Upload
others
View
3
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
Avrupa Birliği / Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı
Enerji Sektörü Programı - Faz 2 Projesi
IPA 2012
Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri
Görev 4 – Enerji Depolama Sistemleri için İhtiyaçların Tespiti
EES Modellemesi Eğitim Raporu
Nihai Versiyon
Şubat 2019
Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti
tarafından birlikte finanse edilmektedir.
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 2 CIST-DER-XED-19-0042
Bu proje Avrupa Birliği ve Türkiye Cumhuriyeti tarafından birlikte finanse edilmektedir.
Ekibin oluşumu: Emmanuel VARRET, Xavier ÉPIARD – EDF
Bu raporun telif hakkı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na aittir. Belgenin önceden izin almadan herhangi bir
amaçla referans gösterilmesi veya kullanılması, herhangi bir rehber veya sair belgede içeriğinin açıklanması veya
alıntı yapılması ya da önceden izin verilen taraflar dışında herhangi bir tarafa verilmesi veya tebliğ edilmesi
yasaktır. Hiçbir taraf her ne sebeple olursa olsun bu belgenin doğru olduğunu farz etme hakkına sahip değildir.
Dolayısıyla bu belgenin gösterildiği veya belgeye erişim sağlayan herhangi bir tarafa karşı sorumluluk
alınmamaktadır. Bu yayının içeriği danışmanın münhasır sorumluluğu altındadır ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği ya
da ETKB’nin görüşlerini yansıttığı şeklinde yorumlanamaz.
Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri
EES MODELLEMESİ EĞİTİM RAPORU
Nihai versiyon
Şubat 2019
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 3 CIST-DER-XED-19-0042
İçindekiler
1. EĞITIM SUNUMU ................................................................................................................................. 5
1.1. GÖREVIN VE EĞITIMIN GENEL HEDEFLERI ......................................................................................... 5
1.2. EĞITIM GÜNDEMI ............................................................................................................................ 7
1.3. TEMEL ÇIKARIMLAR ........................................................................................................................ 9
1.4. MEMNUNIYET ANKETI SONUÇLARI .................................................................................................. 10
Şekiller Listesi
Şekil 1 Bu projenin 7 görevi ..................................................................................................................... 5 Şekil 7 Çalıştayın genel memnuniyeti ................................................................................................... 10
Tablolar Listesi
Tablo 1 Eğitimin gündemi ........................................................................................................................ 8 Tablo 2 Her oturumun detayları ............................................................................................................. 11
Belge Versiyon Tablosu
Versiyon Versiyon Tarihi Yorum İbraz Edilen Nüsha
A.0 31 Ocak 2019 İlk versiyon Elektronik Nüsha
A.final 11 Şubat 2019
Nihai versiyon, ETKB
yorumlarının
entegrasyonu
Elektronik Nüsha
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 4 CIST-DER-XED-19-0042
Kısaltmalar
BESS Bataryayla Enerji Depolama
CAES Sıkıştırılmış Havayla Enerji Depolama
CAPEX Sermaye Harcamaları
CCPP Kombine Çevrim Santrali
CIRED Centre International de Recherche sur l'Environnement et le Développement (Uluslararası Çevre ve Kalkınma Araştırma Merkezi)
CIST EDF Elektrik Sistemi ve İletim Mühendisliği Merkezi
DSO Dağıtım Sistemi İşletmecileri
EC Avrupa Komisyonu
EDF Electricité De France
EE Enerji Verimliliği
EES Elektrik Enerjisi Depolama
ELDER Elektrik Dağıtım Hizmetleri Derneği
EPDK Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu
EMS Enerji Yönetim Sistemi
ENEDIS Fransız Dağıtım Sistemi İşletmecisi
ENTSO-E Avrupa Elektrik İletim Sistemi İşletmecileri Birliği
EPRI Elektrik Enerjisi Araştırma Enstitüsü
AB Avrupa Birliği
FAT Fabrika Kabul Testi
EİGM Enerji İşleri Genel Müdürlüğü
DİUPGM Dış İlişkiler ve Uluslararası Projeler Genel Müdürlüğü
GW Giga Watt
HVAC Isınma, Havalandırma ve Klima
IPA Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı
IPP Bağımsız Elektrik Üreticisi
IRR İç Getiri Oranı
LCOS Depolamanın Seviyelendirilmiş Maliyeti
LNG Sıvılaştırılmış Doğalgaz
ETKB Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı
MW Mega Watt
MWh Mega Watt Saat
NPV Net Bugünkü Değer
OPEX Faaliyet Giderleri
PHS Pompajlı Hidro Depolama
PJM Amerika Bölgesel İletim Kuruluşu
PRAG Prosedürler ve Uygulama Kılavuzu
PFC Primer Frekans Kontrolü
RES Yenilenebilir Enerji Kaynakları
RTE Réseau de Transport d’Electricité (Fransız İletim Sistemi İşletmecisi)
SAT Yerinde Kabul Testi
SFC Sekonder Frekans Kontrolü
SMF Sistem Marjinal Fiyatı
SOC Şarj Durumu
TEDAŞ Türkiye Elektrik Dağıtım A.Ş.
TEİAŞ Türkiye Elektrik İletim Anonim Şirketi
TOR İş Tanımları
TL Türk Lirası
TSO İletim Sistemi İşletmecisi
TSR Teknik Şartname Raporu
BK Birleşik Krallık
USD Amerika Birleşik Devletleri Doları
AOSM Ağırlıklı Ortalama Sermaye Maliyeti WB Dünya Bankası
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 5 CIST-DER-XED-19-0042
1. Eğitim Sunumu
1.1. Görevin ve eğitimin genel hedefleri
Bu eğitim, bu projenin dördüncü görevinin 2 çıktısından biridir. 29 ve 30 Ocak 2019 tarihlerinde Ankara Wyndham Hotel’de gerçekleştirilmiştir.
Şekil 1 Bu projenin 7 görevi
Görev 2 ve 4, Türkiye’de çeşitli amaçlara yönelik bataryaların potansiyelini değerlendirmektir:
Kısıt yönetimi
Primer rezerv,
Sekonder rezerv
Arbitraj
Bu eğitimde sözü geçen görevlerin temel sonuçlarını sunuyoruz:
Güç ve enerji açısından depolama sistemi ihtiyacının boyutunun belirlenmesi
Batarya depolamanın sunabileceği en yararlı hizmetlerin belirlenmesi
Önerilen çözümün teknik ve ekonomik analiz sunumlarıyla gerekçelendirilmesi
Türkiye’de bataryaların optimum kullanımına yönelik bazı önerilerin üzerinde durmak
Analysis of Storage
Technologies
Analysis of the Turkish
Transmission System in terms of
Congestion Management
Training on Frequency
Control and Ancillary Services
Needs Assessment for Energy
Storage Systems Report
MarketResearch
Feasibility Report
Technical Specifications
This training
Depolama
Teknolojilerinin
Analizi
Frekans Kontrolü
ve Yan Hizmetler
Eğitimi
Kısıt Yönetimi
açısından Türkiye
İletim Sisteminin
Analizi
Enerji Depolama
Sistemleri Raporu
için İhtiyaçların
Tespiti
Teknik Şartnameler
Fizibilite Raporu
Pazar Araştırması
Bu eğitim
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 6 CIST-DER-XED-19-0042
Bu eğitimin hedefleri şunlardır:
Bu projenin sonuçlarını sunmak (Görev 2 ve 4)
Katılımcılara, bu projede yararlanılmış yöntemleri ve araçları kendi amaçlarına yönelik olarak kullanabilme imkanını aktarmak.
Bu planlama TEİAŞ ile hazırlanmış ve 9 Ocak tarihinde gerçekleştirilen toplantıda şekillenmiş talepleri göz önünde bulundurmuştur:
Görev 2 literatür incelemesi ve Kısıt yönetimi detaylı metodolojisine ilişkin oturum olmamıştır.
Sonuçların sunumuna daha az zaman ayrılmış
Uygulamaya daha fazla zaman verilmiştir.
FCR’a yönelik olarak bir bataryanın nasıl boyutlandırılacağı hakkında yeni bir sunum (Görev 3 eğitiminde ve tesis ziyaretinde EDF Ar-Ge’den Antoine ROSSE tarafından sunulan sonuçlar daha derinlemesine incelenmiştir).
Bu eğitim teknik özelliktedir ve Türkiye’deki özel depolama kapsamına uyarlanmıştır. EDF’den Emmanuel VARRET ve Xavier ÉPIARD tarafından verilmiştir.
Bu belge, bu eğitimin ana mesajlarının bir özetini sunmaktadır. Bu eğitimin tüm slayt, veri ve araçları paydaşlara gönderilmiştir.
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 7 CIST-DER-XED-19-0042
1.2. Eğitim Gündemi
Eğitim, aşağıdaki oturumlarda organize edilmiştir:
İlk gün
Saat Konu Açıklama
09.30 Eğitimin tanıtımı
09.45 Potansiyel değerlendirmesi: Hatırlatmalar
(uygulama dahil)
Potansiyel değerlendirmesinin bazı temel
unsurları hatırlatılacaktır: Sistem
yaklaşımı nedir? Temel mali göstergeler
nasıl anlaşılır? Batarya sisteminin
maliyeti nasıl tahmin edilir?
11.15 Ara
11.30 Kısıt Yönetimi: Potansiyel
değerlendirmesi/Projenin sonuçları
Görev 2 raporunun sunumu: Kısıtı
çözmek için Türkiye’de bataryaların
potansiyeli nedir? TEİAŞ tarafından
sağlanan 3 durum özelinde yeniden tevzi
ve güçlendirme arasındaki
karşılaştırmanın sonuçları nelerdir?
12.15
13.45 Kısıt Yönetimi: Potansiyel
değerlendirmesi/Uygulama, araç ve
yöntemlerin aktarımı
Bilgi transferi: Bu projede kullanılan araç
ve yöntemler katılımcılara sunulacaktır.
15.15 Ara
15.45 FCR için bataryanın boyutu nasıl belirlenir?
– Sunum
TEİAŞ’ın yakın zamandaki talebi üzerine
batarya boyutunun nasıl belirleneceğine
yönelik daha derinlemesine bilgi ve
uygulama sunulur.
16.45 Sınav
17.00 İlk günün sonu
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 8 CIST-DER-XED-19-0042
İkinci gün
Saat Konu Açıklama
09.30 Günlük programın tanıtımı İlk güne dair tamamlayıcı tartışmalar.
09.45 Arbitraj değerlendirmesi: Projenin sonuçları Görev 4 raporunun sunumu: Arbitraj için
bataryaların değeri nedir?
10.05 Arbitraj: Uygulama, araç ve yöntemlerin
aktarımı
Bilgi transferi: Bu projede kullanılan araç
ve yöntemler katılımcılara sunulacaktır.
11.00 Ara
11.15 Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını düzeltme:
Projenin sonuçları
Görev 4 raporunun sunumu: Yenilenebilir
enerji kaynaklarını düzeltmek için
bataryaların değeri nedir? Düzeltilmiş
yenilenebilir enerji kaynakları için batarya
boyutu nasıl belirlenir?
12.00 Öğle arası
13.30 Frekans kontrolü değerlendirmesi: Projenin
sonuçları
Görev 4 raporunun sunumu: Türkiye’de
frekans kontrolü için bataryaların değeri
nedir?
14.30 Frekans kontrolü değerlendirmesi:
Uygulama, araç ve yöntemlerin aktarımı
Bilgi transferi: Bu projede kullanılan araç
ve yöntemler katılımcılara sunulacaktır.
15.15 Ara
15.30 Bataryaların optimum kullanımına yönelik
öneriler
Teknik konuların ve mevzuatın gelişimine
yönelik öneriler.
16.45 Memnuniyet anketi
17.00 İkinci günün sonu
Tablo 1 Eğitimin gündemi
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 9 CIST-DER-XED-19-0042
1.3. Temel Çıkarımlar
Bu projede farklı hizmetler sunmak için bataryaların sistem değeri incelenmiştir. Bu, sözü geçen kurulumların elektrik sisteminin tüm paydaşlarına sağladığı genel değerdir. Ayrıca yatırımlarda zamanın etkisini doğru bir şekilde hesaba katabilmek için bazı mali araçlar da kullanılmıştır (indirim oranı, net bugünkü değer, anüite...).
Kısıt yönetimi, bir TSO’nun endişelendiği başlıca konulardan biridir. Bununla ilgilenmeye yönelik elektrik sistemleri gelişmekte olduğu için pek çok yöntem ve araç ortaya çıkmıştır (güçlendirme, yeniden tevzi, kapasitörler...). Bataryalar, kısıt durumlarıyla ilgilenmek için makul teknik çözümlerden biri olabilir ancak mevcut alternatifleriyle kıyaslanmaları gereklidir. Proje, kısıt yönetiminin mevcut gelirlerinin, anüite yalnızca kısmi bir yüzdesini karşılayabildiği için bu hizmete yönelik olarak bataryaların kârlı olmadığı sonucuna varmıştır. Yeniden tevzi, her zaman için en ucuz çözümdür ve kısıt durumlarının sıklıkla meydana geldiği durumlarda şebekenin güçlendirilmesi de en iyi çözümdür.
FCR sağlayan bir bataryada enerjinin dağılımına yönelik daha ayrıntılı bilgi sunulmuştur. Üç temel kategori şunlardır:
Normal çalışmaya yönelik enerji
Alarm durumuna yönelik enerji
Bataryanın eskimesini hesaba katan enerji
Arbitraj, bataryanın fiyatlar düşük iken şarj edilmesi ve fiyatlar yüksek iken boşaltılması gerçeğidir. Yüksek ve düşük fiyatlar arasındaki fark (alış-satış farkı olarak da bilinir), sistemin diğer maliyetlerinin (CAPEX ve OPEX) yanı sıra bataryanın gidiş-geliş verimliliğine bağlı kayıpları karşılayacak kadar büyük olmalıdır. Maliyeti çok düşük olan bataryalarda dahi (2030 vizyonu) projeyi kârlı hale getirmek için gerekli olan alış-satış farkı 600 TL/MWh’tır (100 €/MWh). Ancak bugün güncel alış-satış farkının 30 €/MWh olduğu Türkiye’de bunun sağlanması pek imkan dahilinde değildir.
Yenilenebilir enerji kaynaklarını düzeltme, hizmetlerin genel bir kategorisidir. Buraya kadar güneş ve rüzgâr tesislerinin üretimini düzeltmeye yönelik olarak kullanıldığını düşündük. Bu durumda hizmet, arbitraj ve nihayetinde kısıt yönetiminin bir karışımıdır. Önceki çalışmalarda gösterildiği üzere bu, kârlı olamaz. Ancak gün içi piyasası veya dengeleme hizmetleri gibi diğer değerleri kümelemeyi deneyebiliriz. Buna ek olarak güneş enerjisi tesisi ve bataryanın boyutunu birlikte belirleyerek CAPEX tarafında da sinerji sağlanabilir. Günümüzde dünyadaki yenilenebilir enerji kaynakları düzeltmesi sunan ticari projelerin çoğu, Türkiye için geçerli olmayan, küçük adalarda veya çok kısıtlı şebekelerdedir.
FCR, bugün dünyada kamu hizmeti ölçeğinde bataryalar tarafından sağlanan en yaygın hizmettir. Türkiye de bir istisna değildir. Bataryaların bu hizmeti vermek için sisteme değer sunabileceğini gösterdik. Ancak batarya maliyetlerinin hızlı düşüşüne bağlı olarak kanibalizm etkisi, yatırımcıları batarya kurulumundan caydırabilir. Bu sebeple, batarya projesinin kullanım ömrünün belirli bir payında gelirlerin garanti edildiği bir piyasa tasarımı önerdik.
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 10 CIST-DER-XED-19-0042
1.4. Memnuniyet anketi sonuçları
Eğitime katılanların memnuniyetini değerlendirmek için katılımcılardan bir memnuniyet anketini cevaplamalarını istedik. Oturumlarda bağlı olarak bu eğitime 26 kişi katılım göstermiştir. Bu anketi 9’u TEİAŞ’tan olmak üzere 13 kişi yanıtlamıştır.
Şekil 2 Çalıştayın genel memnuniyeti
Katılımcılar genel olarak memnun. Ortalama genel görüş 8.5 puandır. Bu EES modelleme eğitimi, bu
projede organize edilen önceki çalıştay ve eğitimlerinden daha iyi karşılanmıştır. Bu, tamamen
bataryalara ve Türkiye’ye özel durumlara ayrılmış ilk etkinlik olmuştur.
0
1
2
3
4
5
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10
Are you globally satisfied of this workshop?
Average 8.5Last events:Workshop 7.6Task 3 training 7.6Site visit 6.8
Son etkinlikler:
Çalıştay
Görev 3 eğitimi
Tesis ziyareti
7.6
7.6
6.8
Ortalama 8.5
Bu çalıştaydan genel olarak memnun musunuz?
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 11 CIST-DER-XED-19-0042
Sunum bilgilendirici/yeterli miydi?
Verilen açıklamalar net miydi?
Sunulan bilgiler, beklentilerinizi karşıladı mı?
1. Oturum: Genel konular
8.5 8.5 8.4
1. Uygulama Genel konular
8.6 8.6 8.5
2. Oturum: Kısıt yönetimi
8.3 8.5 8.3
2. Uygulama Kısıt yönetimi
8.2 8.2 8.2
3. Oturum: Detaylandırma: Bataryanın boyutu nasıl belirlenir?
8.2 8.2 8.3
4. Oturum: Arbitraj 8.4 8.5 8.4
4. Uygulama Arbitraj 8.0 8.2 8.1
5. Oturum: Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını düzeltme
8.1 8.2 8.2
6. Oturum: FCR 8.2 8.2 8.1
6. Uygulama FCR 7.9 8.2 8.0
7. Oturum: Türkiye’de bataryaların optimum kullanımına yönelik öneriler
8.1 8.3 8.2
Tablo 2 Her oturumun detayları
Tüm oturumlar eşit biçimde olumlu karşılandı [7,9; 8,6].
CS-01.d Enerji depolama sistemlerinin analizi için danışmanlık hizmetleri EES Modellemesi Eğitim Raporu Nihai versiyon
EDF – Şubat 2019 12 CIST-DER-XED-19-0042
Bu yayın Avrupa Birliği’nin desteğiyle hazırlanmıştır. Bu yayının içeriği danışmanın münhasır
sorumluluğu altındadır ve hiçbir şekilde Avrupa Birliği ya da ETKB’nin görüşlerini yansıttığı şeklinde
yorumlanamaz.