1

Groepscursussen stoppen met roken Met een focus op mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie

Handleiding tabakologen

2

colofon

Deze publicatie is een realisatie van het Vlaams Instituut Gezond Leven in samenwerking met Logo Limburg en met steun van de Vlaamse overheid.

Auteurs: Katrijn Vandamme, Dries Vandenbempt Met dank aan leden van de stuurgroep: Hilde Beckers (WGC De Central), Griet Briels (VNA), Veerle Cortebeeck (VVSG), Cynthia De Man (CGG Waas en Dender), Isabelle De Wulf (APB), Suzanne Gabriëls (STK), Annick Hirschböck (Logo Oost-Brabant), Sofie Leemans (CGG VAGA), Ariane Lievens (VRGT), Gwen Maries (CGG VBO), Françoise Roelandts (Logo Limburg), Elke Stoppie (WGC De Vlier), Myriam Suetens (VWGC), Frieda Van Assche (Logo Brussel) en Rita Verrando (Domus Medica)

Met ook dank aan:

© 2017, Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, All rights reserved

Niets uit deze uitgave mag verveelvoudigd en/of openbaar gemaakt worden door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze ook zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor educatieve, pedagogische en sociale doeleinden die geen commercieel oogmerk hebben, mag al het materiaal vrij gebruikt worden met een correcte bronvermelding van deze publicatie.

V.U.: Vlaams Instituut Gezond Leven vzw, Linda De Boeck, Gustave Schildknechtstraat 9, 1020 Brussel.

3

1. Inleiding

2. concept

3. doelstellingen

strategisch doel

operationele doelstellingen

doelstellingen opgesplitst volgens ase-model (de vries, 1988)

4. taakbeschrijving tabakologen

competenties

verloop rookstopsessies

infosessies

opbouw rookstopsessies

samenwerkingen huisartsen

5. materialen

6. overzicht rookstopsessies

6.1 rookstopsessie 1

6.2 rookstopsessie 2

6.3 rookstopsessie 3

6.4 rookstopsessie 4

6.5 rookstopsessie 5

6.6 rookstopsessie6

6.7 rookstopsessie 7

6.8 rookstopsessie 8

7. bijlagen

inhoudstafel

4

5

6

6

6

6

7

7

7

8

8

8

9

10

9

9

10

10

11

12

4

In het leven van mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie neemt de sigaret vaak een centrale plaats in. Mannen en vrouwen met een lagere opleiding, een beperkt inkomen en een lager sociaal-economische status roken meer.

Roken geldt echter als een van de meest bepalende factoren in de sociale ongelijkheid als het gaat over gezondheid en vroegtijdig overlijden.

Voor mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie zijn er evenwel meer drempels dan voor de algemene bevolking om op zoek te gaan naar professionele hulp bij rookstop. Het gaat onder andere om sociale of financiële drempels en te hoge verwachtingen. Nochtans blijkt uit onderzoek dat amper 3 procent van de rokers erin slaagt om te stoppen met roken zonder ondersteuning of hulpmiddelen. Inzetten op rookstopbegeleiding voor deze doelgroep is dan ook de moeite waard.

De Provinciale Dienst Gezondheid en Logo Limburg gingen daarom op zoek naar een mogelijke oplossing en startten in 2009 met het proefproject ‘Uitgerookt?’. Doel van dit project was een aangepaste rookstopbegeleiding in groep voor mensen in een situatie van armoede. Voor de uitwerking van ‘Uitgerookt?’ werd een beroep gedaan op de expertise van de VRGT (Vlaamse Vereniging voor Respiratoire Gezondheidszorg en Tuberculosebestrijding) en de jarenlange ervaring van Vormingplus Limburg met deze doelgroep.

In 2013, na een positieve evaluatie, werd Uitgerookt? door het Vlaams Instituut Gezond Leven verder aangepast tot een bruikbaar instrument voor een groepscursus ‘Stoppen met roken’, met een focus op mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie, bruikbaar over heel Vlaanderen. Deze groepscursus werd geïmplementeerd in Vlaanderen en er werd een product- en procesevaluatie opgestart. Op basis van deze resultaten en de vernieuwde terugbetalingsregeling werd in 2016 de methodiek verder geüpdatet.

In deze handleiding voor organisatoren vind je een beschrijving van de manier waarop je de groepscursus ‘Stoppen met roken’ organiseert in je gemeente of organisatie.

1. inleiding

5

De groepssessie ‘Stoppen met roken’ houdt rekening met de noden van mensen die in een maatschappelijk kwetsbare positie zitten. In het programma zijn acht rookstopsessies en acht tussensessies voorzien. Tijdens de tussensessies wordt er aandacht besteed aan een meer algemene gezondere levensstijl en verder gewerkt aan een stevig groepsgevoel.

Gedurende vier maanden wordt er wekelijks een sessie georganiseerd, waardoor er meer aandacht kan zijn voor sociale ondersteuning dan in de reguliere rookstopprogramma’s. Daardoor kunnen de deelnemers een ruimer sociaal netwerk uitbouwen en steunfiguren vinden die hen helpen om de aangeleerde gezonde en rookvrije levensstijl vol te houden, ook na beëindiging van het programma.

Er wordt aangesloten bij de noden van de doelgroep door middel van een vaste wekelijkse structuur om de continuïteit van de groepsbijeenkomsten te waarborgen en de kans op drop-out te verminderen.

Om de motivatie van de deelnemers te verhogen en voldoende te kunnen aansluiten bij de leefwereld en vragen van de groep, worden de deelnemers ook actief betrokken in de samenstelling van het programma van de tussensessies.

De continuïteit wordt niet alleen in tijd gegarandeerd, maar ook in de begeleiding. Er werd gekozen om de sessies te laten begeleiden door een tabakoloog en vormingswerker. De tabakoloog staat in voor de begeleiding van de rookstopsessies, bijgestaan door de vormingswerker. De tussensessies worden volledig begeleid door de vormingswerker. Deze laatste fungeert daardoor wekelijks als vertrouwensfiguur en aanspreekpunt voor de groep.

Omdat het succes van dit project grotendeels staat of valt met de manier van begeleiden door de tabakoloog en vormingsmedewerker is er voor beiden een vorming en uitgebreid draaiboek voorzien om hen zoveel mogelijk voor te bereiden op het werken met mensen die leven in armoede.

2. concept

6

Strategische doel

Rookstop in groep beter toegankelijk maken voor mensen in een maatschappelijk kwetsbare positie.

operationele doelstellingen

• Het bevorderen van een positieve attitude tegenover stoppen met roken

• Het bevorderen van sociale steun voor stoppen met roken• Het bevorderen van de eigen effectiviteit om te stoppen

met roken• Het bevorderen van een gevoel van controle over het

eigen leven• Het bevorderen van minder blootstelling aan passief roken

van de naaste omgeving• Het bevorderen van algemeen welzijn van de persoon en

de naaste omgeving Doelstellingen opgesplitst volgens ASE-model (De Vries, 1988)

Attitude• Het ontmoedigen van de perceptie van roken als een van

de weinige pleziertjes in het leven• Het ontmoedigen van roken als manier om met stress om

te gaan• Het bevorderen van de perceptie dat roken veel geld kost

en dat men geld kan besparen door te stoppen• Het benadrukken van andere voordelen van stoppen, zoals

fris ruiken en meer zelfvertrouwen

Sociale factoren• Het bevorderen van sociale steun bij stoppen• Het tonen van succesvol voorbeeldgedrag van mensen in

vergelijkbare omstandigheden Eigen effectiviteit• Het bevorderen van de perceptie dat men stoppen het best

kan voorbereiden en plannen• Het leren omgaan met rokers en de sociale druk als men

stopt

3. doelstellingen

7

4. taakbeschrijving tabakologen

COMPETENTIES

Als tabakoloog heb je de permanente vorming tabakologie gevolgd. Je begeleidt de deelnemers naar een rookstop. Een grote betrokkenheid en voeling met de doelgroep is dus een noodzaak. VERLOOP ROOKSTOPSESSIES Als tabakoloog ben je enkel aanwezig tijdens de rookstopsessies. De vormingswerker is steeds op de rookstop- en tussensessies aanwezig. De vormingswerker vervult dan ook de rol van aanspreekpunt en vertrouwensfiguur voor de deelnemers.

Probeer de groep op een zo laagdrempelig mogelijke manier te benaderen. Dat kan je o.a. doen door rekening te houden met de doelgroep en hen een vaste structuur aan te bieden. De opbouw van de rookstopsessies verloopt het best op dezelfde manier als de tussensessies. Spreek dat af met de vormingswerker.

Tabakoloog aanwezig

Infosessie

Week 1 (Rookstopsessie)

Week 2 (Rookstopsessie)

Week 3 (Tussensessie)

Week 4 (Tussensessie)

Week 5 (Rookstopsessie)

Week 6 (Rookstopsessie)

Week 7 (Tussensessie)

Week 8 (Rookstopsessie)

Week 9 (Tussensessie)

Week 10 (Rookstopsessie)

Week 11 (Tussensessie)

Week 12 (Tussensessie)

Week 13 (Rookstopsessie)

Week 14 (Tussensessie)

Week 15 (Tussensessie)

Week 16 (Rookstopsessie)

Vormingswerker aanwezig

8

INFOSESSIES

De organisator plant het best twee weken voor de start van de groepscursus een infosessie (1,5 uur). Deze infosessie geef je samen met de vormingswerker. De potentiële deelnemers maken zo kennis met jullie.

Tijdens de infosessie wordt het verloop van de groepscursus verder toegelicht. Spreek op voorhand een duidelijke taakverdeling af. Op het einde van de infosessie kunnen geïnteresseerden zich inschrijven bij de vormingswerker (zie bijlage 1).

OPBOUW ROOKSTOPSESSIES

Afhankelijk van het aantal deelnemers kan de duur van de sessies lichtjes variëren. Algemeen genomen wordt er maximaal 1,5 uur voorzien voor 1 sessie. Zowel de vormingswerker als jij hebben de taak om de tijdsindeling in de gaten te houden.

Dat houdt in dat men het begin- en einduur van de sessies stipt respecteert. Je start dus op tijd (ook al zijn nog niet alle deelnemers aanwezig) en je laat de sessies ook niet uitlopen. Dat betekent dat je tijdens de sessies de deelnemers soms ook zal moeten begrenzen zodat er voor iedere deelnemer voldoende tijd overblijft om zijn of haar ervaringen te delen.

Zorg ervoor dat je een half uur vóór en ná de rookstopsessies aanwezig bent, zodat de deelnemers op een laagdrempelige manier contact kunnen zoeken met jou.

Voorstel opbouw van een sessie

SAMENWERKINGEN HUISARTSEN

Binnen deze methodiek speelt de huisarts geen cruciale rol bij de werving van mogelijke kandidaten. Het is wel belangrijk dat de huisartsen uit de regio weten dat er een groepscursus zal plaatsvinden en wat die cursus precies inhoudt. De organiserende instanties wordt gevraagd om deze taak op zich te nemen, daarvoor kunnen zij rekenen op ondersteuning van het Logo in de regio.

Alle huisartsen die daadwerkelijk patiënten hebben die deelnemen aan de groepscursus, breng je na toestemming van de deelnemer op de hoogte van hun deelname (zie bijlage 1 en 2).

onderdeel taakverdelingWelkom VormingswerkerInfo roken – rookstop TabakoloogVoorstelling groepscursus ‘Stoppen met roken’

Vormingswerker

Mogelijkheid tot het stellen van vragen

Vormingswerker en tabakoloog

Mogelijkheid tot inschrijven Vormingswerker

30’ Informeel babbelmoment90’ Rookstopsessie 30’ Informeel afsluiten met een kop soep of een stuk fruit

Voorstel van agenda voor de infosessie

9

5. Overzicht materialen

Bewaardoosje en uitnodigingskaartjeHet bewaardoosje met daarin het uitnodigingskaartje kan worden gebruikt om deelnemers te werven. Het bewaardoosje kan nadien nog worden gebruikt om alle cartoonkaartjes die tijdens de sessies worden uitgedeeld, te verzamelen.

Cartoonkaartje stopvriendEr zijn veertien verschillende cartoonkaartjes. Je kan samen met de vormingswerker beslissen wanneer je welk cartoonkaartje uitdeelt. In de handleiding wordt bij sommige sessies een suggestie gegeven welk cartoonkaartje kan worden uitgedeeld. Bij deze kaartjes kan je een korte uitleg geven.

• Let op bij wie je rookt• Afkickverschijnselen• Nadelen en voordelen• Stoppen doe je dag per dag• Verlucht je huis• Drink veel water• Vertel iedereen dat je gestopt bent• Fit in je hoofd• Beweeg je fit• Neem je tijd om te ontspannen• Vul je vrije tijd• Een gezonde toast• Gezonde voeding• Proficiat

Gadgets• Armband

10

6. overzicht rookstopsessies

Rookstopsessie 1

• Kennismaking met elkaar en bepalen van het rookprofiel • Passief roken Rookstopsessie 2

• Motivatie om te stoppen met roken (voor- en nadelenbalans) • Hulpmiddelen deel 1 – nicotinevervangers – inleiding• Hulpmiddelen deel 2 – medicatie

Rookstopsessie 3

• Afkickverschijnselen en verslaving • Hulpmiddelen deel 2 – nicotinevervangers • Voorbereiding stopdag

Rookstopsessie 4

• Maak je omgeving rookvrij • Aanduiden van een stopvriend • Info Tabakstop • Belonen

Rookstopsessie 5

• “Nadelen” van roken

Rookstopsessie 6

• Gezondheidsvoordelen bij stoppen met roken

Rookstopsessie 7

• Terugvalpreventie

Rookstopsessie 8

• Terugvalpreventie

11

“Welkom iedereen,

Vandaag is het een speciale dag voor jullie. Iedereen heeft zich onlangs ingeschreven voor deze groepscursus met als doel iets te veranderen aan zijn rookgedrag en mogelijk zelfs te werken naar een volledige rookstop. Dat was wellicht geen gemakkelijke beslissing en daarom wil ik jullie nu alvast feliciteren omdat jullie de moed hebben gehad om deze eerste stap naar een gezonder leven te zetten. In de komende zestien weken gaan we samenwerken en elkaar ondersteunen om ook de volgende stappen te zetten.”

6.1 rookstopsessie 1

Thema van de dag

• Kennismaken met elkaar en bepalen van het rookprofiel • Passief roken

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de eerste sessie:

Per deelnemer• Cartoonkaartje: let op bij wie je rookt • Mapje om alle documenten te verzamelen • Nieuw bewaardoosje om de cartoonkaartjes in te bewaren• Een potlood/balpen• Een naamkaartje

Werkbladen• Bijlage 1: inschrijvingsformulier• Bijlage 6: afsprakenblad (wanneer komen we samen?)• Bijlage 7: kennismakingsfiche • Bijlage 8: rookprofiel • Bijlage 16: opdracht 1

Wanneer je een CO–meting wil uitvoeren bij de bepaling van het rookprofiel, dien je zelf een CO-meter mee te brengen.

De vormingswerker voorziet water voor de deelnemers. Eventueel kan er ook een gezond tussendoortje worden voorzien zoals soep, fruit, enz.

Inhoud sessie 1

Welkomstwoord• Kennismaken met elkaar en bepalen van het rookprofiel • Passief roken

12

Vormingsmedewerker

“Zestien weken lang gaan we samen op weg om te werken aan een gezondere levensstijl. De groepscursus gaat in de eerste plaats om stoppen met roken, maar daarnaast gaan we werken rond andere onderwerpen die te maken hebben met gezondheid en gezond leven. Daarom zitten er in het programma acht rookstopsessies en acht tussensessies. Ikzelf zal tijdens alle sessies aanwezig zijn, (naam tabakoloog) zal alleen tijdens de rookstopsessies aanwezig zijn. In de eerste tussensessie gaan we samen op zoek naar onderwerpen waar jullie graag rond willen werken zodat het programma aansluit bij jullie vragen en interesses. Aangezien ik elke sessie aanwezig ben, ben ik ook jullie contactpersoon. Dus als jullie buiten de sessies nog vragen of opmerkingen hebben, mag je me daarvoor steeds contacteren.” (De vormingswerker spreekt met de deelnemers af hoe en wanneer ze contact kunnen opnemen.)

Voorstelling begeleiders en de taakverdelingBeide begeleiders stellen zichzelf kort voor.

Indien de groep nog niet volzet isIndien er nog verschillende vrije plaatsen zijn, maar de groep toch al opgestart is, is er de mogelijkheid om deelnemers tot de tweede sessie (week 2) toe te laten.

In dit geval moet de vormingswerker dat duidelijk communiceren naar de deelnemers, zodat de veiligheid en vertrouwelijkheid in de groep gewaarborgd blijft.

Overlopen groepscursusDe vormingswerker legt de verschillende onderdelen van het programma kort uit. De vormingswerker benadrukt daarbij dat het doel van het project is om te komen tot een gezondere levensstijl en dat elke stap in die richting een goede stap is.

Ook al stopt de deelnemer niet volledig met roken, een bewuste verandering in het rookgedrag kan ook een succeservaring zijn.

WAT IN DE GROEP GEZEGD WORDT,BLIJFT OOK IN DE GROEP

IEDERE STEM TELT EN HEEFT HET RECHT OM GEHOORD TE WORDEN

RESPECT TONEN VOOR DE ANDEREN EN JEZELF

STEUN GEVEN OF VRAGEN MAAKT ONS STERKER

OmgangsregelsGoede afspraken maken goede vrienden, dat geldt ook voor het werken in groep. Bespreek met de groep de omgangsregels en zorg voor inspraak vanuit de groep. De omgangsregels mogen niet als belerend overkomen.

13

“Dit is een rookstopprogramma, dus gaan we uiteraard ook proberen werken naar een rookstopdag. Dat is een dag die we samen afspreken. Vanaf die dag wordt er afgesproken om niet meer te roken. Op dit moment kan het misschien wel bedreigend overkomen als je eraan denkt om niet meer te roken. Dat is normaal. Daarom werken we ook in stapjes. Het is niet nodig dat je nu onmiddellijk stopt met roken, maar we gaan wel een rookstopdag afspreken om naartoe te werken. Deze rookstopdag ligt ergens tussen de derde en vierde sessie. We gaan nu samen eens kijken welke dag voor jullie als groep het meest geschikt lijkt.

“Ook al willen we graag werken naar rookstop, toch is elke stap daarnaartoe ook al een prestatie. Dus misschien zullen er wel mensen zijn die zich tegen de rookstopdatum nog niet klaar voelen om te stoppen met roken, maar wel succesvol verminderen met roken. Dat is ook al een prestatie op zich en zeker de moeite waard om te proberen.”

Kennismaken met elkaar en met het rookgedragDe deelnemers gaan per twee zitten en gebruiken de kennismakingsfiche (zie bijlage 7) om meer van elkaar te weten te komen. De begeleiders begeleiden de groepjes en helpen waar nodig. Nadien stellen de deelnemers elkaar voor in de grote groep.

Facultatief: als je opteert voor een CO-meting kan je die nu uitvoeren terwijl de andere deelnemers aan hun opdracht werken.

Tijdens de voorstellingsronde kan je verder doorvragen en een rookprofiel opstellen (zie bijlage 8).

Uitdelen cartoonkaartje ‘let op bij wie je rookt’Alle deelnemers ontvangen het cartoonkaartje ‘let op bij wie je rookt’ en het bewaardoosje. Je licht verder toe wat passief roken is. De materialen en informatie van de campagne ‘Binnen roken is nooit oké’ kan jou daarbij helpen:

• www.nooitbinnenroken.be• http://www.gezondheidenmilieu.be/nl/projecten/

meeroken_is_geen_binnenpretje_praat_erover-1482.html

Opdracht 1De deelnemers krijgen een registratieformulier waarop ze één dag kunnen invullen wanneer en hoeveel sigaretten ze roken (zie bijlage 16).

Vervolgens kiezen ze van alle sigaretten die ze roken er één (of meerdere als ze kunnen) uit die ze niet meer zullen roken. Als dat voor sommige deelnemers een te moeilijke opdracht is, kan je hen ook vragen om één plaats uit te kiezen waar ze niet meer zullen roken.

Zodra er overeenstemming is over de rookstopdatum, vult iedereen deze dag in op het afsprakenblad (zie bijlage 6).

Rookstopdag

AfsluitmomentSamen met de vormingswerker vraag je aan de deelnemers wie toestemming geeft om de huisarts op de hoogte te brengen van hun deelname aan de groepscursus. Deze deelnemers vullen een toestemmingsformulier (zie bijlage 1) in.

Tot slot krijgt iedereen nog een gezond hapje (stuk fruit, kop soep, …) en is er nog even tijd om na te praten.

Na de eerste sessieAls tabakoloog maak je per patiënt een individuele fiche op. Voor de patiënten die de toestemming gegeven hebben om de huisarts op de hoogte te brengen, maak je een brief op en bezorg je die aan de betrokken huisarts (zie bijlage 2).

14

Inhoud sessie 2

Welkomstwoord

6.2 rookstopsessie 2

Thema van de dag

• Motivatie om te stoppen met roken (voor- en nadelenbalans) • Hulpmiddelen deel 1 – medicatie • Hulpmiddelen deel 2 – nicotinevervangers - inleiding

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de tweede sessie:

Per deelnemer• Cartoonkaartje: nadelen en voordelen

Werkbladen• Bijlage 9: Werkblad voor- en nadelenbalans• Bijlage 10: Overzicht rookstopmedicatie• Bijlage 11: Terugbetaling van rookstopmedicatie• Bijlage 16: Opdracht 2

Terugblik eerste sessie: rondje bij de deelnemers• Hoe is de vorige sessie meegevallen?• Wat heb je er voor jezelf uit onthouden?• Wat zijn je verwachtingen voor vandaag?• Zit je nog met vragen over de vorige sessie?

Je overloopt kort het programma van vandaag. Nieuwe deelnemers verwelkom je en je vraagt naar hun rookprofiel.

“Welkom iedereen,We zijn blij jullie terug te zien voor de tweede rookstopsessie! Vorige keer hebben jullie allemaal al een belangrijke eerste stap gezet, daar mogen jullie al heel trots op zijn.”

15

“Op het einde van de vorige sessie hebben we jullie gevraagd om eens een rookdagblad bij te houden en te kijken wanneer en hoeveel je rookt. Vervolgens werd je uitgenodigd om eens een of meerdere sigaretten te kiezen die je niet meer zou roken. Hoe was dat voor jullie? Wat heb je ondervonden? Wat ging goed? Wat liep moeilijk?”

(Indien er deelnemers zijn die gekozen hebben om één plaats uit te kiezen waar ze niet meer zullen roken, vraag je welke plaats ze gekozen hebben en hoe dat verlopen is).

Bespreking opdracht 1 Voor- en nadelenbalans opmakenDe deelnemers kunnen voor zichzelf een voor- en nadelenbalans invullen (zie bijlage 9). Het is de bedoeling dat dat een persoonlijke weergave is. Voor sommige mensen is dat een moeilijke opdracht. Je kan hen daarom op weg helpen om tot een persoonlijk werkinstrument te komen. De vormingswerker kan je daarbij ondersteunen door de deelnemers mee op weg te zetten.

Hulpmiddelen bij het stoppen met roken

Aandachtspunten• De deelnemers krijgen objectieve informatie. • Deelnemers zijn ervan op de hoogte dat rookstopmedicatie

(NRT en rookstopmedicatie op voorschrift) hulpmiddelen zijn en geen wondermiddelen.

• Indien deelnemers daarvan gebruik wensen te maken, dient dat steeds te gebeuren in overleg met de huisarts.

RookstopmedicatieOmdat de deelnemers in staat zouden zijn om samen met de huisarts een juiste keuze te maken is het belangrijk dat zij nu al op de hoogte gebracht worden van de mogelijkheden van rookstopmedicatie. In deze sessie is het nog niet noodzakelijk om alle informatie tot in detail te bespreken. Anders krijgen ze een te grote hoeveelheid aan info te verwerken.

Aan de hand van bijlage 10, geef je informatie over de mogelijkheden van medicatie als hulpmiddel bij rookstop.

Terugbetaling rookstopmedicatieSommige rookstopmedicijnen worden gedeeltelijk terugbetaald door het ziekenfonds. Dat hangt af van ziekenfonds tot ziekenfonds (zie bijlage 11). De deelnemer vraagt dat het best na bij zijn/haar ziekenfonds. Om deze terugbetaling te verkrijgen moet de deelnemer bij de apotheker, na aankoop van de producten, een formulier voor terugbetaling vragen.

Mogelijk hebben sommige deelnemers hulp nodig bij het regelen van deze terugbetaling. Dat kan een taak zijn die de vormingswerker op zich neemt

Uitdelen cartoonkaartje ‘nadelen en voordelen’Alle deelnemers ontvangen het cartoonkaartje ‘nadelen en voordelen’.

Opdracht 2Elke deelnemer gaat tegen de volgende sessie voor zichzelf na waarom hij/zij wil stoppen met roken.

Na de tweede sessieVoor nieuwe deelnemers maak je de individuele fiche op en breng je indien nodig de huisarts op de hoogte.

Je overloopt de ervaringen van de deelnemers en zorgt ervoor dat iedereen aan de beurt kan komen. Sommige deelnemers zullen daarom wat begrensd moeten worden in hoeveel ze op welk moment kunnen inbrengen in de groep.

16

“Vorige keer hadden we afgesproken dat jullie op zoek zouden gaan naar wat jullie motiveert om te stoppen of te minderen met roken. Hoe is dat gegaan? Wat heb je voor jezelf bedacht als motivatie?”

6.3 rookstopsessie 3

Thema van de dag

• Afkickverschijnselen en verslaving • Hulpmiddelen deel 2 – nicotinevervangers • Voorbereiding stopdag

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de derde sessie:

Per deelnemer• Cartoonkaartje: afkickverschijnselen

Werkbladen• Bijlage 11: Terugbetaling van rookstopmedicatie • Bijlage 12: Afkickverschijnselen • Bijlage 16: Opdracht 3

Wanneer je een CO–meting wil uitvoeren bij de bepaling van het rookprofiel, dien je zelf een CO-meter mee te brengen.

De vormingswerker voorziet water voor de deelnemers. Eventueel kan er ook een gezond tussendoortje worden voorzien zoals soep, fruit, enz.

AfkickverschijnselenJe geeft tips hoe de deelnemers kunnen omgaan met afkickverschijnselen. Je kan daarvoor gebruikmaken van bijlage 12.

Hulpmiddelen bij het stoppen met rokenHerhaling van de belangrijkste informatie over NRT als ondersteuning bij rookstop.

In de tweede rookstopsessie is daar al kort iets over verteld. Nu wordt er wat meer in detail een overzicht gegeven over de mogelijke ondersteuningsmiddelen. Indien mogelijk toon je ook visuele staaltjes van de producten. De verschillende merken op de rookstopmarkt komen op een evenredige manier aan bod.Naast NRT en medicatie kan daarbij ook een overzicht gegeven worden van andere tips en hulpmiddelen (bijv.: relaxatie, sporten, ademhalingsoefeningen, gezond eten, water drinken, …) om met de nevenwerkingen van rookstop om te gaan.

Tegemoetkoming mutualiteiten rookstopmedicatieTijdens de vorige sessie heb je al uitleg gegeven rond de tegemoetkoming van de mutualiteiten voor hulpmiddelen bij rookstop. Je herhaalt dat beter nog eventjes. Deel¬nemers zullen wellicht daarover nog vragen hebben (zie ook overzicht in bijlage 10 en 11).

Inhoud sessie 3

Terugblik tweede sessie

Rondje bij de deelnemers• Hoe is de vorige sessie meegevallen?• Wat heb je er voor jezelf uit onthouden?• Wat zijn je verwachtingen voor vandaag?• Zit je nog met vragen over de vorige sessie?• Zijn er mensen minder gaan roken?• Zijn er mensen naar de huisarts geweest om

ondersteuningsmiddelen (NRT, medicatie, … ) te vragen?

Bespreking opdracht 2

Let erop dat alle deelnemers evenveel tijd krijgen om hun ervaringen te delen.

17

Uitdelen cartoonkaartje ‘afkickverschijnselen’Alle deelnemers ontvangen het cartoonkaartje ‘afkickverschijnselen’.

Voorbereiding op de stopdagIn deze sessie gaan we ook eens verder kijken naar de rookstopdag die eraan komt.

Met de deelnemers kan je stilstaan bij de volgende punten:• Hoe kijk je naar de rookstopdag?• Welk gevoel roept het bij je op als je aan deze dag denkt?• Wat kan je helpen om deze dag door te komen?• Wat verwacht je van deze dag?• …

Omdat de rookstopdag een bijzonder moment is voor de deelnemers is het nuttig om extra steun en motivatie in te bouwen op deze dag.

Enkele mogelijke methoden daarvoor zijn:• Een sms’je sturen naar de deelnemers op de rookstopdag.• Een kaartje sturen indien de deelnemer per sms niet bereikt

kan worden.

Belangrijk is dat dat eerst met de deelnemers besproken wordt en ze ook hun voorkeur kunnen uiten over hoe ze het liefst gecontacteerd willen worden.

Opdracht 3Geef uitleg bij de derde opdracht: elke deelnemer gaat tegen de volgende sessie na of zijn omgeving rookvrij is en kiest een of meerdere plaatsen uit waar hij/zij niet meer zal roken.

Na de derde sessieIn deze sessie gaan we ook eens verder kijken naar de rookstopdag die eraan komt.

• Gegevens over gebruik van hulpmiddelen noteren op de individuele fiches van de deelnemers.

• Met de vormingswerker concrete afspraken maken over het sms’je of kaartje dat de deelnemers zullen ontvangen op de stopdatum

18

“Welkom iedereen. Vandaag is het een heel bijzondere sessie, aangezien we vorige week onze rookstopdag hadden. Ik ben dan ook zeer benieuwd om te horen hoe jullie die dag hebben ervaren.”

6.4 rookstopsessie 4

Thema van de dag

• Maak je omgeving rookvrij • Aanduiden van een stopvriend • Info Tabakstop • Belonen

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de derde sessie:

Per deelnemer• Kaartje stopvriend • Visitekaartje Tabakstop

Werkbladen• Bijlage 16: Opdracht 4

Inhoud sessie 4

Welkom en inleiding

Terugblik naar de stopdatumStopdag van de groep was op …... / ……. / …….

Het is belangrijk er voldoende tijd en aandacht aan te besteden.Je kan in een kringgesprek voor alle deelnemers eens nagaan hoe ze de stopdag hebben ervaren en hen motiveren om vol te houden. Ook de deelnemers die minder zijn gaan roken verdienen de nodige aanmoediging!

Mogelijk vragen• Wie is er die dag echt gestopt? • Hoe heb je die dag ervaren? • Hoe gaat het nu ……. dagen later? • Wat voelt goed?• Wat voelt niet goed?• Zijn er mensen gestopt en nadien hervallen?• Wat was de reden voor herval?• Benadrukken dat de poging op zich ook al veel moed vraagt

en dat het bewonderenswaardig is dat ze dat toch al hebben gedaan. Nadien eventueel nieuwe stopdag bepalen.

• Wie is er niet gestopt maar wél nog geminderd met roken?• Hoe lukt het minderen? Wat heb je nodig om verder te

minderen?• Zie je jezelf op een dag stoppen met roken? Waar vind je

zelf dat je nog ondersteuning nodig hebt om te kunnen stoppen?

19

Bespreking opdracht 3 Opdracht 3 wordt in groep besproken en de deelnemers vertellen welke concrete initiatieven ze hebben ondernomen om hun omgeving rookvrij te maken.

BelonenElke deelnemer schrijft voor zichzelf een beloning op na tien dagen rookstop.

Bij het plannen van een beloning zijn er twee dingen belangrijk:1 Het moet iets zijn wat ze zelf leuk vinden.2 Situaties waarin ze in de verleiding komen om te roken

moeten worden vermeden.

Enkele voorbeelden indien ze zelf geen beloning kunnen bedenken:• Een ochtend uitslapen en daarna ontbijt op bed• Een nieuw kledingstuk kopen• Naar de kapper gaan voor een nieuwe look• Met een vriend/vriendin iets leuks doen• Een uitstapje maken met de kinderen• Een bloemetje in huis halen• Een afspraak met partner/kinderen maken dat zij voor één

keer een vervelend klusje in het huishouden overnemen• …

De deelnemers die dat wensen, kunnen in de groep vertellen wat zij genoteerd hebben.

Het aanduiden van een stopvriendWe vervangen onze oude vriend (= de sigaret) door een nieuwe stopvriend. De deelnemers nemen even de tijd om na te gaan bij wie ze terechtkunnen om te praten en bij wie ze ondersteuning kunnen vinden als ze het nodig hebben. Ze kunnen deze persoon vragen om hun stopvriend te worden en zijn of haar contactgegevens opschrijven op een kaartje (zie kaartje stopvriend).

Tabakstop• Info meegeven over Tabakstop.• Vermelden dat dat een gratis nummer is.• Visitekaartje van Tabakstop meegeven.

Deelnemers kunnen elke werkdag van 15 uur tot 19 uur gratis contact opnemen met een erkende tabakoloog via het nummer 0800 111 00. Op de website kunnen de deelnemers meer informatie terugvinden over stoppen met roken en getuigenissen van ex-rokers lezen/bekijken. De deelnemers kunnen altijd zelf een getuigenis plaatsen en zo andere rokers helpen bij hun stoppoging.

Indien je nog voldoende tijd hebt, kan je een getuigenis laten zien aan de deelnemers: http://www.tabakstop.be/getuigenissen.

Meer info• www.tabakstop.be• Ondersteunende materialen Tabakstop: http://www.

tabakstop.be/info-voor-gezondheidsprofessionals/bestel-publicaties-van-tabakstop

Opdracht 4De deelnemers nemen contact op met hun stopvriend om te vertellen dat zij deze persoon gekozen hebben als stopvriend (zie bijlage 16).

Na de vierde sessieIndividuele fiches van de deelnemers aanvullen.

20

Waarom rook je bij stress?

• Positieve effecten 0 Gewoontegedrag om met stress om te gaan 0 Je ontvlucht de situatie, het geeft een gevoel van

opluchting 0 Je neemt tijd en pauze voor jezelf, met iets wat je als

‘aangenaam’ ervaart 0 Het ‘wegroken’ van ontwenningsverschijnselen geeft

opluchting 0 Roken is een gevoel van beloning, troost, …

• Negatieve effecten 0 De hartslag versnelt en de bloeddruk stijgt door de

nicotine 0 Roken leert ons niet om op een andere manier met stress

om te gaan. Het verhindert ons zelfs om op een ander manier met stress om te gaan.

0 Lichamelijke weerstand daalt 0 Verhoogde spanning door ontwenning 0 De afhankelijkheid veroorzaakt meer stress 0 Afkickverschijnselen

Hoe beter omgaan met stress?

• Herken stress bij jezelf• Zoek alternatieve manieren om met stress om te gaan• Ontspanning• Ademhalingsoefeningen• Warm bad• Kruidenthee (kamille, valeriaan, sint-janswortel, …)• Probeer eens tai chi, yoga, …

6.5 rookstopsessie 5

Thema van de dag

• “Nadelen” bij stoppen met roken

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de vijfde sessie:

Per deelnemer• Cartoonkaartje: water drinken

Werkbladen• Bijlage 16: Opdracht 5

Inhoud sessie 5

Terugblik sessie 4 en de voorbije weken

Via een groepsgesprek worden volgende vragen afgetoetst:• Zijn de rokers die gestopt waren nog steeds gestopt?• Afkickverschijnselen?• Wat zijn moeilijke momenten?• Wat valt mee?• Eventueel vastleggen van een nieuwe stopdatum• Deelnemers die tijdens de vorige sessie een nieuwe

stopdatum hadden bepaald, is het gelukt? Moeilijkheden?• …

Bespreking opdracht 4

Bespreek samen met de deelnemers opdracht 4:• Hebben de deelnemers hun stopvriend op de hoogte

gebracht? • Wat waren de reacties? • Wat waren eventueel negatieve reacties? • Waarom hebben ze dat eventueel niet gedaan? • …

Roken en stress Veel mensen hebben de misopvatting dat roken helpt om de stress te verminderen.

Je kan aan de deelnemers uitleggen waarom dat niet zo is. Je kan de deelnemers tips meegeven over hoe ze kunnen omgaan met stress.

21

Uitdelen cartoonkaartje ‘water drinken’Alle deelnemers ontvangen het cartoonkaartje ‘water drinken’.

Opdracht 5Je kan de deelnemers vragen om gedurende één dag te noteren wat ze eten/drinken. Dat om hen bewust te maken (zie bijlage 16).

Stel dat voor als een vrijblijvende opdracht. Een rookstop is al een hele opgave en wanneer je de deelnemers te veel belast, kan dat een negatief effect hebben op hun motivatie.

Na de vijfde sessieIndividuele fiches van de deelnemers aanvullen.

• Vermijd koffie, zwarte thee, cola, alcohol, … 0 Info over het gebruik van cafeïne en roken

0 Info over het gebruik van alcohol tijdens een rookstop Je raadt de deelnemers het best aan om geen alcohol

meer te drinken (of toch zo weinig mogelijk) wanneer ze stoppen met roken.

• Beweeg of ga sporten Door te sporten maak je endorfine aan en vergroot je

de lichamelijke weerbaarheid. Ook al willen/kunnen de deelnemers niet intensief sporten, toch kan je hen motiveren om voldoende te bewegen.

0 Neem de trap in plaats van de lift. 0 Parkeer de auto wat verder. 0 Ga regelmatig wandelen, fietsen, zwemmen, …

• Zorg voor voldoende nachtrust 0 Ga tijdig slapen en zorg voor regelmaat in het slaapritme. 0 Ontwikkel een slaaproutine, een ritueel. 0 Bed = slaap 0 Niet sporten, eten, werken, tv-kijken vlak voor het slapen. 0 Slaap niet overdag. 0 Introduceer piekertijd = 15 à 30 min per avond neem je een

vast moment waarop je alle zorgen en piekergedachten laat opkomen. Op alle andere momenten buiten de piekertijd krijgen de piekergedachten geen tijd. Als er toch zorgen opkomen zeg je tegen jezelf ‘nu niet, vanavond tijdens de piekertijd mogen jullie terugkomen’.

Stoppen met roken en gewichtRokers zien vaak af van stoppen met roken omdat ze bang zijn dat ze snel veel kilo’s zullen aankomen. Roken verhoogt het energieverbruik en remt de eetlust. De stofwisseling is dus verhoogd. Wanneer men stopt met roken normaliseert de stofwisseling en is die dus trager dan wanneer men nog rookte. Wanneer de voedingsinname hetzelfde blijft, kan het lichaamsgewicht daardoor iets toenemen. De grootste gewichtstoename heeft te maken met snoepen en extra eten. Alles ruikt en smaakt beter waardoor de energie-inname vaak groter is dan wanneer men nog rookte. Stoppen met roken is een goed moment om bewust voor jezelf een ander leefpatroon te kiezen, met meer aandacht voor gezonde voeding en beweging/sport. Je kan de deelnemers tips meegeven over gezonde voeding en voldoende lichaamsbeweging.

Meer informatie over gezonde voeding/beweging kan je op onderstaande websites terugvinden:

• https://www.gezondleven.be/themas/voeding/voedingsdriehoek

• https://www.gezondleven.be/themas/voeding/voedingsdriehoek/materialen

• http://www.tabakstop.be/info-voor-rokers/hoe-volhouden/gezonde-levensstijl/eten-en-drinken

22

De directe voordelen van stoppen met rokenDe deelnemers worden in een drietal groepjes opgesplitst. Elke groep ontvangt acht kaartjes met een tijdstip op.

Deze plaatsen ze in oplopende volgorde: 20 min, 24 uur, 48 uur, 72 uur, 2-12 weken, 1 jaar, 10 jaar en 15 jaar.

Dan krijgt elke groep acht kaartjes met daarop een voordeel van stoppen met roken. Je leest ook de tekst voor die op het kaartje staat. Elke groep probeert het juiste tijdstip aan het juiste voordeel te koppelen.

Daarna worden de juiste antwoorden gegeven. Alle deelnemers krijgen de juiste oplossing in de deelnemersbijlage.

Uitdelen cartoonkaartje ‘verlucht je huis’Alle deelnemers ontvangen het cartoonkaartje ‘verlucht je huis’.

Opdracht 6Geef volgende opdracht mee aan de deelnemers: denk tegen de volgende sessie eens na over situaties waarbij je mogelijk weer (of vaker) naar de sigaret zou grijpen.

Na de zesde sessieIndividuele fiches van de deelnemers aanvullen.

6.6 rookstopsessie 6

Thema van de dag

• Gezondheidsvoordelen bij stoppen met roken

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de zesde sessie:

Per deelnemer• Cartoonkaartje: verlucht je huis

Werkbladen• Bijlage 13: De directe voordelen van stoppen met roken • Bijlage 16: Opdracht 6

Extra materiaal• Bijlage 14: Spel met 16 kaartjes: de directe voordelen

van stoppen met roken (4 deelnemersexemplaren en 1 exemplaar als voorbeeld)

Inhoud sessie 6

Terugblik voorbije weken

Tijdens het groepsgesprek kunnen de deelnemers hun ervaringen van de laatste weken vertellen. Je kan je daarvoor baseren op volgende vragen:• Zijn de rokers die gestopt waren nog steeds gestopt?• Afkickverschijnselen?• Wat is zijn moeilijke momenten?• Wat valt mee?• Eventueel vastleggen van een nieuwe stopdatum• Deelnemers die vorige sessie een nieuwe stopdatum hadden

bepaald, is het gelukt? Moeilijkheden?• …

Bespreking opdracht 5Je kan navragen bij de groep wie het eetdagboekje heeft ingevuld en wat de ervaringen waren. De deelnemers zullen opgemerkt hebben dat het invullen van het eetdagboekje het bewustzijn over eten na een rookstop verhoogt. Het is niet de bedoeling dat je het eetdagboekje individueel bespreekt en/of advies geeft over de voeding. Wanneer de deelnemer diepgaande vragen heeft over voeding verwijs je hem/haar het best door naar een diëtist.

“Vorige sessie werd gevraagd om één dag op te schrijven wat je eet of drinkt. We gaan nu eens bekijken wat je hebt opgeschreven.”

23

Omgaan met uitglijders en terugvalBespreek in groep hoe de deelnemers hun rookstop verder kunnen volhouden en hoe ze moeten omgaan met uitglijders en terugval. Vorige sessies hebben de deelnemers vooral zelfcontrolemaatregelen geleerd. In de toekomst zullen er zich zeker nog onverwachte situaties voordoen waar ze niet altijd op voorbereid zijn.

Verschil tussen uitglijder en terugval

• Uitglijder = het eenmalig opnieuw roken van een sigaret

• Terugval =gedurende langere termijn in de fout gaan Een terugval begint steeds met een uitglijder.

Belangrijkste uitgangspunten tussen uitglijder en terugval • Uitglijders en terugval komen voor• Uitglijders en terugval zijn leersituaties• Weten dat ze zelf weer controle kunnen krijgen en kunnen

stoppen met gebruik

Oefening: omgaan met uitglijders en terugval

Bij voorkeur maak je voor deze oefening gebruik van een voorbeeld van een uitglijder of terugval dat vanuit de deelnemers zelf komt. Indien er geen bruikbare voorbeelden voorhanden zijn, kan je gebruikmaken van de casus (bijlage 15).Het voorbeeld of de casus wordt aan de groep voorgesteld. Indien mogelijk kan je dat op een bord of flip-over noteren zodat het visueel overzichtelijk blijft voor de deelnemers.

6.7 rookstopsessie 7

Thema van de dag

• Terugvalpreventie

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de zevende sessie:

Per deelnemer• Cartoonkaartje: vertel iedereen dat je gestopt bent

Werkbladen• Bijlage 16: Opdracht 7

inhoud sessie 7

Terugblik voorbije weken

De deelnemers krijgen de tijd en ruimte om hun ervaringen van de laatste weken te delen.

Je kan je daarvoor baseren op volgende vragen:• Zijn de rokers die gestopt waren nog steeds gestopt?• Afkickverschijnselen?• Wat zijn moeilijke momenten?• Wat valt mee?• Eventueel vastleggen van een nieuwe stopdatum• Deelnemers die vorige sessie een nieuwe stopdatum hadden

bepaald, is het gelukt? Moeilijkheden?• …

Bespreking opdracht 6Door middel van een groepsgesprek ga je na hoe de deelnemers opdracht 6 ervaren hebben:

“Vorige sessie werd gevraagd om eens na te denken over risicosituaties. Nu gaan we eens bekijken wat jullie hebben opgeschreven en nadenken over hoe je met deze gevaarlijke situaties kan omgaan.”

24

Uitdelen cartoonkaartje ‘vertel iedereen dat je gestopt bent’Alle deelnemers ontvangen het cartoonkaartje ‘vertel iedereen dat je gestopt bent’.

Opdracht 7Stoppen met roken vraagt veel moed en doorzettingsvermogen. Ga bij de deelnemers na wat voor hen de mooiste beloning is voor het volhouden van de rookstop of rookstopvermindering (zie bijlage 16).

De deelnemers kunnen daarvoor hun creativiteit aanspreken en foto’s, tekeningen, prenten, … gebruiken.

Voorbeelden:• Foto van de (klein)kinderen: niet meer roken omwille van

de (klein)kinderen• Foto van de partner• Foto van huisdier

Indien de deelnemers dat liever in groep maken, kan je hen ook vragen om de materialen (bijv. foto’s) mee te nemen tegen de volgende rookstopsessie.

Wat met de toekomst?De deelnemers beginnen zich vragen te stellen: wat met de toekomst? Binnenkort zal onze groep niet meer samenkomen en wat dan? Samen met de vormingswerker en de deelnemers bekijk je de mogelijkheden. Na de zevende sessieIndividuele fiches aanvullen

25

Thema van de dag

• Terugvalpreventie

Voorbereiding

De vormingswerker zorgt ervoor dat volgend materiaal beschikbaar is tijdens de achtste sessie:

Per deelnemer• Cartoonkaartje: proficiat • Bijlage 17: Getuigschrift• Bijlage 18: Brief naar de huisarts (einde)

Omdat het de laatste rookstopsessie is, kan er eventueel aan het geheel een feestelijk tintje gegeven worden. Spreek dat samen met de vormingswerker af. Misschien kan er voor gezonde hapjes en/of drankjes gezorgd worden?

inhoud sessie 8

Welkom en inleiding

Terugblik voorbije weken

Bespreking of uitwerken van opdracht 7

Naargelang de afspraken tijdens de vorige rookstopsessie bespreek of voer je samen met de deelnemers de opdracht uit.

Uitvoeren:Als voorbeeld neem je de situatie van een van de deelnemers en je toont hoe dit blad kan ingevuld worden. In sommige groepen zal het lukken om na dit voorbeeld elke deelnemer voor zichzelf het blad te laten invullen, in andere groepen zal je voor alle deelnemers die dat wensen het samen moeten doen. De vormingswerker kan je daarin ondersteunen.

Het opstellen van een noodplanStel samen met de deelnemers een noodplan op en maak daarvoor gebruik van de risicosituatie van de deelnemer (zie opdracht 6).

• Het is belangrijk dat elke deelnemer weet dat het ook hem/haar kan overkomen.

• De deelnemers vertellen hun risicosituatie en proberen zelf al een oplossing te formuleren hoe ze er in de toekomst zullen mee omgaan.

• Daarna kunnen de andere deelnemers nog aanvullen met andere oplossingen.

• Zeker niet onbelangrijk om ook aan te halen dat anderen kunnen helpen.

• Eventueel een nieuwe stopvriend of bijkomende stopvriend.• Mogelijkheid Tabakstop nog even aanhalen.

Tips voor het groepsgesprek:

• Hoe heb je de afgelopen zestien weken ervaren?• Wat heeft je geholpen?• Wat niet?• Zijn er dingen die je zijn bijgebleven?• Zijn er dingen die je hebt gemist?• Hoe kijk je naar de tijd na Uitgerookt?• …

6.8 rookstopsessie 8

“Vandaag is de laatste sessies. We hebben de afgelopen zestien weken samen een heel traject afgelegd waar jullie heel trots op mogen zijn. Sommigen zijn gestopt met roken, sommigen zijn geminderd met roken en iedereen heeft de moeite gedaan om gedurende vier maanden tijd en energie te steken in onze groep. Ik wil jullie daarvoor dan ook enorm bedanken!

26

Afsluiting van de groepscursus

Het is voor de deelnemers een hele prestatie dat ze zestien weken lang hebben deelgenomen aan deze groepscursus. De inspanningen die ze geleverd hebben, verdienen dan ook een beloning. Om het geheel een feestelijk tintje te geven kan in deze laatste sessie een feestje voorzien worden met gezonde hapjes en/of drankjes.

Het is voor de deelnemers ook leuk om bij het afscheid een kaartje te krijgen van de tabakoloog en vormingswerker. Op dit kaartje kunnen jullie een motiverende boodschap schrijven. De andere deelnemers kunnen ook het kaartje ondertekenen zodat iedereen nog een leuk aandenken heeft aan de groep.

Na de achtste sessie

Individuele fiches van de deelnemers aanvullen.

Voor elke deelnemer een brief voor de huisarts opsturen met een kort verslag over de resultaten van de deelname aan de groepscursus (bijlage 18).

27

7. bijlagen

In dit onderdeel vind je een overzicht van de nodige formulieren en opdrachtenfiches voor de verschillende rookstopsessies. Het materiaal is ook apart beschikbaar en te downloaden alspdf-document.

28

veel succes met de groepscursus stoppen met roken