HEMIJSKI PREGLED

Godi{te 38. broj 6 (1997) 187

Ovaj broj Hemijskogpregleda je u potpunostiposveõen aktivnostimapovodom stogodiåñiceSrpskog hemijskog druåt-va u nadi da õe posluÿitikao podsetnik i izvor in-formacija o ovom veli-kom jubileju.

I zdaje

SRPSKO HEM IJSKO DRU[TVO

Telefon 3228-583

Karnegijeva 4

izlazi dvomese~no

O DGO VORN I I GLA VNI URE DN IK

S tanimir R. A rsenijevi}

I zdavawe ~asopisa „HEMI JS KI PREGLED ” po-ma‘u: Tehnolo{ko-metalur{ ki fakultet, Hemij-ski fakultet i Fakultet za fizi~ku hemiju uB eogradu.

URE\I VA^KI O DBO R

N ikola Blagojevi}, Dragomir Vitorovi}, IvanGutman, Ivan Draganiõ, Vojislav I li}, Jovan Jo-vanovi}, S lavko N e{i}, Vladimir P avlovi},V ladimir Rekali}, S lobodan Ribnikar, Mom~iloRisti} (predsednik), Qubi{a Ristovi}, M ilenko]elap, @ivorad êkovi}, M ilenko [u{i}.

Godi{wa pretplata za ølanove SHD 30 d, za penzio-nere 15 d., za studente i uøenike 15 d., za radne orga-nizacije 100 din., za inostranstvo 30 dolara.Pretplatu prima S rpsko hemijsko dru{tvo, Beo-

grad, Karnegijeva 4/III. @iro ra~un 40803-678-0-5738.

[tampa: Zavod za grafi~ku tehniku Tehnolo{ko-metalur{kog fakulteta Beograd, Karnegijeva 4

Godi{te 38. broj 6

HEMIJSKIPREGLEDSVEØANI BROJ POVODOM 100 GODINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVAGost urednik: IVANKA POPOVIÕ, Tehnoloåko metaluråki fakultet, Beograd

188 Hemijski pregled

This issue of the Chemi-cal Review is completely de-voted to activities related tothe 100th anniversary of theSerbian Chemical Society inthe hope that will serve as areminder and source of in-formation about this impor-tant jubilee.

Ïtot nomer HimiøeskogoObzora polnostôö pos-vùýennóy aktivnostùmsvùzanim s prazdnovani-em 100-godovoga öbileùSerbskogo himiøeskogoobýestva, s nadeÿdoy øtov buduýem on budet slu-ÿitô zapisnoy kniÿkoy iistoønikom informaciyob ïtom znaøitelônom so-bitii.

CHEMICAL REVIEW

Volume 38 NUMBER 6Editor in chiefSTANIMIR ARSENIJEVI]Guest - editorIVANKA POPOVIÕSERBIAN CHEMICAL SOCIETYKarnegijeva 4Belgrade/Yugoslavia

HIMIÊSKIY OBZOR

Tom 38 No 6

Otvetstvennóy redakto r

STAN IM IR ARSENIEVI ^

Gostô-redak tor

IVAN KA PO POVI Ø

SERBSKOE HIMI ÊSKOE OBÝ ESTVO

Karnegieva 4

Bel gr ad/Ögoslavi ù

Godi{te 38. broj 6 (1997) 189

sve.fm

POVODOM STO GODINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA

Tokom 1997. godine Srpsko hemijsko druåtvo,

po starosti deseto hemijsko druåtvo u svetu, sla-

vilo je 100 godina svog postojaña. Cele 1997. godine

Srpsko hemijsko druåtvo je svojom delatnoåõu na-

stojalo da svoj stoti roæendan adekvatno obeleÿi.

U ÿeçi da se popularizuje hemijska nauka, odr-

ÿana su 82 predavaña iz raznih oblasti hemije u

gimnazijama, sredñim åkolama, narodnim univer-

zitetima i podruÿnicama Druåtva åirom Srbije.

Osnovane su nove podruÿnice u Åapcu i Sremskoj

Mitrovici. Srpsko hemijsko druåtvo - Hemijsko

druåtvo Vojvodine takoæe se istaklo mnogobrojnim

aktivnostima u proåloj godini.

Sredstva javnog informisaña su redovno bila

obaveåtavana o aktivnostima Srpskog hemijskog

druåtva. Najveõi broj ølanaka objavçen je u dnevnoj

åtampi (Politika, Demokratija, Naåa borba, Bor-

ba), nedeçnicima (Vreme, Politikin zabavnik) i

lokalnim listovima (Glas Podriña). O delatno-

stima Druåtva je izveåtavao i Prosvetni pregled,

kao i struøni øasopisi (Hemijska industrija, Tek-

stilna industrija, Hemijska vlakna, Flogiston) i

specijalizovana glasila (Bilten YUNG, INEX In-

formator). Informacija o stogodiåñici SHD ob-

javçena je i u øasopisu Chemical & Engineering News,

glasilu Ameriøkog hemijskog druåtva, u broju od

27. oktobra 1997. godine. Povodom jubileja SHD, po-

jedini ølanovi Druåtva su gostovali na radiju (Be-

ograd I, Beograd 202, Studio B), dok su neke televi-

zijske stanice (RTS, BK, Studio B) izveåtavale o

aktivnostima Druåtva, kao i o samom Druåtvu.

Prva od manifestacija u jubilarnoj godini bi-

la je APRILSKI DANI PROSVETNIH RAD-

NIKA SRBIJE i DEVETI SEMINAR ZA

PROFESORE HEMIJE koji su zajedno organizo-

vali Srpsko hemijsko druåtvo, Hemijski fakultet

i Ministarstvo prosvete Republike Srbije. Na

ovom veõ tradicionalnom skupu, odrÿanom 28. i 29.

aprila 1997. godine u Beogradu, okupilo se oko 250

profesora i nastavnika iz cele Srbije.

Centralna manifestacija SHD u toku 1997. go-

dine bio je jubilarni nauøni i sveøani skup STO

GODINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA

odrÿan u Beogradu u Sava Centru 25. i 26. septem-

bra 1997. godine. Ovaj veliki skup, kome je prisu-

stvovalo oko 1000 çudi, otvorili su Ÿivorad Øeko-

viõ, predsednik Odbora za proslavu, i akademik Du-

åan Kanazir, ministar za nauku i tehnologiju u

Vladi Republike Srbije. Na skupu je 17 eminentnih

nauønika odrÿalo predavaña: dobitnici Nobelove

nagrade D.H.R. Barton, R. Ernst i M. Smith i istaknu-

ti strani i domaõi predavaøi N. Allinger, J.H. Bey-non, K. Bowden, R. Breslow , A. Despiõ, M. Gaåiõ,

L.A. Gribov, I. Gutman, S. Macura, A. de Meijere, P.Potier, E. Schürmann i G. Vuñak-Novakoviõ. U okviru

skupa su, na 132 postera, bili su prikazani i najvaÿ-

niji rezultati rada nauøno-istraÿivaøkih grupa u

Srbiji koje se bave hemijom, odnosno hemijskom teh-

nologijom.

Zajedno sa Muzejom nauke i tehnike i Pedagoå-

kim muzejom Srpsko hemijsko druåtvo je organizo-

valo izloÿbu SVET HEMIJE u Galeriji Srpske

akademije nauka i umetnosti i u Pedagoåkom muzeju

u Beogradu. Deo izloÿbe u Pedagoåkom muzeju je 23.

septembra 1997. godine otvorio poøasni predsednik

Druåtva akademik Dragomir Vitoroviõ, a deo

izloÿbe u Akademiji SANU istog dana predsednik

Akademije i poøasni predsednik Druåtva akademik

Aleksandar Despiõ. Sledeõeg dana, 24. septembra, u

zgradi nekadaåñe Drÿavne hemijske laboratorije,

danas direkciji Instituta za hemiju, tehnologiju i

metalurgiju u Ñegoåevoj 12 u Beogradu, Ÿarko Jo-

vanoviõ, direktor IHTM, i Jovan Jovanoviõ, pred-

sednik SHD, govorili su povodom otkrivaña spo-

men ploøe kojom je obeleÿeno mesto osnivaña Srp-

skog hemijskog druåtva 15. novembra po starom , od-

nosno 27. novembra 1897. godine po novom kalendaru.

U Sava Centru je 25. septembra 1997. godine

odrÿana promocija jubilarnih izdaña Srpskog he-

mijskog druåtva. Tom prilikom su govorili D. Vi-

toroviõ, Jovan Jovanoviõ, Sneÿana Bojoviõ, Miro-

slav Gaåiõ i Bogdan Åolaja. O izdavañu prigodne

jubilarne marke posveõene stogodiåñici SHD go-

vorio je Jovan Veliøkoviõ. Predstavçene su slede-

õe publikacije:

- Srpsko hemijsko druåtvo - istorija, ustroj-

stvo, delatnost (urednici: A. Despiõ, J. Jovanoviõ,

B. Nikoliõ, D. Vitoroviõ),

- Hemija i hemijska industrija u Srbiji, Isto-

rijska graæa (urednik monografije D. Vitoroviõ,

redaktor S. Bojoviõ),

- Osnivaøi Srpskog hemijskog druåtva (Voji-

slav Duøiõ),

- Journal of the Serbian Chemical Society (jubilarna

sveska, gost urednik M. Gaåiõ)

- Hemijski pregled (jubilarna sveska, gost ured-

nik B. Åolaja).

Sveøana akademija povodom jubileja SHD-a je

odrÿana 25. septembra 1997. godine u Sava Centru.

Program Akademije bio je delom umetniøki, a de-

lom su prikazani najvaÿniji momenti iz istorije

Druåtva. Prisutne na sveøanosti je pozdravio

predsednik Druåtva J. Jovanoviõ, a Ser Derek Bartonje predsedniku predao pozdravnu poveçu Interna-

cionalne unije za øistu i primeñenu hemiju (IUP-AC). Sveøana skupåtina Druåtva drÿana je slede-

õeg dana u Sava Centru. Pored reøi predsednika

Druåtva J. Jovanoviõa na ñoj je Ronald B reslow ,

prethodni predsednik Ameriøkog hemijskog druå-

tva, govorio o savremenim moguõnostima i izazovi-

ma u hemiji, a dodeçena su i priznaña Druåtva poje-

dincima i institucijama. Paralelno sa centralnom

manifestacijom proslave, na Beogradskom sajmu je,

od 22. do 25. septembra, odrÿan Meæunarodni sajam


hemije i hemijske procesne industrije SVET HE-

MIJE.

Izloÿba “100 godina Srpskog hemijskog druå-

tva” otvorena je 26. novembra 1997. godine u SANU.

Na sam roæendan Srpskog hemijskog druåtva, 27. no-

vembra 1997. godine, odrÿana je godiåña i izborna

skupåtina SHD u sveøanoj sali SANU.

Tokom cele 1997. godine prisustvovali smo zai-

sta izuzetnim nauønim i druåtvenim dogaæañima

koja su sigurno predstavçala podsticaj svim uøe-

snicima da daçe razvijaju hemijsku nauku i tehnolo-

giju u naåoj sredini. Sve ove aktivnosti ne bi bile

moguõe bez ogromnog i nesebiønog zalagaña mnogo-

brojnih ølanova Druåtva i podråke velikog broja

sponzora, pod briÿnim rukovodstvom predsednika

Odbora za proslavu stogodiåñice Ÿivorada Øeko-

viõa i predsednika Druåtva Jovana Jovanoviõa. Ne-

ka nas ova sveska Hemijskog pregleda podseti na

mnogobrojne lepe trenutke u jubilarnoj godini.

Ivanka Popoviõ

IZLOŸBA “SVET HEMIJE”

U okviru proslave 100 godina od osnivaña Srp-skog hemijskog druåtva, Srpsko hemijsko druåtvo,

Muzej nauke i tehnike, Galerija SANU i Pedagoå-

ki muzej organizovali su izloÿbu “Svet hemije”.

Ciç izloÿbe bio je da se åira javnost i naro-

øito mlada generacija upoznaju sa znaøajem hemije i

ñenim doprinosom za reåavañe vaÿnih problema

øoveøanstva. Veõi broj domaõih autora, Vitoroviõ

i Øekoviõ (1), Despiõ (2), Kanazir (3), kao i ino-

strani, Pimentel (4) i Foks (5), slaÿu se u oceni o

velikom doprinosu hemije za razvoj civilizacije i

reåavañe problema sirovina, energije, vode, hrane,

lekova, oøuvaña ÿivotne sredine i sl.

Lajtmotivi izloÿbe su bili:

Hemija - za boçi kvalitet ÿivota!

Hemija - kçuøna nauka buduõnosti!

Hemija - svuda oko nas!

Hemija - za ÿivotnu sredinu, a ne protiv ñe!

Izloÿba je organizovana u skladu sa savreme-

nim svetskim iskustvima, tako da bude i popularna

i na zavidnom nauønom nivou (6, 7). Pored kraõih

tekstova, slika, statiønih eksponata, maketa i

strukturnih modela, postavçeni su interaktivni

eksponati, kompjuteri i video-plejer.

Izloÿba je bila postavçena u Galeriji SANU

i Pedagoåkom muzeju u Beogradu. Otvorena je 23.

septembra 1997. godine i trajala je do kraja oktobra.

Izloÿba “Svet hemije” se sastojala iz viåe po-

vezanih celina (slika 1). U ovom prikazu obuhvaõe-

ni su delovi Izloÿbe koji su na slici uokvireni

isprekidanom linijom.

S lika 1. Osnovna struktura izloÿbe “S vet hemi je”

IZLOŸBA

HEMIJA PREDAVAÑA

VIDEO PROJEKCIJE

BEOGRADSKA HEMIJSKA

OLIMPIJADA

OGLEDI IZ HEMIJE

IZLOŸBA RADOVA

UØENIKA

IZLOŸBA PRIBORA I PO-

SUÆA ZA HEMIJSKU LABO-

RATORIJU

MATERIJALI

HEMIJSKO

INŸEÑERSTVO

Godi{te 38. broj 6 (1997) 191

sve.fm

Tablica 1. Teme dela izloÿbe “Hemija”

Glavni i najveõi deo Izloÿbe bio je u Galeriji

SANU. Sastojao se iz tri dela:

a) Hemija (autori: Vojin Krsmanoviõ, Jasminka

Korolija i Dejan Daniloviõ)

b) Materijali (autor: Radmila Janøiõ))

v) Hemijsko inÿeñerstvo (autor: Milan Mi-

troviõ)

Organizator i realizator izloÿbe u Galeriji

SANU bila je Soña Zimoñiõ, kustos Muzeja nauke

i tehnike, a autori postavke bili su Zoran Æoræe-

viõ i Sræan Vukoviõ.

U okviru dela izloÿbe “Hemija” (sl. 1) obraæe-

no je 14 tema (Tablica 1).

Pomenute teme obradio je veõi broj autora øiji

je zadatak bio priprema materijala za Izloÿbu

(slike, eksponati, tekst za pano). Autori su uloÿi-

li mnogo truda da pripreme priloge znaøajna za he-

miju i interesantna za åiru publiku. Autori su

(broj u zagradi oznaøava teme koje je pomenuti autor

obradio; zvezdica pored broja teme oznaøava glav-

nog autora ukoliko postoji viåe autora): Slavica

Blagojeviõ (8*), Vlatka Vajs (10), Dejan Daniloviõ

(1, 2*, 3*, 4, 5, 6*) Aleksandar Despiõ (5), Jasminka

Korolija (1*, 2, 3, 4*, 5*, 6), Vojin Krsmanoviõ (9, 12,

13), Vesna Niketiõ (14), Sneÿana Nikoliõ-Mandiõ

(10), Jelenka Petkoviõ (7), Vesna Poharc-Logar (8),

Petar Pfendt (9*), Radomir Saiøiõ (11*), Duåan

Sladiõ (11*), Danica Sreõkoviõ-Batoøanin (8),

Marija Todoroviõ (10*).

Na Izloÿbi u Galeriji SANU prikazano je

ukupno 94 panoa u boji dimenzija 95 x 155 cm (71 “He-

mija”, 19 “Materijali”, 4 “Hemijsko inÿeñerstvo”).

Grafiøko uobliøavañe tekstova i slika koji su

pripremçeni za panoe uradili su veoma uspeåno

Zoran Æoræeviõ i Sræan Vukoviõ, koji su bili i

autori postavke Izloÿbe. Panoi su bili lepo

prihvaõeni. Neki posetioci su fotografisali pa-

noe, a primeõeno je da ponekad uøenici prepisuju de-

love pojedinih panoa.

Izloÿeno je preko 200 eksponata. Za ovu Iz-

loÿbu izraæeno je nekoliko veõih i sloÿenijih ek-

sponata: spiralni trodimenzionalni Periodni si-

stem, Periodni sistem prema ideji profesora Baja-

loviõa, kalotni modeli razliøitih molekula (vo-

donik, kiseonik, azot, hlorovodonik, ugçen-diok-

sid, metan), modeli åtapiõ-loptica (alanin, aspi-

rin, glukoza, holesterol, vitamin C, R- i S - kar-

von), ekoloåki interaktivni eksponat i tajanstve-

ni eksponat sa teønim kristalima. Za izradu ovih

eksponata angaÿovani su Fakultet za primeñenu

umetnost - Katedra za dizajn, Institut za fiziku,

Fiziøki fakultet. Oko realizacije pomenutih ek-

sponata izuzetno se angaÿovao saradnik Muzeja nau-

ke i tehnike Bratislav Stojiçkoviõ, diplomirani

maåinski inÿeñer (tehniøko uobliøavañe skica i

ideja autora, praõeña izvoæeña i postavçañe ek-

sponata na izloÿbu).

Pored pomenutih eksponata posetioci Izloÿ-

be mogli su da vide druge interesantne eksponate,

na primer:

- epruvetu iz II-III veka (pozajmçenu iz Muzeja

grada Beograda),

- staru kñigu sa crteÿima aparatura koje je upo-

trebçavao Lavoazje,

- sliku atoma joda dobijenu skenirajuõom tunel

mikroskopijom,

- profesionalnu videokasetu koja je u potpuno-

sti napravçena od reciklovanog materijala,

- novo tekstilno vlakno Tencel,

- bioloåki aktivno vlakno koje u svojoj struk-

turi sadrÿi anestezijske medikamente,

- preparat cis - platine koji se primeñuje za le-

øeñe raka,

- uzorke legura bakra - referentne materijale

proizvedeni u Institutu za bakar u Boru i dr.

Grupa autora sa Tehnoloåko-metaluråkog fa-

kulteta i Centra za hemijske izvore struje IHTM-a

(Aleksandar Dekanski, Jelena Loviõ, Amalija

Tripkoviõ, Ksenija Popoviõ) pripremila je dva ve-

Tema: Broj panoa:

1. Åta je hemija

2. Istorija hemije

3. Klasifikacija hemijskih elemenata

4. Atomistika

5. Hemijska veza i hemijske reakcije

6. Voda

7. Elektrohemija

8. Minerali i stene

9. Ÿivotna sredina - hemijski problemi i hemijska reåeña

10. Analitiøka hemija

11. Organska hemija

12. Hemija i nafta

13. Hemija i hemijska industrija

14. Hemija i zdravçe

4

9

4

4

5

4

2

1

9

5

9

2

7

4


oma interesantna interaktivna eksponata: titraci-

ja baze kiselinom i elektrohemijsko generisañe jo-

da. Preko elektroda povezanih sa kompjuterima

mogle su da se prate promene koncentracije reakta-

nata. Za demonstrirañe rada ovih eksponata i ob-

jaåñeña posetiocima Izloÿbe angaÿovana je dipl.

hemiøar Aneta Milojeviõ. Davañe objaåñeña kod

ostalih eksponata (ekoloåki interaktivni ekspo-

nat, tajanstveni eksponat i dr.), izvoæeñe ogleda iz

hemije i voæeñe grupnih poseta kroz Izloÿbu (ug-

lavnom uøenici sredñih i osnovnih åkola) obav-

çala je, izuzetno uspeåno, dipl. hemiøar Dragana

Brankoviõ.

Veõi broj profesionalno uraæenih maketa po-

strojeña za preradu nafte i petrohemijsku proiz-

vodñu pozajmçen je iz Rafinerije nafte i Sred-

ñe-hemijske åkole iz Panøeva. Za pozajmicu ovih i

drugih eksponata iz muzeja u Srbiji kao i sreæivañe

legendi za Izloÿbu veliki doprinos dala je mr Je-

lenka Petkoviõ, viåi kustos Muzeja nauke i tehni-

ke.

Åesnaest uzoraka minerala i stena pozajmçeno

je iz stalne postavke Muzeja minerala i stena Ru-

darsko-geoloåkog fakulteta.

Veõi broj savremenih pH-metara i konduktome-

tara, kao i laboratorijski pribor renomiranih

svetskih proizvoæaøa (uglavnom za analitiøka

odreæivaña: automatske birete, digitalne birete,

pipetori, automatske pipete, propipete i sl.) pozaj-

mçeni su od preduzeõa Media-Zemun koje ih zastupa.

U okviru Izloÿbe odrÿano je 21 predavañe iz

razliøitih oblasti hemije i hemijske tehnologije

(Tablica 2). Predavaña su odrÿavana od 12-13 i od

18-19 sati, a predavaøi su uglavnom bili sa beograd-

skog Univerziteta. Na veõini predavaña podeçeni

su kratki izvodi predavaña prisutnim posetio-

cima. Osim dva predavaña na kojima je bilo po osam

osoba, broj prisutnih bio je izmeæu 26 i 65, uglav-

nom izmeæu 30 i 40. Na dva predavaña bilo je viåe

starijih sluåalaca, a na ostalim bilo je 80-90%

uøenika (preteÿno iz sredñih åkola).

U toku veõeg dela Izloÿbe u Galeriji SANU

na jednom televizoru neprekidno su prikazivani za-

nimçivi ogledi iz hemije uz odgovarajuõa objaåñe-

ña. Posetioci su bili veoma zainteresovani za ovaj

deo Izloÿbe. Mnogi posetioci (uglavnom profeso-

ri hemije i uøenici) raspitivali su se za tu video

kasetu.

Izloÿba je u celini veoma lepo prihvaõena od

publike. I pored toga åto Izloÿba nije bila otvo-

rena nedeçom i ponedeçkom, u toku mesec dana re-

gistrovano je oko 35.000 posetilaca. Bilo je i viåe

grupnih poseta - uglavnom uøenika gimnazija, sred-

ñih i osnovnih åkola.

Tablica 2. Spisak predavaña u galeriji SANU

Vladimir Ajdaøiõ: Fascinacije hemije

Ilija Brøeski: Voda - neobiønost obiønog molekula

Vlatka Vajs: Feromoni - molekuli za komunikaciju

Dragan Veselinoviõ: Osnovni uzroci zagaæivaña ÿivotne sredine

Gordana Vuøkoviõ: Tankoslojna hromatografija

Çiçana Doåen-Miõoviõ: Struktura lekova i ñihova aktivnost

Nina Jevtiõ i Çubica Periõ: Istraÿivaøka stanica Petnica - Programi iz hemije

Slobodan Jovanoviõ: Poliolefini - sinteza, struktura, svojstva

Branimir Jovanøiõeviõ: Nafta - Od fotosinteze do rafinerije

Dragan Jociõ: Bojeñe tekstila - Nekad zanat, danas visoka tehnologija

Çiçana Kolar-Aniõ: Oscilatorni procesi

Vojin Krsmanoviõ: Nauøni metod - Kako to rade hemiøari

Vojin Krsmanoviõ: Dobijañe i bojeñe stakla

Çuba Mandiõ: Molekulske osnove bolesti

Rade Markoviõ: Hemija paladijuma - teorijski i komercijalni aspekti Pd - karbonilovaña u

posledñih deset godina

Milica Mojaåeviõ: Pesticidi

Vesna Niketiõ: Molekul hemoglobina u zdravçu i bolesti

Svetozar Niketiõ: Hemija draguça

Slobodan Ninkoviõ: Hemija kosmosa

Duåan Sladiõ: Hemija øula vida

Ruÿa Halaåi: Hemijski ølanci u srpskim øasopisima i listovima XIX veka

Godi{te 38. broj 6 (1997) 193

sve.fm

Åtampan je i Katalog Izloÿbe u tiraÿu od

1000 primeraka (157 strana, viåe crteÿa i crno-be-

lih fotografija, nekoliko kolor fotografija).

U Pedagoåkom muzeju organizovan je deo Iz-

loÿbe koji je bio nameñen mlaæim uøenicima(do 16

godina). Direktor Muzeja Branislava Jordanoviõ,

kustos Rastko Jovanoviõ, kao i saradnik Branislav

Momøiloviõ izuzetno su se angaÿovali na realiza-

ciji ovog dela Izloÿbe.

Tokom oktobra 1997. godine uøenici gimnazija,

sredñih i osnovnih åkola mogli su u Pedagoåkom

muzeju da se takmiøe iz hemije u okviru Beogradske

hemijske olimpijade. Olimpijada je detaçnije opi-

sana u posebnom poglavçu objavçenom u ovoj svesci

Hemijskog pregleda: “Svet hemije - Beogradska he-

mijska olimpijada”.

Petar Radivojåa (sa Hemijskog fakulteta u Be-

ogradu) odrÿao je deset predavaña sa demonstraci-

jom interesantnih ogleda iz hemije (sredom i subo-

tom, u toku oktobra 1997. godine). Uøenici su sa ve-

likim interesovañem pratili izvoæeñe ogleda.

Pored toga, u Pedagoåkom muzeju bile su postavçe-

ne dve izloÿbe (sl. 1):

- Izloÿba radova iz hemije koje su uøenici

uradili u okviru Pokreta “Nauku mladima”, Istra-

ÿivaøke stanice Petnica i Mladih istraÿivaøa

Srbije;

- Izloÿba laboratorijskog posuæa i pribora

koja je propraõena lepim crteÿima Tatjane Teofi-

loviõ i stihovima Dejana Daniloviõa o staklenom

åtapiõu, laboratorijskoj øaåi, levku za ceæeñe i

sl.

LITERATURA

1. D . Vitoroviõ i Ÿ. Øek oviõ, Hemija : Stañe i mo-g uõnosti, “ Priro dno-matematiøke nauke danas iu buduõnosti”, 95-104 , S AN U i Pr irodno-m ate-m atiøki fakultet, Beograd, 1989.

2 . A . R . Despiõ, Hemija u S rbiji - Retrospektiva ip erspekti va, Hemijski pregled, 34, (1-2), 3-8 ,1993.

3 . D . Kanazir , Buduõnost nauke, øiñenice, ref lek-s ije, dileme, spekulacije, “ Prirodno-matematiø-k e nauke danas i u buduõ nosti” , 9-32 , SA N U iP rirodno-matematiøki f akultet, Beograd, 1989.

4. G. C. Pimentel, Opportunities in Chemistry, NationalAcademy Press, Washington, D. C., 1985.

5. M. A. Fox, Chemistry: The key to the future (Plenarylecture), 13th International Conference on ChemicalEducation, San Juan, Puerto Rico, August 8-12, 1994.Book of Abstracts, p. 3.

6. “CATALYST - The Museum of the Chemical Indu-stry”, Catalyst, Widnes, Great Britain, 1993.

7. J. Douma and A. van de Graaf, Prototyping for the 21stcentury, in: J. N. Lazonby and D. J. Waddington (Eds.)“Partners in Chemical Education: Proceedings of theInternational Conference on Industry - Education Ini-tiatives in Chemistry”, IUPAC, The Royal Society ofChemistry and The University of York, Great Britain,1996.

Vojin D. Krsmanoviõ, Jasminka Korolijai Dejan Daniloviõ

OTVARAÑE IZLOŸBE SVET HEMIJEPEDAGOÅKI MUZEJ

23. SEPTEMBRA 1997 (12 ØASOVA)

Dame i gospodo, drage koleginice i kolege, dra-

gi uøenici,

Otvarajuõi ovaj deo izloÿbe pod nazivom

SVET HEMIJE, naveåõu najpre tri razloga za mo-

je danaåñe zadovoçstvo.

Prvo, sreõan sam åto mi je pripala øast da ot-

vorim jednu od najvaÿnijih manifestacija posveõe-

nih velikom jubileju Srpskog hemijskog druåtva.

Drugo, ponosan sam åto pripadam svetu hemije,

koji u danaåñe vreme uzbuæuje nemirni istraÿi-

vaøki duh nauønika i radoznalost çudi, i to ne samo

ogromnim napretkom i fascinantnim postignu-

õima, veõ moÿda i viåe onim åto se od ñega u nepo-

srednoj buduõnosti oøekuje.

I treõe, moÿe biti da je moje najveõe zadovoç-

stvo u tome åto je ovaj deo izloÿbe o svetu hemije

nameñen najmlaæim generacijama, naåoj nadi, na-

åoj buduõnosti, generacijama od kojih najpre oøeku-

jemo da se moÿe uhvatiti u koåtac sa izazovima sa-

vremenog sveta hemije.

Stogodiåñica Srpskog hemijskog druåtva da-

tum je od velikog znaøaja ne samo za Srpsko hemijsko

druåtvo veõ, moralo bi tako da bude, i za kulturu

Srbije uopåte. Jer, stotina godina vraõa nas u XIXvek, kada osnivañe nauønih i struønih druåtava

øak i u svetu beåe retkost. Naåe Druåtvo tada po-

stade jedno od najstarijih u Srbiji, i, åto posebno

istiøemo, tek deseto po starosti hemijsko druåtvo

u svetu. Uopåte ne krijemo da se time ponosimo. Mi

koji Srpskom hemijskom druåtvu posledñih dece-

nija odano i s çubavçu sluÿimo, trudili smo se da

se vaçanim, ali prvenstveno radnim obeleÿavañem

Stogodiåñice, åto boçe i dostojnije oduÿimo

osnivaøima Druåtva i ñihovim sledbenicima,

mnogobrojnim pregaocima koji su doprineli veli-

kim uspesima Druåtva.


Srpsko hemijsko druåtvo je 1997. godinu, kao ju-

bilarnu, u celini proglasilo godinom hemije u Sr-

biji, ispuñavajuõi je mnoåtvom aktivnosti na popu-

larizaciji hemije, predavañima u åkolama, na Ko-

larøevom narodnom univerzitetu i u podruÿnicama

åirom Srbije, seminarima za nastavnike i profe-

sore, takmiøeñima iz hemije, hemijskim kvizovima

i drugim emisijama na televiziji... Ovih dana, kao

åto znate, odrÿavaju se centralne sveøanosti u Be-

ogradu, pa vas molimo da se upoznate sa programom i

da åto aktivnijim uøeåõem i u åto veõem broju do-

prinesete sveøanoj atmosferi. Izbor je na vama, po-

øev od nauønog skupa sa 17 sjajnih predavaña svet-

skih autoriteta, meæu kojima i tri nosioca Nobelo-

ve nagrade za hemiju, preko izloÿbi i Sajma, pred-

stavçaña novih, jubilarnih publikacija i poåtan-

ske marke, sve do sveøane akademije i sveøane skup-

åtine u Centru Sava.

Izloÿba u Pedagoåkom muzeju, zajedno sa pra-

teõom Beogradskom hemijskom olimpijadom, nosi

naziv SVET HEMIJE, baå kao i izloÿba koja se

veøeras otvara u Galeriji SANU, a i Meæunarodni

sajam hemijske industrije koji je juøe otvoren na Be-

ogradskom sajmiåtu. Sve ove tri manifestacije po-

sveõene su Stogodiåñici SHD i svaka od ñih nam

doøarava neki deo sveta hemije.

Zbivaña u savremenom svetu hemije nas obavezu-

ju da o ñima i u ovoj prilici neåto kaÿemo.

Ronald Breslou, dugogodiåñi profesor i no-

silac hemije na Univerzitetu Kolumbija u Ñujorku

i doskoraåñi predsednik Ameriøkog hemijskog

druåtva, inaøe jedan od uglednih predavaøa i gosti-

ju SHD ovih dana u Beogradu, u naslovu svoje najno-

vije, ovogodiåñe kñige HEMIJA DANAS I SU-

TRA, definiåe hemiju kao “centralnu, korisnu i

kreativnu nauku”. Centralna je jer bitno doprinosi

poçoprivredi, elektronici, biologiji, medicini,

ÿivotnoj sredini, komjuterskim naukama, inÿeñer-

stvu, geologiji, fizici, metalurgiji, mineralogiji

i mnogim drugim naukama. Korisna je jer prouøava

prirodu u kojoj pronalazi nove dragocene hemijske

supstance, a kreativna je jer uporno pokuåava da

imitira prirodu, sintetizujuõi korisne materijale

i øak poboçåavajuõi ñihove osobine.

Reøju, ona je glavna pokretaøka maåina civili-

zacije i ekonomske snage mnogih zemaça. Vreme mi

ne dozvoçava da ovde govorim o neverovatnim po-

stignuõima hemije. Mesto toga, prosto da bih pod-

stakao istraÿivaøku maåtu mladih kojima je i na-

meñena ova izloÿba, pomenuo bih kratko samo ne-

koliko vaÿnih problema, izdvojenih iz mnoåtva

sliønih, øija se reåeña u skoroj buduõnsoti oøekuju

od hemije.

U oblasti medicine, na primer, oøekuju se leko-

vi protiv raka, srøanih bolesti, osteoporoze, gojaz-

nosti, Alchajmerove bolesti, genetskih defekata,

åizofrenije, artritisa, side i mnogih drugih opa-

kih bolesti, traÿe se sredstva protiv virusa i joå

uvek otpornih bakterija. Ilustrativna je vest, na

primer, da se u borbi protiv opasne åeõerne bole-

sti radi na originalnom ureæaju koji se naziva

“veåtaøki pankreas”, koji bi “ugraæen” u organizam

mogao neprekidno da detektuje nivoe glukoze u krvi

i da odmah kada je to potrebno, ubrizgava taønu ko-

liøinu insulina, radi odrÿavaña dozvoçenog nivoa

glukoze. Ili, joå jedan uzbudçiv podatak, veõ se da-

leko odmaklo u sintezi biokompatibilnih materi-

jala za zamenu vena ili arterija, organa, kostiju, zu-

ba, hrskavice..., koje organizmi neõe odbacivati.

Vrlo ÿivo i uzbudçivo istraÿivaøko poçe su

novi materijali sa izuzetnim osobinama, koji otva-

raju puteve za najraznovrsnije primene. Takvi su, re-

cimo, kompoziti, kod kojih se interakcijom sastoja-

ka i ñihovim sinergetskim dejstvom postiÿu neo-

øekivane osobine. Jedan od takvih primera jeste ma-

terijal koji se upotrebçava za izradu vrlo otpor-

nih teniskih reketa ili skija, a sastoji se od gra-

fitnih vlakana koji mu daju izuzetnu jaøinu i epok-

si-smole, koja grafitna vlakna povezuje i åtiti ih

od lomçeña. Åire gledajuõi, tu spada i povråinska

zaåtita metala, gde se kao kuriozitet moÿe pome-

nuti da se razvijaju postupci za zaåtitu metala vr-

lo tankom prevlakom dijamanta. U sliønom smislu

oøekuje se pronalazak postojanih premaza kojima bi

se metali åtitili decenijama. Na “dohvatu ruke” su

i superprovodniøki materijali, koji otporom ne bi

“rasipali” struju kao åto to øine obiøni provod-

nici. Tu se nade polaÿu u specijalne keramiøke ma-

terije (øak i porcelan!) vrlo specifiønih hemij-

skih dodataka koji õe ih øiniti superprovodnicima

na odreæenim relativno normalnim temperaturama,

iznad kojih bi oni ponovo postajali izolatorima.

Danas, kada je øovek veõ ozbiçno poøeo da ugro-

ÿava sam sebe, sjajno je i pravo vreme za bavçeñe he-

mijom ÿivotne sredine. U toj oblasti se radi, na

primer, na proizvodñi tzv. “hemijskih preparata

ograniøene stabilnosti”, koji bi bili u stañu da

obave “posao”, a zatim da “nestanu” iz ÿivotne sre-

dine. Daçe, mora se raditi na problemu ozonskih

rupa, efekta staklene baåte, moraju se razvijati

øiste tehnologije.

Øistim tehnologijama bi svakako vrlo mnogo

mogli da doprinesu napreci u teåkom i delikatnom

prouøavañu dejstva prirodnih katalizatora, enzi-

ma, koji su poznati po neverovatnoj efikasnosti. To

znañe õe, nadamo se, voditi ka sintezi katalizatora

enzimske efikasnosti.

Joå je mnogo oblasti hemije za sijaset uzbudçi-

vih a vitalnih problema: neåkodçive hemikalije

za industriju hrane, novi izvori energije, s vodo-

niønom tehnologijom i elektriønim vozilima na

baterije, tu je hemija ÿivota, ukçuøujuõi hemiju

mozga i memorije, tu su kompjuterske sintetiøke me-

tode i nove instrumentalne analitiøke tehnike, pa

poreklo ÿivota i hemija interplanetarnog i meæuz-

vezdanog prostora, itd.

Godi{te 38. broj 6 (1997) 195

sve.fm

Zaåto sam uopåte pomiñao izazove savremene

hemije? Nije mi bila namera da veliøam hemijsku

nauku, niti da impresioniram prisutne nehemiøare.

Ÿeleo sam prosto da makar malo doprinesem raspa-

çivañu maåte mladih kojima je ova izloÿba prven-

stveno i nameñena.

Ja sam svojim studentima øesto prenosio pouøne

anegdote, a meæu ñima naroøito rado autentiønu

anegdotu o Øarlsu Martinu Holu, pronalazaøu in-

dustrijskog postupka za proizvodñu aluminijuma

koji se i danas primeñuje (dozvolite mi da je i ovde

ponovim, neõe uzeti mnogo vremena): Øarls Martin

Hol je roæen 1863. godine u selu Oberlin u Ohaju, u

SAD, i joå kao deøak od 14 godina je navraõao u he-

mijsku laboratoriju lokalnog koleœa da kupi pone-

ku epruvetu ili staklenu cevøicu. Kasnije, stupiv-

åi u taj koleœ sluåao je i predavaña prof. Œuita,

koji je jednog dana svojim studentima rekao “ako bi

ko od vas pronaåao proces kojim bi se aluminijum

mogao proizvoditi u industrijskim razmerama, on

bi bio ne samo dobrotvor sveta, veõ bi i za sebe

stvorio veliko bogatstvo”. Øuvåi to, Øarls Mar-

tin Hol se okrenuo svome drugu u klupi i rekao: “Ja

õu traÿiti postupak za dobijañe tog metala”. Tra-

ÿio ga je i naåao ga je i åest meseci docnije doåao

je kod profesora Œuita u kabinet i rekao: “Profe-

sore, dobio sam ga”. Tako je uåao u istoriju hemije.

I ne samo to. Sve svoje imañe zaveåtao je za una-

preæeñe prosvete i nauke u Americi, a ñegov koleœ

u Oberlinu dobio je jednu treõinu, izmeæu 12 i 15

miliona dolara, åto je u ono vreme bilo vrlo mno-

go. U tom koleœu nalazi se i sada divna statua mla-

doga Hola, izlivena od aluminijuma.

Zato sam danas govorio i o izazovima hemije, sa

nadom da õemo meæu posetiocima izloÿbe i uøesni-

cima hemijske olimpijade pronaõi dosta mladih sa

oduåevçeñem Øarlsa Martina Hola.

Na kraju, da vas joå jednom podsetim da õe se uz

ovaj skromni, ali çupki deo izloÿbe SVET HE-

MIJE, nameñen prvenstveno mlaæim generacijama,

ali i svima onima koji se tako oseõaju, u oktobru i

novembru odrÿati Beogradska hemijska olimpijada:

svakodnevno individualno takmiøeñe iz hemije za

uøesnike gimnazija, sredñih i osnovnih åkola.

Srpsko hemijsko druåtvo toplo zahvaçuje Pe-

dagoåkom muzeju, i posebno ñegovom direktoru go-

spoæi Branislavi Jordanoviõ, kao i gosp. Rastku Jo-

vanoviõu, kustosu Pedagoåkog muzeja i gosp. Brani-

slavu Momøiloviõu, takoæe iz Pedagoåkog muzeja,

na prijatnoj saradñi koja je omoguõila organizo-

vañe ovog dela izloÿbe i hemijske olimpijade.

Srpsko hemijsko druåtvo duguje veliku zahval-

nost svojim ølanovima koji su volonterski, sa veli-

kom çubavçu prema Druåtvu i struci, i pored svo-

jih redovnih obaveza, uloÿili ogroman trud i vreme

ne bi li ovu manifestaciju uøinili åto uspeåni-

jom. To su autori izloÿbe mr Jasminka Korolija,

Dejan Daniloviõ, profesor hemije i mr Vojin Kr-

smanoviõ, i pored ñih ølanovi Druåtva koji su sa

autorima organizovali hemijsku olimpijadu: docent

dr Çuba Mandiõ, predsednik ÿirija olimpijade i

Biçana Steçiõ, asistent Hemijskog fakulteta.

Srpsko hemijsko druåtvo zahvaçuje Ministar-

stvu prosvete Vlade Srbije na materijalnoj pomoõi

za organizovañe izloÿbe i olimpijade.

Najzad, posebnu zahvalnost Srpsko hemijsko

druåtvo duguje Klubu mladih matematiøara “Arhi-

medes”, koji je çubazno stavio na raspolagañe 6

kompjutera za sve vreme trajaña izloÿbe i olimpi-

jade, i preduzeõu Media iz Zemuna, koje je stavilo na

raspolagañe laboratorijsko posuæe i pribor kao

eksponate na izloÿbi.

Bez ove nesebiøne i plemenite pomoõi teåko

da bi se mogla ostvariti ova izloÿba, a ni hemijska

olimpijada.

Zahvaçujem vam svima na paÿñi i pozivam vas

da pogledate izloÿbu koja je ovim otvorena.

U nastavku sveøanosti, dr Petar Radivojåa sa

Hemijskog fakulteta Univerziteta u Beogradu iz-

veåõe tri hemijska ogleda.

Dragomir Vitoroviõ

OTVARAÑE IZLOŸBE SVET HEMIJE GALERIJA SANU 23. SEPTEMBAR 1997. (19 ØASOVA)

“Sluåali ste kako teøe ÿiva, jedini metal koji

je teøan na temperaturi okoline, a za koji su znali

joå stari alhemiøari. A sada õete sluåati mene”.

Ove reøi, drage gospoæe i gospodo, izgovorio je

pre taøno 60 godina moj veliki uøiteç, akademik

Panta S. Tutunœiõ kao uvod u svoje popularno pre-

davañe na Kolarøevom narodnom univerzitetu o ne-

kim izazovima hemije.

I izloÿba koju danas otvaramo postavçena je da

te izazove prikaÿe najåirem krugu onih koji pose-

duju radoznalost da dubçe proniknu u prirodu stva-

ri koje ih okruÿuju.

Sreõan sam åto mi je ukazana øast da otvorim

tu izloÿbu s obzirom da je ona posveõena oblasti

nauke øijem jednom delu sam posvetio ceo svoj radni

vek.

Svet hemije pokriva danas ogroman prostor,

mnogo veõi nego åto çudi koji se ne bave hemijom

kao naukom ili strukom mogu da naslute. Øovek se

pred tim prostorom nalazi u poloÿaju istraÿivaøa


naåe planete u ono davno vreme kada se ona øinila

beskrajno velikom, a prodirañe sve dubçe u nepoz-

nate krajeve predstavçalo je uzbudçivu avanturu sa

neizvesnim ishodima. Ali dok je naåa planeta veõ

sasvim istraÿena i poznata, poçe hemije joå uvek

se prostire u nepoznati beskraj. Hemiøari okupçe-

ni oko Srpskog hemijskog druåtva ÿeleli su ovom

izloÿbom i kñigom koja je za ñu pripremçena kao

prigodna monografija, da sve one, koji za to do sada

nisu imali priliku, povedu u uzbudçive nepoznate

krajeve poput Kolumba, Magelana ili Œejmsa Kuka.

Autorima tekstova koji slede, zajedniøka je ÿeça

da sa drugima podele svoja oduåevçeña prikazujuõi

im koliko daleko je, u tom beskrajnom prostoru, he-

mija danas prodrla napred.

Na ovoj izloÿbi õe i sami hemiøari moõi da na-

æu razonodu podseõajuõi se na mnoge stvari sa koji-

ma su se upoznali u åkoli, ali ako su i pre svega ne-

koliko godina izaåli sa ñe, verovatno je da õe nai-

õi na brojne nepoznate øiñenice koje, zbog brzog

napredovaña te nauke, nisu joå stigle da naæu svoje

mesto ni u najsavremenijoj nastavi. To je ujedno i

opravdañe åto õe se na izloÿbi naõi i mesta, a na-

roøito hemijske formule, sasvim nepristupaøna la-

iku, ali zanimçiva hemiøarima kojima nije stran

hijeroglifski naøin prikazivaña hemijskih struk-

tura i reakcija.

Hemija je utkana u svaku poru naåeg biõa i na-

åe civilizacije. Ÿiva biõa, ukçuøujuõi øoveka,

funkcioniåu zahvaçujuõi bezbrojnim hemijskim

reakcijama, koje ni iz daleka nisu sve poznate, a i za

one koje jesu ñihova uloga u tom funkcionisañu sa-

mo se nasluõuje. Ideja da organske supstance od ko-

jih su sagraæeni ÿivi organizmi pripadaju posebnoj

vrsti hemije, za øije stvarañe je potrebno uøeåõe

”vis vitalis” (ÿive sile), opovrgnuta je joå u proå-

lom veku, kada se pokazalo da te supstance mogu da-

budu stvorene u laboratoriji od sastojaka neorgan-

skog sveta. Ako niåta drugo, iz tog razumevaña pro-

izlazi da te supstance u meæusobnom reagovañu na

nepoznate naøine stvaraju upravo vis vitalis koju sva-

ki øovek sigurno u veõoj ili mañoj meri ima u sebi

sve dok je ÿiv.

I u svetu koji nas okruÿuje, u civilizaciji øije

plodove danas uÿivamo, hemija je zasluÿna za sve øi-

me se danas odevamo, øime se hranimo i leøimo, øi-

me zadovoçavamo sve potrebe civilizovanog ÿivo-

ta. Bez ñenih proizvoda øovek bi se vratio u oskud-

no ÿivçeñe kakvo je bilo pre dve stotine i viåe

godina unazad, a kakvo øovek danas jedva da ima maå-

tu i da zamisli.

Øitaoci i posetioci izloÿbe dugovaõe zahval-

nost brojnim kolegama hemiøarima koji su nesebiø-

no uloÿili ogroman trud, vreme i napor bez ikak-

vog uzvrata, da bi na åto pristupaøniji naøin pri-

kazali svoj svet i privukli one koji se do sada za ñe-

ga nisu interesovali, a naroøito omladinu onog

uzrasta kome predstoji izbor ÿivotnog puta. Oni

kao da im poruøuju: Neõete se razoøarati.

Ova izloÿba, pa ni kñiga koja je prati nisu uœ-

benici hemije u kojima bi se na sistematiøan naøin

prenela osnovna, pa i posebna znaña i prikazale

sve oblasti koje obuhvata ili u kojima uøestvuje sa-

vremena hemija. Spomenimo samo teorijsku hemiju,

koja je u posledñih pola veka, zahvaçujuõi otkriõu

kvantne mehanike, doÿivela fascinantan razvoj, a

ovde su samo lapidarno prikazani neki ñeni rezul-

tati, te spektrohemiju, radijacionu hemiju, nuklea-

rnu hemiju, molekularnu biologiju i molekularnu

genetiku kao primere oblasti koje nisu ni dotaknu-

te, pre svega zbog toga åto ñihovo predstavçañe

traÿi takva prethodna znaña, koja nestruøni pose-

tilac i øitalac nemaju, da bi ñihova dostignuõa

mogla da se razumeju. I bez toga uvereni smo da õe

svi koji doæu na ovu izloÿbu na ñoj videti zanim-

çive sadrÿaje, kao i podsticaj na bliÿe upoznavañe

sa hemijom.

Poseban napor uøinili su saradnici Muzeja na-

uke i tehnike i urednici sa Hemijskog i Tehnoloå-

ko-metaluråkog fakulteta øija se imena nalaze na

inversu kñige, na øemu im se mora odati priznañe.

Ovom izloÿbom Muzej nauke i tehnike u veõ

tradicionalnoj saradñi sa Galerijom Srpske akade-

mije nauka i umetnosti daje svoj doprinos obeleÿa-

vañu godiåñice od velikog znaøaja za naåu nauku i

kulturu.

Na kraju imam prijatnu duÿnost da u ime orga-

nizatora ove izloÿbe, ali i Srpskog hemijskog

druåtva koje je iniciralo ñeno organizovañe,

izrazim naåu zahvalnost brojnim podrÿavaocima

na razumevañu za znaøaj ovog dogaæaja i na materi-

jalnoj podråci bez koje on ne bi mogao da se ostva-

ri. Zahvalnost upuõujemo najpre Vladi Republike

Srbije, åto se prihvatila pokroviteçstva obele-

ÿavaña 100-godiåñice Srpskog hemijskog druåtva,

pa u tome sklopu i ove izloÿbe, a posebno Mini-

starstvu za nauku i tehnologiju Vlade Srbije na zna-

øajnoj materijalnoj pomoõi. Zahvalni smo naåem ge-

neralnom sponzoru Beogradskoj bankarskoj grupi,

na obilatoj pomoõi, kao i Zavodu za izdavañe uœbe-

nika i nastavna sredstva i brojnim drugim velikim

sponzorima i donatorima koji su bilo finansijski

bilo materijalno, pomogli ovu izloÿbu, a koje mo-

ÿete da identifikujete na dugaøkom rotulusu u iz-

logu Galerije, kao i u monografiji koja ovu izloÿbu

prati.

Time je ova izloÿba otvorena i ja vas pozivam

da i danas i drugom prilikom kada budete imali

vremena da je posetite, posvetite paÿñu onome åto

ona ÿeli da vam prikaÿe.

Aleksandar Despiõ

Godi{te 38. broj 6 (1997) 197

sve.fm

KATALOG IZLOŸBE “SVET HEMIJE”ODGOVO RNI UREDNIK GOJKO SUBOTIÕ

Prigodni katalog koji je objavçen uz izloÿbu

SVET HEMIJE predstavça vredno i atraktivno

izdañe koje na najboçi moguõi naøin populariåe

hemiju nizom zanimçivih i aktuelnih ølanaka iz

oblasti hemije, materijala i hemijskog inÿeñer-

stva.

SADRŸAJ KATALOGA

HEMIJA

• Ÿivorad Øekoviõ: HEMIJA: MOGUÕNOSTI

I IZAZOVI

• Ivan Juraniõ: IMA LI U KVANTNOJ TEO-

RIJI MESTA ZA STRUKTURU MOLEKULA

• Jelenka Petkoviõ: ZAÅTO DOLAZI DO HE-

MIJSKE REAKCIJE

• Vesna Poharac-Logar, Danica Sreõkoviõ-Ba-

toõanin, Slavica Blagojeviõ: MINERALI I

STENE

• Grupa autora: ORGANSKA HEMIJA KROZ

PRIMERE

• Vojin D. Krsmanoviõ: HEMIJA I NAFTA

• Marija Todoroviõ, Sneÿana Nikoliõ-Mandiõ:

ANALITIØKA HEMIJA

• Vojin D. Krsmanoviõ: HEMIJA I HEMIJ-

SKA INDUSTRIJA

• Petar Pfendt: OD HEMIJE KA HEMIJI

KOJA SHVATA ŸIVOTNU SREDINU ILI

ZAÅTO SE ŸIVOTNA SREDINA ZAGA-

ÆUJE

• Valerija Matiõ, Miroslav M. Vriõ: HEMIJA

I ZDRAVÇE

MATERIJALI• Miodrag Janøiõ: KAKO FUNKCIONIÅU

MATERIJALI

• Çubomir Nedeçkoviõ: METALURGIJA

GVOŸÆA I ØELIKA

• Dragan Sinadinoviõ: OBOJENI METALI

• Duåan Trifunoviõ: METALURGIJA PRA-

HA DANAS

• Çiçana Kostiõ-Gvozdenoviõ: KERAMIKA

• Nikola Blagojeviõ: STAKLO

• Slobodanka Nikoliõ: POLUPROVOD-

NIØKI KRISTALI SILICIJUMA I

GERMANIJUMA

• Sneÿana Boåkoviõ: NEOKSIDNA KERA-

MIKA I KERAMIØKI KOMPOZITI

• Jasna Æonlagiõ: POLIMERNI MATERI-

JALI

• Radoslav Aleksiõ: KOMPOZITNI MATE-

RIJALI

• Radmila Janøiõ: INŸEÑERSTVO MATERI-

JALA

HEMIJSKO INŸEÑERSTVO• Radmila Janøiõ: NEKA PITAÑA I ODGO-

VORI O HEMIJSKOM INŸEÑERSTVU

• Dejan Skala: NATKRITIØNA EKSTRAK-

CIJA - PRIMENA UGÇEN-DIOKSIDA

KAO EKSTRAKCIONOG SREDSTVA

• Milan Mitroviõ: STRUKTURNA INTEGRA-

CIJA PROCESA - JEDAN OD OSNOVNIH

SMEROVA RAZVOJA HEMIJSKOG I BIO-

HEMIJSKOG INŸEÑERSTVA

IZLOŸBA “NOBELOVCI NA MARKAMA”

U okviru izloÿbe SVET HEMIJE odrÿane u Galeriji SANU, prireæena je mala, ali vrlo znaøajna

izloÿba “Nobelovci na markama - fizika, hemija, medicina” autora Zdenka i Dejana Dizdara.

Vek atoma, kosmonautike, genetiøkog inÿeñerstva, savremenih materijala, informatike, roboti-

ke... rezultat je rada ogromnog broja pregalaca, stotina hiçada umnih i vrednih çudi ujediñenih u ve-

likom bratstvu nauke i tehnike. Meæutim, slavom - Nobelovom nagradom ovenøano je, od Rendgena, koji

je 1901. godine dobio prvu Nobelovu nagradu, do 1996. godine, samo 440 nauønika. Pribliÿno polovina

od ñih je prikazana do sada na markama. Veliki broj tih maraka nalazi se u kolekciji koji je predstav-

çena na izloÿbi.

SAJAM “SVET HEMIJE ́ 97”

Proslava stogodiåñice Srpskog hemijskog

druåtva obuhvatila je niz manifestacija, veõina od

ñih planirana je za period od 22.09.-27.09.1997. go-

dine. Jedna od tih manifestacija bio je i sajam Svet

hemije 97 odrÿan u vremenu od 22.09.-25.09.1997. go-

dine na Beogradskom sajmu.

Ideja o odrÿavañu Sajma posveõenog hemiji i

hemijskoj industriji u vreme obeleÿavaña 100 godi-

na SHD-a, nastala je tokom 1996. godine na sednica-


ma Upravnog odbora. Organizacioni odbor prosla-

ve 100 godina SHD je ovu ideju prihvatio i o ovoj

ideji organizovao razgovor sa Upravom Beogradskog

sajma. Kako bi se ova ideja ostvarila izabran je Or-

ganizacioni odbor u koji su uåli predstavnici naj-

veõih industrijskih preduzeõa iz oblasti hemijske

industrije i privrednih komora Beograda i Srbije.

Tokom rada na organizaciji Sajma pojavila se po-

treba da se oformi operativni organ Izvråni od-

bor koji je od jula 1997. godine preuzeo glavne aktiv-

nosti u vezi sa Sajmom. Organizacioni odbor pro-

slave SHD je za koordinaciju svih aktivnosti u vezi

sa sajmom Svet hemije 97 odredio Dragana Sinadi-

noviõa, Beogradski sajam Borislava Raæeviõa, a

Privredna komora Srbije Vladu Jankoviõa.

Beogradski sajam je predloÿio, a to je prihva-

õeno i od Srpskog hemijskog druåtva, da se sajam

Svet hemije 97 odrÿi kao centralna manifestacija

u okviru sajmova “Gas i nafta”, “Beplast”, “Zaåti-

ta”, “Solar”, “Zavarivañe” i “Novotex” koji õe se

odrÿati od 22.09.-25.09.1997. godine na Beogradskom

sajmu.

Navedene manifestacije otvorene su na Beo-

gradskom sajmu 22.09.1997. godine. Sajam je otvorio

Savezni ministar za nauku i tehnologiju Jagoå Ze-

lenoviõ, a pozdravni govor je odrÿao direktor Saj-

ma gospodin Siniåa Zariõ. U okviru Sajma Svet

hemije ́ 97 Srpsko hemijsko druåtvo je bilo pred-

stavçeno izloÿbenim prostorom na kome je bila

prikazana istorija druåtva kao i sadaåñe aktiv-

nosti; øasopisi, nauøne i struøne manifestacije i

sl. Sve manifestacije Sajma obuhvatile su veliki

broj domaõih i stranih izlagaøa (preko 400), a Sa-

jam je i imao znatan broj posetilaca. Treba istaõi

da su u okviru sajma bile predstavçene naåa najveõa

preduzeõa hemijske industrije: HIP Panøevo,

“Zorka” Åabac, “Ÿupa” Kruåevac, HI Prahovo,

“Merima” Kruåevac, Petrohemija, Gumarska indu-

strija. Pored velikih, primetan je bio znatan broj

mañih proizvoæaøa razliøitih proizvoda hemijske

industrije.

Ocena rukovodstva Sajma je da je ova manife-

stacija uspeåno organizovana i da je, obzirom na

uslove, pokazala zavidno interesovañe izlagaøa i

posetilaca. Srpsko hemijsko druåtvo je doprinelo

afirmaciji Sajma, kroz posetu naåih gostiju iz

inostranstva koji su kao gosti boravili na Sajmu

24. septembra. Treba takoæe istaõi da je na sajmu iz-

vråena i promocija monografije “Hemija i hemij-

ska industrija u Srbiji”.

Dragan Sinadinoviõ

3. NAUØNO-STRUØNO SAVETOVAÑE “SVET POLIMERA”

U vreme trajaña manifestacije SVET HEMI-

JE na Beogradskom sajmu, 22. i 23. septembra 1997.

godine, odrÿano je 3. Nauøno-struøno savetovañe

SVET POLIMERA kao prateõa manifestacija

BEPLAST-a 97. U okviru ovog savetovaña obele-

ÿena je stogodiåñica Srpskog hemijskog druåtva,

kao i 25 godina postojaña Sekcije za hemiju i tehno-

logiju makromolekula SHD, predavañima dvojice

istaknutih inostranih predavaøa, profesora Ni-

kolasa Spaskog (Nicolas Spassky) iz Pariza i profe-

sora Stanislava Neåpureka (Stanislav Neåpurek) iz

Praga, koji su, kao gosti SHD, uøestvovali u radu ju-

bilarnog nauønog i sveøanog skupa u Sava centru.

Profesor Spaski je na Savetovañu odrÿao preda-

vañe “Primena derivata lantanida kao inicijatora

polimerizacije otvarañem prstena”, a profesor

Neåpurek predavañe “Lokalizovana elektronska

staña u polimerima i ñihovo uøestvovañe u preno-

su nosilaca naelektrisaña”. Uz ova dva predavaña

izloÿeno je joå dvadeset saopåteña i izdat je

zbornik radova.

Ivanka Popoviõ

OTKRIVAÑE SPOMEN PLOØE NA ZGRADI IHTM, ÑEGOÅEVA 12

24. SEPTEMBRA 1997., 13 ØASOVA

Ceñene koleginice i kolege hemiøari, fiziko-

hemiøari i tehnolozi, poåtovani gosti, draga deco

çubiteçi hemije.

Izuzetno sam poøastovan åto mogu da Vas poz-

dravim u ime Srpskog hemijskog druåtva i Insti-

tuta za hemiju, tehnologiju i metalurgiju i da Vam se

zahvalim, åto ste se prihvatili da uøestvujete u

obeleÿavañu znaøajnog jubileja hemije - 100 god.

SHD.

Sto godina je veliki period,

Godi{te 38. broj 6 (1997) 199

sve.fm

Meæutim, zaøeci hemije u Srbiji datiraju dosta

ranije i vezani su kako za instituciju IHTM, tako

i za zgradu pred kojom se nalazimo.

Samo åto su utihnule puåke prvog i drugog

Srpskog ustanka a veõ 1833. godine Kñaz Miloå

Obrenoviõ je poøeo da åaçe srpske mineralne vode

na analizirañe u Beø da se “ustanovi za koje bole-

sti se mogu koristiti, kao i sa kojim od tih mine-

ralnih voda mogu se leøiti nerotkiñe”, a veõ od

1837. analize srpskih mineralnih voda rade se u Dr-

ÿavnoj apoteci od strane drÿavnog apotekara Pav-

la Iliõa.

Kako je pored apotekarskih poslova Pavle Il-

iõ obavçao i druge poslove i bio jedini øovek sa

tim zvañem, a poslovi se åirili, Kñaz Miloå je

1859. godine dao nalog da se osnuje Drÿavna hemij-

ska laboratorija “u kojoj bi se vråile sudske ek-

spertize i analize mineralnih voda” i za prvog dr-

ÿavnog hemiøara postavio apotekara Pavla Iliõa.

Posle Pavla Iliõa drÿavni hemiøar bio je

apotekar Dr Alojz Helih.

Od 1872. godine traÿi se da drÿavni hemiøar

ima doktorat hemije.

Tako je 1873. godine za drÿavnog hemiøara ra-

spisan konkurs gde su navedeni i zadaci drÿavnog

hemiøara:

“Duÿnost je drÿavnog hemiøara da izvråuje

analize sudsko-hemijske, sanitetsko-policijske i

higijensko-hemijske, da izvråuje vizitaciju sviju

radñi sa hemikalijama i da retaksira recepise le-

kara izdatih na raøun javnih zavoda”.

Za drÿavnog hemiøara postavçen je dr Ferdi-

nand Åems, koji pored magistrature farmacije ima

i doktorat hemije (do 1881). Dr Åems je vråio sud-

sko-hemijske i sudsko-medicinske analize, kao i

razne druge analize, koje su mu davala razliøita on-

daåña ministarstva.

U periodu 1881-1894. g. drÿavni hemiøar je bio

diplomirani hemiøar dr Otmar Felker.

U poøetku, Drÿavna hemijska laboratorija na-

lazila se u prostorijama Drÿavne apoteke, a zatim

jedno vreme u laboratoriji Liceja do 1882. godine,

kada je 1887. na uglu Kraça Milutina i Ñegoåeve

ulice podignuta zgrada za potrebe Drÿavne hemij-

ske laboratorije. Bila je to, u to vreme, prostrana i

moderna graæevina. Drugi sprat dograæen je 1928. go-

dine.

U novoj zgradi Drÿavne hemijske laboratorije

(1882) u poøetku su postojala dva odeçeña: jedno

odeçeñe je bilo za higijenske i sanitetsko-poli-

cajske analize, a drugo sa sudske analize.

Na rad u Drÿavnu hemijsku laboratoriju 1884.

godine primçen je dr Marko Leko.

Do 1894. godine ova dva odeçeña radila su po-

sebno, skoro nezavisno jedno od drugog. Tek 1894. go-

dine, kada je za upravnika postavçen dr Marko Leko

ova dva odeçeña su spojena, dobila su zajedniøku ad-

ministraciju i zajedniøku biblioteku.

U posledñim godinama proålog veka Drÿavna

hemijska laboratorija bila je najureæenija hemijska

laboratorija u Srbiji, a stranci su tvrdili da se

moÿe uporediti sa najpoznatijim univerzitetskim

laboratorijama u Evropi.

“Pored hemijsko-sudskih i sanitetskih analiza

koje su obuhvatale analize drobova, krvnih mrça,

mrça od sperme, lekova, otrova, vode za piõe, hrane,

zaøina, u laboratoriji su ispitivani i poçopri-

vredni proizvodi, zemça, tkanine, boje, uça, rude,

metali, legure, ugçevi, parafinski åkriçci, vode

za industrijsku upotrebu, voåtane sveõe, hartija,

zapaçivi predmeti, laÿni novac i drugo”.

Vremenom je Drÿavna hemijska laboratorija

dobijala karakter opåte laboratorije za sve grane

primeñene hemije.

Zbog ratnih prilika Drÿavna hemijska labora-

torija je 1914. godine, pod rukovodstvom dr Marka

Leka, premeåtena u Niå gde je radila godinu dana.

Zbog okupacije Srbije rad u laboratoriji je preki-

nut, a novembra 1918. godine rad u Drÿavnoj hemij-

skoj laboratoriji nastavçen je u Beogradu u staroj

zgradi.

Dame i gospodo,

U trajañu viåe od jednog veka, u ovoj zgradi se

odvijao ÿivot hemije i odslikavao ne samo razvoj

hemije, veõ i razvoj srpske kulturne istorije uopå-

te.

Zgrada u Ñegoåevoj 12, do ove godine predstav-

çala je spomenik nenapisane istorije hemije u Sr-

biji, ali zahvaçujuõi ovom jubileju, i posebno anga-

ÿovañu akad. Dragomira Vitoroviõa, sada je napi-

sana i istorija hemije Srbije uz uøeåõe entuzijasta

hemije, tako da je od danas ova zgrada i SPOME-

NIK napisane istorije hemije Srbije.

Ÿarko Jovanoviõ


Ako je neko pored domaõina izuzetno sreõan

zbog ovo g dogaæaña, zbog otkrivaña o ve spo-

men-ploøe, to je sigurno Srpsko hemijsko druåtvo.

Ova zgrada je deo naåe istorije, a sigurno je da

õe igrati i vaÿnu ulogu u buduõem razvoju hemije i

hemijske tehnologije u Srbiji.

Ubeæeni smo da õe zgrada, sada sa spomen-plo-

øom, koju õemo odmah videti, izgledati lepåe nego

ikada. Naåa je sreõa da su se prema ñoj ñeni stana-

ri odnosili uglavnom sa poåtovañem. Srpsko he-

mijsko druåtvo posebno ÿeli da se zahvali danaå-

ñim domaõinima, Institutu za hemiju, tehnologiju

i metalurgiju, i ñegovom prvom øoveku gospodinu

Ÿarku Jovanoviõu, za veliki doprinos ugledu koji

hemiøari, hemijski tehnolozi i metalurzi, a i ova

zgrada uÿivaju u naåoj sredini.

U ovu zgradu je 27. novembra 1897. godine, u pet

sati posle podne, veõ u sumraku, uålo jedanaest beo-

gradskih hemiøara, sveøano obuøenih, kako je veõ na-

lagalo ono vreme, koji su se, kako je zapisano u zapi-

sniku koji je vodio Marko Nikoliõ, posle diskusije

vrlo brzo sloÿili da se osnuje Srpsko hemijsko

druåtvo. Desilo se to u nekoj od ovih prostorija u

prizemçu, jer zgrada tada nije imala sprat. U toj

prostoriji sedeli su Jovan Bademliõ, Aleksandar

Zega, Kosta Jovanoviõ, Miodrag Joviøiõ, Dobrosav

Knez-Milojkoviõ, Radomir Majstoroviõ, Marko

Nikoliõ, Luka Paniõ, Vojislav Prçeviõ, Josif

Iliõ Sodomski i sazivaø osnivaøkog sastanka ta-

daåñi upravnik ove zgrade Marko Leko. Oni su se

veõ nedeçu dana kasnije u ovoj zgradi dogovorili da

Srpsko hemijsko druåtvo poøne sa radom odmah, bez

ikakvih øasnika, ne birajuõi øak ni predsednika,

sem sekretara i da preuzmu sve zadatke iz oblasti

hemije jedne moderne drÿave.

Tako je u ovoj zgradi zapoøelo rad jedno od naj-

starijih nauønih i struønih druåtava na Balkanu i

u Evropi, a meæu hemijskim druåtvima po starosti

deseto u svetu.

Da li su jedanaestorica osnivaøa posle osni-

vaøkog sastanka, pre sto godina, otiåli na koktel,

odnosno da li ih je tadaåñi domaõin, upravnik Dr-

ÿavne hemijske laboratorije pozvao na koktel, nije

poznato.

Srpsko hemijsko druåtvo upuõuje ovom prili-

kom duboku zahvalnost i gospodinu Koçi Miluno-

viõu, vajaru i tvorcu spomen-ploøe, sa ubeæeñem da

õe mnogi çudi pred ñom zastati, ne samo zbog tek-

sta, veõ i zbog ñene privlaønosti.

Jovan Jovanoviõ

JUBILARNI NAUØNI I SVEØANI SKUP 100 GODINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA 1897-1997

POKROVITEÇ

VLADA REPUBLIKE SRBIJE

GENERALNI SPONZOR

Beogradska bankarska grupa, Beograd

VELIKI SPONZORI

DUGA - INDUSTRIJA BOJA I LAKOVA

D.D., Beograd

FONDACIJA BRAÕA KARIÕ, Beograd

HEMOFARM KONCERN, Vråac

ICN JUGOSLAVIJA, Beograd

MINISTARSTVO ZA NAUKU I TEHNO-

LOGIJU REPUBLIKE SRBIJE

VELIKI DONATORI

BEOGRADSKI SAJAM, Beograd

D.D. ZDRAVÇE, Leskovac

EPSILON - NOVOLAB, London - Beograd

FAKULTET ZA FIZIØKU HEMIJU, Beo-

grad

HEMIJSKA INDUSTRIJA ŸUPA, Kruåe-

vac

HEMIJSKA INDUSTRIJA MERIMA, Kru-

åevac

HEMIJSKI FAKULTET, Beograd

HIP - PETROHEMIJA, Panøevo

INSTITUT ZA HEMIJU, TEHNOLOGIJU

I METALURGIJU, Beograd

LEMIS, Beø - Beograd

NIS - FABRIKA MAZIVA FAM, Kruåevac

NIS - NAFTNA INDUSTRIJA SRBIJE,

Novi Sad

PAÅALIÕ VATROMETAL, Mladenovac

Godi{te 38. broj 6 (1997) 201

sve.fm

SAOBRAÕAJNI INSTITUT CIP D.P., Be-

ograd

SARTID D.D., Smederevo

TEHNOLOÅKO-METALURÅKI FAKUL-

TET, Beograd

TIGAR A.D., Pirot

TRAYAL KORPORACIJA, Kruåevac

ZAVOD ZA IZRADU NOVØANICA I KO-

VANOG NOVCA, Beograd

ZORKA - PHARMA, Åabac

ZVEZDA D.D., Gorñi Milanovac

DONATORI

BIP HOLDING, Beograd

FABRIKA CEMENTA KOSJERIÕ, Kosje-

riõ

FABRIKA GUMENIH PROIZVODA RE-

KORD, Beograd

FIMA, Mionica

GIPP MRÇEÅ, Beograd

GLOBAL TECHNOLOGY ASSISTANCE , Beo-

grad

HOLDING KOMPANIJA VISKOZA, Loz-

nica

HOLDING KOMPANIJA YUMCO , Vrañe

INSTITUT ZA NUKLEARNE N AUKE

VINØA, Beograd

JUGOREMEDIJA - FABRIKA LEKOVA,

Zreñanin

METALAC D.D., Gorñi Milanovac

PRVA PREDUZETNIØKA BANKA, Beograd

P.S. GRMEØ A.D., Beograd

SPEKTAR, Øaøak

TIPOPLASTIKA HOLDING D.D., Gorñi

Milanovac

POØASNI ODBOR

Mirko MARJANOVIÕ, predsednik Vlade Re-

publike Srbije, predsednik

Jagoå ZELENOVIÕ, savezni ministar za nau-

ku, razvoj i ÿivotnu sredinu

Duåan KANAZIR, ministar za nauku i tehno-

logiju u Vladi Republike Srbije

Ÿivota ÕOSIÕ, ministar za industriju u

Vladi Republike Srbije

Aleksandar DESPIÕ, predsednik Srpske aka-

demije nauka i umetnosti

Zoran ÆINÆIÕ, predsednik Skupåtine gra-

da Beograda

Dragan KUBUROVIÕ, v.d. rektora Univerzi-

teta u Beogradu

Dragomir VITOROVIÕ, akademik

Mihailo Ç. MIHAILOVIÕ, akademik

Milutin STEFANOVIÕ, akademik

Dragutin DRAŸIÕ, akademik

Slobodan RIBNIKAR, akademik

Miroslav GAÅIÕ, akademik

Çubiåa RAKIÕ, akademik

Vladimir REKALIÕ, poøasni predsednik

Srpskog hemijskog druåtva

Fedor ZDANSKI, dekan Tehnoloåko-meta-

luråkog fakulteta

Ivan JURANIÕ, dekan Hemijskog fakulteta

Dragan MARKOVIÕ, dekan Fakulteta za fi-

ziøku hemiju

Ÿarko JOVANOVIÕ, direktor Instituta za

hemiju, tehnologiju i metalurgiju

Miroslav KOPEØNI, direktor Instituta za

nuklearne nauke Vinøa

Stanimir ARSENIJEVIÕ, urednik Hemij-

skog pregleda

Jovan JOVANOVIÕ, predsednik Srpskog he-

mijskog druåtva

Ÿivorad ØEKOVIÕ, prethodni predsednik

Srpskog hemijskog druåtva

ODBOR ZA PROSLAVU

Ÿivorad ØEKOVIÕ, predsednik

Teodor AST

Miodrag BABIÕ

Zlatan BATALOVIÕ

Nikola BLAGOJEVIÕ

Sneÿana BOJOVIÕ

Milan DABOVIÕ

Aleksandar DEKANSKI

Ilija ILIÕ

Bratislav JOVANOVIÕ

Jovan JOVANOVIÕ

Ÿarko JOVANOVIÕ

Dragan MARKOVIÕ

Ivan MIÕOVIÕ

Branislav NIKOLIÕ

Vladimir PAVLOVIÕ

Slobodan PETROVIÕ

Ivanka POPOVIÕ

Milan POPOVIÕ

Çubinka RAJAKOVIÕ

Nikola RISTIÕ

Dragan SINADINOVIÕ

Dejan SKALA

Bogdan ÅOLAJA


PLENARNA PREDAVAÑA ODRŸANA NA JUBILARNOM NAUØNOM I SVEØANOM SKUPU “STO GODINA SRPSKOG

HEMIJSKOG DRUÅTVA 1897-1997”

A. Despiõ: STARA I NOVA ELEKTROHEMIJA

R. Breslow (SAD): VEÅTAØKI ENZIMI

J.H. Beynon (Velika Britanija): OTKRIÕE ELEK-

TRONA I ROÆEÑE MASENE SPEKTRO-

METRIJE: JOÅ DVE STOGODIÅÑICE

G. Vuñak-Novakoviõ: KULTIVACIJA TKIVA:

KOLIKO SMO USPEÅNI?

R. Ernst, dobitnik Nobelove nagrade (Åvajcarska):

ISTRAŸIVAÑE HEMIJSKE I BIOHE-

MIJSKE DINAMIKE NUKLEARNOM

MAGNETNOM REZONANCOM

A. de Meijere (Nemaøka): STVARAÑE SLOŸE-

NIH ORGANSKIH MOLEKULA KASKAD-

NIM REAKCIJAMA KOJE SU KATALI-

ZOVANE PALADIJUMOM

N. L. Allinger (SAD): MOLEKULARNA MEHANI-

KA

I. Gutman: MATEMATIØKA HEMIJA U KRA-

GUJEVCU 1977-1997.

D.H.R. Barton, dobitnik Nobelove nagrade (SAD):

GIF HEMIJA: PARADOKS

P. Potier (Francuska): POTRAGA I OTKRIÕE

DVA NOVA LEKA PROTIV TUMORA, NA-VELBINEtm

AND TAXOTERE tm, MODIFIKO-

VANIH PRIRODNIH PROIZVODA

K. Bowden (Velika Britanija): PRENOÅEÑE

POLARNIH EFEKATA U ORGANSKIM

MOLEKULIMA: KRAJ JEDNE PRIØE?

R. Aœiõ: POVRÅINSKA ELEKTROHEMIJA:

NAUKA O POVRÅINAMA SA POTENCI-

JALOM

L.A. Gribov (Rusija): SAVREMENE MOGUÕNO-

STI PRORAØUNA OPTIØKIH SPEKTA-

RA SLOŸENIH MOLEKULA I POLIME-

RA I NEKE KORISNE PRIMENE

S. Macura: ODREÆIVAÑE STRUKTURE BIO-

MOLEKULA U RASTVORU POMOÕU NUK-

LEARNE MAGNETNE REZONANCE

M. Gaåiõ: PRIRODNA JEDIÑEÑA HINOID-

NE STRUKTURE I ÑIHOVI DERIVATI:

ODNOS STRUKTURE I REAKTIVNOSTI

E. Schürmann (Nemaøka): POLITERMNO OPI-

SIVAÑE PRITISKA KISEONIKA U RA-

STOPIMA Fe-FeOn I FeO-Fe2O3 DELA SI-

STEMA Fe-O

M. Smith, dobitnik Nobelove nagrade (SAD): PR-

VI STUPÑEVI ODREÆIVAÑA BAZNOG

REDOSLEDA DNK U OKVIRU PROJEKTA

“ØOVEKOV GENOM”

BIOGRAFIJE PREDAVAØA

RADOSLAV AŒIÕ

IHTM Centar za elektrohemiju, Univerzitet u Beogradu, Beograd i Brookhaven National

Laboratory, Upton, SADRadoslav Aœiõ je diplomirao 1965., magistrir-

ao 1969. i doktorirao 1974. godine na Tehnoloå-

ko-metaluåkom fakultetu u Beogradu. Nauønu ka-

rijeru je zapoøeo u Odeçeñu, a sada Centru za elek-

trohemiju IHTM u Beogradu radeõi na problema-

tici gorivih galvanskih spregova i drugih hemij-

skih izvora elektriøne energije. Jedan je od pioni-

ra u razvoju primene spektroskopskih tehnika u

elektrohemiji u nas. Dao je znaøajne doprinose u

elektrokatalitici; izuøavao je adsorpcione proce-

se, kinetiku niza elektrohemijskih reakcija organ-

skih i neorganskih molekula. U novije vreme radi u

oblasti elektrohemije na monokristalnim elek-

trodama sa nastojañima da se potpunije upozna elek-

trohemija povråina. Dopisni je ølan Srpske akade-

mije nauka i umetnosti od 1993. godine. Ølan je

Predsedniåtva Srpskog hemijskog druåtva i Re-

dakcionog odbora Journal of the Serbian Chemical So-ciety. Od 1996. godine nacionalni je sekretar (za Ju-

goslaviju) Meæunarodnog druåtva za elektrohemiju

(ISE). Dobitnik je dve Oktobarske nagrade grada Be-

ograda za prirodno-matematiøke nauke (1968. i 1983.

godine). Trenutno boravi u SAD u Brookhaven Nati-onal Laboratory, Upton, NY .

Godi{te 38. broj 6 (1997) 203

sve.fm

N ORMAN L. A LLINGER

Department o f C hemistry, University o f Georgia, Athens, SAD

Norman L. Alinœer je diplomirao na Kali-

fornijskom Univerzitetu u Berkliju 1951. godine, a

doktoriraro na Kalifornijskom Univerzitetu u

Los Anæelesu 1954. godine. Zapoøeo je svoju nauønu

karijeru kao organski hemiøar radeõi prvenstveno

na sintezi, a tokom pedesetih i åezdesetih godina

bavio se fiziøkom organskom hemijom. Krajem pede-

setih godina, sa razvojem elektronskih raøunara,

poøeo je da se bavi raøunskom hemijom i da reåava

probleme u hemiji raøunskim metodama. Tokom åez-

desetih godina radio je na konformacionoj analizi

i razvio metode za odreæivañe konformacione rav-

noteÿe. Od 1970. godine najviåe radi u oblasti mo-

lekularne mehanike i prouøava strukturu i svojstva

organskih molekula. Nosilac je mnogih uglednih

nagrada meæu ñima i nagrade Ameriøkog hemijskog

druåtva za primenu raøunara u hemijskim i farma-

ceutskim istraÿivañima 1996. godine. Postao je

ølan Nacionalne akademije nauka 1991. godine, a po-

øasni doktor Ruske akademije nauka 1993. godine.

Poøasni je ølan Srpskog hemijskog druåtva. Bio je

gostujuõi profesor na viåe univerziteta u svetu,

konsultant mnogim poslovnim i nauønim organiza-

cijama i ølan ureæivaøkog odbora øasopisa Journalof Physical Organic Chemis try i Journal of MolecularStructure. Osnovao je 1980. godine øasopis Journal o fComputational Chemistry , øiji je i urednik od osni-

vaña.

SIR D EREK H. R . BAR TON

Department of Chemistry, Texas A&M University, College Station, SAD

Derek H. R. Barton je diplomirao 1940. i dokto-

rirao 1942. godine na Imperijalnom koleœu u Lon-

donu. Na poøetku svoje nauøne karijere bavio se pi-

rolizom hlorovanih ugçovodonika i drugim prime-

ñenim problemima. Kasnije je poøeo da se bavi fun-

damentalnim istraÿivañima i izuøavao je uticaj

strukture na molekulsku rotaciju kod razliøitih

vrsta prirodnih proizvoda, kao i mehanizme i ste-

reohemiju eliminacionih reakcija. Zajedno sa Has-sel-om postavio je temeçe konformacionoj analizi

i za doprinos u ovoj oblasti dodeçena im je Nobelo-

va nagrada za hemiju 1969. godine. Prouøavao je i ok-

sidativna kuplovaña fenola, fotolizu alkil-ni-

trata, slobodno-radikalske reakcije deoksigena-

cije i dekarboksilacije i oksidativne reakcije na

neaktiviranim ugçenikovim atomima. Osim Nobe-

love, dobitnik je preko 30 nagrada, meæu ñima: Dej-

vijeve medaçe Kraçevskog druåtva (1961), Pri-

stlijeve medaçe Ameriøkog hemijskog druåtva

(1994) i Lavoazjeove medaçe Francuskog hemijskog

druåtva (1995). Ølan je viåe od 20 nauønih druåta-

va i 20 akademija nauka u svetu, izmeæu ostalih i po-

øasni ølan Srpskog hemijskog druåtva od 1987. go-

dine. Primio je preko 20 poøasnih doktorata. Bio je

gostujuõi profesor na viåe univerziteta i do sada

odrÿao oko 70 poøasnih predavaña u celom svetu.

JOHN H. BEYN ON

University of Wales Sw ansea, Sw ansea, Velika Britanija

Œon H. Bajnon je diplomirao 1943. godine i ha-

bilitirao (D.Sc.) 1960. godine na Univerzitetu u

Velsu. Veõi deo karijere je proveo u industriji, kao

direktor istraÿivaña u kompaniji ICI u Manøeste-

ru. Tu je konstruisao prvi maseni spektrometar sa

dvostrukim fokusirañem 1955. godine. Svoja pio-

nirska istraÿivaña i iskustvo u oblasti masene

spektrometrije uobliøio je u, i danas nezameñivu

kñigu Masena spektrometrija objavçenoj 1960. go-

dine. Od 1969. preåao je na univerzitet. Razvio je

laboratorije na univerzitetu Purdu i na Velåkom

univerzitetu u Svonsiju u kojima je dao izvanredne

doprinose konstrukciji novih instrumenata i raz-

voju novih metoda masene spektrometrije. Dobitnik

je desetak uglednih nagrada ukçuøujuõi Haslerovu

nagradu za primeñenu spektroskopiju 1979. i Zlat-

nu medaçu Meæunarodnog druåtva za masenu spek-

trometriju 1985. godine. Postao je ølan Kraçevskog

druåtva 1971. godine. Jedan je od osnivaøa i prvi

predsednik Evropskog druåtva za masenu spektro-

metriju (1993.). Poøasni je ølan Srpskog hemijskog

druåtva (od 1981.) i Jugoslovenskog druåtva za ma-

senu spektrometriju, kao i mnogih drugih nauønih

druåtava. Bio je ølan ureæivaøkog odbora nekoliko

øasopisa: International Journal of Mass Spectrometryand Ion Processes, Organic Mass Spectrometry, Biolo-gical Mass Spectrometry i Journal of Mass Spectrome-try. Osnivaø je i prvi glavni urednik øasopisa RapidCommunications in Mass Spectrometry (1987. g.).

KEITH BOW DEN

Department o f Biological and Chemical Sciences, Univers ity of Essex, Colchester, Essex, Velika

Britanija Kit Bouden je diplomirao (1959.), doktorirao

(1962.) i habilitirao (DSc, 1973.) na Univerzitetu u

Halu (University of Hull). Bavi se fiziøkom organ-

skom hemijom: preureæeñem molekula, intramole-

kulskom katalizom i participacijom susednih gru-

pa, prenoåeñem polarnih efekata, vrlo baznim si-

stemima i tautomerijom prsten-lanac. Takoæe radi

u oblasti medicinske hemije i agrohemije: na naøi-

nima dejstvovaña bioloåki aktivnih supstanci i

na sintezi lekova. Bio je gostujuõi profesor na

univerzitetu Sajmon Frejzer u Kanadi, na Univer-

zitetu u San Dijegu u SAD i na Oulo univerzitetu u

Finskoj. U organizaciji Britanskog saveta, drÿao

je predavaña po pozivu u Øehoslovaøkoj, Finskoj,


Rusiji i Iraku. Ølan je Kraçevskog druåtva za he-

miju. Ølan je ureæivaøkog odbora øasopisa Journal o fthe Serbian Chemical Society.

R ONA LD BR ESLOW

Department of Chemistry, Columbia University, New York, SAD

Ronald Breslou je diplomirao i doktorirao na

Harvardskom univerzitetu. Bavi se sintezom novih

molekula sa interesantnim svojstvima kao åto je,

na primer, ciklopropenil katjon, najjednostavniji

aromatiøni sistem i prvo sintetizovano aromatsko

jediñeñe koje nema åest elektrona u prstenu. U to-

ku istraÿivaña fenomena antiaromatiønosti, sin-

tetizovao je i ispitao mnogo novih molekula. U po-

sledñe vreme najviåe se bavi sintezom i ispitiva-

ñem molekula koji podraÿavaju enzimske reakcije.

Taj rad obuhvata razvoj posebnih reakcija funkcio-

nalizacije i razvoj veåtaøkih enzima. Nedavno je

razvio novu grupu jediñeña koja ima potencijalnu

primenu u hemoterapiji. Dobitnik je oko 20 nagrada

kao åto su nagrada Ameriøkog hemijskog druåtva

za øistu hemiju 1966. godine, Bekelandove medaçe

1969. godine i nagrade Nacionalne akademije nauka

za hemiju 1989. godine. Ølan je desetak nauønih

druåtava i akademija nauka u svetu i bio je predsed-

nik Ameriøkog hemijskog druåtva 1996. godine. Bio

je gostujuõi profesor na viåe univerziteta i ølan

ureæivaøkih odbora nekoliko øasopisa.

ALEKSANDAR R. DESPIÕ

IHTM, Centar za elektrohemiju, Univerzitet u Beogradu, Beograd

Aleksandar R. Despiõ je diplomirao 1951. na

Tehnoloåkom fakultetu u Beogradu i 1954. na Im-

perijalnom koleœu za nauku i tehnologiju u Londo-

nu, gde je i doktorirao 1955. godine. Bavi se elek-

trohemijom: kinetikom i katalizom, mehanizmima

elektrohemijskih reakcija, elektrohemijskim talo-

ÿeñem metala, izuøavañem novih fenomena u elek-

trohemiji, ispitivañem elektrohemijskih metoda,

elektroanalitiøkom hemijom, definisañem novog

koncepta u oblasti elektrohemijskog inÿeñerstva,

elektrohemijskim izvorima energije, elektrohemi-

jom aluminijuma, elektrohemijskim taloÿeñem i

karakterizacijom legura i viåeslojnih prevlaka.

Od primeñenih istraÿivaña mogu se spomenuti

ekoloåki besprekorne baterije aluminijum-vazduh

sa neutralnim elektrolitom - hemijski izvor struje

visokog sadrÿaja energije. Postao je redovni ølan

Srpske akademije nauka i umetnosti 1974. godine, a

od 1994. godine je ñen predsednik. Jedan je od osni-

vaøa Instituta za hemijska, tehnoloåka i meta-

luråka istraÿivaña u Beogradu, kao i Centra za

multidisciplinarne studije Univerziteta u Beo-

gradu. Bio je predsednik SHD, a sada je jedan od po-

øasnih predsednika Druåtva. Jedno vreme je bio i

urednik Glasnika SHD. Dobitnik je Oktobarske

nagrada grada Beograda 1967. godine.

R ICHA RD R . ERN ST

Laboratorium für Physikali sche Chemie, Eidgenössische Technische Hochschule, Zürich,

Åv ajcarskaRikard R. Ernst je diplomirao 1956. godine i

doktorirao 1962. godine na Saveznoj tehniøkoj viso-

koj åkoli (ETH) u Cirihu. Razvio je dvo- i trodi-

menzionalnu NMR spektroskopiju, NMR metode u

øvrstom stañu, kompjutersku analizu dvodimenzio-

nalnih NMR spektara i Furije NMR tomografiju

za medicinske primene. Bavi se viåestruko-kvan-

tnom (multiple quantum) spektroskopijom, koheren-

tnim transferom (coherence transfer) u magnetnoj re-

zonanciji, pulsnom EPR spektroskopijom i rezo-

nancijom nultog poça (zero field resonance). Prouøa-

va dinamiku vodoniøne veze u øvrstom stañu. Bio je

gostujuõi profesor na univerzitetima u SAD i Ne-

maøkoj. Dobitnik je Nobelove nagrade za hemiju

1991. godine i desetak drugih uglednih nagrada kao

åto je Ruÿiøkina nagrada ETH u Cirihu 1969. godi-

ne. Ølan je nekoliko akademija nauka u svetu, kao

åto je Ameriøka akademija nauka i umetnosti (od

1996. godine) i desetak nauønih druåtava, meæu ñi-

ma i Kraçevskog druåtva u Londonu (od 1993. godi-

ne). Primio je øetiri poøasna doktorata i odrÿao

pet poøasnih predavaña. Ølan je ureæivaøkog odbo-

ra sledeõih øasopisa: Journal o f Magnetic Resonance,M agneti c Resonance Imaging, M olecular Physics ,M agnetic Resonance in Medicine, Chimia, C hemicalPhysics Letters, Applied Magnetic Resonance, Journal o fBiomolecular NMR i Solid State Magnetic Resonance.

MIROSLAV J. GAÅIÕ

Hemijski fakultet, Univerzitet u Beogradu, Beograd

Miroslav J. Gaåiõ je diplomirao 1959. godine

na Prirodno-matematiøkom fakultetu u Beogradu,

gde je i doktorirao 1964. godine. U svojim prvim ra-

dovima bavio se parcijalnom sintezom steroida i

prouøavañem sternih i elektronskih efekata koji

odreæuju reaktivnost steroidnih molekula. Kasnije

je prouøavao mehanizme organskih reakcija i priro-

du reakcionih intermedijera. U novije vreme inte-

resovañe mu je usmereno na prirodne proizvode, pr-

venstveno na izolovañe, strukturu i utvræivañe

bioloåke aktivnosti i mehanizma delovaña organ-

skih jediñeña dobijenih iz biçnih i ÿivotiñskih,

naroøito morskih organizama. Bio je nauøni sarad-

nik Kalifornijskog univerziteta u Los Anæelesu

(1966.) i Indijana univerziteta u Blumingtonu

(1972), kao i gostujuõi predavaø Nacionalne akade-

mije nauka u Vaåingtonu 1983. i 1990. godine. Redov-

ni je ølan Srpske akademije nauka i umetnosti od

1994. godine. Ølan je Predsedniåtva Srpskog hemij-

Godi{te 38. broj 6 (1997) 205

sve.fm

skog druåtva. Poøasni je ølan SHD. Dobio je Okto-

barsku nagradu grada Beograda 1988. godine.

LEV ALEKSANDROVIØ GRIBOV

Vernadsky Ins titute o f Geo- and Analytical Chemis try, Russ ian Academy of Sciences, Moscow

Lev Aleksandroviø Gribov je diplomirao

(1956. godine), doktorirao (1961. godine) i habili-

tirao (1965. godine) na Moskovskom univerzitetu.

Bavi se teorijom strukture i spektara kompleksnih

molekula, polimera i kristala, kao i kvantnom he-

mijom i hemometrijom (teorijom i primenom ek-

spertskih sistema). Razvio je efikasne metode

proraøunavaña elektron-vibracionih i vibracio-

nih spektara velikih molekulskih sistema, kao i

metode odreæivaña molekulskih parametara pomo-

õu kvantne hemije. Jedan je od koautora specijalne

banke podataka za molekularnu spektroskopiju. Je-

dan je od prvih u svetu koji je napravio ekspertske

sisteme za identifikovañe i detaçno prouøavañe

poliatomskih molekula i polimera na osnovu op-

tiøkih i rezonacionih spektara. Ølan je Ruske aka-

demije prirodnih nauka (predsedava ñenom Sekci-

jom za fiziku) i Ñujoråke akademije. Ølan je IUP-AC-ovog podkomiteta za infracrvenu i ramansku

spektroskopiju. Zasluÿni je nauøni radnik Rusije i

dobitnik medaça P. Kapice i Petra Velikog. Ølan

je ureæivaøkog odbora øasopisa: Journal o f MolecularStructure, Spectroscopy and Spectral Analysis, Journalof Applied Spectroscopy i Journal o f Structural Chemi-stry.

IVAN M. GUTMAN

Prirodno-matematiøki fakultet Univerziteta u Kragujevcu, KragujevacIvan M. Gutman je diplomirao 1970. godine na

Prirodno-matematiøkom fakultetu u Beogradu.

Magistrirao je i doktorirao 1973. godine na Prir-

odoslovno-matematiøkom fakultetu u Zagrebu. Ta-

koæe je doktorirao na Elektrotehniøkom fakulte-

tu u Beogradu 1981. godine. Habilitirao je na Uni-

verzitetu Joÿef Atila u Segedinu 1995. godine. Ba-

vi se teorijskom organskom hemijom, fiziøkom, ma-

tematiøkom i kompjuterskom hemijom. Tri puta je

bio Humboltov stipendista (1977, 1980. i 1985.), a

Fulbrajtov stipendista je bio 1989-1990. Struøno

se usavråavao u Nemaøkoj, Norveåkoj, SAD, Japanu,

Izraelu, Tajvanu i Maæarskoj. Bio je ili je ølan re-

dakcija ili saveta øasopisa Journal of MathematicalChemistry, Communications in Mathematical Chemistry,Polycyclic Aromati c Compounds, Indian Journal o fChemistry A, Bulletin o f Pure and Applied Sciences, Jo-urnal of the Serbian Chemical Society, Hemijski preg-led, Dijalektika , Flogis ton, Bulletin of the Society o fMathematicians Baña Luka i Zbornik radova Prir-odno-matematiøkog fakulteta Kragujevac. Dopi-

sni je ølan Srpske akademije nauka i umetnosti od

1988. godine. Dobitnik je Medaçe Srpskog hemij-

skog druåtva za uspeh i pregalaåtvo u nauci (1987.)

i nagrade “Vojislav K. Stojanoviõ” Udruÿeña uni-

verzitetskih profesora i nauønika Srbije (1993.).

SLOBODAN MACURA

Mayo Clin ic, Department of Biochemistry and Molecular Biology, Rochester, SAD

Slobodan Macura je diplomirao 1972., a dokto-

rirao 1978. godine na Prirodno-matematiøkom fa-

kultetu u Beogradu. Bavi se nuklearno-magnetno-re-

zonantnom spektroskopijom i ñenom primenom u

odreæivañu trodimenzionalne strukture bioloå-

kih makromolekula u rastvoru. Usavråavao se na

ETH u Cirihu u grupama Rikarda Ernsta i Kurta

Vitriha. Radio je kao nauøni saradnik u Miøigen-

skom institutu za makromolekule u Midlandu, In-

stitutu za ispitivañe molekula od bioloåkog in-

teresa u Napuçu, Istraÿivaøkoj åkoli za hemiju

Australijskog nacionalnog univerziteta u Kanbe-

ri, Odseku za biohemiju Viskonsinskog univerzi-

teta u Medisonu i Odseku za hemiju Napuçskog uni-

verziteta u Napuçu. Ølan je Srpskog hemijskog

druåtva, Ameriøkog hemijskog druåtva, Ameriø-

kog fiziøkog druåtva, Ameriøkog druåtva za una-

preæeñe nauke (AAAS), Meæunarodnog druåtva za

magnetnu rezonanciju (ISMAR) i Druåtva za prime-

nu magnetne rezonancije u medicini (SMRM). Tre-

nutno je profesor biohemije u Poslediplomskoj

åkoli Mejo fondacije u Roøesteru (Minesota,

SAD), konsultant na Mejo klinici i direktor La-

boratorije za analitiøku magnetnu rezonancu Mejo

fondacije.

AR MIN D E MEIJERE

Institu t für Organische Chemie, Georg-Augus t Universität Göttingen, Göttingen, SR Nemaøka

Armin de Majere je diplomirao (1963. godine ),

doktorirao (1966. godine) i habilitirao (1971. go-

dine) na Univerzitetu u Getingenu. Bavi se ispiti-

vañem sinteze i svojstava novih policikliønih je-

diñeña sa malim prstenom, uticaja susednih prste-

nova na reaktivnost premoåõeña u novim policik-

liønim jediñeñima, i fotoelektronsko spektro-

skopskim dokazivañem elektronske interakcije iz-

meæu malih prstenova i π-elektronskih sistema.

Male prstenove primeñuje u sintezi prirodnih i

sintetskih jediñeña. Takoæe primeñuje organome-

talne komplekse i katalizatore u organskoj sinte-

zi. Ispituje sekvencionalne reakcije katalizovane

paladijumom, kao i ugçenikova jediñeña i organo-

metalne komplekse sa nekonvencionalnim hemij-

skim i fiziøkim svojstvima. Bio je gostujuõi pro-

fesor na univerzitetima u SAD, Izraelu, Francu-

skoj i Italiji. Ølan je Norveåke akademije nauka i

umetnosti od 1992. godine. Ølan je ureæivaøkog od-

bora nekoliko nauønih øasopisa.


P IERRE POTIER

Institu t de Chimie des Substances Naturelles du C.N.R.S., Gif-sur-Yvette, Francuska

Pjer Potije je diplomirao na Farmaceutskom

fakultetu u Parizu 1957, a doktorirao 1960. godine

u Parizu u oblasti fiziøkih i hemijskih nauka. Ba-

vio se izolacijom pseudoalkaloida; dokazao je pri-

sustvo spermidina u molekulu lunarina; izolovao je

progesteron i srodna ketonska jediñeña po prvi

put iz biçaka; izolovao je i utvrdio hemijsku struk-

turu kçuønih intermedijera u biosintezi izohino-

lina i indolnih alkaloida; sintetizovao je kom-

pleksne indolne alkaloide; razvio je lekove protiv

nekih vidova raka NAVELB INE i TAXOTERE

.

Trenutno se bavi hemijom, biohemijom i moguõim te-

rapeutskim primenama oksida azota (NO•) i srod-

nih jediñeña. Dobitnik je viåe uglednih nagrada,

nekoliko poøasnih doktorata i ølan je desetak aka-

demija i druåtava ukçuøujuõi i Francusku akade-

miju nauka i Kraçevsko druåtvo za hemiju. Bio je

generalni direktor istraÿivaña i tehnologije u

francuskom Ministarstvu za obrazovañe i istra-

ÿivaña. Bio je gostujuõi profesor na Univerzitetu

u Stratklajdu od 1984. do 1990. godine. Koosnivaø je

Francusko-japanskog druåtva za finu i medicinsku

hemiju i Francusko-ameriøkog hemijskog druåtva.

Ølan je ureæivaøkog odbora viåe meæunarodnih na-

uønih øasopisa.

EBERHA RD SCH ÜRMA NN

Institu t für Eisenhutten Kunde und Giessereiwesen der Technischen Universitä t Clausthal,

Clausthal-Zellerfeld , SR N emaøka

Eberhard Åirman je diplomirao (1950.), dok-

torirao (1953.) i habilitirao (1955.) iz oblasti me-

talurgije na Rudarskom fakultetu u Klaustalu. Ba-

vi se metalurgijom sirovog ÿeleza i proizvodñom

øelika, livarstvom, termodinamikom ÿelezom bo-

gatih dvo- i viåekomponentnih sistema, ispitiva-

ñem strukture razliøitih dvo- i viåekomponen-

tnih sistema i metalnim rastopima. Dobitnik je

Fridrih-Borhers-ove nagrade 1953. i medaçe Adol-

fa Ledebura 1983. godine. Od 1983. godine je poøasni

ølan Saveza nemaøkih livaca i Druåtva livaca

Slovenije. Poøasni je ølan Srpskog hemijskog

druåtva od 1996. godine.

MICHA EL SMITH

Biotechnology Laboratory and Department o f Biochemis try and Molecular Biology, University of

Br itish Columbia, Vancouver, Kanada

Majkl Smit je diplomirao (1953.) i doktorirao

(1956.) na Univerzitetu u Manøesteru. Bavi se bio-

hemijom nukleinskih kiselina. Naroøito se intere-

suje za sintezu oligodeoksi-ribonukleotida i ñiho-

vu primenu u izolaciji gena, u odreæivañu baznog

redosleda u DNK i RNK i u specifiønoj mutage-

nezi, kao i izolacijom restriktivnih enzima, veza-

ma izmeæu strukture belanøevina i ñihovih fun-

kcija i regulatornim belanøevinama u kvascu. Bio

je gostujuõi profesor na nekoliko univerziteta u

SAD. Dobitnik je Nobelove nagrade za hemiju 1993.

godine i dvadesetak drugih uglednih nagrada. Ølan

je oko dvadeset akademija i druåtava u svetu ukçu-

øujuõi i Kraçevsko druåtvo i Evropsku akademiju

nauka i umetnosti. Bio je ili je ølan ureæivaøkog

odbora sledeõih øasopisa: N ucleic Acids Research,The FASEB Journal, Proceedings of the Royal Society(L ondon), Current Biology i Protein Engineering .

Struøni je konsultant za ICN Pharmaceuticals i ne-

koliko drugih farmaceutskih kompanija.

GORDANA V. VUÑAK-NOVAKOVIÕ

Tehnoloåko-metaluråki fakultet, Univerzitet u Beogradu i Massachusetts

Ins titute o f Technology, C ambridge, SAD

Gordana V. Vuñak-Novakoviõ je diplomirala

(1972.), magistrirala (1975.) i doktorirala (1980.)

na Tehnoloåko-metaluråkom fakultetu u Beogra-

du. U oblasti fenomena prenosa sa svojim saradni-

cima je objavila radove koji su postojeõu teoriju

dvofaznog strujaña proåirili na trofazne flui-

dizovane sisteme i doprineli razvoju bioreaktora

za primenu u biotehnologiji i medicini. U oblasti

bioreaktorske kultivacije tkiva grupa sa kojom ra-

di dala je bitan doprinos razumevañu faktora od

kojih zavisi regeneracija tkiva in vitro i razvila si-

stem za gajeñe hrskavice koji je sada u fazi kliniø-

kih ispitivaña. Uspostavili su i novu oblast is-

traÿivaña efekata gravitacije na strukturu i fun-

kciju tkiva, izveli do sada najduÿi i najkomplek-

sniji eksperiment bioreaktorske kultivacije tki-

va u odsustvu gravitacije (4 meseca na ruskoj svemir-

skoj stanici “Mir”) i pristupili razvoju sistema za

kultivaciju õelija i tkiva na meæunarodnoj svemir-

skoj stanici (2001.). Bila je Fulbrajtov stipendista

(1986-87.). Bila je na studijskim boravcima u Ne-

maøkoj, Holandiji, SAD. Ølan je viåe udruÿeña he-

mijskih inÿeñera i univerzitetskih profesora u

Jugoslaviji i SAD. Struøni je konsultant u Jugo-

slaviji i SAD. Dobitnik je dve Oktobarske nagrade

grada Beograda (1972. i 1980.) i nagrade Privredne

komore Beograda (1975.). Trenutno boravi u SAD

gde se bavi istraÿivañima na Masaøusetskom in-

stitut za tehnologiju (MIT) i predaje na Tafts

univerzitetu.

Godi{te 38. broj 6 (1997) 207

sve.fm

NASLOVI POSTERSKIH SAOPÅTEÑA

PS 1 S. Markoviõ, V. Ivanov-Petroviõ i I.GutmanPrimena teorije grafova u hemiji fenile-

na

PS 2 M. Miåiõ-Vukoviõ, M. Radojkoviõ-Veliø-koviõ i B. JovanoviõProuøavañe elektronskih efekata u siste-

mima piridina i diazina

PS 3 G. Uåõumliõ, V. Krstiõ i S. DrmaniõProuøavañe reaktivnosti 2-(4-fenilsup-

stituisanih)- α, β nezasiõenih karbonskih

kiselina metodom linearne korelacije slo-

bodnih energija

PS 4 B. Miliõ, S. Æilas i J. Øanadanoviõ-Bru-netInterakcije fenolnih jediñeña i slobod-

nih radikala sa nesparenim elektronom na

0- i N-atomu

PS 5 G. Petroviõ, R. Saiøiõ i Ÿ. ØekoviõIntromolekulske slobodno-radilalske re-

akcije. Alkilovañe i druge reakcije na ne-

aktiviranom δ ugçenikovom atomu

PS 6 R. Matoviõ i Ÿ. ØekoviõProåirivañe karbocikliønih prstenova

za jedan ili viåe ugçenikovih atoma pri-

menom sekvencionih slobodno-radikalskih

reakcija

PS 7 Ÿ. Øekoviõ, V. Maslak i R. SaiøiõSekvencione slobodno-radikalske reakcije

3-butenil radikala: stvarañe troølanih i

petoølanih prstenova

PS 8 R. Saiøiõ, Z. Ferjanøiõ i Ÿ. ØekoviõSekvencione slobodno-radikalske reakcije

3-butenil radikala: viåestruke anelacije

policikliønih jediñeña

PS 9 V. Popsavin, S. Lajåiõ, N. Vukojeviõ, M.Popsavin, O. Beriõ, G. Õetkoviõ i T. Dra-miõaninHemijske transformacije monosaharida

PS 10 S. Petroviõ, N. Stojanoviõ, D. Antono-viõ, V. Vajs, A. Nikoliõ i D. MijinKonformacije N-supstituisanih amida

PS 11 Ç. Doåen-Miõoviõ, M. Ivanoviõ i I. V.MiõoviõKonformacije i elektronske osobine fi-

zioloåki aktivnih analoga fentanila

PS 12 N. Krstiõ, Ç. Lorenc, L. Bondaren-ko-Gheorghiu , V. Pavloviõ, M. Daboviõ, I.Juraniõ i M. Ç. MihailoviõStereoselektivne transformacije ciklo-

decen-1,4-dionskih sistema, dobijenih iz

steroida, do odgovarajuõih spiro-γ laktona

PS 13 M. Bjelakoviõ, V. Pavloviõ, Ç. Lorenc i M.Ç. Mihailoviõ

Oksidativne β-fragmentacije 14α-hidrok-

si-5 α holestan-3 β il-acetata

PS 14 M. Rajkoviõ, Ç. Lorenc, A. Milovanoviõ iM. Ç. MihailoviõKiselo-katalizovano premeåtañe nekih

steroidnih izoksazolidina

PS 15 L. Bondarenko-Gheorghiu , Ç. Lorenc i M.Ç. MihailoviõDümidna reakcija nekih nezasiõenih 17-ak-

sosteroida

PS 16 V. Pavloviõ, S. Martinoviõ, Ç. Lorenc,M. Daboviõ i M. Ç. MihailoviõSinteza 5-azasteroida

PS 17 I. Miõoviõ, M. Ivanoviõ, G. Rogliõ, V. Ki-ricojeviõ i Ç. Doåen-MiõoviõSinteze analoga fentanila

PS 18 Ç. Krstiõ, S. Sukdolak, S. Solujiõ i D.SladiõFormirañe heterocikla kondenzovanih sa

kumarinskim sistemom

PS 19 K. Popov-Pergal, M. Pergal, J. Hrabar i D.BabiõSinteza i karakterizacija polümida

PS 20 M. Stefanoviõ, K. Popoviõ i M. J. GaåiõFriedel-Crafts-ovo alkilovañe aromatiø-

nih jediñeña steroidnim alilnim estrima

PS 21 D. Miliõ, M. J. Gaåiõ, Ç. Doåen-Miõoviõ,B. Åolaja i M. ZlatoviõRegioselektivnost nukleofilnih adicija

na hinone

PS 22 R. Kapetanoviõ, S. Popov, D. Sladiõ, Z.Kçajiõ i M. J. GaåiõSteroli zelene morske alge Ulva lactuca

PS 23 S. K. Stankoviõ, Z. Ÿ. Stoiçkoviõ i S. D.PetroviõIzuøavañe flavonoida iz ploda silybummarianum (L.) Gaertn.

PS 24 V. Vajs, V. Bulatoviõ, N. Todoroviõ, I.Açanøiõ, S. Macura, N. Juraniõ, V. Teåe-viõ, P. Marin, P. Janaõkoviõ, D. Æokoviõ iS. MilosavçeviõSeskviterpenski laktoni nekih samonik-

lih biçnih vrsta iz rodova Anthemis i Cen-taurea (Asteraceae)

PS 25 R. M. Jakov, Z. Æarmati, D. Markoviõ, Ç.Igñatoviõ, J. Kneÿeviõ-Vukøev-iõ, Z. Vuj-øiõ, M. Gavrloviõ, T. Õirkoviõ, D. Mokra-ñac, V. Niketiõ, V. Æuræiõ, Ç. Mandiõ, N.Tomaåeviõ, S. Niketiõ i S. ZariõEksperimentalna i teorijska istraÿivaña

bioloåki aktivnih molekula i model si-

stema

PS 26 B. Pekiõ, A. Toliõ, Ÿ. Lepojeviõ, Z. Zeko-viõ


Ekstrakcija, hemijska i biohemijska tran-

sformacija aktivnih supstanci lekovitnog

biça

PS 27 N. Simiõ, R. Paliõ i S. AnæelkoviõEtarsko uçe iz iglica pinus heldreichii i pinuspeuce

PS 28 M. Bastiõ, M. Stankoviõ, M. Cakiõ, V.Nikoliõ, N. Nikoliõ, Ç. Milovanoviõ, M.Raniõ, I. Ÿiÿoviõ i D. SkalaOdreæivañe mikrokomponenata u proizvo-

dima prirodnog porekla

PS 29 M. VrviõTionske i “silikatne” bakterije, strepto-

micete i kvasci: izvor fundamentalnih i

primeñenih rezultata i komercijalnih

proizvoda

PS 30 V. Pejanoviõ, O. Raliõ, G. Opaøiõ, Ç. Gli-giõ, D. Popoviõ, M. Vico-Stevanoviõ i D.MiçkoviõNukleozidi - od sinteze do klinike. I Sin-

teza i karakterizacija

PS 31 Ç. Mediõ-Mijaøeviõ, N. Cvetkoviõ, D. Ñe-govan, M. Neåiõ, S. Trajkoviõ, S. Jovano-viõ, D. Milutinoviõ, V. Stanimiroviõ i J.GliåiõNukleozidi - od sinteze do klinike. II Tera-

peutski oblici, predkliniøka i kliniøka

ispitivaña

PS 32 N. Radovanoviõ, S. Gliåiõ, M. Stojanov,M. Romiõ, O. Tomoviõ i P. MediõDetekcija genoma virusa hepatitisa C u

imunoglobulinskim preparatima

PS 33 J. Petroviõ, K. Penov-Gaåi, K. Kuhajda i D.MiçkoviõHemijske transformacije steroidnih hor-

mona i ÿuønih kiselina

PS 34 S. Miloåeviõ, S. Stankoviõ i N. Stojano-viõStabilnost vodenih rastvora povidon-jodi-

da u zavisnosti od uslova kompleksiraña

PS 35 D. Vitoroviõ et al.Organska geohemija u Srbiji - Beogradska

åkola

PS 36 Ç. Jovanoviõ, N. Nikoliõ, M. Premoviõ iP. PremoviõProuøavañe prirode, strukture i porekla

hemijskih vrsta u biogeoloåkim sredinama

PS 37 J. Jovanoviõ, M. Sokiõ, J. Æonlagiõ, I. Papi M. SmiçaniõStruktura i modifikovañe strukture naf-

tnog disperznog sistema

PS 38 U. Mioø, R. Dimitrijeviõ, M. Davidoviõ,Ph. Colomban, Z. Nediõ, T. Øajkovski, M. To-doroviõ, D. Maloviõ, M. Mitroviõ, S.Uskokoviõ i V. StamenkoviõSpektroskopija protona i protonskih vr-

sta. Superjonski protonski provodnici

PS 39 M. Kosaniõ, A. Topalov i Z. NovakovFotokatalitiøko razlagañe organskih je-

diñeña

PS 40 M. PaviõeviõGeohemijska detekcija solarnih neutrina

pomoõu 205Tl

PS 41 I. Holclajtner-Antunoviõ, M. Tripkoviõi M. TodoroviõKarakterizacija i primena termalnih plaz-

mi

PS 42 M. Veçkoviõ, O. Neåkoviõ, M. Miletiõ iK. ZmbovMehanizam povråinske jonizacije alkalnih

halogenida

PS 43 M. Pavloviõ i A. Antiõ-JovanoviõAtomska i molekulska spektroskopija ga-

snih i kondenzovanih sistema

PS 44 M. Miletiõ, O. Neåkoviõ, M. Veçkoviõ iK. ZmbovMasenospektrometrijsko istraÿivañe di-

socijativne jonizacije molekula SO2F2 uda-

rom monoenergetskim elektronima

PS 45 B. Ostojiõ, M. Periõ i J. Radiõ-PeriõAb initio tretman Renner-Teller-ovog efekta u

øetvoroatomskim molekulima

PS 46 A. Spasiõ i saradniciFini disperzni sistemi: emulzije

PS 47 S. Miloåeviõ, N. Caniõ, Z. Bartuloviõ iZ. MarkoviõViåefazni disperzni sistemi: suspenzije

PS 48 V. Dondur, R. Hercigaña, V. Rakiõ i U. Mi-oøRaspodela kiselih aktivnih centara na zeo-

litima i drugim øvrstim kiselinama

PS 49 I. GrÿetiõSulfosoli srebra i talijuma i ñihovi faz-

ni dijagrami

PS 50 L. Karanoviõ, I. Krstanoviõ i M. ZdujiõKarakterizacija monokristala i polikri-

stalnih materijala metodama rendgenske di-

frakcije

PS 51 S. Popov i D. VuøiniõAdsorpcijska svojstva i flotacijske karak-

teristike galenita u prisustvu kolektora

tipa ksantata

PS 52 M. Åuåiõ, N. Petranoviõ i D. MiniõSkladiåteñe vodonika kao hibrida

PS 53 N. Vanliõ-Razumeniõ, T. Maksin i D. ÆokiõRadiofarmaceutski kompleksi tehnecijuma

i kalaja - fiziøko-hemijski aspekti

PS 54 D. Veselinoviõ, V. Kapetanoviõ i M. Obra-doviõRavnoteÿe u kompleksirajuõim sredinama -

kompleksi metala i bioloåki aktivnih

supstanci

PS 55 D. Veselinoviõ, M. Obradoviõ, R. Nikoliõi I. Ÿigrai

Godi{te 38. broj 6 (1997) 209

sve.fm

Ravnoteÿe u kompleksirajuõim sredinama -

kompleksi i procesi u nevodenim i meåa-

nim rastvaraøima

PS 56 J. Baranac, N. Petranoviõ i J. Dimi-triõ-MarkoviõIspitivaña reakcije kopigmentacije mal-

vinhlorida i flavona preko apsorpcionih

spektara

PS 57 Ç. Kolar-Antiõ, D. Stanisavçev, Æ.Miåçenoviõ, Ÿ. Øupiõ i M. RadenkoviõIspitivañe mehanizma oscilatornih he-

mijskih reakcija

PS 58 A. Terlecki-Bariøeviõ, D. Jovanoviõ, S. Pe-troviõ i S. MitrovskiOksidaciono-redukcione reakcije na kata-

lizatorima tipa perovskita

PS 59 B. Grbiõ, N. Radiõ, Ÿ. Øupiõ i A. Terlec-ki-BariøeviõUticaj veliøine kristalita planine u Pt/Al2O3 katalizatorima na kinetiku oksida-

cije razliøitih klasa ugçovodonika

PS 60 P. Putanov, E. Kiå, R. Marinkoviõ-Nedu-øin, G. Lomiõ i G. BoåkoviõInterakcija komponenata heterogenih ka-

talizatora

PS 61 D. DraÿiõAdsorpcija i elektrosorpcija u elektrohe-

mijskoj kinetici

PS 62 A. Tripkoviõ i K. PopoviõElektrohemijska oksidacija metanola na

monokristalnim platinskim elektrodama

PS 63 N. Krstajiõ, B. Grgur, N. Mladenoviõ, M.Vojnoviõ i M. JakåiõOdreæivañe kinetiøkih parametara reak-

cije izdvajaña vodonika na Ti-Ni legurama

primenom AC impedanse

PS 64 D. Draÿiõ i J. PopiõElektrohemijski procesi na aluminijumu u

vodenim rastvorima hlorida

PS 65 A. Dekanski i B. NikoliõAktivirani titan i staklasti ugçenik kao

elektrodni materijali

PS 66 V. Joviõ, A. Despiõ, J. Stevanoviõ i N. To-åiõKarakterizacija dvokomponentnih legura

metodom anodne linearne voltametrije

PS 67 S. Åtrbac i Z. RakoøeviõNanoskopska ispitivaña nukleacije i rasta

u toku depozicije metala

PS 68 K. Popov, M. Pavloviõ, E. Stojilkoviõ iV. RadmiloviõKelvinov efekat pri elektrohemijskom ta-

loÿeñu dendrita metala

PS 69 Z. Cvijoviõ, D. Mihajloviõ, V. Kneÿeviõ iG. RadenkoviõStabilnost strukture i koroziono ponaåa-

ñe brzo oøvrslog dupleks neræajuõeg øelika

PS 70 V. Miåkoviõ-Stankoviõ i D. DraÿiõProuøavañe korozione stabilnosti epok-

sidnih prevlaka na øeliku dobijenih po-

stupkom kataforetskog taloÿeña

PS 71 N. Petranoviõ, M. Åuåiõ, S. Mentus i D.MiniõSuperjonski provodnici - øvrsti elektro-

liti

PS 72 S. Aniõ, T. Grozdiõ, V. Vukojeviõ, N. Vuke-liõ i S. BlagojeviõElektrohemijski oscilatori

PS 73 S. MiloñiõHemija povråinskih pojava i disperznih si-

stema

PS 74 P. Dokiõ, Ç. Æakoviõ, V. Soviç i I. Åe-ferDinamika obrazovaña emulzija

PS 75 Ç. Kostiõ-Gvozdenoviõ, Æ. Janaõkoviõ, A.Orloviõ i D. SkalaNovi materijali sintetizovani sol-gel po-

stupkom

PS 76 M. Gaåiõ, D. Kiõeviõ i Ç. ØeroviõRazvoj koloidnih keramiøkih tehnologija

PS 77 Ç. JosimoviõRadijacioni efekti u polimernim sistemi-

ma

PS 78 M. Plavåiõ, Ç. Vrhovac, J. Budinski-Si-mendiõ, N. Laziõ, R. Popoviõ, S. Tomiõ i M.JankoviõElastiønost i konformaciona promençi-

vost polimera

PS 79 S. Jovanoviõ, A. Nastasoviõ, N. Jovanoviõi K. JeremiõSinteza i svojstva makroporoznih kopoli-

mera na bazi metakrilata

PS 80 D. Stoiçkoviõ, R. Radiøeviõ, Ç. Korugiõi S. JovanoviõRadikalna polimerizacija alkilmetakri-

lata u masi

PS 81 N. Krstajiõ, S. Jovanoviõ, V. Laninoviõ, O.Pavloviõ, M. Vojnoviõ, R. Stankoviõ, S.StankoviõSinteze i svojstva polipirola i poliani-

lina

PS 82 J. Æonlagiõ, B. Duñiõ i A. ZlataniõSinteza i karakterizacija nezasiõenih i

termoplastiønih poliestara

PS 83 I. Popoviõ, J. Filipoviõ, L. Katsikas, D. Pe-troviõ-Æakov i J. VeliøkoviõSinteza i karakterizacija polimernih de-

rivata itakonske kiseline

PS 84 Ç. Øvorkov i B. VlatkoviõUticaj stepena umreÿenosti na relaksacio-

ne procese vulkanizata stirenbutadien kau-

øuka

PS 85 V. Leovac, V. Øeåçeviõ, Ç. Jovanoviõ, T.Åurañi i Ÿ. Bugarøiõ


Kompleksi prelaznih metala sa derivatima

tiosemikarbozida, pirozola i salicilne

kiseline i sumpor-vezivnim ligandima

PS 86 M. Malinar, G. Vuøkoviõ, S. Soviç i M. Õe-lapKompleksi prelaznih metala sa amino-kar-

boksilatnim, makrocikliønim i drugim li-

gandima

PS 87 L. Pfendt, Ÿ. Teåiõ, K. Anæelkoviõ, D.Milojkoviõ, T. Sabo, G. Popoviõ, M. Alek-siõ i T. JañiõSinteza i karakterizacija kompleksa pre-

laznih metala i liganada

PS 88 D. Radanoviõ i M. ÆuranStereohemija aminopolikarboksilatnih

kompleksa EDTA-tipa liganada

PS 89 F. Gaál , B. Abramoviõ, N. Periåiõ-Jañiõ,M. Vojinoviõ-Miloradov i L. BjelicaDoprinos razvoju hemijskih i fiziøko-he-

mijskih metoda analize

PS 90 M. Todoroviõ, D. Manojloviõ, V. D. Krsma-noviõ i P. A. PfendtMeæulaboratorijska uporedna ispitivaña

vode i teønih goriva

PS 91 Ç. Rajakoviõ i B. ØaviõRazvoj i primena akustiønih senzora u he-

mijskoj analizi

PS 92 S. Petroviõ, E. Lonøar, M. Aøanski i S.VelimiroviõTeøna hromatografija tozilovanih deriva-

ta ksilitola

PS 93 P. Æuræeviõ i M. Jelikiõ-StankovOdreæivañe hinolonskih antibiotika u se-

rumu i farmaceutskim oblicima

PS 94 R. Zejniloviõ, N. Blagojeviõ, A. Despiõ i V.JoviõAnalitiøko odreæivañe malih koliøina Znu eutektiønim legurama metodom anodne li-

nearne voltametrije

PS 95 R. Mihajloviõ, M. Antonijeviõ, R. Œudo-viõ, B. Vukanoviõ, Ç. Mihajloviõ i Z. Si-miõRazrada novih potenciometrijskih, kulome-

trijskih i kinetiøkih metoda odreæivaña u

vodi i nevodenim sredinama

PS 96 T. Pastor, V. Antonijeviõ, Z. Kikoviõ, I.Õiriõ i D. ManojloviõKulometrijske redoks titracije u nevode-

nim rastvaraøima

PS 97 B. Æoræeviõ, S. Åerbanoviõ, A. Tasiõ, D.Gr ozdaniõ , M. Tod oroviõ i A . N eÿ e-viõ-StevanoviõFenomeni prenosa u viåefaznim sistemi-

ma. Primena hemijske termodinamike na vi-

åekomponentne viåefazne sisteme

PS 98 M. Mitroviõ, M. Petkovska, S. Stevano-viõ, K. Raiõ i Z. Juriõ

Fenomeni prenosa u viåefaznim sistemi-

ma. Fenomeni prenosa u separacionim pro-

cesima

PS 99 Ÿ. Grbavøiõ, N. Boåkoviõ-Vragoloviõ, S.Cvijoviõ, A. Dudukoviõ, F. Zdanski, V. Mi-loåeviõ, R. Peåiõ, D. Povrenoviõ, R. Ga-riõ, V. Prodanoviõ i Z. ArsenijeviõFenomeni prenosa u viåefaznim sistemi-

ma. Fenomeni prenosa u sloÿenim strujañi-

ma i viåefaznim sistemima fluid-øestice

PS 100 V. Veçkoviõ, I. Bankoviõ-Iliõ, M. Laziõ,A. Dudukoviõ, R. Pjanoviõ i D. SkalaRazvoj viåefaznih reaktora

PS 101 M. Sokiõ, M. Jovanoviõ, D. Debeçkoviõ i S.MilinkoviõRezultati i perspektive upravçaña siste-

mima u procesnoj industriji i optimizacija

procesa petrohemijske industrije

PS 102 J. Novakoviõ, B. Kaçeviõ i D. MitrakoviõRazvoj metoda i softvera za primenu digi-

talne obrade i analize slike u hemijskom

inÿeñerstvu i metalurgiji

PS 103 D. UskokoviõSinteza, dizajnirañe mikrostrukture i

osobina monolitnih i kompozitnih materi-

jala

PS 104 A. Valøiõ, S. Nikoliõ i V. RadojeviõRast i struktura monokristala superlegure

na bazi nikla

PS 105 S. Marinkoviõ i M. VilotijeviõSinteza dijamanta hemijskim deponovañem

iz parne faze

PS 106 O. Neåkoviõ, A. Periõ, M. Veçkoviõ, M.Lauåeviõ i Z. LauåeviõTehnika temperaturski programirane de-

sorpcije za ispitivañe povråinskih karak-

teristika ugçeniønih materijala

PS 107 B. Kaluæeroviõ, B. Babiõ i M. PolovinaPrimena aktivne ugçeniøne tkanine za ad-

sorpciju u gasnoj i teønoj fazi

PS 108 B. M. Ÿivanoviõ i saradniciIzuøavañe fenomena i procesa u nemetal-

nim materijalima

PS 109 R. Dimitrijeviõ, V. Dondur i N. Petrano-viõTermalno indukovana konverzija zeolita

kao naøin sinteze novih materijala: sinteza

i karakterizacija MAlSiO4 (M = Li, Na, Ag,Mg, Co) faza, derivata kristobalitske

strukture

PS 110 J. Nedeçkoviõ i N. DimitrijeviõReakcije prenosa elektrona na povråini

neorganskih øestica nanometarske veliøi-

ne

PS 111 M. Tomaåeviõ-Øanoviõ, M. Dumiõ, M. Æu-riøiõ, O. Vukiõeviõ, V. Ÿivanoviõ i V.Markoviõ

Godi{te 38. broj 6 (1997) 211

sve.fm

Interakcija prirodnih minerala sa organ-skim i neorganskim ligandima

PS 112 Ç. Radoñiõ, L. Nikoliõ, V. Srdiõ i M. To-doroviõProcesirañe i razvoj ultra strukture kera-

miøkih materijala

PS 113 D. Poleti, N. Rajiõ, Æ. Stojakoviõ i D. Va-soviõOksidni sistemi za specijalne namene

PS 114 R. Aleksiõ, R. Janøiõ, P. Uskokoviõ i D.StojanoviõKeramiøka i optiøka vlakna

PS 115 N. Iliõ i M. T. JovanoviõMehanizam loma Fe68Al28Cr4

PS 116 M. Petrov, M. Igñatoviõ, S. Biåevac iÇ. AndriõMehaniøko aktivirañe minerala i odreæe-

ni fenomeni visokogradijentne magnetske

separacije

PS 117 P. Pfendt, P. Poliõ i B. JovanøiõeviõIstraÿivañe hemodinamike zagaæivaøa

PS 118 Z. Vukmiroviõ, D. Markoviõ, D. Stojano-viõ i R. CvijoviõIntegralni monitoring ÿivotne sredine

PS 119 G. Æuriõ, D. Popoviõ, D. Todoroviõ i G.PanteliõModelirañe radioekoloåkih procesa

PS 120 P. Poliõ, B. Jovanøiõeviõ, Ç. Tasiõ, N.Åuåiõ i I. GrÿetiõAkvatiøni sistemi: interakcije voda-sedi-

ment

PS 121 S. Gajin, D. Radnoviõ, M. Matavuç, O. Pe-troviõ i Z. SvirøevZastupçenost heterotrofnih bakterija kao

osnov za procenu kvaliteta povråinskih

voda

PS 122 O. Petroviõ, D. Radnoviõ, M. Matavuç iS. GajinProcena optereõeña vode organskim mate-

rijama koriåõeñem klasiønih mikrobio-

loåkih i savremenijih enzimoloåkih meto-

da

PS 123 M. Klaåña, M. Åõiban, E. Karloviõ i Z.TamaåAnaerobno preøiåõavañe otpadnih voda i

uklañañe teåkih metala iz vode adsorpci-

jom na drvetu

PS 124 B. Åkrbiõ, J. Cvejanov i Ç. Paviõ-SuzukiKvalitativna identifikacija ugçovodo-

nika u otpadnim gasovima i vodama prime-

nom koncepta unificiranog retencionog

indeksa

PS 125 B. Dalmacija, D. Miåkoviõ, E. Karloviõ, Z.Tamaå, Z. Øukiõ i I. Ivanøev-TumbasUklañañe fenola i smeåe fenola iz vode

biosorpcionim sistemom sa granulovanim

aktivnim ugçem

PS 126 B. Åkrbiõ, J. Cvejanov i N. ÆuriåiõDoprinos odsumporavañu otpadnih gasova

citratnim postupkom

PS 127 T. Mihailidi, S. Milosavçeviõ, K. Asano-viõ, T. Damñanoviõ i V. MitroviõMoguõnosti proåireña metroloåke baze

staff testera

PS 128 M. Nikoliõ, J. Georgijeviõ, S. Nikoliõ, T.Mihailoviõ i Ç. SimoviõDeformacioni mehanizmi tkanina

PS 129 P. Åkundriõ, M. Kostiõ, R. Jovanoviõ, A.Medoviõ, B. Popoviõ, B. Laziõ i Å. Uåõum-liõProuøavañe fenomena dobijaña vlakana

osobenih svojstava i specijalne namene

PS 130 S. Milosavçeviõ, T. Tadiõ i S. StankoviõRelaksaciono ponaåañe preæa na bazi pa-

muka i metalnih vlakana

PS 131 P. Jovanøiõ, D. Jociõ, M. Radetiõ, R. Tra-jkoviõUticaj povråinski aktivnih materija na

enzimsku obradu vune

PS 132 S. Bojoviõ, J. Korolija, D. Åiåoviõ i Ç.MandiõNovi pristupi ugraæivañu hemijskih pojmo-

va u sistem znaña i istorija hemije

GOSTI SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA POVODOM STOGODIÅÑICE

1. André Amblès, poøasni ølan

2. Georgi Bliznakov, poøasni ølan

3. Jozef Øarsky, predstavnik Slovaøkog hemij-

skog druåtva

4. Marian Elbanowski, predstavnik Poçskog he-

mijskog druåtva

5. Toma Grøev, predsednik Saveza hemiøara i

tehnologa Makedonije

6. Evis Hadjicostas, predstavnik Svekiparske

unije hemiøara

7. Nikos Katsaros, predsednik Asocijacije grø-

kih hemiøara

8. Dimitris Kessissoglou, predstavnik Asocijacije grøkih hemiøara -


centralna i zapadna Makedonija

9. Nikolai Kolev, predsednik Unije hemiøara

Bugarske

10. Yakov Korenman, ølan ureæivaøkog odbora

JSCS11. Manfred Lechner, ølan ureæivaøkog odbora

JSCS12. Costas Michael, predsednik Svekiparske unije

hemiøara

13. Stanislav Neåpurek14. Eduard Plåko, poøasni ølan

15. Gerd Remberg16. Ioan Silberg, predstavnik Rumunskog hemijskog

druåtva

17. Nicolas Spassky

18. Gerhard Spiteller, poøasni ølan

19. Michael Spiteller

20. George Vasilikiotis, predsednik Asocijacije

grøkih hemiøara -

centralna i zapadna Makedonija

21. Karoly Vekey, predstavnik Maæarskog hemij-

skog druåtva

22. Ernest Wenkert, poøasni ølan i ølan ureæivaø-

kog odbora JSCS

23. Lubov Zel’tser, predstavnik Uzbekistanskog

hemijskog druåtva

ØESTITKE

Povodom stogodiåñice Srpskog hemijskog druåtva øestitke su poslali:

1. Ameriøko hemijsko druåtvo (Poveça - øes-

titka)

2. Druåtvo hemijske industrije (SCI)3. Druåtvo nemaøkih hemiøara

4. Federacija evropskih hemijskih druåtava

5. Francusko hemijsko druåtvo

6. Hemijsko druåtvo Japana (poveça-øestitka)

7. Italijansko hemijsko druåtvo

8. Kanadsko hemijsko druåtvo

9. Kinesko hemijsko druåtvo i Institut za he-

miju Kineske akademije nauka

10. Korejsko hemijsko druåtvo

11. Kraçevsko hemijsko druåtvo (Velika Brita-

nija)

12. Kraçevsko holandsko hemijsko druåtvo

13. Letonsko hemijsko druåtvo (poveça-øestit-

ka)

14. Meæunarodna unija za øistu i primeñenu he-

miju (IUPAC) (poveça øestitka)

15. Novo åvajcarsko hemijsko druåtvo

16. Slovenaøko hemijsko druåtvo

17. Srpsko geografsko druåtvo

18. Srpsko lekarsko druåtvo (poklon koncert)

19. Åpansko hemijsko druåtvo (poveça øestit-

ka)

Povodom stogodiåñice Srpskog hemijskog druåtva øestitke su poslale sledeõe ustanove:

1. Beogradska bankarska grupa

2. Øasopis EKOLOGIKA

3. Fondacija BRAÕA KARIÕ

4. Gimnazija “Svetozar Markoviõ” iz Subotice

5. Sindikat radnika hemije i nemetala Srbije

6. Tehnoloåki fakultet Baña Luka

7. Voroñeåko odeçeñe Sveruskog hemijskog

druåtva

Povodom stogodiåñice Srpskog hemijskog druåtva øestitke su uputili:

1. Çiçana i Radoslav Atanasoski

2. Milenko Gudiõ

3. Jirÿi Hanika

4. Milanka Kariõ

5. Mirjana Konøar Æuræeviõ

6. Martina Markoviõ

7. Boåko Pavloviõ

8. Vlado Prelog

9. Borislav Tomiõ

Godi{te 38. broj 6 (1997) 213

sve.fm

PREDSTAVÇAÑE JUBILARNIH IZDAÑA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA

- IZVODI -

25. SEPTEMBAR 1997. GODINE, SAVA CENTAR, BEOGRAD

Poåtovani gosti, drage koleginice i kolege,

dame i gospodo,

Hvala vam åto svojim prisustvom uveliøavate

sveøani øin predstavçaña jubilarnih izdaña Srp-

skog hemijskog druåtva. Kao åto vam je poznato, po-

vodom svoje Stogodiåñice, Srpsko hemijsko druå-

tvo je izdalo nekoliko znaøajnih publikacija koje

danas prvi put predstavçamo javnosti. To su:

1) Srpsko hemijsko druåtvo - istorija, ustroj-

stvo, delatnost

2) Osnivaøi Srpskog hemijskog druåtva

3) Jubilarna sveska øasopisa Journal of the Serbi-an Chemical Society

4) Jubilarna sveska øasopisa Hemijski pregled,

i

5) Monografija Hemija i hemijska industrija u

Srbiji. Istorijska graæa.

Pored toga, u saradñi sa Muzejom nauke i tehni-

ke, SHD je znatno doprinelo izdavañu joå dve kñi-

ge:

1) “Antoan Loran Lavoazje”, Ferenca Sabadva-

rija, i

2) “Dvadesetdva veka hemije”, Milutina Milan-

koviõa.

S obzirom da smo u veoma napregnutom progra-

mu proslave za predstavçañe kñiga mogli da dobi-

jemo vrlo ograniøeno vreme, samo oko 30 minuta, da-

nas neõemo biti u moguõnosti da vaçano predstavi-

mo navedene kñige, ali sve one zasluÿuju da se bar

na kratko pomenu.

Najobimnije delo posveõeno Stogodiåñici

Srpskog hemijskog druåtva svakako je kñiga HE-

MIJA I HEMIJSKA INDUSTRIJA U SRBIJI.

ISTORIJSKA GRAÆA.

Razmiåçajuõi o obeleÿavañu Stogodiåñice,

a to je bilo pre dve-tri godine, SHD je doålo do

zakçuøka da za taj istorijski trenutak ne bi niåta

moglo da bude znaøajnije ni trajnije od zapisa o sve-

mu onome åto se u toku prohujalih vekova na tlu da-

naåñe Srbije deåavalo u oblasti hemije, hemijske

industrije i metalurgije. Tako se doålo do odluke o

pripremi monografije o istoriji hemije i hemijske

industrije u Srbiji.

Razlozi nisu viæeni samo u stogodiåñoj delat-

nosti Druåtva. Jer, kao åto znate, istorija hemije,

hemijske proizvodñe i metalurgije na naåem tlu

vuøe koren iz davnih vremena. Da pomenemo samo

proizvodñu keramike u doba neolita, prve tragove

crne metalurgije pre 3000 godina, prvi pisani doku-

ment o rudnicima olova na Kopaoniku iz 1303, za-

kon o rudama i topçeñu iz 1412, spise iz XIII i XIV

veka o proizvodñi piva, sapunœije u Novom Sadu iz

1717. proizvodñu baruta u Stragarima 1807. i prer-

adu koÿe u Kuli 1753. godine. Treba se podsetiti i

duge tradicije u nastavi hemije u Srbiji.

Istini za voçu, o istoriji hemije na tlu Srbije

pisano je i do sada, doduåe samo sporadiøno i deli-

mice. Koliko nam je poznato, nikada do sada istori-

ja hemije, hemijske industrije i metalurgije u Srbi-

ji i nije na jednom mestu tako celovito zamiåçena

i obraæena. Treba naroøito istaõi da nekim perio-

dima, pogotovo periodu posle Drugog svetskog rata,

ranije nije posveõivana kritiøka paÿña. Zato je

bila vaÿna odluka da se ovom kñigom poøne da pri-

kupça i istorijska graæa iz ovog perioda.

Meæutim, SHD kao izdavaø je svesno da je taj po-

sao, priupçañe istorijske graæe, a pogotovu pisañe

kritiøkog osvrta, dugotrajan proces. Zato je svoje

ambicije u vezi s ovom monografijom moralo da

prilagodi vremenskim, çudskim, a i materijalnim

moguõnostima. Reøju, SHD ne smatra da je delo koje

je pred vama potpuna, definitivna i nepristrasna

istorija hemije i hemijske industrije u Srbiji.

Svi prilozi u monografiji su autorizovani. Da

bi kompetentnost autora obezbedila nauøni i

struøni nivo priloga, SHD je izbor autora usmeri-

lo na najeminentnije autoritete u odgovarajuõim

oblastima, çude sa dugogodiåñim iskustvom u uni-

verzitetskoj nastavi, nauønom radu, izgradñi indu-

strijskih postrojeña i voæeñu industrijske proiz-

vodñe.

Kñiga od 750 strana je podeçena na 7 glava o he-

miji i 21 glavu o hemijskoj industriji, ima, dakle,

ukupno 28 glava i jedan poseban prilog, a sadrÿi i

predgovor urednika, spisak autora i koautora i in-

deks sa preko 2000 imena.

Ukupan broj autora i koautora u kñizi je 56.

Zbog toga, na naåu veliku ÿalost, vreme nam ne doz-

voçava da u ovoj prilici sva ova imena pojedinaøno

pomenemo, iako ona to zasluÿuju. Izdavaø i urednik

duguju svima ñima veliku zahvalnost za trud koji su

uloÿili u ÿeçi da kñiga bude na åto viåem nivou,

kao i za prijatnu kolegijalnu viåemeseønu saradñu

na pripremi rukopisa.

Kao urednik oseõam vrlo prijatnu obavezu da sa

velikom zahvalnoåõu pomenem imena liønosti bez

øijeg ogromnog truda i volonterski uloÿenog vre-

mena, bez øije visoko-struøne kvalifikovanosti

kombinovane s oduåevçenim zalagañem koje je pre-

vazilazilo definisane obaveze, ovakve kñige ne bi

bilo. To su prof. Sneÿana Bojoviõ, redaktor,

prof. Vladimir Pavloviõ, tehniøki urednik, g-æa


Mira Petkoviõ, lektor, i asistent Ÿeçko Vitnik,

koji je bio zaduÿen za likovno-grafiøku opremu i

pripremu sloga. Veliku pomoõ nam je pruÿio i

prof. Ivan Juraniõ.

Najzad, SHD i na ovom mestu zahvaçuje Mini-

starstvu za nauku i tehnologiju Vlade Republike

Srbije, koje je pomoglo izdavañe ove kñige.

Pri pripremañu kñige bilo je i problema i

teåkoõa. Tako, samo primera radi, a i opravdaña

radi, za neke vaÿne delove istorije hemije i hemij-

ske industrije i pored svih nastojaña, nije se mogao

naõi autor, jer niko od potencijalnih pisaca nije

hteo ili nije bio u moguõnosti da se obaveze prihva-

ti, a u nekim sluøajevima pripremani rukopisi ni

do øasa predaje kñige u åtampu nisu dostavçeni.

I pored toga, SHD je uvereno da ovo delo pred-

stavça dragoceni prilog istoriji hemije, hemijske

industrije i metalurgije u Srbiji i da õe øitaocima

i generacijama åto dolaze dati podstreka za daçe

prouøavañe istorije naåe hemijske nauke i ñene

primene, za ñeno dopuñavañe, daçe sakupçañe gra-

æe, ñenu obradu i kritiøko razmatrañe.

Na kraju, vaåoj paÿñi bi smo preporuøili i

dve nove kñige MNT, posveõene Stogodiåñici

SHD, øijem izdavañu je i Druåtvo dosta doprinelo.

Kao åto smo veõ rekli, to su:

1) “Antoan Loran Lavoazje”, od Ferenca Sabad-

varija, u prevodu (s nemaøkog) profesora Nade Ar-

senijeviõ, Boÿice Mamuziõ i Stanimira Arsenije-

viõa.

Predgovor za ovu kñigu napisao je prof. Ivan

Gutman, dopisni ølan SANU, a pogovor prevodioci.

2) Kñiga “Dvadesetdva veka hemije” od Miluti-

na Milankoviõa.

Predgovor za ovo, drugo izdañe, napisao je Dra-

gomir Vitoroviõ.

Troåkove raøunarskog preloma i obrade teksta

za obe ove kñige podnelo je Srpsko hemijsko druå-

tvo.

Urednik obe ove vrlo vredne i zanimçive, a za

hemiøare dragocene kñige je gospodin Aleksandar

Petroviõ, urednik øasopisa Flogiston iz Muzeja

nauke i tehnike.

Dragomir Vitoroviõ

Meæu tri najvaÿnija dogaæaña koji tokom ove

godine obeleÿavaju naå veliki jubilej, pored rada

na popularizaciji hemije i Jubilarnog nauønog i

sveøanog skupa nalazi se i publicistiøka delat-

nost.

Joå poøetkom 1993. godine Inicijativni odbor

za proslavu Stogodiåñice doneo je odluku da se po-

red jubilarnih izdaña naåih redovnih publikacija,

nauøne publikacije Journal of the Serbian ChemicalSociety i struøne publikacije Hemijski pregled, iz-

da saÿeta istorija Druåtva i velika monografija

o istoriji hemije i hemijske industrije u Srbiji.

U meæuvremenu, meæu ova øetiri izdaña umeåa-

la se , na naåe veliko zadovoçstvo i joå jedna, peta

kñiga: Osnivaøi srpskog hemijskog druåtva. Meni

je dodeçena øast da, pored saÿete istorije Druåtva

i ñu predstavim, ali dozvolite mi da prvo predsta-

vim kñigu koja nosi naslov: Srpsko hemijsko druå-tvo - istorija, ustrojstvo, delatnost.

Od ove kñige se zahtevalo da prikaÿe sve naj-

vaÿnije dogaæaje stogodiåñe istorije Druåtva,

ñegovo ustrjostvo, naøine i oblike rada i ñegovu

delatnost, odnosno ñegove najvaÿnije zadatke i ñi-

hovo izvråavañe, kao i çude koji su u Druåtvu

ostavili dubçe tragove.

Prvobitno je bili zamiåçeno da kñiga, koju

smo navikli da zovemo broåura, ne preæe 30 strana,

ali se ubrzo uvidelo da je to suviåe malo, pa je dogo-

voreno da ne preæe 100 strana. Øitajuõi ovu kñigu

moÿe se videti da su autori sve zahteve ispunili.

Kñiga ima 92 strane i sadrÿi sve vaÿnije podatke

iz ÿivota Srpskog hemijskog druåtva. Nije i ni-

kakvo øudo da se u tome uspelo s obzirom da su auto-

ri ove kñige dva poøasna predsednika Druåtva,

Aleksandar Despiõ i Dragomir Vitoroviõ, sadaå-

ñi potpredsednik Druåtva Branislav Nikoliõ i

sadaåñi predsednik Druåtva.

U prvom poglavçu kñige prikazana su najvaÿ-

nija dogaæaña u stogodiåñoj istoriji Druåtva. Po-

reæana hronoloåki ovaj savremeni i pregledni na-

øin prikazivaña pokazao se izvanredno uspeånim i

veliku zaslugu za to ima dugogodiåñi tehniøki se-

kretar Druåtva Olgica Mirkoviõ. Sledi, zatim,

poglavçe koje tekstualno opisuje istoriju Druåtva

i koje je i posebno vredno jer sadrÿi i neprome-

ñene, ili vrlo malo promeñene tekstove dva veli-

kana Srpskog hemijskog druåtva, hemiøara prethod-

ne generacije, pokojnih Aleksandra Leka i Æoræa

Dimitrijeviõa. Posle toga je poglavçe o ølanstvu,

pa izdavaøki rad, poglavçe drugo po veliøini, od-

mah posle pregleda istorije. Veliku pomoõ pisañu

ovog poglavça pruÿili su urednici naåih øasopisa

Dragutin Draÿiõ i Stanimir Arsenijeviõ, kao i

Sneÿana Bojoviõ, koja je o publikacijama Druåtva

ranije pisala i Duåanka Petroviõ-Æakov, urednik

lista Vesti iz SHD-a.

Godi{te 38. broj 6 (1997) 215

sve.fm

Sledeõa dva poglavça prikazuju istoriju i rad

sekcija i podruÿnica Druåtva, sa puno dokumenata

i do sada nepoznatih detaça.

Poglavçe “Nauøni i struøni skupovi” nije bi-

lo lako napisati jer je Druåtvo organizovalo 115

savetovaña, simpozijuma i kongresa. Svi su oni u

ovoj kñizi prikazani izuzetno uspeåno pomoõu ta-

bela.

Kñiga sadrÿi i poglavçe o saradñi sa hemij-

skim druåtvima i hemiøarima åirom sveta, sa ime-

nima hemiøara koji su posetili Druåtvo, zatim

imenima naåih poøasnih ølanova iz inostranstva i

skupovima koje je Druåtvo organizovalo zajedno sa

drugim druåtvima.

U kñizi je i kratko poglavçe o Uniji hemij-

skih druåtava Jugoslavije.

Pretposledñe poglavçe prikazuje biblioteku

Druåtva. Glavni prilog za pisañe ovog poglavça

dala je Dragana Gojåina.

Na kraju, posledñe poglavçe govori o finansi-

jama Druåtva, gde se prikazuje kako je Druåtvo sa-

kupçalo pare, nabrojani su svi veliki i mali spon-

zori Druåtva i istaknut je posebno nemerçivi pri-

hod koji Druåtvo ima od dobrovoçnog rada svojih

ølanova i od ñihovog entuzijazma i çubavi prema

Druåtvu i ñihove ÿeçe za napretkom i daçim raz-

vojem Druåtva.

Ova kñiga izaåla je sredinom proåle godine

na srpskom i engleskom jeziku i veõ je distribui-

rana u zemçi i po svetu.

Dozvolite mi da, sada, predstavim i onu petu

kñigu, koja se na naåu veliku sreõu provukla, da ka-

ÿemo na mala vrata, mada nije baå tako jer je veõ pr-

vi predlog da se i ona izda Predsedniåtvo Druåtva

oberuøke prihvatilo.

Kñiga nosi naslov; Osnivaøki Srpskog hemij-skog druåtva, a autor je Vojislav Duøiõ.

Krajem 1994. godine sedeli smo u Srpskom he-

mijskom druåtvu nas dvojica zajedno sa Kostom Ni-

koliõem, na ÿalost za nas, pokojnim profesorom

fiziøke hemije na Farmaceutskom fakultetu u Be-

ogradu i, kao stari Beograæani, priøali o starom

Beogradu. Kosta Nikoliõ je tada rekao da on pose-

duje dosta podataka o Radomiru Majstoroviõu, jed-

nom od osnivaøa Druåtva, i ñegovom bliskom roæa-

ku. Tom prilikom se Vojislav Duøiõ ponudio da on

sakupi podatke o svim osnivaøima Druåtva i da ih

preda Druåtvu kao svoj poklon za ñegov stoti

roæendan. Teåko da se za to mogla naõi pogodnija

liønost, jer je autor ove kñige stari Beograæanin,

æak III muåke gimnazije i student Tehnoloåkog fa-

kulteta u Beogradu, na kome je 1953. godine i diplo-

mirao. Svoj radni vek proveo je u Institutu za ispi-

tivañe materijala u Beogradu, a ñegovo veliko in-

teresovañe za istoriju Beograda dalo je veõ viåe

dragocenih radova.

Sa velikim poznavañem arhivske graæe Beogra-

da, starih beogradskih porodica, sa podacima koje je

øesto nalazio na nadgrobnim ploøama i spomeni-

cima, naroøito na Novom Grobçu u Beogradu i sa

podacima koji su veõ postojali, naroøito zaslugom

Sneÿane Bojoviõ, vrsnog struøñaka u oblasti isto-

rije hemije, posebno nastave u Srbiji prionuo je Vo-

jislav Duøiõ na posao i za nepune dve godine saku-

pio gotovo potpunu graæu o ÿivotnim putevima

osnivaøa Srpskog hemijskog druåtva. Tako je nasta-

la ova interesantna i izuzetno vredna kñiga u koju

je, naravno, autor mogao da smesti samo najvaÿnije

delove obimne graæe koju je sakupio.

Kñiga na 42 strane prikazuje, sa preciznim vi-

åestruko i unakrsno proverenim podacima ÿivot-

ne puteve Marka Leka, Jovana Bademliõa, Dobrosa-

va Knez-Milojkoviõa, Marka Nikoliõa, Milorada

Joviøiõa, Vojislav Prçeviõa, Luke Paniõa, Rado-

mira Majstoroviõa i Josifa Sodomskog. Naroøito

je vredno uvodno poglavçe u kome je autor prikazao

interesantna poreæeña starosnog doba, porekla,

åkolovaña, obrazovaña, pa øak i politiøkih

ubeæeña i pripadnosti politiøkim partijama,

osnivaøa Srpskog hemijskog druåtva. Ova kñiga,

nema sumñe, predstavça veliku vrednost ne samo za

Druåtvo, veõ i za istoriju Srbije u vreme kada je

Druåtvo osnivano.

Srpsko hemijsko druåtvo po svom obiøaju moÿe

se autoru oduÿiti samo odajuõi mu veliko priznañe

i izraÿavajuõi mu veliku zahvalnost.

Hvala Vam gospodine Vojislave Duøiõu, hvala

gospodine predsedavajuõi åto ste mi dali reø, hva-

la svima na paÿñi.

Jovan Jovanoviõ


HEMIJA I HEMIJSKA INDUSTRIJA U SRBIJI - ISTORIJSKA GRAÆA

UREDNIK DRAGOMIR VITOROVIÕ

SADRŸAJ

1. S. Bojoviõ, ISTORIJA HEMIJE U SRBIJI DO

DRUGOG SVETSKOG RATA

2. S. Ribnikar, D. Draÿiõ, FIZIØKA HEMIJA

3. V. Åõepanoviõ, OPÅTA I NEORGANSKA HEMI-

JA

4. G. Milovanoviõ, V. Rekaliõ, ANALITIØKA HE-

MIJA

5. Ÿ. Øekoviõ, B. Jovanoviõ, ORGANSKA HEMIJA

6. M. Mitroviõ, HEMIJSKO INŸEÑERSTVO

7. S. Bojoviõ, NASTAVA HEMIJE NA UNIVERZI-

TETIMA POSLE DRUGOG SVETSKOG RATA

8. V. Jankoviõ, PROIZVODÑA HEMIKALIJE

9. R.S. Jovanoviõ, HEMIJSKA VLAKNA

10. 10. N. Dimitrijeviõ, PETROHEMIJA

11. D. Stupar, Æ. Kosanoviõ, FARMACEUTSKA IN-

DUSTRIJA

12. Ç. Vuksanoviõ, N. Razumeniõ, RADIOAKTIVNI

IZOTOPI I OBELEŸENA JEDIÑEÑA

13. S. Vujkov, SREDSTVA ZA PRAÑE

14. M. Leko, Æ. Maksimoviõ, BOJE I LAKOVI

15. S. Krainøaniõ, M. Leka, V. Naskovski, PRERADA

PLASTIØNIH MASA

16. M. Lazareviõ, BARUTI I EKSPLOZIVI

17. M. Plavåiõ, GUMARSTVO

18. V. Jankoviõ, LEPILA

19. A. Moåiõ, PRERADA NAFTE

20. M. Babiõ, PRERADA NUKLEARNIH SIROVINA

21. Æ.M. Petkoviõ, PRERADA ISLUŸENOG NUKLE-

ARNOG GORIVA

22. T. Janaõkoviõ, M. Tecilaziõ-Stevanoviõ, V. Kovaøe-

viõ, Ç. Kostiõ-Gvozdenoviõ, KERAMIKA

23. Ç. Majdanac, CELULOZA I PAPIR

24. M. Bugarski, KOŸARSTVO

25. B. Miåkoviõ, GVOŸÆE I ØELIK

26. OBOJENA METALURGIJA

D.Vuøuroviõ, Ø. Kneÿeviõ, V. Savoviõ, M. Ÿivkoviõ,

BAKAR

B. Æurkoviõ, OLOVO, CINK I ANTIMON

D. Vuøuroviõ, N. Murati, K. Ceroviõ, NIKAL

B. Nikoliõ, ELEKTROHEMIJSKA INDUSTRIJA

27. J. Baras, S. Åuåiõ, PREHRAMBENA INDUSTRI-

JA

28. M. Dragojeviõ, D. Skala, ØASOPIS “HEMIJSKA

INDUSTRIJA”

SVEØANI BROJ ØASOPISA

JOURNAL OF THE SERBIAN CHEMICAL SOCIETY VOL. 62, NO. 9 (1997)

GOST-UREDNIK: MIROSLAV GAÅIÕ

ODGOVORNI I GLAVNI UREDNIK: DRAGUTIN DRAŸIÕ

1. J. A. Jovanoviõ, Sto godina Srpskog hemij-

skog druåtva 1897-1997

ORGANSKA HEMIJA I BIOHEMIJA

2. M. Ç. Mihailoviõ, M.M. Daboviõ, V.D. Pav-

loviõ, N.M. Krstiõ, Ç.B. Lorenc, SINTE-

ZA I OKSIDATIVNE TRANSFORMA-

CIJE 5-HIDROKSI-5α-HO-

LEST-8-EN-3β- IL-ACETATA

3. R.N. Saiøiõ, Ÿ. Øekoviõ, CIKLIZACIJA/

FRAGMENTACIJA ALKOKSI RADIKA-

LA - EFIKASAN SINTETSKI PRI-

STUP FUNKCIONALI-ZOVANIM

CIKLOOKTANOVIM DERIVATIMA

SA MOSTOM

4. D. Yeagley i M. Miçkoviõ, SINTEZA ME-

TIL-4-O -ACETIL- I 4-ACETAMI-

DO-4-DEOKSI-2,3,6-TRI-O -METIL-α -D-GALAKTO- I α-D-GLUKOPIRANO-

ZIDA

5. M.N. Stojanoviõ i Y. Kishi, NOVI PRI-

STUP SINTEZI 1,4,5,6-TETRAHIDRO-

CIKLOPENTAŠbÐPIROL-4-ONA

6. D.R. Miliõ, B.A. Åolaja, Ç. Doåen-Miõo-

viõ, B. Ribar, A. Kapor, D. Sladiõ, M. J. Ga-

åiõ, STRUKTURA I REAKTIVNOST

STEROIDNIH HINONA

7. V. Åoåkiõ i J. Joksimoviõ, NOVI DOPA-

MINERGIØKO-SEROTONERGIØKI LI-

GANDI 5-Š2-(N,N -DI-n -ÐPROPILA-

MINO)-ETILÐBENZIMIDAZOLSKE

SERIJE

8. A. Cvetkoviõ i J. Hranisavçeviõ, MOLE-

KULSKE OSNOVE ANTIFUNGALNOG

Godi{te 38. broj 6 (1997) 217

sve.fm

DEJSTVA PROTEINA SLIØNIH TAU-

MATINU IZ SEMENA JEØMA

9. G. Vuñak-Novakoviõ i Lisa Freed, LABORA-

TORIJSKA KULTIVACIJA TKIVA

PRIMENOM IZOLOVANIH ÕELIJA

BIODEGRADABILNIH POLIMERA I

BIOREAKTORA

FIZIØKA HEMIJA

10. I. Nagypal, I. Gutman, E. Hoffmann, I. Fishtik, REAKCIJE ODGOVORA: INTERPRETA-

CIJA I GEOMETRIJSKA REPREZENTA-

CIJA

11. M. Periõ i B. Ostojiõ, KVANTNOHEMIJ-

SKO RAØUNAÑE ELEKTRONSKOG

SPEKTRA RADIKALA B2H2. POREÆEÑE

SA SPEKTRIMA SRODNIH MOLEKU-

LA I ATOMA

12. V.M. Leovac, E.Z. Ivegeå, V.I. Øeåçareviõ,

V. Divjakoviõ, U. Klement, KOMPLEKSI

PRELAZNIH METALA SA LIGANDI-

MA NA BAZI TIOSEMIKARBAZIDA.

DEO XXXV. PENTAGONALNO-BIPI-

RAMIDALNI KOMPLEKSI MANGANA

(II) SA bis(S-METILIZOTIOSEMI-

KARBAZNOM)2,6-DIACETILPIRI-

DINA (H2L). KRISTALNA I MOLEKUL-

SKA STRUKTURA KOMPLEKSA

ŠMn(NCS)(H2L)MeOHÐNCS

13. T.N. Parac i N.M. Kostiõ, JEDIÑEÑA

ANALOGNA INTERMEDIJERIMA U

HIDROLITIØKOM CEPAÑU PEPTI-

DA KOMPLEKSIMA PALADIJUMA (II)

14. N. Juraniõ, Z. Zolnai, S. Macura, ODREÆI-

VAÑE APSOLUTNIH MEÆUPROTON-

SKIH RASTOJAÑA POMOÕU TEMPE-

RATURNO PROMENÇIVE DVODIMEN-

ZIONALNE KROS-RELAKSACIONE

SPEKTROSKOPIJE

ELEKTROHEMIJA

15. R.R. Aœiõ i J.X. Wang, ADSORPCIJA I RE-

DUKCIJA KISEONIKA NA Pt(111) PO-

VRÅINI MODIFIKOVANOJ ADSOR-

BOVANIM SLOJEVIMA Br I Ag: ELEK-

TROHEMIJSKO I in situ RENDGENSKO

PROUØAVAÑE

16. A.V. Tripkoviõ, K.Æ. Popoviõ, J.D. Momøi-

loviõ, D.M. Draÿiõ, OKSIDACIJA ME-

TANOLA NA MONOKRISTALNIM

PLATINSKIM ELEKTRODAMA U RA-

STVORU NATRIJUM-BIKARBONATA

ANALITIØKA HEMIJA

17. T.J. Jañiõ, G. Vuøkoviõ, M.B. Õelap, PRA-

VILO LINEARNOSTI log k PAROVA I

PRAVILO PROPORCIONALNOSTI U

HROMATOGRAFIJI NA C18 KOLONA-

MA

18. Ç. Solujiõ, M.R. Van Dyke, E.B. Milosavçe-

viõ, J.I. Hendrix, TALOŸEÑE ŸIVE IZ

PROCESNIH RASTVORA NASTALIH

EKSTRAKCIJOM PLEMENITIH ME-

TALA UPOTREBOM TRIMERKAP-

TO-s-TRIAZINA

HEMI JSKI PREGLED, GODI ÅTE 38, BRO J 5S V EØA NI B ROJ P OV O DO M 100 GO DI N A S RP SKO G HEM I JS KOG D RUÅTV A

GOS T-URE DN IK: B OGDA N ÅOL A JA

O D GO VO RN I I GL AV NI URE DN I K: S TA NI MI R R. AR SE NI JE V IÕ

SADRŸAJ

1 Jovan A. Jovanoviõ, VAŸAN KORAK ULA-

SKA SRBIJE U EVROPU

2. Sima M. Lozaniõ, O AROMATIØNIM DI-

TIJOKARBAMATIMA (4. novembar 1890.

god.)

3. Marko Leko, DETEKCIJA ŸIVE TOKSI-

KOLOÅKOM ANALIZOM ISPARÇI-

VIH OTROVA (27. maj 1909. god.)

4. Ivan Juraniõ, IMA LI U KVANTNOJ TE-

ORIJI MESTA ZA STRUKTURU MOLE-

KULA?

5. Vera Dondur, HEMIJSKA KINETIKA OD

ARENIJUSA DO FEMTOSEKUNDNE

SPEKTROSKOPIJE

6. Vukadin M. Leovac, NEOBIØNI KOM-

PLEKSI I LIGANDI

7. Vlatka Vajs, BIÇNA HEMIJA I MEDI-

CINA

8. Petar R. Dvorniõ, PRINCIP SKELET-

NOG MAKROMOLEKULSKOG IZOME-

RIZMA

9. Jovan A. Jovanoviõ i Milorad Sokiõ, POG-

LED NA NAFTNU I PETROHEMIJSKU

INDUSTRIJU

10. Mario Zlatoviõ i Svetozar R. Niketiõ, HE-

MIJA NA INTERNETU (ILI INTERNET

U HEMIJI)


OBELEŸJE SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA U JUBILARNOJ GODINI

Poznati umetnik Andrija Milenkoviõ pre-

øistio je i osavremenio znak Srpskog hemij-

skog druåtva. Takoæe je izradio idejno reåe-

ñe za znak stogodiåñice SHD, kao i dizajn

plakata, memoranduma, korica i koverti za

Druåtvo u jubilarnoj godini. Ova atraktivna

reåeña doprinela su popularizaciji SHD u

toku 1997. godine.

POÅTANSKA MARKA POVODOM STOGODIÅÑICE SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA

Inspirisana jubilarnim obeleÿjima SHD,

dizajner Marina Kaleziõ izradila je prigod-

nu poåtansku marku posveõenu stogodiåñici

osnivaña SHD. Marka je predstavçena 25.

septembra 1997. godine u Sava centru uz druga

jubilarna izdaña SHD. O ovom poduhvatu go-

vorili su profesor Jovan Veliøkoviõ i go-

spodin Taåin, zamenik generalnog direktora

Zajednice jugoslovenskih PTT.

SVEØANA AKADEMIJA 25. SEPTEMBRA 1997. GODINE, SAVA CENTAR, BEOGRAD

U okviru proslave jubilarne godiåñice Srp-

skog hemijskog druåtva, u øetvrtak 25. septembra

1997. u Velikoj dvorani Sava Centra odrÿana je

Sveøana akademija. Akademiji je prisustvovalo oko

2000 posetilaca, uglavnom ølanova Druåtva, gosti-

ju iz inostranstva i zemçe, kao i jedan broj studena-

ta Univerziteta u Beogradu i uøenika sredñih

åkola iz Beograda. Uz prigodan umetniøki program

prikazani su najznaøajniji momenti iz stogodiåñe

istorije Srpskog hemijskog druåtva koji su bili

podeçeni u nekoliko celina, ukazujuõi na periode

do Prvog svetskog rata, izmeæu dva rata i posle

Drugog svetskog rata kao i sadaåñe stañe u organi-

zaciji i radu Druåtva. Ovu veoma uspelu priredbu

reÿirao je Vlada Jevæoviõ, prema tekstu S. Bojoviõ

i scenariju Radomira Putnika. Reÿiju filmskih

priloga prema predlogu S. Bojoviõ, koji su pratili

kazivaña voditeça, pripremio je Peæa Velinoviõ.

Producent Sveøane akademije je bio Bora Balaõ.

Sveøana akademija je zapoøela himnom “Vostani

Serbie” autora Varteksa Baronijana, koju su izveli

Hor “Obiliõ”, Akademskog kulturno-umetniøkog

druåtva “Branko Krsmanoviõ” sa dirigentom Da-

rinskom Matiõ-Maroviõ, rektorom Univerziteta

umetnosti u Beogradu, a uz pratñu Filharmonije

mladih “Borislav Paåõan” pod rukovodstvom Ne-

bojåe Cvijanoviõa. Solista u ovom prvom nastupu

na poøetku Sveøane akademije je bio Radivoje Si-

miõ, dipl. hemiøar, ølan hora “Obiliõ”.

Seõañem na dane kada je formirano Druåtvo i

ñegove poøetke rada, umetniøko-istorijski pro-

gram otvorio je predsednik Druåtva prof. Jovan

Jovanoviõ. On je tom prilikom rekao: “Pored naåe

veøeraåñe draÿesne voditeçke Çiçane Blagoje-

viõ i voditeça gospodina Ivana Bekjareva, dozvo-

lite da vam u ime Srpskog hemijskog druåtva poÿe-

lim svima dobro veøe”. Zatim je posebno pozdravio

ceñene goste iz zemçe i inostranstva koji su prisu-

stvovali Sveøanoj akademiji i nastavio: “Osnivañe

Srpskog hemijskog druåtva 1897. u Beogradu je pred-

stavçalo, nema sumñe, vaÿan korak ulaska Srbije u

Evropu. Posle 100 godina jubilarni nauøni i sveøa-

ni skup koji se sada ovde odrÿava predstavça vaÿan

korak na teåkom i dugom putu povratka u svet nau-

ke, hemije i tehnologije iz koga smo, kako dobro zna-

mo, bili iskçuøeni viåe od tri godine sankcijama

koje su 30. maja 1992. zavedene protiv Srbije i Crne

Gore. Taj korak povratka znaøajniji je nego åtoje

bio korak ulaska uøiñen pre 100 godina. Zato nam je

od posebne vaÿnosti da øujemo poruku koju nam åa-

çe Meæunarodna unija za øistu i primeñenu hemiju

(IUPAC) koja za hemijska druåtva i hemiøare pred-

stavça ono åto Ujediñene nacije predstavçaju za

drÿave. Poruku õemo øuti od visokog oficira, du-

gogodiåñeg ølana Upravnog odbora IUPAC-a øuve-

nog i poznatog svetskog hemiøara i dobitnika No-

belove nagrade za hemiju, uvaÿenog gospodina Ser

Dereka Bartona.” Bio je to momenat da posetioci

Godi{te 38. broj 6 (1997) 219

sve.fm

akademije dugim aplauzom pozdrave jednog od najce-

ñenijih gostiju, koji je dao znaøajan peøat celokup-

noj proslavi, pa i ovoj Sveøanoj akademiji. Gospo-

din Ser Derek Barton je svoje obraõañe posetio-

cima, odnosno Druåtvu i predsedniku zapoøeo re-

øima: “Nisam imao nameru da drÿim govor i ono

åto ÿelim da veøeras uøinim je da predam roæen-

danski poklon Srpskom hemijskom druåtvu koji do-

lazi od Meæunarodne unije za øistu i primeñenu he-

miju. Ja õu proøitati åta u toj øestitki stoji: “IU-PAC åaçe øestitku i najlepåe pozdrave Srpskom

hemijskom druåtvu povodom 100. godiåñice osni-

vaña, novembra 15/27 1897. godine.” Poveçu je pot-

pisao aktuelni predsednik IUPAC-a gospodin Al-

fred Viåli.” U nastavku svog kratkog obraõaña

prisutnima Ser Derek Barton je istakao da posebno

ceni i poåtuje hemiju u Srbiji i hemiøare od kojih,

danas na sveøanoj akademiji ÿeli da pozdravi kole-

gu Mihajla Mihajloviõa.

Ovim sveøanim uruøeñem poveçe IUPAC -a,

Unija hemijskih druåtava Jugoslavije, koju øine

Srpsko hemijsko druåtvo, Hemijsko druåtvo Crne

Gore i Jugoslovensko druåtvo za masenu spektrome-

triju, ponovo je postala punopravni ølan ove znaøaj-

ne meæunarodne organizacije.

Nakon ovog uvodnog dela predsednik Druåtva

je pozvao sve prisutne da øuju sve øestitke koje je

Druåtvo dobilo povodom svoje godiåñice, a da za-

tim zajedno uÿivaju u programu koji je za ovu prili-

ku pripremçen. Nakon Bramsove rapsodije koju je

izveo orkestar mladih “Borislav Paåõan”, vodite-

çi akademije su proøitali sve, do tog momenta pri-

stigle øestitke. Posle toga je zapoøela akademija

filmskim prikazom i najznaøajnijim detaçima iz

istorije Druåtva, prema zamisli glavnog scenari-

ste koji se koristio bogatim istorijskim materija-

lom koje poseduje Druåtvo. Uz glavne dogaæaje koji

su pratili razvoj Srpskog hemijskog druåtva od 15.

novembra 1897. smeñivao se vrlo uspeåan i prigo-

dan umetniøki program u kome su uøestvovali ba-

letski par Duåka Dragiõeviõ i Konstantin Kostju-

kov, Hor “Obiliõ”, AKUD “Branko Krsmanoviõ” sa

solistom Radivojem Simiõem koji su izveli Heru-

vimsku pesmu Stevana Stojanoviõa Mokrañca iz

Liturgije Sv. Jovana Zlatoustog pod dirigentskom

palicom D. Matiõ-Maroviõ, a zatim operski pevaø

Ÿivan Saramandiõ i Milena Kitiõ, pevaøica œeza

Vladana Markoviõ u pratñi Ivana Aleksijeviõa za

klavirom.

Sveøana akademija je zavråena horom Jevreja iz

opere Nabuko uz napomenu da za Srpsko hemijsko

druåtvo drugi vek zapoøiñe veõ ovim jubilarnim

skupom, i simboliønim reøima da se ne sme izgubiti

korak sa svetom, te da se sve daçe akcije Druåtva

moraju da vode u pravcu uøvråõivaña uglednog me-

sta u svetu nauke, hemije i tehnologije koje Druå-

tvo, kao jednom od najstarijih u svetu, prema dosa-

daåñim rezultatima i pripada.

Dejan Skala

SVEØANA SKUPÅTINAREØ PRED SEDNIKA SRP SKO G HEMI JSKOG DRUÅTVA

26. SEPTEMBRA 1997.SVEØAN A SALA SA NU

Øesto se na velikim jubilejima govori o radu u

proteklom periodu, odnosno o istoriji. S obzirom

da je Srpsko hemijsko druåtvo povodom Stogodiå-

ñice osnivaña izdalo, sredinom proåle godine,

kñigu : "Srpsko hemijsko druåtvo - istorija,

ustrojstvo, delatnost", s obzirom da su mnogi naåi

ølanovi na viåe mesta u zemçi govorili, u posled-

ñe vreme, o istoriji naåeg Druåtva i, konaøno, da

je na sinoõñoj Sveøanoj akademiji prikazan istori-

jat Druåtva, dozvolite mi da moja danaåña reø bude

posveõena buduõem radu Druåtva.

Sigurno je da poøetak drugog veka postojaña

Druåtva neõe biti lak i biõe, pre svega, obeleÿen

hodañem po dugom i teåkom putu povratka u svet na-

uke, hemije i hemijske tehnologije, iz koga je Druå-

tvo bilo iskçuøeno praktiøno veõ krajem 1991. go-

dine, a i formalno 30. maja 1992. godine, sankcijama

koje su Ujediñene nacije zavele protiv Srbije i Cr-

ne Gore. Kao åto znamo vrata povratka odåkrinuta

su tek posle tri godine krajem 1995. godine.

Buduõi rad Druåtva treba da se i nadaçe odvija

na izvråavañu relativno malog broja zadataka, jer

je øvrst stav Druåtva da se kvalitet koji daje moÿe

odrÿati samo ako se snage ne rasplinu na izvråa-

vañe velikog broja zadataka. Prioritet moraju ima-

ti:

1. izdavañe nauønog øasopisa, koji izlazi na en-

gleskom jeziku, poznatog Journal of the Serbian Che-mical Society. Ñegovo redovno izlaÿeñe se mora na-

staviti, a neprekidno se mora raditi i na podizañu

ñegovog kvaliteta. Øasopis je u naåoj sredini veõ

dobio kategoriju "meæunarodni nauøni øasopis",

ali neposredan ciç, koji treba åto pre ostvariti,


jeste da uæe u listu øasopisa koje obraæuje filadel-

fijski Institut za nauøna informisaña.

Niåta mañe vaÿno je i redovno izlaÿeñe na-

åeg struønog øasopisa Hemijski pregled.2. Sledeõi prioritet je daçi i poboçåani rad

na organizovañu redovnih savetovaña Druåtva,

simpozijuma iz raznih hemijskih disciplina i, po-

sebno, rad na organizovañu meæunarodnih skupova

hemiøara, hemijskih tehnologa i metalurga u regio-

nu Jugoistoøne Evrope, koji u ovo vreme globaliza-

cije progresa, dobija sve viåe na vaÿnosti. Zato je

vaÿno naåe åto veõe uøeåõe na Prvoj meæunarod-

noj konferenciji hemijskih druåtava zemaça Jugo-

istoøne Evrope, øiji su domaõini grøki hemiøari.

Ovaj masovni nauøni skup odrÿava se od 1. do 4. juna

1998. godine u okolini Soluna, na Halkidiki.

3. Organizovañe plenarnih predavaña, odno-

sno omoguõavañe da istaknuti svetski nauønici go-

vore u Druåtvu zamrlo je posledñih godina iz do-

bro poznatih razloga. Ñihov dolazak u ovolikom

broju na proslavu Stogodiåñice, meæutim, ohra-

bruje i pruÿa nadu da õe se ovaj vaÿan zadatak u bu-

duõnosti opet izvråavati na zadovoçavajuõi naøin.

Treba imati uvek na umu da je velika vrednost ple-

narnih predavaña åto omoguõuju stvarañe trajnih

prijateçstava, velikog povereña i zajedniøkog

uÿivaña u istraÿivañima, a to su øesto najboçe

osnove za gradñu sloÿenijih vidova saradñe na

istraÿivaøkom poçu u oblasti hemije.

4. Rad u sekcijama i rad u podruÿnicama je prio-

ritetni zadatak kome se mora posvetiti veõa paÿña

nego do sada. Sekcije treba da se razvijaju åto samo-

stalnije i, pre svega, kroz ñihov rad õe Druåtvo

podizati svoj renome i, naroøito, kvalitet svog na-

uønog øasopisa. Zahvaçujuõi proslavi Stogodiå-

ñice osnovane su u Srbiji mnoge nove podruÿnice,

a oÿivçen je i rad naåih zamrlih podruÿnica.

Rad podruÿnica õe uvek predstavçati osnovnu

snagu Druåtva i on treba da se koncentriåe na raz-

voj nastave i na pomagañe nauønog i struønog ÿivo-

ta vezanog za hemiju, koji su od posebnog interesa za

region u kome se podruÿnica nalazi. Podruÿnice

moraju naõi naøina da imaju åto viåe aktivnih

ølanova, a veliki podstrek za ñihov rad su stalne

meæusobne razmene predavaøa, ølanova Druåtva, ko-

ji su istaknuti profesori i struøñaci, zatim grup-

no i individualno uøestvovañe na skupovima koje

Druåtvo organizuje i redovno, bar jednomeseøno sa-

stajañe. Najboçi put povezivaña Druåtva sa osnov-

nim, sredñim i struønim åkolama, gimnazijama, vi-

åim åkolama i fakultetima i ñegov uticaj na raz-

voj nastave i istraÿivaña u oblasti hemije, jeste

kroz rad podruÿnica. U ostvarivañu ovog priori-

tetnog zadatka glavnu ulogu õe igrati naåa najsta-

rija sekcija - Nastavna sekcija.

5. Vaÿna oblast daçeg razvoja biblioteke i

razmene nauøne i strucne literature, mora se una-

prediti primenom novih oblika informatike. Srp-

sko hemijsko druåtvo treba da bude meæu inicijato-

rima organizovaña jedinstvenog informacionog

centra iz oblasti hemije, hemijske tehnologije i me-

talurgije u Srbiji i meæu pobornicima racionali-

zacije u ovoj oblasti. S obzirom na ogromne troå-

kove koji danas prate dobijañe informacija, svako

rasipañe je nedopustivo.

Sa ovih pet prioriteta iscrpçen je broj prsti-

ju jedne ruke, a tradicija je da se u Druåtvu kaÿe da

ono, ako hoõe da radi kvalitetno sme na sebe da pri-

mi samo onoliko zadataka koliko se moÿe pobrojati

na prste jedne ruke. U praksi ova tradicija se poma-

lo i kråila pa õu i ja to uøiniti i kao åesto reõi

da Srpsko hemijsko druåtvo mora da posveti paÿñu

daçem izvråavañu joå jednog prioritetnog zadat-

ka, a to je razvijañe institucije priznaña koja se

dodeçuju uspeånim nauønim i struønim radnicima

i studentima iz oblasti hemije, hemijske tehnolo-

gije i metalurgije, pre svega u naåoj zemçi, a i u

inostranstvu.

Sada je viåe nego ikada potrebno da se ovaj åe-

sti zadatak proåiri i stvarañem fonda za stipen-

dirañe mladih i talentovanih hemiøara. Institu-

cije koje su se ranije brinule o tome, u ovom trenut-

ku praktiøno nemaju sredstva za to, a teåko da õe ih

imati i u skorijoj buduõnosti. Zato bi Druåtvo

trebalo odmah da poøne i sa izvråavañem ovog vaÿ-

nog zadatka.

U stvari, Druåtvo je poøelo pripreme za ñego-

vo izvråavañe veõ na ovom Jubilarnom nauønom i

sveøanom skupu zahvaçujuõi, pre svega, profesoru

Eberhardu Åirmanu sa Univerziteta u Klaustalu,

Nemaøka, koji je poklonio Druåtvu prvu veõu sumu

novca, za poøetak rada fonda. Ñemu su se, zatim,

pridruÿili profesori Ronald Breslou sa Kolum-

bija Univerziteta, SAD, i Gerhard Åpiteler sa

Univerziteta Bajrojt, Nemaøka. U stvari, svi naåi

gosti iz inostranstva, prisutni ovde, pridruÿili

su se tom fondu na taj naøin åto su viåe puta

istakli svoju spremnost da u svojim laboratorijama,

na daçe usavråavañe, prihvate mlade i talento-

vane hemiøare iz Srbije. Naåa je velika sreõa åto

za dolazak tih mladih çudi brine neko iznad sviju

nas.

Izvesno je da õe ovaj fond biti uspeåan samo

ako ga Srbija pomogne iznutra i ohrabruje nas stav

naåih hemijskih preduzeõa, pokazan na ovom skupu,

da sa svoje strane pruÿe fondu svu moguõu potporu.

Na primer, Hemofarm, Vråac, zvaniøno je potvr-

dio svoj ulog od 10000 DM.

Naravno da postoji joå niz vaÿnih zadataka bez

øijih izvråavaña ovakva organizacija kao åto je

naåe Druåtvo ne bi mogla da radi, ali pomenutih

åest zadataka treba uvek da znamo napamet.

Naÿalost, umesto da se sve snage usredsrede na

izvråavañe ovih åest zadataka Srpsko hemijsko

druåtvo, kao i øitava nauka, kultura i prosveta u

naåoj sredini mora i da preæe teÿak i dugotrajan

Godi{te 38. broj 6 (1997) 221

sve.fm

put povratka u svet iz koga smo bili sasvim iskçu-

øeni preko tri godine. Prvi korak koji se Druåtvu

nameõe je povratak u meæunarodna hemijska udruÿe-

ña, pre svega u Meæunarodnu uniju za øistu i prime-

ñenu hemiju, takozvani IUPAC. Zato nas je mnogo

ohrabrila poruka koju je sinoõ izrekao gospodin

Barton. Ovaj korak je, kako smo juøe øuli od gospo-

dina Bartona, veõ uøiñen.

Veliki pozitivan uticaj na nauøna i struøna

istraÿivaña u naåoj sredini imali su zajedniøki

projekti naåih instituta, univerziteta i fakulte-

ta sa sliønim, po pravilu, vodeõim svetskim insti-

tucijama. Razumno je pokuåati da se taj rad obnovi.

To, meæutim, neõe biti lak korak, mañe zbog toga

åto su mnoge veze prekinute i neõe biti ÿeçe da se

obnove, veõ zato åto su strana sredstva, pre svega

razvijenih zmaça, u meæuvremenu angaÿovana u nizu

novih projekata, u koje su naroøito ukçuøene zemçe

Centralne, Istoøne i Jugoistoøne Evrope, koje pre

pet åest godina nisu imale znaøajnijih zajedniøkih

istraÿivaña sa najrazvijenijim i razvijenim zem-

çama sveta. Mora se uloÿiti trud da se ponovo u ve-

õoj meri omoguõi usavråavañe mladih hemiøara, uz

pomoõ kvalitetnih svetskih stipendija. Mora se

podrÿati i pomagati nauøna i struøna saradña sa

svetom i to svi oblici saradñe, i individualna, i

grupna, i meæu-institucionalna, i meæudrÿavna, i

regionalna, i globalna. Najboçe je ako se saradña

ostvaruje u okviru meæudrÿavnih ugovora, ali i sva-

ki drugi oblik je dragocen, naroøito onaj koji se

ostvaruje izmeæu nauønih i struønih druåtava i iz-

meæu ustanova kao åto su fakulteti i istraÿivaø-

ki instituti.

Na teåkom putu povratka u svet hemije i hemij-

ske tehnologije Srpsko hemijsko druåtvo õe moõi

najboçe da pomogne organizujuõi u naåoj sredini

predavaña vodeõih svetskih nauønika i razvijajuõi

atmosferu nauøno-kritiøkog razmiåçaña na na-

åim skupovima, u naåim istraÿivaøkim laborato-

rijama i fakultetskim uøionicama i naroøito u na-

åem nauønom øasopisu. Povratak u svet nauke i teh-

nologije i zauzimañe åto boçeg mesta u tom svetu

je dug i teÿak put. Zato je sigurno viåe nego ikada

ranije zavistan od mladih, od generacija koje dolaze.

Razvoj nauøno-kritiøkog razmiåçaña i stroÿiji

kriterijumi za pozitivne vrednosti su ono åto pra-

viøno i poåteno odabrani mladi uøenici, studenti,

nastavnici i istraÿivaøi najviåe i ÿele i zato se

Druåtvo mora iz sve snage truditi da ñegov ulazak

u drugi vek postojaña bude duboko obeleÿen inten-

zivnim radom novostvorenog fonda za usavråavañe

mladih, talentovanih i uspeånih hemiøara, hemij-

skih tehnologa i metalurga u Srbiji, jer nikakve

nam velike priøe neõe pomoõi pri povratku u svet,

pomoõi õe nam najviåe ako åto viåe znamo i umemo

i svetu imamo åta da damo.

Finansirañe rada Druåtva, koje se do sada za-

snivalo na sredstvima zaraæenim organizovañem

nauønih i struønih skupova, na redovnoj pomoõi

Ministarstva za nauku i tehnologiju Srbije i broj-

nih sponzora, pre svega iz hemijske industrije, za-

tim fakulteta i istraÿivaøkih instituta, mora se

i ubuduõe ostvarivati, ali je neophodno naõi i nove

oblike finansiraña. Redovno izlaÿeñe naåeg na-

uønog øasopisa, poøetkom svakog meseca, ustvari

najveõeg troåka koje Druåtvo ima, treba i ubuduõe

obezbeæivati tako åto bi svaka sveska imala svog

sponzora. To su najøeåõe uspeåne firme hemijske i

farmaceutske industrije u Srbiji, øije povereñe

naåe Druåtvo ne sme da izneveri.

U velikom kretañu koje se danas deåava u regi-

onu Centralne, Istoøne i Jugoistoøne Evrope,

izazvanom tranzicijom, delatnosti vezane za nauøna

i struøna istraÿivaña i obrazovañe premeåtaju se

na nove, øesto teÿe poloÿaje. Zato sigurno dolaze

teÿa vremena i za delatnosti koje naåe Drustvo

obavça. Ta vremena õe, meæutim, pruÿati nove, ug-

lavnom boçe moguõnosti, u kojima õe se uvek najbo-

çe snalaziti visoko-kvalitetan rad, a to je ono øe-

mu naåe Druåtvo veõ 100 godina pridaje najveõi

znaøaj i tako õe i u buduõnosti nastaviti. Sve teå-

koõe koje su pred nama treba najozbiçnije shvatiti,

ali ne treba troåiti energiju na velike brige do

god Druåtvo raspolaÿe ogromnim, nemerçivim

prihodom koji predstavça dobrovoçni rad ñegovih

ølanova, ñihov entuzijazam i çubav prema Druåtvu

i ÿeça za ñegovim daçim razvojem i napretkom.

Uspeåan stogodiåñi ÿivot Druåtva to na najbo-

çi naøin potvræuje.

Jovan Jovanoviõ

POZDRAVNO SLOVO RIKARDA ERNSTA (RICHARD R. ERNST)

NA SVEØANOJ SKUPÅTINI DRUÅTVA*

Dame i gospodo,

Zadovoçstvo mi je åto mogu Srpskom hemij-

skom druåtvu da prenesem øestitke i najboçe ÿeçe

Novog åvajcarskog hemijskog druåtva povodom ove

znaøajne stogodiåñice. Novo åvajcarsko hemijsko

druåtvo samo je nekoliko godina starije od danaå-

ñeg jubileja. Zaista sam impresioniran kako je he-


mija ovde u Srbiji zastupçena i kako je javnost oba-

veåtena o ñenom znaøaju.

U Åvajcarskoj mi dobro znamo koliki je znaøaj

hemije, prvo za ekonomski opstanak Åvajcarske, a

joå i viåe za dostojno bitisañe çudskog druåtva.

Hemija ne poznaje granice. Ona je internacionalna,

a mi hemiøari predstavçamo jednu veliku meæuna-

rodnu zajednicu. Zbog toga smo sreõni åto znamo i

åto imamo za partnera tako aktivno i mudro druå-

tvo u Srbiji.

Mi u Åvajcarskoj sreõom imamo vladu koja

shvata znaøaj visokog obrazovaña a posebno hemij-

skog obrazovaña. Zaista, do sada smo uspeli da pri-

vuøemo na naåe univerzitete najboçe istraÿivaøe

na svetskom nivou. Samo da pomenem jedan primer,

od øetiri nobelovca sa ETH (ETH - EidgenossischeTechnische Hochschule, Federalni institut za tehno-

logiju; grupacija prirodnih i tehniøkih fakulteta

prim. prev.) tri dolaze ne mnogo daleko odavde:

Volfrang Pauli iz Beøa,

Leopold Ruÿiøka iz Vukovara

Valdo Prelog iz Sarajeva

Zaista, prethodna Jugoslavija je bila neiscrpan

izvor kreativnih nauønika.

Uprkos naåoj meæunarodnoj otvorenosti, mi ta-

koæe imamo nacionalistiøke grupacije u Åvajcar-

skoj koje su okupçene oko demagoåke liønosti Kri-

stofa Blohea koji pokuåava da Åvajcarsku zadrÿi

izolovanu od Evropske unije i koji ÿeli da smañi

broj stranaca (u Åvajcarskoj). Mislim da je to za

svaku osudu i zaista se nadam da õemo mi to u Åvaj-

carskoj prevaziõi i da õemo se pridruÿiti Evrop-

skoj uniji bez koje jedna mala zemça ne moÿe zami-

sliti svoj opstanak. Siguran sam da svetla buduõ-

nost naåe planete ne toleriåe ekstremni naciona-

lizam veõ zahteva internacionalnu otvorenost.

U tom smislu, nadam se, da õe takoæe ovde u Sr-

biji nacionalistiøke tendencije biti obuzdane i da

õe Jugoslavija vrlo brzo biti smatrana ozbiçnim

kandidatom za ulazak u Evropsku zajednicu poåto je

ona zaista integralni deo Evrope.

Mi hemiøari imamo naroøitu odgovornost.

Imamo sve meæunarodne veze. Razumemo znaøaj meæu-

narodnih veza, i stoga smo pozvani da ubedimo osta-

tak naåeg stanovniåtva u potrebu za otvorenim,

miroçubivim i dobronamernim pogledom na druge

zemçe, druge etniøke grupe i strance uopåte.

U tom smislu, ÿelim Srpskom hemijskom druå-

tvu prosperitetnu buduõnost i uspeh u svojoj vaÿnoj

ulozi.

Rikard Ernst

U Beogradu, 26. septembra 1997. godine

Na predlog Hemijskog fakulteta i povodom nauønog skupa posveõenog

stogodiåñici Srpskog hemijskog druåtva,

Univerzitet u Beogradu

dodelio je

poøasni doktorat

Sir Derek H. R. Barton-u

dobitniku Nobelove nagrade za hemiju (1969).

Poøasni doktorat se dodeçuje u znak priznaña i zahvalnosti prof. Barton-u za ñegov iskren i

svestran doprinos organskoj hemiji na Univerzitetu u Beogradu.

Promocija prof. Barton-a za poøasnog doktora Univerziteta u Beogradu obavçena je u subotu 27.septembra 1997. godine u 10,00 sati u sveøanoj sali Rektorata Univerziteta u Beogradu.

* One koji su prisustvovali Skupåtini a koji se ne seõaju ovog govora, pamõeñe nije izdalo - govor tamo nije odrÿan.Naime, jedan od mojih zadataka za vreme Proslave bio je i da zamolim profesora Ernsta da se obrati skupåtini Druå-tva u ime åvajcarskih hemiøara, åto je on rado prihvatio. Meæutim, vest o tome nije stigla na vreme do predsedava-juõeg (verovatno mojom krivicom) tako da se Ernstu nije ni ukazala prilika da se obrati skupu. U svakom sluøaju, nakonsednice, na zajedniøkoj veøeri, u jednom trenutku Ernst je iz sakoa izvadio (prethodnog dana napisane) beleåke i, uåali, pitao da li ÿelim da mi odrÿi pozdravni govor. Uz izviñeñe åto ne ÿelim da øujem govor (veõ su bili ispijeniaperitivi i prve øaåe vina) zamolio sam da mi poåaçe beleåke s obeõañem da õu veõ naõi naøina da govor prenesemhemiøarima Srbije. I evo ga pred vama u slobodnom prevodu.Slobodan MacuraRoøester, Minesota20. oktobra, 1997.

Godi{te 38. broj 6 (1997) 223

sve.fm

PRATEÕI PROGRAM UZ JUBILARNI NAUØNI SKUP

U senci glavnih dvodnevnih dogaæaña u Sava

centru i prateõih zvaniønih manifestacija, odvi-

jao se prateõi program. Ograniøen na samo dva dana,

bilo je vrlo bogat i intenzivan. Prijatno, nefor-

malno druÿeñe goåõi zapoøeloje u øetvrak ujutru

obilaskom starog Zemuna. Sa improvizovanog pri-

staniåta kod hotela “Jugoslavija” potom se krenulo

na dvosatnu turu brodom Dunavom i Savom, oko Rat-

nog ostrva, Ade ciganlije i Ade meæice. Izuzetnoj

atmosferi sigurno je doprineo i retko lep i topao

jeseñi dan, çubazna posada broda i domaõini koji su

se potrudili da meæu damama uspostave opuåtene i

prisne odnose. Slika Beograda sa reka zatim je

upotpuñena razgledañem najznaøajnijih i najrepre-

zentativnijih delova grada autobusom - ulica oko

Saborne crkve, centra grada, obilaskom Dediña i

Topøidera. Prvi dan druÿeña sa goåõama zavråen

je kasnim ruøkom u baåti Vukovog i Dositejevog mu-

zeja.

Petak je zapoøeo jutarñom åetñom Kalemegda-

nom u pratñi vodiøa, obilaskom Saborne crkve,

Konaka kñegiñe Çubice, åetñom okolnim ulica-

ma, razgledañem izloga u Knez-Mihailovoj i obila-

skom Narodnog muzeja. Posle koktela u Akademiji

nauka i posete Etnografskom muzeju, rano popodne

zavråilo se i produÿilo mimo predviæenog pro-

grama sedeñem u kafeima na Trgu republike i Obi-

liõevom vencu. Istog dana, u 17 øasova, u salonu

“Versace”, uz kraõi recital pesama popularnih u

evropskim i ruskim salonima XVIII i XIX veka koje

je u pratñi harfe izvela Çudmila Grof, goåõama u

øast prireæena je modna revija kojoj su prisustvo-

vale, pored domaõina, i neke od viæenijih gospoæa

iz beogradskih nauønih, umetniøkih, modnih i poli-

tiøkih krugova. Revija je zavråena koktelom koji je

priredila vlasnica, razgledañem salona i kupovi-

nama kojima neke od goåõi nisu mogle odoleti.

Sneÿana Bajc

SVEØANA GODIÅÑA I IZBORNA SKUPÅTINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA 27.11.1997. SANU 11,00 ØASOVA

REØ PREDSEDNIKA

Åta bi mogao odlazeõi predsednik Druåtva da-

nas u svojoj reøi da kaÿe. O istoriji Druåtva øulo

se ove godine, a i napisano je sve do najsitnijih deta-

ça. Juøe je otvorena i izloÿba “100 godina SHD-a”.

O buduõem radu Druåtva, o glavnim zadacima, øulo

se na Jubilarnoj sveøanoj skupåtini u Sava centru

26. septembra ove godine. Ono åto, moÿda nije do-

voçno izreøeno to je zahvalnost svima koji su di-

rektno ili indirektno doprineli tome åta Druå-

tvo danas predstavça u naåoj sredini. Izraÿavañu

zahvalnosti õe, zato, ova reø predsednika biti i po-

sveõena. Ona õe neizbeÿno biti i malo liøna, a pri

tome je opravdana bojazan da õe moÿda neko biti i

nedovoçno pomenut.

Kada sam u februaru 1993. godine postao pred-

sednik Druåtva, naravno, kao i uvek poøetkom godi-

ne zatekao sam praznu kasu. Zato prvi zvaniøni su-

sret u ime Druåtva neõu nikada zaboraviti. Pri-

mio me je pomoõnik Ministra za nauku gospodin

Ratko Uzunoviõ reøima da je on liøno uveren da

Ministarstvo za nauku i tehnologiju Srbije neõe

dozvoliti da se vaÿna delatnost Srpskog hemijskog

druåtva u naåoj sredini ugrozi, i veõ za nekoliko

dana je Ministarstvo preålo sa reøi na delo; upla-

tilo je pare.

Zahvaçujemo se Ministarstvu za nauku i tehno-

logiju Vlade Srbije, na stalnom razumevañu i bri-

zi, koje prema Druåtvu pokazuje.

Za pomoõ u ostvarivañu ciçeva i zadataka

Druåtva dozvolite da se zahvalimo i naåim broj-

POKLON KONCERT SRPSKOG LEKARSKOG DRUÅTVA

Povodom sto godina osnivaña SHD, Sekcija za umetnost Srpskog lekarskog druåtva priredila je 27.

septembra 1997. godine koncert u Galeriji fresaka u Beogradu. Orkestar Srpskog lekarskog druåtva,

hor Kola srpskih sestara i nekoliko mladih solista sa dirigentom @ivojinom Simonoviõem izveli su

popularan klasiøni program u izuzetnoj atmosferi Galerije fresaka. Srpsko hemijsko druåtvo se naj-

toplije zahvaçuje Srpskom lekarskom druåtvu na ovom originalnom poklonu.


nim sponzorima, i izuzetno sam sreõan, åto õu da-

nas imati øast da im uruøim medaçe priznaña i zah-

valnosti Srpskog hemijskog druåtva.

Dozvolite da se Druåtvo zahvali, a i meni da se

liøno zahvalim, ølanovima Inicijativnog odbora

za proslavu stogodiåñice Druåtva: Sneÿani Bojo-

viõ, Dragomiru Vitoroviõu, Aleksandru Despiõu,

Milosavu Dragojeviõu, Vladimiru Rekaliõu i Ÿi-

voradu Øekoviõu, kao i ølanovima Odbora za pro-

slavu Teodoru Astu, Miodragu Babiõu, Zlatanu Ba-

taloviõu, Nikoli Blagojeviõu, Sneÿani Bojoviõ,

Milanu Daboviõu, Aleksandru Dekanskom, Iliji

Iliõu, Bratislavu Jovanoviõu, Ÿarku Jovanoviõu,

Draganu Markoviõu, Ivanu Miõoviõu, Branislavu

Nikoliõu, Vladimiru Pavloviõu, Slobodanu Pe-

troviõu, Ivanki Popoviõ, Milanu Popoviõu, Çu-

binki Rajakoviõ, Nikoli Ristiõu, Draganu Sinadi-

noviõu, Dejanu Skali, Bogdanu Åolaji i, posebno

predsedniku Odbora za proslavu Ÿivoradu Øekovi-

õu. Zahvaçujem se i Milanu Leko koji nije bio ølan

Odbora, ali mu je pruÿio veliku pomoõ. Svi su oni

omoguõili uspeåno obeleÿavañe stogodiåñice

Srpskog hemijskog druåtva, izvråavajuõi predano

brojne pred ñih postavçene zadatke.

Za izvanredno uspeåno ostvarivañe svih zada-

taka u okviru publicistiøke delatnosti posebno se

zahvaçujem:

- za broåuru o istoriji Srpskog hemijskog

druåtva: Draganu Vitoroviõu, Aleksandru Despiõu

i Branislavu Nikoliõu, kao i Dragutinu Draÿiõu,

Stanimiru Arsenijeviõu, Sneÿani Bojoviõ, Du-

åanki Petroviõ-Æakov, Dragani Gojåini i Olgi

Mirkoviõ;

- za jubilarnu svesku nauønog øasopisa Journal ofthe Serbian Chemical Society: Dragutinu Draÿiõu i

Miroslavu Gaåiõu i svim autorima nauønih ølana-

ka;

- za jubilarnu svesku Hemijskog pregleda: Sta-

nimiru Arsenijeviõu i Bogdanu Åolaji i svim auto-

rima struønih ølanaka;

- za kñiÿicu "Osnivaøi Srpskog hemijskog

druåtva" : ñenom autoru Vojislavu Duøiõu;

- za monografiju "Hemija i hemijska industrija

u Srbiji", za to grandiozno delo kojim se Druåtvo

posebno ponosi: pre svega uredniku Dragomiru Vi-

toroviõu, zatim Sneÿani Bojoviõ i Vladimiru

Pavloviõu, i posebno, autorima svih 28 poglavça.

Vaÿan zadatak Druåtva da radi na populariza-

ciji hemije u naåoj sredini uspeåno je obavçen i

joå se obavça. Veliku zahvalnost izraÿavam svim

predavaøima koji su tokom cele godine drÿali, i

joå drÿe predavaña u gimnazijama, sredñim åkola-

ma, podruÿnicama, na narodnim univerzitetima

åirom Srbije. Ukupno ih je bilo 67 i velika nam je

ÿeça da se svakom pojedinaøno zahvalimo. U ovom

trenutku izabrao sam jednog, Ratka Jankova i zahva-

çujuõi se ñemu zahvaçujem se i svima ostalima.

Izloÿba "SVET HEMIJE" kruna je rada

Druåtva na popularizaciji hemije i, meæu brojnim

zasluÿnim kojima upuõujem naåe Hvala su sigurno

naåi ølanovi, veliki aktivisti nastavne sekcije

Druåtva: Vojin Krsmanoviõ, Jasminka Korolija,

Dejan Daniloviõ i Petar Radivojåa, kao i Miodrag

Janøiõ, Radmila Janøiõ i Milan Mitroviõ.

Takmiøeñe "Beogradska hemijska olimpijada"

izvanredan je naøin rada sa mladima, i naøin popu-

larizacije hemije meæu ñima.

Dozvolite da u ovom trenutku uputim hvala za

velike uspehe u ovom podruøju predsedniku ÿirija

Prve beogradske hemijske olimpijade Çubi Mandiõ

i ñenim brojnim saradnicima mahom asistentima

Hemijskog fakulteta, kao i ñihovom dekanu Ivanu

Juraniõu. Ne smemo da zaboravimo da se zahvalimo i

brojnim predavaøima, øija su predavaña pratila po-

stavku izloÿbe SVET HEMIJE u Galeriji SANU,

kao i profesorima koji su dovodili svoje æake na

izloÿbu i takmiøeñe.

Hvala i Zdenku Dizdaru åto je stavio na raspo-

lagañe svoju kolekciju: Nobelovci hemiøari na

poåtanskim markama, kao i Aleksandru Petroviõu

uredniku kñiga o Lavoazjeu i 22 veka hemije, koje su

posveõene Stogodiåñici Druåtva.

Tokom cele ove godine veliku pomoõ pruÿali

su predsednici podruÿnica Druåtva: u Boru Mirja-

na Rajøiõ-Vujasinoviõ, u Leskovcu Milan Nikoliõ,

u Kruåevcu Zoran Miniõ, u Kragujevcu Zoran Mar-

koviõ, u Niåu Dragan Lazareviõ, u Dimitrovgradu

Siniåa Panov, u Kraçevu Slavoçub Æukiõ, u Øaø-

ku Dragica Stojanovska, u Uÿicu Dragojle Neåo-

viõ, u Vrañu Smiçana Goluboviõ, u Zreñaninu

Mirjana Baroå, u Priåtini Novica Rakiõeviõ, u

Gorñem Milanovcu Todor Popoviõ, u Åapcu Mi-

livoje Isakoviõ, i naravno predsednik Srpskog he-

mijskog druåtva - Hemijsko druåtvo Vojvodine Mi-

lan Popoviõ kao i predsednici sekcija Druåtva.

Nastavne sekcije Dejan Daniloviõ, sekcija za or-

gansku hemiju Rade Markoviõ, za keramiku Nikola

Blagojeviõ, za elektrohemiju Çiçana Vraøar, za

spektroskopiju Ubavka Mioø, za metalurgiju Endre

Romhañi, za analitiøku hemiju Çubinka Rajakoviõ,

za hemijsko inÿeñerstvo Milan Mitroviõ, za he-

miju i tehnologiju tekstila Milan Æokiõ, za hemiju

i tehnologiju makromolekula Ivanka Popoviõ, za

teorijsku hemiju Ivan Juraniõ i za hemiju i zaåtitu

Petar Pfendt i ñima svima se ovom prilikom du-

boko zahvaçujemo.

Plenarni predavaøki jubilarnog nauønog sku-

pa, Radoslav Aœiõ, Norman Alinœer, Derek Bar-

ton, Œon Bajnon, Kit Bouden, Ronald Breslou,

Aleksandar Despiõ, Rikard Ernst, Miroslav Ga-

åiõ, Lev Aleksandroviø Gribov, Ivan Gutman,

Slobodan Macura, Armin de Majere, Pjer Potje,

Eberhard Åirman, Majkl Smit i Gordana Vu-

ñak-Novakoviõ, kao i svi autori 132 posterska sa-

opåteña, ñih preko 450, uøinili su da taj dogaæaj

Godi{te 38. broj 6 (1997) 225

sve.fm

bude najkvalitetniji nauøni skup ikad odrÿan u Be-

ogradu. Veliko im hvala!

Takoæe, hvala i svim predstavnicima hemijskih

druåtava i drugih institucija, Beogradskom i No-

vosadskom Univerzitetu, Privrednoj komori Srbi-

je, gostima iz inostranstva, sve velikim prijate-

çima naåeg Druåtva.

Juøe je u ovoj zgradi otvorena izloÿba: Sto go-

dina Srpskog hemijskog druåtva. To je jedno od po-

sledñih velikih dogaæaña naåe jubilarne godine, i

zahvalnost upuõujemo sa ovog mesta autoru izloÿbe

Sneÿani Bojoviõ.

Brojne su institucije koje su, iako su svoj posao

obavçale profesionalno, svojim dodatnim trudom

znaøajno pomogle Druåtvu i za to se zahvaçujemo:

Zavodu za grafiøku tehniku Tehnoloåko-meta-

luråkog fakulteta, Pedagoåkom muzeju, Muzeju na-

uke i tehnike, Sava Centru, Beogradskom Sajmu na

kome je promovisana monografija “Hemija i hemij-

ska industrija u Srbiji” i za to posebno hvala Vla-

dislavu Jankoviõu, turistiøkoj agenciji Lex-50 To-urs, hotelu Interkontinental, a posebno hvala Sek-

ciji za umetnost Srpskog lekarskog druåtva, koji

nam je za Stogodiåñicu poklonila divan koncert u

Galeriji fresaka.

Hvala i svim autorima i izvoæaøima Sveøane

akademije, kao i predstavnicima medija, naroøito

nauønih i obrazovnih redakcija. Hvala i PTT-u za

jubilarnu poåtansku marku, Vladanu Raduloviõu

koji je uspeåno odigrao ulogu fotografa, i danas je

tu, Koçi Milunoviõu, autoru spomen-ploøe koja

danas obeleÿava zgradu u kojoj je Druåtvo osnovano,

svim ølanovima Druåtva uøesnicima u medijskom

predstavçañu Druåtva, na televiziji, radiju i u no-

vinama, glavnom organizatoru programa za dame

Sneÿani Bajc, Jugoslovenskoj asocijaciji za naftu

i gas koja nam je prva øestitala Stogodiåñicu.

Hvala i profesorima, pre svega Eberhardu Åirma-

nu, kao i Ronaldu Breslou i Gerhardu Åpiteleru,

åto su svojim liønim prilozima inicirali osniva-

ñe Fonda za stipendirañe mladih hemiøara.

Na kraju, a po vaÿnosti sasvim na vrhu, doåla je

na red i kancelarija Druåtva. Hvala Olgici Mir-

koviõ i Verici Stupçanin; ñihovo veliko isku-

stvo i privrÿenost Druåtvu, kao i veliko zalagañe

koje je bilo daleko iznad profesionalnih obaveza,

je neproceñivi doprinos. Mnogo im hvala! To sve

vaÿi i za naåe studente: Mirjanu, Marka, Katarinu,

Ivanu, Zlatana i brojna druga lepa mlada imena, bez

kojih kvalitet rada Druåtva ne bi bio na visokom

nivou na kome je.

Srpsko Hemijsko druåtvo je u ovoj godini zai-

sta pod nezaboravnim i prelepim utiskom da je svu-

da gde je traÿilo pomoõ i nailazilo na pravu pomoõ

i zahvaçujuõi se svima svojim velikim prijate-

çima, u zemçi i na svim stranama sveta, svesno je

velike obaveze da ne izneveri ñihovo povereñe i

svoje zadatke i nadaçe izvråava na najkvalitetniji

moguõi naøin.

Hvala na paÿñi!

Jovan Jovanoviõ

GODIÅÑA PRIZNAÑA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA

Godiåña priznaña Srpskog hemijskog druåtva

dodelio je Ÿiri u sastavu: J. Jovanoviõ, A. Despiõ,

D. Vitoroviõ, Ç. Lorenc, Æ. Petkoviõ i B. Miåko-

viõ, na sednici od 27. oktobra o.g. Ÿiri je odluøio

da se za 1997.g. dodeli:

1. Medaça za izuzetne rezultate u nastavi grupi

naåih kolega koja viåe godina vrlo uspeåno popu-

larizuje hemiju meæu omladinom preko predavaña,

kñiga, televizijskih emisija i takmiøeña iz hemi-

je. Dobitnici su ove godine dodatno pripremili Iz-

loÿbu “Svet hemije” i Beogradsku hemijsku olimpi-

jadu. Dobitnici Medaçe za nastavu su:

Dejan Daniloviõ

Jasminka Korolija

Vojin Krsmanoviõ

Çuba Mandiõ

Petar Radivojåa

2. Medaça za pregalaåtvo i uspeh u nauci dode-

çuje se

Joÿefu Øomoru za nauøne rezultate koje je po-

stigao razvoja hemije separacionih procesa.

3. Medaça za izuzetan doprinos primeni nauke

u industriji dodeçuje se Slobodanu Stankoviõu za

unapreæeñe i razvoj hemije i hemijske industrije

kod nas, a posebno u oblasti ekstrakcije lekovitih

jediñeña.

4. Medaça za trajan i izvanredan doprinos nau-

ci - najveõe priznañe SHD - dodeçuje se

Miroslavu Gaåiõu za izuzetan doprinos razvo-

ju organske hemije naroøito u oblasti prirodnih je-

diñeña hinoidne strukture i ñihovih derivata.

Godiåñe nagrade Srpskog hemijskog druåtva

za najboçe studente hemije i hemijske tehnologije,

koji su diplomirali u periodu od 1. jula 1996. g. - 30.

juna 1997. g., po odluci Upravnog odbora Druåtva, a

na predlog Komisije za javna priznaña, dobili su:


Ivana Beniõ, diplomirala na studijskoj grupi

za hemiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u

Niåu sa izvanrednom proseønom ocenom 9,48.

Jelena Diåiõ, diplomirala na studijskoj grupi

hemija Prirodnomatematiøkog fakulteta Univer-

ziteta u Kragujevcu sa izvanrednom proseønom oce-

nom 9,10.

Aleksandra Æoræeviõ, diplomirala na Hemij-

skom fakultetu Univerziteta u Beogradu sa izva-

nrednom sredñom ocenom poloÿenih ispita 9,80.

Danijela Jovanoviõ, diplomirala na Hemijskom

fakultetu Univerziteta u Beogradu sa izvanrednom

sredñom ocenom poloÿenih ispita je 9,76.

Boris Kuzmanoviõ, diplomirao na Tehnoloå-

ko-metaluråkom fakultetu Univerziteta u Beo-

gradu sa izvanrednom sredñom ocenom poloÿenih

ispita 9,71.

Zita Nemet, diplomirala na Tehnoloåkom fa-

kultetu Univerziteta u Novom Sadu sa izvanrednom

sredñom ocenom poloÿenih ispita 9,24.

Radivoje Prodanoviõ, diplomirao na Hemij-

skom fakultetu Univerziteta u Beogradu sa izva-

nrednom sredñom ocenom poloÿenih ispita 9,73.

Nagradu øini diploma, novøani iznos od 400,00

dinara, dvogodiåña pretplata na øasopise Druå-

tva i dvogodiåñe oslobaæañe plaõaña ølanarine

Druåtva.

Upravni odbor Druåtva je, takoæe, nagradio

specijalnim priznañem - kñigom “Hemija i hemij-

ska industrija u Srbiji” - Ivicu Borøiõa, koji je

diplomirao na Fakultetu za fiziøku hemiju Uni-

verziteta u Beogradu sa visokom proseønom ocenom

8,94.

PRIZNAÑA SHD POVODOM STOGODIÅÑICE

Mada obiøno o roæendanu slavçenik dobija

poklone, Srpsko hemijsko druåtvo je povodom svog

stotog roæendana dodelilo veõi broj posebnih priz-

naña. Broj priznaña jeste velik, ali je i sto godina

trajaña Druåtva veliki period.

Ova priznaña je po ovlaåõeñu Upravnog odbo-

ra Druåtva dodelio Odbor za proslavu Stogodiå-

ñice Druåtva, a po predlozima svog pododbora za

javna priznaña.

Najpre su tokom centralne manifestacije pro-

slave stogodiåñice 26. septembra 97. uruøeni Sim-

boli zahvalnosti - najveõa priznaña Druåtva. Sim-

bole su dobili:

• Beogradska bankarska grupa

• Fakultet za fiziøku hemiju Univerziteta u Be-

ogradu

• Farmaceutski fakultet Univerziteta u Beo-

gradu

• Hemijski fakultet Univerziteta u Beogradu

• Institut za hemiju Prirodno-matematiøkog

fakulteta Univerziteta u Novom Sadu

• Institut za hemiju, tehnologiju i metalurgiju,

Beograd

• Institut za nuklearne nauke “Vinøa”, Beograd

• Ministarstvo za nauku i tehnologiju Republike

Srbije

• Srpska akademija nauka i umetnosti

• Tehnoloåki fakultet Univerziteta u Novom

Sadu

• Tehnoloåko-metaluråki fakultet Univerzi-

teta u Beogradu

Na godiåñoj skupåtini SHD, 27. novembra

1997. godine, uruøena su sledeõa priznaña

1. ZLATNA JUBILARNA MEDAÇA PRIZNAÑA I ZAHVALNOSTI

Dobitnici su viåegodiåñi sponzori Druåtva:

• ICN Jugoslavija, a.d., Beograd

• Beogradska bankarska grupa, Beograd

• DUGA Industrija boja i lakova, Beograd

• Fondacija Braõa Kariõ, Beograd

• Hemofarm Koncern, Vråac

• Ministarstvo za nauku i tehnologiju Republike

Srbije

• Zavod za izradu novøanica i kovanog novca, Be-

ograd

2. JUBILARNA MEDAÇA PRIZNAÑA I ZAHVALNOSTI

Medaçu su dobile kuõe koje takoæe veõ deceni-

jama SHD pomaÿu finansijski, materijalno i

struøno:

JUBILARNU MEDAÇU PRIZNAÑA I

ZAHVALNOSTI

• BEOGRADSKA FABRIKA HARTIJE, BEO-

GRAD

• BIP HOLDING, BEOGRAD

• D.D. ZDRAVÇE, LESKOVAC

• DD METALAC, GORÑI MILANOVAC

• DD ZVEZDA, GORÑI MILANOVAC

• FABRIKA CEMENTA “KOSJERIÕ”

• FABRIKA CEMENTA “NOVI POPO-

VAC” POPOVAC

• FABRIKA GUMENIH PROIZVODA “RE-

KORD”, BEOGRAD

• FABRIKA IZOLACIONOG MATERI-

JALA I AMBALAŸE “FIMA”, MIONICA

Godi{te 38. broj 6 (1997) 227

sve.fm

• FABRIKA LEKOVA “JUGOREMEDIJA”,

ZREÑANIN

• FADIP - GALVANSKA OPREMA, BEØEJ

• FAKULTET ZA FIZIØKU HEMIJU UNI-

VERZITETA U BEOGRADU

• FIRMA “Le MiS”, BEØ-BEOGRAD

• FIRMA CIBA-GEIGY SERVICES AG, BEO-

GRAD

• FIRMA EPSILON NOVOLAB, LONDON-BE-

OGRAD

• FIRMA GLOBAL TECNHNOLOGY ASSI-STANCE, BEOGRAD

• GIPP “MRÇEÅ“, BEOGRAD

• HEMIJSKI FAKULTET UNIVERZITETA

U BEOGRADU

• HEMIJSKA INDUSTRIJA “MILAN BLA-

GOJEVIõ”, LUØANI

• HEMIJSKA INDUSTRIJA “ZORKA” ÅA-

BAC

• HEMIJSKA INDUSTRIJA “ŸUPA” KRU-

ÅEVAC

• HEMIJSKA INDUSTRIJA “MERIMA”,

KRUÅEVAC

• HIP-PETROHEMIJA, PANØEVO

• HOLDING KOMPANIJA ÅAMOT, ARAN-

ÆELOVAC

• HOLDING KOMPANIJA VISKOZA, LOZ-

NICA

• HOLDING KOMPANIJA YUMCO, VRAÑE

• INSTITUT ZA HEMIJU PRIRODNO-MA-

TEMATIØKOG FAKULTETA UNIVERZI-

TETA U NOVOM SADU

• INSTITUT ZA HEMIJU, TEHNOLOGIJU

I METALURGIJU, BEOGRAD

• INSTITUT ZA NUKLEARNE NAUKE

“VINØA”, BEOGRAD

• INSTITUT ZA TEHNOLOGIJU NUKLEA-

RNIH I DRUGIH MINERALNIH SIRO-

VINA, BEOGRAD

• JUGOLABORATORIJA, BEOGRAD

• JUGOHEMIJA, BEOGRAD

• NIS-NAFTNA INDUSTRIJA SRBIJE,

NOVI SAD

• NIS-JUGOPETROL, BEOGRAD

• NIS-RAFINERIJA NAFTE BEOGRAD, BE-

OGRAD

• NIS-FABRIKA MAZIVA FAM, KRUÅE-

VAC

• NIS-RAFINERIJA NAFTE “PANØEVO”,

PANØEVO

• PAÅALIÕ VATROMETAL, MLADENO-

VAC

• POGONI MEDICINSKE PLASTIKE

SPEKTAR, ØAØAK

• PREDUZEÕE P.S. “GRMEØ” A.D., BEOGRAD

• PRVA PREDUZETNIØKA BANKA, BEO-

GRAD

• RUDARSKO-TOPIONIØARSKI BASEN,

BOR

• SAOBRAÕAJNI INSTITUT CIP D.P.,

BEOGRAD

• SARTID A.D., SMEDEREVO

• TEHNOLOÅKO-METALURSKI FAKUL-

TET UNIVERZITET U BEOGRADU

• TEHNOLOÅKI FAKULTET UNIVERZI-

TET U NOVOM SADU

• “TIGAR” A.D., PIROT

• TIPOPLASTIKA HOLDING D.D., GORÑI

MILANOVAC

• TRAYAL KORPORACIJA, KRUÅEVAC

• ZORKA-PHARMA, ÅABAC

Jubilarna medaça Srpskog hemijskog druåtva

za znaøajan viåedecenijski trud u sprovoæeñu de-

latnosti SHD.

AŒIÕ RADOSLAV

ARSENIJEVIÕ STANIMIR

AST TEODOR

BLAGOJEVIÕ NIKOLA

BOJOVIÕ SNEŸANA

ØEKOVIÕ ŸIVORAD

ÕELAP MILENKO

DESPIÕ ALEKSANDAR

DIMITRIJEVIÕ NIKOLA

DRAGOJEVIÕ MILOSAV

DRAŸIÕ DRAGUTIN

DUØIÕ VOJISLAV

DVORNIÕ PETAR

GAL FERENC

GAÅIÕ MIROSLAV

ILIÕ ILIJA

JANKOV RATKO

JEROTIJEVIÕ STEVAN

JOVANOVIÕ BRATISLAV

JOVANOVIÕ JOVAN

KAMENKOVIÕ SRÆAN

LEKO MILAN

LORENC ÇUBINKA

MIHAILOVIÕ MIHAILO

MILOSAVÇEVIÕ MILICA

MIOØ UBAVKA

MIRKOVIÕ OLGA

MIÕOVIÕ IVAN

MIÅKOVIÕ BORIVOJE

MOÅIÕ ALEKSANDAR

NIKOLIÕ BRANISLAV

PAVLOVIÕ VLADIMIR

PERGAL MIROSLAV

PETKOVIÕ ÆORÆE

PETROVIÕ-ÆAKOV DUÅANKA

POPOVIÕ IVANKA

POPOVIÕ MILAN

RADOSAVÇEVIÕ SLOBODAN

REKALIÕ VLADIMIR

RIBNIKAR SLOBODAN

SKALA DEJAN


STANKOVIÕ VELIZAR

STEFANOVIÕ MILUTIN

STUPÇANIN VERA

ÅOLAJA BOGDAN

TATIÕ-JAÑIÕ OZRA

TOMIÕ BORISLAV

VELIØKOVIÕ JOVAN

VITOROVIÕ DRAGOMIR

VRHOVAC ÇUBICA

3. POVEÇA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA

ALMAŸAN VLADIMIR

ANDREJEVIÕ VLADIMIR

ANTONIJEVIÕ VOJKA

ANTONOVIÕ DUÅAN

ATANASOVSKI RADOSLAV

AVRAMOVIÕ ŸIVADIN

BABIÕ MILAN

BAJALOVIÕ IVAN

BARANAC JELISAVETA

BARAS JOSIP

BAROÅ MIRJANA

BASTIÕ MILAN

BJELITIÕ ŸARKO

BUGARSKI MILIVOJE

CEORVIÕ KATARINA

CVETKOVIÕ OLGA

ÆOKIÕ MILAN

ÆORÆEVIÕ BOJAN

ÆORÆEVIÕ SPASOJE

ÆUKIÕ SLAVOÇUB

ÆURKOVIÕ BRATIMIR, post. mortem

ÆURÆEVIÕ MILE

DABOVIÕ MILAN

DANILOVIÕ DEJAN

DEKANSKI ALEKSANDAR

DIZDAR ZDENKO

DOKIÕ MILKA

DOROSLOVAØKI IVAN

DRAŸIÕ VERA

DRMANIÕ SAÅA

DUDUKOVIÕ ALEKSANDAR

ŒOKIÕ DIMITRIJE

GAÅIÕ OLGA

GOLUBOVIÕ SMIÇANA

GRBAVØIÕ ŸEÇKO

GRUJIÕ STOJAN

GRUJIÕ-IÑAC BOJANA

GRŸETIÕ IVAN

GUTMAN IVAN

HALAÅI RUŸA

ILIÕ SVETOZAR

JAKOVÇEVIÕ JOVAN

JANAÕKOVIÕ TOMA

JAÑIÕ SVETISLAV

JAÑIÕ TOMISLAV

JANKOVIÕ VLADISAV

JANØIÕ MIODRAG

JOJIÕ VOJISLAVA

JOKSIMOVIÕ-TJAPKIN SLOBODANKA

JOVANOVIÕ DANKA

JOVANOVIÕ MILIJA

JOVANOVIÕ MILUTIN

JOVANOVIÕ MOMIR

JOVANOVIÕ RADMILA

JOVANOVIÕ SLOBODAN

JOVANOVIÕ VLADISLAVA

JOVANOVIÕ ŸARKO

JOVETIÕ MOMØILO

JURANIÕ IVAN

KADRAØ JULIJAN

KEVREÅAN SLAVKO

KIÅ ERNE

KNEŸEVIÕ ØEDOMIR

KONSTANTINOVIÕ STANIMIR

KOROLIJA JASMINKA

KOSANOVIÕ ÆURA

KOSTIÕ-GVOZDENOVIÕ ÇIÇANA

KOVAØEVIÕ VERA

KRAJINØANIÕ SLAVOÇUB

KRSMANOVIÕ VOJIN

LAZAREVIÕ DRAGAN

LAZAREVIÕ MILAN

LEOVAC VUKADIN

LISINAC SLOBODAN

LUKIÕ-MITROVIÕ RADMILA

MAJDANAC ÇIÇANA

MAKSIMOVIÕ ÆORÆE

MALINAR MIJAT

MANDIÕ ÇUBA

MARINOVIÕ SLAÆAN

MARKOVIÕ DRAGAN

MARKOVIÕ ZORAN

MATIÕ VERA

MEDIÕ-MIJAØEVIÕ ÇUBICA

MIHAJLOVIÕ DRAGIÑA

MILENKOVIÕ VOJIN

MILIÕ NIKOLA

MIÇKOVIÕ ŸIVOJIN

MILOÑIÕ SLOBODAN

MILOSAVÇEVIÕ SVETLANA

MILOVANOVIÕ GORDANA

MINIÕ ZORAN

MITROVIÕ MILAN

MIÅIÕ-VUKOVIÕ MILICA

NASKOVSKI VOJISLAV

NEÅIÕ BIÇANA

NEÅIÕ BOGDAN

NEÅIÕ DRAGOMIR

NEÅIÕ SLAVKO

NEÅOVIÕ DRAGOJLO

NIKETIÕ VESNA

NIKOLIÕ ALEKSANDAR

NIKOLIÕ MILAN

NIKOLIÕ MILANKA

Godi{te 38. broj 6 (1997) 229

sve.fm

NINKOVIÕ ROZALIJA

PANIÕ SLAVIÅA

PANOV SINIÅA

PASTOR TIBOR

PAVIÕEVIÕ VLADIMIR

PAVLOVIÕ BOÅKO

PEJANOVIÕ VJERA

PEJOVIÕ VLADIMIR

PETROVIÕ SLOBODAN

PEÅIÕ DIMITRIJE

PFENDT PETAR

PJEÅØIÕ MIÇAN

PLAVÅIÕ MILENKO

POLETI DEJAN

POPOV KONSTANTIN

POPOVIÕ MILENA

POPOVIÕ ZVONIMIR

POVRENOVIÕ DRAGAN

PREMOVIÕ PAVLE

PROKIÕ MILOVAN

PUTANOVIÕ PAULA

RADMILOVIÕ VELIMIR

RADOÅEVIÕ NENAD

RAJAKOVIÕ ÇUBINKA

RAJØIÕ-VUJASINOVIÕ MIRJANA

RISTIÕ MOMØILO

RISTOVIÕ ÇUBIÅA

ROGULIÕ MILEVA

ROMHAÑI ENDRE

SADIBAÅIÕ ASIM

SAIØIÕ RADOMIR

SAVOVIÕ VESELIN

SIMIÕ DAMJANA

SINADINOVIÕ DRAGAN

SLADIÕ DUÅAN

SMIÇANIÕ MILORAD

SPARIÕ PRVOSLAV

STANKOVIÕ SLOBODAN

STANKOVIÕ ZVONKO

STOJANOVIÕ DIMITRIJE

STOJANOVSKA DRAGICA

STUPAR DRAGAN

ÅEPA DARKO

ÅERBANOVIÕ SLOBODAN

ÅKUNDRIÕ PETAR

ÅURJANOVIÕ MILENA

ÅUÅIÕ SLOBODAN

ÅÕEPANOVIÕ VERA

TADIÕ TAÑA

TECILAZIÕ-STEVANOVIÕ MARIJA

TENC-POPOVIÕ MIRJANA

TODOROVIÕ MARIJA

TOLIÕ ALEKSANDAR

TRAJKOVIÕ RISTA

USKOKOVIÕ DRAGOÇUB

VANLIÕ-RAZUMENIÕ NADEŸDA

VESELINOVIÕ DRAGAN

VIDOJEVIÕ NADA

VITOROVIÕ OLGA

VOJINOVIÕ-MILORADOV MIRJANA

VRANIÕ IVAN

VRAØAR ÇIÇANA

VRAØAR RAJKO

VUJKOV STEVAN

VUKOTIÕ VLADIMIR

VUKSANOVIÕ ÇIÇANA

VULIÕEVIÕ ÇIÇANA

VUØUROVIÕ DUÅAN

ZDANSKI FEDOR

ŸIVKOVIÕ MILOSAV

SVEØANA GODIÅÑA I IZBORNA SKUPÅTINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA 27. NOVEMBRA 1997., SANU

PRISTUPNA BESEDA NOVOG PREDSEDNIKA

Pomalo sam zbuñen åto se ponovo pojavçujem

za ovom govornicom, prvi put kao jedan od dobitni-

ka nagrade naåeg Druåtva, a drugi put kao novoiza-

brani predsednik Srpskog hemijskog druåtva i ako

bi sigurnije bilo da je redosled obrnut.

Ipak, u ovom trenutku mogu samo da izjavim da

sam veoma poøastvovan ovim izborom i da õu se po-

truditi da opravdam vaåe povereñe.

Ono åto verujem svakog u prvim koracima vr-

åeña neke funkcije øini nesigurnim jesu rezultati

rada prethodnika. Obilazeõi izloÿbu povodom ju-

bileja naåeg Druåtva, prosto sam, u tom neposred-

nom podseõañu, ostao zapañen videvåi dostignuõa

velikana naåe nauke i pionira organizacije i delo-

vaña Srpskog hemijskog druåtva, i to u vremenu ko-

je nije mnogo obeõavalao. Meæutim, nije potrebno da

se ode toliko daleko u proålost da bi se shvatilo

koliko je svaki od mojih prethodnika doprineo radu

i razvoju Druåtva kojim se svako od nas danas pono-

si. Dovoçno je prisetiti se teåke, posledñe dece-

nije i efekata rada nenadmaånog organizatora naj-

veõe nauøne manifestacije Evropskog simpozijuma

o organskoj hemiji, profesora Dragomira Vitoro-

viõa, pa do danaåñih dana i doprinosa profesora

Ÿivorada Øekoviõa i Jovana Jovanoviõa proslavi


naåeg jubileja. Svaki od prethodnika doprineo je da

delovañe Srpskog hemijskog druåtva i naåa hemija

postanu nezaobilazni deo srpske kulture.

Ja se ipak nadam da õe Predsedniåtvo SHD, uz

pomoõ svih ølanova Druåtva, i u ovim teåkim vre-

menima svakovrsne oskudice, uspeti da odrÿi korak

u razvoju naåeg Druåtva i daçem delovañu na do-

brobit nauke, kulture i obrazovaña naåeg naroda.

Miroslav Gaåiõ

IZLOŸBA “STO GODINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA”

Izloÿba “Sto godina Srpskog hemijskog druå-

tva”, kao zavråna manifestacija svih dogaæaña to-

kom jubilarne 1997. godine, otvorena je 26. novembra

1997. u Galeriji nauke i tehnike Srpske akademije

nauka i umetnosti. Autor izloÿbe je Sneÿana Bojo-

viõ, autor postavke Zoran Æoræeviõ, a realizator

Jelenka Petkoviõ.

Na Izloÿbi je hronoloåki predstavçen razvoj

Druåtva u proteklih sto godina. Kroz tri celine,

period od osnivaña do Prvog svetskog rata, period

izmeæu dva rata i period od Drugog svetskog rata do

danas, prate se najvaÿnija zbivaña i aktivnosti

Druåtva.

Prvi period poøiñe pismom-pozivnicom Mar-

ka Leka za osnivaøki sastanak i zapisnicima sa pr-

vih sastanaka (pisanih rukom). Izloÿene su foto-

grafije osnivaøa Druåtva s kratkim biografijama

i svi brojevi prvog øasopisa “Zapisnici Srpskog

hemijskog druåtva”. U izlogu Muzeja izloÿene su

slike Marka Leka, Sime Lozaniõa, ñihovih najzna-

øajniji radovi, kao i laboratorijska oprema hemi-

øara iz tog perioda.

Posle Prvog svetskog rata Druåtvo je zvaniø-

no obnovilo rad krajem 1926. godine, ali su nekoli-

ko godina ranije zapoøeli pregovori izmeæu srp-

skih i hrvatskih hemiøara oko osnivaña zajedniø-

kog Druåtva; pregovori su trajali do 1933. godine.

Tridesetih godina, pored podruÿnice u Beogradu,

osnovane su podruÿnice u Skopçu i Kruåevcu, a

1930. poøeo je da izlazi øasopis Druåtva GlasnikHemijskog druåtva Kraçevine Jugoslavije. Pored

arhivske graæe koja prati ove dogaæaje najveõi broj

dokumenata odnosi se na zapisnike sa godiåñih

skupåtina i izveåtaje podruÿnica.

Posledñi period obuhvata rad Druåtva od

Drugog svetskog rata do danaåñih dana. Veõi broj

dokumenata odnosi se na savetovaña koja su poøela

1950. i na najznaøajnije dogaæaje iz tog vremenskog

razdobça. Izloÿene su najvaÿnije publikacije

Druåtva i zbornici sa razliøitih nauønih skupova,

zatim øestitke i poveçe koje je Druåtvo dobilo

prilikom proslave 75-godiåñice i 100-godiåñi-

ce, kao i medaçe i priznaña koje je Druåtvo dode-

lilo i, najzad, fotografije gostiju za proslave sto-

godiåñice Druåtva.

Sneÿana Bojoviõ

STO GODINA SHD-AOTVARAÑE IZLOŸBE

GALERIJA NAUKE I TEHNIKE SANUSREDA 26.11.1997. U 12,00 ØASOVA

Tri glavna zadatka u obeleÿavañu sto godina

Srpskog hemijskog druåtva bila su publicistiøka

delatnost, organizovañe Jubilarnog nauønog i sve-

øanog skupa i rad na popularizaciji hemije u naåoj

sredini.

Svakome je jasno da ovi zadaci nisu bili laki, a

posebno su dobili na vaÿnosti u ovim, za naåu zem-

çu, tragiønim vremenima kada pored svih drugih

teåkoõa moramo da hodamo i po teåkom i dugom pu-

tu povratka u svet nauke, hemije, hemijske tehnolo-

gije i metalurgije.

Kako je osnivañe Druåtva pre 100 godina pred-

stavçalo, nema sumñe vaÿan korak na ulasku Srbije

u Evropu, tako izvråavañe pomenuta tri teåka za-

datka predstavçaju, nema sumñe, vaÿan korak na po-

vratku u svet.

Rad na popularizaciji hemije u naåoj sredini

obeleÿen je, pre svega, brojnim predavañima koja su

istaknuti profesori i struøñaci iz oblasti hemi-

Godi{te 38. broj 6 (1997) 231

sve.fm

je, hemijske tehnologije i metalurgije, ølanovi

Druåtva, ñih ukupno 67, drÿali i joå drÿe u gim-

nazijama, sredñim åkolama, podruÿnicama, na na-

rodnim univerzitetima åirom Srbije. Zatim, veli-

kim dogaæajem, moÿe se reõi krunom rada Druåtva

na popularizaciji hemije, izloÿbom SVET HEMI-

JE, koju su organizovali Muzej nauke i tehnike i Pe-

dagoåki muzej.

Danas, ovde u zgradi Srpske akademije nauka i

umetnosti, u Galeriji nauke i tehnike na, moÿe se

reõi, najatraktivnijem mestu u Beogradu, odigrava

se zavråni dogaæaj obeleÿavaña stogodiåñice

Srpskog hemijskog druåtva. Samim tim je veõ ñego-

va vaÿnost i istaknuta. Dogaæaj se zove:

IZLOŸBA „STO GODINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA“

a organizovali su ga Galerija nauke i tehnike

SANU i Muzej nauke i tehnike, zajedno sa Srpskim

hemijskim druåtvom.

Poznavati svoju istoriju, rekonstruisati i ra-

zumeti svoju proålost neophodni su za razumevañe

sila koje deluju na dolazeõe dogaæaje, na buduõnost.

Toga je Srpsko hemijsko druåtva svo vreme duboko

svesno i velika je sreõa da je u svojoj sredini imalo

i ima ølanove koji su, iako hemiøari, umeli da se

bave i poslom istorije svoje sredine i svoje struke.

Rezultat te sposobnosti je ova izloÿba pred nama.

Ona deluje impresivno, kontinualno, potpuno, doku-

mentovano, i posetilac ne bi mogao ni da zamisli da

je stvorena, iako je arhiva Srpskog hemijskog druå-

tva izgorela u aprilskom ratu 1941.godine. Time

trud da ona moÿe da se prikaÿe u danaåñem obliku

dobija joå veõe priznañe i poåtovañe.

Gledajuõi paÿçivo ovu izloÿbu razumeõe se

zaåto Srpskog hemijsko druåtvo ima, ne samo u svo-

joj sredini, veõ i u celom svetu, u åta smo se viåe

nego ikada ranije mogli uveriti na nedavnom jubi-

larnom nauønom i sveøanom skupu, ogroman ugled,

zaåto ga svi poåtuju i zaåto svi paÿçivo sluåaju

åta ono kaÿe; otkuda mu taj veliki autoritet.

I ova izloÿba podseõaõe nas stalno na to da je

vaÿna naåa obaveza, pre svega ølanova Druåtva, a

posebno visokih oficira Druåtva, da te dragocene

kvalitete iskoristi na najboçi naøin za dobro sre-

dine u kojoj Druåtvo veõ sto godina ÿivi i radi.

Za to nije lako naõi najboçe puteve, ali je si-

gurno da ih ima viåe. Dozvolite mi da ovde pome-

nem jedan, koji je u ovom teåkom trenutku naåe zem-

çe vaÿniji, nego u nekom drugom vremenu, a to je rad

na stvarañu elite u oblasti hemije, hemijske tehno-

logije i metalurgije na taj naøin åto bi se uspeå-

nim mladim i talentovanim u joå veõoj meri omogu-

õilo daçe usavråavañe na vodeõim åkolama u sve-

tu.

Otvarajuõi ovu izloÿbu dozvolite da se, za sve

ovo pozitivno åto se u ovom prostoru danas deåava

i åto õe se sledeõih dana i nedeça deåavati, zahva-

lim autoru izloÿbe Sneÿani Bojoviõ, i zahvaçu-

juõi ñoj zahvalim i svim ostalim tvorcima izloÿ-

be, koji su u svom poduhvatu potpuno uspeli.

Hvala na paÿñi!

Jovan Jovanoviõ

PREDAVAÑA KOJE JE SRPSKO HEMIJSKO DRUÅTVO PONUDILO U TOKU 1997. GODINE

Jedan vid aktivnosti Druåtva uvek je bila po-

pularizacija hemije i ta aktivnost je 1997. godine

pojaøana. Odbor za proslavu stogodiåñice SHD je

pripremio spisak predavaøa i predavaña iz pojedi-

nih oblasti hemije koji je prezentirao javnosti, pr-

venstveno sredñim åkolama u Srbiji, podruÿni-

cama Druåtva, narodnim univerzitetima i sred-

stvima javnog informisaña. Druåtvo se nada da õe

na ovaj naøin hemija postati popularnija meæu mla-

dima i da õe podruÿnice Druåtva postati aktivni-

je.

Predavaña - predavaøi i teme*

1. AST TEODOR, Tehnoloåko-metaluråki fa-

kultet, Beograd:

01. Kombinacija gasni hromatograf - masenispektrometar: Kako i zaåto?

2. BAØIÕ GORAN, Fakultet za fiziøku hemiju,

Beograd:

02. Medicinska primena nuklearne magnetnerezonancije. Oslikavañe i in vivo spektrosko-pije

3. ØEKOVIÕ ŸIVORAD, Hemijski fakultet,

Beograd (3):

03. Taksol: najefikasniji lek u leøeñu raka4. DEKANSKI ALEKSANDAR, IHTM - Cen-

tar za elektrohemiju, Beograd:

04. Kako elektronska spektroskopija omoguõa-va povråinsku karakterizaciju materijala?

5. DONDUR VERA, Fakultet za fiziøku hemiju,

Beograd:

05. Femtosekundna spektroskopija i molekul-ski skupovi u ispitivañu hemijske promene

* U zagradi je oznaøen broj odrÿanih predavaña


06. Slojeviti silikati. Nova sirovina za de-terœente

6. DUDUKOVIÕ ALEKSANDAR, Tehnoloå-

ko-metaluråki fakultet, Beograd (1):

07. Moguõnosti smañeña otpora proticañateønosti - ekonomiøniji transport fluida08. Hemijski reaktori09. Difuzioni procesi

7. ÆUKIÕ SLAVOÇUB, Ministarstvo prosve-

te-Raåki okrug, Kraçevo (2):

10. Valenca i hemijska veza u nastavi hemije uosnovnoj i sredñoj åkoli11. Osobine i struktura kiseonika. Nauø-no-popularni pristup12. Osnovne klase i nomenklatura neorganskihjediñeña

8. GAAL FERENC, Institut za hemiju Prirod-

no-matematiøkog fakulteta, Novi Sad:

13. Analitiøka hemija juøe, danas i sutra14. Doprinos Vojvoæana razvoju hemije

9. GRŸETIÕ IVAN, Rudarsko-geoloåki fakul-

tet, Beograd:

15. Degradacioni procesi na industrijskim idrugim deponijama i ñihov uticaj na ÿivotnusredinu

10. GRBAVØIÕ ŸEÇKO, Tehnoloåko-meta-

luråki fakultet, Beograd:

16. Suåeñe suspenzija u fluidizovanom slojuinertnog materijala

11. GUTMAN IVAN, Prirodno-matematiøki fa-

kultet, Kragujevac (12):

17. Hemijsko poreklo ÿivota18. Nova saznaña o strukturi materije (okvarkovima i sl.)

12. JANKOV RATKO, Hemijski fakultet, Beo-

grad (14):

19. Kako deluju antibiotici20. Alkaloidi - supstance koje se koriste kaodroge

13. JOVANØIÕEVIÕ BRANISLAV, Hemijski

fakultet, Beograd (1):

21. Nafta - od fotosinteze do rafinacije14. JOVANOVIÕ BRATISLAV, Tehnoloå-

ko-metaluråki fakultet, Beograd:

22. Reakcije termiøke dealkilacije nekih deri-vata s-triazina23. Ispitivañe kiselosti piridin karbon-skih kiselina u reakciji sa diazodif emil-metanom

15. JOVANOVIÕ JOVAN, Tehnoloåko-meta-

luråki fakultet, Beograd (3):

24. Hemijski sastav i koloidna strukturanafte25. Petrohemijska industrija - istorija i bu-duõi razvoj

16. KEVREÅAN SLAVKO, Poçoprivredni fa-

kultet, Novi Sad:

26. Pristup tumaøeñu pojma enzima17. KONSTANTINOVIÕ STANIMIR, Prir-

odno-matematiøki fakulet, Kragujevac (4):

27. Nomenklatura u organskoj hemiji28. Primena ekoloåkih deterœenata

18. KOROLIJA JASMINKA, Hemijski fakul-

tet, Beograd (3):

29. Kako uøeñe hemije uøiniti zanimçivim19. KRSMANOVIÕ VOJIN, Hemijski fakultet,

Beograd:

30. Bitumenozni åkriçci - mogu li da zamenenaftu?31. Nauøni metod: Kako to rade hemiøari?

20. LAUÅEVIÕ MILA, Tehnoloåko-metalurå-

ki fakultet, Beograd:

32. Masena spektrometrija33. Primena gasno-hromatografske analize samasenim detektorom u zaåtiti okoline

21. LEOVAC VUKADIN, Institut za hemiju

Prirodno-matematiøkog fakulteta, Novi Sad

(3):

34. Novija dostignuõa u neorganskoj i koordi-nacionoj hemiji35. Valenca i valencione moguõnosti elemena-ta36. Hemija - centralna nauka

22. MANDIÕ ÇUBA, Hemijski fakultet, Beo-

grad (5):

37. Molekulska osnova funkcionisaña ÿivihsistema38. Molekulske osnove bolesti

23. MARKOVIÕ DRAGAN, Fakultet za fiziøku

hemiju, Beograd (6):

39. Savremeni problemi i putevi ñihovih re-åavaña u zaåtiti ÿivotne sredine40. Procene rizika od hemijskih udesa u indu-striji

24. MARKOVIÕ RADE, Hemijski fakultet, Beo-

grad

41. IUPAC-ova nomenklatura organskih jediñe-ña

25. MIÅKOVIÕ BORIVOJE, Tehnoloåko-me-

taluråki fakultet, Beograd:

42. Metalurgija gvoÿæa i øelika - stañe i raz-voj43. Tendencije razvoja tehnologije izrade øe-liønih limova - traka za automobilsku indu-striju44. Tendencije razvoja proizvodñe elektromag-netnih limova na bazi Sr-øelika

26. MIÅKOVIÕ-STANKOVIÕ VESNA, Teh-

noloåko-metaluråki fakultet, Beograd:

45. Polimerne zaåtitne prevlake dobijeneelektroforetskim postupkom i ñihovo ka-rakterisañe elektrohemijskim metodom

27. MIÕOVIÕ IVAN, Hemijski fakultet, Beo-

grad (3):

46. Alkaloidi (droge)47. Organska jediñeña u svakodnevnom ÿivotu

28. MILOÑIÕ SLOBODAN, Institut “Vinøa”,

Beograd:

48. Monodisperzni neorganski koloid

Godi{te 38. broj 6 (1997) 233

sve.fm

49. Dobijañe, osobine i primena neorganskihkoloida

29. MIOØ UBAVKA, Fakultet za fiziøku hemiju,

Beograd:

51. Novi materijali. Superjonski provodnici52. Kako smo videli slobodne protone

30. NEÅIÕ SLAVKO, Rudarsko-geoloåki, Beo-

grad (1):

53. Primena hemije u geologiji i rudarstvu54. Hemija nafte

31. NIKETIÕ VESNA, Hemijski fakultet, Beo-

grad:

55. O nekim novim pogledima na strukturu iaktivnost proteina56. Molekul hemoglobina u zdravçu i bolesti

32. NIKOLIÕ BRANISLAV, Tehnoloåko-me-

taluråki fakultet, Beograd (1):

57. Savremeni aspekti hlor-alkalne elektro-lize58. Redukcija kiseonika - jedna od osnovnihelektrohemijskih reakcija

33. PAVLOVIÕ MIOMIR, IHTM - Centar za

elektrohemiju, Beograd:

59. Struktura i morfologija metalnih talo-ga dobijenih u konstantnim i programiranimstrujnim reÿimima60. Metalne i konverzione zaåtitne prevlake

34. PERIÕ MIÇENKO, Fakultet za fiziøku he-

miju, Beograd:

61. Struktura (malih) molekula62. Spektri molekula

35. PETKOVIÕ ÆORÆE, Institut “Vinøa”, Beo-

grad (1):

63. Nuklearni gorivni ciklus. Strah i nada36. PETROVIÕ DRAGAN, Tehnoloåki fakul-

tet, Novi Sad (1):

64. Od veåtica i alhemiøara do hemijskih in-ÿeñera

37. PETROVIÕ SLOBODAN, Tehnoloåko-meta-


65. Lokalni anestetici amidne strukture.Sinteza i znaøaj66. Moguõnosti transformisaña amidne veze67. Sinteza novih benzidiazepina

38. POLIÕ PREDRAG, Hemijski fakultet, Beo-

grad (2):

68. Hemija i ekologija39. POPOVIÕ IVANKA, Tehnoloåko-meta-


69. Degradacija i stabilizacija polimera70. Termogravimetrijsko ispitivañe inte-rakcije polimer-punilo

40. POPOVIÕ MILAN, Poçoprivredni fakul-

tet, Novi Sad:

71. Sekundarni biomolekuli i ñihove biloåkeaktivnosti

41. POVRENOVIÕ DRAGAN, IHTM-Centar sa

katalizu i hemijsko inÿeñerstvo, Beograd:

72. Postupci suåeña u procesnoj industriji

42. SADIBAÅIÕ ASIM, Tehnoloåko-meta-


73. Automatska regulacija hemijskih procesa43. SAIØIÕ RADOMIR, Hemijski fakultet, Be-

ograd (2):

74. Hemija u svakodnevnom ÿivotu44. SKALA DEJAN, Tehnoloåko-metaluråki fa-

kultet, Beograd:

75. Uniåtavañe opasnog otpada45. SOVIÇ MILAN, Tehnoloåki fakultet, No-

vi Sad:

76. Nove moguõnosti primene ekstrakcije uprocesnoj industriji

46. STANKOVIÕ VELIZAR, Tehniøki fakul-

tet, Bor:

77. Hidrometalurgija na razmeæu dva veka78. Direktna elektrohemijska ekstrakcija jo-na metala - dometi i ograniøeña

47. STANULOVIÕ MILAN, Medicinski fa-

kultet, Novi Sad:

79. Hemijska struktura i farmakoloåko delo-vañe

48. ÅILER-MARINKOVIÕ SLAVICA, Tehno-

loåko-metaluråki fakultet, Beograd (2):

80. Lipidi - znaøaj i uloga u ishrani81. Mikrobna biomasa kao izvor fizioloåkiaktivnih supstanci

49. USKOKOVIÕ DRAGOÇUB, Institut teh-

niøkih nauka Srpske akademije nauke i umetno-

sti, Beograd:

82. Nauka i inÿeñerstvo materijala - stañe iperspektive83. Fascinirajuõi svet finih øestica

50. VEÇKOVIÕ VLADA, Tehnoloåki fakul-

tet, Leskovac:

84. Mikrobioloåka sinteza polisaharida85. Bioreaktori nove generacije za aerobne mi-krobioloåke procese

51. VESELINOVIÕ DRAGAN, Fakultet za fi-

ziøku hemiju, Beograd (1):

86. Osnovni uzroci i posledice zagaæivaña ÿi-votne sredine87. Kompleksna jediñeña - vaÿnost i primena

52. AVRAMOV-IVIÕ MILKA, IHTM Centar

za elektrohemiju, Beograd:

88. Upotrebçivost cikliøne voltametrije uispitivañima humanog materijala i UV - VISspektroskopije u pulmologiji

53. BLAGOJEVIÕ NIKOLA, Tehnoloåko-meta-


89. Savremeni aspekti tehnologije stakla90. Procesi sagorevaña kao izvori zagaæivañavazduha91. Problemi razvoja industrije nemetala

54. BOJOVIÕ SNEŸANA, Hemijski fakultet,

Beograd (2):

92. 100 godina Srpskog hemijskog druåtva55. BUGARSKI BRANKO, Tehnoloåko-meta-



93. Proizvodña bioloåki aktivnih supstan-ci propagacijom biçnih i ÿivotiñskih õelijai ñihova primena u farmaceutskoj industriji94. Kontrolisano otpuåtañe aktivnih ma-terija (veåtaøka æubriva, herbicidi, pesti-cidi, mikroelementi) za primenu u agroindu-striji i poçoprivredi

56. HALAÅI RUŸA, Institut za hemiju PMF,

Novi Sad:

95. Hemijski ølanci u srpskim listovima u XIXveku

57. ILIÕ ILIJA, Tehnoloåko-metaluråki fa-

kultet, Beograd:

96. Reciklaÿa metalnog otpada58. JOVANOVIÕ SLOBODAN, Tehnoloåko-me-

taluråki fakultet, Beograd (4):

97. Ponovna upotreba polimernih materijalai zaåtita ÿivotne sredine98. Elektroprovodni polimeri - sinteza iprimena99. Novosti u razvoju i primeni polimernihmaterijala

59. KIÅ ERNE, Tehnoloåki fakultet, Novi Sad:

100. Doprinos povråinske hemije razvoju hete-rogene katalize

60. PAVLOVIÕ VLADIMIR, Hemijski fakul-

tet, Beograd:

101. Struktura i reaktivnost steroidnihmolekula

61. PETROVIÕ-ÆAKOV DUÅANKA, Tehno-

loåko-metaluråki fakultet, Beograd:

102. Sintetiøka maziva uça

62. PETROVIÕ ÇIÇANA, Tehnoloåki fakul-

tet, Novi Sad:

103. Upravçañe kvalitetom proizvedenog me-sa regulacijom postmortalnih biohemijskihprocesa

63. POPOV KOSTANTIN, Tehnoloåko-meta-


104. Elektrohemijsko dobijañe metalnih pra-hova

64. SINADINOVIÕ DRAGAN, Tehnoloåko-me-

taluråki fakultet, Beograd:

105. Proizvodña zlata. Proålost, sadaå-ñost i buduõnost

65. STOJANOVIÕ DIMITRIJE, INEP, Zemun:

106. Atomsko-apsorpciona spektrometrija -osnovni principi i moguõnosti

107. Neki aktuelni problemi zagaæeña ÿivot-ne sredine sa posebnim osvrtom na uticaj ter-moelektrana

66. ÅERBANOVIÕ SLOBODAN, Tehnoloå-

ko-metaluråki fakultet, Beograd:

108. Kako poveõati termiøku efikasnost(smañiti potroåñu goriva) procesnih peõi

109. Primena jednaøina staña na termo-hidra-uliøko projektovañe kondenzatora viåekom-ponentnih smeåa

67. ÅOLAJA BOGDAN, Hemijski fakultet, Beo-

grad:

110. Steroidi - vaÿni hormoni

APRILSKI DANI PROSVETNIH RADNIKA SRBIJE

DEVETI SEMINAR ZA PROFESORE HEMIJE

U Beogradu na Hemijskom fakultetu su 28. i 29.

aprila 1997. godine odrÿani veõ tradicionalni

APRILSKI DANI PROSVETNIH RADNI-

KA SRBIJE i DEVETI SEMINAR ZA PRO-

FESORE HEMIJE u organizaciji Srpskog hemij-

skog druåtva, Hemijskog fakulteta i Ministarstva

prosvete Republike Srbije. Ratko Jankov je otvorio

skup, a odrÿana su sledeõa predavaña:

• Sneÿana Bojoviõ: 100 GODINA SRPSKOG

HEMIJSKOG DRUÅTVA

• Vlada Pavloviõ: HEMIJSKA REAKTIV-

NOST BAKMINSTERFULERENA

• Aleksandar Stamatoviõ: JONI U VAZ-

DUHU KOJI DIÅEMO

• Svetozar Nahod: OCEÑIVAÑE UØE-

NIKA

• Nina Jevtiõ: HEMIJA U PETNICI - 14

GODINA ISKUSTVA

• Ivan Gutman: KOLIKO IMA HEMIJ-

SKIH ELEMENATA?

• Dejan Skala: SAVREMENE TEHNOLO-

GIJE RAZGRADÑE OPASNIH MATE-

RIJA

Odrÿan je i okrugli sto ÅKOLSKA TAKMI-

ØEÑA IZ HEMIJE U SRBIJI 1996. I 1997. GO-

DINE i poseõene su radne organizacije Galenika i

Jugopetrol.

U radu skupa je uøestvovalo oko 250 prosvetnih

radnika iz cele Srbije.

Godi{te 38. broj 6 (1997) 235

sve.fm

SVET HEMIJE - BEOGRADSKA HEMIJSKA OLIMPIJADA

U okviru proslave 100 godina od osnivaña Srp-skog hemijskog druåtva za vreme izloÿbe Svet he-mije u Pedagoåkom muzeju je u periodu 1. oktobar -

15. novembar organizovano takmiøeñe iz hemije -

Beogradska hemijska olimpijada.

Po prvi put u naåoj zemçi i koliko nam je poz-

nato u svetu koriåõen je raøunarski program za

takmiøeñe iz hemije. Uøenici su se takmiøili u pet

kategorija, a proveravano je znañe iz gradiva VII iVIII razreda osnovne åkole i I, II i III razreda sred-

ñe åkole. Uøestvovalo je 557 uøenika iz 90 åkola

iz cele Srbije. Svaki uøenik je dobijao kombina-

ciju zadataka koju je raøunar sastavçao po sluøajnoj

raspodeli i po zadatim kriterijumima - tip i broj

zadataka za svaku nastavnu temu shodno programu na-

stave hemije za odreæeni razred. Svaka kombinacija

se sastojala od 11 razliøitih tipova zadataka (zada-

ci navoæeña, viåestrukog izbora, alternativnog

izbora, rangiraña, sparivaña, stehiometrijski za-

daci razliøite sloÿenosti, tajanstveni pojam).

Vreme predviæeno za izradu testa je bilo 45 minuta.

Upotreba programa nije zahtevala posebno raøunar-

sko predznañe uøenika. Nedeçni i apsolutni po-

bednici u ovoj fazi Olimpijade navedeni su u tab-

lici 1.

Tablica 1. Nedeçni i apsolutni pobednici u prvoj fazi Beogradske olimpijade

Raz-

red

Prezime i ime Åkola / Mesto Poeni,

%

Nedeça, Datum

VII

VII

VII

VII

VII

VII

VIII

VIII

VIII

VIII

VIII

I

I

I

I

II

II

II

II

III

III

III

III

-

Vukoviõ Nikola

Kalanoviõ Milena

Nikoviõ Ana

Pantoviõ Maja

Antoniõ Miloå

-

Kruniõ Vladimir

Maksimoviõ Milica

Naranøiõ Dragana

Buõan Marina

Novta Natalija

Hasanagiõ Edina

Daskijeviõ Sunøica

Konøar Mirela

Æuriå Marina

Rakiõ Miloå

Jañuåeviõ Ivan

Nadaådi Robert

Õurøiõ Igor

Andriõ Filip

Õosoviõ Damir

Stemenoviõ Jelena

-

O.Å. “Vuk Karaœiõ, Kladovo

O.Å. “Miodrag Øajetinac-Øajka”, Trstenik

O.Å. “Vladimir Ribnikar”, Beograd

O.Å. “Stanislav Sremøeviõ”, Kragujevac

O.Å. “Filip Viåñiõ”, Beograd

-

O.Å. “Vuk Karaœiõ”, Kikinda

O.Å. “Sveti Sava”, Beograd

O.Å. “Ÿarko Zreñanin”, Apatin

O.Å. “Bratstvo-jedinstvo”, Bajica

Gimnazija “Isidora Sekuliõ”, Novi Sad

Gimnazija, Prijepoçe

Gimnazija, Apatin

“Zemunska gimnazija”, Zemun

“XIII Beogradska gimnazija”, Beograd

Gimnazija, Kruåevac

“I Beogradska gimnazija”, Beograd

“Hemijsko - tekstilna åkola”, Vråac

Tehniøka åkola “Petar Drapåin”, Beograd

Gimnazija, Poÿega

“Vojna gimnazija”, Beograd

Sredña tehniøka åkola, Kragujevac

-

90,91

80,00

80,00

80,00

89,09

-

67,27

84,45

54,55

54,55

74,55

47,27

58,18

58,18

69,09

78,18

85,45

74,55

67,27

56,36

32,73

47,27

I, 6.-12. oktobar

II, 13 .-19. oktobar

III, 20.-26. oktobar



IV , 27.-31. oktobar

I, 6.-12. oktobar





I, 6.-12. oktobar




I, 6.-12. oktobar




I, 6.-12. oktobar




VII

VIII

I

II

III

Vukoviõ Nikola

Maksimoviõ Milica

Novta Natalija

Jañuåeviõ Ivan

Õurøiõ Igor

O.Å. “Vuk Karaœiõ”, Kladovo

O.Å. “Sveti Sava”, Beograd

Gimnazija “Isidora Sekuliõ”, Novi Sad

“I Beogradska gimnazija”, Beograd

Tehniøka åkola “Petar Drapåin”, Beograd

90,91

84,45

74,55

85,45

67,27

15. oktobar 1997.

24. oktobar 1997.

11. oktobar 1997.

25. oktobar 1997.

8. oktobar 1997.


Tablica 2. Pobednici u finalu Beogradske hemijske olimpijade

Na osnovu postignutih rezultata odabrani su

najboçi uøenici (167) i pozvani u finale Olimpi-

jade. Finale je odrÿano 15. novembra 1997. godine,

na Hemijskom fakultetu u Beogradu. Uøenici su re-

åavali posebne testove zavisno od razreda koji su

zavråili. Istog dana proglaåeni su pobednici

(Tablica 2) i dodeçeni su im diplome i nagrade

(kñige - uglavnom izdaña Muzeja nauke i tehnike,

Periodni sistemi elemenata, pretplate na øasopi-

se “Hemijski pregled”, “Flogiston” i “IQ”, diskete

sa programima iz hemije, majice). Posebnu nagradu,

boravak u Petnici u aprilu 1998. dobilo je 15 uøe-

nika osnovne åkole. Za uøenike sredñih åkola

predviæena je poseta i boravak na Hemijskom i Teh-

noloåko-metaluråkom fakultetu, Fakultetu za

fiziøku hemiju, kao i na nekim institutima.

Ovakva vrsta takmiøeña izazvala je izuzetno

interesovañe i uøenika i nastavnika. Analizira-

juõi sprovedenu anketu, zakçuøeno je da je organiza-

cija takmiøeña bila uspeåna i da ovaj naøin takmi-

øeña treba nastaviti, da je postignuto mnogo na po-

pularizaciji hemije. Neki od utisaka koje su uøeni-

ci iskazali odmah po zavråetku reåavaña testa na

kompjuteru su bili:

“Odliøna organizacija izrade testa. Dobar

program. Najpoåteniji i najtaøniji pregled zadata-

ka. Odliøna je - sve u svemu”.

“Takmiøeñe je lepo zamiåçeno, ali nije dobro

organizovano. Naåi profesori su mislili da õe za-

daci biti drugog tipa”.

“Kao pravi spoj izmeæu raøunara i hemije sma-

tram da ovo takmiøeñe budi naklonosti prema obe

nauke koje sve viåe postaju naåa buduõnost. Ponet

utiscima ÿeleo bih da ovakvih takmiøeña bude åto

viåe”.

“Sviæa mi se åto odmah dobijamo rezultate”.

“Odliøna je ideja o organizovañu Olimpijade.

Joå kad bi kompjuter imao srca...”

Ç. Mandiõ, B. Steçiõ D. Daniloviõ,J. Korolija, V. D. Krsmanoviõ

REPUBLIØKO TAKMIØEÑE IZ HEMIJE

Republiøko takmiøeñe iz hemije odrÿano je 30.

maja i 1. juna 1997. g. na Hemijskom fakultetu u Beo-

gradu u organizaciji Srpskog hemijskog druåtva

pod pokroviteçstvom Ministarstva prosvete Sr-

bije.

Na takmiøeñu je uøestvovalo 279 uøenika (101

uøenik osnovnih i 178 uøenika sredñih åkola).

Uøenici su se takmiøili u dve kategorije: test i ek-

sperimentalna veÿba i samostalni istraÿivaøki

radovi.

Zavrå en

razred

Mesto Prezime i im e Å kola/M esto P oeni, od

80

VIIVIIVII

1.

2.

3.

Jorovanoviõ M iloå

Vukoviõ Nik ola

Miloå eviõ Jelena

O .Å. “M oå a P ijade”, Ÿagubica

O .Å. “V uk Karaœiõ”, Kladovo

O .Å. “S veti Sava”, Beograd

73

71

69

VIIIVIIIVIII

1.

2.

3.

Trajkovi õ I vana

Naranøi õ Dr agan

Petroviõ I van

Gimnazija , Velika Plana

Gimnazija “ Nikola Tesla”, A patin

M atematiøka gimnazija , Obrenovac

75

71

66

III

1.

2.

3.

Novta N atal ija

Ÿivkoviõ B ogovid

Biheloviõ F ilip

Gimnazija “ Isidora Sekuliõ”, N ovi S ad

Gimnazija , Kruå evac

H emijska- prehramb ena, B eog rad

58

57

52

IIIIII

1.

2.

3.

Dobriõ Mil an

Jañuåeviõ I van

Orøiõ Dejan

Gimnazija “ Sveti S ava” , P oÿega

I beogradska gimnazija , B eo grad

H TÅ, V rå ac

71

69

58

IIIIIIIII

1.

2.

3.

Vilotijeviõ I van

Andriõ F ilip

Popoviõ I gor

Gimnazija “ Miodrag Mil ovanoviõ -Lune” ,

U ÿice

Gimnazija “ Sveti S ava” , P oÿega

S M Å “B ratstvo-jedinstvo” , L eskovac

48

46

39

Godi{te 38. broj 6 (1997) 237

sve.fm

Medaçe su osvojili sledeõi uøenici:

Kategorija test i eksperimentalna veÿba- zlatna medaça

VII razred - Ivana Nenadiõ, O.Å. “Nada Ma-

tiõ”, Uÿice

VIII razred - Milica Maksimoviõ, O.Å. “Sveti

Sava”, Beograd

I razred - Natalija Novta, Gimnazija “Isidora

Sekuliõ”, Novi Sad

II razred - Milan Dobriõ, Gimnazija “Sveti Sa-

va”, Poÿega

III i IVrazred - Milan Mijajloviõ, “Prva kragu-

jevaøka gimnazija” Kragujevac

- srebrna medaça

VII razred - Jelena Miloåeviõ, O.Å. “Sveti

Sava”, Beograd

VIII razred - Dragan Naranøiõ, O.Å. “Ÿarko

Zreñanin”, Apatin

I razred - Bogovid Ÿivkoviõ, Gimnazija, Kru-

åevac

II razred - Dejan Orøiõ, HTSÅ “Lazar Neåiõ”,

Subotica

III i IV razred - Ivan Vilotijeviõ, Gimnazija

“M. M. Lune”, Uÿice

- bronzana medaça

VII razred - Milan Æokoviõ, O. Å. “Æura Jak-

åiõ”, Zajeøar

VIII razred - Miloå Miciõ, O. Å. “Stanislav

Sremøeviõ”, Kragujevac

I razred - Ÿivko Øubrilo, Gimnazija, Zreñanin

II razred - Dejan Petroviõ, Tehniøka åkola,

Raøa

III i IVrazred - Igor Popoviõ, Medicinska

åkola, Leskovac

Kategorija samostalni istraÿivaøki radovi- zlatna medaça

VII i VIII razred - Kristana Periåkiõ i Kri-

stina Kataniõ, O. Å. “Bratstvo i jedinstvo”, Som-

bor

I i II razred - Bojan Joviõ i Jelena Todoroviõ,

Hemijsko-tehnoloåka åkola, Leskovac

III i IV razred - Polina Raåiõ i Milica Mak-

siõ, Gimnazija “Bora Stankoviõ”, Niå

- srebrna medaça

VII i VIII razred - Senka Çubojeviõ i Tijana

Papriõ, O. Å. “Jovan Popoviõ”, Novi Sad

I i II razred - Vladislav Boÿenko, “Prva Beo-

gradska gimnazija”, Beograd

III i IV razred - Mihaç Poåa i Øaba Vereå,

HTSÅ “Lazar Neåiõ”, Subotica

- bronzana medaça

VII i VIII razred - Dragana Goluboviõ, O. Å.

“Duåan Æuræeviõ, Mladenovac

I i II razred - Andrej Turtol i Nenad Øolakov,

Gimnazija, Vråac

III i IV razred - Vesna Õeran, Gimnazija “Isido-

ra Sekuliõ”, Novi Sad

Ølanovi ÿirija bili su nastavnici i saradnici

hemijskih fakulteta iz Beograda, Novog Sada, Ni-

åa i nadzornici za hemiju Ministarstva prosvete

Republike Srbije.

Svi uøesnici Republiøkog takmiøeña iz hemije

su ocenili da je takmiøeñe proteklo veoma uspeå-

no.

KVIZ IZ HEMIJE

Åkolska redakcija Obrazovno-nauønog progra-

ma Radio-televizije Srbije organizovala je kviz iz

hemije nameñen uøenicima VII i VIII razreda osnov-

nih åkola povodom proslave stote godiåñice Srp-

skog hemijskog druåtva. Jedanaest emisija kviza

emitovano je na prvom programu RTS u okviru

åkolskog programa u periodu april-juni o.g. Za

uøeåõe u kvizu prijavilo se 100 åkola, te je prema

rezultatima kvalifikacionog testiraña odabrano

32 ekipe od po tri uøenika iz 30 åkola sa teritori-

je Srbije i dve åkole iz Republike Srpske.

Za uøeåõe u finalnoj emisiji kviza izborile

su se ekipe osnovnih åkola “Branko Krsmanoviõ” -

Sikirica (kod Paraõina), “Vladimir Periõ-Val-

ter” - Prijepoçe, “Ÿika Popoviõ” - Vladimirci i

“Sveti Sava” - Beograd. Pobednik kviza je ekipa

Osnovne åkole “Vladimir Periõ-Valter” koju su

saøiñavali Admir Duran, uøenik VIII razreda, Bo-

jana Cvijoviõ, uøenica VIII razreda i Nenad Sredo-

jeviõ, uøenik VII razreda. Pored prigodnih nagrada

uøesnicima finalne emisije, koje su obezbedili Ra-

dio-televizija Srbije, Republiøki zavod za izdava-

ñe uœbenika i Srpsko hemijsko druåtvo, SHD im je

dodelio i odgovarajuõe diplome. Svim uøesnicima

kviza Druåtvo je darovalo pretplatu na øasopis

Hemijski pregled u znak priznaña za iskazani trud

i pokazano znañe, sa ÿeçom da ostanu i ubuduõe

privrÿeni hemijskoj nauci i struci.


PREDAVAÑA U KOLARØEVOJ ZADUŸBINI

U Zaduÿbini Ilije M. Kolarca, u Centru za predavaøku delatnost, u organizaciji gospoæe Brani-slave Ramadanoviõ, odrÿana su dva ciklusa nauøno-popularnih predavaña povodom jubileja Srpskog hemij-skog druåtva. U periodu mart-maj 1997. godine odrÿana su sledeõa predavaña u okviru ciklusa STO GO-DINA SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA:

I. Miõoviõ, ISTORIJAT DRUÅTVA I ZNAØAJ

JUBILEJA

Ÿ. Øekoviõ, TAKSOL - NAJEFIKASNIJI LEK

U LEØEÑU RAKA

I. Gutman, HEMIJSKO POREKLO ŸIVOTA

Ç. Mandiõ, MOLEKULSKA OSNOVA ŸIVOTA

I BOLESTI

V. Niketiõ, MOLEKUL HEMOGLOBINA U

ZDRAVÇU I BOLESTI

D. Sinadinoviõ, PROIZVODÑA ZLATA, PROÅ-

LOST, SADAÅÑOST I BUDUÕNOST

N. Blagojeviõ, SAVREMENI ASPEKTI TEH-

NOLOGIJE STAKLA

S. Jovanoviõ, NOVOSTI U SINTEZI I PRI-

MENI POLIMERNIH MATERIJALA

P. Poliõ, HEMIJA I EKOLOGIJA

AKTIVNOST SRPSKOG HEMIJSKOG DRUÅTVA - HEMIJSKOG DRUÅTVA VOJVODINE

Srpsko hemijsko druåtvo - Hemijsko druåtvo

Vojvodine povodom znaøajnog jubileja za naåu nauku

i naåe druåtvo - obeleÿavañe stogodiåñice osni-

vaña SHD, tokom 1997. godine odrÿalo je viåe na-

uønih manifestacija, a istovremeno iniciralo i

druge oblike rada u ciçu popularizacije hemije kao

nauke i struke.

Tim povodom su u Novom Sadu odrÿani sledeõi

skupovi: XII savetovañe SAVREMENI PRAVCI

RAZVOJA U TEHNOLOGIJI MLEKA 19-20. no-

vembra 1997. godine, tradicionalno savetovañe

NOVOSADSKI DANI NAUKE I TEHNOLO-

GIJE MESA 9-10. oktobra 1997. godine, seminar

UTICAJ PLAS TIØNE AMBALAŸE NA

ZDRAVSTVENU ISPRAVNOST HRANE I PI-

ÕA 20. oktobra 1997. godine, IV nauøni skup ME-

TODIKE HEMIJE - HEMIJA U POÇOPRI-

VREDI 17-18. juna 1997. godine.

Osim organizovaña skupova i predavaña po po-

zivu, vaÿan pravac delatnosti SHD-HDV bio je

usmeren na oÿivçavañe i osnivañe novih podruÿ-

nica Druåtva u centrima sa znaøajnom hemijskom

industrijom i razvijenom åkolskom mreÿom za po-

trebe hemije i hemijske tehnologije. Hemijsko

druåtvo Vojvodine osnovalo je u junu 1997. godine

novu podruÿnicu u Sremskoj Mitrovici, a u toku su

pripreme za osnivañe podruÿnica u Vrbasu, Subo-

tici i Vråcu.

Serijom prigodnih predavaña u gimnazijama i

hemijskim tehniøkim åkolama nastojalo se poveõa-

ti interes omladine za studije hemije i hemijske

tehnologije. Ovom akcijom se ÿeli obezbediti do-

voçan i kvalitetan kadar za oøekivani ubrzani raz-

voj hemije i hemijske industrije u narednom veku.

Ølanovi HDV su svojim masovnim uøeåõem na

centralnoj proslavi u Beogradu krajem septembra

doprineli izvanrednom uspehu ove manifestacije.

Na kraju, SHD-HDV o svim navedenim aktivno-

stima obaveåtavalo je sredstva javnog informi-

saña kako ovakav redak i znaøajan jubilej za naåu

nauku ne bi proåao nezapaÿen.

Milan Popoviõ

Godi{te 38. broj 6 (1997) 239

sve.fm

HEMIJA U ISTRAŸIVAØKOJ STANICI PETNICA

Istraÿivaøka stanica Petnica je jedinstvena

samostalna i neprofitna organizacija, nastala

1982. godine, koja se bavi savremenim oblicima

vanåkolskog nauønog obrazovaña mladih koji po-

kazuju visoke sklonosti i sposobnosti za nauku i

istraÿivaøki rad.

Seminari hemije se organizuju dva puta godiå-

ñe: zimski je teorijski, proleõñi metodoloåki.

U toku letñeg seminara se rade projekti koji oba-

vezno ukçuøuju i praktiøan rad u hemijskoj labo-

ratoriji. Izveåtaji o uraæenim projektima objav-

çuju se u Petniøkim sveskama.

Povodom stogodiåñice Srpskog hemijskog

druåtva, u periodu od 17. do 20. marta 1997. godine

u Istraÿivaøkoj stanici Petnica odrÿana su sle-

deõa predavaña:

• Dragica Triviõ: OKSIDACIJE I REDUK-

CIJE

• Rade Markoviõ: STEREOHEMIJA

• Vlada Pavloviõ: KAKO SE VRÅE HEMIJ-

SKE REAKCIJE

• Ivan Juraniõ: DA LI POSTOJE HEMIJ-

SKE VEZE?

• Dragana Miliõ: NOMENKLATURA ORGAN-

SKIH JEDIÑEÑA.

U okviru jeseñih seminara odrÿana su sledeõa

predavaña:

• Zoran Miodragoviõ: PRIRODA HEMIJSKE

VEZE U KOMPLEKSNIM JEDIÑE-

ÑIMA

• Æenana Miodragoviõ: TEORIJA KRISTAL-

NOG POÇA. TEORIJA LIGANDNOG

POÇA. TEORIJA MOLEKULSKIH

ORBITALA

• Ranæel Mihajloviõ: AAS - OSNOVNI

PRINCIPI I TEHNIKE

• Dragan Manojloviõ: POTENCIOMETRIJA.

POLAROGRAFIJA

• Sneÿana Nikoliõ: PROTOØNA IÑEKCI-

ONA ANALIZA

• Çubinka Rajakoviõ: HEMIJSKI SENZORI

• Sræan Stojanoviõ: STRUKTURA I FUNK-

CIJA HEMOGLOBINA. HEMOGLOBIN-

SKI DERIVATI

• Radivoje Prodanoviõ: ENZIMI

• Milan Nikoliõ: STRUKTURA I FUN-

KCIJA BIOLOÅKE MEMBRANE

• Marija Gavroviõ: ALERGENI

• Ivanka Karaœiõ: ANTIBIOTICI

Aktivnosti Istraÿivaøke stanice Petnica

obeleÿene su i na izloÿbi u Pedagoåkom muzeju u

Beogradu gde su predstavçena tri postera: jedan o

Istraÿivaøkoj stanici Petnica, drugi o progra-

mima hemije u ISP i treõi koji je prezentovao rad

Danice Galoniõ, koji je uraæen u Petnici, "Uticaj

kiselih kiåa na kvalitet zemçiåta i påenice".

Nina Jevtiõ

Srpsko hemijsko druåtvoH E M I J S K I P R E G L E D

GODIÅÑI SADRŸAJ (1997)

ØL ANC I

Sveøana godiåña skupåtina S rpskog hemijskog druåtva (22 . novembra 1996. godine). P ozdravna reø poøasnog predsednika druåtva, prof. dr D ragomira Vitoroviõa .. ........... ........... .......... 3

Ivan Gutman i Radivoj N ikolajeviõ, M etodiøka obrada pojma aktiviteta u nastavi hemije u sredñoj åkoli5

I.I. Timofejeva, A.M . Mariøiõ i M .M. Ristiõ, Amorfne legure i ñihova elektriøna svojstva..... 10

Ju.N . Kukuåkin, Hartija i olovka........ ........... ........... ........ 20

Jovan V uøetiõ i Kristina Gonøeviõ, Joni i zdravçe øoveka.......... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ........ 24

Dragutin M . Draÿiõ, Zapaÿaña jednog urednika nauønog øasopisa........... ........... .......... ........... ........... ........ 29

Ÿivorad Øekoviõ, Nobelova nagrada za hemiju za 1996. godinu dodeçena je za otkriõe fulerena.......... ........ 34

Slobodan Mladenoviõ i S tanimir Konstantinoviõ, Nobelova nagrada za hemiju za 1957. godinu dodeçena je Åkotlanæaninu Lordu Todu za rad na nukleotidnim i nukleinskim kiselinama....... ........ 36

A leksandar Å. Toliõ, Uporedni pregled istraÿivaøkih aktivnosti u solventnoj ekstrakciji u periodu 1980-1993..... ........... ........... ...... 40

A . Marinkoviõ, A. A ntiõ-Jovanoviõ, D.S . Peå iõ i J. S avoviõ, P rilog spektrohemijskoj terminologiji. II. A tomska apsorpciona spektrometrija........... ...... 43

D ragutin Draÿiõ, Uticaj adsorpcije na elektrohemijske procese........ .......... ........... ........... ...... 51

V ladimir Pavloviõ, P rimena kvantnih struktura u nauci o materijalima.... ........... .......... ........... ........... ...... 62

M iodrag Teofiloviõ, Dragan P eåiõ, A leksandar O brenoviõ, Milan Obrenoviõ i Branislav P otkoñak, Uporedni podaci o sadrÿajima olova i drugih zagaæujuõih elemenata u talozima pored autoputa i glavnih saobraõajnica u Novom Beogradu........... ........... .......... ........... ........... ...... 65

N adeÿda P etranoviõ i Ivana Draå koviõ, Korelacija faznih prelaza i osobina materijala... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ...... 71


Miloå I. Æuran i Sneÿana U. Milinkoviõ, Primena kompleksa platinske grupe metala u hemoterapiji kao antitumorskih agenasa... .......... ........... ........... ........ 77

Slobodan Mladenoviõ i S tanimir Konstantinoviõ, Nobelova nagrada za hemiju za 1958. godinu dodeçena je engleskom biohemiøaru Frederiku Senœeru ...... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ........ 83

Dejan P oleti, Aleksandra Haœiõ-Tomiõ i Stevan Dubçeviõ, N arodna verovaña i hemija . Da li metalna kaå iøica zaista smañuje "vetreñe" mineralne vode... ........... ........... .......... ........... ........... ........ 88

Miloå M. Rajkoviõ i Borislava Vuøuroviõ, Koriåõeñe moguõnosti savremenih elektronskih medija u funkciji poboçå aña nauønog rada .. ........ 93

Jovan Jovanoviõ, Vaÿan korak ulaska S rbije u Evropu ..... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ...... 105

Sima Lozaniõ, O aromatiønim ditiokarbamatima, 04 novembar 1890. .......... ........... .......... ........... ........... ...... 108

Marko Leko, Detekcija ÿive toksikoloåkom analizom isparçivih otrova (27. maj 1909. god.) .... ........... ...... 121

Ivan Juraniõ, Ima li u kvantnoj teoriji mesta za strukturu molekula ..... ........... .......... ........... ........... ...... 122

Vera D ondur, Hemijska kinetika od A renijusa do femtosekundne spektroskopije..... ........... ........... ...... 128

Vukadin M . Leovac, Neobiøni kompleksi i ligandi ..137

Vlatka Vajs, Biçna hemija i medicina........... ........... ...... 150

Petar R. Dvorniõ, Princip skeletnog mikromolekulskog izomerizma..... ........... ........... ...... 154

Jovan A . Jovanoviõ i Milorad J. S okiõ, Pogled na naftnu i petrohemijsku industriju ........ ........... ...... 162

Mario Zlatoviõ i Svetozar R. Niketiõ, Hemija na Internetu (ili Internet u hemiji)........ ........... ...... 176

Povodom sto godina Srpskog hemijskog druåtva... ...... 189

Izloÿba "Svet hemije" ....... ........... .......... ........... ........... ...... 190

Otvarañe izloÿbe "Svet hemije", P edagoåki muzej ..193

Otvarañe izloÿbe "Svet hemije", Galerija S ANU ....195

Katalog izloÿbe "S vet hemije" .. .......... ........... ........... ......197

Izloÿba "Nobelovci na markama" ...... ........... ........... ...... 197

Sajam "Svet hemije" .. ........... ........... .......... ........... ........... ...... 197

Nauøno-struøno savetovañe "Svet polimera"........ ...... 198

Otkrivañe spomen ploøe na zgradi IHTM, Ñegoå eva 12 ....... ........... ........... .......... ........... ........... ...... 198

Jubilarni nauøni i sveøani skup 100 godina SHD 1897-1997..... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ...... 200

Plenarna predavaña odrÿana na Jubilarnom nauønom i sveøanom skupu "Sto godina S rpskog hemijskog druåtva", 1897-1997 ..... ........... .......... ........... ........... ...... 202

Biografije predavaøa ......... ........... .......... ........... ........... ...... 202

Naslovi posterskih saopå teña .. .......... ........... ........... ......207

Gosti SHD povodom stogodiåñice...... ........... ........... ...... 211

Øestitke.. ........... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ...... 212

Predstavçañe jubilarnih izdaña SHD ......... ........... ...... 213

Hemija i hemijska industrija u Srbiji-istorijska graæa . ........... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ......216

Sveøani broj øasopisa JOURNAL of the SERBIAN CHEMICAL SOCIETY................................................216

Hemijski pregled, godiå te 38, broj 5. S veøani broj povodom 100 godina SHD ....... .......... ........... ........... ...... 217

Obeleÿje SHD u jubilarnoj godini ...... ........... ........... ...... 218

Poåtanske marke povodom stogodiåñice S HD .... ...... 218

S veøana akademija........ ........... ........... .......... ........... ........... .... 218

S veøana skupåtina..... ........... ........... .......... ........... ........... .... 219

P ozdravno slovo Rikarda E rnsta na Sveøanoj skupå tini druåtva....... ........... .......... ........... ........... .... 221

P rateõi program uz Jubilarni nauøni skup... ........... .... 223

P oklon koncert Srpskog lekarskog druå tva........... .... 223

S veøana godiåña i izborna skupåtina S HD ........... .... 223

Godiåña priznaña SHD ...... ........... .......... ........... ........... .... 225

P riznaña SHD povodom stogodiåñice.......... ........... .... 226

S veøana godiåña i izborna skupåtina S HD ........... .... 229

I zloÿba "Sto godina Srpskog hemijskog druåtva".... 230

S to godina SHD -a, otvarañe izloÿbe-Galerija nauke i tehnike S ANU . ........... .......... ........... ........... ....230

P redavaña koja je S rpsko hemijsko druå tvo ponudilo u toku 1997. godine.. .......... ........... ........... .... 231

A prilski dani prosvetnih radnika Srbije.... ........... .... 234

S vet hemije - B eogradska hemijska olimpijada.......... .... 235

Republiøko takmiøeñe iz hemije.. .......... ........... ........... .... 236

Kviz iz hemije..... .......... ........... ........... .......... ........... ........... .... 237

P redavaña u Kolarøevoj zaduÿbini...... ........... ........... .... 238

A ktivnost Srpskog hemijskog druåtva - Hemijskog druåtva V ojvodine......... ........... .......... ........... ........... .... 238

Hemija u istraÿivaøkoj stanici P etnica....... ........... .... 239

B ELE ÅKE

Zanimçivosti iz hemije ....... ........... .......... ... 28,64,92 ,136,175

Hemijske pesme... .......... ........... ........... .......... ........... ........... . 64,92

B eleå ke o uranskim mecima .......... .......... ........... ........... ...... 99

Kñige (objavçene od 1995. do juna meseca 1997. godine)

Ÿivorad Øekoviõ, Eksperimentalna organska hemija . ........... .......... ........... ........... .......... ........... ........... ....100

Zoran N ikoliõ, Keramiøki dijagrami staña... .... 100

M .M. Ristiõ, Fundamentalni principi sinteze materijala zadatih svojstava.. .......... ........... ........... .... 100

B içana D. S tojanoviõ, Goran O. Brankoviõ i Momøilo M . Ristiõ, S avremeno stañe i perspektive razvoja novih materijala . ........... ........... .......... ........... ........... ....100

Rada M. Novakoviõ and Marino Giordant, Biomaterials the Formation Propertis and Use of Hydroxyapatite Ceramics........ .......... ........... ........... .......... ........... ........... .... 100

M .M. Ristiõ, L.F. P rjadko, Ju.A. Kunicki, Z.C . N ikoliõ, M.M . Ÿivkoviõ, M.V. N ikoliõ i S .M. Radiõ, Prognoza fiziøkohemijskih svojstava materijala... .......... ........... ........... .......... ........... ........... .... 100

M iodrag Panteliõ, Rade D raåkoviõ i Svetozar A leksiõ, M ineralne vode i peloidi Gorñe Trepøe....... ........... ........... .......... ........... ........... .... 101

Åõepan S. Miçaniõ, Izotopski efekti kod vodonika...101

K. Peter C. Vollhardt and Neil E. Schore, Organska hemija (prevod sa engleskog jezika)... .......... ........... ........... .... 101

I .G. D raganiõ, Kroz svet radijacije i radioaktivnosti sto godina atomske ere.. ........... .......... ........... ........... .... 101

Ivan G. Draganiõ, Zorica D. Draganiõ, Jean-Pierre Adloff, Radiation and Radioactivity on Earth and Beyond.... .... 102

S tanimir R. A rsenijeviõ, O rganska hemija (sedmo izdañe)......... .......... ........... ........... .......... ........... ........... .... 102

M ilutin Milankoviõ, 22 veka hemije .... ........... ........... .... 186

Ferenc Sabadvari, Anton L oran L avoazje (prevod sa nemaøkog)..... .......... ........... ........... .......... ........... ........... .... 186

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 241

4. P edagoåki muzej u Beogradu 23 . septembra 1997.

1 . Sastanak O db ora za proslavu stogodiå ñice S HD 22. septem -bra 1997. u sveøanoj sali I HTM u Beogradu

2 . P r eds e dn i k O db o r a z a p r o s la vuŸ ivor ad Øeko viõ go vo ri n a sas tan kuO dbo ra 22. septem bra 1997.

3. Tom Ryan (dr ugi s desna) po klaña stari model polarograf a S rpskom hemijsk om druå tvu 22 . sep-tembra 1997. , uz ñega su (s desna na levo) D rag utin Dr aÿiõ, Dr agan M arkoviõ i Aleksandar D espiõ .


5. Sa otvar añ a i zl oÿb e S V E T H E M I JE u P eda-go åkom muzeju u B eo gradu 23. septembr a 1997., B ra-nisl ava Jordanoviõ i Dragomir V itoro viõ

6. Petar Radivojå a i Dejan D aniloviõ na otvarañuiz loÿb e SV E T HE MI JE u P edagoå kom muzeju 23.septembra 1997.

7 . A lek sandar D espi õ g ovor i n a o tvarañ u i zl oÿ be S V E THE M IJE u Galeriji S AN U u Beogradu 23 . septembra 1997.

8. I zl oÿba SV E T HE MI JE u Gal er ijiSA NU u B eogradu

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 243

11. Naslovna strana kataloga za izl oÿbu S V ET HE M IJE 12. Znak Beogradske hemijs ke olimp ijade

10. S piralni periodn i sistem, prema ideji D ejan a D an iloviõa i Jasmink e Kor olije

9. Jedno od predavaña uz izloÿbu S VE T HEM IJ E u galeri ji S A NU, predavaø Çiçana D oå en-M iõoviõ


13 . Jo van J ov ano vi õ ot kr i va S p o me n p l oø u n az gr adi I H TM u B eogr adu 24 . s eptemb ra 1997., uzñega je Ÿark o Jovanoviõ

14. I z lo ÿb a k ñi ga iz o bl asti hem ije u I H TM uB eogr adu 24. septem bra 1997.

15 . N a B eograds kom sajmu u tok u tr ajañ a manifestaci je S V ETHE M IJE

16 . P ri jem do b ro do å l ic e u Ho tel uIntercontinental u Beogradu 24. septembra1997., z esna nalevo : Tom Ryan, D rag anM ark oviõ i D ejan Sekuliõ

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 245

17. N a B eog radsko m sajmu, zdesn a nalevo: IvanM iõoviõ, D ragan S inadinoviõ i Ernest Wenkert

18. I zloÿbeni prostor S HD na B eogradsk om sajmu

19. O tvarañ e n auøn og i sveøan og sk upa 100 GO D I N AS RP S KOG HEM I JSKO G D RUÅT VA 25. septembra 1997.u Sava centr u u Beogradu

20. Ÿ i vor ad Øek ovi õ g ovo ri na o tvarañ unauønog i s veøan og skupa 100 GO DI N A SRP-SK OG HE MI JS KO G D RUÅTV A 25. septem -bra 1997. u Sava centru u B eogradu


21. D uåan Kan az ir govor i na o tvarañu nauøno g is veøano g s kupa 100 GO DI N A S RP SK OG HE M IJ -S KO G D RUÅ TVA 25. septembra 1997. u S ava centruu Beogradu

22. A leksandar D es piõ o tvara rad sveøanog s kupaprvim predavañem 25 . septembra 1997.

23. Ronald Breslow 24. Teodor A st predaje medaç u S HD John-u Beynon-u

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 247

25. Gordana V uñak-N ovakoviõ 26. Richard Ernst

27. S lobodan M ilosavç eviõ p redaje medaçu S HD Armin-u deMeijere-u

28. Norman Allinger


29. Çiç an a D oå en-M iõoviõ p redaje medaçu S HD Ivanu Gut-manu

30. Derek H. R. Barton

31. Pierre Potier 32. D ragutin Draÿiõ predaje medaçu S HD Keith-u Bowden-u

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 249

33. Radoslav A œiõ 34. Michael Smith

35. Sl obodan M acura 36. Lev Aleksan droviø Gribov


37. M iroslav Gaå iõ 38. Pr omoc ija jub ilarni h izdaña Dr uå tva 25. s ep temb ra1997., sleva nadesno: S neÿana B ojovi õ, Dragom ir Vitoro -viõ i Jovan V eli økoviõ

39. P romo cija jubilarnih i zdaña D ruåtva 25 . sep tembra 1997.,s leva n ades no : B og dan Åol aja , D ragutin Dr aÿi õ, M i ros lavGaå iõ i Jovan Jovanoviõ

40. Eberhard Schürmann

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 251

41. P o åtans ka mark a p osveõen a sto godi å-ñic i SHD

42. Sl uÿ benic e kanc el ar ije D ruå tva i tehniø ki sarad-nici u Sava centru 25. s eptembra 1997.

43 . K onf erenc ija z a å tamp u 25 . s ep tembr a 1997.,s leva nadesno D erek B ar ton, Ÿ ivorad Øekovi õ iRichard Ernst

44. D erek B arton predaje J ovanu Jovanoviõu poveçuIUPAC-a na S veøan oj ak ademi ji u S ava c en tru 25 .septembra 1997.


45. P

ov

eça

-øest

it

ka IU

PAC-a

46. P

ov

eç

a-øe

stitk

a A

mer

iø

ko

g hem

ijsk

og d

ruå

tva

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 253

47. Kopija p ozdravno g pisma Richard-a Ernsta


48. Ronald Breslow p redaje Jo vanu Jovano-viõ u po veç u A meriø kog hemijsk og dr uå -t va na S veøa no j s kup å ti n i D r uå tva uS ava centru 26 . septembra 1997.

4 9 . J o van Jo van o viõ p red aje jub il ar n umedaçu SHD D raganu Kuburoviõu, rektor uB e og rads ko g un ive rz iteta n a S veøan o jsk upå ti ni D ruå tva u S ava centru 26 . sep-tembra 1997.

50 . Jovan Jovanoviõ predaje simbol zahval-no sti SH D Ivan u Juraniõu, dekan u Hemi j-s ko g f akulteta u B eog radu na S veø ano jsk upå ti ni D ruå tva u S ava centru 26 . sep-tembra 1997.

51. O tvarañe izloÿbe 100 GOD I NA S RP -S KO G HE M I JS KO G D RU ÅTV A u Gale-riji nauke i tehnike SA N U u B eogradu 26 .n ovemb ra 1997, sleva nadesn o: Bo ri sl avÅ ur di õ, Jovan Jovanoviõ , Sn eÿ an a B ojo-viõ i Jelenka P etkovi õ

52. S a izlo ÿbe 100 GOD I N A S RP S KO GH E M I J S K O G D R U Å TV A u Ga l er i jinau ke i tehn i ke S A N U u B eo g rad u 26 .novembra 1997.

Godi{te 38. broj 5-6 (1997) 255

53. S a otvaraña Godiå ñe i izbo rne skupåtine S HD u sveøanojsali S A NU u B eo gradu 27 . novembra 1997., sleva nades no: B orkaV uøi õ, M ilanka i B ogoçub Kariõ, Mio drag Babiõ

54. Sl obodan Ribnikar dr ÿi predavañen a Go di å ñ oj i i zb o rn o j sk up å ti niS HD u sveøan oj sali S A NU u B eog radu27. novembra 1997.

55 . Jovan Jovan ovi õ uruø uje s imb ol zahvaln os tiS HD Zlatanu B atal ovi õu na Godiå ño j i izbor nojsk upå tini S HD u sveøanoj sali SA N U u Beogr adu27. novembra 1997., uz ñih je B rani slav Nik oliõ

56. Jovan J ovan ovi õ uruø uje s imb ol zahvaln ostiS HD Fedoru Zdansko m, dek an u Tehnol oå ko-meta-luåk og fak ulteta u B eogr adu na Godiå ñoj i izbor-n o j sk u på ti n i S H D u s v eø an o j s a l i S A N U uB eo gradu 27 . n ovem bra 1997. , uz ñ ih je D r agutinD raÿ iõ


57. Na koktelu posle Godiåñe i izborne skupå tine S HD , stari i novi predsednici S HD i Hemijskog druå tvaV ojvodine, sleva nadesn o: M iro slav Gaåi õ, J ovan Jovanoviõ, Radmila M arinkoviõ-N eduøin i M ilan P opo -viõ

Documents

HEMIJSKI PREGLED