийт 6450 ширхэг тарьц суулгацыг иргэд, байгууллагуудад худалдан нийлүүлсэн. Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний нийт 6,0 сая төгрөгийн зардлаар Есөнбулаг сумын Баяншанд багийн Шаврын голын булгийн эхийг “Цэргийн булаг” ХХК, Цээл сумын Дэрстэй багийн Холиохын булаг, Тонхил сумын Бүс уул багийн Хар чулуут булгийн эхийг хашиж хамгаалах ажлыг “Нам нуруу” ХХК-иар тус тус гүйцэтгүүлж, аймгийн Засаг даргын 2015 оны А/348 дугаар захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг хүлээн авлаа. Мөн “Зах зээл ба бэлчээрийн менежмент” буюу IPАD төслийн 2,9 сая төгрөгийн хөрөнгөөр Алтай сумын Бадрал багийн Баянбулгийн эхийг хашиж хамгаалсан байна.

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний 6,0 сая зардлаар Цээл сумын Цээл гол, Дарив сумын Ихэсийн голуудад усан сан бүхий газрын энгийн

40


хамгаалалтын бүсийн хилийн заагийг тогтоон, тэмдэгжүүлэх ажлыг “Хүрхрээн жим” ХХК-иар гүйцэтгүүлж, 2015 оны А/348 дугаар захирамжаар томилогдсон ажлын хэсэг хүлээн авлаа.

Аймгийн хэмжээнд хувиараа ашигт малтмал олборлогчдын үйл ажиллагааны улмаас 16 сумын 55 газрын 403,4 га талбай эвдрэлд орсноос өмнөх жилүүдэд 95.52 га талбайд техникийн нөхөн сэргээлт хийгдэж, 307.8 га талбай үлдсэнээс 2015 онд “Газар шороо ард түмний баялаг”, “Вантайж”, “Өлийн эх” зэрэг бичил уурхайн нөхөрлөлүүд Есөнбулаг, Бигэр сумдад 10 га талбайд техникийн нөхөн сэргээлт хийх ажлыг гүйцэтгүүллээ. Швейцарийн хөгжлийн агентлагын Тогтвортой бичил уурхай төслөөс зохион байгуулсан 3 удаагийн сургалтад БОАЖГ, Есөнбулаг сумын холбогдох албан тушаалтнууд, бичил уурхай эрхлэгчид хамрагдсан.

Улсын тусгай хамгаалалттай Бурхан буудайн нөөц газрыг түшиглэн Халиун сумд байгуулагдсан “Уст чацран” нөхөрлөл, Шаргын нөөц газрыг түшиглэн Шарга сумын “Говийн сайхан”, Дарви сумын “Баянбургас”, Төгрөг сумын “Хуст улиаст”, Халиун сумын “Говийн ундраа”, “Дунд гол” нөхөрлөлүүдийн гишүүд, ахлагчдыг 2015 оны 05 сард БОНХАЖЯ-аас зохион байгуулсан “Байгалийн нөөцийн хамтын менежмент” нөхөрлөлүүдийн чуулга уулзалтанд оролцуулан улсын хэмжээнд үйл ажиллагаа явуулж буй нөхөрлөлүүдийн туршлага, үйл ажиллагаатай танилцуулсан.

Мөн нөхөрлөлийн гишүүдэд идэвхтэн байгаль хамгаалагчийн үнэмлэх олгож, хариуцсан нутаг дэвсгэрт нь хяналт тавьж, ажиллуусны үр дүнд байгаль орчны эсрэг гэмт хэрэг, зөрчил гараагүй байна. Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Дарив сумд 5 га талбайд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Урт салаа” нөхөрлөл хийж гүйцэтгэлээ. Тус ажлын хүрээнд нийт 2000 ширхэг улиас, бургас тарьсан байна. Тухайн ойжуулалтын амьдралт 73 хувьтай байна.

АРВАН ХОЁР. БАЙГАЛЬ ОРЧНЫ ЧИГЛЭЛЭЭР ОРОН НУТГ ИЙН ТӨР, ЗАХИРГААНЫ БАЙГУУЛЛАГУУДААР ХЭЛЭЛЦҮҮЛЖ ШИЙДВЭРЛҮҮЛСЭН АСУУДАЛ, ГАРГУУЛСАН ШИЙДВЭР , ТЭДГЭЭРИЙН ХЭРЭГЖИЛТ, ҮР ДҮН

Тус газартай холбоотой аймгийн ИТХ-ын тэргүүлэгчдийн хурлаас батлагдсан 2 тогтоол, Засаг даргын 17 захирамжийг батлуулан хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна. Үүнд:

№ Тогтоол Хэрэгжилтийн явц хувь1 Ус төлбөртэй болгох

тухай2015.11.17 №87

2016 оны 01 сарын 01-ээс эхлэн хэрэгжинэ. -

2 Газар нутгийг орон нутгийн

хамгаалалтанд авах тухай

2015.12.04 №16

Хантайширын нуруу орчмын 6 хэсэг газрын 31128 га талбайг орон нутгийн тусгай хамгаалалтад авах үндэслэл, судалгааг боловсруулж аймгийн ИТХ-ын 12 сарын 04-ны өдрийн 10 дугаар хуралдаанаар хэлэлцүүлэн батлууллаа.

100

41


№Захирамжийн утга дугаар Хэрэгжилт Хувь

1АЖЛЫН ХЭСЭГ ТОМИЛОХ ТУХАЙ

2015.04.17А/136

Хавар, намрын мод тарих үндэсний өдрийн хүрээнд тарьц суулгацын үзэсгэлэн худалдааг Жанчив баатрын талбайд зохион байгуулж, үзэсгэлэнд оролцсон иргэдэд зөвлөгөө өгч, гарын авлага, материал тарааж, тасалгааны цэцэг, мандлын цэцэг, олон наст согооврын үр зарж,сухай, хайлаас, улиас, бургас, чацаргана зэрэг мод бут сөөгийг тарих аргачлалын талаар мэдээлэл өгч ажилласан.Энэ онд аймгийн хэмжээнд 7128 иргэн, 470 аж ахуй нэгж, байгууллага оролцон 22253 мод, бут сөөг тарьж,2930 м2

талбайг зүлэгжүүлэн нийт53167.5мянган төгрөг зарцууллаа.

100

2ХӨРӨНГӨ ГАРГАХ ТУХАЙ2015.04.02

А/138

Mongolia ITM-2015” (Mongolia international Tourism Мart -2015) Олон улсын аялал жуулчлалын үзэсгэлэн 2015-д Говь-Алтай аймгийг сурталчилж оролцох удирдамжийг аймгийн Засаг даргаар 2015 оны 03 сарын 18-ны өдөр батлууллаа. Тус үзэсгэлэнд Орон нутаг судлах музейтэй хамтран Говь-Алтайаймаг-Засагт ханы гал голомт уриатайгаар оролцож байгалийн үзэсгэлэнт газрууд, түүх соёлын дурсгалт зүйлс, үзмэрүүдийн талаар сурталчилан Говь-Алтай аймгийн аялал жуулчлалын нөөц, аялал жуулчлалын маршрут болон аялал жуулчлалын үйл ажиллагаа эрхэлдэг аж ахуйн нэгж, байгууллагуудыг сурталчилан ажилласан.

100

3АЖЛЫН ХЭСЭГ БАЙГУУЛАХ ТУХАЙ2015.05.12 А/178

Аймгийн Засаг даргын 2015 оны 05 сарын 12-ны өдрийн А/178 тоот захирамжаар Хантайширын нурууг орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах асуудлыг судлан боловсруулах ажлын хэсгийг батлуулсан. Ажлын хэсэгХантайширын нуруу орчмын 6 хэсэг газрын 31128 га талбайг орон нутгийн тусгай хамгаалалтад авах үндэслэл, судалгааг боловсруулж аймгийн ИТХ-ын 12 сарын 04-ны өдрийн 10 дугаар хуралдаанаар хэлэлцүүлэн батлууллаа.

100

4АЖЛЫН ХЭСЭГ ТОМИЛОХ ТУХАЙ2015.05.12 А/179

Ажлын хэсэг 05 сарын 15-ны өдөр гүйцэтгэгчийг сонгон шалгаруулахаар хуралдсан бөгөөд ойн зурвас байгуулах ажлын хүрээнд Дарив сумаас Ихэсийн голын өгөөж хоршооны “Ойн зурвас төсөл”, “Урт салаа” нөхөрлөлийн ойн зурвас байгуулах төсөл, Ногоон хэрэм үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд Жаргалан сумаас Бүрэн багийн Амин нутаг нөхөрлөлийн “ Модот хоолой төсөл”, “Эрүүл Ус” ОНӨААТҮГ-ын “Ногоон төгөл-Ногоон ирээдүй ” төсөл, Завхан аймгийн Сайд-Уул нөхөрлөлийн “ Ногоон Алтай ” төслүүд тус тус ирүүлснийг хүлээн авч хэлэлцэн Дарив сумд ойжуулалтын ажлыг “Урт салаа” нөхөрлөл, Ногоон хэрэм үндэсний хөтөлбөрийн хүрээнд Тайшир сумд 5 га ойн зурвас байгуулах ажлын гүйцэтгэгчээр Эрүүл-Ус ОНӨААТҮГ-ын төслүүд шалгарч гэрээ байгуулан ажилласан.

100

5АЖЛЫН ХЭСЭГ БАЙГУУЛАХ ТУХАЙ

2015.05.07 А/171

Алтайн өдрүүд үйл ажиллагааны үеэр эрдэмтэд, хөрөнгө оруулагчдад танилцуулах аймгийн нийгэм эдийн засгийн өнөөгийн байдал, цаашид авч хэрэгжүүлэх арга хэмжээний тухай илтгэл боловсруулах ажлын хэсэгт төслийг бэлтгэн танилцуулав. Мөн аялал жуулчлалын танилцуулга брошурыг 500ш бэлтгэсэн

100

6ГЭРЭЭ БАЙГУУЛАХ ЭРХ ОЛГОХ ТУХАЙ2015.06.16 А/219

Дэлгэр, Чандмань, Бигэр, Есөнбулаг, Эрдэнэ, Цогт, Алтай, Халиун, Цээл сумдын элбэг болон нэн ховор, ховор ургамал, ашиглалтад өртөмтгий, ашигт ургамлын тархац, нөөцийнсудалгааны “Олон улсын тахь нийгэмлэг” гүйцэтгэж, мэдээллийн санг үүсгэлээ. Уг судалгааны үр дүнд ойм хэлбэртний хүрээнд 1 овог, 1 төрөл, 1 зүйл, нүцгэн үртний хүрээнд 3 овог, 3 төрөл, 10 зүйл, далд үртний хүрээнд 56 овог, 248 төрөл, 506 зүйл ургаж байна. Ургамлын аймгийн дотроос тус аймагт Улаан номонд бүртгэлтэй нэн ховор ургамал 13 зүйл, дансгүй нэн ховор 16 зүйл, бүгд 29 зүйл, Улаан номонд бүртгэлтэй ховор ургамал 5

100

42


зүйл, бүртгэлгүй ховор ургамал 19 зүйл, бүгд 24 зүйл байна. Харин Улаан номонд дансгүй доод ургамлаас газрын хар үс (хуурай газрын замаг), эрхий цагаан мөөг нь ховор ургамалд бүртгэгдсэн байна.

7ТӨВ СУУРИНГИЙН ӨВӨЛЖИЛТИЙН БЭЛТГЭЛ ХАНГАХ ТУХАЙ 2015.06.18 А/227

Төв суурингийн 2015-2016 оны өвөлжилтийн бэлтгэл ажлыг хангах зорилгоор цэвэр ус халаалтын шугам сүлжээг шалгахад ус алдаж байсан цэвэр усны хаалт 1 ширхэг, уян хоолой 3 ширхэг, ОО-ийн өрөөний почки 2 ширхэгийг тус тус сольж усны алдагдалыг зогсоолоо. Инжнерийн шугам сүлжээний усны алдагдал шалгаж санхүүгийн өрөөний фарны хий авагч цорго хугарсан байсныг шинээр солив.

Мөн Сум дундын ойн анги, Хүйсийн говь-Цэцэг нуурын сав газрын захирааны мэргэжилтнүүдийн өрөөний 1 цонхонд амалгаа нэмж хийв.

100

8УСНЫ ТОО БҮРТГЭЛ ЯВУУЛАХ ТУХАЙ2015.06.19 А/235

Усны тоо бүртгэлийн ажлыг сум багийн хэмжээнд чанартай хийж гүйцэтгэхийн тулд сав газрын захиргаадтай хамтран 2015 оны 9 дүгээр сарын 28-ны өдөр тооллогын ажилд хэрэглэгдэх орчин үеийн багаж төхөөрөмж ашиглах талаар мэргэжил арга зүйн зааварчилгаа, хээрийн ажил гүйцэтгэх чиглэлийн сургалтыг зохион байгуулж, сумдын Засаг дарга, БОХУБ, байгаль хамгаалагч, багийн Засаг дарга нарын төлөөлөл 25 хүнийг хамрууллаа.Сав газрын захиргааны мэргэжилтнүүд, сумдын байгаль орчны хяналтын улсын байцаагч, байгаль хамгаалагч, багийн Засаг дарга нартай хамтран усны тооллогын хээрийн ажлыг гүйцэтгэлээ.Урьдчилсан байдлаар аймгийн хэмжээнд гол 335, булаг1136, нуур тойром109, рашаан2, баян бүрд29, хөв цөөрөм46, услалтын систем13, худаг2015 тоологдсон байна. 2014 оны усны тооллогын дүнтэй харьцуулхад 8 гол горхи, 78 булаг шанд, 3 нуур тойром сэргэж, 5 худаг шинээр гарган, 3 хөв цөөрөм шинээр байгуулагдсан байна.

Алтайн өвөр говь, Хүйсийн говь-Цэцэг нуур, Хяргас нуур-Завхан голуудын сав газрууд усны тооллогын ажлын тайлан, уст цэгийн 100 000 маштабтай зураг гаргахаар боловсруулж байна.

100

9 Үндэсний баяр наадмын өдрүүдэд хэрэгжүүлэх зарим арга хэмжээний тухай 2015.07.06 А/252

Байгууллагын хэвийн үйл ажиллагааг хангах зорилгоор баяр наадмын өдрүүдээр хариуцлагатай эргүүл хяналтыг байгууллагын нийт ажилтан, албан хаагчид хийж гүйцэтгэлээ.Мөн баяр наадмын нээлтийн үйл ажиллагаанд байгууллага хамт олноороо оролцлоо.

100

10ГЭРЭЭ БАЙГУУЛАХ ЭРХ ОЛГОХ ТУХАЙ 2015.07.09 А/255

Их монгол элсний өвөрт орших байгалийн үзэсгэлэнт газар “Эрээн нуур”- ыг түшиглэн “Элсний фестиваль- 2015” наадмыг аймгийн Засаг даргын тамгын газар, Байгаль орчин, аялал жуулчлалын газар, Биеийн тамир, спортын газар, Жаргалан сумын Иргэдийн Төлөөлөгчдийн хурал, Засаг Даргын Тамгын Газар, Монгол элсний улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаалалтын захиргаа, “Уран тахилт” ХХК – ны ”Эрээн нуур” жуулчны бааз хамтран “2015 оны 07 сарын 19- 22 ны хооронд зохион байгууллаа.

Тус фестиваль нь нээлтийн ёслол, адууны соёлыг түгээн дэлгэрүүлэх зорилготой морин спортын тэмцээнүүд, элсний спортын тэмцээнүүд, Жаргалан, Баян-Уул, Хөхморьт сумдын урлагийн тоглолт зэрэг амрагч, аялагчид, тамирчдын сонирхолыг татахуйц олон үйл ажиллагааг нэг дор багтаасан арга хэмжээ болсон юм. Уг арга хэмжээнд төрийн болон төрийн бус байгууллагын албан хаагчид, иргэд, аялагчид 350 гаруй, гадаадын аялагч 5 тус тус оролцсон.Элсний спортын тэмцээнийг 5 төрлөөр зохион байгуулж нийт 148 тамирчин

100

43


оролцсон.11

АЖЛЫН ХЭСЭГ БАЙГУУЛАХ ТУХАЙ

2015.07.27А/278

Цэвэр сум шалгаруулах ажлын хэсгийн зохион байгуулан нийт сумдад албан бичиг хүргүүлсний дагуу Баян-Уул, Дэлгэр сумдаас материал ирүүлснийг хүлээн авч Дэлгэр сумын материалыг БОНХАЖ-яаманд хүргүүлээ.

100

12УСНЫ АЮУЛГҮЙ БАЙДЛЫН ТӨЛӨВЛӨГӨӨ БОЛОВСУУЛЖ АЖИЛЛАХ ТУХАЙ

2015.07.09 А/256

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага, Дэлхийн зөн, Говь-Алтай аймгийн Эрүүл мэндийн газрууд хамтран үндэсний сургагч багш нарыг урьж ирүүлэн Усны аюулгүй байдлын төлөвлөгөө боловсруулах сургалтыг зохион байгууллаа.Уг сургалтаар оролцож “Ундарга-Алтай” ОНӨААТҮГ, “Эрүүл ус” ОНӨААТҮГ- уудтай танилцан эрсдэлээ үнлэн төлөвлөгөөний төслийг боловсруулан ажилласан.

100

13АЖЛЫН ХЭСЭГ БАЙГУУЛАХ ТУХАЙ

2015.08.10 А/293

2015 оны 8 сарын 11-ний өдөр аймгийн Засаг даргын орлогчоор ахлуулсан ажлын хэсэг аймгийн төвөөс Ховд аймгийн Дарви сум хүртэл 165 км хатуу хучилттай замын ажилтай танилцлаа.Ажлын явцтай танилцахад төслийн эхний хэсэг болох 60 км замын дэржигнүүрийг хусах, 8 км замын хөрс хуулах ажлыг хийж гүйцэтгэсэн байна.Мөн чулуу бутлуурын 2 карьер, элс, хайрга, шорооны 4 карьер ажиллаж замын ажилд хэрэглэгдэх гол түүхийн эдийг стандартын дагуу бэлтгэсэн байна.Тус замын компаний байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын нарийвчласан үнэлгээтэй танилцаж санал зөвлөмж гарган ажиллалаа.

90

14 Ажлын хэсэг томилох тухай 2015.10.06 А/348

Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаар Дарив сумд 5 га талбайд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Урт салаа” нөхөрлөл хийж гүйцэтгэлээ. Тус ажлын хүрээнд нийт 2000 ширхэг улиас, бургас тарьсан байна. Тухайн ойжуулалтын амьдралт 73 хувьтай байсан.Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний нийт 6,0сая төгрөгийн зардлаар Есөнбулаг сумын Баяншанд багийн Шаврын голын булгийн эхийг “Цэргийн булаг” ХХК, Цээл сумын Дэрстэй багийн Холиохын булаг,Тонхил сумын Бүс уул багийн Хар чулуут булгийн эхийг хашиж хамгаалах ажлыг “Нам нуруу” ХХК-аар тус тус гүйцэтгүүллээ.Байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний 6,0 сая төгрөгний зардлаар Цээл сумын Цээл гол, Дарив сумын Ихэсийн голуудад усан сан бүхий газрын энгийн хамгаалалтын бүсийн хилийн заагийг тогтоон, тэмдэгжүүлэх ажлыг “Хүрхрээн жим” ХХК хийж гүйцэтгэсэн.Улсын төсвийн хөрөнгөөр “Ногоон хэрэм” хөтөлбөрийн хүрээнд 5 га талбайд ойн зурвас байгуулах ажлыг “Эрүүл-Ус” ОНӨААТҮГ шалгарч гүйцэтгэхээр гэрээ байгуулсан боловч ирэх жилд хэрэгжүүлэхээр боллоо.

100

15 Ажлын хэсэг байгуулах тухай 2015.10.07 А/351

Цогт сумын Ээж хайрхан ууланд “Ээжийн элбэрэл” бясалгалын аяллыг 2015 оны 10 дүгээр сарын 10-11-ны өдрүүдэд зохион байгуулж, Говь-Алтай, Баянхонгор аймгийн 180 орчим аялагч, амрагчид оролцлоо. Дашпэлжээлин хийдийн лам нар наранд тахилга өргөж, Ээж уулын сан айлдсан бөгөөд бясалгал хийн энерги, эрч хүч авсан нь аялагчдын талархлыг ихээр хүлээсэн ажил боллоо.

100

16 Тооллогын комисс томилох тухай 2015.10.08

Дэлхийн эрүүл мэндийн байгууллага, Дэлхийн зөн, Говь-Алтай аймгийн Эрүүл мэндийн газрууд хамтран үндэсний сургагч багш нарыг урьж ирүүлэн “Усны аюулгүй байдлын төлөвлөгөө

90

44


А/352боловсруулах” сургалтыг зохион байгуулсан.Уг сургалтанд оролцсон “Ундарга-Алтай” ОНӨААТҮГ, “Эрүүл ус” ОНӨААТҮГ- уудтай танилцан Алтай хотын усан хангамжийн 2 эх үүсвэр дээр эрсдэлээ үнэлэн төлөвлөгөөний төслийг боловсруулан ажилласан.Мөн Эрүүл мэндийн газар, Мэргэжлийн хяналтын газруудтай хамтран Дэлхийн зөнгийн санхүүжилтээр “Усны аюулгүй байдлын төлөвлөгөө” боловсруулах сургалтыг 18 сумын байгаль орчны хяналтын улсын байцаагчдыг хамруулан зохион байгууллаа.Сургалтанд усны аюулгүй байдлын төлөвлөгөөтэй холбоотой эрх зүйн орчин /Яамдын хамтарсан тушаал, аймгийн Засаг даргын захирамж/, Устай холбоотой халдварт, халдварт бус өвчлөл, Мэргэжлийн хяналтын байгууллагад хийгдэж буй шинжилгээний дүнзэргийг танилцуулж, усны аюулгүй байдлын төлөвлөгөөний баг бүрдүүлэх, зураглал гаргах, төлөвлөгөө боловсруулахад ахнаарах 1-10 модуулыг сургалтын хөтөлбөртөө оруулан танилцуулж, бүлгээр ажиллуулан усны аюулгүй байдлын зураглал, төлөвлөгөөг сум бүрээр төсөл хэлбэрээр боловсрууллаа. Дээрх сургалтанд хамрагдсан сумдын байгаль орчны хяналтын улсын байцаагчид “Усны аюулгүй байдлын” төлөвлөгөө боловсруулах арга хэмжээг зохион байгуулах сургагч багшаар бэлтгэгдэн тухайн сумандаа төлөвлөгөө боловсруулах ажил зохион байгуулаж баг бүрдүүлэн ажиллаж байна.

17 Журам, маршрут батлах тухай2015.12.11

А/412

Тус захирамж гарсантай холбогдуулан Ээж хайрхан уулын байгалийн дурсгалт газар, Говийн их дархан цаазат газрын хязгаарлалтын бүсэд аялал жуулчлал явуулах, аялах, отоглох журам, аялал жуулчлалын маршрутыг тус тус холбогдох сумдад хүргүүлэн хэрэгжилтийг ханган ажиллаж байна.

100

АР ВАН ГУРАВ . ТУСГАЙ ХАМГААЛАЛТТАЙ НУТГИЙН ХАМГААЛАЛТЫН ЗАХИРГААД СУРГАЛТ, СУРТАЛЧИЛГАА, СУДАЛГАА ШИНЖИЛГЭЭ, ОРОН

НУТГИЙН ХАМТЫН АЖИЛЛАГАА, ОРЧНЫ БҮСИЙН ЗӨВЛӨЛИЙН ҮЙЛ АЖИЛЛАГААНЫ ДЭЛГЭРЭНГҮЙ ТАЙЛАН

Говь-Алтай аймгийн нутагт үйл ажиллагаа явуулж буй Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Говийн их дархан цаазат газрын Б хэсгийн хамгаалалтын захиргаа, Монгол элсний улсын тусгай хамгаалалттай газар нутгийн хамгаалалтын захиргаадын үйл ажиллагааг орон нутгийн түвшинд уялдуулан холбож ажиллаж байна. Байгаль орчны журмын эсрэг гэмт хэрэг, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, орчны бохирдол, байгаль хамгаалах чиглэлээр иргэдэд зөв ухамсар, сэтгэлгээг төлөвшүүлэх ухуулга сурталчилгааны ажил, хамтарсан хяналт шалгалтын ажил, орчны бүсийн зөвлөлийн үйл ажиллагааг идэвхижүүлэх зэрэг ажлуудыг хамтран хэрэгжүүлж ажиллалаа. Хамгаалалтын захиргаадын 2015 онд хийсэн ажлаас товч дурдахад:

а/ Говийн их дархан цаазат газрын А хэсгийн хамгаалалтын захиргаа Тус хамгаалалтын захиргаа ГИДЦГ-ын “А“ хэсэг, Ээж Хайрхан уулын БДГ-ын

хамгаалалт, менежментийг хариуцан 4441475 га талбайд үйл ажиллагаа явуулж батлагдсан орон тоо, төсвийн дагуу дарга 1, байгалийн нөөцийн менежмент хариуцсан ахлах мэргэжилтэн 1, судалгаа, шинжилгээ мэдээллийн сан хариуцсан

45


мэргэжилтэн 1, хуулийн хэрэгжилт хяналт шалгалт хариуцсан мэргэжилтэн 1, аялал жуулчлал сургалт сурталчилгаа хариуцсан мэргэжилтэн 1, байгаль хамгаалагч 18, жолооч, нягтлан бодогч, нярав, бичиг хэрэг, дотоод ажилтан, үйлчлэгч-сахиул тус бүр 1, гэрээт ажилтан 3 бүгд 30 орон тоотой ажилласан.

Хамгаалалтын захиргааны зүгээс 2015 оныг ойн жил болгон зарлаж, “ӨНДӨР ХАРИУЦЛАГАТАЙ, ӨНДӨР ШААРДЛАГАТАЙ, ӨНДӨР БҮТЭЭЛТЭЙ” ажиллах зорилго тавин үйл ажиллагаагаа төлөвлөн ажиллав. 2015 оны өдөр бүр ойн өдрүүд байлаа. 40 жилийн түүхтойгоо 40 бүтээлч ажлаар угтая гэсэн санаачилга гарган, бүтээлч ажлын жагсаалтыг хамт олны хурлаар баталж дараах ажлуудыг ондоо багтаан хийж гүйцэтгэхээр төлөвлөсөн.

ГИДЦГ-ын хамгаалалтын захиргаа нь 2015 онд мазаалай баавгайн судалгаа, Захын усны гаршуулан үржүүлж буй хавтгай тэмээний орооны үеийн ажиглалт судалгаа, хавтгай тэмээний төллөх үеийн ажиглалт судалгаа, Алтайн өвөр говийн усны химийн макра, микро элементийн найрлага тодорхойлох судалгаа, хавтгай тэмээний телометрийн судалгааны ажлуудыг хийж гүйцэтгэн ажиллалаа.

ГИДЦГ-ын хамгаалалтын захиргаа үүсэн байгуулагдсны түүхт 40 жилийн ойн хүрээнд сүүлийн 10 жилд хийгдсэн судалгааны ажлыг нэгтгэн дүгнэх зорилготой эрдэм шинжилгээний бага хурал зохион байгуулагдсан.

Говийн баавгайг хүзүүвчлэх, тоо толгойг судлах, хавар, намрын байршил нүүдэл хөдөлгөөн, зан байдлыг судлах зорилго бүхий судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны ажилд ГИДЦГ-ын хамгаалалтын захиргааны мэргэжилтэн, байгаль хамгаалагчид, ШУА-ын Биологийн хүрээлэнгийн судлаачид болон Олон улсын баавгай нийгэмлэгийн мэргэжилтнүүд хамтарсан “Gobi bear project” судалгааны багийнхан уг судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэлээ. Судалгааны ажил 2015 оны 04 сар, 09 саруудад нийдлээ 30 хоног ажиллав. Судалгааны ажлаар говийн баавгайд хүзүүвч зүүх, идэш тэжээлийг судлах, үсний дээж цуглуулах, автомат зургийн аппарат байрлуулах ажил хийлээ.

Судалгаа, мэдээллийн сан хариуцсан мэргэжилтэн нь байгаль хамгаалагчдын сар, улирлын мэдээ, бусад ажиглалт судалгааны ажиглалтын дүнг бичгээр авч дархан газрын захиргаан дээр төвлөрүүлэн нэгтгэж мэдээллийн сан бүрдүүлэн баяжуулж ажиллаж байна. Мөн дархан газарт хийгдсэн судалгааны мэдээ, тайланг жил бүр гаргуулан авч мэдээллийн санг цахим хэлбэрээр болон бичмэл байдлаар баяжуулах ажлыг тогтмол хийж гүйцэтгэж ирсэн байна. Хамгаалалтын захиргаа интернетэд холбогдох боломжгүй байгаа нь мэдээллийг төвлөрсөн мэдээллийн санд оруулахад хүндрэл бэрхшээлтэй байна. Хамгийн ойрхон интернет Говь-Алтай аймгийн Цогт (80 км) сумын төв байна. Тайлант хугацаанд 2015 оны 05 сар, 11 саруудад тус бүр 2 удаа Цогт сумын төв орж нийт 41 мэдээ тайлан, 25 зураг мэдээллийн санд нэгтгэн оруулсан байна. Цогт сумын төвийн интернет нь удаан их хэмжээний мэдээлэл оруулахад гацдаг зэрэг асуудалтай байнга тулгарч байна.

2015 оноос эхлэн хавтгай үржүүлгийн төвийн хавтгай бүрийг ургын бичиг хөтлөн тусгайлан паспортлохоор ажиллаж байна.

2015 оны 01 сард Захын усны гаршуулан үржүүлсэн сүрэгт үржлийн үеийн зан төрхийн судалгааны ажлыг хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд судалгааны үр дүнг

46


нэгтгэн дүгнэх ажил хийгдэж байна. Мөн хавтгай тэмээний төллөх үеийн ажиглалт судалгааны ажлыг ХААИС-ийн судлаач оюутнуудтай хамтран судалгааны ажлыг хийсэн.

Гаршуулан үржүүлж буй хавтгайн сүргийн нас бие гүйцсэн буурны тоо хэт олон (бие гүйцсэн найман бодгал) орооны үед нэгийгээ гэмтээх, хүн амьтныг барих зэрэг хүндрэл гарахад хүрээд байсан юм. Иймд 2015 оны 09 сард хавтгайн сүргийн нас бие гүйцсэн буурны тоог зохицуулах зорилгоор 6 буурыг зэрлэг сүрэгт нийлүүлээд байна. Зэрлэг сүрэгт нийлүүлсэн буурнуудад сансарын дохиололт хүзүүвч зүүн телометрийн судалгааны ажил хийж байна.

Цаашид үйл ажиллагаагаа орчны бүс нутаг болон олон нийтэд сурталчлан таниулах, аялал жуулчлалын чухал бүтээгдхүүн болгох замаар хавтгай тэмээг хамгаалахад чиглэсэн тодорхой зорилтуудыг хэрэгжүүлэх шаардлагатай байна.

б/ Говийн их дархан цаазат газрын Б хэсгийн хамгаалалтын захиргааТХГН-ийн болон Байгаль орчны хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг ханган,

ухуулга сурталчилгааны ажлыг бүхий л хэлбэрээр зохион байгуулж, зөрчил гаргахаас урьдчилан сэргийлэх, хамгаалах, гарсан зөрчлийг цаг алдалгүй таслан зогсооход ажлын гол зорилго оршино.

2015 оны эхэнд ХЗ-ны дарга, мэргэжилтэн, байгаль хамгаалагч нар,

эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтын төлөвлөгөөг боловсруулан батлуулж

ажилласан. Хяналт шалгалтыг ХЗ-ны даргын баталсан удирдамжын дагуу

тогтмол зохион байгуулж, гарсан зөрчлийг таслан зогсоов. Хууль зөрчихөөс

урьдчилан сэргийлэх талаар ТХГН-ийн тухай хууль, Заган ойн тухай хууль,

Эрүүгийн тухай хуулийн дагуу хүлээх хариуцлагын талаар БОНХАЖЯ-ны

сайдын тушаалууд болон шинээр гарсан дүрэм журмуудыг ард иргэдэд

сурталчлан таниулах ажлуудыг улирал тутамд зохион байгуулж ажиллав.

Хамгаалалтын захирааны цахим хуудсанд мэдээллийг тогтмол оруулж байнгын ажиллагаатай байлгаж ДЦГ-т шинээр бүтээн байгуулж хийж хэрэгжүүлж байгаа ажлын талаар сар болгон олон нийтэд сурталчлан таниулах зорилгоор ХЗ-ны цахим хуудас, мэдээллийн сан, facebook зэргийг байнга ашиглаж ХЗ-ны үйл ажиллагааг тогтмол хэрэгжүүлэн ажилав.

Орчны бүсийн Бугат сумын, 1-р багийн иргэдийн нийтийн хурал 4 сарын 21-нд болж ХЗ-ны ажилчидын төлөөлөл оролцов. Нийт 56 хүнд БО-ны тухай хууль, журмын талаар мэдээлэл хийв. Мөн Биж багийн бага сургуулийн 1-р ангийн сурагчдыг “Тахь Эко клуб”-д элсүүлж “ Бид байгаль эх дэлхийгээ” хайрлан хамгаалцгаая уриатай үнэмлэхжүүлэх ажлыг ХЗ-наас зохион байгуулан ажиллав. 5-р багийн хурал 4 сарын 23-нд болоход Алаг хайрхан уулын БНГ-ын байгаль хамгаалагч Х.Ганбатаа 72 иргэнд хуулийн сурталчилж нийт 128 иргэнд мэдээлэл хийв. 4 сарын 28-нд байгаль хамгаалагч Х.Ганбатаа Бугат сумын 9-н жилийн дунд сургуулийн 6,7,8,9-р ангийн хүүхдүүдэд байгаль орчныг хамгаалах талаар 100 хүүхдэд сургалт хийв. в/ Монгол элсний УТХГН-ийн хамгаалалтын захиргаа

47


Хамгаалалтын горим, хууль тогтоомжийн хэрэгжилт, хяналт шалгалтын ажил Хамгаалалтын захиргаанаас орчны бүсийн сумдын ИТХ, ЗДТГ-ын ажилтан, албан хаагчидтай уулзаж, байгаль орчны талаархи хууль тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангуулахад хамтран ажиллах, байгаль орчны хяналтын ажлыг сайжруулах зорилгоор хамтын хяналт шалгалт хийх, пост эргүүл ажиллуулах зэрэг ажлуудыг зохион байгууллаа.

Орчны бүсийн сумдад Орчны бүсийн зөвлөл, сумын байгаль орчны байцаагч байгаль хамгаалагч нартай үйл ажиллагааг сайжруулах зорилгоор хийх ажлын төлөвлөгөө боловсруулан гаргаж, эрсдэлд суурилсан хяналт шалгалтын ажлыг эрчимжүүлэн ажиллаж байна. Жаргалан сумын төвийн бүх албан газрууд болон хорооллын айл өрхүүд гудамж талбайн ойр орчмын хог хаягдал ариун цэврийн байдалд сумын Байгаль орчны байцаагч, цагдаа, Эрүүл мэндийн төвийн нийгмийн ажилтантай хамтарч хяналт үнэлгээг хийхэд орчны хог хаягдал их байсан айл өрх, албан газруудад хугацаат үүрэг даалгавар, захирамжийг танилцуулж 14 хоногийн дараа дахин үнэлгээг хийж үр дүнг тооцлоо.

Цөлжилтийг багасгах зорилгоор ногоон байгууламж байгуулахаар Япон улсын Ногоон байгууламж төслийн газартай хэлэлцээр хийснээр тус Хөхморьт сумын нутгийг сонгон авсан ба 2015 онд судалгааны ажлыг хийж хэрэгжүүлэхээр газрын хэмжээ координатыг авсан. / Нийт 11км х1,3 км талбайг хамрахаар төлөвлөж хэмжилт хийсэн. /

Байгаль орчны багц хуулиудын талаар болон холбогдох дүрэм журам, Байгаль орчин ногоон хөгжил , Аялал жуулчлалын үзэл баримтлалын талаар орчны бүсийн сумдын ард иргэдэд сурталчилан таниулах ажлыг хийж гүйцэтгэлээ.

Орчны бүсийн сумдын ЗДТГ-ын мэдээллийн самбарт байрлуулсан хамгаалалтын захиргааны мэдээллийн самбарын материалыг шинэчлэн, БО-ны тухай багц хууль, амьтан, ургамлын экологи-эдийн засгийн үнэлгээ болон холбогдох бусад мэдээ, мэдээллийг оруулан гарын авлага тараах материал хийж ард иргэдэд тараан ажиллав. Дэлхийн усны өдрийг тохиолдуулан сумын БОХУБайцаагч , эрүүл мэндийн төвтэй хамтран 7 хоногийн аян зохион байгуулж доорх ажлуудыг хийсэн. Үүнд: Нээлттэй хаалганы өдрийг 2 удаа зохион байгуулсан. 2015 оны 04-р сарын 23 -ны өдөр Жаргалан суманд , Дэлхийн байгаль орчны өдрөөр 06-р сарын 05-ны өдөр Хөхморьт суманд тус тус зохион байгуулж Тусгай хамгаалалттай газар нутаг, байгууллагын үйл ажиллагааны эрхэм зорилго, үндсэн үйл ажиллагааг ард иргэдэд танилцуулж гарын авлага материалыг шинэчлэн гаргаж тараалаа. Нээлттэй хаалганы өдөрт нийт 123 хүн хамрагдсан.

2015 оны 03-р сарын 28-ны өдөр Эх дэлхийн цагийн өдөрт зориулан Хамгаалалтын захиргаанаас “Уур амьсгалын өөрчлөлтийн талаар сургалт зохион байгуулж мөн холбогдох асуудлаар асуулт бэлтгэж асуулт хариултын тэмцээнийг зохион байгуулж орой олон нийтийг хамарсан Үдшийн цэнгүүнийг зохион байгуулж гарын авлага материалыг тарааж мөн АХА тэмцээнийг зохион байгуулсан.

Хөхморьт сумын ЗДТГ, ЭМ-ийн төв , Дэлхийн зөн олон улсын байгууллагатай хамтран “ Эрүүл мэнд-Идэвхитэй хөдөлгөөн” сэдэвт тэмцээнийг

48


баг байгууллагуудын дунд зохион байгуулж нийт 6 байгууллага 4 баг оролцсон. Үүнд явган аялал хийж явах замдаа хөнгөн, шатах хог хаягдлыг түүж шатаасан. Мөн буухиа тэмцээн, нарнаас энерги авах, хээрийн цайны амталгаа , баг бүрийн мэндчилгээ зэрэг ажлуудыг зохион байгуулсан.

Орчны бүсийн Жаргалан , Хөхморьт сумд бүх нийтийн мод тарих өдрөөр 820 ширхэг суулгац суулгасан. бургас, улиас, чацарганы суулгацуудыг айл өрх албан байгууллагаар тарааж суулгасан ургалт 90%-тай байсан. Олон улсын цөлжилттэй тэмцэх өдрөөр Хөхморьт сумын хүүхдийн зусланд очиж Монгол орны Цөлжилтийн өнөөгийн байдал цаашид авах арга хэмжээ мөн Хөхморьт суманд цөлжилт хэрхэн явагдаж байгаа цаашид авах арга хэмжээний талаар сургалт зохион байгуулж асуулт хариултын тэмцээнийг тус тус зохион байгууллаа. Монгол элсний Улсын тусгай хамгаалалттай газрын хамгаалалттын захиргааны төлөвлөлтийн дагуу “Дархан цаазат Хасагт Хайрхан ууланд эмийн ургамлын судалгааг явуулж* тархалт нөөц,ургамалжилтийн байдлыг судлах улмаар эмийн ургамал болон ургамлын зүйлийн бүрдлийн бүртгэлийн сантай болох ажил хийгдсэн.

ТАЙЛАН БИЧСЭН: АХЛАХ МЭРГЭЖИЛТЭН Я.ЖАРГАЛЦЭЦЭГ МЭРГЭЖИЛТЭН Г.ОЛОНБААТАР Б.ПҮРЭВДОРЖ Б.СОДМАА М.НАРАНЦАЦРАЛ Т.ХАНДАРМАА Ч.ДАРИЙМАА Д.НЯМСҮРЭН

ХЯНАСАН:

ДАРГЫН ҮҮРГИЙН ТҮР ОРЛОН ГҮЙЦЭТГЭГЧ О.ОДГЭРЭЛ

49


Байгаль орчин, аялал жуулчлалын сайдын 2011 оны 06 сарын 07-ны өдрийн

А-185 дугаар тушаалын 1 дүгээр хавсралтБайгаль орчин, аялал жуулчлалын газрын үйл ажиллагааны

үр дүнг үнэлэх үзүүлэлт№ Суурь үзүүлэлт Үнэлгээний үзүүлэлт Тоо хэмжээ Тайлбар 1 Үр дүнгийн гэрээний

биелэлт Төлөвлөсөн арга хэмжээ /тоо/ 105

Гүйцэтгэл 102Гүйцэтгэл, чанарын хувь 93.2/94.6

Өсөлт, бууралт /хувь/ -1,42 Байгаль орчныг хамгаалах,

нөхөн сэргээх чиглэлээр орон нутгийн төсөв, бусад эх үүсвэрээс гаргасан хөрөнгө зардлын хэмжээ /мян.төг/

Өмнөх оны гүйцэтгэл /2014/Бүгд:Үүнээс :- Орон нутаг

- Төсөл, хөтөлбөр- Бусад

Гүйцэтгэл нийт 1349,15 мян төгрөг- Орон нутгийн төсөв -914.0 мян төгрөг -Төсөл- 435.15 мян.төгрөг

- Орон нутгийн төсвөөс буюу байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардлаас 96,0 сая төгрөг, орон нутаг хөгжүүлэх сангийн хөрөнгөнөөс- 818.0 сая төгрөг зарцуулсан байна. -ДБХС-ийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газрын Монгол бөхөн төсөл-4.0 сая төгрөг, Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжлийн төсөл-219 сая төгрөг, Ногоон алт төсөл-4.75, Азийн сангийн “Байгаль орчныг хамгаалахад талуудын оролцоог нэмэгдүүлэх нь II” төсөл-146.1 сая төгрөг нийт 435.15 мян төгрөг, бусад -61,3 зарцуулсан байна.

Тайлант оны төлөвлөгөө /2015/ Бүгд:Үүнээс :- Орон нутаг

- Төсөл хөтөлбөр- Бусад

Нийт төсөвлөсөн хөрөнгө 792 678,6 мян төгрөг- Орон нутаг- 625778.6 мян төгрөг- Төсөл хөтөлбөр - 166900,0 мян төгрөг

-Орон нутгийн төсөв буюу байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардал- 55579.6 мян төгрөг, орон нутаг хөгжүүлэх сангаас - 570199,0 мян төгрөг төлөвлөсөн. -ДБХС-ийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газрын Монгол бөхөн төсөл, Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжлийн төсөл 40,0

Тайлант оны гүйцэтгэл: Бүгд:Үүнээс : - Орон нутаг

- Төсөл хөтөлбөр- Бусад

Гүйцэтгэл нийт 702468.6 мян төгрөг

- Орон нутгийн төсөв 535 568.6 мян төгрөг

-Төсөл- 166900,0 мян.төгрөг

Орон нутгийн төсөв буюу байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх арга хэмжээний зардал- 52 000.0 мян төгрөг, орон нутаг хөгжүүлэх сангаас -535 568.6 мян төгрөг зарцуулсан байна.-ДБХС-ийн Монгол дахь хөтөлбөрийн газрын Монгол бөхөн төсөл 40 сая төгрөг Зах зээл ба бэлчээрийн удирдлагын хөгжлийн төсөл 126,9 сая төгрөг зарцуулсан байна.

Өсөлт, бууралт /хувь/ 88.6% Орон нутаг хөгжүүлэх сангийн зарим санхүүжилт орж

50


ирээгүй улмаас санхүүжилт олгогдоогүй. 3 Байгаль орчныг хамгаалах

хөгжүүлэх сургалт, мэдээлэл, сурталчилгааны үйл ажиллагаа /дэлгэрүүлж тайлагнана/

Мэдээлэл, сурталчилгааны ажил

63 Нийт 22326 хүнийг хамруулсан.

Сургалт, семинар 28 Аймгийн чанартай 8, сумын чанартай 20Зөвлөлгөөн 4 Аймгийн чанартай 2, сумдыг бүсчилсэн 2Өдөрлөг, уулзалт 15 Аймгийн чанартай 2, сумын чанартай 13

4 Хяналт шалгалтын ажил, үр дүн

илрүүлсэн зөрчил, дутагдал 204 Илрүүлсэн 204 хэрэг, зөрчилд 10216.0 мянган төгрөгний торгууль, 6783.0 мянган төгрөгний нөхөн төлбөр ноогдуулсан .

Үүнээс: шаардлагатай арга хэмжээг авч арилгуулсан

Илрүүлсэн 204 хэрэг зөрчилд арга хэмжээ авч 164 зөрчлийг арилгуулсан.

Зөрчил арилгуулсан хувь 80.2% болно.

5 Ашигт малтмалын олборлолт, боловсруулалт, уул уурхайн үйлдвэрлэлийн үйл ажиллагааны хяналт, тогтоол шийдвэрийн биелэлт

Ашиглалтын үйл ажиллагаа эрхэлж буй аж ахуйн нэгж, байгууллагууд

5 Гоби Коулд энд Энержи ХХК-ийн Чандмань сум дахь “Зээгт”-ийн нүүрсний уурхай, Мандал Алтай грүппийн Дэлгэр сумын “Хөв булаг” –ийн нүүрсний уурхай, Алтай Хүдэр ХХК-ийн Цээл сум дахь “Таян нуур” хүдрийн уурхай, Марко поло ХХК-ийн Бигэр сум дахь “Хөх сэрх-1, Хөхсэрх-2” алтны шороон ордны уурхай.

Эдгээрээс байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээнд хамрагдсан

5Дээрхи 5 ААН байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын үнэлгээнд хамрагдсан.

Байгаль орчныг хамгаалах төлөвлөгөө, Орчны хяналт шинжилгээний хөтөлбөр батлуулсан

5 Дээрхи 5 ААН 2014 оны 01 дүгээр сарын 06-ны өдрийн Байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөө боловсруулах, хянан батлах, тайлагнах журмын дагуу байгаль орчны менежментийн төлөвлөгөөг боловсруулан батлуулсан.

Нийт олборлолтонд өртсөн талбайн /га/

178,55 Олборлолт эхэлсэн үеэс , өссөн дүнгээр

Уулын ажлын болон байгаль хамгаалах төлөвлөгөөгөөр олборлолтонд өртсөн талбай /га/

178,55 Гоби Коулд энд Энержи ХХК-ийн Чандмань сум дахь “Зээгт” –ийн уурхай 13,3 гад, Мандал Алтай группын Дэлгэр сумын “Хөв булаг” –ийн нүүрсний уурхай 10.92 гад, , Алтай Хүдэр ХХК-ийн Цээл сум дахь “Таян нуур” хүдрийн уурхай 68 гад. Марко поло ХХК-ийн Бигэр сум дахь “Хөх сэрх-1,2” алтны шороон ордны уурхай 86.33/нэмж олборлолт явуулаагүй/

51


Тухайн жилд уулын ажлын болон байгаль хамгаалах төлөвлөгөөгөөр олборлолтонд өртсөн талбай /га/

5,26

Гоби Коулд энд Энержи ХХК-ийн Чандмань сум дахь “Зээгт” –ийн уурхай 0,5 гад, Мандал Алтай грүппийн Дэлгэр сумын “Хөв булаг” –ийн нүүрсний уурхай 3 гад, Алтай Хүдэр ХХК-ийн Цээл сум дахь “Таян нуур” хүдрийн уурхай-4 гад.

Тухайн жилийн техникийн нөхөн сэргээлт хийх төлөвлөгөө /га/

9,8 Марко поло ХХК-ийн Бигэр сум дахь “Хөх сэрх-1,2” алтны шороон ордны уурхай 16.5 га-д нөхөн сэргээлт тайлант онд давуу хийж гүйцэтгэсэн.

Тухайн жилийн биологийн нөхөн сэргээлт хийх төлөвлөгөө /га/

20 Биологийн нөхөн сэргээлтийн ажил хийгдээгүй.

Нөхөн сэргээсэн талбай: БүгдҮүнээс:- Техникийн нөхөн сэргээлт хийгдсэн-Биологийн нөхөн сэргээлт хийгдсэн

Бүгд- 26.3 гаҮүнээс:- Техникийн нөхөн сэргээлт хийгдсэн- 26,3

-Биологийн нөхөн сэргээлт хийгдсэн -0,0

Бигэр сум дахь “Хөх сэрх-1,2” алтны шороон ордны уурхай үйл ажиллагааныхаа улмаас эвдрэлд орсон талбайд техникийн нөхөн сэргээлтийн ажлыг хийж гүйцэтгэн нөхөн сэргээлт хүлээн авах байнгын ажлын хэсэгт хүлээлгэн өгсөн.

Байгаль орчныг хамгаалах төлөвлөгөөний хэрэгжилт, нөхөн сэргээлтийн байдалд үнэлэлт дүгнэлт өгөх байнгын ажлын хэсгийн дүгнэлт, акт гаргасан аж ахуйн нэгж байгууллагын тоо

5Ашиглалтын үйл ажиллагаа явуулж буй 4 ААН, Газрын хэвлийд нөхөн сэргээлт хийсэн 1 ААН-д байнгын ажлын хэсгийн дүгнэлт, акт гаргаж ажилласан.

Хайгуулын тусгай зөвшөөрлөөр үйл ажиллагаа эрхэлж буй ахуйн нэгж, байгууллагууд: Бүгд /тоо/Үүнээс: байгаль орчныг хамгаалах төлөвлөгөө батлуулсан /тоо/

Бүгд: 107 аж ахуйн нэгж тусгай зөвшөөрөл эзэмшиж байгаа. Үүнээс: 43 аж ахуйн нэгж байгаль орчныг хамгаалах төлөвлөгөө батлуулсан

Хайгуулын зөвшөөрөл бүхий 172 талбайн эзэмшиж буй аж ахуйн нэгжүүдээс тайлант онд 82 талбайд 43 аж ахуйн нэгж үйл ажиллагаагаа явуулж байгаль хамгаалах, нөхөн сэргээх баталгааны тусгай дансанд нийт 26454.5 мянган төгрөг байршуулан үйл ажиллагаа явуулсан байна.

Ашигт малтмалын тухай хуулийн 38.1.8-д заасны дагуу сум дүүргийн тусгай дансанд төвлөрүүлсэн мөнгөн хөрөнгийн хэмжээ : /мян. төг/Үүнээс буцаан олгосон

Аймгийн хэмжээнд нийт 26454.5 мянган төгрөг төвлөрүүлсэн байна.

Үүнээс: Одоогийн байдлаар 2600.0 мян төгрөгийг буцаан

52


олгосон байна.6 Байгалийн нөөц ашигласны

төлбөр хураамж Өмнөх оны гүйцэтгэл 253 358.6 мян төгрөг

Бүгд:Үүнээс:- ой -Ус-Агнуур-Түгээмэл тархацтай ашигт малтмал -Ашигт малтмалын нөөц ашигласны-Бусад

Бүгд 253 358.6 мян төгрөгҮүнээс : Ой – 2 711.1 мян.төгрөг Ус- 74601.9 мян.төгрөг Агнуур – 32144.1мян. төгрөг Байгалийн ургамал

ашигласны – 0.0 мян.төгрөг Газрын төлбөр- 143901.5

мян.төгрөгТайлант оны гүйцэтгэл-2015Бүгд:Үүнээс:- ой -Ус-Агнуур-Бусад

Бүгд 214 626 067 төг Ой – 2 756 500 төгрөг Ус- 59 987 784 төгрөг Агнуур – 20 801 000 төгрөг Түгээмэл тархацтай ашигт малтмал -32 031 373 төгрөг Байгалийн ургамал ашигласны – 134 510 төгрөг Газрын төлбөр- 98 914 900 төгрөг

7 Орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах үйл ажиллагаа

Орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авсан газар нутаг /тоо/

107 Ашигт малтмалын газрын Кадастрын хэлтэст бүртгэгдсэн.

-Тэдгээрийн нийт талбай /га/ 258 1813 Аймгийн нутаг дэвсгэрийн 18.2 хувийг эзлэж байна.

Тухайн жилд тусгай хамгаалалтанд авсан газар нутаг /тоо/

36 2015 онд Шарга, Дарви, Цээл, Бигэр, Төгрөг, Хөхморьт, Чандмань, Тонхил сумын ИТХ-аас нийт 36 газрын 816675,866 га талбайг орон нутгийн тусгай хамгаалалтанд авах шийдвэр гарч, Ашигт малтмалын газрын Кадастрын хэлтэст хүргүүлсэн. -Тэдгээрийн нийт талбай /га/ 816.675 866

8 Усны сав газрын зөвлөлийн үйл ажиллагаа

Улсын болон орон нутгийн сав газрын зөвлөл байгуулах шаардлагатай сав газрын тоо

4 Хяргас нуур, Завхан голын сав газар, Алтайн өвөр говийн сав газар, Хүйсийн говь-Цэцэг нуурын сав газар, Үенч-Бодончийн сав газар

Одоо ажиллаж буй сав газрын зөвлөлийн тоо

1 Хяргас нуур, Завхан голын сав газар

53


Тухайн онд шинээр байгуулагдсан

-

9 Мэдээллийн сан бүрдүүлэх хууль, тогтоомжийн хэрэгжилт

Мэдээллийн санд нэгтгэх мэдээ, материалын тоо

3 Байгаль орчны статистик мэдээ тайлан БОХ 1-7, ОМ маягт, Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий үнэлгээний дүгнэлтүүд

Мэдээллийн санд нэгтгэсэн мэдээ, материалын тоо

3 Байгаль орчны статистик мэдээ тайлан, ОМ маягт, Байгаль орчинд нөлөөлөх байдлын ерөнхий үнэлгээний дүгнэлтүүд

Гүйцэтгэлийн хувь10 БОАЖС-ын 2010 оны А-198

дугаар тушаалаар баталсан журмын заалтын хэрэгжилт

3.2-р заалт 93.2

3.4.1-р заалт 94,4

3.4.2-р заалт 87,5

3.4.3-р заалт 82,5

3.4.4-р заалт 90

3.4.5-р заалт 100

3.4.6-р заалт 84,2

3.4.7-р заалт 81

3.4.8-р заалт 72,1

3.4.9-р заалт 100

3.4.10-р заалт 100

3.4.11-р заалт 95,6

3.4.12-р заалт 10011 Салбарын болон төрийн

дээд шагналаар шагнагдсан хүний тоо

Төрийн дээд шагнал -

Салбарын шагнал -

12 Төрийн албан хаагчдын үйл ажиллагааны үр дүн, мэргэшлийн түвшин, үр дүнгийн тухайн жилийн гэрээний биелэлт

Үр дүнгийн гэрээ байгуулсан төрийн албан хаагчид бүгд

41

Үр дүнгийн гэрээ дүгнүүлсэн төрийн албан хаагчид –бүгд

41

Үүнээс “А” үнэлгээ авсан 16

Үүнээс “B” үнэлгээ авсан 24

54


Үүнээс “C” үнэлгээ авсан 1

Үүнээс “D” үнэлгээ авсанҮүнээс “F” үнэлгээ авсан

55

Documents

govi-altai.nature.gov.mngovi-altai.nature.gov.mn/upload/archive/c3a70db9f505d7a... · Web view2015 оны 12 сарын 4-ээс 14-ны хугацаанд Шаргын нөөц газрын