4471

5100

01

JD*(S12-4471-51)

I’r Arholwr yn unig

Cwestiwn Marc MwyafMarc a

Roddwyd1 6

2 3

3 12

4 7

5 8

6 5

7 8

8 7

9 4

Cyfanswm 60

DEUNYDDIAU YCHWANEGOL

Yn ogystal â’r papur hwn, mae’n bosibl y bydd angencyfrifiannell a phren mesur.

CYFARWYDDIADAU I YMGEISWYR

Defnyddiwch inc neu feiro du.

Ysgrifennwch eich enw, rhif y ganolfan a’ch rhif ymgeisydd yn y blychau ar ben y dudalen hon.

Atebwch bob cwestiwn.

Ysgrifennwch eich atebion yn y lleoedd gwag priodol yn y llyfryn hwn.

GWYBODAETH I YMGEISWYR

Mae nifer y marciau wedi ei nodi mewn cromfachau ar ddiwedd pob cwestiwn neu ran o gwestiwn.

Cofiwch fod yr asesu’n ystyried ansawdd y cyfathrebu ysgrifenedig a ddefnyddiwch yn eich ateb i gwestiwn 7.

Cyfenw

Enwau Eraill

Rhif yr Ymgeisydd

0

Rhif y Ganolfan

TGAU Newydd

4471/51

GWYDDONIAETH YCHWANEGOLHAEN SYLFAENOLBIOLEG 2

A.M. DYDD MAWRTH, 15 Mai 2012

1 awr

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

2

(4471-51)

Arholwr yn unig

Atebwch bob cwestiwn.

1. Mae’r diagram isod yn dangos pedwar math o ficro-organeb.

Defnyddiwch y barrau graddfa (scale bars):

(a) (i) i roi diamedr y gell burum A; [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) i enwi’r ficro-organeb fwyaf. [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Mae’r tabl yn rhoi nodweddion atgenhedlu rhai o’r micro-organebau. Ysgrifennwch enw’r ficro-organeb gywir ym mhob lle gwag. [3]

Firws Burum

Cell algaidd Bacteria

Nodwedd Micro-organeb

Atgenhedlu trwy flaguro (budding). . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Atgenhedlu trwy rannu’n ddau. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Atgenhedlu tu fewn i gell letyol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(c) Cwblhewch y frawddeg ganlynol trwy danlinellu’r gair cywir. [1]

Mae gan firws araen (coat) allanol wedi’i gwneud o glwcos / braster / protein.

A

0.1 μm 3 μm

1 μm

10 μm

6ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(4471-51) Trosodd.

4471

5100

03

3 Arholwr yn unig

3

2. Mae cellraniad trwy mitosis yn arwain at dyfiant mewn planhigion ac anifeiliaid. Mae’r diagram isod yn dangos rhan o’r broses mitosis. Mae cell A yn rhannu i wneud dwy gell

newydd, B a C.

Cell A

Cromosom

Cell B Cell C

(a) Labelwch y cnewyllyn yng nghell A. [1]

(b) Sawl cromosom sydd gan gell A? [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(c) Cwblhewch y diagram trwy lunio’r cromosomau sydd yng nghelloedd B a C, sydd wedi’u cynhyrchu trwy mitosis. [1]

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

4

(4471-51)

Arholwr yn unig

3. Mae’r India corn (sweetcorn) yn fwyd poblogaidd.

Mae’r India corn yn tyfu orau mewn gwledydd â hinsawdd gynnes. Ond mae’n bosib ei dyfu yn y DU (UK). Mae nifer o ffermwyr yn y DU yn hau (sow) hadau India corn mewn pridd o dan gynfasau (sheets) plastig yn hytrach nag yn yr awyr agored. Yna, mae’r planhigion yn tyfu trwy doriadau (slits) yn y cynfasau.

Mae’r pridd o dan y cynfasau’n cynhesu fwy na’r pridd yn yr awyr agored. O ganlyniad mae’r hadau’n cael eu hamddiffyn rhag niwed gan rew. Mantais arall yw bod yr ensymau yn yr hadau’n gweithio’n fwy cyflym fel bod y planhigion yn tyfu yn fwy cynnar yn y flwyddyn.

(a) (i) Eglurwch pam mae hadau sy’n cael eu hau o dan gynfasau plastig yn dechrau tyfu’n fwy cynnar yn y flwyddyn na hadau sy’n cael eu hau yn yr awyr agored.

[2]

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

5

(4471-51)

Arholwr yn unig

Trosodd.

4471

5100

05

O’r graff:

I Disgrifiwch batrwm tyfiant y planhigion sydd wedi eu hau o dan blastig rhwng dyddiau 20 a 140. [1]

II Nodwch uchder cyfartalog mwyaf y planhigion. [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . cm

III Sawl diwrnod ar ôl hau mae’r planhigion sydd wedi eu hau o dan blastig yn cyrraedd yr uchder cyfartalog mwyaf? [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . diwrnod

IV Faint yn fwy o amser a gymerodd i’r planhigion sydd wedi eu hau yn yr awyr agored gyrraedd yr uchder cyfartalog mwyaf? [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . diwrnod

00

100

200

20 40 60 80 100 120 140

planhigion wedi’u hau yn yr awyr agored

planhigion wedi’u hau odan blastig

Dyddiau ar ôl hau

Uchder cyfartalog y planhigion

(cm)

(ii) Mae gwyddonwyr wedi gwneud arbrofion maes (field) i gymharu tyfiant planhigion India corn sydd wedi’u hau o dan blastig gyda phlanhigion sydd wedi’u hau yn yr awyr agored. Cafodd yr hadau i gyd eu hau ar yr un pryd. Mae’r canlyniadau i’w gweld yn y graff.

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(4471-51)

6 Arholwr yn unig

(b) Mae’r gwyddonwyr eisiau gweld a ydy lliw’r cynfas plastig yn effeithio ar yr India corn. Mae rhai o’r canlyniadau i’w gweld yn y tabl.

Amodau hau(sowing

conditions)

Nifer yr India corn a gafodd eu cynaeafu

(harvested) ym mhob hectar

% cynnwys siwgr yr India corn a gafodd ei

gynaeafu

yn yr awyr agored 6 400 18.0

plastig clir 7 310 18.0plastig glas 7 400 20.0

plastig coch 7 830 19.0

(i) O dan ba un o’r amodau hau mae’r nifer mwyaf o India corn wedi cael eu cynaeafu? [1] . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) O dan ba un o’r amodau hau mae’r cynnwys siwgr mwyaf i’w gael yn yr India corn? [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iii) Pam mae’r gwyddonwyr wedi hau rhai o’r hadau yn yr awyr agored? [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(c) Eglurwch pam dylai arbrofion maes gael eu hail-wneud dros nifer o flynyddoedd. [2]

(ch) Awgrymwch un rheswm pam mae gan rai pobl bryderon amgylcheddol am y defnydd (use) o gynfasau plastig mewn ffermio. [1]

12ⓗ WJEC CBAC Cyf.

TUDALEN WAG

(4471-51) Trosodd.

7

4471

5100

07

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(4471-51)

8 Arholwr yn unig

4. (a) Cwblhewch yr hafaliad geiriau ar gyfer ffotosynthesis. [2]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + dŵr glwcos + . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Nodwch swyddogaeth (function) cloroffyl mewn ffotosynthesis. [1]

(c) Gall peth o’r glwcos sy’n cael ei gynhyrchu trwy ffotosynthesis gael ei newid i startsh a’i storio yn y ddeilen.

Mae’r diagram isod yn dangos y camau mewn arbrawf i brofi deilen i weld a oes startsh yn bresennol.

Mae’r ddeilen yn cael ei dipio mewn dŵr berw. • Mae’r llosgydd Bunsen yn cael ei

ddiffodd.• Mae’r ddeilen yn cael ei rhoi mewn

tiwb profi sy’n cynnwys ethanol.• Mae’r tiwb profi yn cael ei roi

mewn bicer o ddŵr poeth.

Mae’r ddeilen yn cael ei dipio mewn dŵr poeth.

Mae’r ddeilen yn cael ei blotio’n sych a’i gorchuddio â hydoddiant ïodin gwanedig.

A B

C D

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

Trosodd.(4471-51)

Arholwr yn unig

7

Beth yw pwrpas:

(i) Cam A; [1]

(ii) Yr ethanol sy’n cael ei ddefnyddio yng Ngham B; [1]

(iii) Cam C? [1]

(iv) Pa liw fydd y ddeilen yn troi yng Ngham D os yw’r ddeilen yn cynnwys startsh?

Rhowch dic (√) yn y blwch cywir isod. [1]

Lliw’r ddeilen Ticiwch (√) y blwch cywir

glas tywyll-du

brown tywyll

melyn golau

9

4471

5100

09

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

10

(4471-51)

Arholwr yn unig

5. (a) Mae’r diagram isod yn dangos y system resbiradu ddynol.

(i) Cwblhewch y tabl isod i enwi’r adeileddau A, B a C. [3]

Adeiledd Enw

A. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) Ar y diagram uchod, enwch a labelwch adeiledd sy’n cyfangu (contracts) wrth i ni fewnanadlu (anadlu i mewn). [2]

B

C

A

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(4471-51)

11 Arholwr yn unig

(i) Mae cyfnewid nwyon yn digwydd rhwng yr alfeolws a’r gwaed.

Enwch y broses sy’n gyfrifol am y cyfnewid nwyon. [1]

(ii) Disgrifiwch ddau addasiad o’r alfeolws sy’n helpu cyfnewid nwyon. [2]

I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

I I . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8Trosodd.

alfeolws

cell goch y gwaed

capilari gwaed

(b) Mae’r diagram isod yn dangos toriad o’r alfeolws a’i gyflenwad gwaed.

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

12

(4471-51)

Mae Siân wedi cofnodi’r tymheredd ym mhob fflasg ar ddechrau’r arbrawf (diwrnod 0) ac ar yr un adeg o’r dydd am y 6 diwrnod nesaf. Mae hi wedi cofnodi tymheredd yr ystafell hefyd. Mae’r canlyniadau isod.

6. Mae Siân wedi gosod yr ymchwiliad canlynol mewn labordy ysgol. Cyn dechrau’r ymchwiliad cafodd yr holl bys eu mwydo (soaked) mewn diheintydd (disinfectant) gwan iawn.

Diwrnod Ystafell Fflasg APys bywFflasg B

Pys wedi’u berwiFflasg C

Pys wedi’u berwi a diheintydd cryf

0 14 14 14 14

1 15 16 15 14

2 14 18 14 14

3 16 22 16 14

4 15 24 16 14

5 17 26 19 14

6 16 28 24 14

Tymheredd °C

Fflasg APys byw

Fflasg BPys wedi’u berwi

Fflasg CPys wedi’u berwi a

diheintydd cryf

010

2030

4050

6070

8090

100

110

010

2030

4050

6070

8090

100

110

010

2030

4050

6070

8090

100

110

thermomedr

plwg gwlân cotwm

fflasg thermos

pys

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

Trosodd.(4471-51)

13 Arholwr yn unig

(a) Pa broses yn y pys byw sy’n achosi i’r tymheredd gynyddu? [1]

(b) (i) Pam cafodd yr hadau i gyd eu mwydo mewn diheintydd gwan cyn dechrau’r arbrawf? [1]

(ii) Eglurwch yn llawn y cynnydd mewn tymheredd a gafodd ei gofnodi yn Fflasg B. [3]

5ⓗ WJEC CBAC Cyf.

14

(4471-51)

Arholwr yn unig

7. Mae’r diagram isod yn dangos y system dreulio ddynol.

A

B stumog

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

Trosodd.(4471-51)

15 Arholwr yn unig

(a) Labelwch A a B ar y diagram gyferbyn. [2]

(b) Yn llawn, disgrifiwch y prosesau sy’n ymwneud â thorri bwyd sy’n cynnwys braster i lawr yn gemegol o’r amser mae’n gadael y stumog. [6 ACY]

ⓗ WJEC CBAC Cyf.8

16

(4471-51)

8. Roedd y wybodaeth ganlynol mewn papur newydd yng Nghymru yn 2010.

• Mae rhai rhieni yn ysmygu yn y car gyda’r ffenestr ar agor wrth deithio gyda’u plant. Mae rhai ohonyn nhw’n credu na fydd y mwg yn cael effaith ar iechyd eu plant.

• Mae Sefydliad Prydeinig yr Ysgyfaint (British Lung Foundation) yn nodi bod ysmygu dim ond un sigarét, yn creu crynodiad uwch o fwg ail-law na noson gyfan o ysmygu mewn tafarn neu far. Mae hyn hyd yn oed â ffenestr y car ar agor.

• Gall lefelau mwg ail-law mewn ceir fod cymaint â 27 gwaith yn fwy nag yng nghartref yr ysmygwr.

• Mae plant ifanc yn anadlu’n fwy cyflym nag oedolion. Mae eu hysgyfaint yn llai ac yn dal i dyfu.

(a) (i) Gan ddefnyddio’r wybodaeth uchod, eglurwch pam mae ysgyfaint plant ifanc yn benodol mewn perygl wrth anadlu mwg ail-law i mewn. [3]

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

Arholwr yn unig

(4471-51)

17 Arholwr yn unig

(ii) Mae Llywodraeth Cymru’n ystyried cyflwyno deddfau (laws) newydd llym. Bydd rhieni sy’n ysmygu wrth yrru gyda’u plant yn wynebu cael eu herlyn (prosecution).

Gan ddefnyddio’r wybodaeth sydd wedi ei rhoi’n barod, awgrymwch ddau ddarn arall o dystiolaeth bwysig y gallai Llywodraeth Cymru eu hystyried wrth benderfynu a ydyn nhw am gyflwyno’r deddfau newydd yma. [2]

(b) Nodwch ddwy effaith mae mwg sigaréts yn ei gael ar fecanwaith (mechanism) glanhau’r ysgyfaint. [2]

(i) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

Trosodd.ⓗ WJEC CBAC Cyf.7

18

(4471-51)

9. Mae’r gwiddonyn coch (red spider mite) yn bla (pest) ar goed ffrwythau. Mae’n cynyddu mewn nifer yn gyflym gan achosi niwed i gnwd (crop) o ffrwythau.

Y Gwiddonyn coch Y Gwiddonyn ysglyfaethus

Wrth i nifer y gwiddonyn coch gyrraedd tua 1000 am bob coeden ffrwythau, cyflwynodd y ffermwr y gwiddonyn ysglyfaethus sy’n bwyta’r gwiddonyn coch. Digwyddodd hyn ar wythnos 4 fel sydd i’w weld yn y graff isod.

0 1 2 3 4 5 6 7 8 90

2500

3000

3500

4000

4500

2000

1500

1000

500

Gwiddonyn coch

Gwiddonyn ysglyfaethus

Nife

r y g

wid

dony

n

Wythnosau

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(4471-51)

19 Arholwr yn unig

(a) Defnyddiwch y data o’r graff i ddisgrifio’r effaith mae cyflwyno’r gwiddonyn ysglyfaethus yn ei gael ar nifer y gwiddonyn coch. [2]

(b) Beth yw’r enw ar y math yma o reoli pla (pest control)? [1]

(c) Ar ddiwedd 9 wythnos mae’r gwiddonyn ysglyfaethus yn dal i fod yn bresennol ar y coed ffrwythau. Eglurwch sut gallai hyn arwain at broblem. [1]

NID OES MWY O GWESTIYNAU YN YR ARHOLIAD YMA.

4

ⓗ WJEC CBAC Cyf.