Humanizam i Renesansa

Gimnazija u Pirotu

Seminarski rad iz istorije

Tema:Humanizam i

renesansa

Ana Manić II - 4_______________________________________Humanizam i renesansa

Mentor:Zubić Miroslav

Učenik:Manić Ana II 4

Sadržaj

Zaceci humanizma i renesanse u Italiji; drustveno-ekonomske osnove nove kulture....................................................................................................... 3 - 4

Glavna podrucja renesansne kulture i njeni najistaknutiji predstavnici..5 - 6

Renesansna kultura u drugim zemljama...................................................7

Nove pojave u drustvenom zivotu.............................................................8

Umetnicka vrednost Leonardove Mona Lize............................................9

Literatura..................................................................................................10

2


Zaceci humanizma i renesanse u Italiji; drustveno-ekonomske osnove nove kulture

Naporedo sa opstim preobrazajem u 15. i 16. veku nastajali su novi sadrzaji i umetnosti, nauci i kulturi uopste. Zapazeno je pojacano interesovanje za dela grckih i latinskih pisaca. Njima se u ovom periodu, pored svestenika, sve vise bave i svetovna lica. Smatralo se da to proucavanje starih pisaca i usvajanje njihovih misli usavrsava i oplemenjuje coveka, pa su to proucavanje nazvali covecanskom naukom ( humanitatis studia ), te je po tome i citav novi pokret nazvan humanizam. Pojam renesansa koji se upotrebljava za humnisticku kulturu znaci obnovu anticke kulture. Jos krajem srednjeg veka mnoge pojave u kulturnom zivotu i teznje pojedinaca ocenjivane su kao otpor prema sholastickoj ucenosti kojom se tezilo da se dokaze da su verske istine u isto vreme i istine razuma. U novom pokretu tezilo se da se sto bolje shvati duh anticke kulture, pa se onda pocelo i ugledati na nju i stvarati u tom duhu. Tezilo se da se istovremeno razviju i dusevne i telesne sposobnosti. Nova kultura nastojala je da izmiri i spoji humanisticke ideje sa duhom hriscanstva ciji je uticaj bio veoma veliki. Doba humanizma i renesanse jedno je od obelezja koje oznacavaju prelaz iz srednjeg u novi vek. Na tim novim shvatanjima i osecanjima razvila se sva novovekovna kultura, prosveta i umetnost. Italija je bila ognjiste te nove kulture. Humanisticke skole odlikovale su se narocito ucenjem jezika, knjizevnosti i filozofije starih Grka i Rimljana. Ovaj novi i siroki kulturni pokret, renesansa, deli se na ranu renesansu ( kvatrocento ), koja pripada 15. stolecu, dakle srednjem veku, i na kasnu renesansu ( cinkvecento ), koja pripada 16. stolecu, dakle novom veku.

3


Duh nove kulture mogao je ovladati i razvijati se blagodareci cinjenici da su njeni poklonici i zastitnici, mecene, bili i vladari i bogati gradjani. Nova knjizevnost i umetnost imala je zastitnike u papama, republikanskim vladama i vladarima, velikim i malim. Oni su u Italiji i u drugim zemljama Evrope pomagali humaniste i umetnike renesanse. Dakle, nosioci nove kulture bili su visi slojevi drustva, koji su bili u mogucnosti da steknu potrebno obrazovanje i da se krecu u obrazovnim krugovima ocekujuci da ce biti zapazeni i ovekoveceni u delima istaknutih umetnika i knjizevnika. Tako se uz pape i vladare obrazovao i krug bogatih prosvecenih gradjana, i svi su oni tezili da u svojoj sredini sto vise razviju novi duh u kulturi, cije je osnovno obelezje bilo individualizam u politici i javnom zivotu, empirizam u nauci, realizam u umetnosti i nacionalizam u poslovanju.

4


Glavna podrucja renesansne kulture i njeni najistaknutiji predstavnici

Humanizam i renesansa najpre su zahvatili italijanske gradove: Firencu, Rim, Napulj, Milano, Feraru, Urbino, Rimini, Veneciju, i druge, ali su se brzo prosirili i na ostale evropske zemlje; Francusku, Englesku, Poljsku, Cesku, Ugarsku, Austriju, Dubrovnik, Nizozemsku, Spaniju, Nemacku i druge zemlje.

Od ranih istaknutih humanista treba pomenuti Franceska Petrarku i Djovanija Bokaca, koji su ziveli i stvarali jos u 14. veku. Dobro su poznavali staru rimsku knjizevnost i pisali na latinskom jeziku, ali se Petrarka ipak proslavio tek svojim lirskim pesmam na italijanskom jeziku. Bokaco je usao u red velikih pisaca svoji poznatim delom na italijanskom jeziku. To je zbirka novela ili prica iz zivota , Dekameron ( 100 prica ispricanih za 10 dana: grci deka-10, homera-dan ).

Ipak novi duh i novi izraz u umetnickom stvaralastvu najvise su se ispoljili u likovnoj umetnosti. Uprkos promenama u privrednom zivotu Evrope i jacanju ekonomske moci burzoazije, pocetkom 16. veka dvorovi italijanskih vladara dugo su cuvali svoj sjaj, ali su i bogati gradjani posedovali zamasna sredstva koja su mogli da uloze u gradjevinsku delatnost, da ukrasavaju svoje trgove, podizu crkve i javne zgrade i ulepsavaju ih delima istaknutih umetnika renesanse-graditelja, slikara i vajara.

U arhitekturi, umetnici su nastojali da se oslobode francuskog stila, koji su iz prezira nazivali gotskim. Iznad crkava podizali su velike kupole za koje su uzor nalazili u rimskom Panteonu. U stilu renesanse podizane su siroke, cetvrtaste i svetle gradjevine pogodne ne samo za hramove vec i za javne zgrade i palate. Gradjevine toga stila bile su prakticnije za gradski zivot i drzavne ustanove. Nad vratima i prozorima primenjeni su polukruzni lukovi i dorski, jonski i korintski stubovi, a izmedju spratova izbocen rub ili venac.

Zacetnik gradjevinskog stila rane renesanse bio je Filipo Bruneleski ( + 1447 ) a kasne Bramante ( + 1514). On je postavio temelje Crkvi sv. Petra u Rimu. Gradjenje i oslikavanje su nastavili znameniti umetnici Rafael, pa Mikelandjelo, koji je podigao

5


cuveno centralno kube. Gradjenje je dovrsio Bernini ( + 1680), koji je sagradio kolonade pred crkvom.

U vajarstvu, umetnici za svoje statue, cesto nage, traze idealne proporcije posmatrajuci prirodu i proucavajuci sklop covekovog tela. Oni usvajaju anticke ideale lepote. Pored smisla za isticanje lepote covekovog tela uocljiv je i smisao za prirodu i njene raskosne lepote. Lepote prirode su sve cesce predmet slikanja umetnika renesanse. Usavrseno je slikanje na jos vlaznom zidu, ali i slikanje uljanim bojama. Slike na vlaznom zidu nazvane su freske. Najveci slikari kasne renesanse i svestrani umetnicki geniji bili su Mikelandjelo, Leonardo da Vinci, Rafael Santi i Ticijan Veceli.

Mikelandjelo Buonaroti (1475-1564), vajar, graditelj, slikar i pesnik, dao je svojim likovima izraz praiskonske snage, pune zivota i dostojanstva. Medju mnogim njegovim delima isticu se statue Mojsije, David,Robovi, freska Strasni sud u sikstinskoj kapeli ( Vatikan ) i prerada plana koji je za baziliku Sveti Petar u Rimu izradio Bramante. Leonardo da Vinci (1452-1518) bio je poreklom iz firentinske drzave kao i Mikelandjelo. I Leonardo je bio svestrana priroda, genijalan i univerzalan covek. Najslavniji je kao slikar, ali je bio i odlican vajar, arhitekta, inzinjer, matematicar, geometar, pesnik, muzicar, anatom i mehanicar, umetnik i talentovani naucnik. Malo je njegovih dela sacuvano, medju njima su Mona Liza ( Djokonda ), Tajna vecera ( u Milanu ) i dr. Brojni sacuvani rukopisi i crtezi svedoce sa kakvom je naucnom tacnoscu proucavao svaki predmet i svaku pojavu. Pokusao je da pronadje cak i spravu za letenje po uzoru na let ptica. Osim u Italiji, radio je i u Francuskoj, gdje je uzivao pomoc francuskog kralja. U Francuskoj je i umro. Rafael Santi ( 1483-1520), jeste treci veliki umetnik ovog perioda. Slikarska umetnost "bozanstvenog Urbinjanina", kako su ga zvali, puna je vedre i vesele lepote, kao sto mu je i zivot bio. On je svojim kompozicijama prekrio zidove papskog dvora u Vatikanu. Njegove slike, osobito mnogobrojne madone ( Bogorodice ) odisu ljupkoscu i milinom.Papa Lav X poverio mu je i gradnju Petrove crkve. Od njegovih brojnih slika posebno se istice Sikstinska madona. Rafael Santi bio je veliki majstor u slaganju boja i grupisanju velikog broja likova na slici.

Najslavniji slikar mletacke skole je Ticijan Veceli (1490-1576), veoma plodan umjetnik. Bavio se portretom, alegorijom, pejzazem, istorijskim i crkvenim slikarstvom. Smatra se da je u svom gotovo stogodisnjem zivotu naslikao vise od 4000 slika.

Od firentinskih slikara znameniti su Verokijo ( 1436-1488), Boticeli (1444-1520) i drugi. U slikam Koredja (1484-1534), Tintoreta (1518-1594) i Paola Veronezea (1528-1588) vec se naziru znaci novog, baroknog stila, koji ce zameniti renesansu.

6


Renesansna kultura u drugim zemljama

Humanizam i renesansa Italije uticali su i na kulturni razvoj dr zemalja. Italijanski knjizevnici i umetnici putovali su van Italije. Tamo su ziveli i radili i ostavljali brojna umetnicka dela. U Francuskoj je plemstvo prihvatilo spoljni sjaj renesanse i gradilo je u novom stilu velelepne zamkove-dvorce. Novi stil je primenjivan prvenstveno na svetovnim gradjevinama, dok su crkve i dalje gradjene u gotskom stilu. Fransoa I je prema planovima Pjera izgradio kraljevsku palatu u Luvru u parizu, jednu od najlepsih gradjevina renesanse. U likovnim umetnostima Francuska stoji uz Italiju, kao i u knjizevnosti, u kojoj je Fransoa Rable (+1553) u satiricno romanu Gargantua i Pantagruel izvrgao ruglu plemice i monahe. Kao humanist, Rable je bio pristalica nove nauke.

Iz Italije renesansa je nesto kasnije prodrla i u Nemacku, gde je trajala do polovine XVII veka. I tamo je u gradjevinarstvu novi stil primenjivan vise na svetovne gradjevine a manje na crkve. Umetnost renesanse u Nemackoj najvise je dosla do izraza u slikarstvu. U toj grani umetnosti najvise su se istakli Albreht Direr, Hans Holbajn i Luka Kranah, portretisti Lutera i drugih verskih reformatora. U Nizozemskoj je renesansno slikarstvo bilo razvijeno u isto vreme kad i u Italiji. Dok su italijanski slikari vise prikazivali lepotu ljudskog tela, u nizozemskom slikarstvu osobito je prikazivana lepota prirode i gradjanskog zivota. U slikarskoj tehnici primenjivane su masne ili uljane boje.

7


Nove pojave u drustvenom zivotu

Nove ideje i nova znanja, nastala u vreme i posle otkrica novih zemalja, kao i nova shvatanja uloge coveka kao jedinke i drustvenog bica koja su istakli delatnici renesanse, uneli su velike promeni u javni i privatni zivot u mnogim zemljama Evrope. Darovite i snazne licnosti javljaju se u raznim granama kulture, nauke, kao i u proizvodnji. Novi vidici i nove mogucnosti podsticu i pojedince i drustvo da sto pre stvore uslove koji ce omoguciti bolji, udobniji i srecniji zivot. Bilo je jasno da mnogo sta zavisi od organizacije i rezultata proizvodnje. Manufakturna proizvodnja bila je znacajna grana. Njen organizator i nosilac bilo je gradjanstvo, kome je bilo jasno da proizvodnja moze da se unapredi samo u uslovima u kojima ce postojati jake drzavne ustanove i jaka centralna vlast. Gradjanstvo je racunalo s tim da ce uz ojacanu kraljevsku vlast i njegova snaga i ekonomski i politicki ojacati; da ce se u novoj organizaciji drzave izboriti za veci uticaj. Medjutim, nove ideje i novi pogledi potresli su i plemstvo. U ojacanom gradjanstvu ono oseca opasnost za svoje privilegije, koje jaka kraljevska vlast moze ocuvati. Obicni gradjani i sitni proizvodjaci zele bolji zivot, ali razjedinjeni nemocni su da bitnije na poboljsanje svog polozaja. Seljastvo i gradska sirotinja nezadovoljni su feudalnim poretkom, ali njihov polozaj nije poboljsan u absolutistickoj monarhiji nastaloj savezom vladara i plemstva. U takvim uslovima, ekonomski ojacano gradjanstvo nastoji da se prikaze kao zastitnik sitnih proizvodjaca i predstavnik nacionalnih interesa. Takvim teznjama gradjanstva, koje su bile sve odlucnije, apsolutisticka monarhija se suprotstavljala pretvarajuci se u ustanovu koja je kocila razvoj industrije i trgovine postajuci vremenom orudje plemicke diktature. Zato je gradjanstvo u pojedinim zemljama Evrope pocelo da pruza otpor apsolutizmu, koji ce prerasti u burzoaske revolucije: u Nizozemskoj ( Holandiji ) u XVI, Engleskoj u XVII i Francuskoj u

8


Umetnicka vrednost Leonardove Mona Lize

Djordjo Vizari (1511-1574) u delu Zivoti slavnih slikara,vajara i arhitekata daje biografiju Leonarda da Vincija. Navodimo odlomak o Leonardovom delu Mona Liza.

"Primio se Leonardo da za Franceska Djokonda izradi portret njegove zene Mona Lize i, mada je radio cetiri godine, nije uspeo da ga zavrsi; ovo se delo danas nalazi kod francuskog kralja Fransoa u Fontenblou; onaj ko zeli da vidi u kojoj meri umetnost moze podrazavati prirodu lako ce to razumeti na ovoj slici; ovde su izradjene i najmanje pojedinosti koje se mogu naslikati samo velikom vestinom. Oci imaju sjaj i vlaznost zivih bica, a okruzene su crvenkasto-modrom bojom i trepavicama, sto se moze izvesti samo krajnjom tananoscu. I obrve su izradjene slicno, i kao da dlake rastu iz mesa, negde gusce, a negde redje, rasporedjene prema porama koze,tako da izgledaju ne moze biti prirodnije. Nos sa onim lepim ruzicastim i neznim otvorima izgleda kao u zivog coveka. Malo otvorena usta, koja se svojim krajevima i crvenilom spajaju sa bojom lica, ostavljaju utisak istinitog mesa i krvi a ne boje. U udubljenju na vratu pazljivi posmatrac ce primetiti kucanje zile kucavice; i zaista se moze reci da je ova slika naslikana tako da ce pred njom zadrhtati i uzmaci svaki odvazniji umetnik ili bilo ko drugi; Leonardo je pribegao i ovom nacinu rada; kako je Mona Liza bila vrlo lepa; on ju je za vreme slikanja okruzivao raznim sviracima, pevacima i lakrdijasima koji su je uveseljavali da bi se izbegao onaj melanholicni izraz, obicno neizbezan na portretima; na Leonardovoj slici je osmeh toliko prijatan da izgleda pre bozanski nego ljudski, i zbog toga je portret ove zene smatran izvanrednom tvorevinom, jer ona ni u zivotu nije izgledala drukcije."

9


LITERATURA

1. Istorija civilizacije, Vil Djurant, narodna knjiga Alfa, Beograd, 1999

2. Istorija za II razred gimnazije prirodni-matematičkog smera,zavod za udžbenike i nastavna sredstva, Beograd, 2002

3.Rose Megelford renessansa & homanisam, 1994 Circle of English university

4. www.google.com

5. www.krstarica.com

10

Documents

Humanizam i Renesansa