HPV VaccinatieHPV Vaccinatie

Feiten en FabelsFeiten en Fabels

April/Maart 2009April/Maart 2009

Erik Boss, gynaecoloogErik Boss, gynaecoloog

Opzet van deze avondOpzet van deze avondBaarmoederhals (kanker)Baarmoederhals (kanker)

Humaan Papillomavirus (HPV)Humaan Papillomavirus (HPV)

Het uitstrijkjeHet uitstrijkje

HPV Vaccinatie en Rijksvaccinatie programmaHPV Vaccinatie en Rijksvaccinatie programma

PlaspauzePlaspauze

Vragen en discussieVragen en discussie

Waarom??Waarom??Veel wetenschappelijke feiten onbekend Veel wetenschappelijke feiten onbekend bij grote publiekbij grote publiek

Veel onjuiste fabels in omloop Veel onjuiste fabels in omloop (kettingbrieven, internet)(kettingbrieven, internet)

Natuurlijk eigen beslissing nemen…….. Natuurlijk eigen beslissing nemen…….. maar wel na adequate informatie maar wel na adequate informatie

Discussie over de Discussie over de inhoud niet de vorminhoud niet de vorm

Anatomie baarmoederhalsAnatomie baarmoederhals

1. baarmoederlichaam

2. baarmoederhals

3. vagina

Anatomie baarmoederhalsAnatomie baarmoederhals

BaarmoederhalskankerBaarmoederhalskankerBaarmoederhalskanker komt veel voor

Baarmoederhals 470.606

Darm/Rectum 445.963

Long 337.115

Maag 317.883

Borst 1.050.346

De 5 meest voorkomende soorten kanker bij vrouwen (wereldwijd)

WereldwijdWereldwijdBaarmoederhalskanker wereldwijd

Leeftijdsgestandaardiseerd per 100,000 populatie (Alle leeftijden)

Iedere 2 minuten overlijdt er een vrouw aan baarmoederhalskanker

Hoe vaak baarmoederhalskanker voorkomt

010

2030

405060

7080

90100

0-20

20-2

4 

25-2

9 

30-3

4 

35-3

9 

40-4

4 

45-4

9 

50-5

4 

55-5

9 

60-6

4 

65-6

9 

70-7

4 

75-7

9 

80-8

4 

85-8

9 

90-9

4 +95

 

Leeftijdsgroep

Aan

tal

gev

alle

nNederlandse situatie:Nederlandse situatie: 700 nieuwe patienten per jaar700 nieuwe patienten per jaar

200 overlijden 200 overlijden

Oorzaak BHKOorzaak BHK

Niet erfelijk!!Niet erfelijk!!

Risico verhogende co-factoren Risico verhogende co-factoren (roken) (roken)

Oorzaak BHKOorzaak BHK

Virusinfectie met Virusinfectie met

Humaan Papilloma Virus (HPV) Humaan Papilloma Virus (HPV)

Dr. Zur Hausen

Nobelprijs 2008

100 typen HPV-virus (nummer)100 typen HPV-virus (nummer)

Zeer besmettelijkZeer besmettelijk

Meestal onschuldigMeestal onschuldig

15 types kunnen kanker veroorzaken15 types kunnen kanker veroorzaken

2 belangrijkste high-risk typen 2 belangrijkste high-risk typen HPV-16 en HPV-18HPV-16 en HPV-18

HPV virusHPV virus

HPV virusHPV virus

Veelvoorkomend virusVeelvoorkomend virus

80% van de vrouwen loopt HPV 80% van de vrouwen loopt HPV op in haar levenop in haar leven

HPV zit op huid en slijmvliesHPV zit op huid en slijmvlies

Ook bij sexueel contact zonder Ook bij sexueel contact zonder penetratiepenetratie

HPV beschermingHPV bescherming

Condooms verlagen kansCondooms verlagen kans

op besmetting (niet 100%)op besmetting (niet 100%)

Huid-op-huid contact Huid-op-huid contact

voldoendevoldoende

Gevolg HPV infectieGevolg HPV infectieMeestal zonder klachtenMeestal zonder klachten

Lichaam ruimt virus meestal zelf opLichaam ruimt virus meestal zelf op

Bij persisteren virus kans op Bij persisteren virus kans op afwijkingenafwijkingen

Voorstadia van of Voorstadia van of baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker

SAMENVATTENDSAMENVATTENDBaarmoederhalskanker is een zeldzame Baarmoederhalskanker is een zeldzame uitkomst van een veel voorkomende uitkomst van een veel voorkomende infectie met een virus (HPV-16/18)infectie met een virus (HPV-16/18)

Een persisterende infectie met HPV is een Een persisterende infectie met HPV is een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van noodzakelijke stap in de ontwikkeling van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker

Geen baarmoederhalskanker zonder HPV Geen baarmoederhalskanker zonder HPV

SAMENVATTENDSAMENVATTENDBaarmoederhalskanker is een zeldzame Baarmoederhalskanker is een zeldzame uitkomst van een veel voorkomende uitkomst van een veel voorkomende infectie met een virus (HPV-16/18)infectie met een virus (HPV-16/18)

Een persisterende infectie met HPV is een Een persisterende infectie met HPV is een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van noodzakelijke stap in de ontwikkeling van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker

Geen baarmoederhalskanker zonder HPV Geen baarmoederhalskanker zonder HPV

SAMENVATTENDSAMENVATTENDBaarmoederhalskanker is een zeldzame Baarmoederhalskanker is een zeldzame uitkomst van een veel voorkomende uitkomst van een veel voorkomende infectie met een virus (HPV-16/18)infectie met een virus (HPV-16/18)

Een persisterende infectie met HPV is een Een persisterende infectie met HPV is een noodzakelijke stap in de ontwikkeling van noodzakelijke stap in de ontwikkeling van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker

Geen baarmoederhalskanker zonder HPV Geen baarmoederhalskanker zonder HPV

Opsporing Opsporing BaarmoederhalskankerBaarmoederhalskanker

““Uitstrijkje”Uitstrijkje”

Doel:Doel:

Vroegtijdige opsporing van Vroegtijdige opsporing van afwijkende cellen/ voorstadia afwijkende cellen/ voorstadia

Het uitstrijkjeHet uitstrijkje

Hoe ziet het uitstrijkje eruit

Normaal uitstrijkje Afwijkend uitstrijkje

Uitslag uitstrijkUitslag uitstrijk

Pap 0Pap 0 KK

Pap 1Pap 1 OO

Pap 2Pap 2 PP

Pap 3Pap 3 AA

Pap 4Pap 4 CC

Pap 5Pap 5 BB

Dr. Papanicolaou

BevolkingsonderzoekBevolkingsonderzoek

750.000 uitnodigingen750.000 uitnodigingen

30-60 jaar, iedere 5 jaar oproep30-60 jaar, iedere 5 jaar oproep

65% coverage 65% coverage

grote regionale verschillengrote regionale verschillen

onderzoek naar self-samplingonderzoek naar self-sampling

Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje

Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje

Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek

Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!

Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie

Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje

Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje

Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek

Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!

Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie

Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje

Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje

Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek

Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestalEen foute uitslag van een uitstrijk betekent meestalfoute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!

Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie

Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje

Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje

Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek

Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!

Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie

Samenvatting Samenvatting uitstrijkjeuitstrijkje

Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste Afwijkende cellen baarmoederhals zijn in de meeste gevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkjegevallen op te sporen met een eenvoudig uitstrijkje

Door behandeling van afwijkende cellen kan Door behandeling van afwijkende cellen kan baarmoederhalskanker worden voorkomenbaarmoederhalskanker worden voorkomen Belangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoekBelangrijk deel te nemen aan bevolkingsonderzoek

Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal Een foute uitslag van een uitstrijk betekent meestal foute cellen maar bijna nooit kanker!!foute cellen maar bijna nooit kanker!!

Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar Een uitstrijkje is vroege opsporing van afwijkingen maar behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de behandelt niet de oorzaak van de afwijking namelijk de HPV virusinfectie HPV virusinfectie

HPV en Vaccinatie HPV en Vaccinatie tegen tegen

baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker

Uitdagingen voor het afweersysteemUitdagingen voor het afweersysteem

VirussenSchimmels

GistenParasieten

BacteriënAllergenen

Hoe werkt vaccinatieHoe werkt vaccinatie

Vaccins bestaan uit deeltjes die op het virus lijken met een hulpstof om het Vaccins bestaan uit deeltjes die op het virus lijken met een hulpstof om het afweersysteem te stimulerenafweersysteem te stimuleren

Afweerrespons zonder ziek te wordenAfweerrespons zonder ziek te worden

Afweersysteem is voorbereid op een infectieAfweersysteem is voorbereid op een infectie Bij infectie wordt virus snel aangepaktBij infectie wordt virus snel aangepakt

Langdurigebescherming

Afweerrespons

VaccinHulpstof

Deeltjes die op virus lijken

RijksvaccinatieprogrammaRijksvaccinatieprogramma

Sinds 1957 Sinds 1957 Deelname is kosteloosDeelname is kosteloos > 95% deelname> 95% deelname

Vaccinaties:Vaccinaties: Consultatiebureau: 0 – 4 jaarConsultatiebureau: 0 – 4 jaar GGD: 4 en 9 jaarGGD: 4 en 9 jaar

Per 2009: Per 2009: uitbreiding vaccinatie uitbreiding vaccinatie baarmoederhals-kanker baarmoederhals-kanker

Bron: LVE

BMR vaccinaties 1-1-2005Per gemeente, cohort 2002, eerste vaccinatie zuigelingen (14 mnd)

DNA

HPV virusIn het vaccin:

alleen lege virusmantels

Geen DNA

Afweerreactie na vaccinatie Afweerreactie na vaccinatie Antistoffen gericht tegen virusmantel Antistoffen gericht tegen virusmantel

HPVHPV

Antistoffen binden aan virus Antistoffen binden aan virus

Voorkomen dat het virus de cellen kan Voorkomen dat het virus de cellen kan binnen dringenbinnen dringen

Vaccinatie voorkómt dus: nieuwe Vaccinatie voorkómt dus: nieuwe infectie of herinfectieinfectie of herinfectie

Afweerreactie na vaccinatie veel hoger Afweerreactie na vaccinatie veel hoger dan na een infectiedan na een infectie

Vaccinatie tegen Vaccinatie tegen baarmoederhalskanker baarmoederhalskanker

Hoge effectiviteit tegen infecties Hoge effectiviteit tegen infecties met hoog risicotypes met hoog risicotypes

HPV 16 en 18HPV 16 en 18

Deze types zijn samen Deze types zijn samen verantwoordelijk voorverantwoordelijk voor

±± 70% van 70% van baarmoederhalskankerbaarmoederhalskanker

±± 50% van matig tot ernstig 50% van matig tot ernstig afwijkende uitstrijkjesafwijkende uitstrijkjes

Bescherming door vaccinatieBescherming door vaccinatie Bewezen effectief bij vrouwenBewezen effectief bij vrouwen

tot en met 25 jaar:tot en met 25 jaar: Tegen langdurige infectieTegen langdurige infectie Tegen afwijkingen Tegen afwijkingen

Studies naar effectiviteit bij vrouwenStudies naar effectiviteit bij vrouwenouder dan 25 jaar lopen nog. ouder dan 25 jaar lopen nog. Afweerreactie wel aangetoond.Afweerreactie wel aangetoond.

BeschermingsduurBeschermingsduur Lange termijnstudie: momenteel tot 6,4 jaar na vaccinatieLange termijnstudie: momenteel tot 6,4 jaar na vaccinatie

Gezondheidsraad gaat uit van minimaal 10 jaarGezondheidsraad gaat uit van minimaal 10 jaar

Wie vaccineren ?Wie vaccineren ? Vaccineren beschermt alleen tegen nieuwe infectiesVaccineren beschermt alleen tegen nieuwe infecties

Daardoor meest ideale tijdstip: voor begin van seksuele Daardoor meest ideale tijdstip: voor begin van seksuele activiteit, voor eerste contact met (high risk) HPVactiviteit, voor eerste contact met (high risk) HPV

Echter vrouwen van alle leeftijden blijven risico lopen op een Echter vrouwen van alle leeftijden blijven risico lopen op een nieuwe infectienieuwe infectie

Daardoor kan vaccinatie zinvol zijn voor vrouwen na het Daardoor kan vaccinatie zinvol zijn voor vrouwen na het begin van seksuele activiteitbegin van seksuele activiteit

BIJWERKINGENBIJWERKINGEN Bijwerkingen over het algemeen:Bijwerkingen over het algemeen:

vergelijkbaar met andere vaccins vergelijkbaar met andere vaccins van voorbijgaande aardvan voorbijgaande aard

Bijwerkingen kunnen zijn:Bijwerkingen kunnen zijn: Op plaats van injectie: roodheid, Op plaats van injectie: roodheid,

gevoeligheid, zwelling gevoeligheid, zwelling

Verder: hoofdpijn, spierpijn, en koortsVerder: hoofdpijn, spierpijn, en koorts

Gemelde bijwerkingen na vaccinatie = door vaccinatieGemelde bijwerkingen na vaccinatie = door vaccinatie

Gezondheidsraad Gezondheidsraad rapportrapport

maart 2008 (www.gr.nl)maart 2008 (www.gr.nl) Potentieel te behalen gezondheidswinstPotentieel te behalen gezondheidswinst

Effectieve bescherming tegen persisterende HPV infectie en Effectieve bescherming tegen persisterende HPV infectie en voorstadia van BHKvoorstadia van BHK

Aannemelijke bescherming tegen BHKAannemelijke bescherming tegen BHK

Bijwerkingenprofiel geen reden tot ongerustheidBijwerkingenprofiel geen reden tot ongerustheid

Vaccinatie binnen RVP dient urgent volksgezondheidszorgbelangVaccinatie binnen RVP dient urgent volksgezondheidszorgbelang

Raad adviseert vaccinatie tegen HPV op te nemen voor meisjes Raad adviseert vaccinatie tegen HPV op te nemen voor meisjes 12 jr, catch-up 13t/m16 jaar 12 jr, catch-up 13t/m16 jaar

HET ADVIESHET ADVIES

Opname vaccinatie Opname vaccinatie baarmoederhalskanker in baarmoederhalskanker in

RijksvaccinatieprogrammaRijksvaccinatieprogramma

Voor wie?Voor wie?

Standaard voor 12-jarige meisjes: start september 2009Standaard voor 12-jarige meisjes: start september 2009

Inhaalvaccinatie voor meisjes van 13 tot en met 16 jaar in Inhaalvaccinatie voor meisjes van 13 tot en met 16 jaar in de eerste helft van 2009de eerste helft van 2009

RVP

HPV vaccinatie sinds 2009 onderdeel RVPHPV vaccinatie sinds 2009 onderdeel RVP

Zelfde landelijke programma als prikken tegen rode Zelfde landelijke programma als prikken tegen rode hond en mazelenhond en mazelen

Via overheid, dus geen eigen kostenVia overheid, dus geen eigen kosten

Niet verplicht Niet verplicht

Om te onthoudenOm te onthoudenVaccinatie beschermt tegen 2 HPV typen (HPV 16-18)Vaccinatie beschermt tegen 2 HPV typen (HPV 16-18)

70% BHK wordt door deze typen veroorzaakt70% BHK wordt door deze typen veroorzaakt

Vaccinatie beschermt niet tegen andere SOA’s (chlamydia, HIV, Vaccinatie beschermt niet tegen andere SOA’s (chlamydia, HIV, hepatitis B)hepatitis B)

Veilig vrijen blijft dus belangrijkVeilig vrijen blijft dus belangrijk

Deelname aan bevolkingsonderzoek (uitstijkjes) blijft belangrijkDeelname aan bevolkingsonderzoek (uitstijkjes) blijft belangrijk

Dank voor de Dank voor de aandacht!!aandacht!!

www.mmc-vrouw.nlwww.mmc-vrouw.nl

PAUZEPAUZE

EXTRA dia’s voor EXTRA dia’s voor discussiediscussie

Afweerrespons na vaccinatie en na natuurlijke infectie

An

tilic

ha

amn

ivea

u

Natuurlijke infectieNatuurlijke infectie

11x hoger

Vaccin groep

Controle groep

Tijd na start vaccinatie7 mnd 2 jaar 3 jaar 4 jaar 5 jaar

Afweerrespons op vaccin tegen baarmoederhals-kanker veel

hoger dan na natuurlijke infectie

!! !! MAARMAAR

Geen onderzoek effectiviteit vaccinatie doelgroep dus Geen onderzoek effectiviteit vaccinatie doelgroep dus indirect verkregen bewijsindirect verkregen bewijs

Onduidelijkheid over evt boostOnduidelijkheid over evt boost Type-replacement onduidelijkType-replacement onduidelijk Zeldzame bijwerkingen lange termijnZeldzame bijwerkingen lange termijn Vaccinatiegraad onduidelijkVaccinatiegraad onduidelijk Vrijbrief onveilige seksVrijbrief onveilige seks Hoge kostenHoge kosten Geen vervanging van BVO Geen vervanging van BVO

Nieuwe HPV infecties naar leeftijd

15,2%14,1% 13,3%

21,3%

0,0%

5,0%

10,0%

15,0%

20,0%

25,0%

30,0%

24 jaar 34 jaar 44 jaar 54 jaar

Leeftijd bij 3-jaars follow-up

% H

PV

-infe

ctie

Gemeten na 3-jaars follow-up bij vrouwen die bij aanvang HPV-negatief waren

Grainge MJ, Emerg Infect Dis 2005; 11: 1680-85.

Vaccinatieschema voor de HPV-inenting Inenting bestaat uit 3 prikken

Maand 1 Maand 2 Maand 3

Prik 1 Maart*

Prik 2 April*

Prik 3 September*

* Maanden zijn voorbeelden

Waarom drie prikken?Waarom drie prikken? Na 1 prik maakt je lichaam nog te weinig

afweerstoffen

Elke volgende prik zorgt voor meer afweer

Na 3 prikken is er pas een goede bescherming tegen baarmoederhalskanker

Doelgroep voor deze inentingDoelgroep voor deze inenting Alle meisjes die geboren zijn in 1997 of

daarna

Alle meisjes die geboren zijn in 1993, 1994, 1995 of 1996

Alle meisjes krijgen een persoonlijke uitnodiging

Inenting en jongensInenting en jongens

Jongens krijgen geen baarmoederhalskanker

Bescherming tegen deze ziekte is niet nodig

Jongens kunnen wel het virus doorgeven

Er is nog te weinig onderzoek gedaan om te weten of inenting voor jongens zinvol is (bijvoorbeeld om viruscirculatie te stoppen)

FABEL: in andere landen zijn meisjes FABEL: in andere landen zijn meisjes doodgegaan door de vaccinatiedoodgegaan door de vaccinatie

FEIT: door HPV-inenting zijn geen meisjes overleden

Meisjes overlijden wel aan bepaalde ziekte of aandoening

Dit kan gebeuren na HPV-vaccinatie

Maar dat betekent niet door HPV-vaccinatie

FABEL: je kunt verlamd raken door het vaccinFABEL: je kunt verlamd raken door het vaccin

FEIT: meisjes niet ernstig ziek geworden door de prikken

Meisjes kunnen wel een bepaalde ziekte of aandoening krijgen

Dit kan gebeuren na HPV-vaccinatie

Uit onderzoek blijkt dat dit niet door de vaccinatie komt

FABEL: het vaccin bevat een stof die in FABEL: het vaccin bevat een stof die in rattengif zitrattengif zit

FEIT: het vaccin bevat die stof niet

Het gaat om de stof natriumboraat

Deze stof zit in veel producten; ook in rattengif en kakkerlakkengif

Stof zit niet in het vaccin waar nu mee ingeënt wordt

In ander HPV-vaccin zit superkleine hoeveelheid van deze stof maar dit is niet schadelijk voor mensen

FABEL: vaccin bevat levensgevaarlijke giftige FABEL: vaccin bevat levensgevaarlijke giftige stoffen van insectenstoffen van insecten

FEIT: vaccin bevat geen insectencellen

Vaccin gemaakt van viruseiwit met behulp van gekweekte insectencellen

Viruseiwit is schoongemaakt en gescheiden van cellen