Gram pozitif aerob çomaklar

Actinomyces cinsi,

Listeria cinsi,

Rhodococcus cinsi,

Bacillus cinsi,

Corynebacterium cinsi,

Erysipelothrix cinsi,

Arcanobacterium cinsi,

Dermatophilus cinsi,

Mycobacterium cinsi**

LİSTERİOZ

ENSEFALİT

SEPTİSEMİ

ZOONOZ

yetişkin ruminant

yeni doğan ruminant,tek mideliler

ABORT

PERİNATAL ölüm

tüm türler

MASTİT

ETİYOLOJİ

Listeria monocytogenes hayvan türleri-insan

L. ivanovii koyun

L. seeligeri fare

L. innocua koyun

1/2a, 1/2b, 4b

Gram pozitif, çomak

Hareketli 37ºC de az

oda ısısında çok

* listeriolysin-O

üreme özelliği

TRİPTİC SOY AGAR

KANLI agar

OXFORD medium

PALCAM agar

37°C de 24 saat

+ 4 ile + 45°C’ de üreme

Listeria enrichment broth (zenginleştirme besiyeri)

EPİZOOTİYOLOJİ

silaj (pH ≥5)otsamanlağım sularıtoprakdışkıgenital akıntıburun akıntısı

uzun süre CANLI

* kIŞ sonu –ilkbahar başında SIK !!

aniden silaja geçiş

iklim koşulları

yem değişiklikleri

yeşil yem eksikliği

gebelik

Yatkınlık faktörleri

infeksiyon kaynakları ve saçılma yolları

infekte –asemptomatik taşıyıcıdışkı, idrarsüt burun akıntısı

abort yapan hayvan aborte fötusuterus akıntısı

Kontamine ve kalitesiz silaj (pH ≥ 5)

bulaşma

SOLUNUM

VENERAL

KONGENİTAL (transplasental, doğum kanalı)

SİNDİRİM

KLİNİK BULGULAR

yavaş hareket -sürünün gerisinde kalma

diş gıcırdatma

dudaklarda titreme

salivasyon artışı

tortikollis

ENSEFALİT

RUMİNANT Ensefalit-abort-septisemi

İnkubasyon süresi 10 gün- 3 hafta

Özellikle 1-3 yaş arası hayvanlarda

Mortalitesi koyunlarda %70 ve üzeri; sığırlarda %50

kulaklardan birinin düşmesi, gözde kapanma;tek taraflı yüz felci

• istem dışı DAİRESEL DÖNME

• çiğneme hareketi

• boylu boyunca uzanmason dönem

(Circling disease-

silage sickness)

ekstremitelerde paraliz

Koyun-keçilerde 2-3 gün içinde ölüm;

Sığırlarda daha sıklıkla kronik seyreder;

4-14 günde iyileşme görülebilir

ABORT

PERİNATAL- NEONATAL ÖLÜM

(gebeliğin son 2 ayı)

SEPTİSEMİ (özellikle yeni doğanlarda, erişkinlerde ender)

Akut seyreder, ateş, depresyon, iştahsızlık, ani ölüm

OFTALMİT (koyun)

MASTİT (3 yıldan fazla süreyle sütle saçılma)

TEK MİDELİ (domuz, köpek, kedi, tavşan)

• septisemi ve ani ölüm

• uterus infeksiyonları ve abort

Meningeal damarlar kanamalı, beyinde mikroabseler (tek tarafta daha yoğun)

Septisemi formunda; iç organlarda nekroz odakları

Atılan fötüsta otoliz görülebilir

TANI

Klinik -

Nekropsi -

Laboratuvar tanı Kültür

Seroloji-ELISA

PCR

plasenta, fötus, uterus akıntıları

septisemili canlı hayvanlarda; kanölü hayvanlarda; iç organlar

ensefalitli canlı hayvanlarda;serebrospinal sıvı ölü hayvanlarda; beyin (pons, medulla)

KORUMA

Genel önlemler

Silaj kaliteli !!

Düşük ph’ lı

artırılarak verilmeli

İnsanlarda listerioz

Kongenital (transplasental, infekte doğum kanalı) (insandan insana)

Solunum

DERİ (aborte fötus, septisemik hayvanların nekropsisi sırasında)

SİNDİRİM

(çiğ et, balık, pastörize edilmemiş ya da pastörizasyondan sonra kontamine

olmuş süt ürünleri, deniz ürünleri, sebze-meyve )

19

ACTINOMYCES CİNSİ

Gram pozitif

Sporsuz

Çomak

Fakültatif anaerob

Actinomyces bovis

Actinomyces viscosus

Actinomyces suis

LUMPY JAW- YUMRU ÇENE

sığırçene kemiklerinde

irinli, granulomatoz abse

20

Actinomyces bovis

Gram pozitif, çomak, flament

Fakültatif anaerob, 48-72 saat

EPİZOOTİYOLOJİ

endojen kökenli

Orofarenks+

sindirim sistemi

doğa (ot, yem)

21

diş çürüklerinden ya da pürüzlü gıdalar ile

hasara uğraya mukozalardançenenin derin

dokularına geçer

KLİNİK BULGULAR

* kalınlaşma, yumuşama

* çok sayıda İRİNLİ ABSE içinde granüller

* suppurasyon sonucu DELİNME, KIRILMA

* SÜNGER görüntüsü

DİŞlerde gevşeme, düşme

KEMİKlerde (özellikle mandibula)

beslenme bozukluğu, zayıflık

22

Pulmoner infeksiyon (sığır ve domuz)

23

Köpeklerde;

Actinomyces viscosus

Deride ülseratif lenfanjit

Torasik, abdominal abseler, osteomyelit

Domuzlarda;

Actinomyces suis

Mastit

TAYLARIN Rhodococcus equi

PNÖMONİSİ

1-6 aylık tay

purulan bronkopnömoni

ülseratif enterit

% 80’ e varan mortalite

zoonoz

Gram pozitif

pleomorfik

Rhodococcus equi

ETİYOLOJİ

Kanlı agar 37°C de 24-48 saat

AEROB

MİKROAEROB

ETİYOLOJİ

NANAT MEDIUM*

avirulan

15-17 kDa antijen (VapA)

Plasmid (85 kb, 87 kb, 90 kb )

virulan

R.equi

taylarda doğal infeksiyon

ETİYOLOJİ

TÜRKİYE

85 kb tip I plazmid (tay ve toprak izolatı)

87 kb tip I plazmid (toprak izolatı)

1-6 aylık taylar !

1-3 aylık tay daha şiddetli !!!!!!

• immun sistem

• maternal antikor

• eş zamanlı hastalık

EPİDEMİYOLOJİ

Sporadik (genellikle)

Endemik (belirli çiftliklerde)

• izolatların virulanslarındaki farklılık

• bakım koşulları

• ısı

• toz

• toprak pH’ sı

çevresel faktörler

at çiftliklerinin çevresinde yaygın

toprak YÜZEYİNDE çok fazla

30 cm ya da daha fazla altında hemen hemen hiç yok

dışkıdaki UÇUCU YAĞ ASİDLERİ

yaşamın ilk 3 ayı süresince infeksiyona çok duyarlı

dışkıdaki R. equi miktarı en yüksek düzeyde

DIŞKI ile saçılma !!!!!!!!

infekte TAY

infeksiyon kaynağı

Erişkin at pasif taşıyıcı

Bulaşma SOLUNUM (pnömonik inf.)

SİNDİRİM

kontamine toz partikülleri

TRAKEA

çevre ısısı çoğalmada önemli

Nisan-Ağustos

Türkiye’ de

yağışlı dönemlerde bokslarda uzun süre kalma

yüksek nemhazırlayıcı faktör

1- PNÖMONİK form

2- İNTESTİNAL form

KLİNİK BELİRTİLER

Bronkopnömoni **

solunum oranı

vücut ısısıhafif artış

Erken dönemlerde

vücud kondüsyonu iyi, emme refleksi iyi hayvanlarda infeksiyon gizlice

ilerlemeye devam eder;

şiddetli vakalarda ağırlık kaybı görülür ve çoğunlukla ölüm şekillenir

PNÖMONİK FORM

İlerlemiş vakalarda

• İştahsızlık

• solunum artışı (körükleme)

• hızlı solunum

• öksürük

• vücut ısısında artış (41.5°C)

burun akıntısı YOK*

• ateş

• iştahsızlık

• ağırlık kaybı

• diare

İNTESTİNAL FORM

▪ artrit (tibiotarsal) ---- 1/3

▪ sinovit

diğer klinik belirtiler

▪ uveit

▪ korneada opaklaşma

▪ nefrit

AKCİĞER

yaygın pyogranulomatoz abse

NEKROPSİ PNÖMONİK FORM

BAĞIRSAK

yaygın pyogranulomatoz ABSE

İNTESTİNAL FORM

•KLİNİK

• LABORATUVAR TANI

* BAKTERİYOLOJİK

* SEROLOJİK

* MOLEKÜLER

TANI

KLİNİK TANI

erken dönemde zor !!!!!

• fibrinojen düzeyi

• oskultasyon

• radyografi

YAŞ !

Pneumocystis carinii inf.

Streptococcus equi subsp. zooepidemicus inf.

Aspergilloz

LABORATUVAR TANI

Trakeal aspirat sıvısı

Canlı tay

Kültür PCR

Ölü tay

Lezyonlu organ (AC-bağırsak)

ELISA

Canlı tay KAN SERUMU

TEDAVİ

eritromisin + rifampisin,

gentamisin-penisilin + sefalotin

gentamisin-penisilin + rifampin

imipenem + vankomisin

kombinasyonları

ile uzun süreli ( 4-9 hafta arası) tedavi

GENEL ÖNLEMLER

ERKEN TANI

İMMUNİZASYON

KORUMA-KONTROL

GENEL ÖNLEMLER

- pnömonik tayların izolasyonu

- havalandırma

- padok zeminlerinin alt üst edilmesi

- kumlu ya da toprak zeminin çayırla kaplanması

- dışkının günlük toplanarak uzaklaştırılması

- taylı kısrakların aşım için kontamine çiftliğe gönderilmemesi

- helmint kontrolü

ERKEN TANI

- düzenli klinik muayene

- 30 günlükten itibaren ELISA

- sero-pozitif tay trakeal aspirat kültürü

antibiyogram

tedavi

İMMUNİZASYON

AKTİF RHODOVAC

gebe kısrak

PASİF

tay

Hiperimmun plazma

doğuma 45 ve 15 gün kala 2 doz

doğumdan hemen sonra

KORİNEBAKTERİ

İNFEKSİYONLARI

53

Corynebacterium spp.

deri...... çevresel koşullara dayanıklı

Gram pozitif

hücre içi bakterisi

granülomlar oluşturur

54

Corynebacterium renale

İdrar kesesi ve böbrek infeksiyonları (sığır, köpek, domuz ...)

Fırsatçı patojen!

anatomik anomaliler, gebelik, fiziksel hasar,

üriner sistem tıkanması gibi hazırlayıcı faktörler

55

Corynebacterium pseudotuberculosis

küçük ruminantlarda kazeöz lenfadenit;

atlarda ülseratif lenfanjit, ventral apseler;

sığırlarda apse, mastit

Kazeöz lenfadenit,

çıban, cırtlak, çatlak

pseudotüberküloz

56

KOYUN - KEÇİ

Yüzeysel LENF yumrularında irinli ABSE

• deri ve karkas değerinde düşme

• ağırlık kaybı

• süt veriminde azalma

• post değerinde azalma

57

ETİYOLOJİ

Üreme özelliği

Kanlı agar 37°C de 48 saat

- hemolitik koloni

58

http://people.upei.ca

EPİZOOTİYOLOJİ

infeksiyon kaynağı infekte hayvan *

abse içeriği

Bulaşma DERİ (yaralı)

kontamine gıda,su, altlık, saman ile temas

kırkım, kuyruk kesme, kastrasyon yaralarından

59

KLİNİK BULGULAR

• YÜZEYSEL lenf yumrularında ABSE

ağrısız yeşil, koyu kıvamda kokusuz eksudat

• solunum güçlüğü• pneumoni• topallık 60

ince tabakalıçene altı

prescapular

inguinal

supramammal

61

http://en.engormix.com/News/View.aspx?id

=14617

Eksternal abse oluşumu

İnternal abse oluşumu

NEKROPSİ

lenf yumruları

iç organlaryeşil, irinle dolu ABSEler

62

63

TANI

KLİNİK lenf yumrularında şişme, irinin niteliği

NEKROPSİ yardımcı

LABORATUVAR TANI

Kültür

ELISA

64

KORUNMA

• hayvanların yaralanmamaları için ÖNLEM

• yaralara SAĞALTIM

• kırkım makinalarının dezenfeksiyonu

•Aşı (kombine ya da tekli)

65

ANTRAKS

(ŞARBON)

septisemik, bulaşıcı, zoonoz

ÖLÜMden hemen önce ya da sonra doğal boşluklardan KAN

PIHTILAŞMAMA

KOYU RENK alma

DALAKta büyüme

ÖDEM

ETİYOLOJİ

Bacillus anthracis

Gram pozitif

kapsüllü *(D-glutamik asit)

sporlu **

hareketsiz

KAPSÜL (in vivo)

Bakterioskopi 2-8 basil

kapsullü

VEGETATİF form

Kültür

flamentler halinde

sporlu

nekropsi sırasında ORGAN

ölüm sonrası doğal deliklerden gelen KANHAVA ile temas

SPOR (in vitro)

SPOR (in vitro)

Üreme özellikleri

Kanlı Agar

37°C de 24 saat

AEROB

R-tipi koloni !!

http://doh.sd.gov/Lab/BT/Bacillus/colony.aspx

gamma- FAJITür spesifik

PXO 1 (110 kDa)

PLAZMİD !

PXO 2 (60 kDa) kapsul formasyonu

toksin sentezi

Protektif antijen (PA)

Letal faktör (LF)

Ödem faktörü (EF)

TOKSİK KOMPLEKS

• fagosit

• kapillar permeabilite

• pıhtılaşma mekanizması

•rigor mortis

• ÖDEM

• Ölüm öncesi KANAMA

• ŞOK

Dayanıklılık özelliği

Vegetatif form 56°C de 10-15 dak.

açılmamış kadavrada 3-6 gün

tahrip

Spor formu 121°C de 15 dak. ölür

% 3 formolde 3-4 gün% 5 fenolde 2-40 gün canlı

oda ısısında 22 yılhayvan kadavrasında 9 ay

canlı

ipek iplikte 71 yılsütte 10 yıl canlı

Eyer blanketleri

Tıraş fırçası

Davul

Doğal koşullarda tüm sıcak kanlı hayvan ve insanlar dUYARLI

Cezayir koyunları dirençli

Tavuklarda deneysel infeksiyon

Soğukkanlılarda infeksiyon oluşmaz

EPİDEMİYOLOJİ

İLKBAHARDAN YAZA GEÇİŞ DÖNEMİ !!!

infeksiyon kaynakları

kontamine et-kemik unu

sporları içeren toprak, mera, su

ahır malzemeleri

infekte ve ölü hayvanlar

rastgele yerlerde KESİM

doğal deliklerden gelen KAN

MERA

diğer hayvanlar YIRTICI KUŞ tarafından parçalanma

hasta hayvan ya da ölümden sonra karkastan

Deri kan emici ve sokucu sinek

Sporlar

VEGETATİF FORM

O2 ile temas

Sindirim

Deri

Solunum

Sindirim

Solunum

Deri

Bulaşma

PATOGENEZ

Spor

Vegetatif

Lenf kanalları

Kan Dalak

vücuda giriş

Fagositik vezikülden kurtulup;

sitoplazma içinde replike olurlar

ÖLÜM

Makrofajlar içerisinde

lokalize

- Perakut

• ruminantlar

(sığır, koyun, keçi, antilop)

– Akut

• ruminant ve tek tırnaklı

– Subakut-Kronik

• domuz, köpek, kedi

KLİNİK BULGULAR

inkubasyon süresi 1-14 gün (3-7 gün)

PERAKUT form

serebral hemoraji

sendeleme, titreme, kasılma,

burun kanaması

pulmoner ödem

hiç belirti olmadan ANİ ÖLÜM ! (1-2 saat içinde)

http://coloradodisasterhelp.colostate.edu/prefair/disease/dz/Anthrax.html

AKUT form

Vücut ısısı ani yükselme

Uyarana karşı aşırı tepki

Konvulsiyonlar

BOYUN

GÖĞÜS

GENİTAL organlar

LUMBAL bölge

ÖDEM

hematüri

sütte kan

ölümden hemen önce ya da hemen sonra doğal deliklerden (ağız, burun,

anüs, vajina) KAN

siyah renkli

pIHTILAŞMAZ

RİGOR MORTİS oluşmaz

3-4 gün içinde ölüm

AKUT form

SUBAKUT – KRONİK form

•ödem (baş-boyun-boğaz)

• kusma, enterit

• ateş

• depresyon

•ölüm

solunum ve yeme güçlüğü

Farinjiyal antraks, köpek

NEKROPSİ

* KAN koyu renkli

pıhtılaşmamış

* dALAK büyümekesit yüzü siyah

TANI

KLİNİK TANI

Perakut

Akut Ödem

Pastörelloz

Yanıkara

NEKROPSİ

LABORATUVAR TANI

KORUMA-KONTROL

ot, bataklık, sinek (özellikle mera kaynaklı infeksiyonlarda)

izolasyon ve aşı

* BİLDİRİMİ ZORUNLU

* KESİM ve ETLERİN TÜKETİMİ yasak

* NEKROPSİ yasak

* KARANTİNA

Şarbon Hastalığına Karşı Korunma ve Mücadele Yönetmeliği

5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’nun 4. maddesinde belirtilen ihbarı mecburi hayvan hastalıkları

AŞI

STERNEENDEMİK bölgelerde İLKBAHAR

hastalık çıkan yerlerde HEMEN sağlam hayvanlara

büyükbaş 1 ml SC

küçükbaş 0.5 ml SC

6-12 ay bağışıklık !

Veteriner Kontrol

Merkez Araştırma Enst.

PXO2 plazmidi yok

İNSANLARDA ŞARBONÇOBAN ÇIBANI-KARAKABARCIK

İnkubasyon periyodu 1-10 gün

DERİ şarbonu

AKCİĞER şarbonu

SİNDİRİM şarbonu

DERİ şarbonu

Mortalite % 5-20

* kesim – derinin yüzülmesi

** tarımsal

infekte dokular, post,yapağı

* sinek

deri teması

SİNDİRİM şarbonu

Mortalite % 25-60

kontamine çiğ ya da az pişmiş et

AKCİĞER şarbonu

kontamine kıl,deri,yün,post

Mortalite % 99

5000-6000 spor

** endüstriyel

sporların solunumu

işlenmetabaklama

İnsanlarda aşılama

0, 2, 4. haftalarda 6, 12, 18. aylarda 6 doz

Her yıl rapel

AVA