Hispanska Muzika

7/21/2019 Hispanska Muzika

http://slidepdf.com/reader/full/hispanska-muzika 1/8

Koreni hispanske muzikeO praistorijskoj muzici se moze nagadjati na osnovu:Zidno slikarstvo u pecinama – prvi dokazi muzicke aktivnosti na ovim prostorima - prikazi ljudi u pozama koje se mogu protumaciti kao ples (ritualna igra) sa muzickim lukom (pecine Pereljo u Taragoni !aljtorta i "es #oges u Kasteljonu dela Plana)$Primitivni instrumenti – nije uvek sigurno da se radi o instrumentu suplje kosti skoljke oklopi kornjaca (duvacki iudaracki instrumenti)$%rte&akti predanja muzika i igra naroda i plemena

'akon ronzanog doa dolazi veliki roj ljudi iz centralne vrope %zije i %&rike$Pocetkom *$ milenijuma p$n$e$ u okviru Kulture polja urni (Cultura de los Campos de Urnas) prisutne na pogrenimstelama javljaju se prikazi ratnika sa lirom – jedan od najstarijih prikaza zicanih instrumenata medju indoevropskimnarodima$+enicani i ,evreji donose muziku !avilona i umera (glinene plocice .ilija)$Kartaginjani uticu na jug poluostrva – na orednu muziku i plesove na proslavama u cast ogova$/rci sirili muziku ples pozoriste i horsko pevanje$Za vreme vladavine 0imljana – ples igra igracke druzine (uglavnom devojke) koje zaavljaju ogate 0imljane muzikavazan deo ceremonija proslava u cast ogova pozorisnih predstava gladijatorskih ori i konjickih trka$ (zapisi ,uvenala

i eneke)1ozaici i skulpture – dokazuju cestu upotreu instrumenata vecina grcki – kitara lira ukcina lituus timpanon &rule unjevi2

1uzika u paniji u srednjem veku0ani srednji vek: taro hispansko ogosluzenje3riscanstvo proisteklo iz judaizma u prvim vekovima cvrsto povezano sa helenskom &ilozo&ijom donosilo je muzikuistocnog dela 0imskog carstva4paniju su od davnina naseljavali ,evreji – prva veza 5$p$ sa hriscanima tu se javljaju prve hriscanske zajednice$3riscanska liturgija se postepeno odvajala od jevrejske ali sacuvala je neke elemente jevrejskog ogosluzenja – citanje ilije pevanje i recitovanje psalama$

3ispanska liturgija – uticaj jevrejskog ogosluzenja grcke &enicanske i rimske sakralne muzike uticaj muzike preromanskog ierskog stanovnistva$ 6 kasnijim vekovima vazan &aktor ce iti drugi centri hriscanske kulture koji ce potiskivati liturgijsku hispansku muziku$7*7$ 1ilanski edikt – pravo na soodu veroispovesti u 0$c$89 – liturgijski oredi u zapadnoj vropi vrseni na nekoliko razlicitih nacina$77 – aor u Toledu dozvoljena upotrea starog hispanskog pojanja;mosarapskog pojanja (viejo canto hispano o cantomoz<rae); vizigotske liturgije u vizigotskom kraljevstvu$Posle dolaska 1avara na teritorijama koje su osloadjali hriscani staro hispansko pojanje je zamenjeno &ranacko-rimskim(gregorijanskim) a mosarapi na muslimanskim teritorijama su zadrzavali stari hispanski ored$*=>* – &ranacko-rimski ored postao zvanican u Kastilji pod pritiskom &rancuskih monaha klinijevaca 7 veka ranije u

severnim pokrajinama i Kataloniji6 Toledu stari hispanski ored (muzika) opstao do ?!5 v$acuvani su rukopisi starog hispanskog oreda u enediktanskim manastirima vetog milijana iz Kogolje (an 1ill<n dela @ogolla) vetog #ominika iz ilosa (anto #omingo de ilos) i vetog ,ovana iz "a Penje (an ,uan de la PeAa)$Prvi znacajni spisi o spanskoj muzici – erudita ranog srednjeg veka 5sidor od evilje (an 5sidoro de evilla) nadiskupevilje BCC-7 autor Etimologija (Etimologiae) – izlozio muzicke zakonitosti najpoznatije delo srednjovekovnevrope$5ma D= knjiga muzika je oradjena u knjizi u kojoj se proucava Euadrivium (matematicke nauke – muzika aritmetikaastronomija i geometrija)$ .avi se imenom de&inicijom i nastankom muzike muzika je nauka o rojevima koji se povezuju sa zvukom (pitagorejski) harmonija s&era psiholoski uticaj muzike na osecanja i ponasanje (anticki



ranohriscanski) klasi&ikacija muzike liturgijsko pojanjeinstrumenti u paniji i vropi: duvacki (orgulje trua svirala &rula &lauta dvojnice siringa;panova &rula) zicani (citra psalterion lira) i udaracki (doos;uanj cinele sistrum)$ 5 dalje nepoznat sistem zapisivanja neumama (iz njega serazvija notni sistem od !555;5? v u !izantijisluzio samo kao podsetnik) – muzika se mora pamtiti (stav vetog%vgustina)$

%rapsko-andaluzijska i jevrejska (se&ardska) muzikapoj arapske i hispanoromanske tradicije – nove muzicke &orme41edjutim muzika %l-%ndalusa nema sacuvanih notnih zapisa o njoj znamo na osnovu teorijskih tekstova arheoloskihnalaza i usmene tradicije$Muvašaha – originalna arapsko-andaluzijska muzicka i pesnicka &orma stvorio je slepi pesnik iz Kare 1ukadam in1ua&a 5? v muvasaha se sastojala iz pet stro&a svaka podeljena na dva dela uvod rima se menja u svakoj stro&i poslednja stro&a je mogla iti na mosarapskom dijalektu ( jarcha) nacin izvodjenja i olik sehel se rekonstruisu na osnovuusmenih tradicija$5nstrumente koje su arapi doneli u vropu – lauta naF (vrsta &laute) psalterion daire rea (slicno guslama) tarauka(vrsta unja)2,evrejski kulturni procvat – 5?-?555 v – liturgijska muzika (ista i dan danas) religiozna muzika o odredjenim verskim praznicima van liturgije svetovna muzika (pretrpela uticaje muzike teritorija na kojima su se e&ardi naselili)$ %rapska

muzika utice kroz muvasahu i kasidu (na arpaskom i herejskom) hispanoromanska muzika utice kroz narodnu romanskuliriku i romanse$ 'e postoje notni zapisi$?55 v – 1oGe 5n zra – Knjiga govornistva i razonode – teorijski tekst > poglavlja herejska poetika i retorika opsta pravila poezije istorija se&ardskog pesnistva$ Poslednje poglavlje – pesnim mora da poznaje gramatiku metriku i muzikukao u grckoj i arapskoj poeziji gde je muzicka pratnja podrazumevana$1uzika e&arda je i dalje ziva$ 6 riji zirke pesama e&arda-#rita Tutunovic – 5zgreva mesec Pesme srca Odakle tiociH uz audio i notni zapis$

/regorijansko pojanje

Kraj ?55 i pocetak ?555 v – period poznat kao ars antiIua;ars vetus (viseglasna muzika najvaznije &orme organumconductus i motet) traje do J7= ?5! v$ 'a zapadnoevropsku muziku utice pariska muzicka skola 'otr #ama ("eoninus i Perotinus):Codex Calixtinus ?55 v katedrala u antjagu de Komposteli- jedonoglasne i D=-ak viseglasnih kompozicijaRukopis iz oleda kraj ?555 v Toledo je tada io evropski kulturni centar Rukopis iz !as Uelgasa" pocetak ?5! v – najvazniji dokaz viseglasne muzike u Kastilju pripada najvaznijim evropskimrukopisima ove epohe4%rs nova – mnogo manje dokaza uglavnom delovi viseglasnih kompozicija u Kataloniji najvise dokaza (@rvena knjiga iz1ontserata) u manastiru 1ontserat$Truadurska muzika i narodno lirsko jednoglasje

!iseglasje – crkve i manastiri ?555-?5!vetovno lirsko jednoglasje – van manastira i katedrala:*$&orma planctus lament ili zalopojka nad umrlim plemicem na latinskomD$truadurska muzika na romanskim jezicima pod uticajem provansalskog truadurskog pokreta (nastao u ?5 v)$ 'ajjaciuticaj (na oksitanskom) io je u Kataloniji i u /alisiji (antjago de Kompostela-?55 i ?555 v put dolaska novih umetnickihstruja iz +rancuske /alisija je u tom periodu ila centar hispanske kulture sa galisijsko-portugalskim jezikom(jezik lirske poezije))$ 0odonacelnik truadura /ijo %kvitanski ucestvovao je u 0ekonkisti sto je dokaz da je truadurska muzika poduticajem arapske$ 'a galisijsko-portugalskom je sacuvano oko 8=== pesama:*$religiozne- 8== – Cantigas de #anta Mar$a (%l&onso ? 6ceni ?555 v 8D9 pesama 8 rukopisa(D najvaznija u



skorijalu) jedan od najvaznijih spomenika spanske i evropske srednjovekovne kulture ima i notnih zapisa koji prateodredjene pesme minijature (prikaz izmedju ostalog sviraca sa instrumentima) kantige su se izvodile javno kralj je utestamentu naredio da se izvode za .ogorodicne praznike i u manastirima)D$svetovne –ostale – jednoglasne lirske pesme na narodnom jeziku (kantige) pod uticajem provansalskih truadurarasprostranjene na teritorijama pod hriscanskom vlascu4Cancioneiro de %juda" Cancionero da &aticana i Cancioneiro de Colocci'rancuti (delovi u rukopisu Cancioneiro de

Martin Codax)

Pripadaju dvorskoj i narodnoj tradiciji$ #ele se na ljuavne (@antigas de amor kurtoazna ljuav prema dami ugledaju sena provansalsku &ormu kanso) devojacke (@antigas dJamigo devojka koja tuguje za dragim ili govori o svojimosecanjima vise pripadaju usmenoj tradiciji) i rugalacke pesme (@antigas dJescarnho e maldizer olik provansalskogsirventesa oracunavanje sa neprijateljem kritika drustva)$Prema nacinu muzickog izvodjenja dele se na @antigas de maestra (stihovi i stro&e razlicite duzine himnicke) i @antigasde re&r<n (jednostavne pripev za horsko izvodjenje)$1uzicki i pesnicki vecina kantiga lici na olike sehel i viljansiko – temu uvodi pripev ili re&ren (D stiha) prate ga tri stihaiste rime (mudanza) zatim jedan stih koji se rimuje sa pripevom (vuelta) na kraju se ponavlja pripev$,ednoglasne melodije zapisivane kvadratnom notacijom slicno gregorijanskom pojanju ne elezi ritam$

?! v: Predrenesansno udjenje spanske muzike

Pocetak ?! v – prelaz na druge muzicke &orme46 to vreme je 'apulj pod spanskom vlascu$ Kompozitor 3uan Karnago rodio se i ziveo u 'apulju njegov stil spoj kasnesrednjovekovne i nove renesanse italijanse muzike$Period vladavine Katolickih kraljeva (kraj sr$ veka) panija doija svoje mesto medju evropskim drzavama i uumetnickom smislu$ Prve stampane knjige i umetnici donose novu muziku 5talije +landrije +rancuske$$$(na spanskomdvoru gostuju mnogi spanski i evropski muzicari kraljevska kapela plodno muzicko srediste)$Muzicka kapela – manja pevacka druzina (odrasli i deca-pojci mladji pevaci ili deca (decaci iz hora;sestorka) orguljaG icrkveni sviraci) koji pod upravom maestra izvode poli&onu muziku na liturgijama$ Prateci instrumenti – orgulje kasnije iklarinet gitara &agot &lauta rog21$k$ su delovale pri katedralama u vecim gradovima ili pri dvorovima spanskih monarha njihovih porodica i krupnog plemstva (kapela na dvorovima Kastilje i %ragona kapela Karla ! kapela njegove zene 5zaele kapela kralja +ilipa 55

kapela gro&a Kalarije u !alensiji) 'ajvazniji poli&ono-vokalni religiozni olici u paniji u ?! i ?!5 v:*motete (koristili se od ?555 v) na svim delovima liturgije koji su komponovani pol&ono (himne 1agni&icat2) kasnijese prilagodjavaju za ljuavnu tematiku i svecanosti+misa – dva dela (#e /loria i Pro de&unctis),-.icio divino(sveta sluz/a) – zvanicni molitveni ored katolicke crkve na latinskom molitvama prati najvaznije casovedana (tercia seLta nona)$ 'jeni sastavni delovi su almodia 3imnodia "ecciones i 0esponsorios (!illancico – verskiviljansiko nije io zvanican deo liturgije jer je pisan na narodnom kastiljanskom jeziku ima isti olik kao i svetovni idanas postoji)vetovna muzika-@ancionero de @olomina @ancionero de Palacio @ancionero de 6ppsala i @ancionero de la @asa de

1edinaceli$ 'ajcesce &orme-villancio canciMn romance i madrigal$ Poli&ona instrumentalna dela (?! i ?!5 v) imaju kaoosnovu poznato vokalno delo%utori instrumentalne muzike i uzimali motet misu himnu viljansiko madrigal itd i prilagodjavali svojiminstrumentima – narodne igre pesme$ !remenom dolazi do osamostaljenja poli&onih instrumentalnih &ormi – verso tiento&antasa glosas i di&erencia$ 'ajitniji kompozitori u sacuvanim pesmaricama (osim 3uana del nsine) neguju muziku na kastiljanskom i latinskom$%utori poli&onih kompozicija (kraj ?! pocetak ?!5 uglavnom sakralne muzike) su 3uan de %nNijeta +ransisko dePenjalosa (mise moteti 1agni&icat podseca na poli&oniste ?!5 v) Pedro de skoar %lonso Peres de %la 3uan delnsina(*8>-*BDC pesnik dramaturg kompozitor ne stvara samo religioznu muziku vec i svetovnu4 oravi u 0imu usluzi pape panca %leksandra !5 vecinu zivota zivi i radi na dvoru komponuje dvorsku muziku4 najcesce &orme



romansa kansjon i viljanosko (i za svetovna i religiozna dela)$Teorija muzike – .artolome 0amos de Pareha – traktat #e msica pr<ctica *8>D (pitagorejski) – podela e&ekti muzikeinstrumenti notacija$$$

?!5: Zlatno razdolje renesansne muzike u panijiKraljevske i carske kapele privlace evropske (&lamanske i italijanske) muzicare$ Karlo ! dovodi ucene +lamance i+rancuze (&ranko&lamanski kompozitori - 'ikolas /omert)$Znacajni spanski poli&onicari – 3uan skriano Pedro de Pastrana 1ateo +leNa tariji .artolome de skoedo 3uan!askes #ijego Ortisi Kristo/al de Morales (*B==-*BB7) – prvi veliki kompozitor spanske renesanse41ajstor kapela pri katedralama u Palensiji i %vili pevac ikstinske kapele u !atikanu dirigent u katedralama u 1alagi iToledu46glavnom crkveni kompozitor4 #ela: mise moteti lamenti himne i 1agni&icat4til: elementi holandse i italijanske muzike sa spanskim elementima4 dramatika teksta komponuje mise po melodijamamoteta i svetovnih dela najlizi je stvaralastvu oskena de Prea4

6ticao je na Qovanija PjerluiRija de Palestrinu$

,acanje misticizma i kontrasta u muzici(zog protivre&ormacije)$ !ladavina +ilipa 55–mnogo kompozitora pri vaznimkatedralama – /arijel /alves %ndres Torentes 3uan 'avaro "uis de %randa raca Pedro+ransisko /erero – ucenik Kristoala de 1oralesa43orovodja katedrale u evilji4 #ela-mise pasije himne psalme i rekvijeme instrumentalna dela$i omas !uis de &iktorija – najpoznatiji spanski kompozitor ?!5 v i vokalne viseglasne muzike$Ziveo u 5taliji i radio kao pevac orguljas i dirigent crkve anta 1arija di 1onserato u 0imu posle u Kolegijumima0omanum i /ermanikum$ *B>$ se vraca u 1adrid i radi kao horovodja i orguljas$#ela: iskljucivo duhovna tumacenje ilijskih i liturgijskih odlomaka – patetika i izrazajnost predaje se ekstazi itumacenju sadrzaja tekstova o cemu svedoce njegove pasije$ 1ise motete (O vos omnes O 1agnum 1Fsterium O

Iuam gloriosum est regnum2) pasije himnepsalame2 1ajstor prikazivanja ljudskih osecanja stvaralacke &antazije pre&injene harmonije i neznog kolorita$.io je pod uticajem Palestrine ili su prijatelji$

5nstrumentalna muzika u znacajnoj vezi sa mimikom i igrom u ?! i ?!5 v$5zrazajne i jednostavne kompozicije – raznovrsnost tema improvizaciona melodika pripev i instrumentalna pratnja$Poli&onija – najvaznija imitacija i pevljivost svakog glasa$5nstrumenti (?!5) – orgulje i vihuela najitniji$ Po naredi +ilipa 55 samo orgulje su se mogle svirati u njegovoj kapeli$Kompozitori za orgulje – "uis !enegas de nestrosa i %ntonio de Kaeson$5ako je lauta ila veoma popularna u ostali delovima vrope u paniji ju je zamenila vihuela (i har&a kasnije i gitara)

ponajvise zog toga sto je ila arapskog porekla$ !ihuela je oelezje spanske muzike ?!5$ 'ajpopularnija je rucnavihuela sa zica (mogla je da ima i B;9)4 Kompozitor dela za vihuelu i vihuelista "uis de 1ilan – Knjiga motea sto ihigraju dame i gospoda imitacija Kastiljoneovog #voranina i najitnija Knjige muzike za rucnu vihuelu naslovljena6citelj (*B7)-soneti viljansike &antazije romanse tjente2!ihuelisti ?!5 – 1igel de +uenljana "uis de 'arvaes #ijego Pisador %lonso 1udara nrikes de !alderaano i stean#asa$Teoreticari ?!5 – +ransisko alinas &ratari 3uan .ermudo i Tomas de anta 1arija$

?!55: .arok i radjanje nacionalnog muzickog teatra



Znacajne promene krajem ?!55 i pocetkom ?!555$.arok – od Klaudija 1onteverdija do ,ohana eastijana .aha monodija zamenjuje poli&oniju popularnost opere1anirizam – prelaz izmedju renesanse i aroka0eligiozna muzika – nadovezuje se na ?!5 poli&ona muzika u liturgiji struktura muzicke kapele ista instrumenti isti(orgulje) kompozicije na narodnom jeziku$$ Olici (isti) – motet misa psalmi 1agni&icat viljansiko21uzika za orgulje nastavlja da se razvija vrlo popularna u crkvi orgulje su drugacije pravljene u paniji$?!55 – najcesci muzicki olik za orgulje je tjento – vodeci kompozitor eastijan %gilera de redija iz aragose(*>kompozicija za orgulje sacuvano vecina tjento) redijin ucenik 3ose 3imenes i Palo .runa iz aragose$5nstrumentalna muzika ?!55 uglavnom religiozna svetovne prakticno nije ni ilo$6 ?!5 gitara je ila instrument nizih slojeva$ 'a nju dodaje petu zicu renesansni pesnik i muzicar !isent spinel pa je odtada poznata pod nazivom spanska gitara i u ?!55 postaje vodeci zicani instrument$O tome svedoce aglogetski traktati italijanskih spanskih i portugalskih teoreticara (/irolamo 1ontesardo ,uan @arlos%mat /aspar anz 'icol<s #oizi de !elasco) – speci&icna spanska tehnika gitare (rasgueado rzo istovremeno udaranje prstima vise zica) potice od narodne andaluzijske muzike prosirila se po celoj vropi (5talija)$Tokom ?!55 i prve polovine ?!555 har&a u usponu – kao prateci i samostalan instrument$vetovna vokalna muzika – iste ili delimicno izmenjene &orme – romansa viljansiko i kansjon$ @esto se javljaju poddrugim imenima (romansa-Tonada humana Pasacalle .ailete ,<cara)$ Pesmarice stampane za plemicke porodice ilimuzicke kapele one sacuvane gotovo identicne (1ateo 0omero 3uan .las de Kastro %lvaro de los 0ios 1igel de

%riso)$?!5 i ?!55 – vrhunac pozorista "ope de !ega Pedro Kalderon de la .arka Tirso de 1olina /iljen de Kastro 1igel deervantes D nove muzicko-scenske &orme – opera i sarsuela$.arokni pozorisni komad- uvodi ga tono (na vihueli har&i i gitarama izvodi grupa muzicara) nakon loe i prvog cinasledi medjuigra" drugi cin /ajle (sinteza plesa sa drugim srodnim olicimanpr aile entremesado) treci cin" .in de

.jesta0mohiganga (veseli maskirani i ucni glumci u tesnoj vezi za muzikom i igrom)$ 1akara je mogla ici uzmedjuigru;ajle;mohigangu$ Predstava je trajala do D i po sata$!ecina ovih kratkih komada nisu ili u neposrednoj tematskoj vezi sa predstavom ali u tesnoj vezi sa muzikom i igrom(aile mohigango) ples erotizovan popularne narodne igre – zaraanda chacona i escarram<n dvorske - gallarda danza alemana nizarda2vaka trupa je imala muzicare(D-7 violine ooa) i nekoliko glumica-plesacica$

!aznost muzike i igre isticu Tirso de 1olina- komad tidljivko na dvoru i Kalderon u predgovoru autosakramentalima$Zog popularnosti pozorista italijanska opera kasno postala popularna$ "ope de !ega – #uma /ez lju/avi- prva spanskaopera kraljevski teatar u 1adridu *D9$ "ope de !ega svoj komad naziva eklogom kaze da je to novina u paniji jer sestihovi izvode pevanjem$ Kompozitor (ne zna se sigurno) 5talijani .ernardo 1onani i +ilipo PiSinini$

Pedro Kalderon de la .arka – opera Purpur, boja ruze - pozoriste u .uen 0etiru *=$ Kompozitor nepoznat pretpostavlja se da je 3uan 5dalgo (har&ista kraljevske kapele)$Pedro Kalderon de la .arka – opera Ljubomora, cak i na vazduh, ubija *==$ Kompozitor 3uan 5dalgo$Kalderon je inspirisan Ovidijevim 1etamor&ozama a 5dalgova muzika je serija reNitativa i arija u &ormi dijaloga sa

umetnutim horskim deonicama$eastijan #uron – opera Boj divova *9== – poslednja autenticna spanska opera sledi uspon opera po italijanskoj modi$

#arsuela je tipicna spanska autohtona muzicko-scenska vrsta nastala na osnovu kratkih pozorisnih komada ?!5 i ?!55$Predstavlja spoj instrumentalne muzike sa pevanim i recitovanim deonicama$ Tokom ?!55 i ?!555 zauzima vazno mesto$Prva sarsuela u paniji – Falerinin vrt – muzika 3ose Pejro tekst Kalderon *87 (postoje dokazi da je rec o oicnojkomediji sa umetnutim muzickim delovima)$ Zaliv sirena i Apolonov lovor ( nije sacuvana muzika) tekst Kalderon *B9 sigurno sarasuele$ Prva je izvedena za +ilipa5! u kraljevskom letnjikovcu arsuela a druga je premestena u palatu .uen 0etiro$Prva sacuvana sarasuela - Ljubomora zvezde stvara tekst 3uan !eles de /evara muzika 3uan 5dalgo *9D$



6spon sarasuele – generacija stvaralaca predvodjena kompozitorom eastijanom #uronom (Odlazak ljuavi iz sveta 'ova oruzja ljuavi Zacarana suma ljuavi %polon i #a&ne – prelaz ka novim tendencijama ?!555)$ Tematski i muzicki predstavljaju nastavak Kalderonove skole i pozorista ?!55$,os kompozitora – %ntonio de "iteres i %ntonio 0odriges de 5ta$

Teoreticari –Pjetro erone (5talijan iz .ergama najveci deo zivota provodi u paniji) pocetak ?!55$Traktati (l melopeo F maestro **7) – enciklopedija muzike tog vremena$ Posto je io konzervativan kritikuje spanskeautore$,os teoreticara – %ndres "orente i Palo 'asare$

?!555: 'eoklasicizam i prevlast italijanske opere0okoko stil u +rancuskoj – nove muzicke tendencije slao prihvacene u paniji$vropa (+rancuska) – klasicizam;neoklasicizam (razum i klasicna ravnoteza) u paniju stize za dolaskom na vlast.urona$+ilip ! je io ozenjen sa dve 5talijanke$ Zog toga italijanska opera ispoljava snazan uticaj (prve decenije ?!555)$ 'aspanskom dvoru je io veliki roj italijanskih kompozitora i izvodjaca najpoznatiji pevac Karlo .roski (+arineli)$+ernando !5 i "ujsa avojska – novi instrumentalni stil$ 5talijanski kompozitori 2omeniko #karlati (*>B-*9B9Nemaalista u paniji io D> godina ucitelj princeze .arare od .raganse (uduca supruga +ernarda !5) kompozitor na

madridskom dvoru (najvise komponuje sonate))3aetano runeti (njegove sonate uspesnije od karlatijevih komponuje savrsene kvintete)i !uidji okerini

%ntonio #oler i Ramos (*9DC-*9>7) karlatijev sledenik – najolji kompozitor u paniji za klaviNemalo u ?!555$ 6mladosti studirao orgulje postaje majstor kapele u "eridi horovodja crkve vetog "orenca u skorijalu$ Komponovaokoncerte za orgulje mise motete viljansiko vise od D== sonata (vidljiv karlatijev uticaj)$5ako je dominantna italijanska opera ne opada popularnost nacionalinih muzicko-scenskih vrsta$onadilja nastala od hakare razvija se (realizam kostumrizam) pulika gradjanski sloj protiv &ormalnosti italijanskeopere4 Kominovan pevani i recitovani tekst retko trajala duze od D= min$Kompozitor- .las de "aserna preko B== komada$#arsuele i tonadilje – komicne;idilicne;sentimentalne muziku crpe iz &olklora$ 5gre – jota &andango polo murciana

seguidilla zapateado maladueAa i olero$ 1edjutim ova dva olika u ?!555 nemaju preteranu umetnicku vrednostnajcesce su ih komponovali nedovoljno muzicki orazovani$

?5?: 'acionalni muzicki preporod u doa romantizmaledenici italijanske opere (kraj ?!555 do sredine ?5?) – 0amon Karniser 5larion slava Tomas 3enoves 3uanKrisostomo de %rijaga (gudacki kvarteti (podrazavao 1ocarta i 3ajdna) kamerna muzika kantate i sim&onije)$Kompozitori za gitaru – #ionisio %guado i +ernando or (U.etoven gitareV posvetio %guadu duet #va prijatelja jedandeo or drugi %guado) – saradnici &rancuskih okupacionih vlasti napustaju paniju kad je 'apoleonove trupe napuste*>*7 idu u Pariz$

'ajvazniji kompozitor spanskog muzickog teatra ?5? – 4ransisko %senho ar/ijeri (*>D7-*>C8).io je i muzicar i muzikolog$arsuela doija umetnicku vrednost postaje nacionalno oelezje$ Komadi (preko =): 5gra s vatrom .ererin iz"avapjesa 3le i ikovi Krunski dijamanti #javo na vlasti moje dve zene$Teme sarsueli: uglavnom &arsicne zamena identiteta ljuav izmedju ljudi iz razlicitih klasa redje politicke (kritikaaktuelne vlasti)$

4elipe 5edreljo (*>88-*CDD) – avi se prolemom popularizacije spanske muzike u vropi i svetu$tudija Za nasu muziku (*>C*) podsticaj za radjanje autenticnog spanskog nacionalnog muzickog pravca$@etvorotomna antologija Hispaniae scholae musica - istice vaznost &olklora narodne muzike i velikih kompozitora ?!5$



Operna triologija Pirineji (*>CD)- pokusao da primeni spostvene principe i ukaze na novi pravac nacionalnog stila$ 'emaitalijanskog ali ima uticaja !agnerovog stila pa nije uspeo u potpunosti$Komponovao je i operete kantate crkvenu muziku klavirska i orkestarska dela kvartete$Zirka u cetiri toma Spanska narodna muzicka pesmarica nastala jer je mnogo voleo &olklor$

Kompozitori D$ polovina ?5? – Tomas .reton 0upert api +ederiko Olmeda %madeo !ives – opere sarsueleorkestarska i kamerna dela$

Enrike 3ranados (*>9-*C*) – romanticar njegova dela olicenje dusevnog stanja4 Pedreljov ucenik4 .io je i slikar4Klavirska dela (najveci uspeh) !omanticni prizori, Pesnicki prizori, "vanaest spanskih plesova, Sest kompozicija za

narodne napeve, #ojeske$#ela za orkestar – uite Arabe, Suite #alle$a, La %it de &ort kamerna dela – klavirski trio 'riental za oou i gudaceopere i sarsuele – &ara del )armen, #aziel, Petrarca, Liliana$#ojeske muzicke impresije u sedam scena sa podnaslovom Zaljubljena mladez $ 0omanticne inspirisane /ojinim slikama(slike za tapiserije i Kaprici)$ #ozivljavaju uspeh u 'jujorku$ Po povratku u vropu rod na kome su ili on i njegovazena potapaju 'emci$

6sak %l/enis (*>=-*C=C) romanticar pijanista4

0ealizuje Pedreljove ideje onavljanja nacionalne muzike$ Putuje po vropi i %merici (.risel 0im %#)#ela: klavirska (sever i jug panije kontrasti izmedju gradova i regiona sela pejzazi$ "olina ciklusi Spanske pesme,

Spanija, Spanska svita i *berija (8 sveske *D zivopisnih prizora panije))orkestarska dela za glas i klaviri scenska (nemaju veliku umetnicku vrednost jak uticaj &rancuskog romantizma i !agnerovog stila nije uspeo da ihuklopi)$

4lamenko – uspon u ?5? i ??$ %utenticno ierijski spoj pesme muzike i igre odlika juga panije (%ndaluzija)$ poj prehispanske anticke vizantijske arapske jevrejske i indijske (romske) muzicke tradicije$ 'astao je medjuoespravljenim manjinama istocnjackog porekla (1oriskosi ,evreji i 0omi)$6 pocetku je &lamenko io samo pevanje kasnije su mu dodati ples i gitara$

Pesma – emotivna tragicna misticna – izraz kante hondo (pevanje iz duine) – univerzalni ol tragika postojanja i zlako$ ,ezik kante honda je narodni jezik anduluzijskog dijalekta sa mnogo ciganskih reci i gramatickih gresaka (cantaor;a ailaor;a)$Kante hondo – razliciti metricki olici:*$tona

D$sigirija (ciganska sigirija)7 najvaznija prati &lamenko potresan i emotivan ton o neutesnom olu ez nade i predaha prate je olni uzvici au drhtav glas pun ocajanja$7saeta – deo religioznih procesija tokom !elike nedelje na jugu svecaniji ton (podseca na vizantijsko;jevrejskoliturgijsko pojanje;mujezina koji poziva na molitvu)8$solea - oziljna o usamljenosti$ 'aziv je najverovatnije doila od reci soledad$ Oicno je sastavljena od stro&a od po 8

stiha (osmerca) sa ukrstenom rimom$B$petenera – spora tuzna tragicne legende$+aze razvoja &lamenka:Od sredine ?!555 do sredine ?5? – nije ilo gitare(pevanje a palo seco) nije ilo pro&esionalnih izvodjaca izvodio se na privatnim zaavama (u dvoristima i krcmama)$ 'ajistaknutiji pevac- +ransisko Ortega !argas (#ijego l +iljo)$*>=-*C*= – zlatno doa – otvaraju se posene ka&ane za &lamenko (ca&Ws cantantes prvu otvara poznati &lamenko pevacilverio +rankoneti *>>* evilja) otvaraju se skole za pro&esionalne &lamenko izvodjace uvodi se gitara di&erencirajuse muske i zenske tehnike igre$*C*=-sredina ?? (period &lamenko opera)– &lamenko osvaja pozorisnu scenu i alet gue se drevne &orme &orma&andanga postaje popularna$ Poznati pevaci su 1anolo Karakol "ola +lores Pepe 1arNena gitaristi – %gustin Kasteljon



Kampos (aikas)$ +lamenko inspiracija kompozitorima i pesnicima (1anuel +alja +ederiko /arsija "orka)$

??: !rhunac nacionalnog muzickog izraza i savremeni tokoviManuel de 4alja (*>9-*C8) – religiozni mistik najpoznatiji spanski kompozitor svih vremena$ 0odjen je u Kadisu%ndaluzija skolovao se u okviru porodice i na privatnim casovima$ *>C$ se seli u 1adrid (upoznaje romanticare 5saka%lenisa i +elipea Pedrelja)$ 'ajitnije je poznanstvo sa +ederikom /arsijom "orkom (oojica voleli spanski &olklor(izvorni andaluzijski &lamenko i ciganski kante hondo))$ Za vreme panskog gradjanskog rata je io na strani +ranka alina kraju rata odlazi u %rgentinu gde zivi do smrti$til: sinteza spanskih nacionalnih i impresionistickih elemenata (9 god$ io u Parizu uticaj #eisija i 0avela)$Opera +ratak zivot, *C=8 naredne godine osvojila nagradu %kademije lepih umetnosti sveti +ernando u 1adriduizvedena tek *C*7$ u 'ici$ lementi impresionizma i spanskog melosa najavljuje njegov autentican stil igre i horovinajoriginalniji element tradicionalne spanske kastanjete$#ela: klavirska )etiri spanska komada i Fantasia Baetica za klavir i glas Sedam spanskih narodnih pesama i ri

melodije za klavir i orkestar %oci u spanskim vrtovima za orkestar Homenajes i Ps-ch. aleti (od njih napravio orkestarske svite) Ljubav carobnjak (*C*B zenski glas najpopularniji po tacki Oredni ples vatre)i roro$i /e/ir (*C*C inspirisan romanom Pedra %ntonija de %larkona lakrdijaski oslikana pozuda starog korehidora

prema mlinarici i nezgode) – duh andaluzijskog &olklora ez citiranja narodnih napevamarionetska igra &ajstor0Pedrova pozornica inspirisan epizodom iz *B$ i *$ poglavlja D$dela #on Kihota#on Kihot i anco posmatraju luktarsku igru majstora Pedra #on Kihot umislio je da je predstava stvarnost uskace u pomoc eguncima rusi pozoriste i unistava lutke$

1oakin urina (*>>D-*C8C)– najpopularniji spanski kompozitor pocetka ?? (sa +aljom druzenje sa njim nacionalno ga je usmerilo)$#ela: za orkestar Procesija !osio *C*D – svecano ples zvona hocasnicka procesija u cast .ogorodice iz 0osija(unjegovom rodnom kraju) – dualizam spanskog mentaliteta kontrast(ekstremi senzualnosti i misticnog zanosa) Fantasticni plesovi Bozicno jevandjelje, Seviljska sim1onija

za muzicki teatar Bozic, Pokajana preljubnica, *stocnjacki vrt

za kamerne sastave Andaluzijska scena, oreadorova molitva

svite Spanske price, "etinjarije

Kraj ?5? i pocetak ?? – veliki roj kompozitora se razvija u nacionalnom usmerenju vremenom usvajaju inovativneevropske struje (prve decenije ??) – oan de 1anen 1anuel 5n&ante Oskar spla 3esus /uridi 3ose 1arija6sandisaga +ederiko 1ompou 0oerto /erhard 1anuel .lanka&ort alvador .lakarise$Za vreme diktature +ranka mnogi muzicari u izgnanstvu Palo Kasals raca 0odol&o i rnesto 3al&ter 3ulijan .autista2redina ?? – mladi kompozitori usvajaju avangardu (3ose erkos 3uan 5dalgo 0amon .arse "uis de Palo Kristoal3al&ter 3avijer .engerel +ernando mer %nton /arsija %ril2)$ 6druzenja 'ueva msica (1adrid*CB>) i 1sica%ierta (.arselona *CBC)$

Documents

Hispanska Muzika