GRAAD 11 NOVEMBER 2014 LEWENSWETENSKAPPE V2€¦ · van hul geboorteland te gebruik (10) 1.3 Dui aan of elk van die stellings in KOLOM Ι van toepassing is op slegs A, slegs B, beide

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT

GRAAD 11

NOVEMBER 2014

LEWENSWETENSKAPPE V2

PUNTE: 150 TYD: 2½ uur

Hierdie vraestel bestaan uit 14 bladsye.

*ILFSCA2*

2 LEWENSWETENSKAPPE V2 (NOVEMBER 2014)

Kopiereg voorbehou Blaai om asseblief

INSTRUKSIES EN INLIGTING Lees die volgende instruksies sorgvuldig deur voordat die vrae beantwoord word.

1. Beantwoord AL die vrae. 2. Skryf AL die antwoorde in die ANTWOORDEBOEK neer. 3. Begin vir ELKE vraag op ŉ NUWE BLADSY. 4. Nommer die antwoorde korrek volgens die nommeringstelsel wat in

hierdie vraestel gebruik word.

5. Indien antwoorde NIE volgens die instruksies van elke vraag beantwoord

word NIE, sal kandidate punte verbeur.

6. Maak alle sketse met potlood en byskrifte met blou of swart ink. 7. Teken diagramme en vloeidiagramme SLEGS wanneer dit gevra word. 8. Die diagramme in hierdie vraestel is NIE noodwendig volgens skaal

geteken NIE.

9. Jy mag NIE grafiekpapier gebruik NIE. 10. Jy mag ŉ nieprogrammeerbare sakrekenaar, gradeboog en passer

gebruik.

11. Skryf netjies en leesbaar.

(NOVEMBER 2014) LEWENSWETENSKAPPE V2 3


AFDELING A VRAAG 1 1.1 Verskeie opsies word as moontlike antwoorde vir die volgende vrae gegee.

Kies die korrekte antwoord en skryf slegs die letter (A–D) langs die vraagnommer (1.1.1–1.1.10) in die ANTWOORDEBOEK neer, byvoorbeeld 1.1.11 D.

1.1.1 Dié mikro-organisme is nie in ŉ koninkryk geklassifiseer nie. A Virus B Fungus C Bakterieë D Protosoa 1.1.2 Die kortstondige immuniteit wat moeders aan hul babas oordra

word … immuniteit genoem. A passiewe B moederlike C ingebore D aktiewe 1.1.3 Gebruik van natuurlike hulpbronne sodat dit nie uitgeput raak nie. A Bewaring B Volhoubare gebruik C Stroping D Ontbossing 1.1.4 Watter van die volgende is teenwoordig in die Briofiete? A Sade B Xileem C Spore D Blomme 1.1.5 Watter van die volgende is NIE ŉ kenmerk van wind-bestuifde

blomme NIE? A Kroonblare is groot en helderkleurig. B Groot helmknoppe met lang helmdrade. C Klein, lig en gladde stuifmeel. D Stempels is groot en veeragtig. 1.1.6 Die vrugblaarkrans (stamper) van ŉ blom bestaan uit die … A helmknop, styl en vrugbeginsel. B stempel, filament en vrugbeginsel. C helmknop, filament en vrugbeginsel. D stempel, styl en vrugbeginsel.



1.1.7 Bevrugting in Angiosperme vind plaas wanneer … A die stuifmeelbuis in die styl afgroei. B stuifmeel vanaf die helmknop na die stempel beweeg. C ŉ spermsel met ŉ eiersel saamsmelt. D die vrugbeginsel tot ŉ vrug ontwikkel. 1.1.8 Vertebrate toon die volgende kenmerke, behalwe … A ŉ endoskelet van kraakbeen en/of been. B ŉ brein wat deur ŉ beskermende kas, genoem die kranium

omring word. C twee pare ledemate wat aan die gordels vasgeheg is. D ŉ notochord in die volwasse vorm. 1.1.9 Watter twee van die gasse is die hoofoorsaak van aard-

verwarming? A CFC’s en koolstofdioksied B Koolstofdioksied en swaweldioksied C Stikstofoksied en koolstofdioksied D Koolstofdioksied en metaan 1.1.10 Watter van die volgende is nie ŉ giftige swaar metaal nie? A Lood B Metaan C Kadmium D Kwik (10 x 2) (20) 1.2 Gee die korrekte biologiese term vir elk van die volgende beskrywings.

Skryf slegs die term langs die vraagnommer (1.2.1–1.2.10) in die ANTWOORDEBOEK neer.

1.2.1 ŉ Organisme sonder ŉ ware selkern 1.2.2 Die soort spysverteringskanaal wat vanaf die mond tot by die anus

strek 1.2.3 ŉ Groep plante met sade wat deur ŉ vrugbeginsel omsluit word 1.2.4 Stowwe wat gebruik word om die produksie van teenliggaampies

te stimuleer en immuniteit teen een of meer siektes te verskaf 1.2.5 ŉ Proses in biotegnologie wat gebruik word om suiker na alkohol

en CO2 om te sit 1.2.6 Die toename in die konsentrasie van voedingstowwe in ŉ

akwatiese ekostelsel, wat tot ŉ toename in die primêre produsente soos alge lei

1.2.7 ŉ Vloeistof gevulde holte met mesoderm uitgevoer



1.2.8 Die groep organismes soos bakterieë en swamme wat

voedingstowwe in dooie plante en diere herwin 1.2.9 Verbouing van plantbevolkings van ŉ enkele spesie 1.2.10 Die beheer van uitheemse indringers deur hul natuurlike vyande

van hul geboorteland te gebruik (10) 1.3 Dui aan of elk van die stellings in KOLOM Ι van toepassing is op slegs A,

slegs B, beide A en B of geeneen van die items in KOLOM II nie. Skryf slegs A, slegs B, beide A en B of geeneen langs die vraagnommer (1.3.1–1.3.10) in die ANTWOORDEBOEK neer.

KOLOM Ι KOLOM ΙΙ 1.3.1 Vereis water om seksuele

voortplanting te ondergaan A B

Angiosperme Pteridofiete

1.3.2 Vorming van sade A B

Angiosperme Gimnosperme

1.3.3 Witbloedselle wat teenliggaampies in reaksie op patogene produseer

A B

Fagosiete Limfosiete

1.3.4 Kefalisasie word in … gevind A B

Platyhelminthes Chordata

1.3.5 Die proses van die invoeging van vreemde gene in ŉ organisme

A B

Genetiese ingenieuring Genetiese modifikasie

1.3.6 Die gedeelte wat uit ŉ bevrugte saadknop gevorm word

A B

Sade Vrugte

1.3.7 Gis is ŉ eensellige swam wat in tradisionele tegnologie gebruik word om ... te maak

A B

Kaas Jogurt

1.3.8 ŉ Natuurlike hulpbron wat nie deur

natuurlike middele vervang kan word nie

A B

Nie-hernubaar Bewaar

1.3.9 Wanneer biologiese produktiwiteit

verminder en toestande woestynagtig word

A B

Woestynvorming Ontbossing

1.3.10 Die plant(e) waar die gametofiet

oorheersend is A B

Varing Gimnosperme

(10 x 2) (20) TOTAAL AFDELING A: 50



AFDELING B VRAAG 2 2.1 Die tabel hieronder toon die aantal gevalle van tuberkulose (TB) en die

aantal sterftes as gevolg van TB in die wêreld in 2009. Bestudeer die tabel en beantwoord die vrae wat volg.

Streek Aantal gevalle Aantal sterftes Afrika 3 900 430 Amerika 350 20 Europa 560 62 Suid-oos Asië 4 900 480 Westelike Stille Oseaan 2 900 240 Oostelike Middellandse See 1 000 99 Wêreldwye Totaal 14 000 1 300 2.1.1 Teken ŉ staafgrafiek met behulp van die data vir elke streek in die

tabel om die aantal sterftes van TB in 2009 aan te toon. (6) 2.1.2 Bereken die persentasie van gevalle in die Oostelike Middellandse

See streek. (2) 2.1.3 Waarom dink jy het Europa en Amerika so ŉ klein aantal gevalle

van TB in vergelyking met die ander lande in die tabel? Gee EEN rede. (2)



2.2 ŉ Tipe bakterie Escherichia coli genoem (E. coli) leef normaalweg in die

dikderm van die mens. Om te bepaal of E. coli in water teenwoordig is, word ŉ chemiese indikator gebruik. Indien die chemiese indikator van ŉ helder rooi kleur na ŉ wolkerige geel kleur verander, dui dit daarop dat E. coli teenwoordig is. In ŉ ondersoek gedoen deur ŉ groep graad 11-leerders, was monsters van drie riviere (X, Y en Z) ondersoek vir die teenwoordigheid van E. coli. Monsters is uit elke rivier geneem en in glasbottels geplaas, wat die helder rooi aanwyser oplossing bevat het. Die bottels is dan geïnkubeer by 37 °C vir twee dae. Slegs rivier Y toon die teenwoordigheid van E. coli.

2.2.1 Verduidelik TWEE voorsorgmaatreëls wat die leerders behoort te

neem wanneer hierdie ondersoek uitgevoer word. (2 x 2) (4) 2.2.2 Stel EEN rede voor vir die inkubasie van die monster by 37 °C. (2) 2.2.3 Verduidelik hoe E. coli moontlik in rivier Y kon beland het. (2) 2.3 Bestudeer die diagram, wat die afwisseling van geslagte toon en

beantwoord die vrae wat volg.

2.3.1 Voltooi die ontbrekende terme op die diagram. (4) 2.3.2 Watter proses in plantselle sal: (a) ŉ toename en (1) (b) ŉ afname in die chromosoomgetal laat plaasvind? (1) 2.3.3 Noem die struktuur wat deur nommer 1 in: (a) mosse en (1) (b) varings onderskeidelik voorgestel word. (1)

The amount of Nitrogen in plants over a number of days



2.4 Beantwoord die volgende vrae oor Annelida. 2.4.1 Tussen watter twee filums op die evolusionêre lyn sal jy die

Annelida aantref? (2) 2.4.2 Wat is die belangrikheid van die seloom? (1) 2.4.3 Watter soort simmetrie word in Annelida gevind? (1) 2.5 Bestudeer die diagram van ŉ blom van ŉ Angiosperm en beantwoord die

vrae wat volg.

2.5.1 Skryf die nommer van die deel waar die vroulike gamete

geproduseer sal word, neer. (1) 2.5.2 Watter nommer verteenwoordig die krans wat vir insekbestuiwing

belangrik is? (1) 2.5.3 Op hierdie blom, raak beide manlike en vroulike organe op

dieselfde tyd volwasse. Noem EEN ooglopende kenmerk wat self-bestuiwing kan voorkom. (1)

2.5.4 Noem EEN manier waarop die Angiosperm beter vir ŉ terrestriële

lewe as die Briofiete aangepas is. (2)



2.6 Bestudeer die volgende diagram en beantwoord die vrae wat volg.

[Bron: Aangepas van Volksblad, 27 November 2010] 2.6.1 Formuleer ŉ hipotese wat vir die bogenoemde data aanvaar sal

word. (3) 2.6.2 Lys die afhanklike veranderlike. (1) 2.6.3 Lys die onafhanklike veranderlike. (1) [40]



VRAAG 3 3.1 Die diagramme hieronder toon die liggaam planne van drie soorte diere.

Bestudeer die diagramme en beantwoord die vrae wat volg.

3.1.1 Skryf slegs die letter(s) van die diagram(me) wat die volgende

verteenwoordig: (a) Pseudo-coelomaat (b) Acoelomaat (c) Triploblasties (d) Chordata (5)

3.1.2 Noem EEN voordeel en EEN nadeel van ŉ eksoskelet in geleedpotiges. (2)

3.1.3 Beskryf EEN voordeel van ŉ deurlopende dermkanaal in die Annelida. (2)

3.1.4 Vanuit watter embrioniese laag sal die weefsel-gevulde laag

ontwikkel? (1)



3.2 Sommige gebiede in Suid-Afrika ontvang gevaarlike hoë vlakke van UV-B-

bestraling, byvoorbeeld in De Aar in die Noord-Kaap, soos in die diagram hieronder aantoon. Bestudeer die diagram en beantwoord die vrae wat volg.

3.2.1 In watter jaar was volledige rekords gehou? Hoe weet jy dit? (2)

3.2.2 Gedurende watter VIER maande van die jaar 1997 was die UV-B-bestraling die mees gevaarlikste? (1)

3.2.3 Noem TWEE skadelike osoon-afbrekende stowwe. (2) 3.2.4 Noem en verduidelik kortliks TWEE gevolge van osoonvermindering

op die ekosisteem. (4) 3.2.5 Dra osoonvermindering by tot woestynvorming? Verduidelik. (2)



3.3 In Afrika waar die bevolking toeneem, is die produksie per capita

(gemiddelde produksie per persoon) laag, in vergelyking met kontinente soos Asië en Latyns-Amerika. Dit is as gevolg van beperkte gebruik van landbou-tegnologie, wat produksie kan verhoog. Produksie word ook geraak deur moontlike rampe. Bestudeer die grafiek hieronder en beantwoord die vrae wat volg.

3.3.1 Wat was die opbrengs van graan in 1982 en in 2000? (2) 3.3.2 Verduidelik wat met die opbrengste tussen 1982 en 1986 gebeur

het. (2) 3.3.3 Beskryf volledig, die neiging in al die data op die grafiek vertoon. (2) 3.3.4 Gebaseer op jou antwoord vir VRAAG.3.3.3 lewer kommentaar oor

voedselsekerheid in Afrika vir die toekoms. (3)



3.4 Die omgewingsimpak van die hoeveelheid koolstofdioksied wat vrygestel

word gedurende die leeftyd van die gebruik van ŉ produk of ŉ diens deur ŉ persoon van ŉ ontwikkelde land gelewer, word in die sirkelgrafiek hieronder aangetoon. Bestudeer die grafiek en beantwoord die vrae wat volg.

3.4.1 Onderskei tussen primêre en sekondêre koolstofvoetspoor. (2) 3.4.2 Watter TWEE aktiwiteite dra die meeste tot die koolstofvoetspoor

by? (2) 3.4.3 Noem TWEE aktiwiteite wat die minste tot ons koolstofvoetspoor

bydra. (2) 3.4.4 Die gebruik van gas, olie, steenkool en elektrisiteit maak 29% van

ŉ persoon se koolstofvoetspoor uit. Stel VIER maniere voor waarop jy jou koolstofvoetspoor kan verminder. (4)

[40] TOTAAL AFDELING B: 80

Huis - gas, olie en steenkool

16%

Huis - elektrisiteit 13%

Privaat vervoer 11%

Publieke vervoer 3%

Vakansievlugte 7% Voedsel en drank

5%

Klere en persoonlike besittings

4%

Wonings en meubels

10%

Rekreasie en ontspanning

15%

Finasiële dienste 3%

Deel van publieke dienste

13%

Koolstofvoetspoor van ŉ persoon van die ontwikkelde wêreld



AFDELING C VRAAG 4 4.1 “Vaste afval het ŉ groot bron van kommer in Suid-Afrika geword. Elke

persoon in Suid-Afrika genereer tussen 0,5 kg tot 2 kg afval elke dag. Dit is gelykstaande aan sowat 15 miljoen ton van huishoudelike afval elke jaar.” As jy aangestel word as die hoof van die afvalverwyderings-afdeling van jou dorp/stad, verduidelik VIER strategieë wat jy sou gebruik om die afval te bestuur.

Inhoud (17) Sintese (3) LET WEL: GEEN punte sal toegeken word vir antwoorde in die vorm van

vloeidiagramme of diagramme nie. TOTAAL AFDELING C: 20 GROOTTOTAAL: 150

NASIONALE SENIOR SERTIFIKAAT

GRAAD 11

NOVEMBER 2014

LEWENSWETENSKAPPE V2 MEMORANDUM

PUNTE: 150

Hierdie memorandum bestaan uit 10 bladsye.



AFDELING A VRAAG 1 1.1 1.1.1 A 33 1.1.2 A 33 1.1.3 B 33 1.1.4 C 33 1.1.5 A 33 1.1.6 D 33 1.1.7 C 33 1.1.8 D 33 1.1.9 D 33 1.1.10 B 33 (10 x 2) (20) 1.2 1.2.1 Prokariote 3 1.2.2 Deurlopende spysverteringskanaal 3 1.2.3 Angiosperme 3 1.2.4 Antigene 3/ entstowwe 1.2.5 Fermentasie 3 1.2.6 Eutrofikasie 3 1.2.7 Seloom 3 1.2.8 Ontbinders 3 1.2.9 Monokulture 3 1.2.10 Biologiese beheer 3 (10 x 1) (10)



1.3 1.3.1 Slegs B 33 1.3.2 Beide A en B 33 1.3.3 Slegs B 33 1.3.4 Beide A en B 33 1.3.5 Beide A en B 33 1.3.6 Slegs A 33 1.3.7 Geeneen 33 1.3.8 Slegs A 33 1.3.9 Slegs A 33 1.3.10 Geeneen 33 (10 x 2) (20) TOTAAL AFDELING A: 50



AFDELING B VRAAG 2 2.1 2.1.1

Riglyne vir die assessering van die grafiek Korrekte tipe grafiek 1 Titel van grafiek 1 Korrekte opskrif en skaal van x-as 1 Korrekte opskrif en skaal van y-as 1 Plot van punte 1: 1 tot 3 punte korrek geplot

2: al 6 punte korrek geplot LET WEL:

Indien die verkeerde grafiek geteken is, sal 3 punte verbeur word vir: x ‘Korrekte tipe grafiek’ x ‘Plot van punte’

Indien opskrifte vir die asse omgeruil is sal 2 punte verbeur word vir: x ‘Korrekte opskrif en skaal vir X-as en Y-as’ (6)

2.1.2 ostelike i ellan se ee

3

= 7,1% 3 (2)

430

20 62

480

240

99

0 0

100

200

300

400

500

600Aa

ntal

ste

rftes

Streke

Aantal sterftes as gevolg van TB in verskillende streke van die wêreld 3

3

3

3(T)

33



2.1.3 Hulle is ontwikkelde lande 3 met lae vlakke van armoede 3/

goeie gesondheid en sosiale infrastrukture. / Meeste mense kry goeie voedsel 3 en leef nie in oorbevolkte/ vuil / onhigiëniese toestande nie. 3 (Enige 1 x 2) (2)

2.2 2.2.1 x Dra rubberhandskoene 3 wanneer die monsters geneem word

om nie met kieme besmet te word nie. 3 x Monsters moet geneem word deur houers/bottels wat aan ŉ

tou vasgemaak is 3 te gebruik om te voorkom dat jy te na aan die rivieroewer kom 3 / voorkom verdrinking / voorkom dat jy in die rivier val / voorkom besmetting. (2 x 2) (4)

2.2.2 Temperatuur van die menslike liggaam 3 waar bakterieë

normaalweg leef 3 / E. coli leef normaalweg in die dikderm van die mens / om bakterieë toe te laat om voort te plant. (2)

2.2.3 Gebrek / afwesigheid van ŉ volwaar ige rioolsisteem 3 / swak

higiëne wat veroorsaak dat feses in water beland. 3 (2) 2.3 2.3.1 1 – Gametofiet 3

2 – Gamete 3 3 – Sigoot 3 4 – Sporofiet 3 (4)

2.3.2 (a) bevrugting 3 (b) meïose 3 (2) 2.3.3 (a) Protonema 3 (b) Protallus 3 (2) 2.4 2.4.1 Platyhelminthes 3 en

Arthropoda 3

(2) 2.4.2 x Voorsien ŉ effektiewe hi rostatiese skelet 3/ voorsien

ondersteuning x Voorsien ruimte vir die uitermatige groei van organe. 3 (Enige 1 x 1) (1)

2.4.3 Bilaterale simmetrie 3 (1) 2.5 2.5.1 4 3 (1) 2.5.2 7 3 (1) 2.5.3 Stempel is hoër as die helmknop. 3 (1)



2.5.4 x Het ŉ goe ontwikkel e vaatweefsel. 33

x Geslagtelike voortplanting is onafhanklik van water. 33 x Bevrugting geskied as gevolg van bestuiwers. 33 x Het ware wortels, stingels en blare. 33 x Sporofiet is die dominante generasie. 33 x Produseer sade. 33 (Enige 1 x 2) (2)

2.6 2.6.1 Soos die jare toeneem, 3 was aar ŉ toename 3 in die jag van

renosters. 3 (3) 2.6.2 Aantal renosters wat gejag word. 3 (1) 2.6.3 Die jaar waarin renosters gejag word. 3 (1) [40] VRAAG 3 3.1 3.1.1 (a) C 3 (b) A 3 (c) A 3 en B 3 en C 3 (Enige 2 x 1) (d) B 3 (5) 3.1.2 Voordeel:

Omdat dit hard is beskerm dit die dier teen meganiese beserings.3 Verskaf aanhegtingsplekke vir spiere. 3 (Enige 1 x 1) Nadeel: Omdat dit ondeurlaatbaar is, sal geen gaswisseling plaasvind nie. 3 Kan nie rek om groei van die liggaam te akkomodeer nie. 3 Nuwe sagte ekoskelet bied nie veel beskerming nie.3(Enige 1 x 1) (2)

3.1.3 x Geen vermenging van voedsel 3omdat dit in een rigting

x beweeg. 3 x Laat vertering aaneenlopend 3 plaasvind. 3 x Die spysverteringstelsel is gespesialiseerd 3waar verskillende

dele vir verskillende funksies aangepas geraak het. 3 (Enige 1 x 2) (2)

3.1.4 Mesoderm 3 (1) 3.2 3.2.1 1997/2001, 3 12 maande se data word op die grafiek

aangetoon. 3 (2) 3.2.2 Januarie, Februarie, November, Desember 3/somer maande (1) 3.2.3 CFC (Chloorfluoorkoolstowwe) 3

HFC (Hidro fluoorkoolstowwe) 3 (2)



3.2.4 x Osoon reageer met UV-B strale om dit onskadelik 3 te maak

us sal ŉ vermin ering in stratosferiese osoon ie hoeveelheid van die UV-B straling laat toeneem. 3

x en daarom die effektiwiteit van die produseerders in die voedselketting laat afneem. 3

x ŉ Vermin ering in pro useer ers lei tot ŉ vermin ering in verbruikers. 3

x Sy vermindering in die strastosfeer veroorsaak dat meer skadelike UV-B strale die aarde bereik, 3 wat ensieme wat vir fotosintese belangrik is sal vernietig. 3 (Enige 2 x 2) (4)

3.2.5 Ja. 3 Dit beskadig alle vorme van lewe en graslande en

sukkulente-Karoo wat droog is en veral vatbaar vir woestynvorming is. 3 (2)

3.3 3.3.1 1982: 150 kg/jaar 3 2000: 138 – 145 kg/jaar 3 (2) 3.3.2 Die opbrengs neem af 3 en keer terug na die vorige

produksie. 3 (2) 3.3.3 Die produksie het laag gebly 3 tussen 125 kg/jaar en 175 kg/jaar

3 vir 20 jaar. 3 Dit het nie te veel verander nie. 3 (Enige 2 x 1) (2)

3.3.4 Die data toon dat alhoewel die bevolking in Afrika gegroei het, 3

voedselproduksie nie toegeneem het in ooreenstemming met die groei nie. 3 Dit maak voedselsekuriteit onseker vir die toekoms. 3 (3)

3.4 3.4.1 Primêre koolstofvoetspoor is die koolstof wat vrygestel word deur

die direkte betrokkenheid 3/ aktiwiteit van ŉ persoon, waar sekondêre koolstofvoetspoor die vrystelling is deur indirekte betrokkenheid 3/ verbruik / dienste. (2)

3.4.2 Huis – gas, olie, en steenkool 3

Rekreasie en ontspanning 3 (2) 3.4.3 Publieke vervoer 3 en finansiële dienste 3 (2)



3.4.4 x Verminder verhittingskoste 3 /gebruik komberse en warm

klere / warm waterbottels x Gebruik publieke vervoer. 3 / gebruik fietse. x Moet nie elektriese toestelle aan los wat nie gebruik word

nie. 3 x Koop produkte wat minder verpakking het om afval te

verminder. 3 x Sit warmwaterstelsels af wanneer nie in gebruik. 3 x Gebruik gloeilampies wat koolstof vriendelik is. 3 x Koop plaaslike produkte 3/ vars produkte. x Gebruik loodvrye petrol. 3 x Lig mense in oor die impak van die koolstofvoetspoor. 3 x Verminder die gebruik van paraffien en steenkool. 3 (Enige 4 x 1)

(Aanvaar enige sinvolle antwoord) (4) [40] TOTAAL AFDELING B: 80



AFDELING C VRAAG 4 4.1 Afvalbeheer-strategie: 1. Stortingsterrein bestuur en herwinning van energie uit verbranding. 3 x Gebruik die hitte van die verbranding van stortingsterreine 3 x om elektrisiteit op te wek en sodoende te bespaar op die elektrisiteits-

rekening 3 vir verhitting en kos gaarmaak. x Ondersoek metodes om metaangas te versamel en as ŉ brandstof te

gebruik. 3 x Plaas plastiek onderlae onder stortingsterreine tydens konstruksie. 3 x om die uitloging van afval in grondwater / rivier / oseane te voorkom. 3 x Rehabiliteer ou stortingsterreine om besoedeling te voorkom 3 /

fitoremediase (plant herstel). 2. Herstel en herwinning 3 x Moedig inwoners van stede aan om verskillende tipes afval in

verskillende afvalhouers / dromme van verskillende kleure te sit. 3 x Vennootskap met herwinningsmaatskappye vir ŉ beter insameling van

verskillende afval. 3 x Boetes vir mense wat nie die afval in verskillende dromme skei nie. 3 x Dit kan inkomste genereer en die vervoerkoste verminder. 3 x Voed mense op om organiese afval te gebruik. 3 x bv. om kompos te maak wat die grond kan bemes sodat groente

geplant kan word. 3 x Nuwe produkte kan van herwone materiaal gemaak word 3 x wat die ekonomie kan bevoordeel deur werkskepping te skep 3/

armoede te verlig. x Maak stortingsterreine skoon en bou nuttige fasiliteite soos

sportgronde. 3 3. Voed burgers en maatskappye op om afval te hergebruik. 3 x Bv. glashouers vir melk, koeldrank en alkohol. 3 x Dit sal die nood om meer van hierdie items te voorsien verminder 3 x en dus energie en geld spaar. 3 4. Verminder afval 3 x Belas / penaliseer mense ekstra indien hulle meer afval genereer 3 x Moedig burgers/inwoners aan om afval meer effektief te bestuur. 3

x Vergoed die wat afval effektief bestuur. 3 x Herwin, hergebruik en verminder afval 3

(Maksimum 4 punte per strategie) (17)



Assessering vir die voorlegging van die opstel Relevansie (R) Logiese Volgorde (L) Begrip (C) Alle inligting gegee in

die opstel is relevant. I ees is in ŉ logiese volgorde gerangskik deur die beantwoording van die vrae onder verskillende opskrifte.

In die opstel, is minimum 12 relevante punte uit die 17 maksimum punte gestel.

Sintese (3) TOTAAL AFDELING C: 20 GROOTTOTAAL: 150

Documents

GRAAD 11 NOVEMBER 2014 LEWENSWETENSKAPPE V2€¦ · van hul geboorteland te gebruik (10) 1.3 Dui aan of elk van die stellings in KOLOM Ι van toepassing is op slegs A, slegs B, beide