-
0
GRAAD 12-GESKIEDENIS
KWARTAAL 1
KABV-INHOUDSOPLEIDINGS-
WERKSWINKEL
8-9 JANUARIE 2014: CTLI
Onderwysershandleiding
-
GESKIEDENIS GRAAD 12 TABEL: VOORGESKREWE EN INHOUD WAT
GEËKSAMINEER KAN WORD - VRAESTEL 1 EN 2
VOORGESKREWE INHOUD
EKSAMINEERBARE INHOUD SOORT VRAE
1. Onderwerp 1: Die Koue Oorlog
Die ontstaan van die Koue Oorlog
VRAESTEL 1 VRAESTEL 2
Brongebaseerde vrae
Uitbreiding van die Koue Oorlog – Viëtnam
Opstelvrae
2. Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Vergelykende gevallestudies: Kongo en Tanzanië
Vergelykende opstelvrae
Afrika in die Koue Oorlog: Gevallestudie – Angola
Brongebaseerde vrae
3. Onderwerp 3: Die opstande van die burgerlike samelewing:
1950‟s tot 1970‟s
Oorsig oor opstande van die burgerlike samelewing:
Vrouebevrydings- en feministiese bewegings in die 1960‟s en
1970‟s
Brongebaseerde of navorsingsopdrag
Burgerlike-regtebewegings: Gevallestudie:
Die VSA se burgerlike-regtebeweging
Swart Mag-beweging
Brongebaseerde en opstelvrae
4. Onderwerp 4: Burgerlike weerstand in Suid-Afrika 1970‟s tot
1980‟s
Die uitdaging van swartbewussyn vir die apartheidstaat
Brongebaseerde vrae
Die krisis van apartheid in die 1980‟s
Opstelvrae
5. Onderwerp 5: Die koms van demokrasie en aanvaarding van die
verlede
Die onderhandelde ooreenkoms en die Regering van Nasionale
Eenheid
Opstelvrae
Die Waarheids- en Versoeningskommissie
Brongebaseerde vrae
6. Onderwerp 6: Die einde van die Koue Oorlog en ‟n nuwe
wêreldorde 1989 tot vandag
Die einde van die Koue Oorlog: Die gebeure van 1989
Opstelvrae
‟n Nuwe wêreldorde Brongebaseerde vrae
-
0
2014 School Calendar January February March April May June July
August September October November December
Monday 1 1 1 1
Tuesday 1 1 2 2
Wednesday 1 2 2 3 1 3
Thursday 2 3 1 Pub Hol 3 1 4 2 4
Friday 3 4 2 Sch Hol 4 1 5 3 T3 Ends 1 5
Saturday 4 1 1 5 3 5 2 6 4 1 6
Sunday 5 2 2 6 4 1 6 3 7 5 2 7
Monday 6 3 3
7 T2 Starts
5 2 7 4 8 6 3 8
Tuesday 7 4 4 8 6 3 8 5 9 7 4 9
Wednesday 8 5 5 9 7 4 9 6 10 8 5 10
Thursday 9 6 6 10 8 5 10 7 11 9 6 11
Friday 10 7 7 11 9 6 11 8 12 10 7 12 T4 Ends
Saturday 11 8 8 12 10 7 12 9 13 11 8 13
Sunday 12 9 9 13 11 8 13 10 14 12 9 14
Monday 13 T1 Starts 10 10 14 12 9 14 11 15 13 T4 Starts 10
15
Tuesday 14 11 11 15 13 10 15 12 16 14 11 16 Pub Hol
Wednesday 15 12 12 16 14 11 16 13 17 15 12 17
Thursday 16 13 13 17 15 12 17 14 18 16 13 18
Friday 17 14 14 18 Pub Hol 16 13 18 15 19 17 14 19
Saturday 18 15 15 19 17 14 19 16 20 18 15 20
Sunday 19 16 16 20 18 15 20 17 21 19 16 21
Monday 20 17 17 21 Pub Hol 19 16 Pub Hol 21 T3 Starts 18 22 20
17 22
Tuesday 21 18 18 22 20 17 22 19 23 21 18 23
Wednesday 22 19 19 23 21 18 23 20 24 Pub Hol 22 19 24
Thursday 23 20 20 24 22 19 24 21 25 23 20 25 Pub Hol
Friday 24 21 21 Pub Hol 25 23 20 25 22 26 24 21 26 Pub Hol
Saturday 25 22 22 26 24 21 26 23 27 25 22 27
Sunday 26 23 23 27 25 22 27 24 28 26 23 28
Monday 27 24 24 28 Pub Hol 26 23 28 25 29 27 24 29
Tuesday 28 25 25 29 Sch Hol 27 24 29 26 30 28 25 30
Wednesday 29 26 26 30 Sch Hol 28 25 30 27 31 29 26 31
Thursday 30 27 27 29 26 31 28 32 30 27
Friday 31 28 28 T1 Ends 30 27 T2 Ends 29 33 31 28
Saturday 29 31 28 30 28 29
Sunday 30 29 31 29 30
Monday 31 30 30
-
2
INHOUD
BLADSY
1. PROGRAM VAN ASSESSERING 3
2. BEPLANNING
3. KWARTAAL 1 – ENHOUD PPTs 8
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog
- Gevallestudie: Uitbreiding van die Koue Oorlog – Viëtnam
(Opstelvrae)
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
- Afrika in die Koue Oorlog: Gevallestudie – Angola
Brongebaseerde vrae
- Vergelykende gevallestudies: Kongo en Tanzanië
(Opstelvrae)
4.1 KWARTAAL 1 28
4.1 TAAK 1: BRONGEBASEERDE OF OPSTELVRAE)
4.1.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
4.1.2 OPSTELVRAE EN NASIENRIGLYNE
4.2 TAAK 2: NAVORSINGSTAAK
4.3 TAAK 3: GESTANDAARDISEERDE TOETS EN NASIENRIGLYNE
6. RIGLYNE VIR DIE OPSTEL VAN BRONGEBASEERDE VRAE 72
7. VOORSTELLE VIR DIE STEIERING VAN LEER TER 78
VOORBEREIDING VIR SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING
STAKE.
-
3
DAG 1: Woensdag 8 Jan 2014
Inhoudsfokus: Onderwerp 1 – Koue Oorlog (Viëtnam)
07.45 - 08.30 Registrasie
08.30 - 09.15 Inleiding en Beplanning
09.15 - 10.15 Inhoudslesing - Viëtnam
10.15 - 10.45 Teepouse
10.45 - 12.00 Aktiwiteit 1:
11.45 - 12.45 Aktiwiteit 2:
12.45 - 13.30 Middagete
13.45 - 14.30 NAVORSINGSTAAK
14.30 - 15.30 Aktiwiteit 3:
15.30 – 16.00 Refleksie
-
4
DAG 2: Dinsdag 9 Jan 2014
Inhoudsfokus: Onderwerp 2 – Onafhanklike Afrika
08.00 - 08.30 Registrasie
08.30 -09.15 Inhoudslesing: Angola
09.15 - 10.15 Aktiwiteit 4
10.15 - 10.45 Teepouse
10.45 - 11.45 Aktiwiteit 5
11.45 - 12.45 Inhoudslesing:Kongo en Tanzanië
12.45 - 13.30 Middagete
13.30 - 14.30 Aktiwiteit 6
14.30 - 15.30 TED TALK - Refleksie
15.30 - 16.00 Complete claim forms.
-
5
3. BEPLANNING
Grade 12 Program van Assessering en gewigte van take
Kwartaal 1 Kwartaal 2 Kwartaal 3 Kwartaal 4
3 Take 2 Takes 2 Take
Brongebaseerde taak (of opstel; leerders
moet een van elk
doen)
(50 punte / 5%)
Navorsingstaak (kan
ook in die tweede
kwartaal gedoen
word)
(100 punte / 20%)
Gestandaardiseerde
toets, wat „n
brongebaseerde
afdeling
en „n opstel insluit.
(ideaal om beide
afdelings tegelyk te
toets)
(100 punte / 10%)
Opsteltaak (of
brongebaseerde
taak:
leerders moet
een van
elk doen)
(50 punte / 5%)
Halfjaarlikse
eksamen
(2 vraestelle van
2½
uur) (2
onderwerpe van
elke vraestel
moet in
Junie
geëksamineer
word; vier vrae in
elke
vraestel: 2
opstelle en 2
brongebaseerde
vrae;
leerders
beantwoord 2
vrae, 1 opstel en
1
brongebaseerde
vraag in elke
vraestel.)
(200 punte /
20%)
Gestandaardisee
rde toets
wat „n
brongebaseerde
afdeling en „n
opstel insluit.
(ideaal om beide
afdelings
tegelyk te toets.)
(100 punte /
10%)
September-
eksamen
(2 vraestelle)
(300 punte /
30%)
Finale eksterne eksamen
25% van totale jaarpunt = 100 punte
75% van
totale
jaarpunt =
300 punte
-
6
GRAAD 12 GESKIEDENIS: Kwartaal 1
MONDAY TUESDAY WEDNESDAY THURSDAY FRIDAY
13 JANUARY
Educators Return
14
15
TERM 1 BEGINS
Learners return
16 17
20
21 22 23 24
27
28 29 30 31
3 FEBRUARY
4 5 6 7
10
11 12 13 14
17
18 19 20 21
24
25 26 27 28
3 MARCH
4 5 6 7
10
11 12 13 14
17
18 19 20 21
HUMAN RIGHTS DAY
24
25 26 27 28
END OF TERM 1
-
7
EXAMPLE OF A WEEKLY WORK PLANNER 2014
SUBJECT HISTORY GRADE TERM DATES
CONTENT RESOURCES TEACHING STRATEGIES
TOPIC
Textbook
pages
HISTORICAL
TERMS TO BE
DEFINED
SUB-THEME
OTHER
RESOURCES
SKILLS FOCUS
METHODS
ASSESSMENT REFLECTION
FORMAL
TASKS (SBA)
WHAT HAS
WORKED WELL
THIS WEEK?
INFORMAL
TASKS
WHAT HAS
BEEN A
CHALLENGE
THIS WEEK?
IDENTIFY CONTENT AND SKILLS WHICH NEED TO BE REVISED
-
8
3. INHOUD PPTs
Onderwerp 1: Die Koue Oorlong – Gevallestudie: Viëtnam
Gevallestudie: ViëtnamHoe het ‘n klein landjie soos Viëtnam dit
reggekry om die oorlog teen die VSA te wen?
Opstel
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hierdie afdeling sluit in:
Agtergrond
• 1957 tot 1965 – gevegte in Viëtnam tussen die Suid-Viëtnamese
weermag en die kommunisties opgeleide rebelle (Viëtkong)
• 1965 tot 1969 – Noord-Viëtnamese-VSA-stryd
• Die oorlog vanuit Viëtnamese en Amerikaanse perspektief
• Die oorlog as wêreldkwessie
• 1969 tot 1975 – die VSA se onttrekking uit Viëtnam
• Slot: Hoe die oorlog vandag onthou word
(Verwys na KABV, bl. 26)2
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waar op die wêreldkaart is Viëtnam geleë?
ViëtnamVSA
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
________________________________
-
9
Agtergrond
• In die 19e eeu het Frankryk ’n groot gedeelte van Suidoos-Asië
gekoloniseer, insluitende hedendaagse Viëtnam.
• 1941: Japan val Suidoos-Asië binne en neem dit in besit.
• 1941: Twee kommuniste (Viëtnamese nasionaliste), Ho Chi Minh
en Nguyen Vo Giap, stig Viet Minh (die Liga vir die onafhanklikheid
van Viëtnam).
• Viet Minh word deur die VSA befonds.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Post-oorlogsooreenkoms 1945-1954
• 1945: Japan word in WO II verslaan; onttrek uit
Suidoos-Asië
• September 1945: Ho Chi Minh kondig aan dat Viëtnam ’n
onafhanklike en demokratiese republiek is.
• Die Franse poog om hulle ryk te hervestig en neem beheer oor
die suide terug.
• Viet Minh hou aan met veg vir volle onafhanklikheid en ’n
verenigde Viëtnam.
• 1954: Franse lê die wapen neer In May 1954, Britain, France,
China, the
Soviet Union, the USA and Vietnam met in Geneva to decide the
future of Vietnam
The Geneva Agreement
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
1954-1965: stryd tussen Suid-Viëtnamese weermag en kommunisties
opgeleide rebelle (NFL / Viëtkong)
• 1955 Ngô Đình Diệm (wat deur die VSA gesteun is) word amptelik
as president van Suid-Viëtnam verkies in beknoeide verkiesings.
• Diem was ’n diktator. Hy was ’n Katoliek en het die Boeddhiste
meerderheid vervolg. Grond is by kleinboere afgevat en aan Diem se
ondersteuners gegee.
• Diem weier om verkiesings toe te laat ten einde Noord-en
Suid-Viëtnam te herverenig.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
10
Opposisie teen Diem se regering• 1959: Viet Minh se
ondersteuners in Suid-Viëtnam vorm die Nasionale Bevrydingsfront
(NFL). Diem en die VSA noem hulle Viëtkong (Viëtnamese
kommuniste).
• 1963: ’n Bejaarde monnik, Thich Quang Duc, steek homself aan
die brand in protes teen Diem se korrupte heerskappy.
• 1963: ’n CIA-befondste magsoorname in Suid-Viëtnam werp Diem
se mag omver en hy sterf in ’n sluipmoordaanval.Malcolm Brown who
took this photograph
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waarom het Amerika by ’n oorlog in Viëtnam betrokke geraak?
Amerikaanse presidente gedurende die tydperk van Amerikaanse
betrokkenheid by Viëtnam:Dwight D Eisenhower (Rep): 1953- 1961
John F. Kennedy (Dem): 1961-1963 Lyndon B Johnson (Dem):
1963-1969
Richard Nixon (Rep): 1969- 1974
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Die ‘Domino-effek’ (strategiese betekenis van Viëtnam)
In 1949 the Chinese Communist Party, led by Mao Zedong won their
civil war and established a communist government. USA feared that
other countries in the region would fall to communism unless the
USA actively prevented it.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
11
Die insident in die Golf van Tonkin (sneller)
• Op 2 Augustus 1964 het drie Noord-Viëtnamese patrolliebote in
die Golf van Tonkin die VSA-duikboot Maddox aangeval. Die Maddox
was besig om intelligensie-inligting te versamel. Twee dae later
was daar ’n tweede beweerde aanval. Bewyse het sedertdien getoon
dat dit nie plaasgevind het nie. Lyndon Johnson, Amerikaanse
president, het hierdie aanvalle gebruik om die Kongres te oortuig
om die VSA se betrokkenheid by Viëtnam te steun.
• 1965 – teen die einde van die jaar is 200 000 Amerikaanse
gevegsoldate na Viëtnam gestuur.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
1965-1969: Noord- Viëtnamese-VSA-stryd
VSA-Taktieke
• 7 Feb. 1965: Die VSA loods ‘Operation Rolling Thunder’:
• - Wydverspreide lugbombardering wat trosbomme en chemiese
wapens insluit,
word ingespan (‘Agent Orange’ en Napalm is gebruik).
• Soek en vernietig (het lugvervoer gebruik om troepe te
verskuif)
• 16 Maart 1968: My Lai-menseslagting vind plaas
• Verdediging van Suid-Viëtnamese regering teen Noord-Viëtnamese
uitbreiding
Noord-Viëtnamese taktieke
• Wen die harte en denke van Suid-Viëtnamese
• Guerrilla-taktieke
• Fopmyne en landmyne
• Selfmoordbende veg hulle weg na die VSA-ambassade oop
• 31 Januarie 1968: Viëtkong loods ’n aanval op meer as 100
dorpe en stede in die Suide tydens die Nuwejaars-(of Tet-) vakansie
– (Keerpunt: Die Amerikaanse publiek besef dat die VSA NIE besig is
om die oorlog te wen nie!)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
1969 tot 1975 – Die VSA onttrek uit Viëtnam
“Vanaf 1964-1972 het die rykste en magtigste volk in die
geskiedenis van die wêreld ’n maksimale militêre poging aangewend,
met alles behalwe atoombomme, om ’n nasionalistiese rewolusionêre
beweging in ’n klein kleinboerlandjie te verslaan – en misluk.”
(vertaling)
(H. Zinn, A People’s History of the USA, (New York, 1980.
p460)
WAAROM?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
12
A Soviet cartoon mocking the large number of US casualties in
Vietnam. c. 1968
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ontbossing veroorsaak deur die VSA wat Agent Orange (TCDD
Dioxin) gespuit het
Die Viëtnamese Rooi Kruis beraam dat tot drie miljoen
Viëtnamese
gesondheidskwale ontwikkel het as gevolg van blootstelling aan
Dioxin.
Van hulle is 150 000 kinders met liggaamsgebreke by
geboorte.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ten year old Phan Thi Kim Phuc running naked down a street
having torn off her burning clothes after an American Napalm
attack.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
13
Women and children shot dead by American soldiers lie in the
road at the village of My Lai, 1968.
We huddled the villagers up. We made them squat down. I poured
about four clips into the group. The mothers were hugging their
children. While we kept on firing . (An extract from the evidence
of Paul Meadlo who was a US soldier at My Lai.)
The Massacre at My Lai -16 March 1968
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Opgekommandeerde soldate: ‘Cherries’
• Ongeveer twee-derdes van die drie miljoen Amerikaners wat by
die Viëtnam-oorlog betrokke was, was opgekommandeerde soldate
(‘Cherries’).
• Gemiddelde ouderdom van hierdie soldate = 19 jaar
• 12 maande – diensplig (tour of duty)
• Veldtog teen verpligte diensplig in die VSA
A student burns his draft card during an anti-war demonstration.
Over 200,000 young men dodged the draft.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
14
Kent State Massacre (4 May 1970)National Guardsmen opened fire
on student protestors in Ohio, killing four. This picture shows one
of the dead students, Jeffrey Miller.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Slagoffers van die oorlog
Category Year Range Low estimates
Medium estimates
High estimates
North Vietnamese civilian deaths from bombing
1965-72 65,000
North Vietnamese soldiers killed
1965-72 500,000
Viet Cong deaths 1960-75 172,000 251,000 329,000
Viet Cong and North Vietnamese soldiers deaths combined
1960-75 533,000 1,011,000 1,489,000
South Vietnamese civilian deaths from gunfire / bombing
1960-75 361,000 391,000 720,000
South Vietnamesesoldiers killed
1960-75 219,000 266,000 313,000
US military deaths 1960-73 46,000 47,000 58,000
Source: Rudolph Rummel, Statistics of Vietnamese Democide:
Estimates, Calculations and Sources, 1997.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
15
Waarom het die VSA die Viëtnam-oorlog verloor?
• Die Amerikaanse weermag se militêre taktiek –ondoeltreffend en
ongewild
• Intensivering van die teen-oorlogbeweging in die VSA •
Mediadekking van die oorlog – 1e oorlog op TV
vertoon • Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regering•
Noord-Viëtnamese soldate se guerrilla-oorlogtaktieke• Noord-Viëtnam
en NLA veg ’n bevrydingsoorlog om
hulle land van buitelandse inmenging te bevry.• Steun vir
Noord-Viëtnamese vanuit China en die USSR
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hoe is die Viëtnam-oorlog onthou?
• Gedenktekens in die VSA en Viëtnam
• Film (Hollywood het verskillende perspektiewe op oorlog in
verskillende eras gebied)
• Musiek
• Persoonlike verhale/outobiografieë
• Akademiese optekening
• Toeristebesienswaardighede
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Impak van die Viëtnam-oorlog• Vir Viëtnam – Skrikwekkend: Vyf
miljoen
Viëtnamese boere ontwortel; groot getalle doodgemaak of vermink.
Groot stukke woud word deur Amerikaanse chemiese stowwe vernietig –
langtermynimplikasies vir landbou.
• Vir Amerika – ’n Groot sielkundige asook militêre neerlaag.
Dit het waarskynlik die ‘domino-effek’ verhaas, naamlik talle ander
lande in Asië het ‘rooi’ geword; d.w.s. het kommunisties geword. ’n
Propagandaramp (VSA-troepe is betrokke by menseregteskendings,
menseslagtings, die gebruik van chemiese wapens)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
16
Aktiwiteit: Opstel beplanning - Viëtnam
Work in groups of 3 at your tables.
1. Use the images and text from the powerpoint presentation and
the ideas
conveyed in the You Tube footage to identify the main reasons
why a small
country like Vietnam was able to defeat the powerful USA. Write
these key
ideas in the first set of boxes on your Essay Planning Tool.
2. For each „General Idea‟ identify a few „Specific Examples‟
which could be
used to substantiate the point you have made. Write these in the
appropriate
boxes.
-
17
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Gevallestudie: Angola
Onderwerp: Onafhanklike Afrika
Graad 12
KABV Geskiedenis
1
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika (oorsig)
Hoe is onafhanklikheid in Afrika bereik in die 1960’s tot
1980’s?
• Vergelykende gevallestudies om die politieke, ekonomiese,
maatskaplike en kulturelesuksesse en uitdagings in onafhanklike
Afrikate illustreer (1960-1980). Die Kongo en Tanzanië
(opstelvraag)
• Afrika gedurende die Koue Oorlog: Gevallestudie Angola
(brongeba-seerde vraag)
2
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Wat was die impak van die interne en eksterne faktore op
Afrika gedurende daardie tydstip?
Afrika gedurende die Koue OorlogGevallestudie: ANGOLA
3
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
18
Waar op die wêreldkaart lê Angola?
ANGOLA
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waar in Afrika is Angola geleë?
Angola
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Kaart van AngolaCABINDA
Luanda(MPLA)
Ambriz(FNLA)
Huambo(Unita)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
19
SLEUTELBEGRIPPE
Die volgende begrippe is van toepassing op hierdie
gevallestudie:
1. Koue Oorlog – ’n ideologiese konflik tussen die VSA en die
Sowjet-unie na afloop van Wêreldoorlog II (was nie ’n direkte stryd
tussen twee supermoondhede nie)
2. Kommunisme – is ’n politieke en ekonomiese stelsel waardeur
die staat volle verantwoordelikheid vir sy burgers aanvaar.
Sentraal-beheerde ekonomiese en politieke stelsel wat ’n
alternatief vir kapitalisme is.
3. Sosialisme – die betrokkenheid van die staat in die ekonomie.
Die staat neem gedeeltelike beheer van die produksiemiddele oor,
maar laat ’n mate van privaateienaarskap toe.
4. Demokrasie: ’n politieke stelsel waarin al die landsburgers
vry is om verteenwoordigers te kies ten einde ’n veelpartyregering
saam te stel.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Sleutelbegrippe (vervolg)5. Neo-kolonialisme – (neo beteken
‘nuwe’ of ‘die opbloei van kolonialisme’). Dis paradoksaal dat
Afrika met sy ryk hulpbronne oorsese magte in ’n eensydige
verhouding (uitbuiting) verryk het wat die voormalige koloniale
magte bevoordeel het. Afrika-lande het politieke onafhanklikheid
verkry, maar nie ekonomiese vryheid nie.
6. Eenpartystaat – ’n regeringstelsel waar slegs een politieke
party wettig toegelaat word om te bestaan/funksioneer.
7. Diktatorskap – ’n individuele heerser wat totale beheer van
al die staat se mag oorneem. Dit loop dikwels daarop uit dat ’n
persoonlikheidskultus geskep word deur die aanwending van
veiligheidsmagte om alle vorme van opposisie te onderdruk.
8. Burgeroorlog – oorlog tussen burgers binne ’n land
9. Afrika-nasionalisme – ’n intense verbintenis om Afrikane van
koloniale oorheersing te bevry
10. Perestroika – die ekonomiese herstrukturering en Glasnost –
politieke openheid (Gorbatsjof stel dit bekend)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Hoe Afrika by die Koue Oorlog betrek is
• Afrika se dekolonisasie het gedurende die Koue Oorlog
plaasgevind.
• Die VSA en USSR het hulppakkette, tegniesebystand en selfs
militêre bystand aanbevrydingsbewegings gebruik om Afrika-landeby
hulle invloedsfere te betrek.
• Angola is ryk aan minerale: olie, diamante, goud, uraan, koper
en ’n sterk visnywerheid –’n baie begeerlike kolonie en
bondgenoot.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
20
Angola: Kolonialisme en onafhanklikheid• Portugese
teenwoordigheid; dryf vanaf die 1940’s handel in
Angola
• Berlynse Konferensie van 1885: beheer word geformaliseer
• 1951: Portugal het Angola as ’n oorsese provinsie van Portugal
beskou: Assimilasiebeleid
• Portugal verwerp oproepe vir onafhanklikheid vanaf die
1950’s.
• Onafhanklikheidsoorlog (1961-1974)
• Magsoorname deur pro-demokrasie-weermagoffisiere in Portugal
(1974)
• Januarie 1975: Alvor-akkoorde: om vir oorname deur
driebevrydingsbewegings voor te berei (is nie nagekom nie)
• Verkiesingsdatum bepaal vir 11 November 1975 (vind nie
plaasnie)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Angola: kolonialisme en onafhanklikheid
Resistance Movement
Leader and support base
Countries supporting movement to gain
independence
Countries supporting movement after independence
MPLAPopular Movement for the Liberation of
Angola (1956)
Agostinho Neto(from 1979: Jose
Eduardo dos Santos)multi-ethnic: whites,
mesticos & Ambundu.
Soviet UnionSoviet Union and
Cuba
FNLANational Front for the Liberation of Angola
(1962)
Holden Roberto China USA and South Africa
UNITANational Union for
the Total Independence of
Angola (1966)
Jonas SavimbiOvimbundu ethnic
group.China USA and South Africa
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Burgeroorlog breek in 1975 uit.
• In 1974 het elkeen van die drie bevrydingsbewegings hulleself
vanuit hulle onderskeie hoofstede as die amptelike regering
verklaar.
• MPLA: Luanda
• UNITA: Huambo
• FNLA: Amriz
• Angola se burgeroorlog het spoedig ’n proksie geword waarbinne
die Ooste en Weste hulle Koue Oorlog- politieke agendas uitgespeel
het.
12
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
21
Redes vir internasionale betrokkenheid by Angola
• USSR: om bevryding van kolonialisme te steun; strategiese
belang van Angola; ’n kommunistiese basis in die streek; binne
bereik om finansiëleen militêre steun aan SWAPO te verleen.
• VSA: Inperkingsbeleid – was bang dat kommunisme in die streek
souuitbrei; stuur in die geheim wapens na FNLA en UNITA. Die VSA se
Clark Amendment ‘76 het gevra vir verminderde betrokkenheid by
Angola –herroep in 1985 en befondsing wat hervat is: NB: Angola het
OLIE.
• Kuba: Castro wou die rewolusie versprei (VSA het dit sterk in
Suid-Amerika teengewerk); stuur militêre bystand vir die MPLA vanaf
1966; die getal troepe wat ontplooi is, het gestyg tot ’n
hoogtepunt van 50 000 in die laat 1980’s.
• China: is verbind tot anti-imperialistiese stryd en om te
verhoed dat die USSR se invloedsfeer uitbrei
• Suid-Afrika: NP se destabiliseringsbeleid in die streek om die
uitbreidingvan kommunisme stop te sit; om SWAPO-basisse te
vernietig.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Impak op streekstabiliteit
Pro-Weste = UNITA en FNLA vs Pro-Ooste = MPLA
• Die Kongo (Zaïre) het ’n basis vir FNLA geword, en troepe en
voertuie verskaf.
• Namibië: 1966 VN Veiligheidsraadsbesluit 435; SA ondersteun
UNITA deur SWA; vernietig kleindorpies; Angolese vlugtelinge
• Zambië: Ontvang hulp van die VSA; UNITA valZambië aan om
hulpbronne te plunder; Angolesevlugtelinge; Benguela-spoorweglyn
gesluit –belemmer uitvoere
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Belangrikheid van Cuito Cuanavale (1987-1988)
• SANW wat deur UNITA en FNLA gehelp word, probeerbeheer oor
Cuito Cuarnivale (klein dorpie van strategiesebelang) oorneem. Wie
het gewen? (Multi-perspektief)
Standpunt 1
• Angolese weermag (Fapla) deur UNITA + SA verslaan
• USSR en Kuba word gedwing om uit Angola te onttrek.
Standpunt 2
• SA (SANW) word deur die Angolese weermag (Fapla) en Kubaanse
magte verslaan, en word gedwing om teonttrek.
• Bevryding van SWA (Namibië)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
22
Veranderende aard van internasionale verhoudinge
• 1988: New York-verdrag het Namibië se onafhanklikheid
onderhandel
• Onttrekking van buitelandse magte uit Angola
• 1989: Gbadolite-akkoord (beroemde bladskud – Dos Santos en
Savimbi)
• 1991 (31 Mei): Bicesse-vredesooreenkomste
• 1992 (September): VN moet toesig hou oor verkiesing
• UNITA weier om die MPLA-oorwinning te aanvaar – oorlog
hervat.
• 1994 (November): Lusaka-protokol (internasionale druk)
• 1998 (Desember): Die vierde MPLA-kongres
• 2002 (22 Februarie): Savimbi sterf in skermutseling
• 2002 (4 April): Luena-samewerkingsooreenkoms
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Aktiwiteit: Stel ‟n brongebaseerde toets oor Angola op
Instruksies Werk in groepe om die onderstaande te voltooi. Indien
jy ‟n skootrekenaar het, tik jou vrae. Indien nie, skryf dit op die
koerantpapier wat beskikbaar is. 1. Keuse van bronne
Bestudeer die bronne oor Angola wat in die opleidingshandleiding
verskaf word.
Kies vier (4) bronne waarmee jy ‟n toets van 50 punte kan
opstel.
Formuleer ‟n sleutelvraag wat verband hou met die gekose bronne.
2. Stel die vrae
Stel ‟n formele brongebaseerde toets op (50 punte).
Verwys na die voorbeeld van die soort vrae wat op die
verskillende kognitiewe vlakke gestel kan word (sien bl. in die
opleidingshandleiding).
Maak seker jou vrae dra die regte gewig volgens die kognitiewe
vlakke in Graad 12 (bl. 33 KABV).
3. Voltooi die nasienriglyn
Voorsien ‟n nasienriglyn vir die gestelde taak. Jy moet die
vaardigheid/ vaardighede wat getoets word vir elke antwoord aandui
(bv. L1-onttrek bewys uit bronne).
4. Verifieer voldoening aan die KABV
Voltooi die roosteranalise (bl. in die opleidingshandleiding) om
te verseker dat jou toets aan die gewigstoekenning van kognitiewe
vlakke (bl. 33 KABV) voldoen en die volle reeks vaardighede dek
(bl. 9 KABV).
5. Teruvoering en bespreking
-
23
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Vergelykende Gevallestudies: Die Kongo en Tanzanië
Onderwerp 2: Onafhanklike Afrika
Hoe is onafhanklikheid in Afrika in die 1960’s en 1980’s
bereik?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
DIE KONGO EN TANZANIË
• Vergelykende gevallestudies as voorbeelde om die politieke,
ekonomiese, maatskaplike en kulturele suksesse en uitdagings in
onafhanklike Afrika te illustreer (1960 tot 1980)
(Vergelykende opstelvraag)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Waar op die wêreldkaart is die Kongo en Tanzanië geleë?
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
24
Waar in Afrika is die Kongo en Tanzanië geleë?
4
Tanzania
Congo
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Die leierskap
Mobutu Sese Seko Julius Nyerere
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Idees wat die onafhanklike state beïnvloed het
• Afrika-sosialisme: Nyerere het geredeneer dat daar geen
klassestrukture in die tradisionele Afrika-samelewing bestaan nie.
Afrika-sosialisme het die gemeenskap en gemeenskapsontwikkeling
vooropgestel eerder as die Europese gedagte aan ’n
werkersklasrewolusie.
• Kapitalisme: Dit is ’n ekonomiese stelsel wat berus op
privaateienaarskap van die produksiemiddele, en die gebruik van
arbeid en hulpbronne om wins te maak.
• Demokrasie: ’n Regeringstelsel deur die hele bevolking of al
die geskikte lede van ’n staat, tipies deur verkose
verteenwoordigers.
• Eenpartystaat: ’n Politieke stelsel waarin daar slegs een
party in ’n land toegelaat word. Geen opposisie word toegelaat nie
en alle opposisiepartye word verbied.
6
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
25
Watter aspekte van ’n land behoort in ’n vergelykende studie
vergelyk te word?
• Politiek: wat verband hou met die regering of ’n land se
openbare aangeleenthede
• Ekonomie: die keuses wat gemaak word oor wie kan skep,
voordeel trek, en toegang hê tot ’n land se hulpbronne en
rykdom
• Maatskaplik: die verskillende maniere waarop mense hulself
groepeer en kollektief in groepe woon, en die verhoudinge wat na
vore tree (bv. ’n klassestelsel).
• Kultureel: die kenmerke van ’n spesifieke groep mense wat
bepaal word deur alles vanaf taal, godsdiens en kos tot sosiale
gewoontes, kleredrag of musiek
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Watter soort staat het na vore getree?
DIE KONGO: GESTEUN DEUR DIE VSA
• 1960: Verkry onafhanklikheid van België (Kasavubu -President,
Lumumba - Eerste Minister) – veelpartydemokrasie
• Mineraalryke streek, Katanga, skei af (Moise Tshombe)
• 1961 en 1965: militêre staatsgreep (gesteun deur die VSA/CIA)
– Mobutu vestig ’n militêre diktatorskap.
• 1967: Skaf opposisiepartye af
• Authenticité (egtheid) of ‘Zaïrisasie’
• Mobutu se Zaïre word gekenmerk deur korrupsie, kleptokrasie en
elitisme.
TANZANIË: ONVERBONDE
• 1961: Verkry onafhanklikheid van Brittanje –
veelpartydemokrasie
• 1962: Nyerere word president
• 1963: Nyerere skaf alle ander politieke partye af. TANU word
die enigste wettige party.
• 1964: Tanzanië en Zanzibar tree na vore om die Verenige
Republiek van Tanzanië te vorm.
• 1967: Arusha-verklaring – het sy verbintenis tot
Afrika-sosialisme uitgespel – stel die ‘Leierskapskode’ en Ujaama
bekend.
• Poog om polities onverbonde te bly en ekonomiese
neo-kolonialisme te vermy.
8
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Watter soort leiers tree na vore?DIE KONGO/ZAÏRE
• Patrice Lumumba – 1960: Die eerste Eerste Minister van die
onafhanklike Kongo (DRK). Leier van die Mouvement National
Kongolais (MNK) – ’n pan-/ multi-etniese politieke party om alle
Kongolese in een enkele volk te verenig
• Glo aan ‘positiewe neutralisme’. Wou die DRK bevry van
buitelandse inmenging; aanvanklik onverbonde, maar draai na die
USSR vir steun toe Katanga afskei.
• 1961: Hy word met VSA-/Belgiese-steun gearresteer en
tereggestel.
• Joseph Mobutu – 1961 en 1965: neem die mag oor d.m.v. ’n
militêre staatsgreep (gesteun deur die Weste)
• Heers as wrede diktator tot sy dood in 1997.
TANZANIË
• Julius Nyerere – 1961: Die eerste Eerste Minister van die
onafhanklike Tanganjika; word president in 1962.
• Leier van Tanganyican African National Union (TANU).
• Staan bekend as ‘Mwalimu’ (onderwyser) – hy word onthou vir sy
persoonlike integriteit.
• Gglo aan pan-Afrikanisme en billikheid. Hy verwerp
stamgebondenheid en staan neo-kolonialisme teen.
• Hy poog om Tanzanië onverbonde te laat bly tydens die Koue
Oorlog.
• Hy tree vrywillig af in 1985.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
26
Ekonomiese nalatenskap van kolonialisme
• Albei lande is deur Europese magte gekoloniseer: die Kongo
deur België en Tanzanië deur Duitsland en toe Brittanje wat hulle
natuurlike hulpbronne ontgin het.
• Met hulle onafhanklikheid het albei lande onderontwikkelde
ekonomieë gehad – hulle het hulle rykdom uit landbou en die verkoop
van onverwerkte minerale verdien. Nie een van die twee lande was
geïndustrialiseerd nie en het ook nie ’n vervaardigingsektor
ontwikkel nie.
• Die koloniale magte het infrastruktuur gebou slegs om die
uitvoer van grondstowwe te bevorder en nie binnelandse handel
nie.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ooreenkomste tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
• Die meerderheid mense in albei lande was kleinskaalboere.
• Ná onafhanklikheid sukkel albei lande om ’n
vervaardigingsektor tot stand te bring.
• In albei lande word grond en nywerhede genasionaliseer. Mobutu
nasionaliseer die meeste myne (‘Zaïrisasie’ blyk ’n totale
mislukking te wees en hy moes die meeste myne herprivatiseer).
Tanzanië nasionaliseer ook sy grond en nywerhede, maar word gedwing
om dit in die 1980’s te privatiseer in ruil vir skuldverligting
vanaf die Wêreldbank en die IMF.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Ooreenkomste tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
• Gedurende die tydperk 1960 tot 1980 leef die meerderheid mense
in albei lande in armoede en albeilande staar ’n ekonomiese krisis
in die gesig.
• Albei lande maak staat op die uitvoer van primêreprodukte. Die
Kongo is baie ryk aan waardevolleminerale: koper,
nywerheidsdiamante, kobalt, goud en sink. Tanzanië se ekonomie
berus weer op die produksie van kontantoeste soos koffie en tee.
Die land het ook ’n seldsame edelsteen gemyn, naamliktansaniet.
• Albei lande word negatief geraak deur die prysverlaging van
grondstowwe in die 1970’s.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
27
Ooreenkomste tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
• Nie een van die twee lande het oliereserwesgehad nie. Hulle
word dus in die 1970’s negatiefgeraak deur groot olieprysstygings
(olie is nodigvir industrialisasie en vervoer).
• Albei lande ervaar baie ernstige ekonomieseprobleme in die
jare na onafhanklikheid en teen die 1980’s maak hulle staat op
lenings uitoorsese lande (Kongo – VSA) en instellings(Tanzanië -
IMF en Wêreldbank) om nie bankrotverklaar te word nie.
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Verskille tussen die Kongo en Tanzanië se ekonomieë
DIE KONGO/ZAÏRE
• Aanvaar ’n kapitalistieseekonomiese model (naaanvanklike
pogings om tenasionaliseer/‘Zaïrisasie’)
• Steun sterk op buitelandsebelegging, en ontvang steunvan die
VSA en die Weste
• Mobutu wou industrialiseer, syeie grondstowwe verwerk en ’n
nywerheidsbasis ontwikkel.
• Onder Mobutu tree ’n baiewelgestelde elite na vore. Korrupsie
en nepotisme lei tot groter klasseverskille.
TANZANIA
• Nyerere aanvaar ’n sosialistieseekonomiese model, alhoewel hy
ditin die 1980’s moes laat vaar.
• Hy poog om ekonomies onafhanklikte bly en neo-kolonialisme
tevermy.
• Nyerere glo dit was ’n fout om teprobeer industrialiseer . Hy
stelUjaama, ’n beleid om gehuggies of klein dorpies te vestig,
bekend watdaarop gemik is om die land selfversorgend te maak ten
opsigtevan voedselproduksie.
• Nyerere poog om te verhoed dat ’n nuwe elite na vore tree deur
sy‘Leierskapskode’ bekend te stel.
• Maatskaplike en kulturelesuksesse en uitdagings
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
Maatskaplike en kulturele suksesse en uitdagings
DIE KONGO
• Kleredrag: word deur‘Maoïstiese’ kleredraggeïnspireer
• Stel ‘Abakos’ uit A bas le costumes in wat letterlikbeteken
‘Trek die pak uit! ’
• Alle Afrikane word aangemoedig om ontslae teraak van hulle
‘Europese’ name.
• Staatsbeheerde skole word náonafhanklikheid gevestig, maar
Mobutu kanaliseer niegenoegsame befondsing naonderwys nie en die
Kongoondervind het ’n tekort aangekwalifiseerde onderwysers.
TANZANIË
• Kleredrag: word deur ‘Maoïstiese’ kleredrag geïnspireer
• Taal: Afrikataaldepartemente en -navorsingsentra word in
nuutgestigte universiteite geskep.
• Bevordering van Kiswahili as ’n verenigende taal
• Gebruik onderwys om ’n nasionale etos, ideologie en filosofie,
en beginsels van ’n nuwe samelewing wat ’n konsepvan sosiale
geregtigheid omarm, te bevorder
• Vestiging van dorpies(villagisation):
kollektiewegehuggies/klein dorpies word gevestig (bestuur deur
plaaslikeinwoners – onervare)
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
___________________________________
-
28
AKTIWITEIT: Hoe om ‟n vergelykende opstelvraag te beantwoord
Gebruik die inligting van die PowerPoint-aanbieding en julle
handboeke om die
volgende vraag te beantwoord:
Daar was meer ooreenkomste tussen Mobutu se bewind in Zaïre en
Nyerere se
bewind in Tanzanië as wat daar verskille was.
Bespreek hierdie stelling krities met verwysing na die 1960‟s
tot 1980‟s.
1. Gebruik die vergelyk-en-kontrasteer-kaart om jou gedagtes te
rangskik.
2. Stel ‟n nasienriglyn met ‟n sinopsis en hoofaspekte saam as
antwoord op die
vraag.
-
29
4. KWARTAAL 1: VOORBEELD VAN TAKE VIR
SKOOLGEBASEERDE ASSESSERING (SBA)
3 TAKE
Brongebaseerde taak (of opstel; leerders moet een van elk doen)*
(50 punte / 5%)
Navorsingstaak (kan ook in die tweede kwartaal gedoen word) (100
punte / 20%)
Gestandaardiseerde toets, wat n Brongebaseerde afdeling en n
opstel insluit (ideaal om beide afdelings tegelyk te toets) (100
punte / 2 uur / 10%)
TAAK 1 TAAK 2 TAAK 3
* Indien leerders n Brongebaseerde taak in Kwartaal 1 skryf,
moet hulle n opstelvraag in Kwartaal 2 skryf (en omgekeerd).
Opvoeders sal in Kwartaal 1 waarskynlik inhoud van Onderwerp
1-3, Taak 1 moet dus vraag uit die volgende lys bevat.
Brongebaseerde vrae Opstelvrae
Onderwerp 1: Die oorsprong van die Koue Oorlog
Onderwerp 1: Gevallestudie: China of Viëtnam*
Onderwerp 2: Gevallestudie: Angola Onderwerp 2: Vergelykende
gevallestudie: Kongo en Tanzanië
Onderwerp 3: Swartmagbeweging of Burgerregtebeweging**
Onderwerp 3: Burgerregtebeweging of Swartmagbeweging**
*Verwys na die KABV-dokument, bl. 45. Opvoeders moet aan die
begin van 2014 met hul Kurrikulumadviseur bevestig watter
gevallestudie in die eindeksamen geëksamineer sal word. **In
Onderwerp 3 moet leerders NIE n opstelvraag en n Brongebaseerde
vraag oor dieselfde gevallestudie beantwoord nie. (Met ander
woorde, as hulle n opstel oor die Burgerregtebeweging skryf, moet
hul Brongebaseerde vraag oor die Swartmagbeweging geskryf word en
omgekeerd.
4.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
Hierdie afdeling bevat een voorbeelde van Brongebaseerde vrae en
nasienriglyne vir onderwerpe wat in Kwartaal 1 gedek kan word.
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog (USSR en VSA en die vorming van
belangesfere)
En
Een voorbeelde van opstelvrae en nasienriglyne vir onderwerpe
wat in Kwartaal 1 gedek kan word. Dit sluit in:
Onderwerp 1: Die Koue Oorlog (Gevallestudie: Viëtnam)
-
30
4.1.1 BRONGEBASEERDE VRAE EN NASIENRIGLYNE
ONDERWERP 1: DIE KOUE OORLOG
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE UITBREIDING VAN DIE
KOMMUNISTIESE INVLOED IN OOS-EUROPA NA 1945? 1.1 Verwys na Bron 1A
1.1.1 Volgens Churchill in Bron 1A, watter land was aan die einde
van die Tweede Wêreldoorlog in 1945 die magtigste in die wêreld? (1
x 1) (1) 1.1.2 Watter inligting in Bron 1A help verduidelik waarom
Winston Churchill “sterk bewondering” en “agting” vir die Russiese
volk gevoel het? (1 x 2) (2) 1.1.3 Verduidelik wat Churchill bedoel
met die woord “ystergordyn” in die konteks van na-oorlogse Europa.
(2 x 2) (4) 1.1.4 Waarom het Churchill geglo dat die “ystergordyn”
in Europa ‟n bedreiging vir wêreldvrede ingehou het? (2 x 2) (4)
1.1.5 Wat, volgens Churchill, wou die Sowjet-Unie na die Tweede
Wêreldoorlog met hulle buitelandse beleid bereik? (2 x 1) (2) 1.2
Raadpleeg Bron 1B 1.2.1 Verduidelik in jou eie woorde die
vergelyking wat Stalin in Bron 1B tussen Hitler en Churchill se
“rassistiese teorie” maak. (1 x 3) (3) 1.2.2 Kies TWEE stukke
inligting uit Bron 1B wat help verduidelik waarom Churchill sê dat
die Britse mense “diepe simpatie” vir die Russiese volk aan die
einde van die Tweede Wêreldoorlog voel. (2 x 1) (2) 1.2.3 Hoe het
Stalin die verlies van Sowjet-lewens in die Tweede
Wêreldoorlog gebruik om die uitbreiding van hul invloedsfeer in
Oos-Europa te regverdig? (1 x 3) (3)
1.2.4 Gee enige TWEE redes waarom, volgens Stalin, die invloed
van
kommunisme tydens die oorlogsjare in Oos-Europa gegroei het. (2
x 2) (4)
-
31
1.3 Bestudeer Bron 1A en 1B 1.3.1 Skryf ‟n paragraaf van
ongeveer 60 woorde waarin jy verduidelik
waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron 1A as
Bron 1B te bestudeer wanneer die uitbreiding van die kommunistiese
invloed na 1945 in Oos-Europa ondersoek word. (6)
1.4 Lees Bron 1C 1.4.1 Wat was Truman se mening oor die
uitbreiding van die
kommunistiese invloed in lande soos Pole, Roemenië en Bulgarye?
(2 x 2) (4)
1.4.2 Watter politieke stelsel word in die beklemtoonde gedeelte
van Bron 1C beskryf? (1 x 2) (2) 1.4.3 Onttrek DRIE eienskappe van
‟n totalitêre staat wat in Bron 1C geïdentifiseer word. (3 x 1) (3)
1.5 Raadpleeg Bron 1B en 1C 1.5.1 Vergelyk Truman se verduideliking
van die uitbreiding van die
kommunistiese invloed in Oos-Europa (Bron 1C) met Stalin se
verduideliking van dieselfde proses (Bron 1B). (2 x 2) (4)
1.6 Bestudeer Bron 1D 1.6.1 Skryf ‟n paragraaf van ongeveer 60
woorde waarin jy bespreek of die
spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking is van die
uitbreiding van kommunistiese invloed in Oos-Europa na die Tweede
Wêreldoorlog. (6)
[50]
-
32
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE UITBREIDING VAN DIE
KOMMUNISTIESE INVLOED IN OOS-EUROPA NA 1945?
BRON 1A
Hierdie is ‟n uittreksel uit die toespraak deur Winston
Churchill (Britse premier tydens
die oorlog) op 5 Maart 1946 by Westminster College in Fulton,
Missouri, VSA. Dit
was die eerste keer dat die begrip “ystergordyn” gebruik is om
die skeiding tussen
die Westerse magte en die gebied wat deur die Sowjet Unie beheer
is, te beskryf.
Die Verenigde State staan op hierdie tydstip aan die toppunt van
wêreldmag. Dit is ‟n
plegtige oomblik vir die Amerikaanse demokrasie... Dit is nodig
dat standvastigheid
van gees, bestendigheid van doel en die pure eenvoud van
besluitneming die
gedrag van die Engelssprekende volkere in die vredestyd sal
beheer en lei, soos wat
die geval in die oorlogtyd was. Ons moet, en ek glo ons sal,
bewys dat ons aan
hierdie ernstige vereistes kan voldoen.
Ek het ‟n sterk bewondering en agting vir die dapper Russiese
volk en vir my
oorlogskameraad, Maarskalk Stalin. Daar is diepe simpatie en
welwillendheid in
Brittanje... teenoor die mense van al die Ruslande en ‟n
voorneme om deur baie
verskille en teenslae vir die vestiging van blywende
vriendskappe te volhard. Dit is
egter my plig om sekere feite oor die huidige situasie in Europa
aan julle oor te dra.
Vanaf Stettin in die Baltiese See tot Triëst in die Adriatiese
See het ‟n ystergordyn
oor die kontinent neergesak. Agter daardie lyn lê die hoofstede
van die oeroue state
van Sentraal- en Oos-Europa. Warskou, Berlyn, Praag, Wene,
Boedapest, Belgrado,
Boekarest en Sofia; al hierdie beroemde stede en die bevolkings
rondom hulle lê in
wat ek die Sowjet-sfeer moet noem. Hulle is almal tot een of
ander mate nie slegs
aan Sowjet-invloed onderworpe nie, maar ook tot ‟n baie hoë en
in sommige gevalle,
toenemende mate aan beheer uit Moskou onderworpe. Die veiligheid
van die wêreld,
dames en here, vereis eenvormigheid in Europa en geen nasie moet
‟n permanente
uitgeworpene daarvan wees nie. Dit is uit die getwis tussen die
sterk stamrasse in
Europa dat die wêreldoorloë wat ons gesien het, of wat in vroeër
jare plaasgevind
het, ontstaan het...
Ek glo nie dat Sowjet-Rusland oorlog wil hê nie. Wat hulle wil
hê, is die vrugte van
die oorlog en die onbepaalde uitbreiding van hul mag en
leerstellings. Wat ons egter
vandag hier moet oorweeg terwyl die tyd dit toelaat, is die
permanente voorkoming
van oorlog en die vestiging van voorwaardes vir vryheid en
demokrasie so vinnig as
moontlik in alle lande...
[Uit die
Internet-webtuiste:http://www.fordham.edu/halsall/mod/churchill-iron.asp.
Toegang verkry op 10 September
2013]
http://www.fordham.edu/halsall/mod/churchill-iron.asp
-
33
BRON 1B
Hierdie is ‟n uittreksel uit “Stalin se antwoord aan Churchill”
(geneem uit ‟n
onderhoud met die amptelike Sowjet-koerant Pravda), gepubliseer
in die New York
Times op 14 Maart 1946.
Die Duitse rassistiese teorie het Hitler en sy vriende tot die
gevolgtrekking laat kom
dat die Duitsers, as die enigste ten volle waardevolle nasie,
oor ander nasies moet
heers. Die Engelse rassistiese teorie laat mnr. Churchill en sy
vriende tot die
gevolgtrekking kom dat nasies wat die Engelse taal praat, synde
die enigste ten volle
waardevolle nasies, oor die res van die nasies van die wêreld
moet heers....
As gevolg van die Duitse inval, het die Sowjet-Unie onherroeplik
in gevegte met die
Duitsers verloor, asook tydens die Duitse besetting en deur die
uitsetting van Sowjet-
burgers na Duitse slawe-arbeidskampe, sowat 7,000,000 mense. Met
ander woorde,
die Sowjet-Unie het baie meer mans verloor as wat Brittanje en
die Verenigde State
saam verloor het.
Dit mag wees dat sommige kringe probeer om hierdie opofferings
van die Sowjet-
mense, wat die bevryding van Europa uit die juk van Hitler
verseker het, in die
vergetelheid te stoot.
Maar die Sowjet-Unie kan hulle nie vergeet nie. ‟n Mens kan dus
vra, wat is vreemd
oor die feit dat die Sowjet-Unie, in ‟n poging om sy veiligheid
vir die toekoms te
verseker, probeer poog dat hierdie lande se regerings lojale
verhoudings met die
Sowjet-Unie moet hê? Hoe kan ‟n mens, sonder dat jy jou verstand
kwytgeraak het,
hierdie vreedsame aspirasies van die Sowjet-Unie as
“ekspansionistiese neigings”
van ons regering kwalifiseer? . .
Mnr. Churchill verdraai die waarheid wanneer hy praat oor die
groei van die invloed
van die kommunistiese partye in Oos-Europa.... Die groei van die
invloed van
kommunisme kan nie as toevallig beskou word nie. Dit is ‟n
normale funksie. Die
invloed van die kommuniste het gegroei, want gedurende die
moeilike jare van die
bemeestering van fascisme in Europa, het kommuniste hulself as
betroubare,
onverskrokke [brawe} en selfopofferende vegters teen fascistiese
regimes vir die
vryheid van mense bewys.
[Uit die Internet-webtuiste:
http://www.fordham.edu/halsall/mod/1946stalin.html Toegang verkry
op 10 September
2013]
file:///F:/WCED%20G12%20SBA%20EXEMPLAR/Final%20Document/%5bhttp:/www.fordham.edu/halsall/mod/1946stalin.html%5d
-
34
BRON 1C
Hierdie is ‟n uittreksel uit die Amerikaanse president, Harry S.
Truman, se toespraak
voor ‟n gesamentlike sessie van die Kongres op 12 Maart 1947
Die mense van ‟n aantal lande van die wêreld het onlangs
totalitêre regimes teen
hulle wil op hulle laat afdwing. Die regering van die Verenigde
State het gereeld
protes aangeteken teen dwang en intimidasie, in skending van die
Yalta-
ooreenkoms, in Pole, Roemenië en Bulgarye...
Byna elke nasie moet op hierdie tydstip van wêreldgeskiedenis
tussen alternatiewe
leefwyses kies. Die keuse is te dikwels nie ‟n vrye een nie.
Een leefwyse is gegrond op die wil van die meerderheid en word
gekenmerk
deur vrye instellings, verteenwoordigende regering, vrye
verkiesings,
waarborge van individuele vryheid, vryheid van spraak en
godsdiens en
vryheid teen politieke onderdrukking.
Die tweede leefwyse is gegrond op die wil van ‟n minderheid wat
op die meerderheid
afgedwing word. Dit berus op terreur en verdrukking, ‟n
gekontroleerde pers en
radio; voorafbepaalde verkiesings en die onderdrukking van
persoonlike vryhede.
Ek glo dat dit die beleid van die Verenigde State moet wees om
ondersteuning te
gee aan vry mense wat hulle teen gepoogde onderwerping deur
gewapende
minderhede of deur druk van buite verset.
Ek glo dat ons vry mense moet help om hul eie lot op hul eie
manier te bepaal.
Ek glo dat ons hulp hoofsaaklik deur ekonomiese en finansiële
bystand moet wees
wat noodsaaklik vir ekonomiese stabiliteit en ordelike politieke
prosesse is...
Die saad van totalitêre regimes word deur ellende en gebrek
gevoed. Dit versprei en
groei in die bose grond van armoede en onenigheid. Dit is
volgroei wanneer ‟n volk
se hoop vir ‟n beter lewe gesterf het. Ons moet daardie hoop aan
die lewe hou.
Die vry volkere van die wêreld kyk na ons vir ondersteuning om
hul vryheid te
handhaaf.
As ons in ons leierskap wankel, kan ons die vrede van die wêreld
in gevaar stel – en
ons sal sekerlik die welsyn van ons eie land in gevaar stel.
[Uit die Internet-webtuiste:
http://avalon.law.yale.edu/20th_century/trudoc.asp Toegang verkry
op 10 September 2013]
http://avalon.law.yale.edu/wwii/yalta.asphttp://avalon.law.yale.edu/wwii/yalta.asphttp://avalon.law.yale.edu/20th_century/trudoc.asp
-
35
BRON 1D
Hierdie spotprent was in 1948 deur die Britse spotprenttekenaar
David Low geskets. Dit was in „n Britse koerant gepubliseer twee
weke nadat kommuniste deur middle van „n staatsgreep beheer oor
Tseggo-Slowakye oorgeneem het. Die man wat lanks Stalin staan is
Molotov, die Sowjet minister van buitelandsesake. Die lande wat
al
klaar „bevvry‟ is is Tseggo-Slowakye, Roemenië, Pole,
Juggo-Slawye, Bulgarye, Finland en Albanië. Die foto op die
lessenaar is die van die Vereenigde-State se Generaal Marshall wie
se ekonomiese plan deaur Stalin van die hand gewyse is en
Oos-Europa toegang tot die plan geweir is. Stalin vra vir Molotov,
„Wie is die volgende on bevvry te word van vryheid kameraad?‟.
[Uit die Internet-webtuiste:
http://bobhistory.wikispaces.com/file/view/c1_s4.jpg/76709419/446x325/c1_s4.jpg
Toegang verkry op 10 September 2013]
http://bobhistory.wikispaces.com/file/view/c1_s4.jpg/76709419/446x325/c1_s4.jpg
-
36
NASIENRIGLYN
WAT WAS DIE VERSKILLENDE REAKSIES OP DIE UITBREIDING VAN DIE
KOMMUNISTIESE INVLOED IN OOS-EUROPA NA 1945?
1.1 1.1.1 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (1 x 1)
(1)
Verenigde State/VSA
1.1.2 [Onttrekking van bewyse uit Bronne – V1] (enige 1 x 2)
(2)
Brittanje en die USSR was bondgenote tydens die Tweede
Wêreldoorlog
Die USSR het aan die kant van bondgenote teen Nazi- Duitsland
geveg
Enige ander toepaslike antwoord. 1.1.3 [Verduidelik historiese
konsepte – V2] (enige 2 x 2) (4)
Die verdeling van Europa in die Sowjet-invloedsfeer (oos) en
westerse invloedsfeer (wes)
Die groei van kommunistiese regerings of regerings wat deur
kommunisme beïnvloed is Oos-Europa, terwyl Wes-Europa kapitalisties
en demokraties gebly het.
Die skepping van satellietstate in Oos-Europa, lojaal aan die
Sowjet-Unie.
Enige ander toepaslike antwoord. 1.1.4 [Eenvoudige interpretasie
van Bron 1A – V2] (enige 2 x 2) (4)
Churchill argumenteer dat sowel die Eerste Wêreldoorlog as die
Tweede Wêreldoorlog as gevolg van verdeeldheid in Europa begin het.
Die ystergordyn het ‟n verdeelde Europa geskep.
Die verdeling van Europa in Oos en Wes het spanning veroorsaak
en die eenheid verhoed wat nodig was om wêreldvrede te
handhaaf.
Churchill het geglo dat die veiligheid van die wêreld eenheid in
Europa vereis.
Enige ander toepaslike antwoord.
1.1.5 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (enige 2 x 1)
(2)
Die Sowjet-Unie het die vrugte van die oorlog begeer
Die Sowjet-Unie was daarop gemik om sy mag uit te brei
Die Sowjet-Unie wou sy leerstellings/ideologie/kommunisme
versprei
1.2. 1.2.1 [Interpreteer inligting in Bron 1B – V2] (1 x 3)
(3)
Stalin gee te kenne dat sowel Hitler as Churchill geglo het dat
hulle taal/kultuur beter as die res van die wêreld s‟n was.
Stalin gee te kenne dat sowel Hitler (Duits) as Churchill
(Engels) geglo het dat hulle “ras”/taalgroep oor die wêreld moet
heers.
-
37
1.2.2 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (enige 2 x 1)
(1)
Ongeveer 7 miljoen Russe het in die Tweede Wêreldoorlog
gesterf
Sowjet-burgers is na Duitse slawe-arbeidskampe gestuur
Duitsland het Rusland binnegeval
Rusland is deur Duitsers beset
Rusland het baie meer manne as Brittanje of die VSA verloor
1.2.3 [Interpreteer inligting in Bron 1B – V2] (1 x 3) (3)
Stalin regverdig sy uitbreiding van Sowjet-invloed na Oos-
Europa deur te sê dat die USSR “sy veiligheid moet verseker”
Aangesien die USSR sulke swaar verliese in die Tweede
Wêreldoorlog gely het, wou Stalin seker maak dat hulle bure lojaal
is om toekomstige invalle te verhoed.
Enige ander toepaslike antwoord.
1.2.4 [Onttrekking van bewyse uit Bron 1A – V1] (2 x 2) (2)
Die Sowjet-Unie het gehelp om Oos-Europa van fascisme te
bevry
Die Sowjet-troepe was betroubare, onverskrokke [brawe] en
selfopofferende vegters
1.3 1.3.1 [Vra vrae oor bruikbaarheid 1C – V3] (6)
Leerders moet die volgende punte by hul antwoord insluit:
Dis nuttig vir ‟n historikus om die chronologie van die
toesprake te sien, wat Churchill gesê het en hoe Stalin daarop
geantwoord het.
Dis nuttig om te sien dat die propaganda-oorlog wat so ‟n
belangrike deel van die strategie van die Koue Oorlog sou word,
reeds so vroeg as 1946 duidelik was: Churchill wat aanvoer dat
kommunisme ‟n bedreiging vir die “Christelike beskawing” is en die
Engelssprekende, demokratiese VSA as die voog van “vryheid en
demokrasie” posisioneer; Stalin wat aanvoer dat die weste nie
minder “fascisties” as Hitler met hulle arrogante “rassistiese
teorie” is nie, wat veronderstel het dat Engelssprekendes die
wêreld moet regeer.
Dis nuttig vir ‟n historikus om te oorweeg of die VSA, met die
publisering van Stalin se antwoord aan Churchill in ‟n Amerikaanse
koerant, doelgerig gewys het dat sy media vry en demokraties is, in
teenstelling met die staatsbeheerde Sowjet Pravda.
Die toesprake illustreer duidelik die twee politici se amptelike
posisie met betrekking tot die uitbreiding van kommunisme na
Oos-Europa – Churchill beskou dit as ‟n daad van politieke mag en
ekspansionisme; Stalin verdedig dit as ‟n daad van selfverdediging,
gegewe die Sowjet-Unie se onlangse verliese in die Tweede
Wêreldoorlog.
Enige ander toepaslike antwoord wat goed verduidelik waarom die
twee Bronne nuttig is wanneer dit saam gelees word.
-
38
Gebruik die volgende rubriek om punte toe te ken:
VLAK 1
Gebruik bewyse op ‟n elementêre wyse, bv. toon min of geen
begrip van waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron
1A as 1B te bestudeer om die uitbreiding van die kommunistiese
invloed na 1945 in Oos-Europa na te vors nie.
Gebruik bewyse gedeeltelik om oor ‟n onderwerp verslag te lewer
of kan nie oor ‟n onderwerp verslag lewer nie.
Punte: 0 - 2
VLAK 2
Bewyse is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate verband met
die onderwerp, bv. toon ‟n begrip van waarom ‟n historikus dit
nuttig sal vind om sowel Bron 1A as 1B te bestudeer om die
uitbreiding van die kommunistiese invloed na 1945 in Oos-Europa na
te vors.
Gebruik bewyse op ‟n basiese wyse.
Punte: 3 - 4
VLAK 3
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer ‟n deeglike begrip
van waarom ‟n historikus dit nuttig sal vind om sowel Bron 1A as 1B
te bestudeer om die uitbreiding van die kommunistiese invloed na
1945 in Oos-Europa na te vors.
Bewyse hou goed met die onderwerp verband.
Gebruik bewyse baie doeltreffend in ‟n georganiseerde paragraaf
wat ‟n begrip van die onderwerp aantoon.
Punte: 5 – 6
1.4. 1.4.1 [Wat word deur skrywer van Bron 1C – V2] gesê? (enige
2 x 2) (4)
Truman het geglo dat totalitêre regerings teen hulle wil op
hulle afgedwing is
Truman het geglo dat Oos-Europese mense geïntimideer en gedwing
is om vir kommunistiese regerings te stem
Truman het geïmpliseer dat die Sowjet-Unie die Yalta-ooreenkoms
oortree het (wat bepaal dat vry en regverdige verkiesings regoor
Oos-Europa gehou sal word)
Enige ander toepaslike antwoord.
1.4.2 [Verduidelik historiese konsepte in Bron 1C – V2] (1 x 2)
(2)
Demokrasie
1.4.3 [Onttrek bewyse uit Bron 1C – V1] (enige 3 x 1) (3)
Terreur
Onderdrukking/oppressie
Beheerde pers en radio
Voorafbepaalde verkiesings
Suppressie/onderdrukking van persoonlike vryhede
-
39
1.5 1.5.1 [Vergelyk interpretasies van gebeure in Bron 1B en 1C
– V3] (2 x 2) (4)
Truman argumenteer dat kommunisme (wat hy as totalitarisme
beskryf) in die konteks van die oorlog se “ellende en gebrek”
gegroei het. Hy is van mening dat kommunisme slegs in Oos-Europa
versprei het omdat mense in die konteks van oorlog desperaat was
(het “armoede en gebrek” ervaar); Churchill bied kommunisme as ‟n
positiewe en aktiewe keuse aan, omdat die kommuniste rolmodelle van
kommunisme was, d.w.s. hulle was “betroubaar”, “onverskrokke”,
“selfopofferend”
LET WEL: Leerders moet ‟n duidelike vergelyking met behulp van
beide Bronne voorsien ten einde die volle 4 punte te ontvang. Geen
punte moet toegeken word as daar geen vergelyking is nie. 1.6 1.6.1
[Vra vrae oor betroubaarheid in Bron 1D – V3] (6)
Leerders moet die volgende punte by hul antwoord insluit:
Die betroubaarheid van die strokiesprent kan dalk bevraagteken
word omdat:
die spotprent deur ‟n Britse spotprenttekenaar geskets is en
Brittanje het homself as ‟n bondgenoot van die VSA beskou en was
krities oor die Sowjet-invloed in Oos-Europa (soos gesien in
Churchill se toespraak in Bron 1A)
politieke spotprente gewoonlik net die een kant van ‟n storie
voorstel. Dit is gewoonlik nie goed gebalanseerd nie. Hierdie
spotprent beeld Stalin en Molotov duidelik op ‟n negatiewe manier
uit – hulle spin ‟n aardbol en sit na willekeur ‟n skakelaar aan om
lande na kommunisme oor te skakel, wat dui op ‟n outoritêre
benadering tot buitelandse beleid.
die spotprent verskaf nie enige kontekstuele inligting waarmee
die gebeure in die geïdentifiseerde lande geëvalueer kan word nie.
Die USSR word as almagtig en die enigste akteurs uitgebeeld. Ons
weet nie hoe die mense van daardie lande oor kommunisme gevoel het
nie.
Enige ander toepaslike antwoord. Die strokiesprent kan as
betroubaar beskou word omdat:
die spotprent kort ná die Tsjeggo-Slowakiese staatsgreep, wat
die kommunistiese party met die USSR se ondersteuning aan die
bewind gebring het, gepubliseer is. Die Tsjeggiese opposisieleiers
het onder raaiselagtige omstandighede verdwyn en daar word
voorgestel dat die USSR ‟n rol daarin gespeel het.
die lande wat “bevry” is, teen 1947 kommunistiese regerings of
regerings onder die invloed van kommunisme gehad het.
vrye spraak en vryheid van beweging reeds teen 1947 ingekort is,
wat daarop dui dat hulle vryheid inderdaad besig was om “bevry”,
m.a.w. verwyder te word.
Enige ander toepaslike antwoord.
Gebruik die volgende rubriek om punte toe te ken:
-
40
VLAK 1
Gebruik bewyse op ‟n elementêre wyse, bv. toon min of geen
begrip van of die spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking
verskaf van die uitbreiding van die kommunistiese invloed in
Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog nie.
Gebruik bewyse gedeeltelik om oor ‟n onderwerp verslag te lewer
of kan nie oor ‟n onderwerp verslag lewer nie.
Punte: 0 - 2
VLAK 2
Bewyse is meestal toepaslik en hou tot ‟n groot mate verband met
die onderwerp, bv. toon ‟n begrip van of die spotprent in Bron 1D
‟n betroubare verduideliking verskaf van die uitbreiding van die
kommunistiese invloed in Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog.
Gebruik bewyse op ‟n basiese manier.
Punte: 3 - 4
VLAK 3
Gebruik toepaslike bewyse, bv. demonstreer 'n deeglike begrip
van of die spotprent in Bron 1D ‟n betroubare verduideliking
verskaf van die uitbreiding van die kommunistiese invloed in
Oos-Europa na die Tweede Wêreldoorlog.
Bewyse hou goed met die onderwerp verband.
Gebruik bewyse baie doeltreffend in ‟n georganiseerde paragraaf
wat ‟n begrip van die onderwerp aantoon.
Punte: 5 – 6
[50]
-
41
ONTWERPRUITENET: Kognitiewe vlakke vir Graad 12- Brongebaseerde
vrae:
KABV (bl.
33)
Vlak 1 Vlak 2 Vlak 3
Onttrek inligting uit
Bronne
Verduidelik historiese
begrippe; eenvoudige
interpretasie; verstaan
Bron en skrywer se
mening; eenvoudige
vergelyking
Interpreteer en
evalueer; vra vrae oor
vooroordeel,
betroubaarheid,
bruikbaarheid,
vergelyk en
kontrasteer
interpretasies
30% (15 punte) 40% (20 punte) 30% (15 punte)
Vraag 1
1.1.1 (1 x 1 ) (1)
1.1.2 (1 x 2) (2)
1.1.3 (2 x 2) (4)
1.1.4 (2 x 2) (4)
1.1.5 (2x 1) (2)
1.2.1 (1 x 3) (3)
1.2.2 (2 x 1) (2)
1.2.3 (1 x 3) (3)
1.2.4 (2 x 2) (4)
1.3.1 (6)
1.4.1 (2 x 2) (4)
1.4.2 (1 x 2) (2)
1.4.3 (3 x 1) (3)
1.5.1 (2 x 2) (4)
1.6.1 (6)
TOTAAL 14 punte (28%) 20 punte (40%) 16 punte (32%)
-
42
4.1.2 OPSTELVRAE EN NASIENRIGLYNE
ONDERWERP 1: DIE KOUE OORLOG (Gevallestudie: Viëtnam) “Die
Viëtnamese Oorlog is in die woonkamers van Amerika verloor – nie op
die
slagvelde van Viëtnam nie.”
Met verwysing na die stelling, tot watter mate stem jy saam dat
die media teen
1973 ‟n beduidende rol in die VSA se nederlaag in die Viëtnamese
Oorlog
gespeel het? [50]
BONDIGE NASIENRIGLYN
SINOPSIS
Die Viëtnamese Oorlog was die eerste en waarskynlik die laaste
oorlog waar
joernaliste vrye toegang tot die troepe en slagvelde gegee is en
toegelaat is om die
oorlog soos hulle dit gesien het, sonder sensuur, te dek en
verslag oor te gee.
Sommige historici het aangevoer dat ongesensorde verslaggewing
van die
oorlogsfront ‟n sleutelrol gespeel het in die groei van ‟n
anti-oorlogbeweging in
Amerika. Kandidate moet die rol van die media verduidelik, maar
moet ook die ander
faktore identifiseer wat ‟n rol in die VSA se nederlaag gespeel
het. Hierdie faktore
sluit die VSA se taktiek en opleiding; die krag van Viëtnamese
nasionalisme en die
USSR en China se ondersteuning vir Viëtnam in.
HOOFASPEKTE
Kandidate moet die volgende aspekte by hul antwoord insluit:
Inleiding: Kandidate moet die vraag (wie, wat, waar, wanneer)
kontekstualiseer en baie kortliks ‟n oorsig van die hooflyn van die
argument gee.
UITBREIDING
Onafhanklike rol van die media
Die media se rol in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging
Die VSA se militêre taktiek
China en USSR se ondersteuning van die Viëtkong
Ongewildheid van Suid-Viëtnamese regime
Die vasberadenheid en vaardigheid van die Viëtkong in
vergelyking met Amerikaanse dienspligtiges.
Enige ander toepaslike punt
Slot: Kandidate moet hulle argument met ‟n toepaslike slot
saamvat.
-
43
OMVATTENDE NASIENRIGLYN Die doel van hierdie omvattende
nasienriglyn is om aan te toon hoe elke belangrike aspek in die
volgende opstel uitgebrei kan word. Alhoewel dit ‟n meer omvattende
nasienriglyn is, let asseblief op die volgende:
Addisionele of alternatiewe voorbeelde kan in al die volgende
paragrawe gebruik word om die belangrikste punt wat gemaak word, te
staaf.
Leerders moet altyd krediet ontvang vir die insluiting van enige
ander toepaslike inligting wat hul argument ondersteun.
SINOPSIS
Die Viëtnamese Oorlog was die eerste en waarskynlik die laaste
oorlog waar
joernaliste vrye toegang tot die troepe en slagvelde gegee is en
toegelaat is om die
oorlog soos hulle dit gesien het, sonder sensuur, te dek en
verslag oor te gee. Die
gevolg van hierdie onafhanklikheid was dat skokkende en
ontstellende beelde van
die oorlog hul weg na koerante en deur middel van die grafiese
foto‟s op televisie na
gewone Amerikaners se woonkamers gevind het – waarvan baie
familie en vriende
gehad het wat in Viëtnam veg. Dit was ‟n openbare
betrekkinge-ramp vir die
Amerikaanse regering. Sommige historici het aangevoer dat
ongesensorde
verslaggewing van die oorlogsfront ‟n sleutelrol gespeel het in
die groei van ‟n anti-
oorlogbeweging in Amerika. Hierdie beweging het die VSA se
betrokkenheid by die
oorlog en die weermag se metodes gekritiseer. ‟n Verlies aan
moraal en
ondersteuning vir die oorlog was ‟n bydraende faktor tot die VSA
se nederlaag.
Kandidate moet die rol van die media verduidelik, maar moet ook
die ander faktore
identifiseer wat ‟n rol in die VSA se nederlaag gespeel het.
Hierdie faktore sluit die
VSA se taktiek en opleiding; die krag van Viëtnamese
nasionalisme en die USSR en
China se ondersteuning vir Viëtnam in.
HOOFASPEKTE
Kandidate moet die volgende aspekte by hul antwoord insluit:
Inleiding: Kandidate moet die vraag (wie, wat, waar, wanneer)
kontekstualiseer en baie kortliks ‟n oorsig van die hooflyn van die
argument gee.
UITBREIDING
Onafhanklike rol van die media (hoofpunt van paragraaf) -
(Verduideliking van die hoofpunt) Die media (TV, radio, koerante)
het nie altyd
onkrities oor die Amerikaanse oorlogspoging of die VSA se
militêre optrede in
Viëtnam berig gelewer nie. Hulle het die skending van menseregte
blootgestel,
-
44
militêre mislukkings aan die lig gebring en het nie toegelaat
dat Amerikaners die
impak van die oorlog op die gewone Viëtnamese burgers sien
nie.
- (Kies voorbeelde om hoofpunt te illustreer / staaf)
In Januarie 1963, toe joernaliste berig het oor die nederlaag
van die Suid-Viëtnamese weermag by die Slag van Ap Bac, was dit in
skerp kontras met die amptelike Amerikaanse regering en weermag se
verslae dat die stryd ‟n oorwinning was.
In Junie 1963 het foto‟s van ‟n Boeddhistiese monnik, wat
homself dood verbrand het in protes teen die VSA-gesteunde
Suid-Viëtnamese regering, op voorblaaie van koerante in Amerika
verskyn.
Tydens die Tet-offensief van 1968, wat deur die Amerikaanse
militêre diens as ‟n taktiese oorwinning beskou is, het die
prominente Amerikaanse joernalis Walter Cronkite tydens ‟n
nasionale televisie-uitsending gesê dat dit nie lyk asof Amerika
die oorlog kan wen nie.
In Junie 1969 het die pro-regering Life-tydskrif 242 foto‟s
gepubliseer van Amerikaanse soldate wat in een week in Viëtnam
gesterf het. Die byskrif was “een week se swaar verliese”. Op 5
Desember het Life-tydskrif skokkende foto‟s gepubliseer van
Viëtnamese vroue en kinders wat deur die Amerikaanse soldate by My
Lai vermoor is; Op 15 Mei 1970 was die voorbladopskrif van
Life-tydskrif: “Tragedie by Kent” met ‟n foto van ‟n gewonde
student nadat die polisie vier studente op Kent Universiteit se
kampus doodgeskiet het.
Foto‟s van die gevolge van “agent orange” (geboortedefekte,
ontbossing) en napalm (burgerlikes met verskriklike brandwonde) is
in tydskrifte en koerante gepubliseer en beeldmateriaal van “soek
en vernietig”-missies, waar die Amerikaanse soldate Viëtnamese
dorpe tot die grond afgebrand het, het op Amerikaanse televisie
verskyn.
Enige ander toepaslike voorbeelde
- (Skakel terug na opstelvraag) As gevolg van die
media-onafhanklikheid en
gebrek aan sensuur, was daar groeiende kritiek binne die VSA oor
die militêre
taktiek, ‟n verlies aan vertroue in die vermoë van die weermag
om die oorlog
te wen en ‟n verlies aan moraal.
Die media se rol in die groei van ‟n anti-oorlogbeweging
(hoofpunt van paragraaf) - (Verduideliking van die hoofpunt) Die
media het ‟n belangrike rol gespeel in die
bekendmaking en verspreiding van die idees van die
anti-oorlogbeweging
deur middel van koerantberigte en uitsaaiing van
demonstrasies.
- (Kies voorbeelde om die hoofpunt te illustreer/staaf)
‟n Groeiende aantal mense (veral jong studente op VSA-kampusse)
was teen die VSA se betrokkenheid in Viëtnam gekant en het geweier
om diensplig in die weermag te doen. Die media het studente wat hul
dienspligkaarte verbrand, uitgebeeld.
Saamtrekke, demonstrasies en optogte is regoor die VSA gehou en
deur plaaslike en nasionale televisiestasies gedek.
Mediadekking van die vernietiging van Viëtnamese dorpe en die
moord op burgerlikes, wat in die naam van “demokrasie” plaasgevind
het, het
-
45
openbare mening in Amerika teen die ondersteuning van die oorlog
gedraai.
Enige ander toepaslike voorbeelde - (Skakel terug na
Opstelvraag) Die media het ‟n rol gespeel in die blootstelling
van die gruwels van die oorlog, wat daartoe gelei het dat
groeiende getalle
Amerikaners by die anti-oorlogbeweging aangesluit het. ‟n
Gallup-peiling het
hul bevindinge gepubliseer dat Amerikaanse openbare steun vir
Amerikaanse
betrokkenheid in die Viëtnam Oorlog van 61% in 1965 tot ‟n
laagtepunt van
28% in 1971 gedaal het.
- (Skakel na tweede deel van die opstel) Anti-oorlogsentiment by
die huis was
egter nie die enigste rede waarom die VSA die oorlog in Viëtnam
verloor het
nie.
Die VSA se militêre taktiek (hoofpunt van paragraaf) -
(Verduideliking) Die VSA was swak toegerus en opgelei om ‟n
guerrilla-oorlog in
Viëtnam te voer. Hulle het teen die meer ervare Viëtkong
verloor, wat die
woude geken en die ondersteuning van die plaaslike mense gehad
het.
- (Kies voorbeelde om hoofpunt te illustreer / staaf)
Die Amerikaanse taktiek van lugaanvalle was nie doeltreffend
teen die Viëtkong se guerrillataktiek nie. Amerikaanse soldate was
swak toegerus en opgelei om ‟n grondoorlog te veg en het verloor
teen die meer ervare Viëtkong, wat die woude geken en die
ondersteuning van die plaaslike mense gehad het.
Die VSA het toevlug tot die “soek en vernietig”-taktiek geneem,
waa
