Speech by Minister for Trade and Industry, Mr Lim Hng Kiang, at the VIP Dinner for the Asia Petrochemical Industry Conference (APIC), Tower Club, on 27 May 2008

MT S VN V CNG NGH HA DU VIT NAMH Ni - 2008

M U

Cc ngun nng lng mi nh nng lng gi, nng lng nguyn t, nng lng mt tri, c bit nng lng ti to t sinh khi (biomass), v.v vn cha th p ng nhu cu nng lng ca loi ngi. V vy nng lng ho thch, trong c nng lng t du kh, vn l nhng ngun nng lng khng th thay th hin nay v trong mt giai on di na. Hn na nhng ngun ti nguyn du kh vn l nhng ngun vt liu hu c phong ph, ph hp nht i vi trnh cng ngh hin ti v trong tng lai gn. Nhn thc v tm quan trng ca cc ngun nguyn liu du kh, cc quc gia trn th gii ang khng ngng y mnh khai thc, tm kim v nghin cu nhng gii php cng ngh s dng, ch bin nhng ngun nguyn liu ny mt cch hiu qu nht.

Hin ti nhng quc gia i u trong cng ngh lc - ho du c 2 nh hng pht trin:

1/ Pht trin cng ngh lc du m bo cc nguyn liu u dng (upstream) trong khi pht trin cng ngh ho du m bo nguyn liu v sn phm cui dng (downstream);

2/ Gim dn p dng cng ngh s dng nguyn liu trong phn on naphta v thay vo l cc cng ngh s dng kh (kh thin nhin, kh ng hnh, kh ha lng, v kh tng hp) tn dng ti a ngun nguyn liu kh cn nhiu tim nng ny.

Cc sn phm ch o ca cc qu trnh ha du l phn m, metanol, cc monome lm nguyn liu cho sn xut cht do nh polyetylen (PE), polypropylen (PP), polyolefin (PO), polyvinylclorua (PVC) v nhiu loi ha cht khc. Ngoi ra ngy nay cng nghip ha du (CNHD) cn tng bc tip cn vi cc qu trnh nghin cu s dng sinh khi vt liu ti to gim dn s ph thuc vo nguyn liu ho thch v thu c nhiu kt qu quan trng.

Vit Nam l nc xut khu du th t 20 nm nay, nhng cng nghip lc ha du nc ta vn ch mi giai on khi ng. Hin nay, 100% lng xng du cung ng trn th trng trong nc u da vo nhp khu. Nm 2000, Vit Nam nhp khu trn 7 triu tn xng du, nm 2001 nhp khu trn 8 triu tn v nhng nm gn y, s lng xng du nhp khu cng tng nhanh hn. Trong khong 10 nm na, dn s nc ta s xp x 100 triu ngi v vi mc tiu th xng du bng vi mc trung bnh hin nay ca th gii, th nhu cu xng du nhp khu c th s vn cn cao, c kh nng vt xa sn lng du th khai thc, k c khi mt s nh my lc du trong nc i vo hot ng. V vy tip tc u t nh my lc du v cc t hp ha du s l s la chn cn thit. Theo tnh ton, mc d vn chp nhn ph thuc 50% vo lng du nhp khu, s lng nh my lc du ti thiu ca Vit Nam t nay n sau nm 2010 cng khng th t hn 3 cng vi mt vi t hp lc ha du. Xung quanh ta, ti cc nc khng hoc c rt t du th (nh Xingapo, Philipin, Thi Lan) u c t 5 nh my lc du tr ln v mt vi c s ha du ln vi cng sut khng nhng p ng nhu cu trong nc m cn c th xut khu khai thc ti a li th v cng ngh v nhn lc. Vic m bo c nhng c s h tng ch bin du kh thch hp khng nhng gip chng ta c th p ng c nhu cu nhin liu cho pht trin cng nghip hin i m cn m bo c cc loi nguyn liu cho ngnh cng nghip ha cht (CNHC) v nhiu ngnh cng nghip lin quan trong tng lai. y cng chnh l mc tiu pht trin ca CNHD Vit Nam I. HIN TRNG V TRIN VNG PHT TRIN CNHD TRN TH GII

I.1. Cc qu trnh ha du c bn

Sn phm ha du l cc cht ha hc to ra t du m v kh t nhin (nhng ngun nguyn liu ch yu cho cng nghip ha du). Ngi ta tnh ton v thy rng hng nm ch cn khong 5% sn lng du v khkhai thc ra l c th p ng cho tt c cc nhu cu hin ti v sn phm ha du. n nay CNHD cung cp rt nhiu sn phm cho nhu cu ca con ngi. Thm ch trong hu ht yu cu s dng sn phm, cc sn phm i t CNHD li c hiu qu hn cc sn phm i t t nhin do nhng sn phm ha du c nhng c tnh ring v vt tri. Cc sn phm ha du c bn (u dng) bao gm: cc olefin (etylen, propylen v butadien), cc hp cht thm (benzen, toluen v cc ng phn xylen), metanol. Cc sn phm ha du trung gian bao gm cc dn xut hu c phc tp thng thng c sn xut t qu trnh chuyn ha ha hc cc sn phm ha du u dng. Cc sn phm ha du cui dng l cc sn phm t s chuyn ha cc sn phm c bn hoc cc sn phm trung gian. y l cc nguyn liu quan trng cho cc qu trnh sn xut cui dng v gia cng sn phm thng mi. Nhng sn phm ha du cui dng quan trng nht l cc loi nha, polyme (cht do), ph gia hu c, si tng hp, v.vDi y l s cc qu trnh chuyn ha ca du th v kh thin nhin thnh cc sn phm ha du c s dng trong sn xut hoc mua bn trn th trng.

Hnh 1: S qu trnh to cc sn phm ha du u dng t du th v kh thin nhin

Hnh 2: S to cc sn phm trung gian v cc dn xut t cc sn phm u dng

Hnh 3: S to cc sn phm cui dng t cc sn phm trung gian v cc dn xut

I.2. Xu th v tnh hnh pht trin CNHD trn th gii

I.2.1. Xu th v tnh hnh pht trin cc sn phm ha du u dng

Ngy nay s tng nhu cu nng lng ang lm ny sinh cc vn v ngun cung cp, gi thnh nguyn liu v mi trng. gi nhp cng vi nhng s thay i , cc nc tip tc iu chnh cng nghip lc du kt hp vi vic tm kim, thm d cc m du mi. Cho n nhng nm 80, M, Ty u, v Nht Bn to ra khong 80% sn phm ha du u dng trn th gii, nhng nm 2007 t l ny gim xung cn 43%. iu ny cho thy c s tham gia mnh m v pht trin cng nghip loc- ha du ca cc nc trn th gii. Gi du th tng t 2004 v vt qua ngng 150 USD/thng vo gia nm 2008 nh hng n th trng x l su v gi cc sn phm cui dng. Hin nay, nhin liu ha thch (than, du th, kh ng hnh v kh t nhin) l cc ngun nguyn liu chnh sn xut cc sn phm u dng cho cng nghip ha du. Nm 2007, tng nng lng ca th gii sn xut (bao gm t nhin liu ha thch, nng lng thy in v nng lng ht nhn) t ti 4410 triu Btus (n v nhit Anh). Trong , 64% tng s ny (2820 triu Btus) l t du th, than, kh t nhin v kh ha lng. T l t nguyn liu ha thch chuyn i thnh sn phm ha du tnh theo nng lng rt nh, c t 260 triu Btus (8-10% tng lng tiu th) v gi ca cc sn phm ha du ng nhin s b nh hng mnh theo s bin ng th trng nng lng th gii. Cng nghip du kh trn th gii ang c xu hng tng chuyn ha cc nguyn liu du kh thnh cc sn phm ha du v ha cht hn l s dng vo mc tiu pht trin nng lng, ng thi ngi ta ang tng cng tm kim cc ngun nng lng mi thay th cho vai tr nng lng ca cc loi vt liu khng ti to ny (du, kh v cc nguyn liu ha thch). Tuy nhin thch thc ln nht trong CNHD hin nay l sut u t cc c s ha du u dng rt ln trong khi th trng c nhiu bin ng. iu ny hn ch nhiu n xu th pht trin cc sn phm ha du ti cc khu vc trn th gii. Sn phm ha du u dng ti cc nc Trung ng, Nam M, Nga v cc nc chu ngy cng tng sn lng v hin vt sn lng cc sn phm ny ti cc nc pht trin nht (M, Ty u, Nht Bn) (Hnh 4).

Hnh 4: Biu sn xut sn phm ha du u dng ca cc nc

1. Sn xut etylen

Sn lng etylen ton th gii hin nay t khong 112 triu tn. Trong vng 5 nm ti, tc tng sn lng etylen hng nm trung bnh s t khong 5% so vi mc 3,6% trong 5 nm va qua v mt na sn lng ny trong 5 nm ti s xut pht t vng Trung ng (hin chim 10% lng etylen th gii); 1/3 cn li ca sn lng etylen s n t chu . Bc M v chu u. Vo nm 2010, sn xut etylen t Iran v cc quc gia vng Vnh (GCC) s m bo 20% nhu cu ton cu, trong khi phn ng gp ca etylen Bc M s gim t 30% xung 24%, cn ca Ty u s gim t 21% xung 17%. n nm 2010, ring ti cc quc gia GCC, khong mt na sn lng etylen s c b sung t Arp X t (UAE). Mt na cn li t Qatar, C ot v Oman. Theo d bo, sn xut etylen ton cu s tng ln n 40% trong giai on 1990-2050 (Hnh 5). Cc sn phm chuyn t cc qu trnh cracking phn on naphta vo nhng nm 1990 sang cracking kh ng hnh vo nhng nm sau 2050. n nm 2050 sn lng etylen i t kh ng hnh s chim t l 80% tng sn lng etylen th gii. Trong khi sn lng etylen i t cracking kh ha lng (LPG) s tng gp bn ln vo nm 2010 sau s gim vo thi k 2050, v cng vo thi k ny qu trnh cracking etan hon ton s khng cn c p dng, bi v khi c kh nng lng etan s gim mnh. Ngi ta d bo thp nin 2040 2050 s ch c khong di 0,5 triu tn etan c to ra t cc qu trnh nhit phn cc ph thi.

Hnh 5: Sn xut etylen trong giai on 1990-2050

Hnh 6: Kh nng tiu th etylen trn th gii nm 1985 v 2010 ti mt s khu vc

Vic tng tng sn lng etylen c nh gi l do c s tng mnh nhu cu cht do. Thay th phn on naphta bng kh ng hnh l hng chuyn i nguyn liu do cc thnh phn trong phn on naphta ngy cng c gi bn cao. Ngi ta cho rng hin nay sn xut etylen t qu trnh cracking xc tc vi nguyn liu lng cng ang l xu hng trn th trng. LPG gi r thng c s dng trong trng hp ny v c kh nng cn c s dng nhiu hn trong 20-30 nm ti. Tuy xu hng s dng nguyn liu sinh hc (ti to) cho sn xut etylen cng ang tng ln trn c s s dng s chuyn ha gm cc qu trnh nhit phn/ kh ha ph thi (hoc g) thu metanol (hoc chuyn ha thnh metanol) v sau chuyn metanol thnh olefin. Tuy nhin, lng naphta v etan s dng cho sn xut etylen trn thc t vn c duy tr khng i. Nhu cu mt s nguyn liu sn xut etylen ti cc vng trn th gii c trnh by Hnh 7.

Hnh 7: Nhu cu s dng mt s nguyn liu trn th gii sn xut etylen

Ngy nay, s pht trin cc ngnh cng nghip trn th gii gn lin vi yu cu pht trin bn vng. iu c ngha l s pht trin cng nghip phi i i vi vn bo v mi trng, mi sinh. Hin ti, cc nc cng nghip pht trin ngi ta t ra 5 mc x pht pht thi gy nhim mi trng p dng cho cc ngnh cng nghip nhm ngn chn phn no s bin i kh hu. Do , trong nhng nm ti s c nhiu ngun ph thi c tn dng tng tng sn lng etylen trong khi vn hn ch c s pht thi vo mi trng. Ngoi cc ngun nguyn liu sn xut etylen nh kh ng hnh, naphta, PLG, etan v metanol, th mt s qu trnh tn dng sn phm thi v cc cc loi cn ca qu trnh cracking xc tc du, g sn xut etylen cng s c ch . Da trn cc s liu phn tch, trong trng hp mc gi s pht pht thi cao, sn lng etylen i t qu trnh chuyn ha metanol thnh etylen s c mc tng mnh nht do qu trnh ny s dng ngun kh CO lm nguyn liu ban u.

2. Sn xut propylen

S tng tng sn lng propylen cng l kt qa ca qu trnh tng nhu cu cht do ni chung vi d bo vo nm 2020 tng sn lng cht do s tng gp i so vi nm 1990. Ngun nguyn liu ch yu c s dng tng hp propylen l kh ng hnh do nguyn liu ny c gi thnh kh thp. Khi du m trn th gii ngy cng khan him th cn t qu trnh cracking xc tc cng c s dng nhiu hn sn xut propylen. Ngoi ra theo d bo, lng LPG cho sn xut propylen cng s tng t nay n nm 2030 sau gim dn vo nm 2050. Trong khi sn lng propylen t qu trnh cracking LPG cng ang tng (t 1,5 triu tn/nm ln 7 triu tn/nm), sau c kh nng gim xung (cn 0,5 triu tn/nm) vo nm 2030. Trong nhng nm ti, sn lng propylen t qu trnh chuyn ha metanol cng s khng ngng tng ln, trong khi sn lng propylen to ra t qu trnh cracking etan chim t l khng ng k (khong 10 nghn tn/nm).

3. Sn xut metanol

Metanol bt u c ng dng trong thp nin 1920. Khi metanol c sn xut t g, than v c dng lm nhin liu cho cc phng tin vn ti hoc chiu sng. Ngy nay metanol c sn xut ch yu t than, kh t nhin hoc sinh khi.

* Than c th s l ngun nguyn liu quan trng sn xut metanol trong tng lai. Mc d gi than theo n v nhit Anh (Btus) thp hn gi kh t nhin, nhng cc nh my chuyn ha than li c chi ph cao v iu ny hn ch s pht trin ca cng ngh ny. c mt vi d n nghin cu nh hng vic thng mi ha qu trnh chuyn ha than thnh metanol, trong c s n lc ca cc trung tm nng lng ca Anh. Vn sn xut Metanol t than l kh hp dn. Ring M, tr lng than c khng nh chc chn v tr lng than cha thm d c tnh tng cng khong 4 nghn t tn. sn xut khong 1 triu thng metanol/ ngy t than cn khong 150-200 triu tn than mi nm.

* Kh t nhin hin l nguyn liu ch yu c s dng sn xut metanol. Cc cng ngh sn xut metanol t kh t nhin thc s l nhng vn mu cht ca thi i hin nay. qu trnh sn xut t hiu qu cao, cc d n sn xut lun i hi phi u t cng ngh cao v quy m ln. Tuy nhin sn xut metanol lm nhin liu vn ti s l bi ton kinh t nht trong tng lai.

* Ngun sinh khi (biomass) cng c th c s dng sn xut metanol. Theo c tnh, mi mt tn sinh khi kh c th to ra khong 100 gallon metanol. Ngun sinh khi ny c th i t cc cht thi nng nghip (rm, r, b ng), c, cht thi sc vt, g v cc dng cht thi rn khc. Sinh khi l nhng ngun nguyn liu ti to v hon ton c kh nng l nguyn liu tim nng sn xut metanol trong tng lai.

Metanol ng vai tr quan trng trn c phng din nguyn liu v nhin liu v l ha cht ph hp nhiu mc ch s dng, ng thi hp cht ny li c th c to ra t nhiu ngun nguyn liu khc nhau. Hn na metanol li c c trng vt tri l d vn chuyn hn nhiu so vi cc nguyn, nhin liu dng kh.

Hin nay gi thnh sn xut metanol vo khong 50 USD/tn, tc l khng qu cao. iu ny m ra mt lnh vc hon ton mi cho cng nghip cui dng trong tng lai, c bit trong vic pht trin nguyn liu cht do cng nh nhiu ng dng khc.

Theo truyn thng, metanol s dng sn xut axit axetic, MTBE, Formaldehid, cc loi dung mi, nhin liu v cc ha cht khc.

Hnh 8: Phn b cc sn phm chuyn ha t metanolNhu cu metanol ton th gii hin khong 32 triu tn/nm v nhu cu ny tng theo qu trnh tng trng kinh t (metanol tng 3,8%/nm, axit axetic tng 4,8%/nm, formaldehid tng khong 4,4%/nm). Chu ang tr thnh khu vc c mc tng nhu cu tiu th metanol v cc dn xut ca n ln so vi cc khu vc khc.

Qu trnh Mega (siu ln) ra i lm gim gi thnh sn xut metanol cng nh cc sn phm t metanol. Theo c tnh, sn lng d tr kh Trung ng t khong 71 nghn t m3 (tng ng 41% lng kh d tr trn th gii), trong ring Iran v Qatar c mc d tr ln nht khu vc, chim khong 30%. y l ngun nguyn liu di do cho sn xut metanol cng cc dn xut lin quan v thc t sn xut metanol khu vc ny ang rt si ng. Ngoi Trung ng, Nam M v Chu Phi cng c tim nng tng sn lng metanol cng v nhng l do gi kh t nhin thp. Quy m sn xut ln t qu trnh Mega cng lm gim chi ph sn xut v tc ng tch cc ti nn kinh t ca cc quc gia thuc nhng khu vc ny.

Hnh 9: Gi metanol gim theo quy m sn lng

I.2.2. Xu th v tnh hnh pht trin cc sn phm trung gian v dn xut

Theo phng thc truyn thng, cc sn phm trung gian trong CNHD c to ra t nhng qu trnh cracking pha hi ca du v kh. y l nhng qu trnh quan trng trong CNHD. n lt mnh qua qu trnh chuyn ho, cc sn phm trung gian s to ra cc dn xut v sn phm ho du cui dng nh polyme, dung mi, si, cht ty ra, v.v

Naphta l nguyn liu ch yu trong cc qu trnh cracking pha hi. Bn cnh naphta, kh ng hnh, LPG cng l nhng nguyn liu ho thch quan trng cho cc qu trnh cracking. Hin nay sn lng cc sn phm trung gian to ra t cc qu trnh cracking cng c nhng bin chuyn mnh m ph thuc tnh hnh cung cu trn th trng. sn xut etylen oxit v vinyl clorua, u tin ngi ta to nguyn liu etylen t qu trnh cracking etan (v LPG), sau thc hin phn cc phn ng oxi ha (to etylen oxit) hoc phn ng cng clo kt hp loi hiro clorua (to vinyl clorua). Propylen to ra ch yu t cc qu trnh cracking LPG, naphta v kh ng hnh, sau thc hin cc phn ng nh ankyl ha vi benzen trn xc tc d th (H-MCM-22, H-ZSM-5) to cumen, phn ng cng nc to isopropyl ancol, v.v Qu trnh craking kh ng hnh v naphta cn to ra buten v butaien. y l nhng nguyn liu u ch to cao su tng hp. Ngoi qu trnh cracking trn, cc sn phm trung gian trong CNHD cn c to ra t qu trnh oxi ho cp i kh t nhin hoc nhit phn nhanh cc sn phm sinh khi v chuyn ho metanol thnh cc olefin, v.vC th:

* Trong qu trnh oxi ho cp i kh t nhin, metan chuyn ho thnh cc sn phm c gi tr, trong etylen l sn phm quan trng nht. Qu trnh chuyn ho metan xy ra p sut tng i thp. c trng quan trng ca bc chuyn ho metan l t l chuyn ho thnh etylen cao v rt chn lc.

* Nhit phn nhanh cc nguyn liu sinh khi l qu trnh cracking nht cao vi thi gian lu ch (tip xc) ngn to to etylen v mt s hp cht thm (benzen, toluene, xylen). Ngoi ra trong qu trnh cn c CO v CO2 c to ra. G l nguyn liu sinh khi c s dng hiu qu nht cho qu trnh trn. Ngy nay qu trnh nhit phn sinh khi khng cn hn ch quy m phng th nghim. Hin c mt s nh my hot ng ti Canaa, v theo d on qu trnh ny s ph bin trn th gii vo nm 2010. Nh vy cc ngun sinh khi s c s dng trit to cc sn phm ho du trung gian v s dn chim u th so vi naphta.

* Chuyn ho metanol thnh etylen v propylen lm nguyn liu tng hp cc sn phm trung gian v dn xut l qu trnh c s dng nhiu. y l qu trnh ehirat ho (loi nc) c xc tc. Nguyn liu metanol c th c sn xut t nguyn liu ho thch hoc t sinh khi. y l cng ngh ang c pht trin cc nc c trnh cng ngh cao.

1.2.3. Xu th v tnh hnh pht trin cc sn phm ha du cui dng

1. Xu hng sn xut v tiu th cc sn phm ha du cui dng

Theo d bo, tng sn lng cc sn phm ha du cui dng s tng ln gp i trong giai on 1990-2050. Hp cht c mc sn lng tng mnh nht l metylterbutylete - MTBE (trong nm 1990 cha c c s no sn xut MTBE quy m cng nghip nhng n nm 2050 c th gii s c khong 30 triu tn MTBE).

Hnh 10: S pht trin cc sn phm ha du cui dng

Vi dn s chim khong 1/3 th gii, hai nc Trung Quc v n l nhng th trng y tim nng v tiu th cc sn phm ha du cui dng. Nhu cu cc sn phm ha du cui dng ca cc khu vc trn th gii c trnh by Hnh 11.

Khi so snh tc tng nhu cu tiu th cc sn phm ha du cui dng c th thy Trung ng tuy c nhu cu tiu th thp nht nhng li c mc tng tc tiu th cao nht (7,7%), trong khi APEC l ni c nhu cu tiu th cao nht nhng li c tc tng nhu cu tiu th ng sau Trung ng. chu u v chu M c nhu cu tiu th v tc tng nhu cu tiu th cc sn phm ha du cui dng gn nh nhau. Xut khu cc sn phm ha du t cc nh my Trung ng d kin t 18,4 triu tn/nm t nm 2005 tr i. S thay i ch yu xy ra trong nm 2007 khi xut khu ha cht dng lng khong 32 triu tn v tng ln 48 triu tn vo nm 2008. Sn lng polyolefin (PO) xut khu t Trung ng c kh nng vt qua 40 triu tn trong nm 2008. Kh nng ny c c s khi nhu cu PO ca th gii tng mnh v vt mc tng d kin (khong 10%/nm). Trong n nm 2010, ring nhu cu PE tng hng nm khong 12% v PP khong 10%. Hng nm, rp X t v cc nc vng Vnh s tng sn lng PE thm 5,65 triu tn v PP l 4 triu tn. Iran c xu hng y mnh xut khu ha cht lng vi mc tng sn lng t 2,7 triu tn vo nm 2005 ln 12 triu tn vo nm 2008. iu ny l ph hp v Iran l nc ng th hai th gii v d tr kh t nhin sau Nga. Xut khu cc sn phm ha du cui dng t cc quc gia vng Vnh (GCC) thc t vt qua mc 30 triu tn/nm v s tng ln 40 triu tn/nm vo cui nm 2008. GCC v rp X t chim khong 40% tng sn lng du v kh t nhin trn th gii. y l cc ngun nguyn liu ch yu phc v cho CNHD v cc d n pht trin kh- in-m trong khu vc. Trong giai on hin nay, rp X t coi khai thc ngun kh t nhin l u tin hng u do d tr kh t nhin ca nc ny ang c c tnh vo khong 69 nghn t m3, ng hng th 4 v d tr kh ca cc nc trn th gii sau Nga, Iran v Qatar.

Hnh 11: Tc tng nhu cu tiu th cc sn phm ha ducui dng hng nm ca mt s khu vc n nm 2011

2. Tnh hnh sn xut mt s sn phm phn bn

Hin nay trn th gii hng nm ngi ta vn s dng lng ln phn v c lm cht dinh dng cho cy trng. Gia nhng nm 60 ca Th k trc, phn ln (pht pho) c sn lng tiu th ln hn phn m hoc kali, nhng vo nhng thp nin sau , phn m (ni t) li c sn lng tiu th vt phn ln v phn kali. Hin nay, phn m c sn lng tiu th gp 2,5 ln phn ln v gp gn 4 ln phn kali (Hnh 12).

Hnh 12: Sn lng tiu th phn bn trn th gii trong giai on 1920-2000

Sn lng phn bn lun xut pht t nhu cu pht trin v nh hng kinh t cc quc gia trn th gii. Trong giai on 1960-1970, chu u v cc nc thuc Lin X (c) c nhu cu tiu th phn bn thp. Tuy nhin trong nhng nm 1980, nhu cu tiu th phn bn cc nc thuc khu vc ny tng mnh. Trong thp k 90 ca Th k trc, cc quc gia chu tng tiu th phn bn mnh m. Trong thi k ny, cc vng lnh th khc nh M La Tinh, ng , Trung ng, Chu M, chu c cng tng lng tiu th phn bn (Hnh 13).

Hnh 13: Xu hng tiu th phn bn cc vng trn th gii

Cc nc chu ang s dng nhng lng phn m khng l, ln hn 3 ln lng tiu th phn m ca cc nc thuc Bc M (Hnh 14). T l tiu th phn m, ln v kali cc nc chu tng ng l 6:2:1; trong khi cc nc vng Bc M, t l ny l 2,5:1:1; cn M La Tinh, lng tiu th ba loi phn ny gn nh tng ng nhau, trong phn m c lng tiu th cao hn mt cht so vi phn ln cn phn ln li c lng tiu th cao hn mt cht so vi phn kali. Hin nay trn ton th gii, trung bnh t l tiu th phn m: ln: kali l 8:3:1.

Hnh 14: Lng tiu th cc loi phn bn gia cc vng trn th gii

Lng tiu th phn bn cn ty thuc ma v i tng quc gia. Cc ma v cy lng thc ch yu (ng, la m, la nc, u tng, khoai ty) l cc ma v in hnh trn th gii, trong khoai ty i hi lng phn bn ln nht. Trong Hnh 15 di y l lng phn bn s dng trn 1000 ha i vi mt s loi cy trng mt s nc.

Hnh 15: Mc tiu th phn bn/1000 ha/v mt s nc

3.Tnh hnh sn xut cht do v si tng hp

Hin nay con ng ph bin cho pht trin cc cht do v si tng hp l t du kh. Du v kh t nhin cng l cc ngun nguyn liu ch yu cho sn xut cc loi cao su tng hp, nha, keo dnh, ph gia v mt s sn phm khc (Hnh 16).

Hnh 16: S tng hp cht do, cao su v si tng hp

Tuy nhin khi ngun du m ngy cng khan him, th cng ngh sn xut cht do li chuyn hng tp trung vo cc ngun nguyn liu i t kh t nhin, kh ng hnh v kh tng hp (syngas).

Theo con ng truyn thng (s dng du m), dn xut du c chuyn ha thnh cc hp cht trung gian nh cc hp cht thm (benzen, toluen, cc ng phn xylen) v cc olefin phc v cho cng nghip cht do v si tng hp. Theo con ng s dng kh, qu trnh chuyn ha phi thng qua sn phm trung gian l metanol. y va l hp cht u, va l hp cht trung gian quan trng, mang tnh cha kha sn xut hu ht cc sn phm cht do, si tng hp v nhiu sn phm cui dng khc (Hnh 17).

Hnh 17: Cc con ng tng hp cht do, si tng hp

- Sn xut PE v PP Sn phm PE v PP s tng sn lng trong nhng nm ti, trong PP c sn lng cao hn cht t v tng t 6 triu tn ln 11 triu tn vo nm 2050, trong khi PE ch tng t 7,5 triu tn ln 10,5 triu tn trong cng thi gian (Hnh 18).

Hnh 18: D kin sn lng PP v PE trong tng lai

Trong giai on 2010-2020, gi ca PP s c mc tng thp hn gi PE. Sn xut PE v PP hu nh khng b nh hng bi chnh sch pht trin cng nghip sch do nhu cu tiu th cht do trn th gii khng ngng tng ln, k c khi mc pht v pht thi tng (Hnh 19).

Hnh 19: D bo sn xut PE v PP trong nm 2030 theo mc s pht pht thi

Theo tnh ton, vo nm 2010 c chu u v Anh s khng nguyn liu sn xut PE v PP v sn xut cc sn phm ny tp trung ch yu cc nc vng Vnh (GCC). Tuy nhin phn ln sn lng PE v PP cc nc ny li phc v xut khu. Theo thng k gn y, khong 70% sn lng PE ca Arp X t xut khu sang Trung Quc. Ti mt s nc vng Vnh khc, ngi ta s dng khong 60% sn lng etylen sn xut PE v khong 25% sn lng etylen c s dng sn xut etylen glycol. Xut khu cc sn phm PE v PP ca cc nc vng Vnh vn tng u trong nhng nm gn y, trong xut khu PP v cc dn xut trn c s propylen tng gp 3 ln, t 450 nghn tn n 1,5 triu tn nm 2008. Cha kha cho kh nng cnh tranh cao trn th trng cc sn phm ny l do cc quc gia thuc khu vc trn c ngun nguyn liu kh t nhin di do. cc khu vc khc trn th gii, cc nh sn xut phi mua kh t nhin vi gi cao hoc s dng nguyn liu trong phn on naphta sn xut etylen v propylen, do vy gi ca PE v PP ca h s kh cnh tranh c vi gi ca cc sn phm ny khi c nhp khu t cc quc gia GCC. ng thi khi gi nguyn liu sn xut propylen v etylen da trn naphta s khng th cnh tranh c, nn cc d n lin quan kiu ny s dn b loi b. Trong tng lai gn nu iu ny din ra, c th s gy ra s thiu ht sn lng propylen v etylen trn th gii. Tuy nhin iu ny c th c gii quyt bng cch tng gi bn cc sn phm PE v PP.

- Sn xut PVC

PVC l mt trong 5 loi nha tng hp thng thng v c sn lng tiu th ln th 3 trn th gii sau PP v PE. Vi cc tnh cht c th, PVC khng ch c s dng sn xut cc sn phm nha cng m cn sn xut cc sn phm nha mm (khi c thm ph gia do ha). Do loi cht do ny ang c s dng rt rng khp trong nhiu ngnh sn xut v i sng (dng c phc v nng nghip, vt liu xy dng, cc phng tin dch v cng cng, th thao v dng trong cuc sng hng ngy). Ngi ta cho rng sn lng PVC ton cu trung bnh ch t 33,46 triu tn/ nm vi tc tng trng hng nm khong 2,4%. Nhu cu tiu th cc sn phm t PVC ch yu tp trung cc nc chu , Bc M v Ty u. Ngoi tr chu Phi v Trung ng, sn lng PVC ca nhiu quc gia khc vt nhu cu tiu th ti ch v c s chnh lch v nhu tiu th gia cc khu vc. Sn phm nha cng i t PVC chim khong 59,31% tng sn lng PVC ton th gii. Trong khi cc sn phm nha mm t PVC ch chim khong 33,08% v cc sn phm khc chim 7,61%.Tuy nhin con s thng k li cho thy sn lng PVC ton th gii trong nm 2007 t kh cao (40,33 triu tn), trong khi tng lng tiu th l 34,39 triu tn. ng thi tc tng trng sn lng v tiu th PVC hng nm cng t trung bnh 4 5% trong giai on 2002-2007. Nhn tng th, c n trn 50% sn lng PVC c s dng trong xy dng do gi sn phm t PVC kh r v d thi cng. Trong nhng nm gn y, PVC thay th nhiu vt liu xy dng truyn thng nh g, b tng trong nhiu lnh vc s dng.

- Sn xut cao su tng hp

Vi tc cng nghip ha nhanh v nhu cu v sn phm ngy cng a dng hn, sn xut cao su cng pht trin mc cao hn p ng cc yu cu ny. Cao su t nhin tuy c s dng kh ph bin, song vn c nhiu khim khuyt v khng th p ng c yu cu i vi nhiu ngnh cng nghip. Do c mt s c tnh qu nh tnh n hi cao, chu du, kn kh, v.v m cao su tng hp l vt liu rt cn thit p ng cc nhu cu ng dng trong cng nghip trn th gii.Cao su tng hp l loi cao su c sn xut bng qu trnh ha hc t nguyn liu du m v cc ha cht khc. y l loi vt liu polyme nhn to vi nhiu c tnh qu nn c coi l nguyn liu khng th thiu trong sn xut sm lp, nht l lp t. Ngoi ra cao su tng hp cn c dng trong sn xut nhiu loi chi tit cao su v vt liu cch inCao su tng hp c cu to gn tng t nh cao su t nhin nhng c to ra t qu trnh trng hp (hoc ng trng hp) cc monome i t du m. Cao su tng hp bao gm cc loi nh: styren, budaien, polybutaien, polyisopren, butyl, polycloropren, nitril, acrylic, polyetylen clorua sunfonat, florua, sunfit, cao su propylen oxit, silicon, styren-butaien (Buna S), uretan, terpoly etylen-propylen (bin tnh hoc khng bin tnh lu hunh), v.v

V lch s pht trin: Ngay trong Chin tranh th gii Th I, c sn xut khong 2500 tn cao su metyl (polyme 2,3-dimetyl dietyl 1,3-butaien). Cc qu trnh cng ngh sn xut cao su tng hp c pht trin mnh m trong Chin tranh th gii Th II, trong hu ht cc sn phm cao su tng hp l Buna S, Buna N v cc loi cao su t nhin bin tnh.Cng nghip cao su tng hp c pht trin nhanh trong thp nin 1950 M tc l ngay sau Chin tranh th gii Th II v chim trn 50% tng sn lng cao su tng hp sn xut hng nm trn th gii trong thi gian . Nhn t quan trng trong vic quyt nh s lng v v tr cc nh my cao su M l mc tp trung lng ln kh t nhin v ngun du m. Trong Chin tranh th gii Th II, sn lng cao su tng hp ch yu l Buna-S v cc cao su ng trng hp t butaien v styren. C hai sn phm ny u bt ngun t nguyn liu du m. Sau Chin tranh th gii Th II, mt s nh my cao su tng hp c bn, mt s khc vn duy tr sn lng. Trong giai on ny, hng nm cc nh my sn xut khong 200 nghn tn cao su thng thng v trn 21 nghn tn cao su c bit. Khong gia nhng nm 1960 1966, xut khu cao su v cc sn phm do ca bang Texas (M) tng t 2,9 triu USD ln 3,3 triu USD. Trong nm 1973, 80% cao su tng hp u c ngun gc t bang ny, Gi tr m cng nghip sn xut cao su tng hp t c trong nm 1973 l 59,4 triu USD. Nm 1976 gi tr sn xut cao su tng hp thnh phm l 33,2 triu USD. Gia nhng nm 1970 1990 s cng nhn lm vic trong cc nh my sn xut cao su tng t 11 nghn ln 40 nghn ngi. Ngy nay, M vn l nc c sn lng cao su tng hp ln nht th gii, sau l Nht Bn, Trung Quc v n . Xu th chung cho thy cc sn phm cao su tng hp dn thay th cc sn phm cao su t nhin v hin chim khong 70% th phn cc sn phm t cao su trn th gii. Ring M c khong 5 triu tn cao su tng hp c sn xut hng nm. Loi cao su tng hp chim th phn ln nht trn th trng l cc loi cao su i t qu trnh ng trng hp butaiene v styren do c ngun cung trc tip t CNHD.

- Sn xut si tng hp Si tng hp lun chim khong mt na tng lng tiu th cc loi si s dng trn th trng. Si tng hp c s dng trong hu ht cc sn phm t si phc v ngnh dt may. Mc d nhiu loi si trn c s polyme tng hp c coi l cc sn phm thng mi c gi tr tim nng, tuy nhin ch c 4 loi si tng hp c s dng rng ri trn th trng hin nay l nylon, polyeste, acrylic v polyolefin. Sn lng ca 4 loi ny chim khong 98% tng lng x si tng hp c sn xut, trong polyeste chim khong 60%.

Trong 17 nm tr li y, sn xut sn phm dt t si tng khong 50%, t 31 triu tn ln gn 44 triu tn/nm.

II. MT S QUY TRNH CNHD TIU BIU

II.1. Vn nguyn liu ca CNHD

Cc cng ngh truyn thng ch yu s dng qu trnh cracking phn on naphta to cc monome, trong kh kh t nhin v kh ng hnh c s dng lm nhin liu hoc phi em t (ti ni khai thc) v gy nhim mi trng.

Do yu cu v mi trng v cc yu cu li nhun, CNHD ngy cng c xu hng s dng ngun nguyn liu kh (kh t nhin, kh ng hnh, kh ha lng v syngas). c bit ngy nay cc cng ngh ha du hin i ang tp trung vo cc qu trnh chuyn ha v tng hp cc monome cho cng nghip cht do, sn xut ha cht v phn bn, v.v Sc cnh tranh mnh m ca cc cng ngh ny s hon ton chim u th so vi cng ngh truyn thng do s dng ngun nguyn liu gi r v l cng ngh t pht thi kh gy hiu ng nh knh. Hin nay ngi ta s dng ph bin cc cng ngh sau:

- Tng hp Fischer Tropsch s dng kh t nhin v kh ng hnh. Sn phm thu c l cc loi nhin liu nh LPG, naphta, diesel, kh ha lng v sp.

- Tng hp metanol s dng kh t nhin. Qu trnh ny ng vai tr quan trng pht trin cc sn phm ha cht v cht do.

- Tng hp amoniac s dng kh tng hp. Qu trnh cho php c nh ni t khng kh sn xut phn m v hng lot hp cht (sn phm) cha ni t.

S chuyn ha kh c trnh by trong Hnh 20.

Hnh 20: S qu trnh tng hp t kh thin nhin

Hin nay hng nm tng sn lng kh t nhin c trin khai trn ton th gii c t 2,3x1023 m3. Theo c tnh, lng kh t nhin phc v CNHD ch chim t l nh (khong 5% tng sn lng). Phn cn li (95%) tng sn lng kh c phn b trong cc lnh vc s dng khc nh sn xut nng lng, sn xut kh ha lng hoc xng du. Tuy nhin nhu cu ny c th s thay i trong cc thp k ti.

II.2. Mt s quy trnh sn xut cc sn phm ha du tiu biu

II.2.1. Sn xut metanol

Trn th gii c hai cng ngh ch yu tng hp metanol l t kh t nhin v kh tng hp. Cng ngh i t kh t nhin gm cc qu trnh quan trng l loi lu hunh, tip theo l reforming s cp v th cp. Tng hp metanol t kh tng hp c tin hnh qua hai thp phn ng. Tuy nhin, metanol thu c cha tinh khit thu c metanol tinh khit cn c cng on tinh ch (Hnh 21).

Hnh 21: Tng hp metanol t kh t nhin v kh tng hp

II.2.2. Tng hp DME

Tnh cht ca dimetylete (DME) tng t nh LPG v hp cht ny c s dng vi nhiu mc ch khc nhau (nhin liu vn ti, nhin nhiu gia dng , v.v).DME c th c tng hp t nhiu ngun khc nhau nh kh t nhin, than hoc sinh khi (thng qua syngas). Hai con ng ch yu tng hp DME l phn ng loi nc metanol (Hnh 22) v tng hp trc tip t syngas (CO v H2) (Hnh 23).

Hnh 22: S qu trnh tng hp DME t metanol

Hnh 23: S qu trnh tng hp DME t kh tng hp

II.2.3. iu ch xng, LPG, propylen t metanol

Theo quy trnh ny, qu trnh chuyn ha metanol thnh propylen, xng, du ha/diesel thng qua giai on tin phn ng to DME. Cht trung gian ny c a qua cc thp ng c cha xc tc to ra cc sn phm theo yu cu (Hnh 24).

Hnh 24: Qu trnh tng hp xng, LPG, Propylen t metanol

II.2.4. Sn xut xng, diesel v nhin liu kh ha lng (LPG) t metanolTheo cng ngh ny metanol u tin c chuyn ha thnh olefin. Cc olefin tham gia cc phn ng trng hp hoc ng trng hp vi n v monome nh to cc sn phm oligome (khi lng thp hn cc phn t polyme). Oligome qua cc thp phn ng s to sn phm xng hoc LPG (hay du ha/diesel) (Hnh 25).

Hnh 25: S qu trnh tng hp xng, LPG v du DO, FO t metanol

II.2.5. Sn xut mt s sn phm phn bn cha m

Kh t nhin l ngun nguyn liu ch yu sn xut amoniac (NH3), thnh phn quan trong nht ch to cc loi phn m. T kh t nhin v khng kh ngi ta chuyn ha thnh kh tng hp cung cp cho qu trnh tng hp NH3 theo qu trnh Haber. Trn 90% cc loi phn m l hp cht dn xut ca NH3 (nh NH4NO3, NaNO3, Ca(NO3)2, (NH4)2SO4, (NH4)3PO4 v (NH2)2CO - ur). Sn xut NH3 l qu trnh cn lng nng lng rt ln. Hin nay kh t nhin l ngun nguyn/nhin liu chnh sn xut phn m, do gi ca kh t nhin s tc ng mnh m ti gi ca cc loi phn m v phn bn ni chung. Ngoi kh t nhin, sn xut phn bn ngi ta cn dng cc nguyn liu khc nh naphta, than . Khi gi nng lng tng v nhu cu phn bn tng, th ng nhin gi ca phn bn s tng mnh. Vic kim sot hiu qu ngun nng lng trong qu trnh sn xut v s dng phn bn s gip km ch nh hng ca vic tng gi kh cng nh nh hng ca gi nng lng ton cu.

- Sn xut NH3 NH3 l mt sn phm ca CNHD. N c th c s dng trc tip lm phn bn ( M, Nga) hoc lm tin cht sn xut nhiu loi phn bn khc nhau. Trong nh my NH3, kh thin nhin (cha CH4) hoc hirocacbon dng hi c chuyn ha trong thp xc tc. Qu trnh phn ng nh sau:

CH4 + H2O 3H2 + CO

Khng kh s l ngun cung cp N2. Sau khi tch ring c H2 v N2 ngi ta iu chnh t l H2:N2= 3:1 v tin hnh phn ng tng hp NH3 trong thp tng hp. Phn ng xy ra nh sau:

3H2 + N2 2NH3

Phn ng ny khng xy ra hon ton, hn hp kh cha phn ng c quay tr li phn ng tip. NH3 c tch ra nh thp ngng t.

Hin nay qu trnh sn xut NH3 c trin khai theo cc cng ngh khc nhau (p sut cao, p sut trung bnh, v p sut thp).

- Sn xut urUr c to ra bng phn ng ca NH3 vi CO2. Qu trnh ny bao gm cc bc sau: NH3 v CO2 phn ng vi nhau to thnh amoni cacbamat, sn phm ny sau khi loi nc s cho ta ur. Dung dch ur c lm c bng qu trnh chn khng n kt tinh, hoc c gia nhit, bay hi to sn phm nng chy bng cch phun to ht. Ngun CO2 trong qu trnh tng hp ur c ly trc tip t qu trnh chuyn ha CO. - Sn xut amoni sunpht (AS)

Qu trnh tng hp c thc hin nh phn ng ca NH3 vi axit sunfuric (H2SO4). Sau dung dch AS c tip tc tun hon thng qua thit b bay hi c c dung dch v to tinh th. Cc tinh th AS c tch ra t dung dch nh thit b li tm v nc ci c quay tr li thp bay hi. Tinh th c lm kh bng phng php quay li tm v to hnh trc khi a i ng bao.

- Sn xut cc loi amoni pht pht (AP)

AP c tng hp t phn ng trung ha axit pht phoric vi NH3. Sn phm sau phn ng c kt tinh to hnh vi c ht nht nh trc khi a ng bao.

Trong thc t ngi ta thng sn xut hai loi AP lm phn bn l monoamoni pht pht (MAP) v iamoni pht pht (DAP). Triamoni pht pht (TAP) thng ch c sn xut khi c yu cu

- Sn xut amoni nitrat (AN), canxi amoni nitrat (CAN), amoni sunfat nitrat (ASN)

AN c to ra bng phn ng trung ha axit nitric vi NH3. Dung dch AN c c c, kt tinh. Tinh th AN c to hnh, ph b mt trc khi ng gi ty thuc vo yu cu ca sn phm cui cng.

CAN sn xut bng cch a khong cht olomit hoc mui canxi vo dung dch AN trc khi to ht.

ASN c sn xut trong giai on to ht hn hp dung dch AN v AS.

II.2.6. Sn xut cht do

- Cng ngh sn xut PVC

PVC c to ra nh qu trnh trng hp ca monome vinyl clorua (VCM). Theo cng ngh ny, phn VCM khng phn ng c bm ra khi thp phn ng v ngng t. Phn kh khng b ngng t s b ui ra trong thp ngng. Ph thuc vo nhit v p sut ca thp ngng, hi x t thp ngng c cha mt lng VCM (Hnh 26). VCM sau khi thot ra c kim sot cht ch, hi thot ra phi c lm sch trc khi loi b hoc t.

Hnh 26: S tng hp PVC t VCM

- Cng ngh sn xut cao su tng hp

Cc monome trong cng nghip cao su tng hp u c ngun gc t kh t nhin hoc du m (Hnh 27).

Hnh 27: S tng quy trnh iu ch cao su tng hp

Ngi ta cracking du (phn on naphta) hoc kh t nhin to cc monomer. T cc nguyn liu ny ngi ta thc hin cc phn ng trng hp v ng trng hp to cao su tng hp.

Cng ngh tng hp PEEtylen sau khi tinh ch c a vo thp phn ng c xc tc. Thp phn ng u tin thc hin qu trnh tin trng hp (qu trnh oligome ha). Hn hp tin trng hp v nguyn liu etylen c dn sang thp th hai. Ti y phn ng trng hp xy ra trit . Nguyn liu etylen d c tch ra khi thp phn ng v quay tr li ng nguyn liu.

Hnh 28: S cng ngh sn xut PE- Cng ngh tng hp PPQu trnh trng hp pha kh c s dng rng ri sn xut cc polyolefin (PO). Phn ng trng hp c th din ra bnh phn ng dng lin tc hoc m. Trong qu trnh trng hp propylen, khng c cht lng tn ti trong bnh phn ng v qu trnh trng hp din ra pha hi (cht phn ng) v pha rn (xc tc). y l qu trnh phn ng pha kh n gin. Sn phm sau phn ng l polyme d dng c tch ra do cht phn ng cng pha kh. Cht kh d sau phn ng c tch, tinh ch v quay ch li thp phn ng. Phn ng trng hp PP c tin hnh trong pha hi v nhit phn ng khong 800C, p sut phn ng l 30 bar, p sut ny c iu chnh nh iu chnh tc a nguyn liu propylene v s dng thit b tng p.

Hnh 29: S khi cng ngh sn xut PP t propylen

Hnh 30: S n gin sn xut PP t propylen

III. NH HNG PHT TRIN CNHD VIT NAM

Ngnh du kh Vit Nam c t nn mng t nm 1961 khi on a cht 36 (thuc Tng cc a cht) c thnh lp thc hin nhim v tm kim, thm d du kh ti Vit Nam.

Hot ng du kh trong giai on u ch yu l kho st v khoan thm d. Sau nm 1975 khi c nc thng nht, Tng cc Du kh Vit Nam c thnh lp (trn c s Lin on a cht 36 v V Du kh thuc Tng cc Ho cht) v nm 1977 c chuyn i thnh Cng ty Du kh Vit Nam (sau ny l Tng Cng ty Du kh Vit Nam v hin nay l Tp on Du kh quc gia Vit Nam- PetroVietnam) vi nhim v qun l v trin khai cng tc thm d, khai thc du kh trn ton lnh th Vit Nam. Cng t thi gian ny, ngnh du kh bt u pht trin mnh, tp trung vo thm d v khai thc du kh. Lin doanh u tin trong lnh vc du kh nc ta l X nghip lin doanh Du kh Vit X (Vietsopetro), c thnh lp ngy 19 thng 11 nm 1981vi tng vn u t 1,5 t USD. i din cho pha Vit Nam trong lin doanh l Cng ty Du kh Vit Nam (PetroVietnam) cn i din pha Nga l Lin on Kinh t i ngoi Lin bang Nga (Zarubezneft). Mt s m du c i vo khai thc t nm 1981 (Rng, i Hng v Bch H) Vic khai thc du a Vit Nam vo ng hng th t ng nam (sau Indonexia, Malaixia v Brunei) v sn lng du khai thc.

u nm 1988, trn c s Lut u t nc ngoi c ban hnh, c nhiu hp ng ca cc cng ty nc ngoi (Total ca Php...) lin doanh vi PetroVietnam trong lnh vc du kh. Trong giai on ny, nhiu m du, kh mi (Lan Ty, Lan Rng Bay, Rng , Rng V i, Hi Cu, Ruby, Hng Ngc, v.v...) c pht hin v thm d. Vic tng cng thm d v khai thc cc m du nh ti thm lc a Vit nam nh S t en, S t Vng, S t Trng, C Ng Vng, v.v. gp phn m bo cho sn lng 16 triu tn du th/nm ca nc ta vo nhng nm gn y.

Trong lnh vc kh t nhin: Trong nm 1995 vic thu hi cc kh ng hnh ti cc m bt u c thc hin, u tin l ti m Bch H. Nm 1993, lin minh BP - Statoil pht hin cc m kh Lan Ty v Lan vi tr lng xc minh l 57 t m3 kh, m bo ngun cung cp n nh lu di mc 2,7 t m3 kh/nm. Cng thi gian ny, PetroVietnam cng lin doanh vi cc hng BP-STATOIL-MOBIL-BHP pht hin hng lot m kh b Nam Cn Sn, ng thoi thc hin d n dn kh ng hnh ti cc m y vo b v qu trnh c thc hin t nm 1998 vi cng sut 5-6 t m3/nm. Thng 12/1998, Nh my ch bin kh Dinh C c a vo vn hnh, mi ngy c 4,2 triu m3 kh c x l, ch bin thnh kh ha lng (LPG) v condensate cung cp cho th trng. PetroVietnam cn ang xem xt vic nng cng sut ca ton b h thng thu gom vn chuyn kh t b Cu Long ln 2 t m3 kh/nm. Trong thi gian ny, vic s dng kh t nhin (t d n kh Nam Cn Sn) pht in cng c thc hin ti Nh my in Ph M (B ra Vng Tu) v b sung cho li in quc gia gn 10% tng sn lng in hin c ca Vit Nam.

Tuy ngnh Du kh nc ta c lch s pht trin trn 40 nm, song CNHD li mi ch c mt s bc i u tin v trnh pht trin CNHD ca nc ta cn ang mc thp.

Cho n nay ton b du th khai thc ca Vit Nam u c xut khu. Ngn sch np hng nm cho Nh nc t xut khu du th ca Vit Nam vo khong 22-28% tng thu np ngn sch c nc. Con s ny kh ln khi so snh vi ngn sch thu np t cc ngnh kinh t khc. Tuy nhin gi tr li nhun thc t em li cho ngn sch l khng cao v thc t cho n nay nc ta vn l nc nhp khu xng, du v cc sn phm ha du vi mc chi ngoi t.

p ng nhu cu th trng v tng bc xy dng ngnh Du kh hon chnh v hin i, ngoi y mnh cng tc thm d v khai thc du kh, Chnh ph v PetroVietnam c nh hng pht trin ngnh cng nghip lc ha du theo tng bc i thch hp. Theo , trong giai on u nc ta c th nhp khu nguyn liu t nc ngoi sn xut cc sn phm ho du v tin ti s dng nguyn liu sn xut trong nc. Hin nay nc ta ang hnh thnh v pht trin mt s nh my lc du v t hp ha du trn c s nguyn liu t du v kh t nhin trong nc v nhp khu. Cc nh my lc du v cc t hp ha du c b tr c gng to thnh chu trnh khp kn t khu lc du n khu ch bin su theo cc cng ngh ha du.

n nay chng ta ang u t xy dng 3 cm lc ha du:

V lc du:

- D n Nh my lc du Dung Qut (Nh my lc du s 1) ti Dung Qut (Qung Ngi), vi tng mc u t 2,5 t USD. Nh my c cng sut thit k ban u 6,5 triu tn du th/nm (sau c nng ln cng sut 10 triu tn du th/nm), c khi cng thng 10/2004 v d kin s a vo vn hnh thng 2/2009. Sn phm gm LPG, xng khng ch, du ho, nhin liu phn lc, diesel (DO), du mazut (FO) v propylene sn xut PP.- D n Nh my lc du Nghi Sn (Nh my lc du s 2) ti Nghi Sn (Thanh Ha) nm trong Lin hp Lc Ha du Nghi Sn. Nh my c cng sut 7 - 8,8 triu tn sn phm/nm, vn u t 6 t USD cng mt s i tc trong v ngoi nc. D kin khi hon thnh vo nm 2013, Nh my ny s c cng sut giai on u l 200 nghn thng du th/ngy (10 triu tn/nm). PetroVietnam gp 25,1% vn trong D n. Hin ti pha C ot cam kt cung cp ton b nhu cu du th cho Nh my, Cng sut ca Nh my lc du s tng ln 20 triu tn/nm khi m rng d n. Vic tham gia lin doanh lc ha du Nghi Sn nm trong chin lc pht trin sau du kh ca PetroVietnam.

- D n Nh my lc du s 3 cng sut 7 triu tn du th/nm (hin Th Tng Chnh ph ang duyt a im) s c trin khai ng b vi hot ng ca T hp ha du lin doanh Long Sn trong khong thi gian trc nm 2015.

V ha du:

- D n T hp (cm) Ha du s 1 gn vi nguyn liu t Nh my lc du Dung Qut (Nh my lc du s 1) s c u t bao gm nh my sn xut polypropylene (PP) cng sut 150 nghn tn/nm. Ngoi ra, trong cm ha du ny, PetroVietnam cng chun b u t xy dng cc nh my sn xut cc sn phm ha du khc (nh mui than, LAB) trong giai on tip theo.- D n T hp Ha du s 2 ti ng Nam b nhm cung cp nguyn liu sn xut cht do (PVC, PS, PET DOP), phn bn (amoniac, ur), ha cht (metanol), v.vvi cc d n Nh my Phn m Ph M, cc nh my sn xut PVC, nh my sn xut DOP, v.v ( i vo hot ng). T hp ny l T hp ha du lin doanh Long Sn (gia PetroVietnam vi Tng cng ty Ha cht Vit Nam v 2 i tc Thi Lan, tng mc u t trn 3,8 t USD v c khi cng ngy 25/9/2008. S hot ng ca T hp Ha du s 2 s l tin trin khai D n Nh my lc du s 3.

- T hp Ha du s 3 gn vi Nh my lc du Nghi Sn (nh my lc du s 2) s pht trin v cung cp nguyn liu ch bin cht do, si tng hp, hot cht v cc sn phm khc nh PP, PTA, PET, SM, v.v...- Nh my Phn m C Mau cng sut 800 nghn tn/nm, d kin s i vo hot ng cui nm 2010 v nm trong cm d n Kh - in - m C Mau.

- Cc d n ha du ti nc ngoi: Petrovietnam cng ang thc hin trin khai u t mt s nh my ti nc ngoi nh Nh my sn xut phn DAP ti Marc tn dng ngun kh thin nhin v qung pht phat gi r ti y.

Cc nh my thuc d n ha du c s tham gia ca PetroVietnam ang hot ng hin nay l cc nh my nm trong Cm ha du s 2 ti ng Nam b:

- D n sn xut DOP, cng sut 30 nghn tn/nm, lin doanh gia PetroVietnam (15%), LG v Tng Cng ty Ho cht Vit Nam i vo sn xut t thng 1/1997.

- D n sn xut nha PVC cng sut 100 nghn tn/nm. Lin doanh gia PetroVietnam (43%), Petronas (50%) v Tramatsuco (7%) chnh thc i vo hot ng t thng 1/2003. Hin nay, PetroVietnam ang m phn bn phn gp vn ca mnh cho cng ty Thai Plastic & Chemicals (Thi Lan).

- D n nh my sn xut phn m Ph M cng sut 740 nghn tn ur/nm chnh thc i vo hot ng t thng 9/2004. Nh my s dng kh ng hnh m Bch H, bn trng Nam Cn Sn v p ng khong 30% nhu cu phn m trong nc, gp phn bnh n th trng, m bo an ninh lng thc quc gia.

PetroVietnam ang tham gia lp lun chng kh thi hoc ang trin khai mt s d n ha du sau:

- D n LAB (linear alkyl benzene), cng sut 30 nghn tn/nm.

- D n Kh - in - m C Mau cng sut 800 nghn tn ur/nm v 720MW in.

- D n Polypropylene (PP), cng sut 150 nghn tn/nm.

- D n Polystyrene (PS), cng sut 60 nghn tn/nm.

- D n Etylene Polyetylene (PE) cng sut 350 nghn tn/nm.

- D n Polyester (PET) cng sut 130 nghn tn/nm. cho 3 giai on: T nay n 2010; 2011-2015 v 10162025. C th:Ngoi lnh vc thm d v khai thc du kh, PetroVietnam rt ch trng pht trin lnh vc lc ha du. Tp on ny c quy hoch pht trin quy m ln cho 3 giai on: T nay n 2010; 2011-2015 v 10162025. C th:

- T nay n 2010 (xem mc II.3.2.2 bn trn)

- Giai on 2011-2015: Tip tc pht trin T hp Ha du s 2 ti ng Nam b theo hng a dng ha sn phm Nh my m Ph M v trin khai xy dng cc nh my sn xut etylen t condensat/naphta trong T hp Ha du s 2 lm nguyn liu cho cc nh my sn xut PE, PP, x si tng hp (PET). D kin c th a t hp vo hot ng cui nm 2011. Xy dng T hp Ha du s 3 vi Lin hp lc ha du Nghi Sn (Thanh Ha), bao gm cc nh my sn xut cht do (PP), x si tng hp (PET) v mt s sn phm ha du khc.

Cng trong giai on ny, PetroVietnam cng c k hoch u t D n nh my lc du s 3 pha Nam vi cng sut trn 7 triu tn/nm.

- Giai on 2016-2025: Tip tc pht trin T hp lc ha du s 2 v 3; nghin cu kh nng m rng T hp ha du s 2 hoc xy dng mt t hp ha du mi t kh nu c ngun nguyn liu.Ngoi ra, PetroVietnam cn chun b u t T hp lc ha du s 4 cng vi mt nh my lc du mi. T hp ny s cung cp nguyn liu sn xut cht do (VCM, PVC, SM, PS, PE), si tng hp, hot cht, phn bn, LAB (nguyn liu sn xut cht ty ra) v cc sn phm khc nh PP, PTA, PET, SM, nha ng, dung mi, v.v

Nh vy, n nm 2025, tng cng sut cc nh my lc du Vit Nam c th ln n 50- 55 triu tn/ nm. V cc d n c th: Khu Lin hp lc ha du Nghi sn c cng sut lc du l 200 nghn thng/ngy (tng ng 10 triu tn/ nm) v l Lin hp lc ho du ln nht Vit Nam. Cc sn phm chnh ca Lin hp gm: 2,1 triu tn xng/ nm; 2,7 triu tn du diesel/ nm; 1,4 triu tn kh ho lng LPG/ nm cng cc sn phm du ho, nhin liu phn lc, du t l FO. Vi quy m cng sut 10 triu tn xng du/ nm, D n Lin hp lc ha du Nghi Sn khng ch m bo an ninh nng lng cho t nc m cn to tin quan trng cho ngnh cng nghip ha du, cng nghip ph tr nh cng bin, ch to c kh v cc ngnh dch v khc pht trinMc tiu ca D n Lin hp lc ha du Nghi Sn l u tin cung cp cho nhu cu trong nc. D kin khi i vo vn hnh, cc nh my ca Lin hp s cung cp cho 100% nhu cu tiu th xng du min Bc. D n ny c nghin cu rt k cng, c s t vn ca cc chuyn gia c kinh nghim nc ngoi v tnh kh thi ca d n. D n c p dng cng ngh hin i tin tin nht ca trn th gii cho ra i nhng sn phm cht lng cao v i tt, n u tiu chun m bo v sinh mi trng trn th gii. Mt s d n quy m ln nh D n h tng khu cng nghip lc ha du Ha Tm v T hp ha du Naphta Cracking c tng vn u t ln n 11 t USD cng c Chnh ph ng b sung vo quy hoch pht trin Ngnh du kh Vit Nam giai on 2006-2015, nh hng n nm 2025 v qui hoch pht trin ngnh ha du Vit Nam giai on 2005-2015, nh hng n 2025. D n c thc hin lm 2 giai on: T nay n 2014 s u t 1,5 t USD xy dng mt khu cng nghip vi y kt cu h tng hin i, mt cng chuyn dng tip nhn tu 250 nghn DWT, mt t hp ha du sn xut 800 nghn tn etylen/nm v cc sn phm ha du lin quan. Giai on 2 t nm 2014 - 2024, cng ty u t 3,5 t USD cho cc d n m rng sn xut thm cc sn phm ha du v ha cht; ng thi ku gi cc i tc u t thm 6 t USD vo cc d n lc ha du, ha cht khc.

IV. KT LUN

Cng vi mc x pht cc pht thi gy hiu ng nh knh v yu cu kht khe hn v mi trng theo nh hng dng cc cng ngh sch v cng ngh khng pht thi kh nhim, cc quc gia trn th gii ang y mnh s dng ngun kh t nhin di do t cc hot ng khai khc du kh. Theo , cc qu trnh ho du trn th gii ang c s bin i su sc theo xu hng chuyn t cc qu trnh ho du truyn thng (ch yu s dng phn on naphta lm nguyn liu sn xut cc sn phm ho du) sang s dng ngun nguyn liu gi r, cn t c s dng trong CNHD l kh t nhin v kh ng hnh. Tuy gi thnh nguyn liu kh cng s ngy cng t v cng cnh tranh trn th trng nhng tim nng s dng nguyn liu kh cho CNHD vn cn rt ln. Vic s dng ti a cc ngun kh ng hnh th s va m bo v mt mi trng li va to ra cc sn phm ho du c tnh cnh tranh trn th trng do nguyn liu ny r hn rt nhiu nguyn liu t phn on naphta.

Qu trnh s dng kh tng hp (syngas) cng c nhiu u im i vi CNHD do t qu trnh ny c th trc tip to ra nhiu sn phm ha cht v cc sn phm du kh gi tr khc. Tuy nhin cng ngh kh tng hp s kh c p dng rng ri do chi ph cng ngh v kh nng ti chnh kh cao. i vi cc nc ngho ang pht trin, cc qu trnh ho du vn ch yu da trn cng ngh s dng nguyn liu du kh do cc cng ngh ny c chi ph u t thp v hm lng cng ngh mc ph bin.

Trong tng lai cng ngh ha du s dng sinh khi s chim vai tr ch o phc v CNHD ca ton th gii.

i vi Vit Nam, ngnh ho du sau mt thi gian di tr tr, t nm 2004 c nhng du hiu phc hi. Cc yu t c bn trong CNHD nc ta c nhn nh l y ha hn trong vi nm ti do nhu cu ha du ang tng trn c s nn kinh t th gii, khu vc v trong nc ang pht trin vi tc cao. CNHD Vit Nam hot ng trong bi cnh ton cu ha nn c cng xu hng hi nhp vi CNHD th gii v ngnh cng nghip ny ang c Nh nc ta u tin pht trin. Hy vng y s l ngnh cng nghip quan trng v chim v tr mi nhn ca cng nghip nc ta trong giai on c nc bc vo tin trnh CNH- HH t nc. TI LIU THAM KHO1.The future of the petrochemical industry, A markal-matter analysis, B.J. Groenendaal, D.J. Gielen, 9 month, 1999.

2. Production and application of synthesis gas based on different feed stocks and techonologies, Prof. Dr. Clauts Lowech, 29.June, 2006.

3. Fertilizer market analysis report, 6 month, 2006.

4. Albright, L.F., B.L. Crynes, S. Nowak: Novel Production Methods for Ethylene, light hydrocarbons and aromatics, Marcel Dekker, New York, 1992.5. Association of Plastics Manufacturers in Europe (APME): Plastics consumption and recovery in Western Europe 1994. Brussels, Belgium, 1996.6. Association of Plastics Manufacturers in Europe (APME): Plastics, a material of choice for the 21st century. Insight into Plastics Consumption and Recovery in Western Europe 1997.

7. Bo in t vn ha doanh nhn, 10/9/2008.

8. Quyt nh ca th tng chnh ph s 343/2005/Q-TTG ngy 26 thng 12 nm 2005 ph duyt quy hoch pht trin ngnh cng nghip ha cht Vit Nam n nm 2010 (c tnh n nm 2020).

9. http://www.tapchicongnghiep.vn/sodauthang/danhnghiep&phattrien, 8/2/2007

Mc lc

Trang

M u3

I. Hin trng v trin vng pht trin CNHD trn th gii4

I.1. Cc qu trnh ha du c bn4

I.2. Xu th v tnh hnh pht trin CNHD trn th gii6

I.2.1. Xu th v tnh hnh pht trin cc sn phm ha du u dng6

I.2.2. Xu th v tnh hnh pht trin cc sn phm trung gian v dn xut12

I.2.3. Xu th v tnh hnh pht trin cc sn phm ha du cui dng14

II. Mt s quy trnh CNHD tiu biu24

II.1. Vn nguyn liu CNHD24

II.2. Mt s quy trnh sn xut cc sn phm ha du tiu biu26

II.2.1. Sn xut metanol26

II.2.2. Tng hp DME26

II.2.3. iu ch xng, LPG, propylen t metanol28

II.2.4. Sn xut xng, diesel v nhin liu kh ha lng (LPG) t metanol28

II.2.5. Sn xut mt s sn phm phn bn cha m29

II.2.6. Sn xut cht do31

III. nh hng pht trin CNHD vit nam34

IV. Kt lun40

Ti liu tham kho42

PAGE 3