0239

5200

01

DEUNYDDIAU YCHWANEGOL

Yn ogystal â’r papur hwn, mae’n bosibl y bydd angen cyfrifiannell a phren mesur.

CYFARWYDDIADAU I YMGEISWYR

Defnyddiwch inc neu feiro du.

Ysgrifennwch eich enw, rhif y ganolfan a’ch rhif ymgeisydd yn y blychau ar ben y dudalen hon.

Atebwch bob cwestiwn.

Ysgrifennwch eich atebion yn y lleoedd gwag priodol yn y llyfryn hwn.

GWYBODAETH I YMGEISWYR

Mae nifer y marciau wedi ei nodi mewn cromfachau ar ddiwedd pob cwestiwn neu ran o gwestiwn.

Cofiwch ddefnyddio Cymraeg da a chyflwyno’ch atebion yn drefnus.

JD*(S12-0239-52)

Cyfenw

Enwau Eraill

Rhif yr Ymgeisydd

0

Rhif y Ganolfan

TGAU

0239/52

GWYDDONIAETH YCHWANEGOLHAEN UWCHBIOLEG 2

A.M. DYDD MAWRTH, 15 Mai 2012

45 munud I’r Arholwr yn unig

Cwestiwn Marc MwyafMarc a

Roddwyd1. 7

2. 4

3. 4

4. 5

5. 5

6. 6

7. 5

8. 8

9. 6

Cyfanswm 50

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

2

(0239-52)

Arholwr yn unig

Atebwch bob cwestiwn.

1. Mae’r diagram isod yn dangos y system dreulio ddynol.

(a) Enwch y rhannau sydd wedi’u labelu’n A – D ar y diagram. [4]

A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

D . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(0239-52) Trosodd.

0239

5200

03

3 Arholwr yn unig

7

(b) Mae ymchwiliad yn cael ei wneud i ddarganfod màs y protein sy’n cael ei dreulio gan ensym proteas. Mae màs y protein sy’n dal i fod heb ei dreulio ar ôl 24 awr yn cael ei gofnodi.Mae’r arbrawf yn cael ei ail-wneud ar lefelau pH gwahanol.Mae’r canlyniadau i’w gweld yn y graff.

(i) Beth yw’r pH optimwm ar gyfer yr ensym yma? [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) Enwch yr organ yn y corff lle mae’r ensym yma i’w gael. [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(iii) Ar wahân i amser, nodwch un nodwedd (feature) arall a ddylai gael ei gadw’n gyson yn ystod yr ymchwiliad yma. [1]

00

4

6

8

10

12

16

18

14

21 43 65 87 9 10 11

2

pH

Màs

y p

rote

in sy

dd h

eb e

i dre

ulio

ar ô

l 24

awr (

g)

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

4

(0239-52)

Arholwr yn unig

4

2. Mae Llysiau’r Dial (Japanese Knotweed) yn rhywogaeth estron yn y DU (UK). Mae llywodraeth y DU yn gwario miliynau o bunnoedd bob blwyddyn i geisio cael gwared â’r planhigyn yn llwyr (eradicate).Yn Japan mae pryfyn bach, Aphalara itadoria, yn bwyta Llysiau’r Dial ac felly’n rheoli lledaeniad (spread) y planhigyn. Mae’r pryfyn yma wedi cael ei fewnforio i’r DU o Japan erbyn hyn er mwyn rheoli Llysiau’r Dial. Dyma’r tro cyntaf i bryfyn gael ei drwyddedu (licensed) i reoli rhywogaeth pla (pest species) gan yr Undeb Ewropeaidd.

Llysiau’r Dial

(a) Beth yw ystyr rhywogaeth estron? [1]

(b) Pa derm sy’n cael ei ddefnyddio i ddisgrifio’r defnydd (use) o organeb byw i reoli rhywogaeth pla? [1]

(c) Mae Llysiau’r Dial wedi achosi niwed difrifol i ddraeniad (drainage) o dan ddaear, ffyrdd ac adeiladau yn y DU ac Ewrop am dros 50 o flynyddoedd. Awgrymwch pam mae wedi cymryd gymaint o amser i gymeradwyo (approve) defnyddio Aphalara itadoria i reoli Llysiau’r Dial yn y DU ac Ewrop. [2]

Google Images

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(0239-52) Trosodd.

0239

5200

05

5 Arholwr yn unig

4

3. Mae’r gwalch glas (sparrowhawk) yn bwydo ar yr ysguthan (woodpigeon) a’r titw tomos las. Mae’r titw tomos las yn bwyta pryfed. Mae pob llun yn cynnwys crynodiad y pryfleiddiad (insecticide) a gafodd ei ddarganfod yng nghnawd (flesh) pob aderyn mewn rhannau am bob miliwn (ppm) ym Mhrydain yn 1965.

Y Gwalch Glas

3.8 ppm

Y Titw Tomos Las

0.4 ppm

Yr Ysguthan

(a) Mae’r ysguthan yn bwyta planhigion yn unig. Awgrymwch sut mae ganddi bryfleiddiad yn ei chorff. [1]

(b) Mae’r gwalch glas yn bwydo ar yr ysguthan a’r titw tomos las.

(i) Pam mae gan y gwalch glas grynodiad uwch o bryfleiddiad yn ei gorff na’r ysguthan a’r titw tomos las? [2]

(ii) Yn aml roedd y gwalch glas yn cael ei ladd gan y crynodiad o bryfleiddiad yn ei gorff. Ond doedd hyn ddim yn wir am yr ysguthan a’r titw tomos las. Eglurwch y rheswm am hyn. [1]

1.6 ppm

Google Images

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

6

(0239-52)

Arholwr yn unig

4. Mae’r diagram isod yn dangos y gylchred garbon.

(a) Enwch y prosesau A, B a C. [3]

A . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

B . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

C . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Eglurwch sut mae’r cyfansoddion carbon yng nghyrff anifeiliaid a phlanhigion marw yn cael eu dychwelyd i’r aer fel carbon deuocsid. [2]

5

Carbon deuocsid yn yr aer

Cyfansoddion carbon mewn PLANHIGION

Cyfansoddion carbon mewn ANIFEILIAID

Cyfansoddion carbon mewn cyrff marw planhigion ac

anifeiliaidTanwyddau ffosil

B

C

A

A

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(0239-52) Trosodd.

0239

5200

07

7 Arholwr yn unig

5

5. (a) Cwblhewch yr hafaliad geiriau ar gyfer ffotosynthesis isod (peidiwch â defnyddio fformiwlâu cemegol). [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . + . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Mae’r graff isod yn dangos cyfradd ffotosynthesis o dan amodau (conditions) amgylcheddol gwahanol, o ran golau a charbon deuocsid.

(i) Nodwch pam mae’r gyfradd ffotosynthesis yn isel ar bwynt A. [1]

(ii) Eglurwch pam mae’r gyfradd ffotosynthesis wedi lefelu rhwng pwyntiau B a C. [1]

(c) Nodwch un ffordd y gallai’r gyfradd ffotosynthesis gael ei mesur yn y labordy. [1]

(ch) Nodwch un ffordd y gallai’r glwcos sy’n cael ei gynhyrchu yn ystod ffotosynthesis gael ei ddefnyddio gan y planhigyn. [1]

00

20

30

40

50

60

21 4

A

B

C

3 65 87 9 10 11

10

Arddwysedd (intensity) golau (u.m.)

Cyf

radd

ffot

osyn

thes

is (u

.m.)

AllweddCrynodiad uchel o CO2Crynodiad isel o CO2

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

8

(0239-52)

Arholwr yn unig

6. Mae’r wybodaeth ganlynol yn ymwneud ag arferion bwyta rhai adar sy’n bwydo ar fflat llaid (mudflat) ar arfordir De Cymru.

Allwedd: Ystyr + yw bod yr aderyn yn bwyta’r anifail

Anifail sy’n cael ei ddefnyddio fel bwyd Pioden y môr

Pibydd y dorlan

Cwtiad y traeth

Pibydd yr aber

Malwen y morfa (ysydd 1af) + + + +Cragen fylchog (ysydd 1af) + + + +Chwannen draeth (ysydd 1af) + +Cranc (2il ysydd) + +Pysgodyn (2il ysydd) + +

Math o aderyn

Ysydd 1af = llysysydd; 2il ysydd = cigysydd.

Gan ddefnyddio’r wybodaeth yn y tabl yn unig:

(a) Enwch yr aderyn sydd â’r deiet lleiaf amrywiol. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [1]

(b) Mae’r gadwyn fwyd ar gyfer y fflat llaid yn dechrau gyda phlanhigion cyntefig (primitive) o’r enw diatomau. Awgrymwch gadwyn fwyd pedwar cam posib gan ddefnyddio’r anifeiliaid yn y tabl yn unig. Mae’r cam cyntaf, diatomau, wedi ei roi.

Diatomau . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . [3]

(c) Mae’r fflat llaid yn cael ei lygru gan fetelau trwm.

(i) Enwch y ddau anifail y byddech chi’n disgwyl iddynt gael eu heffeithio fwyaf yn y pen draw gan y metelau trwm. [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(ii) Awgrymwch ffynhonnell y llygredd metelau trwm. [1]

6ⓗ WJEC CBAC Cyf.

TUDALEN WAG

(0239-52) Trosodd.

9

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(0239-52)

10

7. Mae effaith ymarfer ar grynodiad asid lactig a mewnlifiad (uptake) ocsigen i’r gwaed i’w weld isod.

00

40

60

80

100

10 20 30 40 50 60

20

Cry

nodi

ad a

sid la

ctig

(m

g/10

0cm

3 o w

aed)

Ymarfer Amser (mun)

Ymarfer

Mew

nlif

iad

ocsig

en (c

m3 /

kg/m

un)

Amser (mun)0

0

25

50

75

10 20 30 40 50 60

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

Trosodd.

11

(0239-52)

Arholwr yn unig

(a) (i) Cyfrifwch y cynnydd yng nghrynodiad yr asid lactig yn y gwaed yn ystod y cyfnod ymarfer. [1]

(ii) Enwch y broses sy’n digwydd yng nghelloedd y cyhyrau sy’n achosi i’r asid lactig gael ei gynhyrchu. [1]

(iii) Enwch y cemegyn sy’n cael ei dorri i lawr i gynhyrchu asid lactig mewn celloedd. [1]

(b) Eglurwch lefel y mewnlifiad ocsigen yn ystod y pum munud AR ÔL i’r ymarfer orffen. [2]

5ⓗ WJEC CBAC Cyf.

(0239-52)

12 Arholwr yn unig

8. Mae myfyrwraig eisiau ymchwilio i effeithiau crynodiad nitrad ar dyfiant planhigion. Mae hi’n defnyddio planhigyn dŵr o’r enw llinad y dŵr (duckweed) (Lemna minor). Mae’r planhigyn yma’n atgenhedlu’n anrhywiol drwy rannu’n ddau drosodd a throsodd.

Mae 10 o blanhigion yn cael eu hychwanegu at gynwysyddion sy’n cynnwys cyfaint cyfartal o sodiwm nitrad o grynodiadau gwahanol. Maen nhw’n cael eu gadael am 7 diwrnod ac yna mae nifer y planhigion yn cael eu cyfrif.

Mae’r canlyniadau i’w gweld yn y tabl isod.

Cynhwysydd Sodiwm nitrad(M)Nifer y planhigion

ar y dechrauNifer y planhigion

ar ôl 7 diwrnod1 0.1 10 12

2 0.4 10 15

3 0.6 10 20

4 0.8 10 8

5 1.0 10 2

(a) Yn yr ymchwiliad yma, nodwch ddau ffactor, heblaw’r rhai sydd wedi eu nodi uchod, ddylai gael eu cadw’n gyson. [1]

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

(b) Beth mae’r canlyniadau yn ei awgrymu am y defnydd (use) o nitrad fel gwrtaith? [2]

cynhwysydd

llinad y dŵr

hydoddiant

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

13

(0239-52)

Arholwr yn unig

8

(c) Mae arbrawf cymharu (control experiment) yn cael ei gynnal. Mae’r amodau (conditions) i gyd union yr un fath â’r ymchwiliad gwreiddiol, ar wahân i ddefnyddio sodiwm sylffad yn lle sodiwm nitrad.

Ar ôl 7 diwrnod mae’r planhigion i gyd wedi marw. Beth yw’r rheswm dros ddefnyddio sodiwm sylffad yn lle sodiwm nitrad? [2]

(ch) Disgrifiwch sut gallai trwytholchi (leaching) gwrteithiau sy’n cynnwys nitrad o dir fferm effeithio ar bysgod sy’n byw mewn llyn. [3]

Trosodd.ⓗ WJEC CBAC Cyf.

14

(0239-52)

Arholwr yn unig

9. Yn ystod gaeaf oer iawn 2009 – 2010, cafodd miloedd o dunelli metrig o halen ei roi ar nifer o ffyrdd yng Nghymru i ymdoddi’r iâ.

Cafodd peth o’r halen yma ei olchi i mewn i lynnoedd a oedd yn agos at ffyrdd. Mae rhai o’r llynnoedd yn ardaloedd bridio ar gyfer y Fadfall Gribog (Great Crested Newt),

Triturus cristatus, anifail wedi’i ddiogelu.

(a) Eglurwch yn fanwl sut gallai’r halen yn y dŵr effeithio ar y Fadfall Gribog. [4]

(b) Ar wahân i’r bygythiad tymhorol yma i’r Fadfall Gribog, mae hefyd wedi cael ei bygwth oherwydd datblygiadau adeiladu.

Mae cytref (colony) sy’n bridio yn byw ar safle adeiladu arfaethedig (proposed building site).

Awgrymwch beth fyddai’n rhaid i’r datblygwyr ei wneud i ddiogelu’r Fadfall Gribog yn yr ardal yma cyn dechrau ar y gwaith adeiladu. [2]

NID OES MWY O GWESTIYNAUYN YR ARHOLIAD YMA.

Croen athraidd(permeable) i ddŵr

6

ⓗ WJEC CBAC Cyf.

Google Images