GREENT Leksjon

16. Berekraftige løysingar i kvardagen –

klima, energi og avfallshandtering.

I. Kort samandrag

● Lengda på denne leksjonen: 45 minuttar

● Kva vil elevane lære?

o Definisjon av berekraftige løysningar. Samanheng mellom fornybare og ikkje fornybare energikjelder og materiale, medvitne avgjerder som aukar berekraft i kvardagen.

o Sider ved ressursansvarleg åtferd og eksempel på berekraftige løysningar.

o Evaluering av kvardagsituasjonar og ta medvitne val på korleis ein løyser vanlege problem på ein berekraftig måte.

o Betydinga av avgjerder i kvardagen og bevisstheit om samanheng mellom menneske og miljø.

● Kva vil elevane gjere i løpet av denne leksjonen?

o Stille spørsmål og bli med i diskusjonen. – Tenke, foreslå, sjå etter svar, sjekke kva dei kan og deira interesse i emne.

o Case studiar på kvardagsproblem og konklusjonar på ulike tilnærmingar for å løyse dei - innverknadar og samanlikning. Samspel av ulike faktorar.

● Kva for ferdigheiter skal elevane forbetre?

o Sjølvstende, bevisst og objektiv beslutningstaking.

o Innovasjon og evaluering av nye løysningar.

o Kreativitet.

o Forsking og handtering av informasjon. Evaluering av kor pålitelege informasjonskjelder er.

o Presentasjon av resultat.

o Kritisk tenking. Heilskapleg tenking. System tenking.

o Samarbeid. Demokratisk kommunikasjon.

o Ansvar.

o Berekraftig tankegang.

o Intuisjon for berekraftig val/intuisjon for å velgje den mest berekraftige tilnærminga.

● Tverrfaglege lenker:

o Biologi

o Geografi

o Fysikk

o Filosofi

o Økonomi / Entreprenørskap

o Framandspråk

o Kjemi

● Naudsynt materiale:

o Multimedia projektor

o Laptop/Datamaskin med høgtalar

o Internett tilgang i klasserommet. Om det ikkje er internett I klasserommet ditt, kan du laste ned videoar frå nettet på førehand og ta dei med på ein minnepenn. Eit anna alternativ er å spørje elevar om å lage grupper og bruke smarttelefonar/nettbrett for å sjå på videoane.

II. Intro – hovudpunkta (3 min) ( kjerneaktivitet)

Fortel elevane at dei i dag skal evaluere situasjonar i kvardagslivet og ta medvitne val på korleis vi kan løyse felles problem på berekraftige måtar. Dei kjem til å forstå alvoret i kvardagslege val og bli meir medvitne når det gjeld samanhengen mellom menneske og miljø. Dei vil også utforske eksempel på berekraftige løysningar.

Spør elevane:

● Har du vore i ein kvardagsleg situasjon der du har lurt på kva som er den beste løysinga ut i frå eit berekraftig synspunkt ? Kva var situasjonen og kva for val gjorde du?

● Kva løysingar er berekraftige etter di meining?

Du kan vise dei fylgjande definisjonane på skjermen:

Berekraftige løysingar er strategiar for å oppnå eit bestemt resultat eller for å løyse eit problem, der ein tek i betraktning det grunnleggjande prinsippet på berekraft. Desse prinsippa er “karakteriserte av låg energi og materialintensitet og høgt regenerativt potensial”. ( EZIO MANZINI, FRANÇOIS JÉGOU ‘Berekraftig kvardag- scenario på eit urbant liv’, tilgjengeleg: http://www.strategicdesignscenarios.net/sustainable-everyday-book/).

Utfordringane kan vere av generell karakter – frå korleis ein kan tørke hendene etter å ha vaska dei (burde vi bruke handtørkemaskin, burde vi bruke papir, burde vi bruke handklede, eller burde vi la dei tørke i lufta) til korleis vi kan mate verdas befolkning. Måten vi nærmar oss desse problemstillingane på kan ha enorm innverknad på miljøet og menneska som er ein del av det. Når ein skal finne løysingar på slike problem må eit av poenga vere å sjå kor mykje fornybare kjelder ein kan bringe inn i dette. Den typiske berekraftige løysninga er syklisk i form når det gjeld ressursar og i prosessen tek ein med opprinnelse, handtering, deponering og resirkulering av ressursane.

Ut i frå dette er løysningar som er ressursintensive eller som brukar avgrensa ressursar ikkje berekraftige, men dei som brukar fornybare ressursar og sykliske mønster kan bli definert som berekraftige. Ressursintensitet og mangel på resirkulering påverkar klimaet og økosystemet på jorda og fører til dramatiske endringar av miljømessige forhold, naturkatastrofar, store sosioøkonomiske problem, som fattigdom, ulikheit, og mangel på friheit og demokrati osv.

III. Teori (15 min.) (Kjerne aktivitet)

Merknad til lærar: Dette er ein tverrfagleg leksjon som kombinerer emne frå naturfag og samfunnsfag. Den teoretiske delen tek sikte på å avdekkje korleis berekraftige løysingar er basert på at alle er kjent med energi- og materialstraumar i naturen, så sjølv om du er lærar i samfunnsfag, meiner vi at teksten nedanfor er uunnverleg om du ynskjer å skape ei god forståing på kva berekraftige løysingar er for studentane dine.

Du kan presentere den fylgjande teoretiske delen til elevane munnleg gjennom ein power point presentasjon (ca. 20 min.), som du førebur på førehand, for å illustrere innhaldet. Presentasjonen skal innehalde spørsmål til elevane, for å halde på merksemda deira, og få dei til å tenkje på innhaldet.

PowerPoint presentasjonen bør innehalde:

● Eit lysbilete på energiressursar

● Eit lysbilete på materielle ressursar

● Eit/to lysbilete på klima, energi og avfallshandtering

● Eit/to lysbilete på karbonfotavtrykk og livssyklusanalyse

● Eit lysbilde som illustrerer eige ansvar og global påverknad av lokale avgjerder; konklusjonen viser du på det same lysbiletet.

Nokre bilete og diagram er presentert nedanfor, og du kan bruke desse til å lage lysbileta. For nokon lysbilete må du finne ressursar på internett.

Om vi tek eit nærare blikk på ressursane vi brukar for å oppnå eit bestemt resultat (t.d. eit produkt eller ei teneste) kan vi vurdere om denne løysninga er berekraftig eller ikkje.

1) Energi ressursar

Alle formar for energi som vi kjenner på jorda kjem frå ein termonukleær fusjon frå to primære kjelder – sola og jorda sine kjernar. Alle andre formar for energi som er meir openberre i kvardagen vår er eit produkt av desse to primære kjeldene. For eksempel er biomasse (tre) solenergi lagra som ein kjemisk binding etter fotosyntesen og frigjort i ein brenningsprosess. Fossile brennstoff er lik biomasse i sin natur sidan dei også kjem frå biologisk materiale, men å lage dette har teke millionar av år og energien her er meir konsentrert. Vind og vass energi er flytande rørsler som skjer ved påverknad frå sola, og geometrisk energi kjem frå jorda sitt indre og fusjonen som skjer der. Ut i frå dette kan vi sei at all energien kjem frå fornybare kjelder(energi kan ikkje forsvinne eller bli øydelagd, men berre endrast til noko anna). Endringssyklusen kan vere mykje lenger enn ei menneskeleg levetid. Både fossile brensel og biomasse inneber forbrennings prosesser, men fossile brensel er definert som ikkje fornybar energikjelde medan den sistnemnde er fornybar, sidan renoveringa er kortare enn eit menneske liv.

Kjelde:: https://www.thinglink.com/scene/618622344792899586

2) Materielle ressursar

Den faste delen av jorda består av skorpe, mantel og kjerne, delt inn i separate underlag, der berre dei øvre 60-100 km er tilgjengelege for materialutvinning og berre mellom 5 til 100 cm er fruktbar jord som er i stand til å gi oss mat. Rundt 2/3 av overflata er dekka av vatn og heile planeten er omgitt av atmosfæren som inneheld fleire gassar i ulike forhold som er ekstremt viktige for livet på planeten. Drikkevatn er avgrensa til 1% av den totale mengda av vatn og det meste av det er lagra i is som er vanskeleg å ta i bruk.

Dette er dei einaste materiala vi kan bruke for å få velstand og gode liv. Det er klart at ressursane er avgrensa og at våre liv er avhengige av dei. Så korleis kunne det vere liv på planeten millionar av år før oss? Det er eit enkelt spørsmål med eit enda enklare svar- resirkulering. Syklusperiodar for gassar og væsker er mykje kortare og dei spelar ei viktig rolle som transportmiddel for energi og material i fast tilstand, som har mykje lenger syklusperiodar. Igjen – vi kan ikkje skape eller øydeleggje - men berre endre elementa til ulike kombinasjonar. Som med diskusjonen om fornybar eller ikkje fornybar energi, kan vi diskutere om materielle ressursar er fornybare eller ikkje fornybare, ut i frå den tida nedbrytinga tek ut i frå eit menneske sin livssyklus. Om denne perioden er lang, og ressursane ikkje kan gjennvinnast raskt på ein naturleg måte, lagar vi «avfall». Døme på dette er plast eller kjernefysisk avfall som tar 10 til 105 gonger lenger enn eit menneskeliv for å bli “fordøydd” tilbake i naturen og til deira primære element.

3) Klima, energi og avfallshandtering

I mange prosessar (f.eks. landbruk, metallurgi, transport, osv.) brukar vi ressursar som ikkje er så lett å få tilbake til deira opprinnlege tilstand. Det er ein lineær prosess med utvinning, utnyttelse og avhending som skapar avfall og forureining. På den andre sida, når eit produkt kan gjenbrukast eller hentast tilbake til sin opphavlege form, er linja lukka som i ein sirkel, og vi snakkar om ein syklisk prosess eller resirkulering. Det meste av prosessane i naturen går i syklusar. I denne og mange andre saker når vi brukar døme frå naturen (som er det mest berekraftige systemet vi kjenner) og revolusjonerande systemløysingar, snakkar vi om biomimikk.

Dei fleste konvensjonelle energikjelder, material prosessar og materialmanipulasjonar inkluderer karbon og skapar karbonutslepp. Det er det vi definerer som karbon fotavtrykk. Karbon er lett å binde til oksygen i brennande prosessar, inkludert metabolske prosessar. Vendbarheten av karbondioksidforbindelsen vert løyst av naturen gjennom prosessen med fotosyntese – ein kjemisk reaksjon som berre forgår i plantar, og som krev at solenergi lagrar karbon og frigjer oksygen i atmosfæren.

Karbon syklusen er viktig for planeten fordi karbondioksidforbindelsen (CO2) skapar ein drivhuseffekt i jordas atmosfære – solenergi treng inn men kan ikkje bli sendt tilbake til verdsrommet. Varmen samlar seg opp og forandrar klimaet på planeten, slik at planeten blir buande på. No er det slik at nivået av CO2 i atmosfæren i dag er mykje større enn kva det normalt ville vore under naturlege forhold. Forskarar er sikker på at det er menneska som er ansvarlege for det auka CO2 nivået i atmosfæren. Fossile brensel som inneheld karbon som har blitt lagra i millionar av år, har blitt brent intensivt i løpet av nokre tiår som gjer at prosessen har frigjort enorme mengder med CO2. Å fordi at å lagre karbonet naturleg tilbake tek mykje lenger tid, snakkar vi om avfall og gassforureining.

Bortsett frå gassforureining, inneheld mange prosessar bruk av vatn eller faste materiale (inkl. kjemikaliar, organiske forbindelsar, osv.). Desse prosessane kan vere svært kompliserte og kan innehalde hundre eller tusenvis av inngangsparametere for å få det heile bildet. For å estimere effekten av ein prosess eller eit produkt på miljøet, må ein utføre livsyklusanalyse (LCA) som gjev komparative kriterier (vanlegvis når det gjeld CO2 utslepp) for analysert produkt/teneste.

Kjelder: http://www.solidworks.com/sustainability/design/2722_ENU_HTML.htm and http://www.auro.ch/de/ueber-AURO/sanfte-chemie/rohstoffkreislauf/

4) Konklusjon

Det er viktig å hugse definisjonane for fornybare og ikkje fornybare ressursar og avfall, fordi det er dei viktigaste evalueringskriteria for berekraft og berekraftige løysingar i våre daglege val og problemløysingar. Dess meir medviten ein er på systeminteraksjonen medan vi ser etter varige løysingar, dess meir berekraftig vil livsstilen vår vere. Naturen gjev oss eit godt døme på ei berekraftig systemløysing vi kan følgje (biomimikk). Det er og gode reiskap ein kan bruke når ein skal ta viktige avgjerder, som t.d. livsyklusanalyser. Nokre gongar kan ein stole på menneska sine erfaringar og kunnskap, eller berre følgje intuisjon. Vi må aldri forsømme eller undervurdere den direkte effekten våre kvardagslege handlingar har på økosystemet og planeten sin biokapasitet.

Kvar einskild person bærer sitt eige ansvar for livet på jorda. Våre handlingar i våre lokale kvardagsmiljø, multiplisert med tal personar med same oppførsel eller ved gjentaking i tid, har enorm effekt på global skala og er ein viktig faktor for å bevare miljøet på planeten. Ansvaret ligg i våre hender.

Kjelde: https://en.wikipedia.org/wiki/Think_globally,_act_locally

Kjelder som er brukt til å skrive den teoretiske delen:

https://www.youtube.com/watch?v=XwcfTXqmYkU

https://en.wikipedia.org/wiki/Life-cycle_assessment

https://en.wikipedia.org/wiki/Biomimetics

IV. Døme / studiesak (12 min.) (KJERNE/VALGFRI AKTIVITET)

Dei to fylgjande sakene kan være gitt som ein gruppeaktivitet i løpet av timen, eller ein kan gi ein av dei

som lekse før timen. Vi anbefalar å gjere det første dømet i klassa og gje det andre som lekse fordi det

er mest tidkrevjande.

1) Studiesak på resirkulering av 5 kg plastikk per veke i eit gjennomsnittleg hushald på 4 personar

Bakgrunn:

Resirkulering av plastikk er å bruke plastavfall til å lage nye brukbare produkt. Sidan plastikk ikkje er

biologisk nedbrytbart og det tek hundrevis av år å bryte dette ned i naturen, er resirkulering er ein del av

den globale innsatsen for å redusere plast, særskilt dei omtrent åtte millionar tonn plast som havnar i

verdshava kvart år.

Resirkulering av plast inkluderer alle typar plast. Det blir sortert etter ulike kriterier, og etter det blir det

smelta dei ned til pellets. Etterpå kan det brukast til å lage nye plastprodukt. Ein kan lage nye produkt av

både mjuk og hard plast.

Dette systemet har sidan 1970 talet gjort at produksjonen av nokre plastikkprodukt er mellom dei mest

effektive operasjonane vi har i dag. Plastikk-til-drivstoff (P2F) teknologi har moglegheit til å levere 1000

liter (ca. 850 kg) brukbart drivstoff frå 1000 kg plastikkavfall.

Kjelde : http://www.unep.org/gpa/documents/meetings/GLOCII/GLOCIIPresentationMurray.pdf

Oppgave

Her er oppgåva til elevane - gje dei dei fylgjande forholda:

● Du bur i eit hushald med 4 personar som generer 5 kg plastavfall kvar veke.

● Det er 52 veker I eit år.

● Den gjennomsnittlege prisen på dieseldrivstoff er 1.2 Euro/liter.

Kva blir effekten av gjenvinning av plastavfall ? ( Bruk tala i døme ovanfor).

● Kor mange liter av drivstoff kan du laga av plastavfallet ditt kvart år?

● Kor mykje blir verdien av det i euro ?

● Kva om vi snakkar om ein by med ei befolkning på 1 million menneske?

Drøft med læraren:

Dersom vi vurderer eit gjennomsnittleg hushald på 4 personar med ein total på 5 kg plastavfall kvar veke,

kan vi lage rundt 5 liter av drivstoff kvar veke med teknologien som er tilgjengelig I dag. I løpet av eit år

har vi kome opp i 260 liter drivstoff. Om vi reknar dette om i Euro, med ein gjennomsnittspris på 1.2 euro

pr. liter diesel, kastar vi meir enn 300 euro kvart år i boss. Dette er omtrent 3000 norske kroner. Dersom

vi reknar ein storby med ein befolkning på 1 million, kan vi snakke om å kaste vekk 65 millionar liter

drivstoff og 78 millionar euro, eller 780 millioner kroner. Dersom vi i analysen vår tek med effekt på

miljøet, pengar brukt på helsetenester, forureining osv, då aukar dette talet dramatisk.

Det resirkulerte drivstoffet som vart skaffa gjennom plastavfall kan bli brukt til biltransport ( meir enn

5,000 km), medisinproduksjon, tekstilar og mange andre produkt basert på organisk kjeldemateriale. Tala

vi kjem fram til, når vi relaterer til urban eller nasjonal skala, bringer fram spørsmålet om ei ny industri

som handlar om avfallshandtering. Det handlar i eit perspektiv om vi skal betale for å få bosset vårt

resirkulert eller om vi skal få betalt for det resirkulerte bosset vår.

Kjelder:

http://www.plastic2oil.com/site/p2o-technology;

http://www.unep.org/gpa/documents/meetings/GLOCII/GLOCIIPresentationMurray.pdf;

https://en.wikipedia.org/wiki/Plastic_recycling; http://www.engineeringtoolbox.com/specific-gravity-

liquid-fluids-d_294.html

1) Samanlikning av energikjelder for oppvarming av ei leilighet (100 m²) med årleg varmekrav på

90 kwh/m²a. Reduksjon av varme på 15 kwh/m²a og med effekt på miljøet når det gjeld CO2

utslepp.

Bakgrunn:

Før vi starter er det nokre omgrep som må repeterast. Måleeiningane for elektrisitet i hus vert ofte rekna

i watt eller kilowatt. For eksempel, ei gjennomsnittleg lyspære ligg mellom 5 og 60 watt, ei

gjennomsnittleg kokeplate er rundt 1 kW, og ein gjennomsnittleg bolle med varmt vatn ligg mellom 2 og

3 kW. Energien som blir brukt av desse apparata vert vanlegvis rekna i kwh – kilowatt timar. Det tyder

energien som blir brukt i løpet av ein time. For å bruke ein kwh skulle lyspæra stått på i 17 – 200 timar,

alt etter kor kraftig den var, kokeplata skulle stått på ein time, og det varme vatnet koke i 20 – 30 minutt.

Dei fleste husa i Europa treng varme i vintersesongen. I dømet vårt brukar vi gjennomsnittlege verdiar

for ei ny konvensjonell bustad på 90 kWh/m²a (kilowatt timer per kvadratmeter kvart år), som vil bli

samanlikna med ein energieffektiv bygning som brukar 15 kWh/m²a. Denne bygningen kan få

energibehovet sitt dekka av ulike fornybare kjelder. Dersom energien blir levert av eit klimaanlegg med

ein koeffisient på COP=3.0, då er mengda av forbruk på elektrisk energi blitt redusert til 3 MWh for den

konvensjonelle bygningen og 0.5 MWh for den energieffektive. Dersom vi held oss til termisk energi,

treng vi berre å dele dei originale utsleppsfaktorane og prisverdiane av COP på klimaanlegget.

Induserte data:

Nasjonale forhold (Prisane gjeld for Bulgaria, du kan finne dine lokale kostnader sjølv.)

tCO2/tMWh Euro/tMWh

Gass oppvarming 0.247 38

Klimaanlegg, COP=3.0 (straum) 0.228 (0.683/3.0) 35 (105 per eMWH)

Fjernvarme 0.317 36

Biomasse oppvarming 0.043 35

Solvarme oppvarming 0 5

Frå denne analysa ser vi at den mest effektive og utslippsreduserande varmekjelda vil være sol- og

biomasse-energi og det mest kostbare og det som forureinar mest - gass og fjernvarme. For å gjer det

enkelt i vårt døme, og fordi det er mest brukt, vil vi samanlikne berre gass og bioenergi i begge typar

bustadar.

Konvensjonell bygning tCO2/år Euro/år

Gass oppvarming 2.22 t 345 Euro

Biomasse oppvarming 0.39 t 315 Euro

Meget energieffektiv bygning tCO2/år Euro/år

Gass oppvarming 0.37 t 58 Euro

Biomasse oppvarming 0.06 t 53 Euro

Biomasse oppvarming: Biomassevarmesystemer genererer varme frå biomasse. Dei biomasse typane

som oftast blir brukt til energi er avfall frå tømmer- og treindustrien, samt jordbruksrestar. Desse

brennstoffa kan enten forbrennast direkte, eller dei kan gjennomgå ei rekkje raffineringsprosessar som

kapping eller pelletering for bruk i ei rekkje bruksområder. Ved forbrenning blir den kjemiske energien

som er låst i desse drivstoffa, effektivt omgjort til termisk energi (varme) som kan brukast til oppvarming

av rom, vatn og industriell prosess. Historisk, før bruk av fossile brensel i betydelege mengder, gav

biomasse i form av trebrensel det meste av det menneska trengde til oppvarming. Brenning av brensel

gjennom enkel forbrenning er den verste måten å bruke biomasse på til oppvarming, fordi det skapar

luftforureining.

(Kjelder: https://www.biomassthermal.org/resource/PDFs/Fact%20Sheet%201.pdf og

https://en.wikipedia.org/wiki/Biomass_heating_system)

Oppgåveark:

Oppgåva til studentane er følgjande:

● Husk at det totale oppvarmingsbehovet for bustaden (100m2) er 9 MWh / a, og behovet til den

energieffektive bygninga med same overflate er 1,5 MWh / a, og om du brukar same data som i

dei tre tabellane ovanfor, gjer berekningar på kor mykje det ville koste deg å varme opp dei to

bustadane over ein periode på 50 år om du brukar gass til oppvarming og om du brukar biomasse

til oppvarming?

● Kva er årleg og 50 års forskjell på utsleppa av ein konvensjonelt oppvarma bustad på gass og ein

energieffektiv bygning oppvarma på biomasse?

Til læraren:

Om reknar levetida på ein slik bustad på 50 år, og brukar tala vi her kjem fram til, er det klart at CO2-produksjonen på ei 100 m2 leilegheit ligg mellom 3 og 111 tonn utslepp. Pengar brukt til oppvarming (utan å rekne med inflasjon) ligg på mellom 2650 og 17 250 Euro. Desse tala viser kunn det ein brukar til oppvarming og ikkje til andre elektriske apparat som hushaldingsapparat, lys, tv osv. Ut i frå desse tala kan vi konkludere med at berre ved å bytte energikjelde, kan vi redusere miljøpåverkninga og den økonomiske kostnaden på oppvarming. Den største vinsten - både miljømessig og økonomisk – får ein ved å spare energi gjennom effektivitetsforbedringer (som termisk isolasjon, lufttettheit, etc.). Sidan desse forbetringane går hand i hand med auka komfort (alle kriteria for økonomiske, miljømessige og sosiale fordelar er oppfylt), kan vi utan tvil kalle ei slik effektivitetsforbetring ei berekraftig løysing for oppvarming av bustadar.

Kjelder:

http://www.seea.government.bg/documents/Naredba-RD-16-1058.pdf (andre nasjonale kjelder)

http://www.odyssee-mure.eu/publications/efficiency-by-sector/buildings/buildings-eu.pdf

http://www.eea.europa.eu/data-and-maps/indicators/progress-on-energy-efficiency-in-

europe/assessment

Energi prisar (Bularske nasjonale kilder):

http://toplo.bg/client-help/prices/

http://www.daspestimtok.com/uploads/1/1/7/3/11737274/electricity_prices_cez_household_2014-

10-01.pdf

https://www.overgas.bg/natural_gas_price

http://kuoreterm.com/%D1%80%D0%B0%D0%B7%D1%85%D0%BE%D0%B4-

%D0%BE%D1%82%D0%BE%D0%BF%D0%BB%D0%B5%D0%BD%D0%B8%D0%B5-

%D0%BF%D0%B5%D0%BB%D0%B5%D1%82%D0%B8-

%D0%B3%D0%BE%D1%80%D0%B8%D0%B2%D0%B0-2014/

http://niko-96.com/Pages/Index/1172

V. Praktiske aktivitetar (10 min.) (Kjerneaktivitet)

Vel eit av de to spela. Elevane kan spele lag, eller åleine:

● Berekraftig husspel: http://www.mysusthouse.org/game.html

● Quiz om oppvarming heime: http://environment.nationalgeographic.com/energy/great-energy-challenge/home-heating-quiz/

VI. Refleksjon (5 min.) (Kjerneaktivitet)

Du kan stille følgande spørsmål til heile klassa og få tilfeldige svar. Alternativt kan du be elevane å fylle ut svara

sine individuelt i skriftleg form i reknearket som føl med:

● Kva trur du er den mest miljøvennlege og kostnadseffektive energiforsyninga? ● Korleis vil du velgje varme og straum i heimen din?

VII. Lekser (Kjerneaktivitet)

Styr heimen din

La elevane førebu ein plakat som gjev ei oversikt over dei ulike energikildene vi kan bruke for å varme opp heimen vår. Plakaten skal innehalde informasjon på fire ulike områder på kvar energikjelde:

● Samanlikning av miljøpåverking (CO2-utslipp, andre miljøpåverkingar) i heile livssyklusen (inkludert korleis solcellepanel avhendast når det er øydelagt eller ikkje kan brukast meir, og kva avfallsprodukta er når ein brenn frå olje og gass til energi) ● Samanlikning av prisar (kostnad på installasjon, månadlege rekningar, og på vedlikehald) ● Kva kan denne kjelda brukast til (kunn til straum, kunn til oppvarming, eller til begge delar) ● Er det ein fornybar eller ikkje-fornybar energikilde?

Studentane skal jobbe med denne oppgåva i grupper, og dei tek med plakatane til klasserommet neste gong. Dei kan og lage ein presentasjon på data. Nyttig info – Kva bruker vi straumen heime til

https://www.e-education.psu.edu/geog438w/sites/www.e-education.psu.edu.geog438w/files/images/module10/residentialUSsources.jpg

Kva kan vi gjere for å ikkje sløse straum heime:

https://energy.gov/articles/energy-saver-101-infographic-home-energy-audits

VIII. Eit blikk inn i framtida

Fortel elevane at neste gong skal dei lære meir om inspirerande entreprenørar over heile verda som brukar dei berekraftige løysingane vi har snakka om i dag på eit anna nivå - ved å tilby dei som produkt eller tenester til eit stort antal menneske og på denne måten gjere ein meiningsfull forskjell. Dei vil også halde fram med å utvikle eigne ferdigheiter på å finne berekraftige løysingar i eige kvardagsliv.

IX. Ekstra lenkjer

Dette er ekstra ressursar som du som lærer kan bruke for å førebu deg på leksjonen og for å auke eigen kunnskap. Du kan også bruke desse ressursane ved å gje dei til elevane som lesing utanom undervisning.

Berekraft i kvardagen: https://www.edx.org/course/sustainability-everyday-life-chalmersx-chm002x-0. Online kurs ved EdX. Ønskjer du å leve eit meir berekraftig liv? I dette miljøstudiet lærer du korleis du tek val, og får ei betre forståing av korleis vala dine påverkar miljøet. Dette kurset er organisert i fem sentrale tema: kjemikaliar, globalisering, klimaendringar, mat og energi. Desse fem tema representera utfordringar som folk står ovanfor i dag, val knytt til berekraft.

Boka "SUSTAINABLE EVERYDAY - Scenario av eit byliv": http://www.strategicdesignscenarios.net/sustainable-everyday-book/. Tilgjengeleg for gratis nedlasting på denne linken. Korleis kan kvardagen sjå ut i eit berekraftig samfunn? Korleis tar du vare på deg sjølv og andre menneskjer? Korleis jobbar du, studerar du, eller beveger deg rundt? Korleis dyrkar du eit nettverk av personlege og sosiale forhold og samstundes påverkar miljøet minst mogleg? Kva kan dei berekraftige samfunna vi kan førestille oss i dag, ha felles?

"Tyskland - Freiburg - Green City": http://www.ecotippingpoints.org/our-stories/indepth/germany-freiburg-sustainability-transportation-energy-green-economy.html. Artikkelen fortel om korleis Freiburg vart ein av verdas grønaste og mest berekraftige byar, etter ein kommunal utviklingsplan som har prioritert berekraft i fleire tiår.