hazırlayan Mutlu YILMAZ - Ahmet ÖZKEN - DAİBlar bu işi yapan amcamız aynı zamanda Irak ve İran’a gitmekte buraları görmek gezmek ve ticaret yapmak istemektedir. Bu ziyaretleri

Bu yayın, KOSGEB Tematik Proje Destek Programı Kapsamında, Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği tarafından yürütülen “İhracat Danışmanlığı Programı” kapsamında hazırlanmıştır.

hazırlayanMutlu YILMAZ - Ahmet ÖZKEN

İhracat Prosedürleri

3www.daib.org.tr

İÇİNDEKİLER

BİRİNCİ BÖLÜMİHRACAT KAVRAMI, MEVZUATI VE ÇEŞİTLERİ

1.1. İHRACATIN TANIMI .......................................................................................................... 111.2. İHRACATÇI NASIL OLUNUR ............................................................................................ 151.3. İHRACAT MEVZUATINA GÖRE İHRACAT ÇEŞİTLERİ ................................................. 17

1.3.1. İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünlerin İhracatı .......................................................................... 171.3.2. İhracatı Kayda Bağlı Ürünlerin İhracatı ............................................................................ 181.3.3. Konsinye İhracat .................................................................................................................... 181.3.4. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım Kapsamında Yapılan İhracat ................................... 191.3.5. İthal Edilmiş Malların İhracatı ........................................................................................... 201.3.6. Serbest Bölgelere Yapılan İhracat ........................................................................................ 211.3.7. Bedelsiz İhracat ..................................................................................................................... 211.3.8. Diğer İhracat Çeşitleri .......................................................................................................... 22

1.4. ALICISI TARAFINDAN KABUL EDİLMEYEN MALLAR ................................................. 231.5. ALICISINA TESLİM EDİLEMEYEN MALLAR VE MALLARIN TERK EDİLMESİ ......... 241.6. İHRACAT BEDELLERİNİN ÜLKEYE GETİRİLMESİ ....................................................... 251.7. SINIR TİCARETİ KAPSAMINDA YAPILAN İHRACAT .................................................. 25

İKİNCİ BÖLÜMİHRACATTA GÜMRÜKLEME İŞLEMLERİ

2.1. İHRACAT GÜMRÜKLEME İŞLEMLERİ NASIL GERÇEKLEŞİR? ..................................... 332.2. GÜMRÜĞE SUNULACAK OLAN FİRMA DOSYALARI ................................................... 332.3. İHRACATÇI BİRLİKLERİ VE GÜMRÜKLEME SÜRECİNE ETKİSİ ............................... 332.4. GÜMRÜKLERDE İŞLEYİŞ ................................................................................................... 34

2.4.1. Gümrüklerde Onay ............................................................................................................... 342.4.2. Muayene ................................................................................................................................. 35


4 www.daib.org.tr

2.4.2.1.Sarı Hat ...................................................................................................................... 352.4.2.2.Kırmızı Hat ................................................................................................................ 362.4.2.3.Mavi Hat .................................................................................................................... 36

2.4.3.Kolcu İntaç Tarihi ................................................................................................................... 362.5. GÜMRÜK TERİFE İSTATİSTİK POZİSYONU ( GTİP) ...................................................... 372.6. GÜMRÜK REJİMLERİ ......................................................................................................... 38

2.6.1.Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi ........................................................................... 382.6.2. Gümrük Antrepo Rejimi ...................................................................................................... 382.6.3. Dahilde İşleme Rejimi .......................................................................................................... 392.6.4. Hariçte İşleme Rejimi ........................................................................................................... 402.6.5. Geçici İthalat Rejimi ............................................................................................................. 402.6.6. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi ............................................................................................ 402.6.7. İhracat Rejimi ........................................................................................................................ 412.6.8. Transit Rejim ......................................................................................................................... 41

2.7. GÜMRÜKÇE ONAYLANMIŞ İŞLEM VE KULLANIMLAR ............................................... 412.7.1. Eşyanın Serbest Bölgeye Girmesi ........................................................................................ 422.7.2. Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB) Dışına Yeniden İhracı .................................... 432.7.3. Eşyanın İmhası ve Gümrüğe Terk Edilmesi ...................................................................... 432.7.4. Eşyanın Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması ................................................................. 43

2.8. İHRACAT GÜMRÜKLEME SÜRECİNİN SÜREÇSEL AŞAMASI ..................................... 43

ÜÇÜNCÜ BÖLÜM İHRACATTA KULLANILAN BELGELER

3.1. İHRACATTA KULLANILAN BELGELER ........................................................................... 493.1.1. FATURA ................................................................................................................... 49

3.1.1.1.Türkçe Fatura ............................................................................................................. 503.1.1.1.1. Türkçe Faturada Olması Gereken Bilgiler .............................................. 51

3.1.1.2. Yabancı Fatura .......................................................................................................... 56


5www.daib.org.tr

3.1.1.2.1. Yabancı Faturada Olması Gereken Bilgiler ............................................. 573.1.1.3. Tasdikli Fatura ......................................................................................................... 583.1.1.4. Konsolosluk Faturası ............................................................................................... 583.1.1.5. İhraç Kayıtlı Fatura .................................................................................................. 59

3.1.2. GÜMRÜK BEYANNAMESİ ..................................................................................... 603.1.2.1. Gümrük Çıkış Beyannamesinin Kutularına İlişkin Açıklamalar ...................... 62

3.1.3. DOLAŞIM BELGELERİ ........................................................................................... 713.1.3.1. ATR Belgesi .............................................................................................................. 713.1.3.2. EUR MED ................................................................................................................. 723.1.3.3. EUR.1 Belgesi ........................................................................................................... 723.1.3.4. INF2 Belgesi .............................................................................................................. 73

3.1.4. MENŞE BELGELERİ ................................................................................................ 733.1.4.1. Menşe Şahadetnamesi ............................................................................................. 733.1.4.2. FORM A/ Genelleştirilmiş Tercihler (Preferanslar) Sistemi/GSP .................... 73

3.1.5. YÜKLEME BELGELERİ ........................................................................................... 743.1.5.1. Yükleme Notası ........................................................................................................ 743.1.5.2. Koli Listesi ................................................................................................................ 753.1.5.3. Çeki Listesi ............................................................................................................... 76

3.1.6. TAŞIMA BELGELERİ ............................................................................................... 763.1.6.1. Karayolu Taşıma Belgesi ......................................................................................... 763.1.6.2. Havayolu Taşıma Belgesi ........................................................................................ 773.1.6.3. Demiryolu Taşıma Belgesi ...................................................................................... 773.1.6.4. Denizyolu Taşıma Belgesi ........................................................................................ 77

3.1.7. DİĞER TAŞIMAYA İLİŞKİN BELGELER ............................................................... 783.1.7.1. Nakliyeci Makbuzu .................................................................................................. 783.1.7.2. FIATA Belgeleri ....................................................................................................... 783.1.7.3. Paket Postası Makbuzu ........................................................................................... 783.1.7.4. Tır Karnesi ................................................................................................................ 78


6 www.daib.org.tr

3.1.8. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN BELGELER ........................................................ 793.1.8.1. Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu ................................................................. 793.1.8.2. Bitki Sağlık Sertifikası ............................................................................................. 793.1.8.3. Veteriner Sertifikası ................................................................................................. 793.1.8.4. Borsa Tescil Beyannamesi ...................................................................................... 803.1.8.5. Helal Belgesi ............................................................................................................. 803.1.8.6. Koşer Sertifikası ....................................................................................................... 803.1.8.7. Kontrol Belgesi ......................................................................................................... 803.1.8.8. Gözetim Belgesi ....................................................................................................... 813.1.8.9. CITIES Belgesi ......................................................................................................... 813.1.8.10. Analiz Raporu Gerektiren Ürünler İçin Ekspertiz Raporu ............................. 81

3.1.8.10.1. Halı Ekspertiz Raporu ............................................................................. 813.1.8.10.2. Hediyelik Eşya İhracatında Ekspertiz Raporu ..................................... 813.1.8.10.3. Lületaşı İhracatında Ekspertiz Raporu ................................................. 81

3.1.8.11. Boykot /Kara Liste Sertifikası ............................................................................. 823.1.8.12. ATA Karnesi .......................................................................................................... 823.1.8.13. İmalatçının Analiz Belgesi ................................................................................... 833.1.8.14. Tedarikçi Beyanı .................................................................................................... 833.1.8.15. Radyasyon Analiz Belgesi ..................................................................................... 843.1.8.16. Sigorta Poliçesi ........................................................................................................ 843.1.8.17. Akreditif ................................................................................................................. 84


7www.daib.org.tr

ŞEKİLLER LİSTESİ 1. Gümrüklerde Muayene Süreci2. Fatura Çeşitleri

EKLER LİSTESİ 1. Dilekçe Örneği 2. Taahhütname 3. İhracı Yasak Olan Mallar Listesi 4. İhracı Ön İzne Bağlı Ürünler Listesi 5. İhracı Kayda Bağlı Mallar Listesi 6. Ülkemizdeki Mevcut Serbest Bölgeler 7. Sınır Ticaretinde Yetkili Gümrük Kapıları 8. Türkçe Fatura (Boş)9. Türkçe Fatura (Dolu) 10. Yabancı Fatura (Boş) 11. Yabancı Fatura (Dolu)12. Gümrük Beyannamesi (Boş) 13. Gümrük Beyannamesi (Dolu) 14. A.TR Dolaşım Belgesi (Boş) 15. A.TR Dolaşım Belgesi (Dolu) 16. EUR.1 Dolaşım Belgesi (Boş) 17. EUR.1 Dolaşım Belgesi (Dolu) 18. Menşe Şahadetnamesi (Boş)19. Menşe Şahadetnamesi (Dolu)20. FORMA (Boş) 21. FORMA (Dolu) 22. Yükleme Notası (Boş) 23. Yükleme Notası (Dolu)

BİRİNCİ BÖLÜM İHRACAT KAVRAMI, MEVZUATI VE ÇEŞİTLERİ


11www.daib.org.tr

1.1. İHRACAT TANIMI İhracat tanımı her ne kadar hepimizin aşina olduğumuz bir kavram olsa bile, teknik olarak baktığımızda çoğumuzun eksik bildiği bir kavramdır. Kitabımızda ihracatı hem mevzuatımız açısından hem de ülkemiz prosedürleri açısından tanımlayarak çalışacağız.

İhracat Yönetmeliği madde (4), (d) fıkrasında göre İhracat;

‘‘Bir malın, yürürlükteki ihracat mevzuatı ile gümrük mevzuatına uygun şekilde Türkiye gümrük bölgesi dışına veya serbest bölgelere çıkarılmasını veyahut Müsteşarlıkça ihracat olarak kabul edilecek sair çıkış ve işlemleri’’ şeklinde tanımlanmaktadır.

Konunu daha iyi anlaşılması için kitabımızda ihracat kavramını tanımlarken ihracat mevzuatımızda ifade edilen tanımı daha da genişletmeye çalışacağız. Ama öncesinde genel olarak hepimizin yapmış olduğu bir tanıma göz atalım. Ondan sonra detaylı tanıma tekrar geçelim.

“İhracat genel olarak, ülkede üretilen bir malın yurtdışına satılması” şeklinde tanımlanmaktadır. Genel anlamda hepimizin ifade etmiş olduğu bu tanım, acaba gerçekliği tam olarak ifade eder mi? Yoksa eksik midir? İsterseniz bir örnek olay eşliğinde sorumuzu tekrar soralım.

ÖRNEK 1

Van’da ikamet eden Zekeriya Amcamız küçükbaş hayvancılıkla geçimini sağlamaktadır. Uzun yıl-lar bu işi yapan amcamız aynı zamanda Irak ve İran’a gitmekte buraları görmek gezmek ve ticaret yapmak istemektedir. Bu ziyaretleri esnasında ise Irak’tan tanıştığı ve görüştüğü Abdullah Bey 1000 adet koyun almak istediğini söylemiştir. Sonrasında ise fiyat ve detaylarda anlaşmışlardır. Bunun üzerine Zekeriya amcamız, çok sevinmiş ve Van’a tekrar geri dönmüştür. Hazırlıklarını yapan amcamız 1000 adet koyunu iki oğlu ile kayıtsız olarak sınırdan Irak’a geçirmiş ve Abdul-lah’la anlaşmış olduğu para üzerine (bu arada Amerikan Doları olarak anlaşmıştır) parasını almış ve oğullarıyla birlikte Van’a geri dönmüştür. Hem de çok keyifli olarak.

Bu hikâye ile birlikte sorumuzu soralım. Zekeriya Amcamız sizce ihracat yapmış mıdır? Sorumuzun cevabını vermeden önce detaylı ihracat tanımımızı yapalım ve tekrar örnek olayda belirtilen sorumuzun


12 www.daib.org.tr

da cevabını vermeye çalışalım.

‘‘İhracat; bir malın hem ulusal hem de uluslararası mevzuata uygun bir şekilde bedelli veya bedelsiz olarak, bedelli olarak satmış olsa bile mal bedelini ülkeye getirme şartı aranmaksızın, gümrükleme işlemleri tamamlanmış bir şekilde Türkiye Gümrük Bölgesinden diğer ülkelere ya da Türkiye Gümrük Bölgesinde Serbest Bölgelere yapılan satışı ifade eder.’’

Dikkat ederseniz son tanımda, mevzuatımızdaki tanımımızı biraz daha genişlettik ve yeni kavramlar ekledik. AMA tanım içerisinde bilmediğimiz bir takım kavramlar var. Bu tanımı daha iyi anlayabilmek adına bilmediğimiz ya da eksik bildiğimizi düşündüğümüz kavramları alt alta yazalım ve onları teker teker açıklamaya çalışalım.

Ulusal mevzuat

Uluslararası mevzuat

Bedelli

Bedelsiz

Gümrükleme İşlemleri

Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB)

Diğer Ülkeler

Serbest Bölgeler

Ulusal Mevzuat: Ulusal mevzuattan kastımız sadece ihracat mevzuatı değildir. Daha geniş kapsam içerisinde değerlendirirsek Ulusal mevzuat içerisinde;

• İhracat mevzuatı

• Gümrük mevzuatı

• Kaçakçılık Mevzuatı


13www.daib.org.tr

• Serbest Bölgeler mevzuatı

• Kambiyo mevzuatı vb.

İhracat kavramından kullandığımız ulusal mevzuat, maddelerde görüldüğü üzere bir çok mevzuatı kendi içerisinde barındırır. Çünkü bir ihracat eylemi, yukarıda ifade edilen mevzuatlardan bağımsız olarak düşünülemez ve sadece ihracat mevzuatı ile kısıtlanamaz. Dolayısıyla hepsi birbiri ile ilişkili bir süreci ifade eder.

Uluslararası Mevzuat: Uluslararası mevzuat, kurumsal firmalardan bağımsız olarak ülkemizin uluslararası anlaşmalarla veya ülkeler ile yapmış olduğu anlaşmalara bağlı olarak firmaların uymak zorunda olduğu kurallardır. Örnek vermek gerekirse; “Dünya Ticaret Örgütü”(DTO) ve bu bağlamda belirlemiş olduğu kurallar veya Ülkemizin Avrupa Birliği ile yapmış olduğu “Gümrük Birliği” anlaşmasına bağlı olarak belirlenen kurallar daha dar kapsamda bakarsak iki ülke ile yapılan anlaşma gereğince belirlenen kurallar, Türkiye ile Filistin arasındaki Serbest Ticaret Anlaşması gibi

Bedelli ve Bedelsiz: Burada şu soru karşımıza çıkıyor. Bir firma yurtdışına mal gönderdiği zaman bedelini almazsa, bu ihracat sayılmaz mı? Muhakkak bedelini almak zorunda mıdır? Cevabımız ise hayır. Bir firmanın göndermiş olduğu mal karşılığında bedel almak yükümlülüğü yoktur. Örneğin numune çalışmaları kapsamında gönderdiği ürünlerden bedel almayabilir veya garanti kapsamında satmış olduğu ürünlerde, sonrasında gönderdiği parça veya ürünlerden bedel almayabilir. İstersek örneklerimizi epey uzatabiliriz.

Sonuç olarak, yurtdışına yapılan satışın ihracat olabilmesi için karşılığında bir bedel alınmasa bile bu eylem ihracat olarak kabul edilmektedir.

Gümrükleme İşlemleri: Öncelikle şunu ifade edelim ki ülkemizden bir malın çıkabilmesi (ihracat) veya tam tersi bir malın ülkemize giriş yapabilmesi (ithalat) için gümrükleme işlemlerinin yapılması ve sonuçlandırılması gerekmektedir. Yani gümrükleme işlemleri sonuçlandırılmadan yurtdışına çıkarılan ürünlerin satışı ihracat sayılmaz.

Türkiye Gümrük Bölgesi: Bu kavram çok bilinmemekle birlikte genel anlamda ülkemiz siyasi sınırlarını ifade etmektedir. Gümrük Yönetmeliğinde ise; Türkiye Gümrük Bölgesi şöyle ifade


14 www.daib.org.tr

edilmektedir. “Türkiye Gümrük Bölgesi veya Gümrük Bölgesi deyimi, Türkiye Cumhuriyeti topraklarını, karasularını, iç sularını ve hava sahasını kapsayan Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesini” ifade eder.

Diğer Ülkeler: Ülkemiz sınırları haricinde tüm ülkeleri ifade etmektedir. Örneğin; Irak, İran, Bulgaristan, ABD, İngiltere vb. tüm ülkeleri diğer ülke olarak ifade etmekteyiz

Serbest Bölgeler: Serbest Bölgeler ise, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde yer almasına rağmen dış ticaret mevzuatı gereğince başka bir ülke olarak kabul edilen alanlardır. Yani ülkemizin siyasi sınırları içerisinde yer alan serbest bölgelere yapılan satışlar ihracat olarak kabul edilecektir. Örnek vermek gerekirse; Şırnak’tan Mardin Serbest Bölge’sine yapılan satışlar ihracat olarak değerlendirilecektir.

NOT

Tanım içerisinde yer alan “mal bedelini ülkeye getirme şartı aranmaksızın” cümlesini ülkemiz kambiyo mevzuatı açısından değerlendirebiliriz. Ülkemiz kambiyo mevzuatı gereğince ihracatçı firmaları elde etmiş oldukları mal bedellerini ülkeye getirme, getirse bile dövizleri Türk parasına çevirme zorunluluğu 2008 yılında yapılan düzenleme ile kaldırılmıştır.

İsterseniz şimdi Zekeriya amcamızın Irak’taki Abdullah’a satmış olduğu koyunların ihracat sayılıp sayılmayacağı sorusuna cevap arayalım.

Genel yapmış olduğumuz tanımı tekrar hatırlarsak, “İhracat genel olarak ülkede üretilen bir malın yurtdışına satılması” şeklinde ifade etmiştik hatta eksik olabileceğinin de vurgusunu yapmıştık. Bu tanımdan yola çıkarsak Zekeriya amcamız ülkemizde yetiştirdiği koyunları yurtdışına yani Irak’a satmıştı. Dolayısıyla bu tanım kapsamında ihracat yapmıştır diyebiliriz AMA gerçekte ihracat olmamıştır. Neden ihracat olmadığını anlamak içinde detaylı tanımımıza tekrar bakalım ve analiz edelim.

‘‘İhracat; bir malın hem ulusal hem de uluslararası mevzuata uygun bir şekilde bedelli veya bedelsiz olarak, bedelli olarak satmış olsa bile mal bedelini ülkeye getirme şartı aranmaksızın, gümrükleme işlemleri tamamlanmış bir şekilde Türkiye Gümrük Bölgesinden diğer ülkelere ya da Türkiye Gümrük


15www.daib.org.tr

Bölgesinde Serbest Bölgelere yapılan satışı ifade eder.’’

Yukarıdaki detaylı tanımdan yola çıkarsak; Zekeriya amca koyunları satmış hatta bedelini dolar olarak almış almasına ama mevzuata uygun hareket etmemiştir. Örneğin gümrükleme işlemlerini yaptırmamış ve sonuçlandırmamış, ulusal mevzuata uymamıştır.

1.2. İHRACATÇI NASIL OLUNUR. Bilindiği üzere genel bir söz vardır; “İnsanoğlu bilmediği şeyden korkar” gerçekten de hayatımızın birçok aşamasında bu cümleye uygun hareket ederiz, dolayısıyla eğer ihracat yapmak istiyor ve nasıl ihracatçı olunacağını bilemiyorsak maalesef ki ihracattan hayaletten kaçar gibi kaçmaya başlarız.

ÖRNEK

Muşta yaşayan Rıza Bey’in oğlu İzmir’de üniversite okumuş ve daha sonra Muş’a geri dönmüştü. Daha önceden ufak çaplı mandıraları olan Rıza Bey bu mandırayı büyütmek istemekte ve başına İzmir’de üniversite okuyan oğlu Umut’u getirmek istemekteydi. Zaten Umut’un hayalide ufak çaplıda olsa peynir üretimi yapılan mandırayı büyük bir firma haline getirmekti. Ama en büyük hayali ise tüm dünyaya mal satan büyük bir peynir ihracatçısı olmaktı.

İsterseniz bundan sonraki aşamaları Umut ve Babası Rıza Bey arasında geçen dioaloglara göz atalım.

- Umut: Baba aslında biz ürettiğimiz peynirleri yurtdışına satabiliriz yani ihracatçı olabiliriz.

- Rıza Bey: Oğlum biz kim ihracat yapmak kim. Ufak çaplı bir firmayız nasıl peynirleri yurtdışına satalım. Ayrıca devlet herkese izin verir mi hiç?

- Umut: Baba artık hiç bir şey eskisi gibi değil, isteyen herkes ihracat yapabilir. Bunda hiçbir engel yok.


16 www.daib.org.tr

Demesine rağmen bir türlü babasını ikna edememişti. Şansa bakın ki Doğu Anadolu İhracatçı Birlikleri aynı günlerde Ekonomi Bakanlığı birlikte Muş’ta “İhracat’ta Bilgilendirme Semineri” düzenleyecekti. Bunu fırsat bilen Umut bu seminere başvuruda bulunmuş ve babası ile beraber bu seminere katılmıştı. Seminerde eğitim veren kişide, Umut’un söylediklerini benzer şekilde tekrar edince Rıza beyde ihracat yapabileceklerine inanmıştı.

İhracat yönetmeliğinin dördüncü maddesinde ihracatçı tanımı şöyle ifade edilmektedir.

İhracatçı: “İhraç edeceği mala göre ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine üye olan, vergi numarasına sahip gerçek veya tüzel kişiler ile tüzel kişilik statüsüne sahip olmamakla birlikte yürürlükteki mevzuat hükümlerine istinaden hukuki tasarruf yapma yetkisi tanınan ortaklıkları” ifade eder.

Örneklendirmek gerekirse Muşta mandırası olan Rıza Bey firma olarak Doğu Anadolu İhracatçı Birliklerine üye olduktan sonra artık ihracatçı olabilir.


17www.daib.org.tr

NOT İhracatçı Birliklerine üye olmak için giriş aidatı ödenmektedir. Üyelik yapılabilmesi için firmalardan istenen belgeler;

- Firmaya ait vergi levhası (ilgili vergi dairesinden tasdikli fotokopisi)

- İmza Sirküleri

- ÖZEL VE TÜZEL FİRMALAR İÇİN: Ticaret Sicil Gazetesi (Fotokopisi)

- ESNAF VE SANATKÂRLAR İÇİN: Türkiye Esnaf ve Sanatkârlar Odasından alınan ve esnaf sicil numarası ile üretim faaliyetinde bulunduğunu gösterir “Faaliyet Belgesi”

- JOINT VONTURE - KONSORSİYUMLAR İÇİN: Durumlarını

- Başvuru Dilekçesi EK-1

- Taahhütname EK-2

1.3. İHRACAT MEVZUATINA GÖRE İHRACAT ÇEŞİTLERİ İhracat çeşitlerini açıklamadan önce bilmeliyiz ki ihracat mevzuat gereği her ürünün yurtdışına satılmasına izin verilmemektedir. Biz, bu ürünleri ihracatı yasak olan ürünler diye ifade etmekteyiz. Örneğin tütün tohumu ve fidesinin ihracatı ülkemiz mevzuatı gereğince yasaktır. “İhracatı Yasak Olan Ürünler Listesini” EK -3’de görebilirsiniz.

1.3.1. İhracatı Ön İzne Bağlı Ürünlerin İhracatı:İhracatta bazı ürünlerin ihracatı yasak değildir ama ihracatının yapılabilmesi için devletimizin bazı kurumlarından izin alınması gerekmektedir. İşte bu ürünler ise “İhracı Ön İzne Bağlı Ürünler” şeklinde ifade edilmektedir. İhracat Yönetmeliğinde Ön İzne Bağlı İhracatın uygulanma süreci; İhracı uluslararası anlaşma, kanun, kararname ve ilgili sair mevzuat uyarınca belli bir merciin ön iznine bağlı malların ihracatında, ilgili mercilerden ön izin alındıktan sonra ihracat mevzuatı hükümleri uygulanır.” Şeklinde ifade edilmektedir. Örneğin şeker ihracatı yapmak isteyen bir firma, Türkiye


18 www.daib.org.tr

Şeker Kurumundan izin alması gerekmektedir. İhracı Ön İzne Bağlı Ürünlerin listesini EK -4’de bulabilirsiniz.

1.3.2. İhracatı Kayda Bağlı Ürünlerin İhracatı:Ülkemiz ihracat mevzuatı gereğince bazı ürünlerin ihracatı kayıt altına alınmaktadır. İhracat yönetmeliğinde bu kaydın “İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince” alınacağı ifade edilmektedir. “İhracı Kayda Bağlı” ürünlerin listesini görmek için EK -5’e bakabilirsiniz. Kayıt altına alınacak bu ürünlerin bazılarının ihracatında DFİF1 kesintisi yapılmaktadır Dolayısıyla ihracatçı firma ihracat öncesinde ihracatını düşündüğü ürünlerinin DFİF kesintisine tabi olup olmadığını belirlemelidir. Örneğin fındık ihracatı yapmak isteyen bir firma bu fındığı işlemeden veya ambalajlamadan ihracatını yapmak isterse, ihracat esnasında ihracatçı firmadan ihracat öncesi para kesintisi yapılacaktır.

Kayda bağlı Ürünlerin ihracatında süreç şu şekilde işler;• İhracı Kayda Bağlı Mallara İlişkin Tebliğ kapsamındaki malların ihracından önce gümrük

beyannamelerinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınması gerekir.

• İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince kayda alınmış gümrük beyannamesinin gümrük idarelerine sunulma süresi, İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinin onay tarihinden itibaren uzatılmamak üzere otuz gündür.

• Ancak, ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan, kısıtlama kapsamındaki malın ihracına ait kayıt meşruhatı düşülerek onaylanmış gümrük beyannamelerinin gümrük idarelerine sunulma süresi, otuz günden daha kısa veya daha uzun olarak Bakanlıkça belirlenebilir.

1.3.3. Konsinye İhracat: Konsinye ihracat satışı daha sonra yapılmak üzere yapılan ihracattır, şeklinde kısaca ifade edebiliriz. Konuyu biraz daha açarsak satışın olabilmesi için fatura kesilmesi gerekmektedir ki ihracatçı firma faturayı ithalatçı firmanın malı satması üzerine kesmektedir.

1 DFİF: Destekleme Fiyat İstikrar Fonu


19www.daib.org.tr

Konsinye İhracatta süreç şu şekilde işler;• Konsinye ihracat başvuruları ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine yapılır.• Madde ve/veya ülke politikası açısından Bakanlıkça getirilebilecek düzenlemeler

kapsamındaki mallarla ilgili konsinye ihraç talepleri Bakanlığın görüşü alındıktan sonra, bunun dışında kalan mallara ilişkin talepler ise doğrudan İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır.

• İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince konsinye ihracat olarak onaylanmış gümrük beyannamelerinin otuz gün içinde gümrük idarelerine sunulması gerekir.

• İhracatçılar, konsinye olarak gönderilen malların kesin satışının yapılmasından sonraki otuz gün içinde durumu, kendileri tarafından düzenlenmiş kesin satış faturası veya örneği ve gerekli diğer belgeler ile birlikte izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bildirir.

• Konsinye olarak gönderilen malın ihraç tarihinden itibaren bir yıl içinde kesin satışının yapılması gerekir. Bu süre, haklı ve zorunlu nedenlere istinaden müracaat edilmesi halinde, izni veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince iki yıl daha uzatılabilir.

• Konsinye olarak gönderilen malın, konsinye ihraç izin süresi içinde satılamaması halinde, malın gümrük mevzuatı çerçevesinde yurda getirilmesi gerekir.

1.3.4. Yurt Dışı Fuar ve Sergilere Katılım Kapsamında Yapılan İhracatFirmalar eğer yurtdışındaki bir fuar ya da sergiye katılacaksa yapacağı işlemler temel olarak bu mevzuat kapsamında belirlenmiştir İhracat yönetmeliğinde bu kapsamda yapılacak olan ihracat detayları aşağıda maddelerde olduğu gibi ifade edilmiştir. • Ülkemizi temsilen katılınacak uluslararası yurt dışı fuar ve sergiler Bakanlık tarafından belirlenir.• Uluslararası ticari fuarlara ve sergilere, gerek ülkemizi temsilen ulusal düzeyde gerekse bireysel

olarak katılacak firma ve kuruluşlarca yurt dışına gönderilecek bedelli veya bedelsiz mallar ile yurt dışında düzenlenecek bilim, sanat, kültür veya tanıtım amaçlı fuar/sergi, konferans, seminer gibi etkinliklere kişi veya kuruluşlarca gönderilecek bedelli veya bedelsiz malların yurt dışına çıkışıyla


20 www.daib.org.tr

ilgili başvurular doğrudan ilgili gümrük idarelerine yapılır.• Gümrük idareleri söz konusu malların yurt dışına çıkışı için yapılan talepleri ilgili mevzuat

çerçevesinde inceleyip sonuçlandırır.• Gümrük idareleri, yukarıda belirtilen amaçlarla yurt dışına çıkışına izin verdikleri bedelli ve/

veya bedelsiz mallar (bilim, sanat, kültür, tanıtım amaçlı fuar/sergi hariç) ile ilgili gümrük beyannamelerinin onaylı bir örneğini, beyannamenin kapanış tarihinden itibaren, en geç onbeş gün içinde firmanın beyan ettiği İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine gönderir

• Uluslararası ticari fuar ve sergilerde sergilenmek üzere yurt dışına çıkarılan malların kesin satışına ilişkin talepler, geçici çıkışa esas gümrük beyannamesinin İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylanmasını müteakip gümrük idarelerince sonuçlandırılır.

• Gümrük idareleri, özel organizatör kuruluşların ülkemizi temsilen ulusal düzeyde katılacağı ticari nitelikli fuarlarda ve sergilerde, yürürlükteki Yurt Dışında Fuar Düzenlenmesine ve Değerlendirilmesine İlişkin Tebliğ hükümleri gereğince, organizatör kuruluşa Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) verilmiş olan “Yeterlilik Belgesi” veya “Geçici Yeterlilik Belgesi” (kamu ve meslek kuruluşları ile vakıflarca düzenlenen fuarlarda bahse konu belgeler aranmaz) ile birlikte ilgili fuarın ulusal katılım organizasyonunun söz konusu kuruluşça yapılmasının onaylandığını gösterir uygunluk yazısını ararlar.

• Yukarıda belirtilen hususlar dışında kalan talepler Bakanlıkça incelenip sonuçlandırılır.

1.3.5. İthal Edilmiş Malların İhracatı: Bir firma bir malın kati ithalatını2 gerçekleştirmiş olsun daha sonra bu malı ister kullansın isterse kullanmasın acaba bu malın ihracatını yapabilir mi? Cevabımız evet olacaktır. İşte bu kapsamda yapılacak ihracat ise İthal edilmiş bir malın ihracatı şeklinde mevzuatımızda tanımlanmıştır. Bu kapsam ihracat yönetmeliğinin ifadesi şöyledir;

“Gümrük mevzuatı çerçevesinde serbest dolaşıma girmiş yeni veya kullanılmış malın ihracı genel esaslar çerçevesinde yapılır. Ancak, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat, yatırım mevzuatı ile gümrük mevzuatının mahrecine iade hükümleri saklıdır.”

2 Kati İthalat: Devlete ödenmesi gereken her türlü mali yükümlülüklerin ödenmesiyle gerçekleşen ithalattır. Böylelikle mal Serbest Dolaşıma girmiş olur


21www.daib.org.tr

1.3.6. Serbest Bölgelere Yapılan İhracat:İhracat kavramının tanımını detaylı bir şekilde yaparken Serbest Bölgelerin ülkemiz dış ticaret mevzuatı gereğince başka bir ülke olarak kabul edildiği ve ülkemizde serbest bölgelere yapılacak satışların ihracat olarak kabul edileceğini ifade etmiştir. İhracat yönetmeliğimiz serbest bölgelerle ilgili ifadesi ise aşağıdaki gibidir;

“Serbest bölgelere yapılacak ihracat, ihracat mevzuatı hükümlerine tabidir. Ancak, Dahilde İşleme Rejimi, KDV uygulamaları ve Türkiye İhracat Kredi Bankası uygulamalarına dair mevzuat hükümleri saklıdır.”

Ülkemizdeki mevcut serbest bölgelerin listesini EK -6’de bulabilirsiniz.

1.3.7. Bedelsiz İhracat: Bedelsiz ihracattan maksat; ihracatçı firmanın veya kurumun yurtdışına gönderdiği mal karşılığında herhangi bir bedel almamasıdır. Özellikle firmalarımız ihracat öncesi bazı firmalara numune göndermekte ve bunun için bir bedel istememektedirler veya ihracatçı firma yurtdışına iki yıl garantili mal satmış olsun ve garanti süresi içerisinde ve garanti kapsamında malın veya malın ilgili parçasının gönderilmesi gereksin, işte bu kapsamda da yapılan ihracat bedelsiz olarak kabul edilmektedir.

Bedelsiz ihracat tebliğine göre bedelsiz ihracatı yapılacak olan mallar aşağıdakilerdir; • Gerçek veya tüzel kişiler tarafından götürülen veya gönderilen hediyeler, miktarı ticari teamüllere

uygun numuneler ile reklam ve tanıtım malları, yeniden kullanıma veya geri dönüşüme konu ithal edilmiş mal ve ambalaj malzemeleri,

• Daha önce usulüne uygun olarak ihraç edilmiş malların bedelsiz gönderilmesi ticari örf ve adetlere uygun parçaları, fireleri ile garantili olarak ihraç edilen malların garanti süresi içinde yenilenmesi gereken parçaları,

• Yabancı misyon mensuplarının, Türkiye’de çalışan yabancıların, yurt dışına hane nakli suretiyle gidecek Türk vatandaşlarının, daimi veya geçici görevle yurt dışına giden kamu görevlilerinin, bu durumlarının ilgili mercilerce belgelenmesi şartıyla, beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,

• Yurt dışında yerleşik tüzel kişiler, yabancı turistler ve yurt dışında ikamet eden Türk vatandaşlarının


22 www.daib.org.tr

beraberlerinde götürecekleri, gönderecekleri veya adlarına gönderilecek mal ve taşıtlar,• Kamu kurum ve kuruluşları, belediyeler ve üniversitelerin; görevleri veya anlaşmalar gereği

gönderecekleri mal ve taşıtlar,• Savaş, deprem, sel, salgın hastalık, kıtlık ve benzeri afet durumlarında; kamu kurum ve kuruluşları,

belediyeler, üniversiteler, Kızılay ile kamu yararına çalışan dernek ve vakıfların gönderecekleri insani yardım malzemeleri.

Yukarıda belirtilenler dışında kalan hususlar, Ekonomi Bakanlığı (İhracat Genel Müdürlüğü) görüşü alınarak, ilgili gümrük idaresi veya İhracatçı Birliği Genel Sekreterliğince sonuçlandırılır.

1.3.8. Diğer İhracat Çeşitleri Mevzuat açısından ihracat çeşitleri genel anlamda önceki sayfalarda belirtildiği gibidir. Ama detaylı bir analize girdiğimizde ise ihracat çeşitleri daha fazladır. Burada ifade edilen ihracat çeşitlerine ilaveten ihracat çeşitlerimiz farklı metot ve ürün çeşitlerine göre de değişebilmektedir.3

Ürün Bazında İhracat Çeşitleri;- Ozon Tabakasını İncelten Ürünlerin İhracatı - Kimyasal Silahlar Sözleşmesinde Ekinde Yer Alan Kimyasal Ürünlerin İhracatı - Çift Kullanımlı ve Hassas Maddelerin İhracatı

Metot Bazında İhracat Çeşitleri;- Yurtdışı Müteahhitlik Kapsamında Gerçekleştirilen İhracat - Özel Fatura kapsamında Gerçekleştirilen İhracat (Türkiye’de ikamet etmeyenlere yapılan

satışlarda) - Offset Uygulamaları Kapsamında Yapılan İhracat - Kiralama Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Transit Ticaret Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Takas ve Bağlı Muamele Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Dahilde İşleme Rejim Kapsamında Gerçekleşen İhracat

3 Mutlu YILMAZ, “111 Soruda İhracat”, İstanbul, Optimist Yayınları, Ekim 2014, s.45.


23www.daib.org.tr

- Hariçte İşleme Yoluyla Gerçekleşen İhracat - Leasing Yoluyla Gerçekleşen İhracat vb.

1.4. ALICISI TARAFINDAN KABUL EDİLMEYEN MALLAR

ÖRNEK

Van ilimizde üretim yapan ve ürünlerini Irak ve İran’a satan Van Tekstil firması Irak Erbil’de anlaşmış olduğu firmaya 16.000 USD karşılığında gömlek ihracatı yapmıştır. Fakat ticaret hiç te ihracatçı firmamızın öngördüğü şekilde gerçekleşmemiş ve ithalatçı olan firma malları almayı reddetmiştir. Süreçte sözleşme yapmayan ihracatçımız malları ne yapacağını düşünürken aklına iki fikir gelmiştir. Ya Irak’ta bulduğu başka bir firmaya malı satacaktır. Ya da ürünlerini tekrar Van’a getirecektir.

Evet, Van’daki ihracatçı firmamızın bu düşündüklerini yapabilmesi için acaba mevzuatımız ne gibi uygulamaları veya kısıtları vardır. İsterseniz şimdi ilgili mevzuata bakalım

İhracat Yönetmeliğinde “Alıcısı Tarafından Kabul Edilmeyen Mallar” ile ilgili hükümler aşağıdaki gibidir;

- Alıcısı tarafından kabul edilmeyen mallar karşılığında aynı bedel ve şartlarla mal ihracına ilişkin talepler, durumu gösterir belgelere istinaden gümrük mevzuatı çerçevesinde giriş ve çıkışta ayniyeti tespit edilmek suretiyle gümrük idarelerince sonuçlandırılır.

- Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların başka bedel ve şartlarla aynı veya farklı alıcılara satışına ilişkin talepler, durumu gösterir belgeler ve yeni satış sözleşmesine ait İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğince onaylı faturanın ibrazından sonra gümrük idarelerince sonuçlandırılır.

- Gümrük idarelerince sonuçlandırılan talepler ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine ve mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine bildirilir.

- Alıcısı tarafından kabul edilmeyen malların bozulabilir nitelikte olması halinde, bu tür talepler


24 www.daib.org.tr

İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği veya daha sonra İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bilgi vermek kaydıyla Bakanlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılır. Bakanlık yurt dışı teşkilatınca sonuçlandırılan talepler, ilgili gümrük idaresine bildirilir.

Yukarıda yer alan hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olması halinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.

1.5. ALICISINA TESLİM EDİLEMEYEN MALLAR VE MALLARIN TERK EDİLMESİ

ÖRNEK

Hakkâri Yüksekova’da kurulan ve Irak’ın Musul kentine devamlı ihracat yapan firmamız yine aynı şekilde gelen talep üzerine malların ihracat için çıkış işlemlerini yapmıştı. Fakat ilerleyen birkaç gün sonra öğrendiklerine göre Musul’a giden ürünleri belli gruplar tarafından çalınmıştı. İhracatçımız bu süreçte giden malları için üzülmekle birlikte “Acaba mevzuat açısından bir şeyler yapılması gerekiyor mu?” diye ayrıca düşünmekteydi.

Bu sefer ise daha farklı bir olay ile karşı karşıyayız. Bu kapsamda İhracat Yönetmeliğimiz belirlediği süreçle ilgili mevzuat aşağıdaki gibidir;

- Yanma, çalınma gibi haklı ve zorunlu nedenlerle alıcısına teslim edilemeyen mallara ilişkin ihracat talepleri, durumu gösteren belgelere dayanılarak Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.

- Geri getirilmesinde ekonomik yarar görülmeyen malların terk edilmesine ilişkin talepler, durumu gösteren belgelere dayanılarak Bakanlıkça (İhracat Genel Müdürlüğü) sonuçlandırılır.

Yukarıda belirtilen hususlar, ihracatın desteklenmesine yönelik mevzuat kapsamında yapılmış olması hâlinde, ait olduğu mevzuat hükümlerine tabidir.


25www.daib.org.tr

1.6. İHRACAT BEDELLERİNİN ÜLKEYE GETİRİLMESİ

ÖRNEK

Mardin’de kurulu firmamız ve sahibi Hasan Bey ilk defa ihracat yapacaktı. Süreçte yapmış oldu-ğu çalışmalar sonucunda ihracatını birkaç ülkeye göndermişti. Fakat mal bedellerini ise Irak’ta yapacağı yatırım için orada kullanmayı düşünüyordu. Fakat aklında bir soru vardı. Acaba sattı-ğı ürünlerin bedelini ülkemize getirmek zorunda mıydı? Yoksa bu paraları ülkeye getirmeden Irak’ta yapmayı düşündüğü yatırım için kullanabilir miydi?

Örnek hikâyemizde gördüğümüz olay özelinden aynı soruyu sorar ve cevabını almak istersek. Cevabımızı Kambiyo Mevzuatında bulabiliyoruz. 2008 yılında yapılan bir düzenleme ile 2008 yılından itibaren ihracatçı firmalarımızın mal bedellerini ülkeye getirme zorunluluğu kaldırılmış aynı zamanda mal bedeli getirilmiş olsa bile gelen dövizlerin Türk Lirasına çevrilme zorunluluğu da kaldırılmıştır.

1.7. SINIR TİCARETİ KAPSAMINDA YAPILAN İHRACAT

Ülkemizin Doğu ve Güneydoğu’da bulunan; Artvin, Ardahan, Iğdır, Ağrı, Van, Hakkâri, Şırnak, Mardin, Şanlıurfa, Kilis, Gaziantep ve Hatay illerimizde sınır ticareti yapılabilmesi mümkündür. Bu iller, Bakanlar Kurulu Kararında karşılarında gösterilen ülkelerle sınır ticareti yapabilirler.

Sınır Ticareti kapsamında yapılacak ihracatta toplamda 12 il ve 5 ülke bazında gerçekleştirilmektedir. Bu illerimiz ve ülkeler şöyle sıralanmıştır;

- Artvin- Ardahan (Gürcistan)

- Iğdır ( Nahcivan, İran)

- Ağrı- Van- Hakkâri (İran)

- Şırnak (Irak)


26 www.daib.org.tr

- Mardin- Şanlıurfa- Gaziantep- Kilis- Hatay (Suriye )

Ülkemizde firma bazında Sınır Ticareti yapabilecek firmalar; 2008/14451 sayılı Karar kapsamındaki illerde (yukarıda ilgili iller verilmiştir) en az iki yıldır yerleşik olarak faaliyette bulunan esnaf ve tacir, sınır ticareti kapsamında ithalat ve ihracat yapabilir.

Sınır Ticaretinin yapılabilmesi ihracat ya yetkili gümrük kapısından EK-7 ya da Sınır Ticaret Merkezinden yapılmaktadır.

Sınır Ticaret Merkezleri ise; 2008/14451 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı kapsamında öngörülen, sınırda kurulan ve sınır ticareti kapsamında ihracat ve ithalat yapılabilen alanların yer aldığı, Türkiye Cumhuriyeti Gümrük Bölgesi dışında addedilen yerleri ifade eder. Diğer bir deyişle, Sınır Ticareti kapsamında kurulan mağazaların bulunduğu ve iki sınır ili arasında ticaretin yapıldığı yerlerdir. Ayrıca Sınır Ticaret Mağazaları da Sınır ticaret merkezlerinde(STM) faaliyet gösteren mağazaları ifade eder.


27www.daib.org.tr

2008/14451 sayılı Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin Karar’da; sınır ticareti kapsamı-na girmeyen ürünler aşağıdaki gibi sıralanmıştır:• İhracı ve ithali ilgili mevzuatla yasaklanmış ve ithali belli kurum ve kuruluşlara bırakılmış

maddeler,• Ticaret Politikası Önlemleri kapsamındaki kota, koruma, damping ve sübvansiyona karşı ver-

gi önlemlerine tabi ürünler,• 5201 sayılı Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi

Kuruluşlarının Denetimi Hakkında kanun kapsamında kontrole tabi ürünler, • Yerli üretimin ve imalatın korunması ile ithalatta ve iç piyasada haksız rekabetin önlenmesi

kapsamında; Çay, Şeker, Fındık ve Antepfıstığı, Canlı Hayvan, Et ve Et Ürünleri, Süt ve Süt Ürünleri,

• Petrol ve Petrol Ürünleri.• Gıda Tarım ve Hayvancılık Bakanlığınca bazı tarım ürünleri için belirlenen ülkemizdeki ha-

sat dönemlerinde, ilgili ürünlerin ithali sınır ticaretine konu edilemez. • İthalat Rejim Kararı, İhracat Rejim Kararı ve Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standard-

izasyon Rejimi Kararı ve diğer mevzuatla ihracı ve ithali izne tabi ürünlerin sınır ticaretine konu edilmesi, ilgili mercilerin izni ile mümkündür.

* Üçüncü ülke menşeli ürünlerin sınır ticareti kapsamında ithalatına izin verilmez.* Sınır ticareti kapsamında, transit ticarete müsaade edilmez.

Kaynak: http://ggm.gtb.gov.tr/sikca-sorulan-sorular/ticari/sinir-ticareti 06.03.16

Sınır Ticaretini gerçekleştirirken gerek ihracat gerekse ithalat aşamasında bir takım kısıtlar getirilmiştir.


28 www.daib.org.tr

Sınır Ticareti Kapsamında Getirilen KısıtlarÜlke Bazında Sınırlama: 2008/14451 sayılı Karar’da da belirtildiği üzere “İthalat Değer Limiti” de denilen bu uygulamaya göre; sınır illerimize komşu bir ülke ile aramızda, bir yılda toplam 100 milyon dolar ithalat sınırı bulunmaktadır. Sektörler Bazında Sınırlama: Sınır Ticaretinin Uygulanmasına İlişkin 2009/7 sayılı Tebliğ de Değişiklik Yapılmasına Dair 2010/14 sayılı Tebliğ değişiklikleri uyarınca İthalat Değer Limiti; CIF kıymet üzerinden, 50 mil-yar on dolara kadar “Tarım Ürünleri” ve 50 milyon dolara kadar “Sanayi Ürünleri” olmak üzere; ülke bazında yıllık toplam tutarın azami 100 milyon doları geçmemesi kaydıyla, söz konusu sek-törel değerlerin ilgili sınır illerine paylaştırılması suretiyle tespit edilir. Diğer bir deyişle; ülke ba-zında belirlenen 100 milyon dolarlık miktarın yarısının tarım ürünleri, diğer yarısının ise sanayi ürünleri için kullanılması şarttır. Ürünler Bazında Sınırlama: 2008/14451 Karar gereğince; İl Değerlendirme Komisyonu tarafından yıl içinde her bir ürün için düzenlenmesi uygun görülecek İthalat Uygunluk Belgelerinin toplam değeri, ilgili sınır ili bazın-da tarım ve sanayi sektörü için belirlenen yıllık ithalat değer limitinin %5’ ini geçemez.


29www.daib.org.tr

Menşe Sınırlaması: Sınır Ticaretinin Düzenlenmesine İlişkin 2008/14451 sayılı Karar kapsamında; İthalat işlemler-inde, eşyanın ilgili sınır ülkesinde üretildiğine veya imal edildiğine dair ithalatın yapılacağı ülk-enin yetkili makamlarınca düzenlenen menşe şahadetnamesi ilgili gümrüklerce aranır. Yani sınır ticareti kapsamında ithali yapılacak ürün, sınır ticareti yapılacak ülke menşeli olmak zorundadır. Zaman Sınırlaması: 2008/14451 Karar’da belirtildiği üzere; “bir esnaf veya tacir” ya da “STM mağazası” tarafından, ayda toplam 50 bin dolara kadar eşya ithal edilebilir; bu, söz konusu esnaf ve ya tacir ya da STM mağazası için aylık maksimum değerdir.

Kaynak: http://ggm.gtb.gov.tr/sikca-sorulan-sorular/ticari/sinir-ticareti 06.03.16

İKİNCİ BÖLÜMİHRACATTA GÜMRÜKLEME İŞLEMLERİ


33www.daib.org.tr

2.1. İHRACAT GÜMRÜKLEME İŞLEMLERİ NASIL GERÇEKLEŞİR?

Bu bölümde ihracat gümrükleme işlemlerinin nasıl işleyeceğini genel hatlarıyla anlatmaya çalışacağız. Ülkemizde ihracatçı firmanın gümrükleme işlemlerini yapabilmesi için genellikle Gümrük Müşavir firmaları ile çalışmaktadırlar. İsterseniz süreci en başından aşama aşama anlatmaya başlayalım.

2.2. GÜMRÜĞE SUNULACAK OLAN FİRMA SOSYALARI

Öncelikle firmamızın ilk defa ihracat yağacağını varsayalım. Dolayısıyla firma ilk defa ihracat gerçekleştirecekse öncelikle aşağıdaki belgelerin asıllarını ya da noter tasdiklisini ilgili gümrük idaresine sunmak durumundadır.

Ticaret Sicil Gazetesi İmza Sirküleri Oda Kayıt Sicil Sureti Vergi dairesinden alınacak olan Mükellefiyet Belgesi Gümrük Müşavirlik firmasına verilecek olan Vekâletname Nüfus Cüzdan fotokopisi

Bu belgeleri firmadan alan Gümrük Müşavirleri öncelikle firmanın ihracat yapabilmesi için sisteme bu belgeleri ibraz ederek firmayı sisteme tanıtırlar. İşte bu süreçten sonra firma ne kadar ihracat ya da ithalat yaparsa yapsın ikinci bir kez daha sisteme kendisini tanıtmasına gerek yoktur.

2.3. İHRACATÇI BİRLİKLERİ VE GÜMRÜKLEME SÜRECİNE ETKİSİ

İhracat gümrükleme işlemlerin başlaması için öncelikle gümrük beyannamesinin ilgili ihracatçı birlikleri tarafından onaylanması gerekmektedir. Dolayısıyla ilk süreç ihracatçı birliklerinin onayı ile başlamaktadır.

Gümrükleme süreci ile ilgili olarak Gümrük idarelerince yapılacak işlemler ihracat Yönetmeliğinde aşağıdaki gibi açıklanmıştır;

• Otomasyona geçmiş gümrük idareleri, ihracat işlemlerinde tescil onayı yapılmadan önce, gümrük beyannamesi üzerinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinin elektronik ortamda


34 www.daib.org.tr

oluşturdukları “Birlik Onay Kodu”nu ararlar. “Birlik Onay Kodu” doğrulanmayan gümrük beyannamelerine istinaden mal çıkışı yapılmaz.• Otomasyona geçmemiş gümrük idareleri ise, ihracat işlemlerinde gümrük beyannamesi üzerinde İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğinin onayını/kaydını ararlar. İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliği onayı/kaydı bulunmayan gümrük beyannamelerine istinaden mal çıkışı yapılmaz.• Gümrük idareleri, ihracatı müteakip durumu ilgili İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine bildirir.• Gümrük idarelerince tescil edilen gümrük beyannameleri üzerinde herhangi bir değişiklik yapılması veya gümrük beyannamelerinin iptal edilmesi halinde, bu husus işlemi yapan gümrük idaresi tarafından onayı/kaydı veren İhracatçı Birlikleri Genel Sekreterliğine, mükellefin bağlı bulunduğu vergi dairesine ve Türkiye İstatistik Kurumuna bildirilir.

2.4. GÜMRÜKLERDE İŞLEYİŞ İhracat süreci için düzenlenen belgeler ve G.T.İ.P1 ( Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon) numarası çalışılması ve tespit edilmesinin ardından, malın ihracatının yapılacağı ilgili Gümrük Müdürlüğü’ne bağlı ve gümrüklerde iş takibi yapabileceklerin girebilecekleri (Gümrük Müşavir veya Gümrük Müşavir Yardımcıları) bilgi işlem salonunda Gümrük Beyannamesini yazılı olarak tescil edilir. Dolayısıyla Gümrük Beyannamesi tescil numarası alması ile birlikte resmi işlemler başlamış olur.

2.4.1. Gümrüklerde Onay

Gümrük Beyannamesinin doldurulması sonucunda beyan edilmesiyle birlikte yapılan beyanın kontrolü amacıyla beyannamenin tescil memurunca kabul edilmesinden sonra bilgisayar sistemi tarafından risk kriterlerine göre muayene türü ve görevli muayene memuru tarafından otomatik olarak belirlenir.

Bilgisayar bu belirlemeyi; • Eşyanın Tarifesi • Eşyanın Menşesi• Eşyanın Kıymetine göre yapar.

1 GTİP: Kısaca eşyanın rakamsal tanımlanması olarak ifade edebiliriz.


35www.daib.org.tr

2.4.2. Muayene

Muayene, gönderilmesi düşünülen eşyanın belirli kriterlere göre görevli memurlar veya sistem tarafından kontrol edilmesi demektir. Dış ticarette dolayısıyla ihracatta muayene genel olarak 3 model üzerinden yapılır. Bunlar; Şekil 1’de gösterilmiştir.

ŞEKİL.1. Gümrüklerde Muayene Süreci 2

2.4.2.1. Sarı Hat

Sadece belge kontrolünün yapılmış olduğu bir muayene türüdür. Fiziki muayeneye gerek görülmeksizin eşyaya ait beyanname ve eklerinin doğruluğunun ve bu belgelerin birbirleri ile uygunluğunun kontrol edildiği bir hattır.

2 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “Dış Ticarete Giriş”, Gazi Kitapevi, Ekim 2015, s.237


36 www.daib.org.tr

2.4.2.2. Kırmızı Hat

Hem belgelerin kontrol edildiği hem de eşyanın fiziki muayenesinin yapılıp eşyanın kendisinin de kontrol edildiği hattır.

2.4.2.3. Mavi Hat

Eşyanın ve buna ilişkin beyan ve ilgili belgelerin veya ticari belge ve verilen sonradan kontrol edildiği bir hattır. (sonradan kontrole tabi ve basitleştirilmiş usul izin belgesine sahip sanayicilere verilen bir haktır.)

2.4.3. KOLCU / İNTAÇ TARİHİ

Beyanname kolcuya3 gelir ve kolcu nezaretinde muayenesi yapılmış olan mal mühürlenerek yurt dışı edilir.

Fiili ihracat gerçekleştikten sonra çıkış gümrüğünden gelen teyit nüshaları diğer adıyla KDV nüshaları tevziat servisinden gümrük müşaviri tarafından alınır ve ihracatçıya ulaştırılır. Böylelikle firmanın muhasebecisi alınan KDV nüshası ve gerekli belgeleri düzenleyerek vergi dairesine KDV iade talebinde bulunur.

KDV nüshasının uygulamada birden fazla ismi vardır. Bunlar; • KDV nüshası • Mükellef Nüshası • Sarı Nüsha • Üçüncü Nüsha • Teyit Nüshası • Kapama Nüshası

Her ne kadar birden fazla ismi olsa da hepsi aynı belgeyi ifade etmektedir.

3 Kolcu: İhracata konu edilen malların ilgili araca yüklenip yüklenmediğini, yurt dışı edilip edilmediğini ve ilgili aracı gümrük mührüyle mühürleyen memura verilen isim.


37www.daib.org.tr

NOT

İntaç tarihi; fiili ihracatın gerçekleştirilip söz konusu malın yurt dışı edildiği tarihtir. Vergi daire-leri KDV iadesi bulunan ihracatçının işlemini yaparken bu tarihi değerlendirmeye alır.

2.5. GÜMRÜK TARİFE İSTATİSTİK POZİSYONU (G.T.İ.P)

Gümrük müşavirinin malın tam olarak tarife tatbikatını yapabilmesi için firma ile diyalogu çok önemlidir. Gümrük müşaviri ithalatçı firmadan malın teknik bilgilerini ve tanımını ister. Burada ithalatçı firmanın müşavirine karşı dürüst olması çok önemlidir. Zira yanlış bir beyan cezai müeyyideler doğurmakla birlikte firmanın ve aynı zamanda işini takip eden gümrük müşavirinin aleyhine sonuçlar doğurabilmektedir.

Gümrük müşavirliği şirketi evrakları alır ve malın tanımına göre uygun G.T.İ.P pozisyonunu verir. G.T.İ.P. dünyadaki ticari mahiyetteki olan tüm malları kapsamaktadır. Yani kısaca her malın uluslar arası anlamda kullanılan 12 haneli gümrük tarife istatistik pozisyon numarası vardır diyebiliriz. 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 Armonize kombine milli alt istatistik Sistem num. Nom. Açılım kodu Kodu kodu kodu21 bölüm97 fasıl (aslında 99 fasıldır fakat 2 fasıl sonradan kullanılmak üzere saklı olarak tutulmaktadır.)1241 pozisyon5019 ayrı kategoride eşya2450 tek tireli-2258 iki tireli alt pozisyondan oluşur.


38 www.daib.org.tr

İlk iki rakam fasıl numarasını 01İlk dört rakam eşyanın pozisyon numarasını 0101İlk altı rakam armonize sistem kodunu 0101.19İlk sekiz rakam kombine nomanklatör kodunu 0101.19.21On iki rakam ise G.T.İ.P oluşturur 0101.19.90.00.12

Gümrük müşaviri her mala tarife verirken bu işlemi her defasında yeniden yapmaktadır. Eğer ithalatçı firma, malın tam tanımını yapamıyor ve gümrükçüsüne anlatamıyor ise gümrük müşaviri malın tanımını yapabilmek ve dolayısıyla herhangi bir yanlış beyana hatta cezaya düşmemek için gümrük idaresine gerekçeli sebebini beyan ederek bilgi alma talebinde bulunur.(küşad dilekçesi) Bu talebi yaparken malın konşimentosu ve faturası küşad dilekçesinin altına eklenmelidir ki malın gümrüğe geldiği ispatlansın. Küşat dilekçesine muayene memuru ve ambar gümrük memuru havalesi verilir. Gümrük müşaviri veya yanında çalışan yetkili temsilcisi ilgili memurlar nezaretinde malı açar ve malı tanımaya çalışır. Bu olay o kadar zordur ki gümrükçünün hemen hemen her konuda biraz bilgi sahibi olması gerekir. Malın tanımlanması açısından gerekirse kimyagerlik, sanayi odası raporu, üniversite raporu bile istenebilir.

2.6. GÜMRÜK REJİMLERİ

Ülkemizde sekiz adet gümrük rejimi uygulanmakta ve eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi’ne girişini ve dolaşımını sağlayan yasal mevzuat olarak uygulanmaktadır.

2.6.1. Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejimi:

Uygulamada az rastlanan bir rejim olan Gümrük Kontrolü Altında İşleme rejiminde sistem şu şekilde çalışmaktadır. Üretici firma yurt dışından getireceği ara mal veya ham maddeyi, eşyayı serbest dolaşıma sokmadan, gümrük gözetimi altında fabrikasına getirip sonrasında da ithal ettiği ürünleri üretim sürecine sokup nihai ürün haline getirdikten sonra ilgili mali yükümlülükleri yerine getirip yani ilgili vergileri ödeyip, eşyayı yeni haliyle serbest dolaşıma sokar.

2.6.2. Gümrük Antrepo Rejimi:

Gümrük Antrepo Rejimini iyi anlayabilmek için bir bakıma kavramların açıklanması gerekmektedir. Bu kavramlar kısaca aşağıda belirtilmiştir.


39www.daib.org.tr

• Gümrük Antreposu: Gümrük gözetimi altında bulunan serbest dolaşımda bulunmayan eşyanın veya izin verildiği tarihten itibaren ihraç edilecek eşyaların konulduğu yer genel veya özel antrepolardır.

• Genel Antrepo: Eşyanın konulabilmesi için herkes tarafından kullanılabilen gümrük antrepolarına denir.

• Özel Antrepo: Sadece antrepo işleticisine ait eşyanın konulabildiği gümrük antrepolarıdır.

• İşletici: Gümrük antreposu işletme izni verilen kişiyi ifade eder.

• Kullanıcı: Eşyanın antrepo rejimi beyanında bulunan kişi veya bu kişinin hak ve yükümlülüklerinin devredildiği kişiyi ifade eder.

Gümrük antrepoları, genel ve özel olmak üzere ikiye ayrılır. Uygulamadaki özellikleri sebebiyle genel antrepoların;(a),(b) ve (f) tipleri, özel antrepoların;(c),(d) ve (e) tipleri bulunur.

Gümrük antrepo rejiminden faydalanan firmalar ilgili antrepolarda serbest dolaşımda bulunmayan eşyaları süresiz olarak tutabilmektedir. Bu da firmaların amaçlarına göre bir- takım kolaylıklar ve vergisel maliyet anlamında birçok olanak sağlamaktadır.

Ülkemizde işleticilerin antrepo açma talepleri müsteşarlık tarafından değerlendirilmektedir. Antrepo açma ve işletme izni, Türkiye’deki yerleşik kişilere antrepo açılmasına ekonomik yönden ihtiyaç bulunduğunun anlaşılması halinde verilir.

2.6.3. Dâhilde İşleme Rejimi:Dahilde İşleme rejimini; firmaların yurt dışından ithal edecekleri ham madde veya yarı mamul ürünleri ya da ambalaj ve yardımcı maddeleri ihraç etmek şartıyla, ülkemizdeki uygulanan gümrük ve benzeri vergilerden muaf olarak veya ülkemizdeki ticaret politikası önlemlerine tabi olmadan gümrük gözetimi altında ithal ettikleri bu ürünleri işleyerek ihracatını yapmalarına dayanan bir rejimdir. Burada dikkat edilmesi gereken konu, bu gibi şartlı muafiyetlerden yararlanacak firmaların Türkiye’de yerleşik bir firma olması ve muaf olduğu gümrükle ilgili ve benzeri vergiler için ihracat gerçekleşinceye kadar belirlenen teminatları yatırması şartı aranmasıdır.


40 www.daib.org.tr

2.6.4. Hariçte İşleme Rejimi:

Hariçte İşleme faaliyetlerini mevzuat içinde anlatmak gerekirse; serbest dolaşımda bulunan eşyanın daha ileriki bir safhada işlenmek, tamir edilmek veya yenilenmek üzere geçici olarak Türkiye Gümrük Bölgesi dışına veya serbest bölgelere ihraç edilmesi ve bu faaliyetler sonucunda elde edilen ürünlerin gümrük vergilerinden tam veya kısmi muafiyet uygulanmak suretiyle ve ikili veya çok taraflı ticari anlaşmalar çerçevesinde işlem görmüş bazı ürünler için konulmuş veya konulacak olan gümrük vergi muafiyeti içeren hükümler saklı kalmak kaydıyla yeniden serbest dolaşıma girmesi ve standart değişim kapsamında ithaliyle ilgili faaliyetleri kapsar .

2.6.5. Geçici İthalat Rejimi:

Geçici İthalat rejimi; serbest dolaşıma girmemiş yani gümrük gözetim statüsünde olan ithal eşyanın ithalat esnasında alınan gümrük ve benzeri vergilerden tamamen veya kısmen muaf tutularak, aynı zamanda ülkemizde uygulanan ticaret politikası önlemlerine tabi olmadan Türkiye Gümrük Bölgesinde kullanılmasını sağlatan bir rejimdir.

Ülkemizde geçici ithalat rejimine bağlı olarak yapılan işlemler genellikle fuar çalışmaları kapsamında ATA Karnesi düzenlenerek yapılan ithalatta, mahrece iade işlemlerinde olduğu gibi gerçekleşen ithalatta kullanılır.

2.6.6. Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi:

Serbest Dolaşıma Giriş rejimini kısaca şöyle açıklayabiliriz; ithalatçı firmanın eşyayı ülkeye ithal edebilmesi için devlete olan tüm mali ve idari yükümlülüklerini yerine getirmesiyle ithalatın gerçekleşmesini sağlayan bir gümrük rejimidir. Bu rejimde, eşyanın statüsü serbest dolaşımda olduğundan ithalatçı firmanın Türkiye Gümrük Bölgesi içinde eşya ile ilgili her türlü hukuksal tasarruf yapmasına olanak sağlanır. Yani ithalatçı firma ithal ettiği eşyayı ister satar ister kiralar veya başka şekilde değerlendirir.

Tabii ithalatın bu rejim kapsamında gerçekleşmesi için ithalatı söz konusu olan eşyanın ithalat rejimi gereğince yasaklanmış bir ürün olmaması gerekmektedir.


41www.daib.org.tr

2.6.7. İhracat Rejimi:İhracat rejimi, Türkiye Gümrük Bölgesi’nde bulunan herhangi bir eşyanın ihracat mevzuatına uygun bir şekilde yurt dışına çıkışının gerçekleşmesini sağlayan bir gümrük rejimidir. İhracat rejimi gereğince ihracat tanımı ve çeşitlerini detaylı olarak altıncı bölümde anlattığımızdan detaylı açıklamaya burada tekrar girilmeyecektir.

2.6.8. Transit Rejim:Transit Rejim, gümrük statüsüne sahip olan eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde herhangi bir üretim veya işleme tabi olmadan iki gümrük arasında dolaşımını sağlayan bir gümrük rejimidir.

2.7. GÜMRÜKÇE ONAYLANMIŞ İŞLEM VE KULLANIMLAR:Ülkemizdeki gümrükleme işlemleri 4458 sayılı Gümrük Kanunu hükümlerine göre yapılmaktadır. İşte bu kapsamda kanunun 55. Maddesinde Gümrükçe Onaylanmış İşlem ve Kullanımlar ile ilgili şu ifadeler yer almaktadır. ‘‘Aksine hüküm bulunmadıkça; niteliğine, miktarına, menşeine, yükleme veya varış ülkesine bakılmaksızın, bir eşya, belirlenmiş şartlar altında her zaman gümrükçe onaylanmış işlem veya kullanımlardan birine tabi tutulabilir’’. Dolayısıyla Türkiye Gümrük Bölgesine giriş veya çıkış yapan her türlü eşya hakkında bu başlık altında işleyeceğimiz gümrükçe onaylanmış işlem ve kullanımlar uygulanmaktadır. Tabii ki yukarıdaki maddede ‘‘aksine hüküm bulunmadıkça’’ cümlesi biraz kafa karıştırabilir. Bununla ilgili kanun maddesinin devamında konuya açıklık şöyle getirilmiştir. ‘‘Bakanlar Kurulu; kamu ahlakı, kamu düzeni, kamu güvenliği, insan, hayvan ve bitki sağlık ve hayatlarının korunması, sanatsal, tarihi veya arkeolojik değeri olan ulusal hazinelerin korunması, fikri ve sınai mülkiyet haklarının korunması gerekçeleri ile eşyanın gümrükçe onaylanmış bir işlem veya kullanıma tabi tutulmasına yasaklama veya kısıtlamalar koyabilir.’’

Daha önce gümrük ile ilgili kavramlar başlığı altında kısaca açıklamaya çalıştığımız Gümrükçe Onaylanmış Kullanım ve İşlemler, dört ana başlık altında değerlendirilebilir.

1. Eşyanın bir serbest bölgeye girmesi,2. Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB) dışına yeniden ihracı,3. Eşyanın imhası ve gümrüğe terk edilmesi,4. Eşyanın bir gümrük rejimine tabi tutulması


42 www.daib.org.tr

2.7.1. Eşyanın Serbest Bölgeye Girmesi:

Serbest Bölgelere ilişkin düzenleme ve uygulama detayları, Dış Ticaret Müsteşarlığına bağlı olarak Serbest Bölgeler Genel Müdürlüğü tarafından 3219 sayılı kanun ile işletilmektedir. Tabii ki serbest bölgeler 4458 sayılı Gümrük Kanunu’nda da açıklanmıştır. İşte Gümrük Kanunu 152. Maddede serbest bölgeleri ifade ederken;

Serbest bölgeler, Türkiye Gümrük Bölgesi’nin parçaları olmakla beraber;a) Serbest dolaşımda olmayan eşyanın herhangi bir gümrük rejimine tabi tutulmaksızın ve serbest

dolaşıma sokulmaksızın, gümrük mevzuatında öngörülen haller dışında kullanılmamak ya da tüketilmemek kaydıyla konulduğu, ithalat vergileri ile ticaret politikası önlemlerinin ve kambiyo mevzuatının uygulanması bakımından, Türkiye Gümrük Bölgesi dışında olduğu kabul edilen;

b) Serbest dolaşımdaki eşyanın, bir serbest bölgeye konulması nedeniyle normal olarak eşyanın ihracına bağlı olanaklardan yararlandığı yerlerdir.

Bu maddelerin a bendinde söylenmek istenen, aslında serbest bölgeler Türkiye’nin siyasi sınırları içerisinde yer almasına rağmen Türkiye Gümrük Bölgesi dışında sayılmaktadır. Yani Serbest bölgeler dış ticaret mevzuatı gereğince başka bir ülke kabul edilirler. Dolayısı ile Türkiye Gümrük Bölgesinden serbest bölgelere satılan mallar ihracat olarak kabul edilirken, serbest bölgelerden Türkiye Gümrük Bölgesine ürünlerin satılması ise ithalat olarak kabul edilmektedir.

Eşyanın serbest bölgelere giriş ve çıkış işlemleri yine ilgili gümrük müdürlüklerinin denetimi altında gerçekleştirilmektedir. Zaten Gümrük Kanunu 153. Maddenin 1,2 ve 3. bentlerinde aşağıdaki gibi belirtilmiştir.

1. Serbest bölgelerin sınırları ile giriş ve çıkış noktaları gümrük denetimine tabidir.2. Bir serbest bölgeye giriş veya çıkış yapan kişiler ve nakil araçları gümrük muayenesine tabi

tutulur.3. Gümrük idareleri, serbest bölgeye giren, burada kalan veya çıkan eşyayı muayene edebilirler.

Muayenenin yapılmasını sağlamak üzere eşyaya giriş ve çıkışlarda eşlik etmesi gereken taşıma belgesinin bir nüshasının gümrük idarelerine verilmesi veya tetkike hazır tutulması gerekir. Muayene gerektiği taktirde eşya gümrük idarelerine sunulur.


43www.daib.org.tr

2.7.2. Eşyanın Türkiye Gümrük Bölgesi (TGB) Dışına Yeniden İhracı:

Serbest dolaşımda bulunmayan eşya için geçerli olan bu sistemde, eğer ki herhangi bir eşya Türkiye Gümrük Bölgesine giriş yapmış ve serbest dolaşımda değil ve yeniden gönderilmesi gerekiyorsa eşyanın her türlü yeniden ihracı Türk ihracat rejimine tabi olarak gerçekleşir.

2.7.3. Eşyanın İmhası ve Gümrüğe Terk Edilmesi:

İthalatçı firma, ithalatı için ilgili gümrüğe gelen ve serbest dolaşımda bulunmayan eşya için eşyanın imhasını, masrafları kendisine ait olmak üzere ilgili gümrük müdürlüğünden isteyebilir. Ayrıca gümrüğe terkini de isteyebilir. Bu durumda gümrüğe terk edilen eşya ile ilgili tasarruf yapma hakkı ilgili gümrük müdürlüğüne geçmiş olur. Eğer ki gümrüğe terki veya imhası istenen eşya için gümrük beyannamesi verilmiş ve ilgili gümrük müdürlüğü tarafından tescil edilmiş ise ilgili gümrük müdürlüğünün tescil edilen gümrük beyannamesi üzerinde değişiklik yapıp izin verdikten sonra bu işlemler gerçekleştirilebilir.

2.7.4. Eşyanın Bir Gümrük Rejimine Tabi Tutulması:

Gümrük Kanunu eşyanın, Türkiye Gümrük Bölgesi içerisinde nasıl dolaşacağına ilişkin düzenlemeleri gümrük rejimleri ile düzenlemiştir. Hatırlayacağımız üzere kanunda düzenlenen sekiz adet gümrük rejimi bulunmakta idi. Bunlar;

• Gümrük Kontrolü Altında İşleme Rejim• Gümrük Antrepo Rejimi• Dâhilde İşleme Rejimi• Hariçte İşleme Rejimi• Geçici İthalat Rejimi• Serbest Dolaşıma Giriş Rejimi• İhracat Rejimi• Transit Rejim

2.8. İHRACAT GÜMRÜKLEMESİNİN SÜREÇSEL AŞAMASI Sonuç olarak ihracat gümrükleme sürecini maddeler halinde sıralamak istersek; aşağıdaki maddeleri tek tek analiz etmek gerekmektedir.


44 www.daib.org.tr

İHRACAT GÜMRÜKLEME SÜRECİ 4

1. Yükleme notası 5 oluşturulması ve müşteriden yükleme notası gelmesi2. Fatura/Çeki listesi /yabancı fatura/packing list yazımı ve hazır hale gelen evraklar ile gümrük

beyanname çalışmasının oluşturulması3. Ürün cinsi ve ülkesine göre dolaşım sertifikası düzenlenmesi4. Nakliyeci ile bilgi alışverişi5. Gümrük Beyannamesi’nin oluşturulması6. Kontrolü yapılmış ve teyitleri alınmış beyannamenin tescil edilmesi7. Tescil edilmiş beyannamenin birlik kripto kodu alınması (e birlik kapsımda birlik işlemi tes-

cilden önce yapılır.)8. Veri işlemleri tamamlanmış beyannamenin takımlanarak gümrüğe sunulması (e belge kap-

samında geçici tescil ve ardından tescil işlemi ile beraber evraklar PDF formatında taranarak gümrüğün veri tabanına aktarılır.

9. Gümrüğe sunulan beyannamenin tabi olduğu hat kriterine göre ( sarı/kırmızı/mavi çıkabilir.) statüye getirilmesi (e belge kapsamında hat belirleme kullanıcı tarafından yapılır ve sistemin atanmasına göre işlem sarı/ kırmızı/ olarak ilgili muayene müdürü ile iletişim içinde devam eder.)

10. Hat kriterlerine göre uygun olan (sarı /kırmızı) çıkabilir. Statüdeki beyannameler nakliyeci vasıtası ile kolcuya aktarılıp aracın çıkış işlemine izin verilmesi

11. Çıkış işlemine izin verilen aracın sınır kapısından ülkeyi terk ederken sınır kolcusu tarafından kayda alınması ve işlemin yapıldığı gümrük idaresine çıkış teyidi verilmesi

12. Çıkış teyidi verilen ihraca konu ürünlerin beyannamesinin işlemin yapıldığı gümrük idaresin-den mükellefe ait olan KDV nüshasının teslimatı

4 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “Dış Ticarete Giriş”, Gazi Kitapevi, Ekim 2015, s.238-239.5 Yükleme Notası: İhracatçı firmanın nakliye firmasına taşıma belgesinde olması gereken bilgileri içeren belge


45www.daib.org.tr

ÜÇÜNCÜ BÖLÜMİHRACATTA KULLANILAN BELGELER


49www.daib.org.tr

3.1. İHRACATTA KULLANILAN BELGELERİhracat firmalarının düzenlediği ve düzenlettiği birçok belge bu bölüm altında sizlere aktarılamaya çalışılacaktır.

3.1.1. FATURA İhracat aşamasında ihracatçı firmanın en fazla kullandığı ve kendisinin hazırladığı en önemli belgelerden bir tanesi faturadır. İhracatçı firmanın ithalatçı adına kestiği fatura, dış ticaret sürecinde farklı çeşitleri ve işlevleri ile farklılık göstermektedir. Bu fatura çeşitleri aşağıda maddeler halinde aşağıda verilmiştir.

Türkçe Fatura Yabancı Fatura Tasdikli Fatura Konsolosluk Faturası İhraç Kayıtlı Fatura1 Özel Fatura

Şekil.2. Fatura Çeşitleri 2

1 İhraç kayıtlı fatura diğer fatura çeşitlerinden farklı olarak ihracatçı tarafından kesilmez. Tam tersi ihracatçı firmaya kesilen bir fatura çeşididir. 2 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “Dış Ticarete Giriş”, 3. Baskı, Gazi Kitapevi, Ekim 2015, s.190.


50 www.daib.org.tr

3.1.1.1. Türkçe Fatura (İhracat Faturası)

İhracatçının düzenleyeceği evraklardan ilki olan Türkçe fatura, üzerinde maliye bakanlığının tasdikini barındıran ve yine maliye bakanlığınca onaylı matbaaca basımına izin verilen, şeklen Türk Ticaret Kanununda belirtilen esaslara göre düzenlenen resmi bir evraktır.3 Kıymetli bir evrak olması ihracatçı firma açısından önem arz etmektedir. Çünkü Türk Ticaret Kanunu’na (TTK) göre en az 10 yıl, Vergi Usul Kanunu’na (VUK) göre ise en az 5 yıl saklanmak zorundadır.4

Dikkat ederseniz Türkçe faturayla şu ana kadar yazdığımız bilgiler ülkemiz sınırları içerisinde gerçekleşen ticarette kesilen faturalarla aynısı gibi gözükmekte Peki, Türkçe faturayı diğer bir ifadeyle ihracat faturasını ülke içinde gerçekleşen ticaretteki faturalardan ayıran unsur nedir? Bu sorunun cevabı; İhracat için kesilen, Türkçe faturada, Katma Değer Vergisinin (KDV) fatura içerisine dâhil edilmemesidir. Peki, ihracat faturasında KDV neden yer almaz? Sebebi ise KDV’nin dolaylı bir vergi olması ve KDV’yi son tüketicinin ödemesinden kaynaklanmaktadır. İsterseniz olayı bir örnek ile anlatalım;

ÖRNEK

Muş’ta faaliyet gösteren Muş Tekstil, Irak’a yaklaşık 100. 000 USD değerinde gömlek, pantolon vb. tekstil ürünlerini ihracatını yapacaktır. Irak’taki müşteri adına kesmiş olduğu faturada ise KDV’yi dahil etmeyecektir. Çünkü KDV’yi Irak’taki firma, kendi ülkesinin mevzuatına göre zaten ödeye-cektir. Dolayısıyla KDV hiçbir zaman ihracat aşaması için Türkçe fatura için dahil edilmez.

Yukarıda ifade ettiğimiz örnek olaydan anlaşılacağı üzere KDV ihracat aşamasında Türkçe faturaya dahil edilmez. Peki, burada aklımıza başka bir soru geliyor. İhracatçı madem KDV’yi dahil edemiyor ya bu ürünün üretim aşamasında almış olduğu ürünler için ülkemiz içinden olduğundan kendisine KDV’li kesilen faturaları ödemiş oluyor. Ödemiş olduğu bu KDV için ne yapacaktır? İşte ihracattan sonra firma, örneğimizde Muş Tekstil vergi dairesinden KDV iadesi başvurusu yaparak ödemiş olduğu KDV’yi geri alacaktır.

3 Utku Utkulu, İsmail Aydemir, Ahmet Özken, Mutlu Yılmaz, Türkiye’de Dış Ticaret İşlemleri ve Uygulaması Teoriden Pratiğe, 4.Baskı, Gazi Kitapevi, Ankara, s 70. 4 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, İhracat Anlamak ve Yönetmek İçin Bilmeniz Gereken Her Şey, 2. Baskı, Optimist Yayınları, 2011, İstanbul, s, 238


51www.daib.org.tr

NOTLAR

KDV’yi her zaman son tüketici öder. Eğer ihracat olacaksa KDV ithalatçı ülke firması tarafından ithalat ülkesine ödenir.

İhracatçı firma üretim sürecinde ya da almış olduğu ürünlerin ihracatını yaparken ödemiş oldu-ğu KDV oranlarını ihracattan sonra geri alma hakkına sahiptir.

Türkçe fatura (EK- 8-9) ile ilgili önemli konulardan bir tanesi ise ihracat gümrükleme işlemleri yapılabilmesi için kesinlikle ibraz edilmesi gereken belgelerden bir tanesidir. Dolayısıyla ihracat gümrükleme işlemlerinin yapılması için zorunlu bir belgedir.

Türkçe fatura, ithalatçı firma adına kesilmesine rağmen, Türkiye sınırları içerisinde kalan ve ithalatçıya gönderilmeyen bir faturadır. Bu özelliğiyle de ülke içerisinde kesilen faturalardan ayrılır. Çünkü ülke içerisinde kesilen faturalar alıcı adına kesilir ve alıcıya verilir.

NOT

Firmanın eğer ki faturadaki nüsha sayısı fazla ve Türkçe ifadelerin altında da İngilizce karşılıkları varsa istediği taktirde bu faturayı ithalatçıya rahatlıkla gönderebilir.

Türkçe fatura yalnızca Türkiye sınırları dâhilindeki resmi ve özel kuruluşlarda geçerlidir. Yani ihracatçı ihracatını gerçekleştirirken başvuracağı mercilere (İhracatçılar Birliği, Gümrük Müdürlüğü, Tarım İl Müdürlüğü, Zirai Karantina İl Müdürlüğü, Ekonomi Bakanlığı, TOBB’a bağlı Sanayi ve Ticaret Odaları, Vergi Dairesi, Borsa, Veterinerlik, vb.) düzenleyeceği bu belgeyle başvurur ve izinlerini alarak ihracatını gerçekleştirir. Dolayısıyla bu belgenin tam ve eksiksiz olarak düzenlenmesi ve zamanında ilgili birimlerden tasdik veya onaylarının yaptırılması gerekmektedir

3.1.1.1.1. Türkçe (İhracat ) Faturasında Bulunması Gereken Bilgiler3

1- Alıcı firmanın tam olarak adı ve adresi 2- Faturanın numarası ve tarihi


52 www.daib.org.tr

3- Malın tam ve açıklayıcı olarak adı (mal cinsi)4- Ölçün birimi (adet-kg-m2 gibi)5- Malın birim fiyatı 6- Malın toplam fiyatı (teslim şekli ne olursa olsun, FOB bedelin ayrı olarak beyan edilmesi

gerekmektedir.)7- Döviz cinsi (USD, CAD, AUD, EURO vb.)8- Teslim Şekli ve yeri 9- Ödeme Şekli 10- Aracı banka ve şubesi 11- İmalatçı bilgileri:

İmalatçı kendisidir.

İmalatçının adı, vergi dairesi ve numarası

Tedarikçi kendisidir.5

12- Brüt ve net ağırlığı 13- Kap adedi ve kap cinsi 14- Yazı ile toplam döviz tutarı15- Firmanın kaşe ve imzası

Türkçe Fatura içinde yer alan her bir maddeyi kısaca açıklamaya çalışalım

Alıcı firmanın tam olarak adı ve irtibat adresi : İhracatı gerçekleştireceğimiz firmanın ticari ünvanı ve adresi açıkta belirtilmelidir. Burada malı sattığımız alıcının belirttiği ikinci bir adresi de yazabiliriz. Örneğin, ticaret yapılan ülke Irak’daki bir alıcı olsun. Irak’daki alıcı bizim göndereceğimiz malın ödemesini kendisinin yapacağını ama malların İran’daki temsilcisi veya irtibat ofisine gönderilmesini isteyebilir. Bu durumda faturanın

5 Daha detaylı için bakınızı; Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, İhracat Anlamak ve Yönetmek İçin Bilmeniz Gereken Her Şey, 2. Baskı, Optimist Yayınları, 2011, İstanbul, s.242-247.


53www.daib.org.tr

belirtilen yerine hem ticaret yapıldığı ülkedeki alıcı hem de malı teslim edileceği alıcı belirtilebilir.

Faturanın numarası ve tarihi : Düzenlenen faturanın seri numarasına göre paralel olarak faturanın düzenlenme tarihi belirtilmelidir. Burada ihracatı çok yoğun olan firmalar kendilerince seri numarasının haricinde bir numaralandırma sistemine gidebilirler. (Örneğin EX01, İHR01 vb.) buradaki önemli husus fatura tarihinin seri numarasıyla ardışık uyumlu olmasıdır.

Malın tam ve açıklayıcı olarak adı (mal cinsi) :Mal cinsinin açık ve net bir şekilde faturada belirtilmesi gerekmektedir. Bunun iki gerekçeli sebebi vardır. Birincisi İhracatçının hangi ihracatçılar birliğine kaydının yapılacağının sorusunun cevabının verilmesidir. İkincisi ise ihracatı yapılması düşünülen ürünün gümrükten çıkış işlemleri gerçekleştirilirken ki Gümrük Müşavirliği firmasının düzenleyeceği Gümrük Beyannamesinde belirtilmesi zorunlu olan G.T.İ.P:(Gümrük Tarife İstatistik Pozisyon Numarası)’ın düzgünce belli edilmesi içindir.

Ölçü Birimi : İhracatı yapılacak olan ürünün satışa esas ölçü biriminin açıkça belirtilmiş olması gerekmektedir. ( Örneğin, Adet, Kg, Metre, Metrekare, metreküp, Ton, Litre vb.)

Malın Birim Fiyatı :Malın hangi birim üzerinden hesaplanıyorsa (adet, kg vb.) fiyatının birim başına gösterilmesidir.

Malın Toplam Fiyatı : Malın toplam fiyatının faturada gösterilmesinin yanı sıra gümrük idareleri ve Ekonomi Bakanlığının bu hanede görmek istedikleri bir ibare daha vardır. Oda faturanın “FOB” bedelidir. Teslim şekli ne olursa olsun faturada mutlaka FOB bedelin gösterilmesi gerekmektedir. Bunun iki gerekçeli sebebi vardır.

- Birincisi; İhracat gerçekleştirilirken ihracatçının cebinden çıkması gereken (Uygulamada genellikle Gümrük Müşavirliği hizmeti veren firmanın cebinden çıkar) bağlı bulunduğu İhracatçılar Birliği’ne ödenecek olan nispi aidat tutarının FOB bedel üzerinden tahsil


54 www.daib.org.tr

edilmesidir. İhracatçılar Birliği bu parayı tahsil ederken teslim şekli ne olursa olsun FOB bedel üzerinden tahsil eder.

- İkincisi ise; Ekonomi Bakanlığı, ürün, sektör ve ülke genelinde gerçekleştirilen ihracat rakamlarını açıklarken yaptığı açıklamalarda istatistiki bilgileri FOB bedel üzerinden verir. Aslında bilindiği üzere kitabımızın 3.bölümünde bahsettiğimiz teslim şekillerinden birisi olan FOB gemi güvertesinde teslim anlamına gelmektedir. Yani İzmir limanından FOB teslim şekli ile ihracat yapacak olan iki farklı firmanın aynı mal için limana olan uzaklıkları yüzünden üstlenecekleri dahili nakliye ücretleri ile birlikte oluşan FOB bedelleri değişiklik arz etmektedir. Bu yüzden kanaatimizce istatistiki olarak açıklanan ihracat bedellerinin “EXW” yani fabrikada, işyerinde teslim olarak bilinen teslim şeklinin rakamları doğrultusunda açıklanmasının daha gerçekçi olacağıdır.;

Döviz Cinsi :İhracatın gerçekleştirileceği ülkeye hangi döviz cinsinden satışı gerçekleştirdiysek o döviz cinsinin açık bir şekilde faturaya yazılması gerekmektedir.

Teslim Şekli ve Yeri :Düzenlenecek olan ihracat faturasına hangi teslim şeklinin hangi zamanda kabul edilen kısmının kullanılacağının yazılması gerekmektedir. Örneğin: FOB İzmir Alsancak Port (Incoterms 2000)

Ödeme Şekli :Hangi Ödeme yöntemi seçilmişse yazılmalıdır. Örneğin Mal Mukabili veya Akreditif vb.

Aracı Banka ve Şubesi :Döviz transferini gerçekleştireceğimiz bankanın ismini ve şubesini belirtmeliyiz.

İmalatçı Bilgileri :İhracat gerçekleştirildikten sonra ihracatçının bağlı bulunduğu vergi dairesine başvurup alması gereken bir Katma Değer Vergisi (KDV) iadesi vardır. Bu ihraç konusu mala göre (%1,%8,%18) değişiklik arz etmektedir.


55www.daib.org.tr

İhracatçı firma eskiden nakit olarak almış olduğu yüklendiği KDV oranını günümüzde vergi borçlarına, SGK borçlarına, elektrik borçlarına mahsup edebilmekte (borcuna karşılık alacağını saydırmak) kimi zaman da nakit olarak alabilmektedir.

NOT1) İmalatçı Kendisidir yazılır.2) İmalatçının adı vergi dairesi ve vergi numarası yazılır.3) Tedarikçi Kendisidir yazılır.

Brüt ve Net Ağırlığı:Ürünlerin ambalajlı ağırlıkları olan brüt ağırlıkları ile ambalajsız net ağırlıkları toplam olarak belirtilmelidir.

Kap Adedi ve Kap cinsi:Gerçekleştirilmesi planlanan ihracat söz konusu ürünlerin hangi kaplar içerisinde kaçar adet gönderileceğinin açıkça belirtilmesi gerekmektedir. (Örneğin: koli, balya, çuval, kutu, sandık, torba vb.)

Yazı ile toplam döviz tutarı:Faturanın alt kısmına, gerçekleşen ihracat rakamının toplam tutarı yazı ile belirtilmelidir.

Firmanın kaşe ve imzası:İhracatçı firmanın üzerinde açıklayıcı firma ismi, adresi, vergi dairesi ve vergi numarası yazılı matbaaca düzenlenmiş olan kaşesi basılmalı ve yetkili şahısça imzalanmalıdır.


56 www.daib.org.tr

NOTİç piyasada genel kabul görmüş uygulanan bir sistem vardır. Kaşeyi eğer faturanın üst tarafına vu-rursanız fatura açık kesilmiş yani tahsilât yapılmamıştır. Kaşeyi eğer aşağıya vurursanız da fatura kapalı kesilmiş yani tahsilât yapılmıştır anlamına gelmektedir. Yurtdışına göndereceğimiz ihracat malımız için keseceğimiz faturada böyle bir uygulama geçerli değildir. Yani ihracatçı firma kaşeyi faturanın üzerine dilediği yere basıp imzalayabilir.

3.1.1.2. Yabancı Fatura (INVOICE)‘‘İhracat yapan firmaların Türkçe fatura iç piyasada geçerliliği olan tüm resmi ve özel dairelere iletilecek evrak olarak karşımıza çıkmaktaydı. Türkçe Fatura, aynı zamanda resmi bir evrak niteliği taşıdığında ülkemiz yasalarına göre belirli sürelerle saklamak ve istendiğinde ilgili mercilere göstermekle yükümlü olduğumuz belgelerdi. Buraya kadar olan kısmı zaten bir önceki bölümde görmüştük. Peki, “Yabancı Fatura” nedir? Neden ihracatçı firmanın Türkçe faturadan farklı olarak yabancı fatura düzenlemesi gerekmektedir?

Öncelikle yabancı faturanın işlevinden bahsedelim. Yabancı fatura (EK.10-11) ihracatçı firma tarafından hazırlanan, ithalatçı adına kesilen ve genellikle de İngilizce olarak hazırlanan bir belgedir. Buradaki kritik soru ise yabancı faturanın Türkçe faturadan farkı nedir? Sorusudur. Yabancı faturanın, Türkçe faturadan en büyük farkı Maliye Bakanlığı onaylı olamaması ve yetkili matbaaca basılma zorunluluğu olmamasıdır. Dolayısıyla ihracatçı firma kendi antetli6 kâğıdına, bilgisayarından hazırlamak suretiyle bu belgeyi oluşturabilmektedir

Şu ana kadar olan süreçte ihracatçı firma hem Türkçe Fatura hem de Yabancı fatura olmak üzere iki ayrı fatura düzenlemektedir. Dolayısıyla ihracatçı firmanın dikkat etmesi gereken en önemli unsur,; ihracatçının keseceği Türkçe fatura ile yabancı faturanın birbiri ile uyumlu olması gerekliliğidir. Özellikle kesilen faturala değerlerinin birbiri ile uyumlu olması gerekmektedir. Örnek vermek gerekirse; ihracatçı firma ithalatçıya Türkçe faturada 100.000 USD değer göstermiş ise, Yabancı faturada göstermesi gereken değerde 100.000 USD olmalıdır. Yani ‘‘Türkçe Fatura = Yabancı Fatura’’ olması gerekir.

6 Antetli Kâğıt: Firmanın varsa logosunun, iletişim vb. bilgileri matbu olarak barındıran belge


57www.daib.org.tr

Burada aklımıza bir soru daha gelebilir. Türkçe Faturada ihracatçı firma KDV oranını yazmıyor ve faturada göstermiyordu. Peki, yabancı faturada da KDV yer almayacak mı? Cevabımız evet olacak. Aynı Türkçe faturada olduğu gibi yabancı faturada da KDV yer almaz.

“Aslında yabancı fatura dış ticaretteki paradoks bir yapıyı da ortaya koyar. Çünkü yabancı fatura, ülkemiz için herhangi bir resmi evrak niteliği taşımayan, dolayısıyla iç piyasada resmi bir anlam ifade etmeyen bir belgedir. AMA iş ithalata geldiğinden birden işin çehresi değiştirmektedir. Çünkü ithalatçı firma, kendi ülkesinde gerçekleştireceği ithalatı yapabilmek için yabancı faturaya ihtiyacı vardır. Daha keskin bir ifadeyle yabancı fatura olmadan ithalatçı firma, ithalat işlemlerini başlatamaz. Dolayısıyla ödeyeceği (eğer varsa) gümrük vergilerinden, KDV’ye, kısacası tahakkuk eden tüm mali yükümlülükleri için, hep yabancı fatura baz alınacaktır. Herhangi bir usulsüzlük ve yanlış beyan sonucunda ithalatçı firma, kendi ülkesindeki hükümetinin vereceği her türlü cezai yaptırımlarına muhatap olacaktır. Sonuç olarak; ihracat ülkesinde ve sürecinde resmi bir niteliği olmayan yabancı fatura, ithalat ülkesinde ve sürecinde en değerli ve önemli belgelerden birisidir.” 7

3.1.1.2.1. Yabancı ( İngilizce ) Faturada Bulunması Gereken Bilgiler8

• Başlık kısmına INVOICE ibaresinin yazılması • Yabancı fatura eğer, İhracatçı firmanın antetli kağıdı üzerine yapılıyorsa zaten mevcut olan

ihracatçı firmanın bilgileri burada vardır. Eğer boş A4 kağıdı üzerinde hazırlanıyorsa ihracatçı bilgileri yazılmalıdır. (firma ismi, açık adresi, iletişim bilgileri vb.)

• İthalatçı firmanın detaylı bilgileri (tüzel kişiliğini belirten unvan-isim, açık adresi, adres haricindeki tel, faks, mail vb. bilgiler)

• Fatura kapsamında düzenlenen ürüne ait açıklama ve miktarı• İhracatı yapılan ürün veya ürün gruplarının birim ve toplam değeri ile bu değerlerin anlaşılan

para birimi cinsinde belirtilmesi • Teslim şekli (INCOTERMS)• Ödeme Şekli • Banka bilgileri

7 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “Dış Ticarete Giriş”, 3. Baskı, Gazi Kitapevi, Ekim 2015, s.194. 8 a.g.e., s.194-195.


58 www.daib.org.tr

• Ürünün gönderim aşamasında eğer, nakliye ve sigorta ihracatçı tarafından karşılanıyorsa ayrıca bildirilmesi gerekmektedir.

• İhracatçı firmaya ait imza ve kaşe

Yabancı faturanın içeriği ve Türkçe faturadan farklılıkları bu bölüm içerisine anlatılmış olsa bile bu farklılıkların yer aldığı tablonun incelenmesinde fayda bulunmaktadır.

Tablo.19 Türkçe ve Yabancı Fatura Arasındaki Farklılıklar

TÜRKÇE FATURA YABANCI FATURA

Türkiye’de geçerlidir. (Resmi Olarak) İthalatçı ülkede geçerlidir (Resmi Olarak)

İhracat gümrüklemesi için olmazsa olmaz bir belgedir.

İthalat gümrükleme işlemleri için olmazsa olmaz bir belgedir

Maliye Bakanlığı Tasdikli Fatura Koçanlarından oluşur

Antetli Kâğıda hazırlanır. İstenirse A4 kâğıdına bile hazırlanabilir.

Türkçe dilinde hazırlanır Ağırlıklı olarak İngilizce hazırlanır. İstenildiği taktirde başka ülke dillerinde de hazırlanır.

İmalatçı, İmalatçı adı adresi vergi No, Tedarikçi kendisidir. İbarelerinden birisinin yazılması KDV iadesi için önem arz eder

Türkiye’de geçerli olmadığından KDV iadesi için gerekli olan İmalatçı vb. bilgilerin

yazılmasına gerek yoktur.

3.1.1.3. Tasdikli Fatura İhracatçı firma tarafından hazırlanan yabancı faturanın, ithalatçı ülke konsolosluğunda onaylatılmasıyla mevcut yabancı fatura tasdikli fatura olmuş olur. Genellikle ihraç edilen ürününün menşeini (ürünün üretilmiş olduğu ülkeyi) tespit amacıyla yapılmaktadır.

3.1.1.4. Konsolosluk Faturası İhracatçı firmanın, yurtdışına satmış olduğu ürün için, ithalatçı firmanın ülke konsolosluğundan 9 Mutlu YILMAZ, “111Soruda İhracat”, Optimist Yayınları, Ekim 2014, s.90.


59www.daib.org.tr

aldığı ve düzenlendikten sonrada ilgili ithalat ülke konsolosluğu tarafından onaylatıldığı ve bu sürecin bitiminde sonra ihracatın gerçekleşmiş olduğu faturadır. Konsolosluk faturaları, ürünün menşei, ürünün değerinin (birim ve toplam fiyat) onaylanması amacıyla oluşturulmuştur. Konsolosluk fatura uygulamalarının nedeni ithalatçıya ‘‘düşük fatura’’ kesilmesini önlemektir.

NOTİthalatçı firmanın talebiyle, İhracatçı firmanın ithalatçı adına kesmiş olduğu ve ithalatçıya gön-dereceği yabancı faturanın, Türkçe faturaya nazaran daha düşük değerde kesilmesidir. (ithalatçı bu sayede ithalat yaparken, mal bedelini düşük gösterdiğinden daha az vergi ödeyecek ve ül-kesinden vergi kaçıracaktır. Bu süreçte maalesef bazı ihracatçılarımız mallarını satabilmek için bazen düşük fatura kesmek zorunda kalsalar da yasa dışı olan düşük faturayı ihracatçılarımızın kesmemeleri şiddetle tavsiye etmekteyiz.

3.1.1.5. İhraç Kayıtlı Fatura Öncelikle belirtmemiz gereken en önemli vurgu; İhraç kayıtlı faturanın aslında, ülke içerisine kesilen bir fatura olduğudur. Yani ülke içi satışta kullanılan bir faturadır. Ama buradaki önemli farklılık ise kendisine fatura kesilen taraf olan firma kendisine kesilen faturadaki malları ihraç etmek için almış ve sonunda ihracatını, kendisine verilen süre içerisinde yapacağı olmasıdır. . Fakat fatura kesen ilk firma kesmiş olduğu faturayı, ülke içerisine kesmiş olmasına rağmen fatura içerisine KDV’yi dahil etmemiştir. Konu ilk okuduğumuzda biraz karmaşık gelebilir. Daha anlaşılır olması için süreci örnekleyerek anlatalım. Denizli’deki kumaş üreticisi X firması üretmiş olduğu kumaşları, Erzurum’daki deki Y firmasına kumaşları gömlek haline getirdikten sonra ihracat yapması nedeniyle satmıştır. Dikkat ederseniz faturayı kesen Denizli’deki X firması ve kendisine fatura kesilen Y firması ülke içerisinde faaliyet gösteren bir firmalardır. Fakat X firması kesmiş olduğu faturada KDV’yi kendisine tanınan hak doğrultusunda dâhil etmemiştir. Ama Y firması da almış olduğu kumaşları işleyip İran’daki firmaya ihracat etmek için almış ve sonunda ihracatı gerçekleştirmiştir.

Buradan çıkan sonuç şudur; İhracat aşamasında, ihracat yapacak firmaların belirli bir süre için ithalatçı adına KDV ödeyerek, KDV’nin maliyetine katlanmamaları için Devletimizin vermiş olduğu ve sadece bu aşamada kullanılması için vermiş olduğu bir ihracat yapacak firmalara verilen müsaadedir.


60 www.daib.org.tr

İhraç kayıtlı fatura kesilirken aşağıdaki ifadenin fatura içinde yer alması gerekmektedir.

‘‘İşbu fatura 3065’e tabi olup İhraç kayıtlı olarak kesilmiş ve KDV tahsil edilmemiştir’’.

Vermiş olduğumuz örnekten devam edersek, Erzurum’da ki Y firması kendi adına kesilen ihraç kayıtlı fatura kapsamındaki malı, 90 gün içerisinde ihracatını yapmak zorundadır.

NOTİhracatçı firmanın hazırladığı ve ithalatçıya gönderdiği bir belge daha vardır ki Bu da “Proforma Fatura” olarak karşımıza çıkar .Dış ticaret sürecinde en çok karıştırılan kavramlardan bir tanesi olan ‘‘Proforma Fatura’’ karma-şaya sebep olması isminde geçen “fatura” kavramı yani İngilizce ifadesiyle “Invoice” ifadesidir. Akılların daha fazla karışmaması için kısaca ifade etmek istersek; “Proforma Fatura”, bir fatura değil, teklif mektubudur. İhracatçı firmanın, ithalatçı firmaya sata-cağı ürün ile ilgili; ödeme şekli, teslim şekli, ürünün miktarı, ambalajı vb. bilgileri verip fiyat teklifi

geçtiği bir tekliftir.

3.1.2. GÜMRÜK BEYANNAMESİ Türkiye Gümrük Bölgesi’ne (TGB) giriş (ithalat) ve çıkış (ihracat) yapacak olan her türlü eşyanın gümrükleme işlemlerinin yapılaması gerektiğini özellikle ihracat tanımını yaparken ifade etmiştik. Dolayısıyla gümrükleme işlemlerinin sonuçlandırılması için Gümrük Beyannamelerinin hazırlanması ilgili kurumların onayından geçmesiyle gümrükleme işlemleri sonuçlandırılabilmektedir.

Türkiye’de 2000 yılından itibaren ‘‘Tek Tip Gümrük Beyannamesi’’ kullanılmaya başlamıştır. ‘‘Gümrük Çıkış Beyannamesi’’, ihracat işlemlerinde kullanılırken, ‘‘Gümrük Giriş Beyannamesi’’ ithalat işlemleri için kullanılmaktadır. Bu sistem içerisinde gümrük beyannameleri toplamda sekiz nüshadan oluşmaktadır. İlk beş nüshası ihracat işlemleri için kullanılırken, diğer üç nüsha ithalat işlemleri için kullanılmaktadır. Gümrük nüshalarının detayları aşağıda olduğu gibidir;1. Nüsha: Kırmızı renkte düzenlenir ve/veya transit işlemlerinde kullanılmaktadır. Bu nüsha ilgili

gümrük idaresinde kalır.


61www.daib.org.tr

2. Nüsha: Yeşil renkte düzenlenmektedir. İstatistiki amaçla kullanılmaktadır.3. Nüsha: Sarı renkte düzenlenmekte ve gümrük işlemleri bittikten sonra ihracatçı firmaya

verilmektedir. İhracatçı firmanın ihracat yaptığını kanıtlayan resmi bir belgedir. ‘‘3. nüshanın ticari literatürde geçen birden fazla ismi vardır. Bunlar, KDV Nüshası, Mükellef Nüshası, Sarı Nüsha, Üçüncü Nüsha, Teyit Nüshası ve Kapama Nüshalarıdır’’. Ayrıca ‘‘Bu nüsha aracı banka ve diğer kamu kuruluşları tarafından izlenen işlemlerde kanıtlayıcı nüsha olarak kullanılır. İlgili kuruluşlar, gerek görmeleri halinde, bu nüshadan bir fotokopi alarak, asıl nüshayı mükellefe iade eder’’.

4. Nüsha: Mavi renkte düzenlenir. Transit rejiminde kullanılmaktadır. Varış gümrüğünde kullanılmaktadır.

5. Nüsha: Mavi renkte düzenlenmektedir. Transit rejimde kullanılmaktadır. Çıkış gümrüğünde kullanılır.

6. Nüsha: Kırmızı renktedir. İthalat işlemleri için kullanılmaktadır. İthalat gümrükleme işlemi bittikten sonra Gümrükler Genel Müdürlüğüne gönderilmektedir.

7. Nüsha: Yeşil renkte düzenlenmekte, ithalat işlemlerinde İstatistiki amaçla kullanılmaktadır. 8. Nüsha: Sarı renkte düzenlenmekte ve ithalat işlemlerinde kullanılmaktadır. İthalat gümrükleme

işlemleri bittikten sonra, ithalatçı firmaya verilmektedir. Mükellef nüshası da denmektedir.

İhracatçı firmanın adına dolaylı temsil sıfatıyla işlem takibi yapacak olan Gümrük Müşavirliği firması tarafından doldurulan ve ihracatçı için ihracatın yapıldığına dair ispat niteliğinde olan resmi evraktır. Gümrük çıkış beyannamesi gümrük kanunu ve yönetmeliğinde belirtilen usul ve esaslara göre düzenlenmelidir.

İhracatta Gümrük müşavirliği firması tarafından doldurulan Gümrük Çıkış Beyannamesinin işleyişte kullanılan 3 nüshası vardır. Bu nüshalar kenarlarındaki renklerinden dolayı gümrük idareleri tarafından kırmızı, yeşil ve sarı nüsha olarak değerlendirilir. (EK 12-13)


62 www.daib.org.tr

Bunların işlemleri bitirildikten sonra;1.nüsha : İlgili Gümrük Müdürlüğü’nde 2.nüsha : İlgili Gümrük Müdürlüğü’nde (Ankara Kontolör Genel Müdürlüğü’ne istatistik amaçlı gönderilmek üzere)3.nüsha : İHRACATÇIYA (Bütün işlemler bittikten sonra) teslim edilir.

3.1.2.1. Gümrük Çıkış Beyannamesinin Kutularına İlişkin Açıklamalar

1- Beyan:Beyan üç alt-bölümden oluşur.

Birinci alt-bölüm : Ortak Transit Rejimine İlişkin Sözleşmeye taraf ülkelere yönelik ihracat işlemlerinde “EU” kodu, diğer ülkelere yönelik ihracat işlemlerinde ise “EX” kodu yazılır.

İkinci alt-bölüm : İhracat işlemlerinde kullanılır. Bu alt-bölüm, transit işlemlerinde kullanılmaz.

Üçüncü alt-bölüm : Sadece transit rejimi için kullanılır. Türkiye gümrük bölgesinde başlayıp bitecek transit işlemlerinde “TR” kodu yazılır.

Aynı form hem ihracat hem de transit rejiminde kullanılıyorsa, birinci alt-bölüme “EU” veya “EX” kodlarından uygun olanı yazılır, üçüncü alt-bölüm ise, yukarıdaki açıklamaya göre doldurulur.

2- Gönderici/İhracatçı:Gönderici/İhracatçı kişi veya firmanın tam adı ve adresi yazılır. “No” kısmına sadece ihracatçının vergi numarası yazılır.

Gönderici/İhracatçının birden fazla olması halinde ise, gönderici/ihracatçıdan sadece birisi bu kutuya, diğer gönderici/ihracatçılara ilişkin bilgiler ise sistemin ilgili ekranına yazılır ve beyannamenin çıktısında “ekli liste” ibaresi otomatik olarak yer alır. Diğer gönderici/ihracatçılara ilişkin bilgileri içeren liste beyannameye eklenir. Bilgisayar sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinde bu kutuya “çeşitli” ibaresi yazılarak, gönderici/ihracatçı isim ve adreslerine ilişkin liste beyannameye eklenir.


63www.daib.org.tr

3- Formlar:Bu kutu, birden fazla kalem eşya olması dolayısıyla devam formlarının kullanılması halinde doldurulur. İki alt-bölümden oluşan bu kutunun birinci alt-bölümüne, doldurulan takımın kaçıncı takım olduğu, ikinci alt-bölüme ise toplam takım sayısı yazılır.Örneğin: 2 devam formu söz konusu ise, beyannameye 1/3, ilk devam formuna 2/3, ikinci devam formuna 3/3 ibaresi yazılır.Beyan edilecek eşya bir kalemi kapsadığında, bu kutu boş bırakılarak, 5 no.lu kutuya 1 rakamı yazılır.

4- Yükleme Listeleri:Birden fazla kalem olması ve devam formu kullanılmaması halinde, bu kutuya beyanname ekindeki kalem sıra numarası, GTİP numarası, eşyanın cinsi, vergi matrahı, vergi oranı ve vergi tutarının bulunduğu listenin adedi yazılır.

5- Kalem Sayısı:Kullanılan takım ve devam formlarında beyan edilen eşyanın toplam kalem adedi yazılır. Devam formları kullanıldığında, kalem sayısı, “eşyanın tanımı”na ilişkin 31 no.lu kutuların sayısına eşit olmalıdır.

6- Kap Adedi:Söz konusu sevkiyata ilişkin toplam kap adedi yazılır.

7- Referans Numarası:Kullanıcılar açısından bu kutunun doldurulması ihtiyaridir. Söz konusu sevkıyat için ilgili kişi tarafından verilen referans numarası bu kutuya kaydedilir.

8- Alıcı:Alıcı kişi veya firmanın tam adı ve adresi yazılır. Alıcının Türkiye’deki bir serbest bölgede faaliyet gösteren kişi olması halinde, vergi numarası da yazılır.

Alıcıların birden fazla olması halinde ise, alıcılardan sadece birisi bu kutuya, diğer alıcılara ilişkin bilgiler ise sistemin ilgili ekranına yazılır ve beyannamenin çıktısında “ekli liste” ibaresi otomatik


64 www.daib.org.tr

olarak yer alır. Diğer alıcılara ilişkin bilgileri içeren liste beyannameye eklenir. Bilgisayar sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinde, bu kutuya “çeşitli” ibaresi yazılarak, alıcıların isim ve adreslerine ilişkin liste beyannameye eklenir.

9- Mali Müşavir / Serbest Muhasebeci: İhracatçının yeminli mali müşavirinin veya mali müşavirinin ya da serbest muhasebecisinin adı, soyadı ve vergi numarası yazılır.

10- Gideceği Ülke:İhraç eşyasının gönderileceği ilk ülkenin kodu yazılır.

11- Ticaret Yapılan Ülke:Bu kutuya ihracat yapılan ülkenin kodu yazılır.

13- Tarım Politikası:Bu kutu boş bırakılır.

l4- Beyan Sahibi / Temsilcisi:Beyan sahibi kişi veya firmalar ile kanuni temsilci veya gümrük müşavirinin tam adı ve adresi yazılır. Kutudaki (No) kısmına ise, gönderici/ihracatçının veya temsilcinin veya gümrük müşavirinin vergi numarası yazılır.

15- Çıkış/İhracat Ülkesi:Eşyayı sevk/ihraç eden ülkenin adı (Ek 9) bu kutuya yazılır.

- 15a- Çıkış Ülkesi Kodu : İlgili ülkenin kodu yazılır.

- 15b- Çıkış Ülkesi Bölge Kodu : Bu kutu boş bırakılır.

16- Menşe Ülke:Bu kutu, menşe ülke kodunun 34 a’da girilmesi nedeniyle boş bırakılır. Bilgisayar sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinde, eşyanın menşe ülkesinin adı yazılır. Birden fazla menşe söz konusu ise, “çeşitli” ibaresi yazılır.


65www.daib.org.tr

17- Gideceği Ülke:Bu kutuya eşyanın en son gideceği ülkenin adı yazılır.

- 17a- Gideceği Ülke Kodu : Bu kutuya eşyanın en son gideceği ülkenin kodu yazılır.

- 17b- Gideceği Ülke Bölge Kodu : Bu kutu boş bırakılır.

18- Çıkıştaki Taşıt Aracının Kimliği ve Kayıtlı Olduğu Ülke:Bu kutu iki alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölüme, ihracat veya transit işlemlerinin tamamlandığı gümrük idaresine sunulduğu şekilde eşyanın doğrudan yüklendiği taşıt aracının (karayolu taşıma aracı, gemi, demiryolu vagonu, hava taşıtı) plaka veya kayıt numara(lar)ı veya adı gibi kimlik bilgisi yazılır.

- İkinci alt-bölüme, taşıt aracının (veya birçok taşıt aracı varsa diğerlerini hareket ettiren aracın) kayıtlı olduğu ülkenin kodu yazılır.

Örneğin, değişik plaka numaraları olan bir çekici ve römorkun kullanılması halinde, hem çekicinin hem de römorkun plaka numarası, çekicinin kayıtlı olduğu ülkeyle birlikte yazılır.

Posta gönderileri olması durumunda veya sabit taşıma tesisleri ile taşıma yapılması durumunda, kayıt numarası ve kayıtlı olduğu ülke yazılmaz.

Demiryoluyla taşıma yapılması durumunda, kayıtlı olduğu ülke yazılmaz.

19- Konteyner:

İhracat veya transit işlemlerinin tamamlanması sırasında, Türkiye’den çıkışta sınırı geçerken olması öngörülen duruma göre aşağıdaki kodlardan biri yazılır:Eşya konteyner ile taşınıyorsa “1”,Eşya konteyner ile taşınmıyorsa “0”.


66 www.daib.org.tr

20- Teslim Şekli:Üç alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölüme, teslim şekline ilişkin kod yazılır.- İkinci alt-bölüme, eşyanın teslim edildiği yerin adı yazılır.- Üçüncü alt-bölüm boş bırakılır.

21- Sınırı Geçecek Hareketli Taşıt Aracının Kimliği ve Kayıtlı Olduğu Ülke:

İki alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölüme, ihracat veya transit işlemlerinin tamamlandığı sırada Türkiye’den çıkışta sınır geçiş noktasında kullanılması düşünülen hareketli taşıt aracının cinsinden (karayolu taşıma aracı, gemi, demiryolu vagonu, hava taşıtı) sonra kayıt numarası veya adı yazılır.Kombine taşımacılık durumunda veya birden fazla taşıt aracının bulunması halinde, hareketli taşıt aracı tüm kombinasyonu hareket ettiren araçtır. Örneğin, gemiye yüklenmiş bir karayolu taşıma aracı söz konusu ise, hareketli taşıt aracı gemidir. Çekici ve römork söz konusu ise, hareketli taşıt aracı çekicidir.

- İkinci alt-bölüme ise, hareketli taşıt aracının kayıtlı olduğu ülkenin kodu yazılır.

Eşya posta yoluyla veya sabit taşımacılık tesisatıyla veya demiryoluyla taşınıyorsa, kayıt numarası ve kayıtlı olduğu ülkeye ilişkin bilgiler yazılmaz.

22- Döviz ve Toplam Fatura Bedeli:İki alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölüme, faturanın düzenlendiği para cinsinin kodu yazılır.- İkinci alt-bölüme ise, beyan edilen eşyanın toplam fatura bedeli faturanın düzenlendiği para

cinsinden kaydedilir.

23- Döviz Kuru:Beyannamenin tescil edildiği tarihte geçerli T.C. Merkez Bankası döviz kurları esas alınır. İhracatta esas alınan her zaman için Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası Döviz Alış Kuru’dur. Çünkü tüm


67www.daib.org.tr

istatistiki bilgiler ihracatta Döviz Alış Kuru üzerinden hesaplanır.

24- İşlemin Niteliği: Ticari sözleşmelere ilişkin kod yazılır.

25- Sınırdaki Taşıma Şekli:Türkiye sınırlarının terk edilmesi sırasında kullanılması düşünülen hareketli taşıt aracına uygun taşıma şekline ilişkin kod yazılır.

26- Dahili Taşıma Şekli:Dahili taşıma şekline uygun kod yazılır.

27- Yükleme Yeri:İki alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölüme, ihracat veya transit işlemlerinin tamamlandığı sırada Türkiye sınırından çıkması öngörülen hareketli taşıt aracına eşyanın yüklendiği yerin adı yazılır.

- İkinci alt-bölüm ise boş bırakılır.

28- Finansal ve Bankacılık Verileri:Bu kutunun ilk satırına ihracat işlemlerine aracılık eden bankanın adı ve şubesi yazılır. İkinci satırına ise kambiyo mevzuatına göre yapılan ödeme şekli kaydedilir.

29- Çıkış Gümrük İdaresi:Eşyanın Türkiye topraklarını terk edeceği sınır gümrük idaresinin adı yazılır.

30- Eşyanın Bulunduğu Yer:Eşyanın muayeneye tabi tutulacağı yerin tam adı yazılır. Ancak, çıkış eşyasının fabrika sahaları, antrepolar ve geçici depolama yerleri gibi yerlerde bulunması durumunda, son yükleme yerinin adı yazılır.


68 www.daib.org.tr

31- Kaplar ve Eşyanın Tanımı – Kapların Marka ve Numaraları - Konteyner No(lar)ı – Adet ve Cinsleri:Kapların marka ve numaraları, adet ve cinsleri veya ambalajlanmamış eşya olması durumunda, beyanname kapsamı bu tür eşyanın adedi veya uygun olduğunda, “dökme” ibaresi yazılır; her durumda normal ticari tanım yazılmalıdır; ihracat amacıyla bu tanım, eşyanın belirlenebilmesi için gerekli bilgileri içermelidir. “Eşya Kodu” başlıklı 33 no.lu kutunun doldurulması gerektiğinde, bu tanım, eşyanın sınıflandırılmasına imkân verecek kadar açık olmalıdır. Bu kutuda ayrıca herhangi bir özel mevzuat (örneğin, özel tüketim vergisi) uyarınca gereken bilgiler de gösterilmelidir. Konteyner kullanılırsa, konteynerleri tanıtan markalar da bu kutuya kaydedilmelidir.

16 no.lu kutuya “çeşitli” ibaresi yazılması halinde, bu kutuya söz konusu eşyanın menşei ülkesinin adı yazılabilir.

32- Kalem No:

Bu kutu iki alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölümde, 5 no.lu kutuda yer alan toplam kalem sayısı içerisinde kullanılan takım ve devam formlarında beyan edilen eşyanın kaçıncı kalem olduğu belirtilir. 5 no.lu kutuda kalem sayısı 1 ise, yani beyan tek kalem ise, bu kutu boş bırakılır.

- İkinci alt-bölüm boş bırakılır.

33- Eşya Kodu:Bu kutu, Gümrük Tarife ve İstatistik Pozisyonu’nu (G.T.İ.P.) göstermek üzere beş alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölüme, Türk Gümrük Tarife Cetvelindeki pozisyon numaralarının ilk sekiz rakamı, - İkinci alt-bölüme, Türk Gümrük Tarife Cetvelindeki pozisyon numaralarının dokuzuncu ve

onuncu rakamları,- Üçüncü alt-bölüme ise, Türk Gümrük Tarife Cetvelindeki pozisyon numaralarının onbirinci

ve onikinci rakamları yazılır.


69www.daib.org.tr

34- Menşe Ülke Kodu:- 34a- Eşyanın menşe ülkesinin kodu yazılır.- 34b- Bu alt-bölüm boş bırakılır.

35- Brüt Ağırlık (Kg) :Bu kutuya 31 no.lu kutuda tanımlanan eşyanın brüt ağırlığı kilogram cinsinden yazılır. Brüt ağırlıktan, konteyner ve taşımaya ilişkin tüm araç ve gereç ağırlıkları hariç eşyanın kendi ağırlığı ile tüm ambalaj maddeleri ve kapların toplam ağırlığı anlaşılır.

37- Rejim:

İki alt-bölümden oluşmaktadır.- Birinci alt bölüme, 1 no.lu kutunun ikinci alt bölümü için verilen kodlardan uygun olanı

yazılır. Bu kodlar 4 hanelidir. İlk iki hane beyan edilecek rejimi, sonraki iki hane ise bir önceki rejimi belirtir.

- İkinci alt-bölüm boş bırakılır.

38- Net Ağırlık (Kg) :31 numaralı kutuda tanımlanan eşyanın ambalaj ağırlıkları hariç kendi ağırlığı kilogram cinsinden yazılır.

39- Kota:Kotaların izlenmesi amacıyla doldurulacak bu kutuya eşyaya ilişkin kota uygulaması varsa (X) işareti konulur.

40- Özet Beyan:Bu kutuya özet beyan veya özet beyan hükmündeki belgelerin tarih ve sayıları yazılır. Eğer eşya daha önce bir gümrük rejimine tabi tutulmuş ise, ilgili beyannamenin tarih ve sayısı yazılır.

41- Tamamlayıcı Ölçü:Eşyanın Türk Gümrük Tarife Cetveli’nde yer alan ölçü birimi cinsinden miktarı yazılır.


70 www.daib.org.tr

44- Ek Bilgi, Sunulan Belgeler; Ön İzinler:Beyanname ekinde yer alan belgelere ilişkin ayrıntılı bilgi (adı, seri numaraları, tarihleri, kayıt numarası, vb.) bu kutuya yazılır (İhracat izni/lisansı numarası, hayvan ve bitki sağlığı ile ilgili düzenlemelere ilişkin bilgiler, konşimento numarası, vb). Ayrıca, Türkiye gümrük bölgesinde başlayıp bitecek transit işlemlerinde hareket gümrük idaresince belirlenen güzergah da bu kutuya yazılır.

46- İstatistiki Kıymet:22 numaralı kutuda belirtilen toplam fatura bedelinin FOB/ABD Doları cinsinden istatistiki kıymeti yazılır. Bu istatistikî kıymetler Ekonomi Bakanlığı ve TUİK (Türkiye İstatistik Kurumnu’na) iletilir.

47- Vergilerin Hesaplanması:Bu kutu, altı alt-bölümden oluşmaktadır.

- Birinci alt-bölüme, vergi türünü belirten kodlar (Müsteşarlığın kurumsal internet sayfasından duyurulur.)

- Üçüncü alt-bölüme, uygulanan vergi oranı;- Dördüncü alt-bölüme, hesaplanan vergi tutarı;- Beşinci alt-bölüme, ödeme şekli;- Altıncı alt-bölüme ise, vergi tutarlarının toplamı yazılır.- İkinci alt-bölüm boş bırakılır.

Bilgisayar sistemine dahil olmayan gümrük idarelerinde, ikinci alt bölüme vergi matrahı yazılır ve bu tablonun kullanılması sırasında vergi matrahı ve tutarı rakamlarının ayrılan alanlara sığmayacağının anlaşılması halinde, “Vergi Matrahı” ibaresinin ve “Tutarı” ibaresinin yanına yazıyla “Bin TL” yazılarak, tutarlar üç sıfır eksiği ile tabloya kaydedilir.

48- Ödemenin Ertelenmesi:İhracatta tahsili gereken vergilerin tecil, erteleme veya taksitlendirmeye konu olması halinde, buna ilişkin olarak düzenlenen belgelerin sayı ve tarihleri bu kutuya yazılır.


71www.daib.org.tr

49- Antreponun Tipi ve Kodu:Eşyanın bulunduğu antreponun cinsine göre her antrepo için Müsteşarlıkça (Gümrükler Genel Müdürlüğü) belirlenen kod numarası (Örneğin: A34000001) yazılır.

54- Yer ve Tarih:Beyanda bulunacak kişinin veya temsilcisinin adı soyadı ve imzası ile birlikte yer ve tarih yazılır. Beyanda bulunanın tüzel kişi olması durumunda, beyannameyi imzalayan yetkili kişinin unvanı ile adı ve soyadı da ayrıca belirtilir. Gümrük işlemlerini takip eden gümrük müşavirinin bu haneyi doldurması halinde, sadece kendi adı, soyadı ve karne numarası ile birlikte bu beyannameyi takip eden müşavir yardımcısının adı, soyadı ve karne numarası yazılır, adı geçen müşavirin bağlı bulunduğu gümrük müşavirliği bürosunda çalışan tüm gümrük müşavir ve yardımcılarının adını ve soyadını içeren kaşe basılmaz.

3.1.3. DOLAŞIM BELGELERİ İhracatçı firmaların, ithalatçı firmalara göndermiş oldukları ve ithalat ülkesindeki vergi indirimi ve/veya muafiyeti sağlayan uluslararası belgelerdir.

3.1.3.1. ATR Belgesi: 1 Ocak 1996 yılında yürürlüğe giren Gümrük Birliği anlaşması gereğince Avrupa Birliği üyesi ülkelerle ülkemiz arasındaki, sanayi ürünleri kapsamında yapılan ihracat ve ithalat işlemlerinde gümrük vergileri tamamen sıfırlanmıştır. İşte bu kapsamda eşyanın serbest dolaşabilmesi diğer bir ifadeyle gümrük vergilerinden muafiyet sağlayabilmesi için ATR (EK 14-15) belgesi düzenlenmektedir.

ATR belgeleri ilgili Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği’ne (TOBB) bağlı Ticaret ve Sanayi Odalarından temin edilmektedir. Temin edildikten sonra ihracatçı tarafından doldurulan ATR belgesi, ilgili Ticaret veya Sanayi Odasına onaylatıldıktan sonra ATR düzenlenen eşya çıkış yapacağı ilgili gümrük idaresi tarafından kontrol edildikten sonra onaylatılmaktadır.

ATR belgesinin geçerlilik süresi verildiği tarihten itibaren 4 ay boyunca geçerlidir. Toplamda 5 nüsha olarak düzenlenen A,TR belgesindeki yeşil nüsha ihracatçıda kalırken, iki nüsha çıkış yapılan ilgili


72 www.daib.org.tr

gümrük idaresinde kalırken, bir tanesi ilgili Ticaret ve Sanayi Odasına gönderilirken bir nüshada ithalatçı firmanın malını gümrüksüz çekebilmesi için ithalatçı firmaya gönderilir.

3.1.3.2. EUR MED:Pan Avrupa Akdeniz Menşe Kümülasyon Sistemi (PAAMK) kapsamında yapılan ticarette kullanılan bir belgedir. Aslında EUR MED belgesini hem menşe hem de dolaşım belgesi olarak düşünebiliriz ama biz sınıflandırmayı yaparken dolaşım belgeleri içinde anlatmayı daha uygun bulduk. Peki, Türkiye açısından EUR MED belgesi neyi ifade etmektedir?

Türkiye’den Fas, Tunus, İsrail ve Mısıra yapılan ihracat kapsamında işlem görmek üzere veya nihai ürün olarak gitmişse ve bu ülkelerden eğer Avrupa Birliği(AB) üyesi herhangi bir ülkeye tekrar ihraç edilecek ise EUR MED belgesi düzenlenir. Yapılan ticarette ise eğer varsa sadece KDV farkı ödenir. Sonuç olarak yukarıdaki dört ülke Türkiye’den gelecek ürünleri daha sonra AB üyesi herhangi bir ülkeye tekrar satmayı düşünüyorlarsa EUR MED belgesini Türk İhracatçı firmadan talep ederler.

3.1.3.3. EUR.1 Belgesi:

A.TR belgesinde olduğu gibi TOBB ’ne bağlı ilgili Ticaret ve Sanayi Odalarında temin edilmekte gene onaylatılma(vize) işlemleri ilgili Ticaret ve Sanayi odası ile ilgili gümrük idaresi tarafından onaylanmaktadır. Toplamda 6 Nüshadan oluşan EUR.1 (EK 16-17) belgesi ya gümrük muafiyeti ya da diğer ülkelere göre daha avantajlı (indirimli) gümrük vergisi uygulanması için düzenlenmektedir.

EUR.1 Belgesi;

• AB üyesi ülkelere yapılan gıda ürünleri ihracatında,

• EFTA üyesi (İzlanda, İsviçre, Norveç ve Lichtenstein ) ülkelere yapılan ihracatlar da

• AKÇT (Avrupa Kömür Çelik Topluluğu) ürünlerinin ihracatında,

• Türkiye’nin Serbest Ticaret Anlaşması (STA) yapmış olduğu ülkeler ile yapılan ihracatlar da düzenlenen belgedir.


73www.daib.org.tr

3.1.3.4. INF 2 Belgesi:Türk menşeli hammadde veya yarı mamulün herhangi bir ülkeye ihracatının yapılmasından sonra ithal eden ülke gelen bu ürünleri işleyerek nihai ürün ede eğer ve bu ürün/ürünleri AB üyesi ülkelere satarsa ürünün imalatında kullanılan Türk Menşeli ürün için Gümrük Birliği anlaşması gereğince gümrük vergisi alınmaması gerekmektedir. İşte bu gümrük vergisinden muafiyet sağlayan belgeye INF 2 belgesi denmektedir. Anlattığımız sürecin tam tersi de Türkiye için geçerlidir.

3.1.4.1. MENŞE BELGELERİ:Menşe belgeleri, eşyanın üretilmiş olduğu ülkeyi belirten ve tasdikleyen belgelerdir. Menşe belgeleri, eşyanın ithalatını yapacak ülkelerin amaçlarına göre istenebilmektedir. Bu amaçlar; Gümrük vergisi gibi vergilerden eşyanın muaf olmasını sağlamak, eşyanın ihraç edileceği ülkenin uygulayacağı, kota, antidamping vb. taviz uygulamalarının gerçekleşebilmesini sağlamak, istatistiksel amaçlar, gibi faklı olabilmektedir.

3.1.4.1. Menşe Şahadetnamesi:‘‘Menşe şahadetnamesi (EK 18-19) bir ispat belgesi niteliğinde olup, bir malın üretildiği ülkeyi gösteren belgedir’’. Be ilgili ticaret odasında kalır.

3.1.4.2. Form A/ Genelleştirilmiş Tercihler (Preferanslar) Sistemi/GSP: Cenevre’de 1964 yılında Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansında yapılan görüşmeler sonucunda bazı gelişmiş ülkelerin, az gelişmiş veya gelişmekte olan ülkeler lehine tek taraflı olarak tanımış oldukları tavizli uygulamalardır. Bu uygulama ile az gelişmiş ülkelere bir takım tavizli listeler oluşturulmuştur. İşte bu listelere Genelleştirilmiş Tercihler Sistemi Listesi denmektedir. Dolayısı ile GSP kapsamında gümrük indirimi tanıyan ülkeye yapılacak ihracatta bu indirimlerden faydalanabilmek için Özel Menşe Şahadetnamesi yani Form A (EK 20-21) belgesi düzenlenmesi gerekmektedir.

GSP kapsamında Türkiye’ye tavizli vergi uygulayan ülkeler; Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Avusturalya, Yeni Zelanda, Japonya, Beyaz Rusya, Ukrayna ve Rusya Federasyonudur. Tabi tavizli vergilerden yararlanabilmek için FORM A belgesinin düzenlenmesi gerekirken, ihraç edilecek ülkenin ihraç edilecek ürüne taviz tanıdığı GSP listesinde yer alması gerekmektedir.


74 www.daib.org.tr

FORM A belgeleri toplamda 4 nüsha olup Ticaret ve Sanayi Odalarından temin edilip bu kurumlarca onaylanmaktadır. Ayrıca Japonya, Beyaz Rusya, Ukrayna ve Rusya Federasyonuna yapılan ihracatlar da oda tasdiki ile birlikte Ekonomi Bakanlığı Bölge Müdürlüklerinin de onayı gerekmektedir.

3.1.5. YÜKLEME BELGELERİ:

3.1.5.1. Yükleme Notası

Yükleme Notası aslında bir taşma belgesi değildir. Ama Taşıma belgesinin düzenlenebilmesi için ihracatçı firma tarafından hazırlanan ve nakliyeci firmaya gönderilen bir belgedir. Nakliyeci firma taşıma belgesini hazırlarken ihracatçı firmanın göndermiş olduğu yükleme notasına göre hazırlar. (EK 22-23 )

Yükleme notası ihracatçı firma tarafından hazırlanırken diğer tüm belgelerde olduğu gibi bilgilerin yazılmasında dikkatli olunması gerekmektedir. Çünkü taşıma belgesi ihracatçının göndermiş olduğu yükleme notasına göre hazırlanacağından yükleme yeri/limanı, boşaltma yeri/limanı, alıcı, teslim adresleri vb. bilgilerin doğru olduğunun kontrolü sürecin sağlıklı yürümesi açısından önemlidir.


75www.daib.org.tr

Yükleme Notasında Yer Alması Gereken Bilgiler10

Gönderici : Malın ihracatını yapıp ithalatçı firmaya malı gönderen tarafı ifade ederAlıcı (Cosignee) : Malın sahibi olarak gözüken tarafı ifade eder ..( doldurulurken çok dikkatli olunmalıdır )Teslim Adresi (Notify ) : Malın ithalatını yapacak firmaya ihbarda bulunma adresidir Taşıma Aracı : Eşyayı taşıyan arcın belirtilmesi Yükleme Yeri : Eşyanın nereden yükleneceği ile ilgili bilgiler Gideceği Yer : Eşyanın gideceği Ülke Boşaltma Yeri : Eşyanın boşaltma yapılacağı yer Malın Cinsi : Eşyanın tanımı Malın Miktarı : Eşyanın miktarının belirtilmesi Ağırlık : Eşyanın Brüt ve Net * ağırlıklarının belirtilmesi Ambalaj : Eşyanın ambalajlama detayları Teslim Şekli : Incoterms’e göre belirlenen teslim şekli ve yerinin belirtilmesi Navlun : Navlun bedelinin ödenip ödenmeyeceği ödenecekse ödeyecek taraf Banka : Banka detayları Önemli Not : Ekstradan eklenmesi gereken veya özellikle belirtilmesi gereken bilgil-er varsa buraya yazılmalıdır

3.1.5.2. Koli Listesi: İhracatçının kesmiş olduğu faturayı tamamlayıcı nitelikte bir belge olarak ifade edilebilir.

Koli listesi;11

• İhraç konusu ürünlerin ambalajı, her bir kutu, balya veya çuvalın içinde neler olduğu ve yüklemeye konu her bir kolinin boyutları ve ağırlığı gibi hususlarda detaylı bir içerir.

• Taşıyıcı açısından yüklemenin nasıl yapılacağına karar verileceği aşamada önemli bilgi sağlar

10 Mutlu YILMAZ, Ahmet ÖZKEN, “İhracat Anlamak ve Yönetmek İçin Bilmeniz Gereken Her Şey, 2. Baskı, Optimist Yayınları, 2011, İstanbul, s, 268-269.11 Esin şen, ‘‘İhracatta Kullanılan Uluslararası Belgeler’’ İGEME yayınları,2006 Ankara, s.29.


76 www.daib.org.tr

• Hasar durumunda sigorta şirketlerince aranan önemli bir belgedir.• Koli listesi, malın sayımı, teslimi ve koliyi açmadan içindeki malın bilinmesine olanak

sağladığından gümrük kontrolünde önemli faydalar sağlar. Gümrük yetkililerince inceleme aşamasında, müşteri içinde yükün içeriğini tespit açısından gerekli bir belgedir.

3.1.5.3. Çeki Listesi: ‘‘ Ticari faturada belirtilen malın ağırlığının satıcı ya da tarafsız bir başka şahıs tarafından ayrı bir belge olarak beyan edilmesidir. Hangi taşıta ne kadar mal yüklendiğini, her birim, koli paket, çuval, vs. ağırlığı bilgilerini içermektedir. Dolayısıyla çeki listelerinde kayıtlı ağırlıkların, fatura ve konşimentoda yazılı ağırlıklara uygun olması gerekir. Gümrük idarelerince ve hasar halinde sigorta şirketlerince istenebilmektedir’’.12

3.1.6. TAŞIMA BELGELERİ:Taşıma belgelerinin tanımını yaparken veya açıklarken bu belgelerin işlevlerinin ve çeşitlerinin farklı olmasına bağlı olarak farklı açıklamalar yapılabilmektedir.

Taşıma belgeleri, nakliyenin yapılacağı taşıma moduna (karayolu, havayolu, demiryolu, denizyolu) göre değişen malları taşıyan ve taşıtan arasında yapılan taşıma sözleşmeleridir.

Taşıma belgeleri, ihracatçının ithalatçıya göndereceği ürünün taşıma sürecinde nakliyeci firma tarafından düzenlenir ve taşımaya ilişkin bilgileri içerir. Ayrıca taşıma belgeleri, gönderilecek malın nakliyeci firma tarafından teslim alındığını gösteren bir makbuz niteliği taşırken bazı durumlarda da malın sahipliğin gösteren kıymetli bir evrak olarak olabilmektedir.

Yukarıda da belirtildiği gibi farklı taşıma türlerine göre değişebilmektedir. Bunlar; Deniz yolu taşıma belgesi (B/L), Karayolu Taşıma Belgesi (CMR), Havayolu taşıma belgesi (AWB) ve Demiryolu taşıma belgesidir (CIM)

3.1.6.1. Karayolu Taşıma Belgesi (CMR):CMR, karayolu taşımacılığında kullanılan taşıma belgelerinden birisidir. CMR (Convention Merchandieses Routiers) aynı zamanda malların karayolu ile taşındığı koşullarda anlaşmaya taraf ülkeler arasında (ticaret sürecinde en az ülkelerden birinin anlaşmaya taraf olması yeterlidir.) 12 a.g.e. s,29.


77www.daib.org.tr

imzalanan ve Türkiye’nin anlaşmaya dâhil olduğu, taşıyıcının yük sahibine olan sorumluluğunu detaylandıran uluslararası bir sözleşmedir.

CMR belgesi, 3 orijinal nüshadan oluşmaktadır. Birinci nüsha, yükletene yani malı gönderen firmaya verilir. İkinci nüsha mallarla birlikte nakliye aracı ile birlikte gider. Son nüshada nakliyeci firmada kalır.

3.1.6.2. Havayolu Taşıma Belgesi (AWB):AWB havayolu taşımacılığında kullanılan taşıma belgelerinden birisidir. AWB Uluslararası Hava Yolu Taşımacılığı Birliği (IATA) tarafından belirlenen kurallara göre düzenlenmektedir.

Havayolu taşıma belgesi 3 orijinal 9 kopya olmak üzere toplamda 12 nüshadan oluşmaktadır. Birinci nüsha havayolu şirketinde kalırken, ikinci nüsha ithalatçı firmaya, üçüncü nüshada ihracatçıya verilir.

Havayolu taşıma belgesi, kıymetli bir evrak olmadığından dolayı, malın mülkiyetini belirtmez ve ciro edilemez. Malın yükleten tarafından taşıyıcı firmaya teslim edildiğini ve taşımaya ilişkin bilgilerin yer aldığı bir belgedir.

3.1.6.3. Demiryolu Taşıma Belgesi (CIM):Demiryolu taşımacılığı kapsamında malın tren ile gönderilmesi durumunda düzenlenen bir belgedir. CIM, Uluslararası Demiryolu Taşımacılığı Konvansiyonu kapsamında düzenlenmektedir. Kıymetli bir evrak olmayan demiryolu taşıma belgesi(Hamule senedi) 6 nüsha olarak düzenlenmektedir. CIM, malın mülkiyetini belirtmez ve ciro edilmez.

3.1.6.4. Denizyolu Taşıma Belgesi (B/L): Denizyolu taşımasında kullanılan Konşimento yani deniz yolu taşıma belgesi, taşımaya ilişkin bilgileri içermesi ve nakliyeci firmaya malın teslim edildiğini göstermesi ile diğer taşıma belgeleri ile aynı özelliklere sahiptir. Fakat denizyolu konşimentosunu hukuksal açıdan değerlendirirsek diğer taşıma belgelerinden farklı çok yönü bulunmaktadır. Öncelikle denizyolu konşimentosu hukuksal açıdan kıymetli bir evraktır ve malın mülkiyetini gösteren bir belgedir. Bu cümleden anlayacağımız husus, denizyolu konşimentosu kimin adına düzenlenirse hukuksal açıdan mal sahipliği konşimentonun düzenlendiği tarafa geçmesidir. Ayrıca ciro edilebilme özelliğine de sahiptir.


78 www.daib.org.tr

3.1.7. DİĞER TAŞIMAYA İLİŞKİN BELGELER Uluslararası taşımacılıktaki 4 ayrı taşıma modu için düzenlenen belgeler haricinde birde değişik amaçlar ve kuruluşlarca düzenlenen belgeler vardır ki bu başlık altında işte bu belgeleri anlatmaya çalışacağız.

3.1.7.1. Nakliyeci Makbuzu: Genellikle Karayolu veya demiryolu taşımacılığında taşıma (nakliye) komisyoncusu tarafından belirli bir ücret karşılığında düzenlenen ve malların teslim alındığını gösteren bir belgedir. Sürecin tam anlaşılabilmesi için taşıma komisyoncusu kavramını detaylandırmakta fayda görmekteyiz. Nakliye Komisyoncusu; Uluslararası taşımacılık yapan firmalarla anlaşıp ayrıca ihracatçılarla anlaşarak aynı yöne giden malları bu uluslararası firmalara taşıtan ayrı firmalardır. İşte bu aşamada, uluslararası taşımacılık yapan firma taşıma senedini bu nakliye komisyoncuları adına düzenler, Nakliye komisyoncuları da ihracatçı firmalara malları teslim aldıklarına dair bir belge düzenler. İşte bu belgeye literatürde Nakliyeci Makbuzu demekteyiz.

3.1.7.2. FIATA Belgeleri: FIATA belgeleri de aslında bir nevi nakliye makbuzudur. Mevcut nakliye makbuzlarında farkı ise, Uluslararası bir kuruluş olan FIATA [International Federation of Freight Forwarders Assosation] yani ( Uluslararası Taşıma Acenteleri Birlikleri Federasyonu) tarafından standart hale getirilerek kendisine üye olan taşıma acentelerinin düzenleyebileceği belgedir. Taşıma acentesinin FIATA belgesi düzenleyebilmesi için FIATA’ya üye olması ve bu federasyondan lisans alması gerekmektedir. Toplamda 3 çeşit FIATA belgesi bulunmaktadır. Bunlar;

• FIATA FCR • FIATA FCT • FIATA FBL

3.1.7.3. Paket Postası Makbuzu: İhracata konu olan malların posta ile koli halinde gönderilmesi halinde düzenlenen bir belgedir. Genellikle numune çalışmaları veya daha önceden gönderilen malların parçası ve diğer aksamları için yapılan gönderimlerde kullanılmaktadır


79www.daib.org.tr

3.1.7.4. Tır Karnesi: TIR (Transports Internationaux Routiers) Uluslararası karayolu taşımacılığında özellikle transit geçişlerde gümrükleme işlemlerini kolaylaştırmak için Birleşmiş Milletler Teşkilatı tarafından ilk kez TIR sözleşmesi taraf ülkeler tarafından 1959 yılında imzalanmış ve 1975 TIR sözleşmesiyle revize edilmiştir. Sistem kefil kuruluşların devreye girmesiyle çalışmaktadır. Uluslararası kefil kuruluş IRU [International Routers Union] Türkçe ifadeyle (Uluslararası Kara Taşımacılığı Birliği) iken ulusal kefil kuruluş ise Türkiye Odalar ve Borsalar Birliğidir (TOBB)

3.1.8. DIŞ TİCARETTE KULLANILAN DİĞER BELGELER:Şu ana kadar gördüğümüz belgeler haricinde değişik amaçlar ve gereklilikler için dış ticaret sürecinde farklı belgeler kullanılmaktadır. İşte bu başlık altında bu belgeleri genel hatlarıyla anlatmaya çalışacağız.

3.1.8.1. Hayvan İhracına İlişkin Sağlık Raporu:İhracatçı firmaların yurtdışına ihraç edecekleri, canlı hayvan, hayvansal maddeler ve deniz ürünlerinin insan ve hayvanlara geçebilen hastalıkların olmadığını belirtmesi lazımdır. İhracatçılarımız ‘‘Sağlık Sertifikası’’ isimli belge ile ancak ispat edebilmektedirler.

Bu ürünlerle ilgili toplamda 7 tane farklı sağlık sertifikası vardır. Bu farklı sağlık sertifikalarının hepsini vermeye yetkili kurum Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı Tarım İl Müdürlükleridir.

3.1.8.2. Bitki Sağlık Sertifikası:Bitki ve bitkisel ürünlerin ihracat sürecinde bu ürünlerde herhangi bir sağlığa zararlı maddeler olmadığını göstermek için alınan belgelerdir. Dolayısıyla gümrük çıkış işlemlerin yapılırken ilgili gümrük idarelerine ibrazı zorunlu bir belgedir. Bitki sağlık sertifikası, Tarım ve Köyişleri Bakanlığına bağlı Tarım İl Müdürlüklerinden temin edilebilmektedir.

Bitki sağlık sertifikaları; ‘‘yaş meyve için 10 gün, kuru meyveler için 20 gün, hububat ve bakliyat için de 20 gün süreyle geçerlidir.’’13

3.1.8.3. Veteriner Sertifikası:Canlı hayvan ve hayvansal ürünlerin ihraç ve ithalatı esnasında bu ürünlerin sağlıklı olduğuna ve herhangi bir hastalık taşımadığına dair ilgili gümrüklerde resmi veteriner hekim tarafından yapılan 13 Şahin Arif, “İhracat Prosedürlerini Biliyor musunuz” İGEME yayınları, Kasım 2005, s.17.


80 www.daib.org.tr

kontrollerin sonucunda verilen bir belgedir.

3.1.8.4. Borsa Tescil Beyannamesi:Türkiye’de üretilen zirai ürünlerin kayıt altına alınması ve vergi kayıp ve kaçaklarının önüne geçmek için borsa tescil beyannamesi tarım ürünleri ihracatında gümrüğe sunulması gereken belgelerden birisidir. Borsa Tescil Beyannameleri 3 nüsha olarak düzenlenmektedir. 1. nüsha(beyaz) borsada, 2. nüsha (yeşil) Türkçe fatura ile ilişkilendirilerek ilgili gümrüğe, 3. nüsha ise ihracatçı firmada kalır.

3.1.8.5. Helal Belgesi:İslam ülkelerine yapılan ihracatta, ilgili ülkenin kesilen hayvanlardan elde edilen etlerin islami kurallara uygun olduğunu ispat için istemiş oldukları belgedir. Helal belgeleri, Diyanet İşleri Başkanlığına bağlı il müftülüklerden temin edilebilmektedir.

3.1.8.6. Koşer Sertifikası:İsrail’e veya İsrail kökenli bir şirkete ihraç edeceğimiz gıda ürünlerinin Musevi dinine uygunluğunu belirten belgeye Koşer belgesi demekteyiz. Genellikle o ülkedeki Musevi din adamları tarafından verilen bu belge İsrail’e gönderilecek tüm gıda ürünleri için zorunludur.

3.1.8.7. Kontrol Belgesi:Ülkemizden diğer ülkelere yapılan ihracatta, ürünlerimizin dünya pazarlarında imajını korumak ve kalitesini yükseltmek için, ithalatta da düşük kaliteden kaynaklanan haksız rekabeti önlemek ve yanıltıcı uygulamalar sonucunda tüketiciyi korumak için Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından bazı ürünler hem ihracatta hem de ithalatta zorunlu denetimlere tabi olmaktadırlar. İşte kapsamda ‘‘yaş meyve ve sebze, bakliyat, bitkisel yağlar, pamuk ile kuru kurutulmuş meyvelerden oluşan Dış Ticarette Teknik Düzenlemeler ve Standardizasyon Yönetmeliği’nde yer alan 70 standart kapsamı tarımsal ürün, ihracatta zorunlu standart denetimine tabidir. İhracatçı, Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı’na müracaat etmektedir. Yapılan kontrolde, mal, standardına uygun bulunduğu taktirde Dış Ticarette Standardizasyon Denetmenleri Grup Başkanlığı tarafından, ihracatçıya Kontrol Belgesi verilir.’’ 14 Dolayısı ile bu ürünlerin ihracatında Kontrol belgesinin ilgili gümrük müdürlüğüne ibrazı şarttır.

14 a.g.e., s.18.


81www.daib.org.tr

3.1.8.8. Gözetim Belgesi:Genellikle ithalatçı firmanın talebi üzerine Uluslararası Gözetim Firması tarafından düzenlenen ve gönderilecek malın siparişe uygun olup olmadığını(miktar, kalite, ambalaj, etiketleme vb.) kontrol edilip daha sonrada tespit edilen duruma göre hazırlanan belgedir.

3.1.8.9. CITIES Belgesi:‘‘Nesli tehlike altında olan yabani hayvan ve bitki türlerinin ihracatında CITIES belgesinin gümrük beyannamelerinin tescili aşamasında beyannamelere eklenmesi gerekmektedir.’’15

3.1.8.1.0 Analiz Raporu Gerektiren Ürünler için Ekspertiz Raporu:İhracat veya ithalata konu olan malların giriş veya çıkış işlemleri aşamasında malın fiyatı, miktarı kalitesi gibi mevzu geçen konularda gümrük idaresinin tereddütte düştüğü durumlarda ekspertiz yani bilirkişi raporlarının hazırlanması gerekebilir. İşte bu durumlarda hazırlanan ekspertiz raporları genellikle ‘‘Ticaret ve Sanayi Odaları’’ tarafından verilmektedir. İhracat aşamasında ekspertiz raporları Halı Ekspertiz Raporu, Hediyelik Eşya ihracatında Ekspertiz Raporu ve Lületaşı İhracatında Ekspertiz Raporu olmak üzere verilmektedir.

3.1.8.10.1. Halı Ekspertiz Raporu: Öncelikle bilmemiz gereken unsurların başında ülkemizde ‘‘Eski Eserler Mevzuatı’’ gereğince eski eser niteliği taşıyan her ürünün ihracatı yasaktır. İşte bu kapsamda ihraç edilecek el yapımı halıların eski eser niteliği taşıyıp taşımadığını belirlemek için ekspertiz raporu istenmektedir. İhracatçının bağlı olduğu sanayi veya ticaret odasına dilekçe ile başvurusunu yaptıktan sonra ilgili ekspertiz atanmakta ve inceleme sonucunu rapor ile belirtmektedir.

3.1.8.10.2. Hediyelik Eşya İhracatında Ekspertiz Raporu: ‘‘Ülkemizden ihraç edilen bakırdan ve pirinçten mamul hediyelik eşyaların ihracı, Eski Eserler Kanunu gereğince ilgili müze eksperlerince ekspertize tabi tutulmakta ve bunun sonucuna göre düzenlenen rapora göre gümrük idarelerince ihracına izin verilmektedir.’’16 Bu ürünlerin ihracatın söz konusu olduğunda ihracatçı firma bağlı olduğu ticaret ve sanayi odasına dilekçe ile başvurmaktadır.

3.1.8.10.3. Lületaşı İhracatında Ekspertiz Raporu: Ülkemiz mevzuatı gereğince ham lületaşının yurtdışına gönderilmesini engellemek amacıyla ihraç edilecek her türlü lületaşı ürünleri ekspertiz 15 A.g.e. s.20.16 A.g.e s.21.


82 www.daib.org.tr

raporunun alınması ve onaylanması gerekmektedir. ‘‘Ekspertiz işlemi için ihracatçı, bağlı olduğu odaya fatura ve ilgili form ile başvurmaktadır. Ekspertiz komitesi nezaretinde lületaşı mamulleri, ileri derecede işlem görmüş olması ve Türk Elişi Sanatının estetiğinden yoksun bulunmaması gibi hususlar dikkate alınarak incelenmektedir. İncelendikten sonra ambalajlanan mamuller, bölge ticaret ve sanayi müdürlüğü tarafından mühürlenerek, gümrük idarelerine teslim edilmek üzere tanzim edilen bir rapor ile ihracatçıya verilmektedir.’’17

3.1.8.11. Boykot/Kara Liste Sertifikası:Ülkeler kendi aralarında ticaret yaparken, ticarete konu olan ürünlerin eğer savaş hali varsa savaş içerisinde olduğu ülkeye ait olmadığı ispatını isteyebilir veya siyasi olarak problemli olduğu ülke menşeli ürünlerin kendi ülkesini girişini yasaklayabilir. Dolayısıyla ticaret yapmış olduğu ülkeyle, ticarete konu olan malların, problem yaşadığı ülke menşeli olmadığını, ticari tarafların kara liste, boykot kapsamında olmadıklarını, ihracatçı firmanın da boykot kapsamı ülke ile ticari ilişkisinin olmadığını ispat etmesini talep edebilir. Hatta daha da ileri düzeyde, söz konusu malın boykot kapsamı ülkenin kara, hava sahası ile deniz sularından geçmediğini veya taşıma aracının o ülke bandırasını taşımadığını ve kaptanın o ülke uyruğunda olmadığı gibi benzeri konuların beyan edilmesini isteyebilir. İşte bu kapsamda düzenlenen belgelere Boykot /Kara Liste Sertifikaları demekteyiz.

Ülkemiz özelinde örnek vermek istersek, Türkiye’den İsrail’e yapılacak olan ihracatta İsrail ticaret konu olan malın herhangi bir Arap ülkesinin karasuları, hava sahası veya deniz sularından geçmediğini veya taşıma aracının herhangi bir Arap ülkesi bandıralı olmadığını belirten beyan isteyebilir. Tam tersten gidersek bu seferde Suudi Arabistan, Libya, Sudan gibi Arap ülkelerine ticaret yaparken de aynı talepler bu sefer İsrail için söz konusu olabilmektedir.

3.1.8.12. ATA Karnesi: ATA (Admission Temporary Agreement) Karnesi, taraf ülkeler arasında başka herhangi belge gerekmeksizin eşyanın geçici ithalat ve ihracatına olanak sağlayan bir gümrük belgesidir. Birleşmiş Milletler Gümrük İşbirliği Konseyi tarafından geçici kabulde karşılaşılan güçlükleri gidermek ve yeknesak bir uygulama sağlamak amacıyla hazırlanan “Eşyaların Geçici Kabulü İçin ATA Karnesi Hakkındaki Gümrük Sözleşmesi” 06.09.1961 tarihinde kabul edilmiş ve 30.07.1963 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Daha sonra, bu Sözleşmenin kapsamını genişletmek amacıyla yeni bir sözleşmeye 17 A.g.e. s,20


83www.daib.org.tr

ihtiyaç duyulması üzerine, Geçici İthalat Sözleşmesi (kısaca İstanbul Sözleşmesi)’nin oluşturulmuş ve zaman içinde geliştirilmiştir. Türkiye İstanbul Sözleşmesini 28.06.1990 yılında imzalamış olmasına rağmen ülkemizde yürürlüğe giriş tarihi 15.03.2005’tir. İstanbul Sözleşmesi hükümleri kapsamında ATA karneleri TOBB’un (Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği) yetkilendirmiş olduğu ilgili ticaret ve sanayi odaları tarafından verilmektedir.

Ülkemizde genellikle ihracatçılarımızın yurtdışı fuar çalışmaları kapsamında, fuar alanlarında sergilenmek üzere geçici olarak (fuar süresi boyunca) yurtdışına çıkarmış oldukları ürünler için kullanılmaktadır.

TOBB İstanbul sözleşmesi hükümlerine göre Türkiye’deki kefil kuruluş olarak tek resmi kuruluştur. Uluslararası Konvansiyona bağlı olarak düzenlenen ATA Karneleri sözleşme kapsamında üye ülkeler arasında gerçekleştirilmektedir. Toplamda 71 tane anlaşamaya taraf olan ülke bulunmaktadır.

ATA karnesi kullanmak isteyen her kişi veya kuruluş, yurtdışına götürülecek eşyanın niteliği, varsa markası ve numaraları, ağırlığı, adeti ve değerini gösteren bir çeki listesini eklediği dilekçesi ile birlikte, karne dağıtımı konusunda yetkili Odalardan birisine müracaat ederek, ATA karnesi ile taşınacak eşya için gereken uygun bir TEMİNATI Odaya vermesi halinde, kendisine ATA karnesi alabilir.

3.1.8.13. İmalatçının Analiz Belgesi:İhracatı yapılacak ürünün kimyevi maddeler gibi analiz gerektiren bir durumu söz konusu ise bu kimyasal maddelerin içerisinde olan diğer maddelerin isim ve oranlarını gösteren bir belgedir. Bu belge, imalatçı, imalatçı ihracatçı tarafından hazırlanacağı gibi bağımsız bir üçüncü kurum tarafından da hazırlanabilmektedir. Eğer bağımsız bir kurum tarafından laboratuvar raporu isteniyorsa, ileride sorun çıkmaması için sözleşme ve eğer varsa akreditif metninde ayrıca belirtilmesinde fayda vardır.

3.1.8.14. Tedarikçi Beyanı: Türkiye’den Avrupa Birliği üyelerine (Gümrük Birliği Anlaşması gereğince) gönderilecek olan veya topluluktan Türkiye’ye gelecek ürünler için eğer Pan - Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemine dahil ülkelerden biri menşeli eşyanın, aynı halde veya işlendikten sonra yine Pan – Avrupa Menşe Kümülasyonu Sistemine dahil ülkelerden birine ihraç edilmesi sırasında, tercihli tarifeden


84 www.daib.org.tr

faydalanabilmek için menşe ispat belgesi düzenlenmesi talebi bulunulduğunda, menşei kanıtlayıcı belge olarak tedarikçi beyanı kullanılmaktadır.

‘‘ Tedarikçi beyanı, söz konusu eşyanın ilgili tercihli menşe kurallarını sağladığını ve beyan sahibinin bu beyanı destekleyici her türlü kanıtı ibraz etmeye hazır olduğunu göstermektedir’’. 18

3.1.8.15. Radyasyon Analiz Belgesi:İhracatı yapılacak tarım ürünlerin radyasyon içerip içermediğinin ya da kabul edilebilir ölçüde radyasyon içerdiğini ispatlamak için düzenlenen bir belgedir. Özellikle Avrupa Birliği üyelerine yapılan ihracatta Çernobil nükleer kazasından sonra yaş doğa mantarı için istenen bir belgedir. Bu belgenin ihracatçı firmadan talep edilmesi halinde, ihracatçı firma Türkiye Atom Enerjisi Kurumundan başvurarak gerekli analizler yapıldıktan sonra temin edebilir.

3.1.8.16. Sigorta Poliçesi: İhracatçı malını ithalatçıya gönderirken uluslararası taşıma sürecinde malların başına gelme ihtimali olan her türlü riskle (bozulma, kaybolma, çalınma, aracın kaza yapması veya batması vb.) karşı karşıyadır. İşte bu bağlamda taraflar anlaşacakları teslim şekline göre sorumluluklarına göre uluslararası taşıma sürecindeki risk faktöründen kurtulmak için malını uluslararası emtia sigortası yapan bir sigorta firmasıyla anlaşacak ve sonucunda da sigorta poliçesi düzenlenecektir.

3.1.8.17.Akreditif: Akreditif dış ticarette kullanılan bir ödeme şekli olup, genel anlamda bankaların lehtara ihracatçıya) vermiş oldukları şartlı bir ödeme garantisidir. Bu kapsamda amir (ithalatçı) banka tarafından ihracatçıya açılan akreditifler MT 700 formatında ihracatçıya ihbar edilir. Eğer ki ihracatçı firma akreditif şartlarına uygun belge ibrazı yaparsa akreditif çeşidine göre banka/bankalar ihracatçıya ödeme yaparlar

18 Şahin Arif “İhracat Prosedürlerini Biliyor musunuz” İGEME yayınları Kasım 2005,s.21.


85www.daib.org.tr


86 www.daib.org.tr

EKLER


88 www.daib.org.tr


89www.daib.org.tr


90 www.daib.org.tr

EK. 3.

İHRACI YASAK OLAN MALLAR LİSTESİ

MADDE YASAL DAYANAK

1-Kültür ve tabiat varlıkları (Eski eserler) 23/07/1983 tarih ve 18113 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 2863 sayılı “Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu”

2-Hint keneviri 24/06/1933 tarih ve 2435 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 2313 sayılı “Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun”

3-Tütün tohumu ve fidesi

04/12/2002 tarih ve 24956 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan “Tütün Üretimi, Üretici Tütünlerinin Pazarlanması, İç ve Dış Ticareti, Denetimi ve Tütün Eksperliği ile İlgili Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik”

4-İhracı ön izne bağlı mallar listesinde yer alan türler hariç bütün av ve yaban hayvanları (canlı ve cansız olarak ve tanınabilir en küçük parçaları ile bunlardan mamul konfeksiyon)

13/4/1990 tarih ve 20491 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 08/03/1990 tarih ve 90/234 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

5-Ceviz, dut, kiraz, armut, erik, porsuk, dışbudak, karaağaç ve ıhlamur adlı ağaç türlerinin kütük, tomruk, kereste, kalas ve taslak olarak ihracı


6-Doğadan toplanan doğal çiçek soğanları 06/01/1996 tarih ve 22515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı


91www.daib.org.tr

7-(Değişik 10/11/2010 -27755 RG) Odun 06/01/1996 tarihli ve 22515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı

8-Sığla (liquidambar orientalis) 06/01/1996 tarih ve 22515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı

9-Yalankoz (pterocarya carpinifolia) 06/01/1996 tarih ve 22515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı

10-Datça hurması (Phoenix the ophrasti crenter)

06/01/1996 tarih ve 22515 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 95/7623 sayılı İhracat Rejimi Kararı

11-Zeytin (tescili yapılmış ve Milli Çeşit Listesi’nde yayımlanmış olan çeşitlerinin yurt içinde sertifikalandırılmış olanları hariç), incir (tescili yapılmış ve Milli Çeşit Listesi’nde yayımlanmış olan çeşitlerinin yurt içinde sertifikalandırılmış olanları hariç), fındık, antep fıstığı, asma (sultani çekirdeksiz) fidanları (Değişik 17/05/2011-27937 RG)


12- (Değişik 19/09/2009-27354 RG) Salep (toz, tablet ve her türlü formda)



92 www.daib.org.tr

EK 4

İHRACI ÖN İZNE BAĞLI ÜRÜNLER LİSTESİ

MADDE İZNİ

VEREN KURUM

YASAL DAYANAK

1-Kontrole Tabi Tutulacak Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Bunlara Ait Yedek Parçalar, Askeri Patlayıcı Maddeler, Bunlara Ait Teknolojiler

Milli Savunma Bakanlığı

03/07/2004 tarih ve 25511 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 5201 sayılı “Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Patlayıcı Madde Üreten Sanayi Kuruluşlarının Denetimi Hakkında Kanun”un 4üncü maddesi gereği her yıl revize edilerek Resmi Gazete’de yayımlanan “Kontrole Tabi Tutulacak Harp Araç ve Gereçleri ile Silah, Mühimmat ve Bunlara Ait Yedek Parçalar, Askeri Patlayıcı Maddeler, Bunlara Ait Teknolojilere İlişkin Liste”

2-Afyon ve haşhaş kellesi Sağlık Bakanlığı

24/06/1933 tarih ve 2435 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 2313 sayılı “Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun”

3-Uyuşturucu maddeler ve 1972 tarihli Protokolle değiştirilen 1961 tarihli Uyuşturucu Maddeler Tek Sözleşmesi, 1971 tarihli Psikotrop Maddelere İlişkin Sözleşme ve 1988 tarihli Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Yasadışı Trafiğinin Önlenmesine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi kapsamındaki mallar

Sağlık Bakanlığı

24/06/1933 tarih ve 2435 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 2313 sayılı “Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun” ve 1972 tarihli Protokolle değiştirilen 1961 tarihli “Uyuşturucu Maddeler Tek Sözleşmesi”, 1971 tarihli “Psikotrop Maddelere İlişkin Sözleşme” ve 1988 tarihli “Uyuşturucu ve Psikotrop Maddelerin Yasadışı Trafiğinin Önlenmesine İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi”


93www.daib.org.tr

4-Tehlikeli Atıkların Sınırlarötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi Kapsamındaki mallar

Çevre ve Orman Bakanlığı

15/5/1994 tarih ve 21935 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 07/03/1994 tarih ve 94/5419 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanmış “Tehlikeli Atıkların Sınırlarötesi Taşınımının ve Bertarafının Kontrolüne İlişkin Basel Sözleşmesi”

5-Yaban domuzu, kurt, çakal, tilki, sansar, porsuk ile yılanlar, kaplumbağa ve kertenkelelerin canlı ve cansız halde ve bunların tanınabilir parçaları ile bunlardan mamul konfeksiyon



6-Gübreler (Kimyevi gübreler hariç)

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

13/01/1965 tarih ve 11905 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 19/12/1964 tarih ve 6/4090 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile 27/12/1924 tarih ve 2/1771 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı

7-Tohumluklar(Orman ağacı tohumları ve diğer yetiştirme materyalleri hariç)


08/11/2006 tarih ve 26340 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 5553 sayılı “Tohumculuk Kanunu”

8-Ankara (Tiftik) keçisiTarım ve Köyişleri Bakanlığı

10/03/2001 tarih ve 24338 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 4631 sayılı “Hayvan Islahı Kanunu”


94 www.daib.org.tr

9- Su ürünlerinden su ürünleri avcılığını düzenleyen esaslar çerçevesinde avlanması tamamen yasak olan cins ve nitelikteki su ürünleri


04/04/1971 tarih ve 13799 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 1380 sayılı “Su Ürünleri Kanunu”, 10/03/1995 tarih ve 22223 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan “Su Ürünleri Yönetmeliği”, “Su Ürünleri Yönetmeliği” kapsamında Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren Ticari Amaçlı Su Ürünleri Avcılığını Düzenleyen Tebliğler

10-Yarış atlarıTarım ve Köyişleri Bakanlığı

10/03/2001 tarih ve 24338 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan “Hayvan Islahı Kanunu”

11-Yem Kanunu kapsamına giren yemler


07/06/1973 tarih ve 14557 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 1734 sayılı “Yem Kanunu”

12-Veteriner İlaçları Tarım ve Köyişleri Bakanlığı

1262 sayılı “İspençiyarı ve Tıbbi Müstahzarlar Kanununa Yeniden Bazı Hükümler İlavesine Dair 3490 sayılı Kanun”

13-İhracatı kotayla veya başka herhangi bir kayıtla sınırlandırılan doğal çiçek soğanları



14-Damızlık büyük ve küçük baş hayvan


10/03/2001 tarih ve 24338 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 4631 sayılı “Hayvan Islahı Kanunu”

15-Doğa Mantarı(Sadece AB üyesi ülkelere yönelik ihracat için)




95www.daib.org.tr

16-Mavi yüzgeçli orkinos (thynus thunnus) (canlı, taze soğutulmuş, dondurulmuş veya işlenmiş)



17-Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyaların İhracatında İzne Esas Olacak Belgelerin Verilmesine İlişkin Yönetmelik kapsamındaki mallar

Türkiye Atom Enerjisi Kurumu

13/09/2007 tarih ve 26642 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan “Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyaların İhracatında İzne Esas Olacak Belgenin Verilmesine İlişkin Yönetmelik” ve “Nükleer ve Nükleer Çift Kullanımlı Eşyaların İhracatında İzne Esas Olacak Belgenin Verilmesine İlişkin Yönetmelik Kapsamına Giren Eşya Kalemlerini Belirten “Nükleer Transfer Uyarı Listesi” ve “Nükleer Çift Kullanımlı Eşya Listesi”ne İlişkin Tebliğ” (TAEK/NGD:2007/1)

18-Füze Teknolojisi Kontrol Rejimi Ekipman, Yazılım ve Teknoloji Ek’i Dahilindeki Malzemeler



19- Şeker T.C. Şeker Kurumu

19/04/2001 tarih ve 24378 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 4634 sayılı “Şeker Kanunu”

20- Orman ağacı tohumları ve diğer yetiştirme materyalleri


08/05/2003 tarih ve 25102 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 4856 sayılı “Çevre ve Orman Bakanlığı’nın Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun”, 08/11/2006 tarih ve 26340 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 5553 sayılı “Tohumculuk Kanunu”


96 www.daib.org.tr

21- (Değişik 05/08/2011-28016 RG) 87/12028 Karar sayılı Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük kapsamına giren patlayıcı maddeler (harp silah ve mühimmatı hariç)

İçişleri Bakanlığı (Emniyet Genel Müdürlüğü)

18/05/1955 tarih ve 9009 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 6551 sayılı “Barut ve Patlayıcı Maddelerle Silah ve Teferruatının ve Av Malzemesinin İnhisardan Çıkarılması Hakkındaki Kanun”, 87/12028 Karar sayılı “Tekel Dışı Bırakılan Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi ve Benzerlerinin Üretimi, İthali, Taşınması, Saklanması, Depolanması, Satışı, Kullanılması, Yok Edilmesi, Denetlenmesi Usul ve Esaslarına İlişkin Tüzük”, 2001/2443 Karar sayılı Tüzük

22- Zeytin fidanı (tescili yapılmış ve Milli Çeşit Listesi’nde yayımlanmış olan çeşitlerinin yurt içerisinde sertifikalandırılmış olanları)



23-Wassenaar Düzenlemesi Mühimmat Listesi Kapsamındaki Malzemeler




97www.daib.org.tr

24- Yaprak tütün, tütün döküntüleri

Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu

09/01/2002 tarih ve 24635 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmış bulunan 4733 Sayılı “Tütün ve Alkol Piyasası Düzenleme Kurumu Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun”


98 www.daib.org.tr

EK 5

İHRACI KAYDA BAĞLI MALLAR LİSTESİ

1- Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu primi kesintisine tabi maddelerin ihracı, 2- Destekleme ve Fiyat İstikrar Fonu’ndan ödeme yapılan maddelerin ihracı, 3- Ülkemizde kredi karşılığı kurulan tesislerin bedelinin malla geri ödenmesine ilişkin özel hesaplar çerçevesinde ihracat, 4-Ülkemiz ile Rusya Federasyonu arasındaki doğalgaz anlaşması çerçevesinde ihracat, 5- Ülkemiz ihraç ürünlerine miktar kısıtlaması uygulayan ülkelere yapılan kısıtlama kapsamındaki maddelerin ihracı, 6- Birleşmiş Milletler Kararları uyarınca ekonomik yaptırım uygulanan ülkelere ihracat, 7-10/6/2005 tarihli ve 25841 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanan Organik Tarımın Esasları ve Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik kapsamında sertifikayı haiz mallar, 8-İşlem görmemiş zeytinyağı ve işlem görmüş dökme veya varilli zeytinyağı, 9-Meyan kökü, 10-Ham lületaşı ve taslak pipo, 11-Ozon tabakasının korunmasına dair Viyana Sözleşmesi ile bu sözleşmeye ait Protokoller ve değişiklikler kapsamındaki malların sadece söz konusu düzenlemelere taraf ülkelere yönelik ihracatı, 12-Torba, çuval ve kutulu halde işlem görmemiş zeytin, 13-Orijinal bağırsak, 14-Canlı koyun, kıl keçisi, büyükbaş hayvan, 15-Dökme halde kapya cinsi kırmızı biber (konik biber), 16-Ham zeytin (fermantasyonu tamamlanmamış), 17- Bakır ve çinko hurda ve döküntüleri, 18-Beyaz Mermer (Ham ve Kabaca Yontulmuş- 2515.11.00.00.11), Renkli ve Damarlı Mermer (Ham ve Kabaca Yontulmuş- 2515.11.00.00.12), Oniks (Ham ve Kabaca Yontulmuş- 2515.11.00.00.13), Traverten (Ham ve Kabaca Yontulmuş- 2515.11.00.00.14), Diğerleri (Ham ve Kabaca Yontulmuş-2515.11.00.00.19),


99www.daib.org.tr

19-Çimento (2523.21, 2523.29, 2523.30, 2523.90), 20- Kornişonlar (0707.00.90.00.00), 21- Çam Fıstığı (İç Çam Fıstığı Hariç),22-Buğday ve mahlut (GTİP No:10.0l), Kara Buğday (GTİP No:1008.10), Buğday ve çavdar melezi (GTİP No: 1008.90.10), 23-Mercimekler (GTİP No:0713.40),24- (Değişik 30/09/2010-27715 RG) Arpa (GTİP No: 1003), Mısır (GTİP No: 1005), 25- (Değişik 21/04/2011-27912 RG) Geri Kazanılmış Kağıt veya Karton Döküntü, Kırpıntı ve Hurdaları (GTİP No: 4707), Alüminyum Döküntü ve Hurdaları (GTİP No: 7602).26- Kromlu deriler (GTİP No: 4104.11, 4104.19, 4105.10, 4106.21


100 www.daib.org.tr

EK 6

ÜLKEMİZDEKİ MEVCUT SERBEST BÖLGELER

1. Adana-Yumurtalık Serbest Bölge Müdürlüğü 2. Antalya Serbest Bölge Müdürlüğü 3. Avrupa Serbest Bölge Müdürlüğü 4. Bursa Serbest Bölge Müdürlüğü 5. Denizli Serbest Bölge Müdürlüğü 6. Ege Serbest Bölge Müdürlüğü 7. Gaziantep Serbest Bölge Müdürlüğü 8. İstanbul Atatürk Havalimanı Serbest Bölge Müdürlüğü 9. İstanbul Endüstri ve Ticaret Serbest Bölge Müdürlüğü 10. İstanbul Trakya Serbest Bölge Müdürlüğü 11. İzmir Serbest Bölge Müdürlüğü 12. Kayseri Serbest Bölge Müdürlüğü 13. Kocaeli Serbest Bölge Müdürlüğü 14. Mardin Serbest Bölge Müdürlüğü 15. Mersin Serbest Bölge Müdürlüğü 16. Rize Serbest Bölge Müdürlüğü 17. Samsun Serbest Bölge Müdürlüğü 18. Trabzon Serbest Bölge Müdürlüğü

19. Tübitak Mam Teknoloji Serbest Bölge Müdürlüğü


101www.daib.org.tr

EK 7

SINIR TİCARETİNDE YETKİLİ GÜMRÜK KAPILARI

YETKİLİ SINIR ILI YETKİLİ GÜMRÜK KAPISI ÜLKE

1 ARTVİN SARP GÜRCİSTAN

2 ARDAHAN TÜRKGÖZÜ GÜRCİSTAN

3 IĞDIR DİLUCU NAHÇIVAN

4 AGRI GÜRBULAK İRAN

5 VAN KAPIKÖY İRAN

6 HAKKARİ ESENDERE İRAN

7 ŞIRNAK HABUR IRAK

8 MARDİN NUSAYBİN SURİYE

9 ŞANLIURFA AKÇAKALE SURİYE

10 GAZİANTEP KARKAMIŞ SURİYE

11 KİLİS ÖNCÜPINAR SURİYE

12 HATAY CİLVEGÖZÜ SURİYE


102 www.daib.org.tr

EK 8


103www.daib.org.tr

EK 9


104 www.daib.org.tr

EK 10


105www.daib.org.tr

EK 11


106 www.daib.org.tr

EK 12


107www.daib.org.tr

EK 13


108 www.daib.org.tr

EK 14


109www.daib.org.tr

EK 15


110 www.daib.org.tr

EK 16


111www.daib.org.tr

EK 17


112 www.daib.org.tr

EK 18


113www.daib.org.tr

EK 19


114 www.daib.org.tr

EK 20


115www.daib.org.tr

EK 21


116 www.daib.org.tr

EK 20


117www.daib.org.tr

EK 21


118 www.daib.org.tr

EK 22


119www.daib.org.tr

EK 23


121www.daib.org.tr

YAZAR

Girne Amerikan Üniversitesi İngilizce İşletme Bölümünü bitirmiş, Anadolu Üniversi-tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü’nde “İşletme Yönetimi” alanında yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. YILMAZ, 2004 yılından beri özel firmalara danışmanlık hizmeti sun-maktadır. Ekonomi Bakanlığı ve Türkiye İhracatçılar Meclisine bağlı, ( Ege İhracatçı-lar Birliği, Doğu Anadolu İhracatçılar Birliği, Güneydoğu Anadolu İhracatçılar Birliği, Akdeniz İhracatçılar Birliği )İhracatçılar Birliklerinde eğitim veren YILMAZ, aynı za-manda Ticaret ve Sanayi Odalarında, Sivil Toplum Kuruluşlarında dış ticaretin değişik konularında seminer ve eğitimler vermektedir. Ayrıca Üniversitelerin Sürekli Eğitim Merkezlerinde (Yaşar Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi YÜSEM, Dokuz Eylül Üni-versitesi Sürekli Eğitim Merkezi DESEM, Gediz Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi GESEM, Mustafa Kemal Üniversitesi Sürekli Eğitim Merkezi MUSİGEM) değişik dö-nemlerde eğitim vermiştir. Ayrıca İzmir, Uşak ve Konya ABİGEM’in düzenlediği Dış ti-caret programlarında eğitim vermektedir. YILMAZ, Gediz Üniversitesinin Dış Ticaret Programının açılma sürecinde aktif rol alan almış ve dört yıl boyunca aynı üniversitenin Dış Ticaret Program sorumlusu olarak görev almıştır. MUĞLA ÜNİVERSİTESİ (Muğla MYO ve Dalaman MYO) GEDİZ ÜNİVERSİTESİ MYO ve YAŞAR ÜNİVERSİTESİ MYO’nun Dış Ticaret Programlarında Dış Ticaret dersleri veren yazar, şu an YAŞAR ÜNİVERSİTESİ Dış Ticaret Programında ve Uluslararası Ticaret ve Finansman Yük-sek Lisans bölümünde yarı zamanlı olarak dersler vermektedir. Yılmaz’ın Dış Ticaret üzerine ortak ve tek yazılan 13 kitabı bulunmakla birlikte birçok dergide makaleleri yayımlanmıştır.

Mutlu YILMAZ


123www.daib.org.tr

YAZAR

1977 yılında Almanya’da doğan ÖZKEN ön lisans eğitimini Gazi Üniversitesi İktisadi İdari Bilimler Fakültesi Maliye Meslek Yüksek Okulu “Gümrük İşletme” bölümü, ar-dından lisans eğitimini Anadolu Üniversitesi “Maliye ” bölümünden bitirmiş ve Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü “Dış Ticaret” bölümünde Yüksek Lisans eğitimini tamamlamıştır. Tez konusu “E-gümrük Uygulamaları ve Dış Ticarete Etki-leri”dir. Halen Yaşar Üniversitesi’nde İşletme Anabilim Dalı “Yönetim ve Organizas-yon” bölümünde DOKTORA çalışmalarına devam etmektedir. 1996 yılından itibaren dış ticaret ve gümrük sektöründe çalışmış, 1998 yılında Gümrük Müşavir Yardımcısı ve 2002 yılında T.C. Başbakanlık Gümrük Müsteşarlığı tarafından açılan sınavlarda başarılı olarak “Gümrük Müşavirliği İzin Belgesi”ni almıştır. Şu anda kurucusu olduğu Özken Gümrük Müşavirliği ve Danışmanlığı LTD.ŞTİ.ve Özken Akademi firmalarıyla birlikte dış ticaret firmalarına gümrük müşavirliği ve danışmanlık hizmeti vermektedir. Başta Ekonomi Bakanlığı’na bağlı İhracatçı Birlikleri’nin farklı illerde düzenlemiş olduğu se-minerlerde şu ana kadar yaklaşık 60’dan fazla farklı ilde 20.000’den fazla kişiye, Tica-ret ve Sanayi Odalarında, TÜRMOB İzmir şubesinin Yeminli Mali Müşavirlik hazırlık kurslarında, çeşitli Üniversiteler, özel eğitim kuruluşları Sivil Toplum Kuruluşlarında “Gümrük Mevzuatı Uygulamaları” hakkında seminerler vermiş ve vermektedir. Ayrıca son 9 yıldır EGE ÜNİVERSİTESİ, YAŞAR ÜNİVERSİTESİ, GEDİZ ÜNİVERSİTESİ ve DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİNDE ders vermektedir. Dış Ticaret ve Gümrük alanlarında Yayınlanmış Beş ulusal kitabı (Ortak yazarlarla) ve makaleleri mevcuttur. İzmir mahkemelerinde dış ticaret ve gümrük alanlarında bilir kişilik yapmaktadır.

AHMET ÖZKEN

Documents

hazırlayan Mutlu YILMAZ - Ahmet ÖZKEN - DAİBlar bu işi yapan amcamız aynı zamanda Irak ve İran’a gitmekte buraları görmek gezmek ve ticaret yapmak istemektedir. Bu ziyaretleri