1

Anna Prusińska

HISTORIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ

W LIPOWCU

W LATACH 1945 - 2002

Lipowiec 2009

2

HISTORIA SZKOŁY PODSTAWOWEJ W LIPOWCU

W LATACH 1945 - 2002

Nieznana jest dokładna data budowy obecnego budynku szkoły

podstawowej, ale jak wynika z archiwalnych fotografii istniał juŜ w roku 1901 w stanie murowanym. Do końca II wojny światowej

uczyły się w niej dzieci z zamieszkujących te tereny rodzin niemieckich. Po przejściu armii radzieckiej szkoła została

częściowo spalona wiosną 1945 roku - zniszczenia oszacowano na 25% (APO). Po zakończeniu wojny, lekcje dla polskich dzieci

odbywały się w dwóch prywatnych budynkach mieszkalnych. Mieściły się w nich trzy wynajęte izby lekcyjne oraz kancelaria. W

tym czasie odbudowywano spalony budynek szkoły, na który złoŜono „kredyt państwowy na następny kwartał budŜetowy” na

kwotę 15 000 zł (APO).

Budynek szkoły około roku 1914.

3

Na podstawie danych zgromadzonych w Archiwum Państwowym w Olsztynie (APO) w roku 1945/46 placówka

funkcjonowała pod nazwą „Publiczna Szkoła Powszechna”. Tygodniowa liczba godzin nauki wynosiła 54, z tego 8 religii, która

prawdopodobnie jako przedmiot wpisany w ramowy plan, nauczana była do 1950 roku. Uczyło się 74 uczniów – 37

chłopców i 37 dziewczynek (APO). Pochodzili oni z Wawroch i Gawrzyjałki. Szkoła zatrudniała prawdopodobnie pięcioro

nauczycieli (w innym źródle archiwalnym podanych jest 2 nauczycieli bez kwalifikacji - męŜczyzna i kobieta). Z danych

archiwum wynika, Ŝe byli to: Andrzej Raczyński, Leokadia Szefel, Alfreda Gumkowska, Genowefa Hikiert (odeszła 1 XII 1946 roku) -

nauczyciele bez kwalifikacji oraz ówczesny kierownik szkoły nominowany 3 IX 1945 – Leopold Pleskoczyński posiadający

kwalifikacje nauczycielskie (Seminarium Nauczycielskie), pracował do 1 XII 1946 roku. W roku szkolnym 1948/49

zatrudniona była nauczycielka Wiktoria Dębowska (lub Dembkowska). Z zapisków w kronice szkolnej wynika, Ŝe w roku

1951/1952 zapisanych było 138 uczniów, z tego w wieku pozaszkolnym (uczniowie przerośnięci) - 23 i 7 spoza obwodu.

Lekcje odbywały się w czterech salach, szkoła zatrudniała czterech nauczycieli: Tadeusza Lecha, Irenę Powierską, Jadwigę

Stanisławską i Monikę Włodarczyk. Z uwagi na brak kwalifikacji u wielu nauczycieli umoŜliwiano im udział w konferencjach (APO).

W roku szkolnym 1946/47 tygodniowa liczba godzin wynosiła 90, w tym 8 religii. Do szkoły uczęszczało łącznie 96 uczniów.

Według stanu z maja 1947 roku liczba uczniów wynosiła 86, z tego obowiązku szkolnego nie spełniało 14 uczniów.

Przerośniętych powyŜej dwóch lat ponad wiek szkolny było 26 uczniów. W szkole funkcjonowało 5 klas. Dopiero od 1948 roku

szkoła w Lipowcu była pełną VII - klasową placówką. Na jednego nauczyciela przypadało średnio 37,4 ucznia (APO).

W roku 1950 do tutejszej szkoły nakazem pracy został

skierowany pan Tadeusz Lech, który od momentu przybycia pełnił funkcję kierownika placówki. Uczęszczało do niej wtedy około 76

uczniów uczących się w siedmiu kolejnych klasach. Lekcje

4

odbywały się w dwóch zmianach: rano klasy V –VI, następnie I-IV. Ponadto wieczorami prowadzono kursy dla analfabetów,

uzupełniającą szkołę dla dorosłych ( klasy V, VI, VII) oraz od roku 1957 dwuletnią szkołę przysposobienia rolniczego. W sąsiednich

miejscowościach takich jak Wały, Łuka, KsięŜy Lasek, Zieleniec, Mały Lipowiec – istniały szkoły 4 – klasowe, od klasy V dzieci z

tych szkół dojeŜdŜały do Lipowca (W). Od roku 1973 szkoły w Wałach i Piecuchach stały się punktami filialnymi Szkoły

Podstawowej w Lipowcu.

W roku 1952 lekcje zaczęły odbywać się w odbudowanym budynku szkoły, który powiększono o jedno piętro. Mieściło się w

nim sześć sal lekcyjnych, pokój nauczycielski, kancelaria i pokój z kuchnią, w którym mieszkała woźna(W). W roku 1953/54

przystąpiono do budowy boiska szkolnego oraz ogrodzenia. Prace te wykonali uczniowie wraz z kierownikiem T. Lechem (K). Szkołę

w tym roku szkolnym ukończyło 10 absolwentów.

Klasa III z wychowawczynią A. Zapadką, 1956 r.

Karty kroniki z lat 1952 – 1956 wypełniają patetyczne teksty i

wiersze propagujące ówczesną ideologię, upamiętniające rewolucję

5

październikową, czy uchwalenie konstytucji PRL. Teksty pisane były w formie przypominającej relacje z Polskiej Kroniki Filmowej

np. „Wielkimi krokami zbliŜa się dzień 26 X – dzień, w którym naród polski przystąpi do urn wyborczych. JakieŜ wielki i drogi

jest nam ten dzień, bo przecieŜ wszyscy, robotnicy i chłopi, męŜczyźni i kobiety, którzy ukończyli 18 lat mogą brać udział w

głosowaniu.” W związku ze wzmiankowanymi wyŜej wyborami w szkole gościło trzech posłów. Na spotkanie zostali zaproszeni

mieszkańcy wsi. Spotkanie zakończyło prawdopodobnie wystąpienie młodzieŜy, której towarzyszyła orkiestra wojskowa.

W kronice zamieszczono Ŝyczenia urodzinowe dla ówczesnego prezesa rady ministrów.

Fragment kroniki 1958 r.

W ciągu kolejnych lat zwiększała się liczba nauczycieli i

uczniów. W roku 1953/54 w szkole uczyło się ponad 115 uczniów (w roku 1958/59 – 137, a w 1960/61 – 173 dzieci). W latach 50 –

tych nadal pracowało nie więcej niŜ czworo nauczycieli. Na łamach kroniki pojawiają się nazwiska najdłuŜej pracującego

nauczyciela Tadeusza Lecha, a ponadto Stanisława Napiórkowskiego, Stanisławy Napiórkowskiej, Adeli Zapadki,

Aliny Rońdy i Sylwestra Domańskiego, a w następnych latach (od 1958) Stanisława Soliwody, Teresy Soliwody, Ireny Senderowskiej.

6

W latach 60 – tych liczba nauczycieli nie przekraczała 6-7, a od połowy lat 70 – tych uczyło juŜ ponad 10 osób. W roku szkolnym

1983/1984 pracę rozpoczęło 14 pracowników pedagogicznych. Jak wynika z zapisów w kronice czworo z nich posiadało

wykształcenie wyŜsze magisterskie, pięcioro SN. Pozostali posiadali wykształcenie średnie, byli to nauczyciele z duŜym

doświadczeniem zawodowym popartym róŜnymi kursami doskonalącymi.

Nauczyciel T. Lech wraz z uczennicami 1960 r.

7

Zapiski w kronice z roku szkolnego 1957/58 informują o zawieszeniu po siedmiu latach krzyŜy w klasach i wprowadzeniu

religii jako przedmiotu nadobowiązkowego. Nie na długo jednak. Po kilku miesiącach krzyŜe zostały zdjęte, a w kronice

zanotowano „religia jest dalej, lecz dzieci niechętnie na nią uczęszczają” (K). Religia wróciła ponownie do szkół na początku

lat 90-tych.

Zarządzeniem Ministerstwa Oświaty z dnia 25 marca 1957 na terenie całej Polski przystąpiono do powoływania szkół

przysposobienia rolniczego. Taką placówkę z dniem 1 listopada 1957 roku otwarto równieŜ w Lipowcu. Mieściła się ona w

budynku szkoły podstawowej do 1968 roku, potem została przeniesiona do prywatnego gospodarstwa. Szkoła swoim

zasięgiem obejmowała miejscowości Lipowiec, Lipowiec Mały, Wały, Gawrzyjałki, Radostowo, Orzeszki, Łuka oraz Zieleniec.

Kierownikiem szkoły został Andrzej Raczyński emerytowany nauczyciel urodzony w 1883 roku w Hulczu – woj. lwowskie. Swoją funkcję sprawował do roku 1962, wtedy to kierownictwo

objął nauczyciel Tadeusz Lech. Oprócz Raczyńskiego i Lecha grono nauczycielskie stanowili: Leopold Kołodziejski, Henryk

Sędrowski oraz Władysław Dziubaty. Nauka obejmowała następujące przedmioty: matematyka, j. polski, historia,

geografia, higiena i bezpieczeństwo pracy, przedmioty rolnicze takie jak pasiecznictwo, uprawa roślin, hodowla zwierząt. Ponadto

uczono krawiectwa, gotowania, pieczenia, konserwacji warzyw i wyrobu win. Do pierwszej klasy zapisały się 23 osoby w wieku od

16 do 30 lat. Następnym roku szkolnym 1958/1959 liczba uczniów w pierwszej klasie wzrosła do 27. Grono nauczycielskie

powiększyło się o następujących nauczycieli: Teresa Soliwoda, Stanisław Soliwoda, Irena Senderowska, Zofia Kalczuk (w

następnych latach miała miejsce dalsza rotacja nauczycieli). Nauka w szkole trwała 2 lata i kończyła się egzaminem. Po jej

ukończeniu moŜna było kontynuować naukę w zawodowej szkole rolniczej lub technikum rolniczym. Osiągnięcia uczniów

promowano na zewnątrz. Na zakończenie roku szkolnego klasy

8

organizowały wystawy roślin uprawnych i zwierząt hodowlanych, a takŜe prac krawieckich i wyrobów kulinarnych.

W roku 1967 kierownictwo szkoły z rąk T. Lecha przejęła

Krystyna Maksymowicz, a po niej w roku 1968 Ryszard Maksymowicz. Od roku 1972 i w latach 80 – tych ubiegłego wieku

funkcję dyrektora szkoły pełnił Kazimierz Jastrzębowski. Oprócz K. Jastrzębowskiego, prace w szkole rozpoczęła Halina

Jastrzębowska i Barbara Bacławska. Liczba nauczycieli w roku szkolnym 1972/73 nie przekraczała 10. Nauczyciele uczyli

najczęściej więcej niŜ jednego przedmiotu, z wyjątkiem B. Bacławskiej uczącej tylko matematyki. Widoczna była duŜa

rotacja nauczycieli. Uczniowie uczęszczali z miejscowości Małdaniec, Piecuchy, Wały i Lipowiec Mały.

Szkoła przez wiele lat borykała się z rozmaitymi problemami. Zbyt mała ilość pomieszczeń i niewystarczająca ilość pomocy

dydaktycznych utrudniały właściwy proces dydaktyczny. Brakowało sali gimnastycznej, pomieszczenia na świetlicę,

bibliotekę, a takŜe zaplecza gospodarczego. Klasy V – VIII uczyły się w godzinach rannych, młodsze przychodziły na „późniejszą

zmianę”(P). Klasy były dość liczne (zdarzyła się nawet 40-osobowa), a niektórzy uczniowie przysparzali powaŜnych

problemów wychowawczych, do najczęstszych naleŜały kradzieŜe sprzętu szkolnego i mienia uczniów. SkarŜono się równieŜ na

„brak nawyku poszanowania mienia społecznego” (P) przez lokalne środowisko. Kolejnym problemem była niechęć rodziców

do utrzymywania kontaktów ze szkołą szczególnie tych, których dzieci miały trudności w nauce. Do końca lat 70 – tych częste były

przypadki drugoroczności uczniów. Przyczyny tego zjawiska tłumaczono niską frekwencją, brakiem warunków do nauki i

niskim poziomem intelektualnym niektórych uczniów. Inne trudności to braki kadrowe. Przez wiele lat brakowało nauczycieli

specjalistów przedmiotów wiodących jak język polski czy język rosyjski.

9

Jesienią 1974 roku rozpoczął się obiecywany od dłuŜszego czasu remont szkoły. Noszono się z zamiarem rozbudowy –

nadbudowy starego budynku albo przybudowania pawilonu lub skrzydła. W kronice zapisano: „Prace budowlane rozpoczęto z

opóźnieniem od rozbiórki drewnianej szopy – tak jakby to przebieg całego remontu zaleŜał od tych prac, następnie przystąpiono do

wykonywania elewacji szkoły. Wreszcie zimą rozpoczęto prace wewnątrz budynku. Przestawiano piece, zakładano instalacje,

zmieniano podłogi”(K). Izby lekcyjne oddano do uŜytku wiosną 1975 roku. Ponowny remont przeprowadzono 5 lat później, w

latach 1980 - 1982. Wtedy to rozprowadzono we wszystkich pomieszczeniach kanalizację i centralne ogrzewanie. Ponadto

zajęto się wymianą dachu i częściową wymianą stolarki.

Rok 1977 przebiegał w atmosferze intensywnej pracy nad przygotowaniem Izby Pamięci Narodowej. Nad realizacją programu

utworzenia izby czuwał T. Lech. Nie posiadając na organizację Ŝadnych środków finansowych nauczyciele mogli liczyć na dobrą wolę rodziców, zaangaŜowanie uczniów i własną inwencję. Z

pomocą przyszła miejscowa jednostka wojskowa, której pracownicy wykonali gabloty do eksponatów. Część rodziców

przekazała niewielkie zbiory – pamiątki rodzinne i dokumenty byłych Ŝołnierzy, m. in. odznaczenia, a takŜe militaria i akcesoria

wojskowe oraz eksponaty świadczące o pochodzeniu i kulturze ówczesnych mieszkańców ziemi mazurskiej. Nauczyciele

przygotowali materiały do działu historii i tradycji szkoły. Uroczyste otwarcie izby nastąpiło 1 IX 1978. Ekspozycja

stanowiła niczym niedającą się zastąpić poglądową i ciągle Ŝywą lekcją historii, niestety głównie z powodu braku materiałów

wystawowych nie przetrwała.

W roku szkolnym 1978/1979 dzieci z Piecuch uczęszczające po zamknięciu punktu filialnego do szkoły w Zabielach

przeniesiono do szkoły w Lipowcu. Podobny los spotkał punkt filialny w Wałach. W listopadzie został on zamknięty, a 30

uczniów zaczęto dowozić do Lipowca. W związku z otwarciem pomieszczenia świetlicy szkolnej uczniowie poza dowoŜeniem mieli

zapewnione równieŜ doŜywianie. Na potrzeby świetlicy

10

zatrudniono dodatkowo jedną osobę personelu gospodarczego – kucharkę Rozalię Parol oraz nauczyciela świetlicy Marię

Sochaczewską.

Uroczyste otwarcie sali gimnastycznej, 1987 r.

W latach 1985 – 1987 trwały prace nad budową nowego obiektu szkoły – sali gimnastycznej. Uroczyste otwarcie,

uświetnione montaŜem słowno –muzycznym w wykonaniu uczniów klas VII – VIII nastąpiło jesienią 1987 roku. Obecnie

pomieszczenie pełni funkcję holu ze stołami do tenisa w gimnazjum.

Planując pracę szkoła stawiała sobie wysokie cele. W programie rozwoju szkoły na lata 1972 – 1975 priorytetem było przygotowanie młodzieŜy do aktywnego uczestnictwa w rozwoju

gospodarczym, społecznym i kulturalnym kraju. Aby wypełnić postawione zadania zalecano przekazać uczniom gruntowną

wiedzę, rozbudzać zainteresowania dzieci i młodzieŜy, wyrabiać umiejętność samodzielnego uczenia się. Poza tym zalecano

„kształtować postawę współuczestnictwa w rozwoju nowoczesnej gospodarki i kultury społeczeństwa. Otoczyć opieką młodzieŜ

11

zdolną i utalentowaną. Zapewnić najtroskliwszą opiekę nad organizacjami społecznymi”(P). W roku szkolnym 1980/81 za

główne priorytety przyjęto wprowadzanie róŜnorodnych form aktywizacji uczniów nauczania początkowego, wprowadzenie

zasad Kodeksu Ucznia i ceremoniału szkolnego, organizację czasu wolnego tam, gdzie uczniowie przebywają po zakończeniu lekcji.

Szkoła stawiała na właściwy proces nauczania i wszechstronną pomoc uczniowi. We wnioskach z protokołów rad pedagogicznych

moŜna przeczytać, Ŝe zwracano uwagę na „usprawnienie przebiegu lekcji […], zorganizowanie pomocy uczniom tam, gdzie

wyniki są najsłabsze (rozmowy z rodzicami), zorganizować pomoc uczniowską, częściej sprawdzać prace domowe. Najsłabszych

zakwalifikować do poradni zawodowo – wychowawczej. Częściej wykorzystywać środki audiowizualne”(P). Trudno powiedzieć, w

jakim stopniu te załoŜenia były realizowane. Podczas posiedzeń rad pedagogicznych szczegółowo natomiast omawiano sytuację

dzieci trudnych i zagroŜonych, sporządzano odpowiednią dokumentację, prowadzono rejestry. Szerszej diagnozie zachowań

uczniów słuŜyły zeszyty klasowe, w których zapisywano uwagi z obserwacji uczniów.

Poza udziałem w zajęciach pozalekcyjnych, uczniowie mogli wykazać się działalnością w licznych organizacjach. W szkole

działały m.in.: TPPR (Towarzystwo Przyjaźni Polski-Radzieckiej), PTTK (Polskie Towarzystwo Turystyczno-Krajoznawcze), PCK, LOP

(Liga Ochrony Przyrody), LOK (Liga Obrony Kraju), harcerstwo, zuchy, Spółdzielnia Uczniowska, Szkolne Koło Sportowe, Szkolna

Kasa Oszczędności. Najczęściej organizowane koła zainteresowań to koła matematyczne i polonistyczne. Ich głównym celem było

raczej gruntowne przygotowanie młodzieŜy do konkursów przedmiotowych i egzaminów do szkół ponadpodstawowych. Na

spotkaniach TPRR uczniowie korespondowali z rówieśnikami z krajów byłego Związku Radzieckiego, uczyli się rosyjskich

piosenek, organizowali wieczory poezji radzieckiej. DojeŜdŜanie części młodzieŜy uniemoŜliwiało jej udział w pracy róŜnych

organizacji i większy udział dzieci miejscowych. W ramach programu wychowania od roku 1984/1985 do połowy lat 90 –

12

tych, raz w miesiącu pracownicy filharmonii olsztyńskiej prowadzili zajęcia muzyczne dla uczniów. W roku szkolnym

1985/1986 działał zespół instrumentalny.

Długoletnią tradycję miało w szkole harcerstwo. Istniało od lat 50 – tych (najwcześniejsze zapiski w kronice pochodzą z roku

1957/1958). Jednak szczególne oŜywienie jego działalności przypada na połowę lat 70-tych i lata 80-te. W roku szkolnym

1973/1974 działały dwie druŜyny zuchowe i dwie druŜyny „młodszoharcerskie”. 9 maja 1976 odbył się w szkole I Zlot Hufca

ZHP Gminy Szczytno. W programie zlotu przewidziano m.in.

Prezentacja zespołu artystycznego uczniów Szkoły Podstawowej w Lipowcu w czasie II zlotu

hufca ZHP.

wykonanie czynu społecznego, zawody sportowe oraz zwiedzanie jednostki wojskowej. II zlot miał miejsce dopiero w czerwcu 1981

roku. W latach 80-tych, jak wynika z zapisów w protokołach, działały w szkole 4 druŜyny harcerskie i 3 zuchowe. W roku

szkolnym 1984/1985 wszystkie druŜyny przystąpiły do realizacji zadań Odznaki Chorągwianej. Harcerze brali udział w

organizowaniu i przygotowywaniu uroczystości szkolnych,

13

rocznicowych, apelach doŜynkowych, w spotkaniach z uczestnikami II wojny światowej. Harcerstwo współpracowało w

tym czasie z kołami łowieckimi Szczytna i Olsztyna. Pieniądze w kwocie 17,600 zł zarobione ze zbiórki runa leśnego harcerze

przekazali na budowę Pomnika Matki Polki. W roku szkolnym 1986/1987 działały dwie druŜyny. Pierwsza, im. M. Konopnickiej

podzielona była na dwa zastępy: Skrzaty i Pędziwiatry (druhna Jolanta Szynaka), druga, im Karola Świerczewskiego na trzy:

Muchomorki, Skrzaty, Zdobywcy (druhna Iwona Walesiak). W ramach zadań harcerskich uczniowie organizowali Święto

Pieczonego Ziemniaka, przygotowywali przedstawienia teatralne, zdobywali sprawności harcerskie, a zimą zajmowali się

dokarmianiem ptaków. Poza tym organizowano wycieczki krajoznawcze, wieczornice, bale andrzejkowe, zbiórki zabawek dla

domu dziecka oraz zbiórki surowców wtórnych. DuŜą wagę przywiązywano do bezpieczeństwa i zdrowia

fizycznego uczniów. Na radach pedagogicznych zwracano uwagę na właściwe pełnienie dyŜurów nauczycielskich i na poprawę

pracy świetlicy szkolnej. Nauczyciele przechodzili szkolenia na temat bezpieczeństwa i higieny pracy. Wydawano szereg

zarządzeń odnośnie sprawdzania bezpieczeństwa sal lekcyjnych, pomocy dydaktycznych czy innych urządzeń znajdujących się na

terenie szkoły, w szczególności tych wykorzystywanych na technice, fizyce czy wychowaniu fizycznym. Na godzinach

wychowawczych przeprowadzano pogadanki na temat bezpiecznej drogi do i ze szkoły, bezpieczeństwa podczas przerw wakacyjnych

oraz postępowania na wypadek poŜaru. Jednego roku pojawił się nawet pomysł tworzenia zespołów kontrolnych, których celem

było zapobieganie włóczęgostwu dzieci w godzinach wieczornych. Taki sposób wkraczania w kompetencje rodziców raczej nie

przyjął się, gdyŜ nie wzmiankowano o nim w późniejszym czasie. W zakresie wychowania zdrowotnego szkoła ściśle

współpracowała z miejscową słuŜbą zdrowia. Zapisy w protokołach mówią o prelekcjach dla nauczycieli organizowanych

przez pracowników ośrodka zdrowia, realizacji programów zdrowotnych. Co jakiś czas, w trakcie rad pedagogicznych

miejscowy lekarz przedstawiał stan zdrowotny uczniów,

14

wskazywał dzieci z poszczególnych gryp dyspanseryjnych, udzielał wskazówek odnośnie postępowania w przypadku problemów

zdrowotnych. Na radzie z dnia 16.01.1986 zgłoszono próby pozyskania dla szkoły stomatologa. Ponadto od kilkunastu lat w

szkole ma miejsce fluoryzacja zębów. Początkowo obejmowała wszystkich uczniów, obecnie korzystają z niej tylko uczniowie

szkoły podstawowej.

W roku szkolnym 1981/82 w klasie IV nastąpiła zmiana w programie nauczania. Wprowadzono równieŜ nowy regulamin

promowania. Uczeń, który otrzymał ocenę niedostateczną z przedmiotu nie przechodził do następnej klasy, nie przewidziano

równieŜ poprawek. Wcześniej promowano uczniów nawet z dwiema ocenami niedostatecznymi. Od tego roku szkolnego

wprowadzono 5-dniowy tydzień zajęć, ale juŜ w roku szkolnym 1984/1985 (jak wynika z protokołów) szkoła pracowała przez 6

dni w tygodniu. Pięć dni to zajęcia dydaktyczne, soboty z załoŜenia miały być poświecone na zajęcia pozalekcyjne, uroczystości i imprezy szkolne. JeŜeli w tygodniu wypadł dzień

wolny od zajęć lekcyjnych, to w sobotę realizowany był plan dydaktyczno wychowawczy przepadający w dniu wolnym(K). W

tym równieŜ roku przeprowadzono remont szkoły, skutkiem czego placówka borykała się początkowo z problemami lokalowymi.

W szkole odbywały się liczne uroczystości, przede wszystkim te

upamiętniające waŜne wydarzenia historyczne (oprócz rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego): ślubowanie klas pierwszych, dzień

wojska polskiego, rocznica rewolucji październikowej, dzień kobiet, dzień matki, dzień zwycięstwa, miesiąc pamięci narodowej,

święto sportu szkolnego połączone często z dniem dziecka, przyrzeczenie absolwentów, a takŜe obchody pierwszomajowe. W

roku szkolnym 1983/84 obchodzono okrągłe rocznice: 40 rocznica powstania Ludowego Wojska Polskiego przypadająca w

czasach PRL-u na 12 X (data bitwy pod Lenino stoczonej w czasie II wojny światowej przez Dywizję Piechoty im. T. Kościuszki), 100

- lecie ruchu robotniczego czy 40 rocznica powołania KRN. W ramach obchodów 40 rocznicy powstania Ludowego Wojska

Polskiego odbyły się w szkole trzy spotkania z weteranami II

15

wojny światowej, cztery spotkania z oficerami miejscowej jednostki wojskowej. Ponadto zorganizowano „czyn społeczny”, w

ramach którego zbudowano ogródek gimnastyczny oraz przeprowadzono zawody sportowo-obronne. Końcowym punktem

był udział młodzieŜy szkolnej i nauczycieli w uroczystościach w dniu 12 X zorganizowanych przez Ŝołnierzy z okazji ich święta.

Szczególną rangę nadano obchodom 40 – lecia PRL-u. Wytyczono dla nich cele w duchu panującej ideologii: „ zrozumienie dąŜeń

narodu polskiego do wyboru własnej drogi rozwojowej”, czy „ wyraŜanie protestu przeciwko działaniom zagraŜającym państwu

polskiemu i pokojowi”(P). Zalecono zapoznać młodzieŜ z tematami odzwierciedlającymi ówczesne przekłamania historyczne:

Rodowód Polski Ludowej, Krajowa Rada Narodowa – podziemny parlament Polski, Manifest PKWN – program przeobraŜeń

ustrojowych Polski. Oprócz tego upamiętniano doniosłe wydarzenia z bardziej odległych kart historii Polski jak, np. 150 -

lecie powstania listopadowego oraz rocznice związane z Ŝyciem i działalnością wybitnych postaci z dziedziny kultury czy nauki jak,

np. 400 - rocznica Jana Kochanowskiego. Tradycja uroczystości, które nie odzwierciedlały ducha ideologicznego tamtych czasów

jak, np. ślubowanie klas pierwszych przetrwała do dziś. Od 1989 roku rocznice związane z historią Polski Ludowej takie jak dzień

zwycięstwa, rocznice rewolucji październikowej czy rocznice zawarcia Układu Warszawskiego nie były obchodzone. Zastąpiły je

Święto Niepodległości - 11 listopada i rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja. Na początku roku szkolnego podobnie jak

obecnie przeprowadzano pogadanki na temat bezpieczeństwa uczniów w szkole, w drodze do i ze szkoły. Do końca lat 80 – tych

obowiązkowe było równieŜ wysłuchanie przemówienia radiowego urzędującego ministra oświaty. Dzień Nauczyciela równieŜ

organizowano w sposób uroczysty. Zapraszano przedstawicieli Komitetu Rodzicielskiego oraz Jednostki Wojskowej w Lipowcu. Wygłaszano uroczyste przemówienia, młodzieŜ przedstawiała

program artystyczny.

Dla uczczenia 500 rocznicy urodzin Mikołaja Kopernika w roku szkolnym 1972/73 zorganizowano olimpiadę kopernikowską.

16

Celem konkursu było upowszechnienie wiedzy na temat Ŝycia i działalności wielkiego astronoma. Do konkursu przystąpili

uczniowie z klas VI – VIII. Konkurs miał charakter etapowy. Uczennice, które wygrały konkurs międzyszkolny (brała w nim

udział równieŜ szkoła z Wawroch) zakwalifikowały się do eliminacji powiatowych. Do finału wojewódzkiego olimpiady, który

miał się odbyć 11 II 1973, uczennice z Lipowca nie zakwalifikowały się.

W szkole dość często organizowano wycieczki krajoznawcze

m.in. do Krakowa, Warszawy, miast regionu warmińsko-mazurskiego. Dzień 13 XI 1960 jako szczególny zapisał się na

kartach kroniki. Tego dnia młodzieŜ wybrała się do Szczytna na film „KrzyŜacy”, „który wyświetlano przez 3 godz. i 30 min.”K

Grupa wycieczkowa w Wilanowie.

W czerwcu 1973 roku miała miejsce dwudniowa wycieczka do Warszawy, w trakcie której sfotografowano odbudowywany Zamek

Królewski (fotografia w kronice szkolnej).

KaŜdego roku organizowano „choinki noworoczne”, połączone niekiedy z balem maskowym (wzmianki o nich występują juŜ w

17

kronice z lat 60 – tych). Była to dość uroczysta impreza. Uczniowie otrzymywali paczki od „Świętego Mikołaja”, a dla

rodziców przygotowywano występy artystyczne – tańce, skecze, piosenki i wiersze. Programy artystyczne trwały nawet do trzech

godzin. Po części uroczystej rodzice, uczniowie i nauczyciele bawili się najpóźniej do godz. 21. Czasem zapraszano zespół grający.

Na terenie szkoły organizowano w latach 80 - tych zabawy wiejskie, a uzyskane z nich pieniądze przeznaczano na zakup

materiałów do dekoracji klas oraz na częściowe opłacenie wycieczek szkolnych.

Bal noworoczny – rok szkolny 1986/1987.

Do tradycji naleŜało równieŜ święto pieczonego ziemniaka

organizowane pod koniec września. Początkowo jako impreza szkolna odbywająca się w czasie lekcji, później raczej w formie

dobrowolnych spotkań z wychowawcą w ramach integracji zespołu klasowego. Inna tradycyjna impreza to poŜegnanie zimy

około 21 marca, której najwaŜniejszym elementem było „topienie Marzanny”.

Częste były apele szkolne, na których przedstawiano podsumowanie pracy w danym miesiącu. Organizowano je dość

często jeszcze na początku lat 90 – tych.

18

W szkole organizowano półzimowiska, w trakcie których uczniowie mogli spędzić czas na zabawie w gronie rówieśników.

Pierwsze zanotowane w kronice szkolnej półzimowisko przeprowadzono w okresie ferii zimowych w roku szkolnym

1979/1980. Miało ono charakter zbiórek harcerskich. Komendantem zimowiska mianowano „druha” K.

Jastrzębowskiego, instruktorami „druhnę” H. Jastrzębowską oraz T. Lecha. Program dziesięciodniowej akcji zawierał szereg imprez,

z czego najatrakcyjniejszymi okazały się kulig, wycieczka do Szczytna, konkurs plastyczny ze śniegu. Większość zajęć

odbywało się na świeŜym powietrzu.

Uczniom znajdującym się w trudnej sytuacji materialnej na wniosek rady pedagogicznej przyznawano stypendium oraz

przyjmowano na bezpłatne doŜywianie. Zdarzało się, Ŝe gdy zachowanie ucznia budziło zastrzeŜenia stypendia wstrzymywano.

Na tym kary się nie kończyły – uczeń otrzymywał ponadto naganę wobec uczniów całej szkoły.

Poza procesem dydaktycznym uczniowie angaŜowali się w działania „społeczne”. W latach 70 - tych najstarsze klasy brały

udział w akcjach wykopkowych. Odbywało się to w ten sposób, Ŝe przez pięć dni młodzieŜ wraz opiekunami wyjeŜdŜała do pobliskich

PGR-ów (Państwowych Gospodarstw Rolnych), by uczestniczyć w wykopie ziemniaków. Praca trwała około 6 godzin, w międzyczasie

młodzieŜ otrzymywała gorący posiłek. Zarobione pieniądze przeznaczano na wycieczki lub uroczystości szkolne. W roku

szkolnym 1980/81 uczniowie zarobili około 7 tyś. złotych biorąc udział w 5 – dniowej akcji sadzenia lasu (prawdopodobnie

kosztem lekcji). Pieniądze przeznaczyli na organizację zakończenia roku szkolnego. Jesienią 1973 roku uczniowie starszych klas w

godzinach wolnych od zajęć odmalowali 5 sal lekcyjnych. Nagrodą były wyŜsze oceny z zachowania. Wiosną często organizowano

zbiórki surowców wtórnych. W roku 1973 druŜyny harcerskie zorganizowały zbiórkę makulatury, butelek i złomu. Pieniądze ze

sprzedaŜy surowców przeznaczono na budowę Centrum Zdrowia Dziecka.

19

Rok szkolny 1981/82 to czas, w którym zapisały się szczególnie waŜne wydarzenia dla historii całego kraju – stan wojenny. Szkoła

realizowała wytyczone przez władze zadania:

„omówienie na godzinach wychowawczych sytuacji w kraju; wszelkie przepisy wynikające ze stanu wojennego naleŜy

wykonywać i ściśle je przestrzegać; zabezpieczyć wszelki sprzęt szkolny (pieczęcie, druki ścisłego

zarachowania); zawiesić urlopy nauczycieli i pracowników;

wszystkie imprezy, konkursy, olimpiady na szczeblu wojewódzkim;

uaktualnić plany obronne szkół”. (P) Podano do wiadomości informację o obecności grupy

operacyjnej w szkole. Jak wynika z późniejszych zapisków w protokole rady z dnia 29 III, dotyczących wizytacji kompleksowej

szkoły na przełomie roku 1982/1983 „odpowiednią postawę przyjęli nauczyciele w okresie stanu wojennego” (P), co oznaczało rzetelne wypełnienie wytycznych władz. Wszyscy nauczyciele

zostali członkami PRONU - organizacji powstałej z ramienia PZPR na okres stanu wojennego. Nie znaczyło to, Ŝe członkowie rady

pedagogicznej angaŜowali się w działalność polityczną czy ideologiczną. Na jednej z rad zwrócono uwagę na „niewielkie

upartyjnienie nauczycieli” (P). Niespełna rok po tych wydarzeniach w szkole powołano niezaleŜny

związek zawodowy Związek Nauczycielstwa Polskiego. W skład związku weszli wszyscy pracownicy szkoły. Do tej pory ZNP

zrzesza około 6 nauczycieli.

Co kilka lat w szkole odbywały się wizytacje kompleksowe. Ta z roku 1982/1983 odbyła się z udziałem dyrektora Zbiorczej Szkoły

Gminnej w Szczytnie R. Orłowskiego, zastępcy dyrektora tejŜe szkoły S. Białoruckiej oraz przedstawiciela zakładu opiekuńczego

M. Rokosza. Ponadto na podsumowaniu wizytacji obecny był równieŜ przedstawiciel lokalnych władz partyjnych I sekretarz KG

PZPR W. Brylski. Za wysokie wyniki w pracy opiekuńczej, dydaktycznej i wychowawczej szkoła otrzymała ocenę

wyróŜniającą.

20

Szkoła – wejście główne, około roku 1990. Obecnie plac jest zabudowany i stanowi łącznik miedzy szkołą podstawową i gimnazjum.

Na radzie dotyczącej wizytacji kompleksowej nauczyciel T. Lech wysunął propozycję nadania Szkole Podstawowej w Lipowcu imię

40 – lecia Ludowego Wojska Polskiego wraz z ufundowaniem sztandaru. Propozycja ta jednak nie została zrealizowana.

Początek lat 90 – tych to czas powaŜnych przemian ustrojowych, które nie ominęły równieŜ oświaty. W roku szkolnym

1990/1991 zaszły zmiany w ramowym planie nauczania. Przywrócono nauczanie religii w szkołach w wymiarze 2 godzin

tygodniowo. Zmniejszono natomiast liczbę godzin na zajęcia dodatkowe, w tym na zespoły wyrównawcze - przeciętnie o 4

godziny w kaŜdej klasie. W następnym roku szkolnym wprowadzono zmiany w skali ocen –

poszerzono obowiązującą skalę o ocenę niedostateczną i celującą. Całkowita reorganizacja szkoły miała miejsce w roku 1998, wtedy to weszło w Ŝycie rozporządzenie o zmianie charakteru

szkół. Wprowadzono 3-letnie gimnazja, a szkoła podstawowa kończyła się na klasie VI. W Lipowcu powstał Zespół Szkół

21

obejmujący właśnie szkołę podstawową i gimnazjum. Zaszła potrzeba rozbudowy szkoły. Budowa nowego obiektu trwała od

1999 roku. 18 stycznia 2002 roku odbyło się oficjalne otwarcie budynku gimnazjum. Na uroczystość z tej okazji przybyli

przedstawiciele Rady Gminy, Wójt Gminy Szczytno, przedstawiciel

Uroczystość otwarcia gimnazjum Publicznego w Lipowcu kuratorium, rodzice oraz sponsorzy. Całość uroczystości

uzupełniła prezentacja umiejętności uczniów: przedstawienie „Ballada o zamku”, układy taneczne, piosenki i wiersze. Na

zakończenie Wójt Gminy Szczytno Sławomir Wojciechowski przeciął symboliczną wstęgę oraz przekazał klucze do nowego

obiektu.

Chór szkolny.

W tradycji szkoły zapisał się chór szkolny, prowadzony zwykle przez nauczycieli muzyki. Zajęcia chóru odbywały się najczęściej

raz w tygodniu. Uczniowie oprócz przygotowania oprawy muzycznej uroczystości i imprez szkolnych, brali udział w

konkursach zespołów artystycznych organizowanych na terenie gminy czy powiatu, odnosząc przy tym niejednokrotnie sukcesy, o

czym świadczą dyplomy zawieszone na korytarzu szkolnym. W roku 1973 za zajęcie III miejsca w powiecie w eliminacjach

zespołów artystycznych uczniowie otrzymali 2 tyś. złotych na

22

zakup pomocy dydaktycznych. Sporo sukcesów szkoła odnosiła i w późniejszym czasie - w latach 90-tych i w pierwszych latach

istnienia Zespołu Szkół, o czym świadczą dyplomy rozwieszone na korytarzach.

Biblioteka szkolna

Z przekazów ustnych wiadomo, Ŝe biblioteka szkolna powstała w 1946 roku i liczyła zaledwie 36 tomów. Była dostępna

przede wszystkim dla nauczycieli i uczniów. Potrzeba biblioteki w środowisku była duŜa ze względu na organizowanie kursów

kształcących i chęci zdobywania wiedzy przez mieszkańców wsi. W źródłach archiwalnych informacje na temat biblioteki pojawiają

się w 1950 roku. Jest w nich informacja, Ŝe liczba tytułów na stanie biblioteki wynosiła 148 (268 woluminów). Funkcję

bibliotekarza pełnił wówczas nauczyciel Andrzej Raczyński. Nie są znane dokładne informacje, gdzie się mieściła. Z wywiadu wynika,

Ŝe w tym celu wynajmowano pomieszczenie u jednego z miejscowych gospodarzy. Pracownikami biblioteki w latach 1950 –

1976 byli kolejno: Andrzej Raczyński, Jadwiga Rawa, Maria Zapadka, Wiktoria Dembowski, Zofia Skorupka, Halina DręŜek,

Alina Prokop, Bronisława Dmitriew, Janusz Mucha, Maria Piersa, Irena Samsel.

Jesienią 1976 roku decyzją Urzędu Wojewódzkiego w Olsztynie gminie przekazano budynek mieszkalny zwolniony przez

wyjeŜdŜającego do byłego RFN niejakiego Leszczyńskiego. Początkowo planowano przeznaczyć go na mieszkanie

nauczycielskie, jednakŜe później zdecydowano o umieszczeniu w tym budynku biblioteki szkolnej i gminnej. Tego samego roku

rozpoczął się remont i adaptacja budynku. W ciągu kilku miesięcy odnowiono elewację i uporządkowano przynaleŜny teren. DuŜą

część prac właśnie przy porządkowaniu terenu i przy ogrodzeniu wykonali uczniowie w ramach prac „społeczno-uŜytecznych”.

Przedsięwzięcie to sporo zawdzięczało zaangaŜowaniu T. Lecha, który kierował całością prac wykończeniowych i prac przy

ogrodzeniu posesji. Władze gminne adoptowały stary budynek nakładem 190 tyś. złotych. Placówka ta jako pierwsza w

szczycieńskiej gminie posiadała własną czytelnię.

23

Uroczyste przekazanie budynku do uŜytku odbyło się podczas obchodów 60 rocznicy rewolucji październikowej 7 XI 1977 roku.

Pierwszą bibliotekarką w nowym obiekcie została Irena Topa, po niej GraŜyna Samojluk, Joanna Wróblewska, Ewa Sobieraj,

BoŜena Walaszczyk. W latach 1983-2003 prowadzeniem biblioteki zajmowała się Katarzyna Kacprzak.

W roku 1978 nastąpiło połączenie biblioteki szkolnej i publicznej. Zachowana została rozdzielność księgozbioru na półkach i w

dokumentach. Prowadzono dwie księgi inwentarzowe. Korzyści z połączenia obu bibliotek (szkolnej i publicznej) to przede

wszystkim zwiększenie stanu księgozbioru oraz wydłuŜenie czasu pracy biblioteki, dzięki czemu mogła z niej korzystać młodzieŜ

ucząca się w szkołach średnich i czytelnicy dorośli. W ten sposób biblioteka funkcjonowała do stycznia 2003 roku, kiedy to

nastąpiło rozdzielenie bibliotek i przeniesienie biblioteki szkolnej do budynku szkoły, natomiast publicznej do Ośrodka Zdrowia w

Lipowcu. Stan księgozbioru w chwili rozdzielności wynosił ogółem 2741 woluminów, w tym literatury dla dorosłych to 463

woluminów. Biblioteka posiadała 653 woluminy literatury popularno-naukowej, z tego 95 literatury pedagogicznej.

Bibliotekę szkolną do 2005 roku prowadziła K. Kacprzak, a po jej odejściu na emeryturę Wanda Szynaka.

Sklepik Uczniowski

Wzmianki o Sklepiku Uczniowskim pojawiają się protokołach z

roku 1975. Początkowo był prowadzony przez Halinę Jastrzębowską, w roku 1984/1985 M. Lech, a w roku 1985/1986

ElŜbietę Walczak. Od roku 1986 sklepik przejęła Zofia Dudek i prowadziła go z duŜym zaangaŜowaniem do 2002 roku.

Pracownikami sklepiku byli sami uczniowie. Główny cel działalności to sprzedaŜ materiałów piśmiennych, słodyczy,

a w niektórych latach pieczywa. Uczennice wraz z opiekunem wyjeŜdŜały na walne zgromadzenia do gminnej spółdzielni

„Samopomoc Chłopska”, w trakcie, których uczestnicy przedstawiali krótkie sprawozdania ze swej działalności. W latach

80-tych sklepik zajmował się równieŜ sadzeniem lasu

24

porządkowaniem placu przy pawilonach, opieką nad ogródkiem kwiatowym. W roku 1988 na zakończenie kursu dla opiekunów

spółdzielni uczniowskich została zorganizowana wycieczka z udziałem uczniów do spółdzielni w szkołach w Kolnie, Korszach i

GiŜycku. Zarobione pieniądze przeznaczano na zakup pomocy

dydaktycznych, prezentów mikołajkowych, prezentów dla uczniów pracujących w sklepiku. Sklepik od samego początku borykał się

z problemem pomieszczenia. Wydzielono je płytami pilśniowymi z korytarza na piętrze w starej części budynki, towar rozkładano w

dwóch szafach stojących naprzeciwko siebie. Od czasu utworzenia gimnazjum w styczniu 2002 otwarto drugie pomieszczenie w

nowej części szkoły przeznaczone dla gimnazjalistów. Ze starego sklepiku korzystają uczniowie szkoły podstawowej.

Szkoła – widok współczesny.

25

Nauczyciele uczący w Szkole Podstawowej w Lipowcu w

latach 1950 - 1995

Tadeusz Lech 1950 - 1984/85 Napiórkowska Stanisława 1952 – 1954? (czas przypuszczalny)

Napiórkowski Stanisław 1952 – 1954?, Alina Rońda 1954 – 1958?,

Adela Zapadka 1954 – 1958?, Sylwester Domański 1954 – 1957,

Stanisław Soliwoda 1957 – ?(brak informacji), Teresa Soliwoda 1958 – ?,

Senderowska Irena 1958 – ?, Maria Damięcka 1960 – ?,

Krystyna Maksymowicz 1967? – 1968, Ryszard Maksymowicz 1967?

Czesława Łojewska 1967? – 1968, Maria Rzodkiewicz 1967? – 1968,

Horst Waschulewski 1967? – 196, Maria Rzeplińska 1968 – ?,

Jadwiga Godlewska 1968 – ?, Janina Orlicz 1968 – ?,

Hugo Fischer 1968 – 1973, Zofia Kozian 1972? – 1977,

Stanisława Wilczewska 1973 – 1976, Danuta Dąbrowska 1972 – 1979,

Barbara Samsonowicz 1974 – 1975, Kazimierz Orłowski 1972? – 1976,

Agnieszka Głogowska 1976 – 1979, Kazimierz Jastrzębowski 1972 – 1991,

Halina Jastrzębowska 1972 – 1990, Barbara Bacławska 1972 – 1998,

Marianna ChorąŜewicz 1975 – 2002, Halina Sochaczewska (Grgić) 1976 – do chwili obecnej, Krystyna Łachacz 1977 – do chwili obecnej,

Agnieszka Madura 1980 – I 1981, Ewa Kisiel-Krzemińska 1980 – XI 1980,

Zofia Dudek 1980 – 2002, ElŜbieta Makulec 1980 – 1982,

26

ElŜbieta Walczak 1980 – 1990, Teresa Laszkowska 1981 – 1984,

Barbara śbikowska 1981 – 1983, Monika Lech 1982 – do chwili obecnej,

Wanda Sobiesiak 1982 – 1988, Ewa Nasiadko 1983 – ?

Anna Korek 1983 – do chwili obecnej, ElŜbieta Kułakowska 1984 – 1988,

Romuald Kupiński 1984 – 1990, Jolanta Szynaka 1984 – 1991,

Małgorzata Maksymiuk 1984 – 1985, Iwona Walesiak 1985 – do chwili obecnej,

Mariola Olczyk 1985 – 1986, Katarzyna Kacprzak – biblioteka 1986,

ElŜbieta Gierek 1987 – do chwili obecnej, Małgorzata DzieŜyk 1987 – do chwili obecnej,

Cecylia Siwiec 1987 – 1996, Halina Bugaj 1988/1989,

Renata Ruszczyk 1988 – do chwili obecnej, GraŜyna Kur 1990 – do chwili obecnej,

Ks. Stanisław Karwowski 1990 – 1993, Andrzej Sokołowski 1993 – do chwili obecnej,

Objaśnienia skrótów:

APO – Archiwum Państwowe w Olsztynie; K – kronika szkolna;

W – wywiad; P – księgi protokołów.

Wywiad z jednym z pierwszych kierowników szkoły panem Tadeuszem Lechem przeprowadziła Wanda Szynaka. Informacje o bibliotece szkolnej udostępniła pani Katarzyna Kasprzak. Korekta redakcyjna: Renata Ruszczyk