huriser balci akilli tekstiller

8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller

1/271

1

UKUROVA NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS

ADANA, 2006

YKSEK LSANS TEZ

Huriser BALCI

AKILLI (FONKSYONEL) TEKSTLLER, SELM KUMALARDA

ANTBAKTERYEL APRE VE PERFORMANS ZELLKLER

TEKSTL MHENDSL ANABLM DALI


2/271

2

UKUROVA NVERSTES

FEN BLMLER ENSTTS

Huriser BALCI

YKSEK LSANS TEZ

TEKSTL MHENDSL ANABLM DALI

Bu tez ../../2006 Tarihinde Aadaki Jri yeleri Tarafndan Oybirlii leKabul Edilmitir.

mza:......................... mza:.......................... mza:................................

Prof. Dr. Osman

BABAARSLAN

Prof. Dr. R. Turul OULATA Prof. Dr. Selahattin SERN

DANIMAN YE YE

Bu tez Enstitmz Tekstil Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr.

Kod No:

Prof. Dr. Aziz ERTUN

Enstit Mdr

Bu alma ukurova niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi Tarafndan Desteklenmitir.

Proje No: FBE.2004.YL.45

Not: Bu tezdekullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge, ekil ve fotoraflarn kaynakgsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere tabidir.




3/271

I

ZYKSEK LSANS TEZ

Huriser BALCIUKUROVA NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS

TEKSTL MHENDSL ANA BLM DALIDanman : Prof. Dr. Osman BABAARSLAN

Yl : 2006, Sayfa : 251Jri : Prof. Dr. R. Turul OULATA

Prof. Dr. Selahattin SERN

Bu almada genel olarak lkemizde ok yeni bir konu olan ve zerinde okfazla almaya rastlanmayan akll (fonksiyonel) tekstiller hakknda geni bilgiverilmi, daha sonra antimikrobiyal apre zerinde durulmutur. Antimikrobiyalaprenin farkl hammaddedeki kumalarn performans zelliklerine olan etkisiaratrlmtr.

almann deneysel ksmnda kullanlmak zere % 100 Pamuk, PES/VS vePES/VS/EA karm dokuma kumalar temin edilmitir. Bu kumalara tez konusuerevesinde antibakteriyel apre almalar laboratuar artlarnda uygulanmtr.Apresi yaplan kuma numunelerindeki ilem etkisinin testlerle ortaya konulabilmesiiin laboratuarda kumalarn antimikrobiyal, fiziksel ve haslk zellikleriincelenmitir.

alma sonunda, 3 farkl kuma tipinde, antibakteriyel zellik kazandrmadakullanlan hangi apre maddesi, apre yntemi ve apre deriiminin kuman hangizelliine ne ekilde etki gsterdii belirlenmeye allm, belirli bir zelliktekikuma retimi iin hangi proses parametrelerinin ve apre maddesinin daha uygun

olabilecei istatistiksel yntemler (varyans analizi) kullan

larak arat

r

lm

t

r.Antibakteriyel proses parametrelerinin tm kuma tiplerinde negatif etkilediizellikler arasnda su ve ter haslklar ortak olarak grlmtr. Antibakteriyel prosesparametrelerinin en az etkiledii zelliklerin pillinglenme (boncuklanma) ve ykamahasl olduu belirlenmitir.

Anahtar Kelimeler: Akll Tekstil, Antimikrobiyal/Antibakteriyel Apre, Kumazellikleri




4/271

II

ABSTRACT

MsC THESIS

Huriser BALCI

DEPARTMENT OF TEXTILE ENGINEERING

INSTITUTE OF NATUREL AND APPLIED SCIENCEUNIVERSITY OF CUKUROVA

Supervisor : Prof. Dr. Osman BABAARSLANYear : 2006, Page : 251

Jury : Prof. Dr. R.Turul OULATAProf. Dr. Selahattin SERN

In this study, the knowledge is widely given about smart textiles andespecially antimicrobial finishing which is a new subject in our country. There isntmuch study in this area. The effects of antimicrobial finishing on the properties offabrics made of different raw materials have been researched.

100 % Cotton, PES/VS, PES/VS/EA blended woven fabrics have been usedin the experimental part of the study. The antimicrobial finishing applications aremade in the laboratory conditions. The physical and fastness properties of the fabricshave been examined in quality control laboratory.

At the and of the study, in three kinds of fabrics, the best and optimumfinishing agent, finishing process and finishing concentration is tried to be identifiedusing statistical methods as ANOVA (variance of analysis) for antimicrobial

finishing.Experimental study shoved that antimicrobial process parameters affectnegatively on colour fastness to water and perspiration. It is also determined thatresistance to pilling and colour fastness to washing are affected at least byantimicrobial finishing..

Key Words: Smart Textiles, Antimicrobial/Antibacterial Finishing, FabricProperties

SMART (FUNCTIONAL)TEXTILES,

ANTIBACTERIAL FINISHING ON THE SELECTED FABRICS AND

PERFORMANCE FEATURES


5/271

III

TEEKKR

Yksek Lisans eitimimin ilk gnnden sonuna kadar geen srede, her

aamada desteini esirgemeyen, bilgi birikimini, tecrbesini ve deerli zamann

benimle paylaan, tezin oluumunda, dzenlenmesinde ve deerlendirilmesinde her

trl katkda bulunan danman hocam Sayn Prof. Dr. Osman BABAARSLANa

teekkr bir bor bilirim.

Tezde kullanlan pamuklu kumalarn ham olarak teminini salayan Fibatek

Dokuma letmeleri Fabrika Mdr Say

n Uur KAHYAOLUna, ham pamuklukumalarn n terbiye ve boyamasnn yaplmas konusunda yardmda bulunan Misis

Apre letmeleri Ar-Ge ve Kalite Gvence Sorumlusu Sayn Bikem MLLye,

PES/VS ve PES/VS/EA karm kumalarn temini ve emdirme yntemine gre

apre almalarnn yaplabilmesi iin laboratuar imkanlarn kullanmam salayan

zbucak letmeleri Ynetim Kurulu Bakan Sayn Fikret KARABUCAKa,

kimyasal laboratuar efi Hatice ER ve dier laboratuar alanlarna, almann

ektirme yntemine gre apre denemeleri iin .. Tekstil Mhendislii Blm

Kimyasal Laboratuarn kullanma konusunda desteini esirgemeyen Sayn Prof. Dr.

R. Turul OULATAya ok teekkr ederim.

Tezde kullanlan kimyasal maddelerin temininde desteklerini esirgemeyen

Seta Kimya Adana Blge Sat Sorumlusu Nurettin TALTEKNe ve Gemsan

Lubrikant Sorumlusu zge TURHANa teekkr ederim.

Tezin Antimikrobiyal testlerinin yaplabilmesi iin numunelerin yurt

dndaki laboratuarlara gnderilmesinde yardmlarn esirgemeyen Seta Kimya

Ultra-fresh Sorumlusu Ezgi AHNe ve DEVAN Trkiye temsilcisi Ercan

ARSLANa, ayn zamanda baz antimikrobiyal testlerinin K.Mara St mam

niversitesi Biyoloji Blm Laboratuarlarnda yaplmas konusunda desteklerini

esirgemeyen sayn Do. Dr. Metin DIRAKa teekkr bir bor bilirim.

Tm almam boyunca maddi manevi destelerini benden esirgemeyen ve her

zaman yanmda olan aileme ve eim Onur BALCIya sonsuz teekkr bor bilirim.


6/271

IV

NDEKLER Sayfa NoZ ...................................................................................................................... I

ABSTRACT ...................................................................................................... II

TEEKKR ..................................................................................................... III

NDEKLER ................................................................................................ IV

ZELGELER DZN ................................................................................... XI

EKLLER DZN ......................................................................................... XIII

1. GR ............................................................................................................. 1

1.1. Dnyada Mevcut Durum ve Eilimler . 2

1.2. Trkiyede Tekstilin Durumu 4

1.3. Tekstil Sektrnn Teknolojik ncelikleri ... 7

1.4. Akll Tekstiller Pazar ... 10

1.4.1. Dnya Pazar 11

1.4.2. Trkiye Pazar .. 12

2. NCEK ALIMALAR ............................................................................. 15

3. NANOTEKNOLOJ VE TEKSTLDEK UYGULAMALARI 27

3.1. Nanoteknolojinin Tanm.......................................................................... 273.2. Nanoteknolojinin Amalar ...................................................................... 29

3.3. Nanoteknolojinin Kullanm Alanlar . 29

3.4. Nanoteknolojinin Tekstil Sektrndeki Uygulamalar .. 31

3.4.1. Nanolifler .......................................................................................... 34

3.4.1.1. Elektrospin Yntemi ile Nanolif retimi.............................. 35

3.4.1.2. Fibrilasyon ile Nanolif retimi............................................. 37

3.4.1.3. Meltblowing Yntemi ile Nanolif retimi .. 383.4.1.4. Bikomponent Lif retim Yntemi ile Nanolif retimi 40

3.4.1.5. Nanoliflerin Kullanm Alanlar 42

3.4.2. Nano-tpler .. 43

3.4.3. Nano-partikller 44

3.4.4. Nano Boyuttaki Bitim lemleri ... 44

3.4.5. Faz Deitiren Materyaller (PCM) .. 45

3.4.6. Biimsel Hafzal Materyaller (SMM) . 45


7/271

V

3.4.7. Kromik Materyaller .. 46

3.4.8. Elektriksel Uygulamalar .. 46

4. AKILLI LF VE KUMA TEKNOLOJLER................................................ 48

4.1. Elyafn zellii ile Oluan Akll Tekstiller.............................................. 51

4.1.1. Kullancya Konfor Salayan Akll Lifler .. 51

4.1.1.1. Mikrolifler 51

4.1.1.2. Hollow (i Oyuk) Lifler .. 53

4.1.1.2.(1). Thermolite .. 53

4.1.1.2.(2). ThermaStat . 55

4.1.1.2.(3). Holofiber .. 56

4.1.1.3. Diaplex .. 58

4.1.1.4. CoolMax 60

4.1.1.5. Comfortrel . 65

4.1.1.6. Tactel . 67

4.1.1.7. Supplex .. 69

4.1.1.8. Coolplus 69

4.1.1.9. Akwatek Poliester ve Akwadyne Nylon . 71

4.1.1.10. Mipan Aqua-F . 73

4.1.2. Antimikrobiyal Lifler ... 74

4.1.3. G Tutuan Lifler 78

4.1.3.1. G Tutuur Poliester Lifleri 79

4.1.3.2. G Tutuur Viskoz Lifleri .. 80

4.1.4. Yksek Performansl Lifler .. 81

4.1.4.1. Aromatik Poliamid (Aramid) Lifleri 84

4.1.4.1.(1). Polimer Eldesi .. 84

4.1.4.1.(2). Aromatik Poliamid (Aramid) Liflerinin zellikleri .. 85

4.1.4.2. Karbon Lifleri ... 85

4.1.4.3. Kompozitler . 87

4.1.5. Elektrik Akmnleten Lifler .. 88

4.2. Bitim lemleri ile Elde Edilen Akll Tekstiller .. 92

4.2.1. Antimikrobiyal Bitim lemi 92


8/271

VI

4.2.1.1. Mikroorganizmalarn Etkileri ... 93

4.2.1.2. Antimikrobiyal Maddeler ve alma Mekanizmalar . 94

4.2.1.3. Antimikrobiyal Bitim lemi 100

4.2.2. Su ve Kirtici Bitim lemi .. 102

4.2.2.1. Nanoteknoloji ile Kirtici Uygulamalar .. 104

4.2.2.1.(1). Schoeller Nanosphere Fabrics .. 107

4.2.2.1.(2). Nano-Pel 109

4.2.2.2. Florokarbon Esasl Su, Ya ve Kirtici Apre Uygulamalar 109

4.2.2.3. Plazma Polimerizasyon Teknolojisi ile Su ve Kirticilik

Bitim lemi .. 112

4.2.3. G Tutuurluk Bitim lemi . 113

4.2.3.1.Yanma Mekanizmas . 114

4.2.3.2. G Tutuurluk Kimyasallar ... 114

4.2.3.3. G Tutuur Apre Uygulamalar . 117

4.2.3.4. G Tutuurlukin Kullanlan Test Yntemleri 117

4.2.4. Koku Gzelletirici Bitim lemleri . 119

4.2.4.1. Cyclofresh . 119

4.2.4.2. Mikrokapsl lemi .. 121

4.2.4.2.(1). Skintex .. 122

4.2.5. abuk Kuruma, Nefes Alabilme zellii Salayan Bitim lemi 123

4.2.5.1. Nano-Dry . 123

4.2.5.2. Schoeller 3XDRY . 126

4.3. Elektronik Aksamlarn Eklenmesiyle Elde Edilen Akll Tekstiller . 126

4.3.1. Istma Fonksiyonlu Akll Giysiler .. 127

4.3.1.1. Is Depolayan ve Is Dzenleyici Tekstiller . 129

4.3.1.2. Istcl Akll Giysi rnekleri .. 130

4.3.2. Kamuflaj Giysileri 131

4.3.3. nsan Salnda Kullanlan Akll Giysiler . 132

4.3.4. Giyilebilir Bilgisayarlar 135

4.3.5. Giyim Dnda Kullanlan Akll Tekstiller .. 137

4.3.6. Oda Scaklna Gre Rengi Deien Kumalar 139


9/271

VII

4.4. Akll Tekstillerin kolojik Etkileri . 140

4.4.1. retim .. 141

4.4.2. Kullanm .. 141

4.4.3. Geri kazanma .. 142

5. MATERYAL VE METOT 144

5.1. Materyal 144

5.1.1. almada Kullanlan Kumalar .. 145

5.1.2. almada Kullanlan Kimyasallar ... 146

5.1.2.1. Ultra-Fresh NM (A1) Antibakteriyel Apre Maddesi 147

5.1.2.2. Ultra-Fresh FT-7 (A2) Antibakteriyel Apre Maddesi . 149

5.1.2.3. AEM 5772/5 (A3) Antibakteriyel Apre Maddesi 150

5.2. Metot . 152

5.2.1. Kumalara Uygulanan n Terbiye ve Boyama lemleri . 153

5.2.2. Kumalara Uygulanan Antibakteriyel Apre lemleri .. 155

5.2.2.1. Emdirme Yntemi 156

5.2.2.2. ektirme Yntemi 158

5.2.3. Kumalara Uygulanan Testler .. 159

5.2.3.1. Antibakteriyel Testi . 160

5.2.3.1.(1). AATCC 147:1998 Antibakteriyel Test Metodu . 161

5.2.3.1.(2). AATCC 30:1998 Antifungal Test Metodu . 163

5.2.3.1.(3). Disk Difzyon Metoduna Gre Antimikrobiyal

Test Metodu 164

5.2.3.1.(4). AATCC 100 Antimikrobiyal Test Metodu 166

5.2.3.1.(5). ASTM E2149-01 Antimikrobiyal Test Metodu. 166

5.2.3.2. Kopma Mukavemeti Testi 168

5.2.3.3. Yrtlma Mukavemeti Testi . 169

5.2.3.4. Pilling Testi . 169

5.2.3.5. Buruma Geri Dnm Testi 170

5.2.3.6. Elastikiyet Testi 171

5.2.3.7. Kalc Uzama Testi .. 171

5.2.3.8. Ykama Hasl Testi .. 172


10/271

VIII

5.2.3.9. Srtnme Hasl Testi . 174

5.2.3.10. Ter Hasl Testi 175

5.2.3.11. Su Hasl Testi . 176

6. DENEYSEL ALIMA VE BULGULAR 177

6.1. Antibakteriyel Testi Sonular ... 177

6.1.1. Disk Difzyon Metoduna Gre Antibakteriyel Test Sonular 177

6.1.1.1. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular ... 179

6.1.1.2. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular .. 180

6.1.1.3. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 181

6.1.2. ASTM E2149-01 Metoduna Gre Antimikrobiyal Test Sonular .. 181

6.1.3. AATCC 147 Metoduna Gre Antibakteriyel Test Sonular ... 182

6.1.3.1. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular .. 183

6.1.3.2. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular .. 183

6.1.3.3. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 184

6.2. Kopma Mukavemeti Test Sonular . 185

6.2.1. Pamuklu Kumalarin Kopma Mukavemeti Test Sonular . 185

6.2.2. PES/VS Kumalarin Kopma Mukavemeti Test Sonular .. 187

6.2.3. PES/VS/EA Kumalarin Kopma Mukavemeti Test Sonular ... 189

6.3. Yrtlma Mukavemeti Test Sonular 191

6.3.1. Pamuklu Kumalarin Yrtlma Mukavemeti Test Sonular 191

6.3.2. PES/VS Kumalarin Yrtlma Mukavemeti Test Sonular 192

6.3.3. PES/VS/EA Kumalarin Yrtlma Mukavemeti Test Sonular .. 193

6.4. Martindale Pilling Test Sonular . 194

6.4.1. Pamuklu Kumalarin Martindale Pilling Test Sonular .. 194

6.4.2. PES/VS Kumalarin Martindale Pilling Test Sonular . 195

6.4.3. PES/VS/EA Kumalarin Martindale Pilling Test Sonular ... 195

6.5. Buruma As Testi Sonular . 196

6.5.1. Pamuklu Kumalarin Buruma As Test Sonular ... 196

6.5.2. PES/VS Kumalarin Buruma As Test Sonular ... 197

6.5.3. PES/VS/EA Kumalarin Buruma As Test Sonular 198

6.6. Elastikiyet Test Sonular . 199


11/271

IX

6.6.1. PES/VS/EA Kumalarin Elastikiyet Test Sonular ... 200

6.7. Kalc Uzama Test Sonular . 201

6.7.1. PES/VS/EA Kumalarin Kalc Uzama Test Sonular .. 201

6.8. Ykama Hasl Testi Sonular . 202

6.8.1. Pamuklu Kumalarin Ykama Hasl Test Sonular .. 202

6.8.2. PES/VS Kumalarin Ykama Hasl Test Sonular . 203

6.8.3. PES/VS/EA Kumalarin Ykama Hasl Test Sonular ... 204

6.9. Srtme Hasl Testi Sonular .. 204

6.9.1. Pamuklu Kumalarin Srtme Hasl Test Sonular .. 205

6.9.2. PES/VS Kumalarin Srtme Hasl Test Sonular .. 205

6.9.3. PES/VS/EA Kumalarin Srtme Hasl Test Sonular 206

6.10. Su Hasl Testi Sonular ... 207

6.10.1. Pamuklu Kumalarin Su Hasl Test Sonular 207

6.10.2. PES/VS Kumalarin Su Hasl Test Sonular 208

6.10.3. PES/VS/EA Kumalarin Su Hasl Test Sonular .. 209

6.11. Ter Hasl Testi Sonular .. 209

6.11.1. Pamuklu Kumalarin Ter Hasl Test Sonular . 210

6.11.2. PES/VS Kumalarin Ter Hasl Test Sonular .. 211

6.11.3. PES/VS/EA Kumalarin Ter Hasl Test Sonular 212

6.12. Sonularn statistiksel Deerlendirmesi 213

6.12.1. Kopma Mukavemeti Testi 214

6.12.1.1. Pamuklu Kumalarin statistiksel Deerlendirme .. 214

6.12.1.2. PES/VS Kumalarin statistiksel Deerlendirme .. 218

6.12.1.3. PES/VS/EA Kumalarin statistiksel Deerlendirme. 222

6.12.2. Yrtlma Mukavemeti Testi 226

6.12.2.1. Pamuklu Kumalarin statistiksel Deerlendirme .. 226

6.12.2.2. PES/VS Kumalarin statistiksel Deerlendirme ... 228


6.12.3. Elastikiyet Testi 232


6.13.4. Kalc Uzama Testi . 234


12/271

X


7. SONULAR VE NERLER . 237

7.1. Pamuklu Kumain Sonu ve neriler .. 238

7.2. PES/VS Kumain Sonu ve neriler .. 239

7.3. PES/VS/EA Kumain Sonu ve neriler .. 240

7.4. Antibakteriyel Apre in neriler 241

7.5. Sonraki almalar 242

KAYNAKLAR .................................................................................................... 243

ZGEM ......................................................................................................... 251


13/271

XI

ZELGELER DZNSayfa

Noizelge 3.1. Farkl retim Yntemleri le Elde Edilen Nanolifler 42

izelge 4.1. Akll Tekstillerin Materyal Formuna Gre Snflandrlmas 49

izelge 4.2. Akll Tekstillerin retim Biimine Gre Snflandrlmas 50

izelge 4.3. Comfortrel Elyafnn zellikleri . 66

izelge 4.4.. Coolplus Lifinin Dier Liflerle Kyaslanmas . 70

izelge 4.5. Ticari Antimikrobiyal Lifler .. 75

izelge 4.6. Yksek Performansl Liflerin zelliklerine Gre

Gruplandrlmas ..

82

izelge 4.7. Kullancin Temini Mmkn Olan Yksek Performansl Lifler

ve Mekanik zellikleri . 83

izelge 4.8. Aramid rn Isimleri ve Firmalar ... 84

izelge 4.9. Ticari Antimikrobiyal Maddeler ve reticileri . 95

izelge 4.10. Antimikrobiyal Tekstillere Uygulanan Bitim lemi Teknikleri .. 100

izelge 4.11. Baz G Tutuurluk Maddeleri ve Kullanldklar Lifler 116

izelge 4.12. G Tutuurluk Test Standartlar .. 118

izelge 5.1. almada Kullanlan Kumalarn Konstrktif zellikleri ... 146

izelge 5.2. almada Kullanlan Antibakteriyel Apre Maddeleri .. 146

izelge 5.3. almada Kullanlan % 100 Pamuklu Kuman n Terbiye

Prosesleri ...

153

izelge 5.4. almada Kullanlan PES/VS Kuman n Terbiye Prosesleri . 153

izelge 5.5. almada Kullanlan PES/VS/EA Kuman n Terbiye

Prosesleri

154

izelge 5.6. almada Kullanlan Kumalara Uygulanan lemler . 156

izelge 5.7. Emdirme Yntemi ile Yaplan Antibakteriyel Aprelerin lem

Koullar

157

izelge 5.8. ektirme Yntemi le Yaplan Antibakteriyel Aprelerin lem

Koullar

159

izelge 5.9. alma Kapsamnda Numune Kumalara Uygulanan Testler.

160


14/271

XII

izelge 5.10. Kalitatif ve Kantitatif Test Yntemleri 161

izelge 5.11. ISO 105-C06 Standardna Gre Ykama Hasl Deney artlar .. 173

izelge 6.1. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 179

izelge 6.2. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular ... 180

izelge 6.3. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular . 181

izelge 6.4. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 182

izelge 6.5. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 183

izelge 6.6. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 184

izelge 6.7. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular . 184

izelge 6.8. Pamuklu Numunelere Uygulanan Martindale Pilling Test

Sonular

194

izelge 6.9. PES/VS Numunelere Uygulanan Martindale Pilling Test

Sonular

195

izelge 6.10. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Martindale Pilling Test

Sonular

196

izelge 6.11. Pamuklu Numunelere Uygulanan Ykama Hasl Test Sonular 202

izelge 6.12. PES/VS Numunelere Uygulanan Ykama Hasl Test Sonular 203

izelge 6.13. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Ykama Hasl Test

Sonular

204

izelge 6.14. Pamuklu Numunelere Uygulanan Su Hasl Test Sonular ... 208

izelge 6.15. PES/VS Numunelere Uygulanan Su Hasl Test Sonular ... 208

izelge 6.16. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Su Hasl Test Sonular . 209

izelge 6.17. Pamuklu Numunelere Uygulanan Ter Hasl Test Sonular .. 210

izelge 6.18. PES/VS Numunelere Uygulanan Ter Hasl Test Sonular .. 211

izelge 6.19. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Ter Hasl Test Sonular 212

izelge 7.1. Pamuklu Kumata Antibakteriyel Apresi Yaplm Numunelerin

Referansa Gre Kuma zelliklerindeki Deiimi ...

238

izelge 7.2. PES/VS Kumata Antibakteriyel Apresi Yaplm Numunelerin

Referansa Gre Kuma zelliklerindeki Deiimi .. 239

izelge 7.3. PES/VS/EA Kumata Antibakteriyel Apresi Yaplm

Numunelerin Referansa Gre Kuma zelliklerindeki Deiimi .

240


15/271

XIII

EKLLER DZN SayfaNo

ekil 3.1. Electrospinning Yntemi ile Nanolif retimi ... 36ekil 3.2. Elektrospining Yntemiyle Elde Edilen Nanolif ...... 37

ekil 3.3. Meltblown Naylon 6.6 .. 38

ekil 3.4. Meltblow Tekniinin emas 39

ekil 3.5. Deniz inde Ada Elyafndan Elde Edilmi Spun Bond Kuma ... 41

ekil 4.1. Mikrolifin Boyutu . 51

ekil 4.2. Mikrolifler ile Dokunan Kuma 52

ekil 4.3. Mikroliflerden Dokunmu Kuma zellikleri .. 53ekil 4.4. Thermolite Liflerinin Kesit Grnts ... 54

ekil 4.5. Thermolite Liflerinin Termal zelliklerinin Dier Liflerle

Karlatrlmas 55

ekil 4.6. Thermastat Lifinin ve Konvansiyonel Liflerin Kesit ekli 56

ekil 4.7. Thermastat Lifinde Nem Transferi . 56

ekil 4.8. Holofiber Elyaf Yaps . 57

ekil 4.9. Dk Scaklkta Polimer Molekl Yaps ... 58

ekil 4.10. evre Iss Arttnda Molekl Yaps .. 59

ekil 4.11. Diaplex/Kuma rnnn Kesit Grn 59

ekil 4.12. Coolmax Filamenti . 60

ekil 4.13. Coolmax Filamentlerinin Kesit Grn .. 61

ekil 4.14. Coolmaxl Kumata Nem Transferi ... 61

ekil 4.15. Coolmax Elyafnn Kuruma zelliinin Dier Liflere Gre

Kyaslanmas . 62

ekil 4.16. lem Grm Poliester ile Coolmaxn Su

Buharlatrmalarnn Karlatrlmas .. 63

ekil 4.17. Coolmax Elyafnn Kalp At Hzna Etkisi ... 63

ekil4.18.

Coolmax Golf Eldiveni...

64

ekil 4.19. Coolmax Altatm Elyafnn Kuruma zelliinin Dier Liflere

Gre Kyaslanmas 64

ekil 4.20. Coolmax Altatm

Erilmiplikli Kuman Pilling Testi


16/271

XIV

Karlatrmas .. 65

ekil 4.21. Comfortrel Elyafnda Nem Transferi .. 66

ekil 4.22. Comfortrel Elyafnn Kuruma Sresinin Dier Liflerle

Kyaslanmas . 67

ekil 4.23. 7200 Devir Sonrasnda rg Kuma Pilling Karlatrmalar . 68

ekil 4.24. Tactel Elyafnn Kuruma Sresinin Dier Liflerle Kyaslanmas 68

ekil 4.25. Supplex Lifinin Kesit ekli . 69

ekil 4.26. Coolplus Lifinde Nem ve Hava Transferi ... 70

ekil 4.27. Coolplus ve Dier Liflerin Su Damlatldktan Sonraki

Grntleri 71

ekil 4.28. Akwatek Elyafnn Scak Havada Nem Transferi . 72

ekil 4.29. Akwatek Elyafnn Souk Havada Nem Transferi ... 72

ekil 4.30. Aqua-F Elyaf 73

ekil 4.31. .Aqua-F Lifinin Difzyon Alannn Karlatrlmas .. 74

ekil 4.32. Aqua-F Lifinin Difzyon Sresinin Karlatrlmas .. 74

ekil 4.33. Lif ekiminden nce Poliester/Karbon Nano Lif Kompoziti 86

ekil 4.34. Metalize Akrilik Liflerinin Mikroskobik Grnts 92

ekil 4.35. Kitin .. 99

ekil 4.36. Kitosan . 99

ekil 4.37. Su ticilikte Yzey Gerilim Kuvvetlerinin Denge Durumu .. 103

ekil 4.38. Bir Nilfer iei ve Yapra ... 105

ekil 4.39. Nilfer iei Yaprandaki Su Damlasnn Durumu .. 105

ekil 4.40. Bir Nilfer iei Yaprann Elektron Mikroskop Grnts ... 105

ekil 4.41. Hidrofob ve Nano Yapdaki Yzeylerde Islanmama Prensibi .. 106

ekil 4.42. Dzgnsz Yzeyde Su ile Kendi Kendini Temizleme Prensibi . 107

ekil 4.43. Lotus Yaprann ve Nanospheren Yzey Yaplar 108

ekil 4.44. Baz Elyaf ve Svlarn Kritik Yzey Gerilimleri . 110

ekil 4.45. Floroakrilat Oluumu 111

ekil 4.46. Florokarbonlarn Kumaa Balanmalarnn ematik Gsterimi .. 111

ekil 4.47. Plazma ile Florokarbon polimeri Kaplanm Pamuklu Kumazerinde Su Damlas

113


17/271

XV

ekil 4.48. Cyclodekstrin Moleklnn Gzel Koku Yayma Mekanizmas .. 120

ekil 4.49. Cyclodekstrin Moleklnn Ter Kokusunu Giderme

Mekanizmas 121

ekil 4.50. Skintexin Poliester ve Pamuk zerindeki SEM Grntleri .. 123

ekil 4.51. Nano-Dry Kuma ve Normal Poliesterin Kuruma zelliinin

Karlatrlmas 125

ekil 4.52. 3XDRY Kuman Kuruma Sresinin Karlatrlmas 126

ekil 4.53. Istcl Bir Giysi Prototipi 128

ekil 4.54. letken Liflerin Tekstil Yaplarnda Kullanm ekilleri 129

ekil 4.55. Istcl Giysi rnekleri . 131

ekil 4.56. Grnmez Giysi 132

ekil 4.57. Dokunmu Giyilebilir Anakart . 133

ekil 4.58. Bebekler iin Akll Tulum ........................................................... 134

ekil 4.59. Felliler iin Gelitirilen Giysi . 135

ekil 4.60. Radyo alabilen Ceket . 137

ekil 4.61. Kumatan Yaplm Mouse .. 138

ekil 4.62. Kumatan Yaplm Klavye ve Mouse . 138

ekil 4.63. Koltua Entegre Kumanda (solda) ve Perdeye Entegre Lamba

Dmesi(sada) ... 139

ekil 4.64. Scakla Gre Renk Deitiren Kuma ... 140

ekil 5.1. PES/VS Kuman Boyama Grafii . 155

ekil 5.2. Laboratuar Tipi Numune Fular . 156

ekil 5.3. Laboratuar Tipi Numune Ramz .. 157ekil 5.4. Laboratuar Tipi Numune HT Boyama Makinesi .. 158

ekil 5.5. Laboratuar Tipi Hava Sirklasyonlu Kurutma Frn 159

ekil 5.6. Bakteri remesi 161

ekil 5.7. Antimikrobiyal Testinde Numuneler 162

ekil 5.8. Fungal Organizma . 163

ekil 5.9. Antifungal Testinde Numuneler ... 164

ekil 5.10. Disk Difzyon Metoduna Gre Yaplm Antibakteriyel Testi 165


18/271

XVI

ekil 5.11. Titan Mukavemet Test Cihaz .. 168

ekil 5.12. Elmatear Yrtlma Mukavemeti Test Cihaz . 169

ekil 5.13. Martindale Pilling Test Cihaz .. 170

ekil 5.14. Wrinkle Recovery Cihaz .. 170

ekil 5.15. Gyrowash Ykama Ve Kuru Temizleme Hasl Test Cihaz .. 172

ekil 5.16. Gri Skala ... 173

ekil 5.17. Crockmetre 174

ekil 6.1. Disk Difzyon Metoduna Gre Yaplan Antibakteriyel Testinin

Grntleri 178

ekil 6.2. Pamuklu Numunelere Uygulanan Kopma Mukavemeti Test

Sonular ... 185

ekil 6.3. Pamuklu Numunelere Uygulanan Kopma Uzamas Test

Sonular ... 186

ekil 6.4. PES/VS Numunelere Uygulanan Kopma Mukavemeti Test

Sonular ... 187

ekil 6.5. PES/VS Numunelere Uygulanan Kopma Uzamas Test

Sonular ... 188

ekil 6.6. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Kopma Mukavemeti Test

Sonular .. 189

ekil 6.7. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Kopma Uzamas Test

Sonular ... 190

ekil 6.8. Pamuklu Numunelere Uygulanan Yrtlma Mukavemeti Testi

Sonular . 191

ekil 6.9. PES/VS Numunelere Uygulanan Yrtlma Mukavemeti Test

Sonular ... 192

ekil 6.10. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Yrtlma Mukavemeti Test

Sonular ... 193

ekil 6.11. Pamuklu Numunelere Uygulanan Buruma AsTest Sonular. 197

ekil 6.12. PES/VS Numunelere Uygulanan Buruma AsTest Sonular. 198

ekil 6.13. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Buruma AsTest

Sonular ... 199


19/271

XVII

ekil 6.14. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Elastikiyet Test Sonular. 200

ekil 6.15. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Kalc Uzama Test

Sonular 201

ekil 6.16. Pamuklu Numunelere Uygulanan Srtme Hasl Test Sonular 205

ekil 6.17. PES/VS Numunelere Uygulanan Srtme Hasl Test Sonular 206

ekil 6.18. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Srtme Hasl Test

Sonular 207

ekil 6.19. Pamuklu Kumalarn zg Yn Kopma Mukavemeti Model

Grafii 214

ekil 6.20. Pamuklu Kumalarn Atk Yn Kopma Mukavemeti Model

Grafii ... 215

ekil 6.21. Pamuklu Kumalarn zg Yn Kopma Uzamas Model

Grafii .. 216

ekil 6.22. Pamuklu Kumalarn Atk Yn Kopma Uzamas Model Grafii 217

ekil 6.23. PES/VS Kumalarn zg Yn Kopma Mukavemeti Model

Grafii 218

ekil 6.24. PES/VS Kumalarn Atk Yn Kopma Mukavemeti Model

Grafii . 219

ekil 6.25. PES/VS Kumalarn zg Yn Kopma Uzamas Model

Grafii .. 220

ekil 6.26. PES/VS Kumalarn Atk Yn Kopma Uzamas Model Grafii 221

ekil 6.27. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Kopma Mukavemeti

Model Grafii 222

ekil 6.28. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Kopma Mukavemeti Model

Grafii .. 223

ekil 6.29. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Kopma Uzamas Model

Grafii .. 224

ekil 6.30. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Kopma Uzamas Model

Grafii ... 225

ekil 6.31. Pamuklu Kumalarn zg Yn Yrtlma Mukavemeti Model

Grafii ... 226


20/271

XVIII

ekil 6.32. Pamuklu Kumalarn Atk Yn Yrtlma Mukavemeti Model

Grafii .. 227

ekil 6.33. PES/VS Kumalarn zg Yn Yrtlma Mukavemeti Model

Grafii .. 228

ekil 6.34. PES/VS Kumalarn Atk Yn Yrtlma Mukavemeti Model

Grafii ... 229

ekil 6.35. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Yrtlma Mukavemeti

Model Grafii 230

ekil 6.36. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Yrtlma Mukavemeti

Model Grafii 231

ekil 6.37. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Elastikiyet Model Grafii 233

ekil 6.38. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Elastikiyet Model Grafii.. 234

ekil 6.39. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Kalc Uzama Model

Grafii ... 235

ekil 6.40. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Kalc Uzama Model

Grafii ... 236


21/271

1. GR Huriser BALCI

1

1. GR

nsanlarn, beslenme ve barnma yannda nc temel ihtiyac olan

rtnmede, hayvan postlarnn yerine tekstil yzeylerini kullanmaya balamasnn

tarihi Milattan birka bin yl ncesine kadar uzanmaktadr. Bu uzun yolculukta

tekstil rnlerinde meydana gelen ve gelebilecek olan en nemli deiiklikler

aadaki gibidir:

- Balangta sadece rtnmek iin kullanlan giysilerde, zamanla sslenme

fonksiyonu n plana kmtr.

- Balangta sadece insanlar rtmede ve sslemede kullanlan tekstil

rnlerinin, sonralar evlerimizi ve evlerimizde kullandmz eyalar

rtmede ve sslemede de kullanm artmaya balam ve "ev tekstilleri"

dediimiz byk bir alt sektr ortaya kmtr.

- Zamanla, balangta urgan, halat, uval, yelkenbezi, kee gibi kstl

miktar ve kullanm yerine sahip olan zellikli tekstillerin kullanm yerleri,

ziraatten-inaata, her trl tat ve tama aracndan savunma sanayi ve

salk sektrne kadar geni bir alana yaylmtr.

- nmzdeki 15-20 yl iin beklenen ise gnmzde daha ok teknik

tekstiller olarak bilinen rnlerin miktar ve neminin ok daha fazla

artmasdr. Bu arada, tekstil elyaf ve malzemelerini dier polimer ve/veya

malzemelerle kartrarak, bir araya getirerek oluturulan kompozit

malzemelerin neminin de byk lde artaca tahmin edilmektedir.

- Gelecekte giyenlere, kullananlara rtme ve sslemenin yannda, bata

salk, gvenlik ve enformasyon alanlarnda olmak zere, baka hizmetler

de sunabilen ok fonksiyonlu akll (interaktif) tekstil rnlerinin

retimi ve kullanm artacaktr [Tarakolu, 2003].


22/271

1. GR Huriser BALCI

2

1.1. Dnyada Mevcut Durum ve Eilimler

Tekstil rnleri retiminde meydana gelen ve gelebilecek olan nemli

deiiklikler asndan, konfeksiyon dahil tm tekstil rn yelpazesindeki mevcut

durum ve olas gelimeler, ana hatlar ile aadaki gibidir [Tarakolu, 2003];

1)Moda-marka rnlerinin pazar pay %5i gemese de, saladklar katma

deerin ykseklii nedeniyle u anda btn tekstilcilerin ryas olmaya devam

etmektedir.

2)Modaya ynelik, parti retimi yaplan ve salad katma deer sradan

rnlere nazaran daha yksek olan rnlerin pazar pay %20 dolaylarndadr.

3)Ucuz, sradan, seri retilen tekstil rnleri (commodity textiles), halen hacim

olarak pazarn yaklak %55-60 kadarn olumaktadrlar. Tekstil sektrnde

mevcut kapasite fazlasnn hemen hemen tamam bu gruba aittir. Bir dier

deyile, bu trden rnlerin retimini artrmaya imkan salayacak atl kapasite,

dnyann eitli yerlerinde mevcuttur.

4)Tekstil pazarnn geri kalan yaklak %20sini teknik tekstiller oluturmaktadr.

Balangta urgan, halat, uval, yelkenbezi, kee gibi kstl miktar ve kullanm

yeri olan fonksiyonel tekstillerin kullanm alanlar, bugn, tarmdan inaata,

tat ve tama aralarndan savunma sanayiine ve salk sektrne kadar geni

bir alana yaylmaktadr. nmzdeki 15-20 yl iinde teknik tekstillerin miktar

ve neminin artmas beklenmektedir. Buna ilaveten, tekstil elyaf ve

malzemelerini dier malzemelerle, zellikle polimerlerle kartrarak

oluturulan kompozit malzemelerin nemi byk lde artacaktr.

5)Gelecekte, giyenlere ve kullananlara rtnme ve sslemenin tesinde, bata

salk, gvenlik ve enformasyon alanlarnda olmak zere, baka hizmetler de

sunabilen ok ilevli akll tekstil rnlerinin retimi ve kullanm artacak ve

geliecektir. Uzun dnemde ok ilevli akll tekstil rnlerinin ciddi boyutlu

pazar pay alaca beklenmektedir. Ar-Ge almalar sonucu gelitirilecek bu

rnlerin retimi, uzun yllar gl Ar-Ge imkanlarna sahip bilgi toplumu

lkelerin tekelinde kalacak ve dolaysyla buradan saladklar katma deer de

yksek olacaktr.


23/271

1. GR Huriser BALCI

3

nmzdeki yirmi ylda bireylerin ve toplumlarn yaamndaki temel itici

g, bilgi (retme, paylama, ileme) ve teknoloji (Ar-Ge ve teknoloji gelitirme)

olacaktr. Buna biliim teknolojisinin gelimesi ile artan kreselleme olgusu ve

dnya ticareti eklendiinde, tekstil sektrn etkileyecek temel eilimler

[www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004];

Bireysel, kurumsal, toplumsal boyutta kresel etkileimin, ibirliklerinin ve

rekabetin artaca, disiplinler ve sektrler aras yeni alma alanlarnn ve

rnlerin ortaya kaca;

Global nfus artnn yavalayaca; evre bilincinin ve evrensel deerlerinin

nem kazanaca; demokrasinin ve ynetime katlmn, insan yaamnn

sresinin ve kalitesinin (gelimi toplumlarda) artaca; farkl/alternatif

dnce ve yaam biimlerinin ortaya kaca; bo zamann, ok amal

seyahatlerin ve klimatize ortamlarn artaca;

retim srelerinde otomasyonun artaca, i gc talebinin retimden

hizmet sektrne kayaca; i ve retim srelerinin kresel paylamnn ve

uzmanlamann, yar zamanl (part-time), ofis d (LIW), proje bazl

almalarn, yaratc, yeniliki ve nitelikli beyin gc talebinin artaca;

Arzn talebi aaca, kiiye zg retim ve hizmet salanaca, retimin

ekonomik lek boyutlarnn klecei, eriim, datm ve iletiim kanal ve

ortamlarnn eitlenecei, i ve ynetimde bilgi sistem ve teknolojileri

kullanmnn artaca;

nsan, ortam, ara, alan, barnak giydirmesinde akll, ok amal ve ilevli;

kullanm kolayl, estetik ve optik zenginlii olan tekstil bazl rnlere; bir

kere giyilip atlan, geri dnml, ypranmayan, burumayan, vcut ssn

dengeleyen, hastalklar tehis ve tedavi edebilen, bireysel talebe gre annda

retilen, ultra hafif, dayankl giysilere talebin artaca; formal giyimin

azalaca; genelde sentetik ve suni elyafta talebin doal elyafa gre,

gelimekte olan lkelerde elyaf tketiminin de gelimi lkelere gre daha

fazla artaca ynndedir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].


24/271

1. GR Huriser BALCI

4

1.2. Trkiyede Tekstilin Durumu

Trk Tekstil Sektr teknoloji dzeyi, ekonomik etkinlii ve sosyal etkileimi

itibariyle lkenin nde gelen sosyo-ekonomik faaliyet alanlarndan biridir. Sektrn

bu konumunu nmzdeki yirmi yl boyunca korumas, hatta gelitirmesi

beklenmektedir. Tekstil sektrmzn rn kalitesi ve retim teknolojisi ada

dnya standartlarndadr. retiminin yaklak drtte on yandan daha gen

makine ve tehizatla gerekletirilmektedir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].

retim kapasitesi asndan Trkiye, kurulu kapasite i says itibariyle

dnyada altnc, rotor saysnda ise drdnc sradadr ve i saysnda dnya

kapasitesinin %3,4ne, rotor saysnda ise %5.5ine sahiptir. Avrupa Birliinde

kurulu pamuk tipi ksa elyaf kapasitesinin yaklak yars Trkiyededir. Yani,

Trkiyede kurulu kapasite tek bana AB kurulu kapasitesine denktir. Dokuma ve

rg kuma retiminde, yal mekikli tezgahlar dikkate alnmasa dahi, kurulu

dokuma kapasitesi AB toplamnn drtte biri kadardr ve Avrupadaki en byk

yuvarlak rme kapasitesine sahiptir. Kuma ileme (terbiye) kapasitesi, kurulu ham

bez retim kapasitesini (dokuma + rg) rahatlkla ileyecek seviyededir. Terbiye

(boya, bask, apre) sanayimiz gerek boyutu ve teknoloji dzeyi, gerekse rn kalitesi

asndan AB kurulu kapasitesine en azndan denk dzeydedir.

Tekstil sektr lkede yaratlan katma deerin (GSMH) onda birinden, lke

ihracatnn te birinden fazlasn gerekletirmektedir. Tekstil ve hazr giyim

sektrnn imalat sanayi iindeki katma deer pay altda birdir. zellikle giyim alt

sektrnn emek youn karakteri nedeniyle, tekstil sektr toplam yaklak 27,500

iyerinde 523,000 kaytl kiiye istihdam salamaktadr. Sektr yaygn yan sanayii

a ile birlikte iki milyona yaklaan alanyla nemli bir sosyal ileve sahiptir.

Tekstil ve hazr giyim sektr yksek ihracat performans ve potansiyeline

sahiptir; dnya tekstil ihracatndaki pay % 2.7, hazr giyimdeki pay % 3.4

dolaylarndadr. Snr, bavul ve turist ticareti ayr tutulduunda dahi, 15 milyar Dolar

civarndaki tekstil ve hazr giyim ihracatyla Trkiye, tekstilde Avrupann birinci,

dnyann ondrdnc; hazr giyim rnlerinde de Avrupann ikinci, dnyann


25/271

1. GR Huriser BALCI

5

yedinci byk tedarikisidir. Sektrdeki beklentiler, artk bu sektr rnlerinin lke

iin bir marka olmas, bir imaj yaratmasdr.

Tekstil sektrnn bugnk konumunu daha da glendirerek srdrebilmesi

ise, teknolojisini an nnde tutabilecek dzeyde gelitirmesine ve bilgi younluu

ve katma deeri yksek rnlere ynelmesine baldr. Bunun iin, tekstil

sektrnn faaliyet gsterdii iplik, rme, nonwoven, dokuma, tekstil terbiyesi ve

konfeksiyon alanlarnda teknoloji gelitirme ve Ar-Ge almalarna nem vermesi

ve kaynak ayrmas gerekmektedir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].

Dier taraftan, tekstil sanayi teknoloji ve girdiler asndan nemli lde

dier sektrlere bamldr. Sektrn nemli girdilerinden olan pamuk retimi tarm

sektrnn; sentetik hammaddelerin ve tekstil terbiyesinde kullanlan boyar

maddeler ve kimyasallarn retimi kimya sanayiinin faaliyet alanna girmektedir.

Dier taraftan, lkemizde tekstil makinesi retimi yalnzca snrl sayda ve daha ok

teknolojik olarak greceli basit baz makineler ile snrldr. rn kalitesinin

ykseltilmesinde nemli mesafeler kat edilmi olsa da, tekstil sanayiinin hzla

gelimesi ve topluma refah salamasnda anahtar olan bu alanlarda yeterli teknolojik

gelimelerin de salanmas gerekli grlmektedir. Makine, kimya, elektrik-

elektronik, biliim, malzeme ve eitim alanlaryla etkileim iinde salanabilecek

byle bir teknolojik geliimin, yarataca sinerji ile, tekstil sektrn olduu kadar

dier sektrleri de etkileyecei aktr.

Topluma yksek oranda istihdam salayan tekstil sektrndeki gelimenin,

toplumun refah zerindeki pozitif etkisi yadsnamaz. Ancak, tekstil sanayinin ucuz

igc avantajndan yararlanaca dnemler geride kalmaktadr. Bizden ok daha

ucuz igcne sahip lkeler, tekstil ve konfeksiyonda hzla ilerlemekte ve bu alana

byk boyutlu teknolojik yatrmlar yapmaktadrlar. zellikle 2005ten sonra

dnyada oluan serbest rekabet ortamnda Trk Tekstil Sektrnn rekabeti

olmas, ancak sektrn teknoloji dzeyinin, ilgili alanlardaki eitimin ve inovasyon

yeteneinin ykseltilmesi, Ar-Ge faaliyetlerinin artrlmas ve moda ve marka

yaratlmas ile mmkn grlmektedir.


26/271

1. GR Huriser BALCI

6

TBTAKn Vizyon 2023 paneli, nmzdeki 20 yl iin tekstil sektrnn

vizyonunu yle belirlemitir:

Kreselleme olgusunun ve kresel etkileimin etkilerinin, bilgi ve teknoloji

reten ile bunu kullanan/satn alan toplumlar arasndaki gelimilik ve refah farknn

artaca bir dnyada Trk Tekstil Sektrnn vizyonu; katma deeri yksek,

yeniliki, rekabeti ve teknoloji ieren rn ve hizmet sunumlar ile dnya

ticaretindeki payn ve toplumsal refah artrmaktr [www.vizyon2023.

tubitak.gov.tr, 2004] .

Panelin, bu vizyonu gerekletirmeye ynelik belirledii makro hedefler

arasnda ihracat gelirlerinin en az %15inin yksek teknoloji ieren mamullerden

salanmas da yer almaktadr. Bu kapsamda ok amal-ilevli akll ve katma deeri

yksek rnlerin ve yeniliklerin sunumunu, evreyi koruyarak ve yksek teknoloji

kullanmn artrarak salanmaldr [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].

Tekstilde yenilik alannda meydana gelen hzl geliim konusunda, baka bir

ifade ile teknik ve teknolojik tekstil ile ilgili genel kabul grm bir tanmlama

yoktur. Bu hem rnn trne, hem de tekstilin kullanm ekline baldr. Yksek

teknolojik tekstil rnleri; yksek mukavemetli iplikler veya zel esnek ya da

kaplanm kumalar olarak verilebilir. Nakliye ve tat aralar sanayii teknik tekstil

rnlerinin en temel kullancs durumundadr (1998 ylnda bu rnlerin AB

iindeki toplam tketiminin %29unu tketmilerdir), onu mobilya/ev mobilyas

(%14) ve inaat (%11) takip etmektedir.

Son yllarda, teknik tekstil, AB endstrisinin nemli bir bileeni haline

gelmitir (1999 ylnda ABde retilen tekstil retiminin %27.6s teknik tekstildir)

ve nemi katlanarak devam etmektedir. AB iinde teknik tekstilin temel reticileri

Almanya (%17), ngiltere (%16), Fransa (%16), Belika (%15) ve talya (%14)dr.

Liflerin, ipliklerin ve kumalarn fonksiyonel ynde gelitirilmesi rnein

antibakteriyel, anti-statik, UV korumal, termal veya biyolojik olarak paralanabilen

fonksiyonlar- ok nemli rol oynamaktadr. Teknik tekstil, moda niyetiyle

yaplmad iin rnn baars performans gerekleri ve teknik zellikleri ile

llmektedir.


27/271

1. GR Huriser BALCI

7

Bu alanda Avrupa, dnya pazarlarnda olduka rekabet edebilir durumdadr

ve teknik tekstil ticaretinde ticaret fazlas vermektedir. Bu rnler sadece ABD ve

svire gibi gelimi lkelere satlmamaktadr. Kalknmakta olan lkeler de bu

rnlere olduka rabet etmektedirler. rne eitlerine gre ABnin balca

pazarlaryledir [http://europa.eu.int/comm/enterprise/textile/innovation.htm,2005]:

Teknik lifler ve iplikler: ABD (% 18.2), svire (% 6.7), Trkiye (% 6.4),

Polonya (% 6), in (% 4), ve Hong Kong (% 3.7);

Teknik Kumalar: Polonya (% 10.2), ABD (% 9.2); Trkiye (% 5.4), ek

Cumhuriyeti (% 5.7) ve svire (% 5.2);

Teknik rnler: ABD (% 18.2), svire (% 11.6), Japonya (% 8.9) ve Norve

(% 4.7).

1.3. Tekstil Sektrnn Teknolojik ncelikleri

Vizyon 2023 Tekstil Paneli, tekstil sektrmzn orta vadede zgn tasarm,

kalite, verimlilik, pazarlama ve datm yeteneklerinin gelitirilmesine, st snf

modaya ynelik rnlerin ve teknik tekstillerin retimine; uzun vadede ise akll ve

ok ilevli tekstil rnlerinin aratrlmasna, gelitirilmesine ve retimine nem

vermesi gerektiini ngrmektedir. Tekstil sektr, gelitirecei uzun dnemli

stratejilerle teknoloji dzeyini ykselterek, orta ve uzun vadede Asya ve Afrika

rekabeti karsnda kaybedilmesi olas olan sradan giysi ve tekstil rnleri

(commodity textiles) retimi yerine, teknik tekstiller ve ok ilevli, akll

tekstiller olarak tanmlanan bilgi, know-how ve yenilik youn, yksek katma

deerli rnlerin gelitirilmesine ve dnya pazarlarna srmne ynelmelidir

[www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].

Panelin, dnyadaki gelimeleri ve zellikle gelecek yirmi yla hakim olacak

teknolojik eilimleri gz nne alarak, Trk Tekstil Sektrnn nmzdeki 20 yl

iinde arzulanan hedeflere erimesini salamak zere belirledii ncelikli teknolojik

faaliyet konularunlardr [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004]:

Tekstil terbiyesinde enerji tasarrufu salayan / evre-dostu teknolojilerin

kullanlmas,


28/271

1. GR Huriser BALCI

8

Tekstilde her trl veri ve bilgi aknn elektronik ortamda

gerekletirilmesi,

Bilgisayar destekli rme tasarm ve retimi,

Konfeksiyonda tekno-terzilik ve kiiye zel retim,

ok boyutlu / ok ilevli akll teknik tekstillerin gelitirilmesi,

Tekstil retiminde makine ayarlarnn insan mdahalesi olmadan

yaplabilmesi.

Tekstil terbiyesinde kullanlan kimyasallarn evrede yaratt etkiler

nedeniyle dnyada, daha az zararl terbiye yntemleri (biyolojik terbiye yntemleri,

plazma ve iyon implantasyonu ve Ultrasonik terbiye yntemleri) gelitirilmektedir.

evreye zararl retim yntemleri kullanlarak retilen rnlere dnya pazarlarnda

getirilen snrlamalardan etkilenmemek iin, tekstil sektrmzn bu alternatif

terbiye yntemlerine ynelmesi ve bunlarla ilgili teknolojileri gelitirerek kullanmas

ncelikli grlmektedir. Ayrca, retim tesislerindeki atk sularn artm ve terbiye

maddelerinin geri kazanlmas, enerji tasarrufu salayan yntemlerin (s pompal

kojenerasyon vb.) kullanlmas, evreyi korumann yan sra retim maliyetlerini de

dreceinden, lkemiz tekstil sektrnn nemle zerinde durmas gereken

teknolojik faaliyet konulardr.

nmzdeki yllarda, tekstil retiminde kullanlan makinelerde robot

uygulamalar nemli bir yer edinecektir. Bu teknolojik deiim sonucunda, dokuma

makinelerinde kullanlan ipliin dokumaya uygunluu makine zerindeki sensrlerle

kontrol edilecek ve bununla ilgili ayar deiimleri, makine tarafndan otomatik

olarak (insan mdahalesi olmakszn] yaplacak; makinelerin bilgisayarlarla uzaktan

kontrol ve bakm mmkn olacaktr. oklu atk atma sisteminin yaygnlamas ile

ve dokunan kuman kalite kontrolnn optik sensrler yardmyla tezgah zerinde

yaplmas sonucunda, retim hzlar artacaktr. Daha ileri aamada, grnt alma /

ileme teknolojilerinde ve robotik alanndaki gelimelerle, tezgahta kalite kontrolne

ilave olarak, tespit edilen hatalar dzeltecekekilde dokuma makinesinin yeniden

ayarlanmas, makine ile etkileimli alan bilgisayarn ynetimiyle otomatik olarak

gerekleecektir. zg ve tahar srelerinin ortadan kalkmas ya da dokumaya

entegre edilmesi sz konusu olacaktr. Ayrca, yeni kan malzemeleri dokuyabilen


29/271

1. GR Huriser BALCI

9

tezgahlar gelitirilecek, dokuma makinelerinde karbon trevleri gibi farkl yeni

malzemelerin kullanm yaygnlaacak ve sahip olduklar manyetik ve optik sensrler

yardmyla kullancy tanyabilen tezgahlar kullanma girecektir.

Ayn sre rme makineleri iin de geerlidir. rme tasarm ve retimi

bilgisayar destekli bir yapya dnmektedir. rme makinelerinde desen, tip ve

model deitirmenin tamamen otomatik hale gelecek; makinelerin yksek hzda ve

en az hatayla almas mmkn olacak; her trl modelin sorunsuz uygulanabilmesi

ile tasarmdaki snrlamalar kalkacak; ayrca dikisiz rn teknolojisi

yaygnlaacaktr.

nmzdeki 20 yllk dnemde, sipariten balayarak tasarm, retim,

pazarlama ve mteriye teslime kadarki tekstil retim srecinin, tm aamalarn

elektronik ortamda gerekletirildii bilgisayarla tmleik retim srecine

dnmesi hedeflenmektedir. Her trl bilgi alverii ve rnlerin ticareti on-line

olarak yaplabilecek, ayrca mteri verileri bilgisayar hafzalarnda saklanarak, daha

sonraki on-line alverilerde kullanlabilecektir. Bu elektronik ortama gei,

rnlerin kullanlmas srecine de yansyacak; rnein, rnler zerindeki etiketler,

ykama makinesi tarafndan alglanabilecekekilde, rnn ykama talimatlarn da

kapsayacaktr.

Konfeksiyonda tekno-terzilik giderek nem kazanmakta, insanlarn

kendilerine zel hazrlanm giysi ve tekstil rnlerine olan talebi artmaktadr.

Mteri, kendi llerini ekrandan girerek veya bal bir kamera dzenei

yardmyla bilgisayara aktarabilecek, internet zerinden eriilebilen tasarm

programlarn kullanarak kendi beeni ve isteklerine uygun giysileri tasarlayabilecek,

istedii kuma ve renk seimlerini yapabilecek, kendi seimleri dorultusunda

hazrlanm olan giysiyi sanal ortamda deneyebilecektir. Sipari, mteri tarafndan

onaylandktan sonra, ilgili firmann retim birimine aktarlacak; veriler CAD

(bilgisayarl tasarm) sistemleriyle iki boyutlu kalplar haline evrilecek ve CAM

(bilgisayar yardmyla imalat) grubu retim makineleri kullanlarak retim

gerekleecektir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].

Bugnden rnekleri grlmeye balayan ok boyutlu ve ok ilevli akll

tekstillerin retimi hzla geliecektir. evresel deiimleri alglayarak renk, gzenek


30/271

1. GR Huriser BALCI

10

ve kalnlk zelliklerini bunlara gre deitirebilen, mikroplar ldren, cildi besleyip

masaj yapabilen, baz ilalarn deriden vcuda verilmesini salayan akll tekstillerin

retiminde nemli gelimeler yaanmas beklenmektedir. Trkiyenin de bilgi

younluu ve katma deeri yksek olan akll tekstiller alannda teknolojik yetenek

gelitirmesi, tekstil sektrmzn rekabetilii asndan nem tamaktadr. Bu tr

akll ve ok fonksiyonlu tekstillerin retiminde nonwoven retim teknolojileri de

daha fazla kullanlmaya balayacak; fiziksel ve kullanm zellikleri bakmndan ve

tue ve grnm asndan dokuma ve rme kumalara edeer olan nonwoven

kumalarn retimi mmkn olacaktr [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].

Ayrca, polimer eriyiklerden dorudan 8iplik erilmesine, dokuma veya rme

ilemlerine, ve hatta kesim ve dikim ilemlerine gerek duyulmadan) kuma ve hatta

konfeksiyon retiminin gereklemesi de gelecein teknolojik gelime hedefleri

arasndadr.

Yukarda sralanan ve lkemiz iin nemi vurgulanan ncelikli teknolojik

faaliyet konularnn hayata geirilmesi, ilgili rn ve hizmetlerin sunulabilmesi iin

yetkinlik kazanlmas gereken balca teknoloji alanlar da Panel tarafndan

saptanmtr. Bunlardan zellikle bilgisayarl retim (CAD, CAM) ve robotik

teknolojilerinde yetenek kazanmamz, lkemiz tekstil sektrnn gelecein

pazarlarnda rekabet edebilirlii asndan byk nem tamaktadr

[www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].

1.4. Akll Tekstiller Pazar

Akll tekstiller teknik tekstiller ierisinde katma deeri en yksek ve ileri

teknoloji kullanlan alanlarndan birisidir. Akll tekstiller tbbi tekstiller, koruyucu

ve askeri teknik tekstiller, tamaclk teknik tekstilleri gibi birok alann kapsamna

giren ancak yklendikleri ilev ve yaplar itibariyle ayr bir kategoride

deerlendirilen bir gruptur. Akll tekstillerin nemli bir ksm gnmzde daha ok

prototip retimi aamasnda bulunmaktadr.

Akll tekstiller tekstil teknolojisi ve sentetik elyaflardaki gelimelerle birlikte

malzeme bilimi, tasarm, elektronik ve bilgisayar mhendislii, tp gibi disiplinler


31/271

1. GR Huriser BALCI

11

aras bir alma sonucu ortaya kmtr. Son bir ka yl ierisinde akll tekstiller

tekstil ve hazr giyim sektrleri ierisinde nemli bir yer edinmeye balamtr.

Gelecekte de akll tekstillerin deer ynnden tekstil ve hazr giyim sektrnn en

nemli blmn oluturaca tahmin edilmektedir [www.igeme.gov.tr, 2005].

1.4.1. Dnya Pazar

Gnmzde bir ksm akll tekstil rn ticarilemi ve hali hazrda bu

rnlerin bazlarnn alm-satm yaplmaktadr. Pazarlamas yaplan akll tekstil

rnlerinin bazlar iklim kontrol, insann kendini iyi hissetmesini ve koruma

salayan giysiler ve salk bakm ile ilgili selliti nleyen oraplar, bakteri

retmeyen tirtler, leke tutmayan elbiselerdir. Daha nceleri ordudaki zel birlikler

ve baz spor dallarndaki profesyonel sporcular gibi zel ihtiyalar olanlarn

giysilerinde kullanlan akll kumalar artk byk hazr giyim markalarnn

rnlerinde de yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. Teknoloji ve sermaye youn

olan akll tekstiller byk oranda Kuzey Amerika, Bat Avrupa ve Japonya gibi

gelimi blge ve lkelerde retilip tketilmektedir.

Venture Development Corporation (VDC) tarafndan yaynlanan bir rapora

gre akll tekstil sektrnn dnya pazarnn 2003 ylnda 300 milyon Dolar olduu

tahmin edilmektedir. Rapor VDCnin sektrde faaliyet gsteren firmalarla yaptklar

grmelere ve kendi tecrbelerine dayanlarak hazrlanmtr. Sektrn nmzdeki

be ylda % 11-28 arasnda byyecei tahmin edilmektedir. Byme oranlarnn

pazar blmlerine gre byk oranda deiiklik gstermesi beklenmektedir. En fazla

bymenin askeriye ve salk sektrlerinde olaca tahmin edilmektedir.

Pazarn 2005 ylna kadar yava byyecei, bu yldan itibaren bymenin

hzlanaca ngrlmektedir. Akll tekstiller sektrnde sadece bir ka firma bu

alanda baarl olmak iin yeterli tm kaynaklara sahiptir. Bu nedenle firmalar

arasnda ortaklklar, satn almalar ve ibirlikleri beklenmektedir.

Mevcut talep dzeyini fazla dikkate almadan ok sayda firma pazara ilk

giriin avantajn elde etmek iin bu pazara girmektedir. Sz konusu firmalar mevcut


32/271

1. GR Huriser BALCI

12

teknolojiyi kullanarak rettikleri rnlerin sunumuyla pazar yaratmaya ve uzun

vadeli ortaklklar kurmaya almaktadrlar.

Teknolojik ilerlemeler sonucunda maliyetlerin dmesiyle yakn bir gelecekte

akll tekstil rnlerinin gnlk hayatta kullanmn yaygnlamas beklenmektedir.

Orta vadede akll tekstil rnlerinin pazar deerinin milyarlarca dolar seviyesine

ulaaca tahmin edilmektedir. Akll tekstiller alanndaki gelimelerle birlikte ortaya

kacak ok ynl rnler iin dnyada ok nemli pazarlar elde edilebilecek tekstil

ve hazr giyim alanndaki talep yaps deiebilecektir. VDC tarafndan tketiciler

arasnda yaplan bir anket almasnn sonucunda, bilgisayar fonksiyonellii, veri-

toplama, kiisel dijital yardmclara (PDA) ve internete balanabilme ve bio-

monitrleme gibi eitli fonksiyonel performans kabiliyetlerine sahip giyilebilir

bilgisayarlara kar gl bir talep olduu ortaya kmtr [www.igeme.gov.tr,

2005].

1.4.2. Trkiye Pazar

Trkiyedeki akll tekstil rnlerinin pazar deeri hakknda herhangi bir veri

bulunmamaktadr. Bununla birlikte lkemizde akll tekstil retimi yapan az sayda

firma bulunmaktadr. lkemizde akll tekstil retimi yapan balca firmalar: Anteks,

Yeim Tekstil, Karsu Tekstil, Sude Suni Deri San. A.. (Laminatech), Abbate, Orka

Group, stanbul orap, Yein Grup, Has Tekstil, Dema Teknik Tekstil, Fiberflon,

Hepatr End. Paz., Altnbaak Tekstil, Hakkoymaz Tekstildir.

stanbul orap tarafndan retilen Parizien Clinique serisinde, ayakta bakteri

oluumunu ve kokuyu nleyen anti-bakteriyel, sellit oluumunu nleyen anti-sellit

ve bacaa ekstra nem salayan nemlendirici oraplar retilmektedir. A Vitamini,

kafein ve mentol ieren Parizien Clinique anti-sellit oraplar bu aktif maddeleri

vcuda dengeli ekilde yaymaktadr. E Vitamini, squalane ve mentol aktif maddeleri

ieren Parizien Clinique nemlendirici oraplar % 10 kadar nem salayabilmekte,

bacaklara krem etkisi salayarak cildi taze tutmaktadr. Bu oraplar ile sradan

oraplar arasnda pek fazla bir fiyat fark da bulunmamaktadr. oraplar bu


33/271

1. GR Huriser BALCI

13

zelliklerini yaklak 20 ykamaya kadar kaybetmeden koruyabilmektedir

[www.igeme.gov.tr, 2005].

Hakkoymaz Tekstil (Kayseri) de antibakteriyel oraplar, zel hava kanall

taban, nemi dar atarak ayan nefes almasn ve kuru kalmasn salyan Ayakta

bakteri ve koku olumasn nleyen, deodorantl zellii sayesinde gzel bir koku ve

ferahlk salayan, E vitamini ieren nemlendirici zellikte, antisellit oraplar

retmektedir. zellikle alan bayanlarca tercih edilen dinlendirici oraplarn da,

ayaktaki kan dolamn dzenleyerek vcudu rahatlatt iddia edilmektedir. orap

fiyatlar 2.5-10 milyon TL arasnda deimektedir [www.ntvmsnbc.com, a, 2003].

Has Tekstil San. ve Tic. Ltd. ti. (stanbul) yl sren aratrma sonucunda

2004 ylnda Clothas markas ile Trkiyede ilk kez su ve leke tutmayan pantolon

retmitir. Bu pantolonlar 39, 49 ve 59 milyon TLden sata sunulmutur. Firma,

ykand zaman gzel koku veren, serin tutan, stres alan ve kolay tlenen kumalar

gelitirme almalarn srdrmektedir [www.ntvmsnbc.com, b, 2004].

Yeim Tekstil (Bursa), uyguland rnlerde leke ve su tutmama, abuk

kuruma ve kolay tleme zellikleriyle byk miktarda enerji ve zaman tasarrufu

salayan Nano teknolojisini, Trkiye'de ilk kez rme rnlerin retiminde

kullanmaya balamtr [www.radikal.com, 2004].

Orka Group (stanbul), uluslararas erkek hazr giyim markalar Damat,

Tween ve ADV koleksiyonlarnda nano teknolojisiyle retilen akll kumalar

kullanmaya balamtr. Orka Groupun sata sunduu k koleksiyonda yer alan

akll kumalarla hazrlanan kyafetler, su ve leke tutmamakta, vcuttaki nem

dengesini salayarak terlemeyi azaltmakta ve kokuyu emmektedir. Bu kumalarn,

abuk kuruma ve tlenme zellikleri de bulunmaktadr [www.hurriyetim.com.tr,

2004]. Abbate (stanbul) de, leke itici zellii olan, kolay tlenebilir, "akll"

gmlek ve pantolon rahatln NANO-CARE teknolojili kumalarla tketicinin

hizmetine sunmutur [www.sabah.com, 2004]

Akll tekstillerin son zamanlarda gndeme ska gelmesi, neminin

kavranmas ve bu ynde ileride gl bir talebin oluaca beklentisi nedeniyle

lkemizde bu alana girecek firma saysnda artlarn olaca beklenmektedir

[www.igeme.gov.tr, 2005].
http://www.radikal.com/http://www.radikal.com/


34/271

1. GR Huriser BALCI

14

Bu alma kapsamnda, yukarda belirtildii gibi, lkemizde de yeni yeni

nem kazanan antibakteriyel zellikteki kumalarn retimiyle ilgili aratrmalar

yaplmtr.

almada, ilk olarak akll tekstillerle ilgili daha nce yaplan almalar

incelenmitir. Daha sonra akll tekstillerin dnyadaki durumunun gzler nne

serilebilmesi iin daha ayrntl bir aratrma yaplm, sadece antibakteriyel

zellikteki tekstillerin deil dier fonksiyonel zellikleri olan akll tekstillerin de

performans zellikleri incelenmitir. Dnyada katma deeri yksek olan hangi tekstil

rnlerinin retildiinin bilinmesi, lkemizde tekstil sektrnn hangi konulara

arlk vermesi gerektiine yn vermesi asndan byk nem tamaktadr.

lkemizde bu konularla ilgili ok az almaya rastlanmtr. Ayrca antibakteriyel

aprenin kuma zelliklerine etkisi konusunda da lkemizde yaplan bir almaya

rastlanamamtr.

Bu amala, retilen akll tekstillerin elde edilme yntemlerine gre

zellikleri anlatlmtr: Nanoteknoloji kullanlarak elde edilen akll tekstiller,

elyafn zellii ile oluan akll tekstiller, bitim ilemleri ile elde edilen akll

tekstiller, elektronik aksamlarn eklenmesiyle elde edilen akll tekstiller.

almann uygulama ksmnda pamuklu, polyester/viskon ve

polyester/viskon/elastan karm kumalara antibakteriyel apre denemeleri yaplm,

yaplan ilemin kumalarn performans zelliklerine etkisinin aratrld test

sonular ve deerlendirmelere yer verilmitir.

alma sonunda, 3 farkl kuma tipinde, antibakteriyel zellik kazandrmada

kullanlan hangi apre maddesi, apre yntemi ve apre deriiminin kuman hangi

zelliine ne ekilde etki gsterdii belirlenmeye allm, belirli bir zellikteki

kuma retimi iin hangi proses parametrelerinin ve apre maddesinin daha uygun

olabilecei aratrlmtr. Bunun yaplabilmesi iin de istatistiksel analiz

yntemlerinden varyans analizinden yararlanlmtr.

statistiksel analize uygun olan verileri ieren testlerde proses

parametrelerinin ve birbirleriyle etkileimlerinin kuma zellikleri zerindeki

etkilerinin anlamll aratrlmtr.


35/271

2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI

15

2. NCEK ALIMALAR

Antibakteriyel esasl fonksiyonel tekstiller ile ilgili daha nce yaplan

almalar aada zetlenmektedir:

Chung, Y., Kwang, K., ve Kim, J., (1998), sitrik asit (CA) ve kitosan

pamuk iin dayankl pres ve antimikrobiyal bitim ilemlerinde kullanmtr. Burada

uygulama konvansiyonel pad-dry-fikse prosesi ile gerekletirilmitir. CAnn

selloz ve kitosann hidroksil gruplar ile ya da kitosann amino gruplar ile ester

apraz balar

oluturmak ya da i iyonik etkileim oluturmak iin reaksiyonagirmesi beklenmektedir. Dayankl (3,5-4 deerinde) pres grnm CA ve kitosan

muamelesi ile elde edilebilmektedir. Pamuklu kumalar yalnzca sitrik asit ile

muamele edildiinde antimikrobiyal zellik gstermitir. Bu ve dayankl pres

performans 20 ykama ve santrifjl kurutmaya kadar dayankllk gstermitir.

Dayanmn yitirmemesi yalnzca CA ile muameleye gre CA ve kitosan ile

muamelede daha iyi dzeydedir.

Lee, S., Cho, J., Cho, G., (1999), pamuklu ve nonwoven kumalar iin

kitosan ve floropolimer esasl antimikrobiyal ve kan itici bitim ilemlerini

aratrmlardr. Numuneler kitosan ve floropolimer maddeleriyle srasyla pad-dry-

fikse ve pad-fikse metotlar kullanlarak muamele edilmilerdir. Antimikrobiyal

aktivite, Staphyllococcus aureus kolonilerinin saylar llerek kantitatif olarak

analiz edilmitir. Sadece kitosan ile ilem grm numunelerde, koloni saysnda

yksek bir azalma oran grlmtr. % 1,1 kitosan konsantrasyonu ile iki kez ilem

grm numunelerde, koloni saysnda %de 90 aan azalmalar gzlenmitir. ift

apre ilemi grm pamuklu kumalar tekrar eden ykamalara kar dayankl bir

antimikrobiyal zellik gstermitir. Mekanik zelliklerde ise, sadece kitosan ile ilem

grm pamuklu ve nonwoven kumalarda kopma rijitlii artmtr. Fakat bu

zellikler floropolimer ileminden sonra dmtr. Kumalarn hava geirgenlii

ift apre ileminden sonra biraz azalmtr.

Seong, H., Kim, J., ve Ko, S., (1999), pamuk iin antimikrobiyal madde

olarak chito-oligosaccharidesin kullanmn aratrmlardr. yi bir antibakteriyel

aktivite ve ykamaya kar dayanm olan bir pamuklu kuma elde etmek iin


36/271


16

herhangi bir apraz balama kimyasalna ihtiya duymadan chito-oligosaccharides

ile ilem yapmlardr. Tamamen desatile olmu kitosan, sodyum nitrit kullanlarak

chito-oligosaccharidee depolimerize edilmitir. Chito-oligosaccharidein ortalama

Polimerizasyon derecesi (DP), chito-oligosaccharidenin u aldehit grubunun

kolorimetrik titrasyonu ile tayin edilmitir. Bir pad-dry-fikse prosesinde u aldehit

grubunun kimyasal tepkimesi kullanlarak iki farkl chito-oligosaccharides (DP=3 ve

10) pamuklu kumaa uygulanmtr. Daha sonra ilem grm pamuun

antimikrobiyal aktivitesi ve ykamaya kar dayanm tespit edilmitir. 50. ykamada

% 2,4 chito-oligosaccharide ile ilem grm kumata DP 3 iin % 95, DP 10 iin %

100 bakteri azalmas gzlenmitir.

Nakashima, T., Sakagami, Y., Ito, H., Matsuo, M., (2001), sellozik

kumalarda metalik tuz ileminin 3 eit bakteriye kar antibakteriyel aktivitesi

zerindeki etkisini aratrmlardr. Bu bakteri; gram-pozitif bakteri olan

Staphylococcus aureus (S. aureus), gram-negatif bakteri olan Klebsiella pneumoniae

(K. pneumoniae) ve Staphylococcus aureus (MRSA) dr. ki eit sellozik kuma

CuSO4 ve ZnSO4 metalik tuzlar ile muamele edilmilerdir. Kumalar nce metalik

tuzlarn adsorbe edilmesini (yzeyde tutunmasn) kolaylatrmak iin hafif asit

anhidrit ile n terbiye ileminden geirilmitir. Bu n ilem, adsorbe edilen metal

iyonlarnn miktarn artrmada ok verimli olmaktadr ve bu Cu iyonunda Zn

iyonundan daha etkili olmaktadr. Cu tuzu ile S. Aureus bakterilerinden birisine kar

muamele edilmi numunelerin antibakteriyel aktivite derecesi, adsorblanan Cu iyonu

miktar arttka artmtr. Benzer bir eilim Zn tuzu ile ilem grm numunelerde de

gzlemlenmitir, fakat korelasyon, Cu iyonunda olduu gibi ak deildir. K.

Pneumoniae iin de antibakteriyel aktivite deerlendirilmitir. Cu tuzu ile ilem

grm numunelerin MRSAya kar antibakteriyel aktivitesinin derecesi,

adsorblanan Cu iyonu miktarndan hemen hemen bamszdr ve Zn tuzu ile

muamele edilmi numuneler ile benzer bir eilim gstermitir. 10 ykamadan sonra,

ilem etkisi hala korunmaktadr. Sonu olarak bu ilemler sellozik kumalara

antibakteriyel aktivite salamada ok etkili olmutur.

Kim, Y., H. ve Sun, G., (2001), naylon kumalarn asit boyarmaddeleri ve

bir quarterner amonyum tuzu ile dayankl antimikrobiyal bitim ilemleri zerine


37/271


17

almlardr. Burada antimikrobiyal fonksiyonlarn dayankll boyarmaddelerin

bir quarterner amonyum tuzu ile iyonik etkileimi ile ve kumalardaki eklenmi tuz

miktar ile tayin edilmitir. Kumalar zerindeki eklenmi quarterner amonyum tuz

miktar, terbiye banyosunun konsantrasyonu deitirilerek kontrol edilmitir. Fikse

sresi ve scakl mamul kuman dayankl antimikrobiyal fonksiyonlarn

etkilemektedir. Naylon kuma % 4 quarterner amonyum tuz ieren solsyon ile

muamele edilip, 150 Cde 10 dk fikse edildiinde, 10 ykamadan sonra bile

dayankl antimikrobiyal zelliklerini korumutur. Mamul kuman antimikrobiyal

zellikleri konvansiyonel ykama da dayankl kmtr. Bunlarn dnda, muamele

grm kumalar, 10 ykamadan sonra iyi renk haslna sahip olmutur.

Tsukada, M., Katoh, H., Wilson, D., Shin, B., Arai, T., Murakami, R., ve

Freddi, G., (2002), metal ierikli boyarmaddeler kullanlarak antimikrobiyal olarak

aktif ipek proteinlerin retimi zerine almlardr. almada, ipek lifleri Cr ve Cu

ieren metalik boyarmaddeler ile antimikrobiyal aktiviteye sahip ipek lifleri elde

etmek amacyla boyanmtr. Boyanm ipek lifleri bitkisel patojen Cornea

bakterisine ve insani patojen coli basiline kar nemli derecede antimikrobiyal

aktivite gstermitir. pek liflerinin tuz ekme ve boyama ileminden sonra kopma

mukavemetinde nemli bir deiiklik gzlenmezken kopma uzamasnda hafif bir

artma gzlenmitir.

Sun, Y., ve Sun, G., (2002), kontin proseslerde hazrlanan dayankl ve

yenilenebilir antimikrobiyal tekstil materyalleri zerine almlardr. almada, bir

cyclic-amine monomer ve 3-allyl-5,5-dimethylhydantoin (ADMH), eitli tekstil

materyallerinin zerine kontin bir terbiye prosesinde nakledilmitir. Farkl

reaksiyon balatclar eliinde ieride ya da lif yzeyinde etkili radikal

polimerizasyonlar gereklemitir. Terbiye prosesinde radikal reaksiyon

balatclarn cinsi ve konsantrasyonu, kurutma ve fikse artlar gibi baz faktrler,

kumalar zerine ADMHnin son naklini etkilemede olduka nemli rol

oynamaktadr. Klorin muamelesinden sonra numunelere alnan hydantoin yaplar N-

halaminese dnebilmektedir. Bylece gl, dayankl ve yenilenebilir

antibakteriyel aktivite salanm olmaktadr.


38/271


18

Qian, L., Sun, G., (2003), dayankl ve yenilenebilir antimikrobiyal tekstiller

zerinde almlardr. almada, 3-metilol-2,2,5,5-tetrametilimidazolidin-4-one

(MTMIO) bileiinin sellozla kimyasal olarak reaksiyonu sonucu 2,2,5,5-

tetramethyllimidazolidin-4-oneun methylolationu halkalar (TMIO) selloz ierikli

kumalara baarl bir ekilde aktarlmtr. Klorlamadan sonra ilem grm

kumalar helamin yaplarna dntrlm ve verimli bir antibakteriyel etki

salanmtr. Bu helamin yap tekrar eden ev ykamalarnda varln srsrebilmekte

ve biyosidal zelliklerini srdrebilmek iin daha az sklkta klor rearj

gerektirmektedir.

Zhang, Z., Chen, L., Ji, J., Huang, Y. ve Chen, D., (2003), kitosan ile ilem

grm pamuklu kumalarn antibakteriyel zelliklerini aratrmlardr. Burada

kitosann konsantrasyonu, molekl arl ve desatilasyon derecesinin Escherichia

coli ve Hay basiline olan antibakteriyel aktivitesine olan etkisi aratrlmtr. Bakteri

azalmas Modifiye Quinn Metodu kullanlarak tespit edilmitir. Escherichia coli 0,3

g/lt kitosan solsyonu ile, Hay basili ise 0,5 g/lt kitosan solsyonu ile verimli bir

ekilde engellenebilmitir. Kitosann kumaa kimyasal olarak balanabilmesi iin

apraz balama maddesi olarak glutarik dialdehit tercih edilmitir. Glutarik dialdehit

ve kitosan ile muamele edilmi pamuklu kumalar bakteri remesini engellemede iyi

bir kabiliyete sahip olmutur.

Lee, H., J., Yeo, S., Y. ve Jeong, S., H., (2003), nano boyutlu gm

koloidal zeltisinin tekstil kumalar zerindeki antibakteriyel etkisini

aratrmlardr. almada gram pozitif ve gram negatif (S. Aureus ve K.

pneumoniae) olmak zere iki eit bakteri kullanlarak gm koloidal zeltisinin

sellozik ve sentetik kumalar zerindeki antibakteriyel etkinlii aratrlmtr.

Kumalarn ykamaya dayankl bir antibakteriyel ilemi nano byklkteki gm

koloidal zelti ile emdirme yntemine gre kolaylkla baarlabilmitir.

El-Naggar, A., M., Zohdy, M., H., Hassan, M., S., Khalil, E., M., (2003),

pamuk ve pamuk/poliester karml kumalarn nm ve sl ilemler ile

antimikrobiyal korunmas konusunda alma yapmlardr. almada kumalar

ZnO ya dayanan bir bileikle yksek enerjili radyasyon altnda ve termal fikse

uygulanarak muamele edilmilerdir. Uygulanan bileiin homojenliini ve


39/271


19

reaktivitesini salayabilmek iin ZnOnun yannda bir binder (Impron MTP) ve bir

dispergatr (Setamol WS) kullanlmtr. Kumalarn antimikrobiyal zellikleri

mekanik zellikler asndan tayin edilmitir. Bununla birlikte, antimikrobiyal

aprenin boyama zelliklerine etkisi renk dayanm asndan aratrlmtr. Pamuklu

kumaa uygulanan en iyi antimikrobiyal koruma salayan bileim % 2 ZnO, % 2

binder ve % 1 dispergatr ieren bileim olarak bulunmutur. Pamuk/poliester

kumalarda en iyi sonu ise , % 1 ZnO hari, ayn deerlerde baarlabilmitir.

Elektron n ile nm ilemi gamma nm ve sl fikse ilemine gre daha iyi

sonu vermitir. Apre ilemi boyamadan nce bir reaktif boyarmadde ile

gerekletirildiinde, boyamadan sonra gerekleene gre renk dayanmn daha ok

etkilemektedir.

Shao, H., Jiang, L., Meng, W., Qing, F., (2003), perfluoralkyl ierikli

quarterner amonyum tuzunun sentezi ve antimikrobiyal aktivitesi konusunda alma

yapmlardr. Bu sentezlenen yeni bileimin antimikrobiyal aktivitesi, gram-negatif

tr olan Escherichia coli 8099 ve gram-pozitif tr olan Staphylococcus aureus

ATCC 6538 kullanlarak llmtr. Her ikisi iin de quarterner amonyum tuzu

5in minimum engelleyici konsantrasyonu 7,8 g/mldir.

Lim, S., Hudson, S., M, (2004), fiber-reaktif kitosan trevinin pamuklu

kumalara antimikrobiyal tekstil apre maddesi olarak uygulanmas konusunda

alma yapmlardr. almada, bir fiber-reaktif kitosan trevi olan O-

akrilamidometil-N-[(2-hidroksi-3-trimetilamonyum) propil] kitosan klorid (NMA-

HTCC) pamuklu kumalara souk pad-batch yntemi ile alkalin bir katalistin

varlnda uygulanmtr. NMA-HTCC ile ilem grm kuman antimikrobiyal

aktivitesi kantitatif olarak Staphylococcus aureuse kar tayin edilmitir. Kuma

arl zerinden % 1lik konsantrasyonda NMA-HTCC ile muamele edilmi

pamuklu kumalar % 100 bakteri azalmas gstermitir. Ardk olarak yaplan 50 ev

tipi ykama ileminin ardndan bile % 99un zerinde aktivitesini srdrmtr.

Borsa, J., Lazar, K., Kiss, K., Zala, J., (2004), almalarnda, hastanede

kullanlan pamuklu kumalarn grdkleri ykamaya dayankl antimikrobiyal bitim

ilemlerini incelenmi, AATCC standard test metotlar kullanarak, modifiye kuman

Eschercia coli ve Staphylococcus aureus bakterilerine kar etkili olduu


40/271


20

kantlanmtr. Bu modifiye kumalar, dk oranda yaplan karboksimetilasyon ile

pamuk lifi zerinde yeni zellikler ve fonksiyonlar gelitirilerek oluturulmaktadr.

Modifiye edilmi pamuklu kumalar, suda ok yksek oranda imektedir ve ok

yksek sorpsiyon kapasitesine sahiptir. Bu kuman zellii, hidrojel kapl kuman

zelliklerine benzemektedir.

Alay, M., K., ktem, T., (2004), baz antibakteriyel ilemlerin ykamaya

kar dayanm konusunda almalar yapmlardr. Pamuk, pamuk/poliester ve

modal kumalara ev tipi amar ykamalarnda kullanlan bir rn ile klasik

antimikrobiyal bir rn ve migrasyona uramayan bir antimikrobiyal rn

kullanlm, bu deiik antimikrobiyal bileiin Escherichia coli ve

Staphylococcus aureus bakteri tiplerine kar ykama dayanmlar incelenmitir.

Konvansiyonel (ba yapamayan) difenil alkan trevi antimikrobiyal bileik ile ba

yapabilen alkoksisilan quarterner yapdaki antimikrobiyal bileik arasnda,

antimikrobiyal etki asndan 40 ykamaya kadar bir fark gzlenmemitir. Etandiol,

dodesildimetil amonyum klorr, bifenil-2-ol, 2 metil pentan-2 karm

antimikrobiyal bileik ile ilem grm kumalarda 10. ykamadan sonra

antibakteriyel aktivasyon azalmas ve 15. ve 20. ykamalardan sonra da

antibakteriyel etkinin kaybolduu tespit edilmitir. 3 tip antimikrobiyal madde ile

ilem grm kumalarn antibakteriyel aktiviteleri zerine asidik-bazik ter

zeltilerinin ve asidik-bazik tkrk zeltilerinin hibir olumsuz etkisi

gzlenmemitir.

Han, S. ve Yang, Y., (2005), curcumin ile ilem grm yn kumalarn

antimikrobiyal aktivitesi zerine almlardr. Curcumin kuma ve gda

renklendirmesinde yaygn kullanlan doal bir boyarmadde iken bu almada

bacterisidal zelliklerinden dolay boyanm kumalara antimikrobiyal apre olarak

kullanlmaktadr. Bakteri engelleme hz ve curcumin konsantrasyonu arasndaki

iliki ile engelleme hz ve K/S deeri gelitirilmitir. Curcumin ile ilem grm yn

kuman antimikrobiyal aktivitesi bu gelitirilmi ilikiler yardmyla antimikrobiyal

testi yaplmadan tahmin edilebilmektedir.

Singh, R., Jain, A., Panwar, S., Gupta, D. ve Khare, S., K., (2005), baz

doal boyarmaddelerin antimikrobiyal zellikleri hakknda alma yapmlardr. 4


41/271


21

farkl doal boyarmadde 5 farkl yaygn patojene kar test edilmitir. Quercus

infectoria boyarmaddesinin en etkili boyarmadde olduu ve en byk engelleme

alan oluturduu ve bylece tm test edilen mikroplara kar en iyi antimikrobiyal

aktiviteye sahip olduu ortaya kmtr. Minimum engelleme konsantrasyonunun 5-

40 g arasnda deitii gzlenmitir. Tekstil materyalleri bu boyarmaddelerle

emdirilmitir, ancak, antimikrobiyal aktivite dk kmtr. Bu da bu

boyarmaddelerin tekstil materyali tarafndan emilme orannn dk olmasndan ileri

gelmektedir.

Ma, M., ve Sun, G., (2005), akrilik liflerinin boyanmasnda kullanlan

antimikrobiyal katyonik boyarmaddeler zerinde alma yapmlardr. almada,

boyama sresi, boyama konsantrasyonu ve boyama scaklnn etkileri aratrlm,

akrilik zerinde tutunamayan boya moleklleri analiz edilmitir. Bu fonksiyonel

boyarmaddelerin akrilik liflerine renklendirmeyle ezamanl olarak fonksiyonel apre

etkisinin bir arada baarlabildii grlmtr. lem grm btn kumalarn

Escherichia coli ve Staphylococcus aureusa kar antimikrobiyal etkisi bulunmutur.

El-tahlawy, K., El-bendary, M., Elhendawy, A., Hudson, S., (2005), farkl

apraz bal maddeler ve kitosanla ilem grm pamuklu kumalarn antimikrobiyal

aktiviteleri konusunda alma yapmlardr.Bu almada pamuklu kumalar kitosan

varlnda iki farkl apraz balama maddesi [butanet etracarboksilik asit (BTCA) ve

Arkofiks NEC (dk formaldehit ierikli)] ile muamele edilerek kitosann sellozik

bir yapya kimyasal olarak balanmasyla dayankl bir antimikrobiyal apre elde

edilmeye allmtr. lem artlar kadar kitosan varlnda terbiye maddesinin hem

tipi hem de konsantrasyonu nemli derecede ilem grm pamuklu kuman

performans zelliklerini ve antimikrobiyal aktivitesini etkilemektedir. lem grm

pamuklu kumalar gram pozitif ve gram negatif ve mantarlara kar broad-spectrum

antimikrobiyal aktivite gstermitir. Pamuklu kumalarn kitosan varlnda BTCA

ile muamelesi, Arkofiks NEC ile muameleye gre kumaa daha fazla mukavemet

kazandrmtr. Maksimum antimikrobiyal aktivite, pamuklu kumalarn % 0,5-

0,75lik molekl arl 1,5-5 kDa olan kitosan ile muamele edilip 160 Cde 2-3

dakika fikse edilmesiyle elde edilmitir. Terbiye maddeleri ve kitosan ile ilem


42/271


22

grm pamuklu kumalar farkl metal iyonlarnn uygulanmas antimikrobiyal

aktivite zerinde ihmal edilebilir bir etki gstermitir.

Antibakteriyel zellikteki akll tekstillerin dnda dier fonksiyonel

tekstillerle ilgili yaplan almalar da aada zetlenmektedir.

ahin, ., Bulgun, E., Kayacan, O., (2004), almalarnda stma

fonksiyonlu akll tekstilleri incelemi ve zellikle askeri-gvenlik amal

uygulamalarda, srekli kullanlmaktan kaynaklanan ypranma ve dayankllk

sorununa zm nerileri getirmilerdir. Normal kuma liflerini zamanla ypratan,

andran ve yrtlmalara yol aan rutin katlamalar ve bklmeler, akll stc

giysilerde kablolarn kaymasna, krlmasna ve sonu olarak sistemin almasnn

aksamasna sebep olabilmektedir. Ayrca oluturulan elektronik kumalarn da diki

makinesinin ine darbelerinden etkilenmemesi gerekmektedir. Bunu nlemenin bir

yolu elektronik tekstilleri gerekenden fazla devreyle tasarlamaktr. rnein 4 veya

daha fazla kabloyu tayabilecek iplikler kullanmak bir zm yntemi olarak ortaya

konulabilmektedir. Bylece kablolardan biri kopsa da dierleri, rnn almasn

sorunsuz olarak salayabilmektedir. Dier bir zm yolu ise metaller kadar iyi akm

iletmeseler de ok sayda esnek iletken polimer tel kullanmaktr.

Kiekens, P., Westbroek, P., Priniotakis, G., Langenhove, L., (2004),

almalarnda tekstil elektrotlarnn davranlar aratrm, sistemi modellemek ve

parametrelerin ve vcut koullarnn belirlenmesi iin interfazlarda elektrot-elektrolit

ve elektrot-derielektrolit lere nfuz etme n almalar yapmlardr. Bu almann

sonular, bir elektrokimyasal hcre kullanarak tekstil elektrotlar ile insan derisi

arasndaki interfaz modellemenin ilk denemesini gstermektedir. Bu hcre, deney

ksmnda tanmlanmakta ve iki tekstil elektrot insan vcuduna (rnegin kol veya

ayaga) dzlemsel olarak yerletirildiinde tekstil elektrot derielektrodderitekstil

elektrot sistemini taklit etmektedir.

Genel olarak terbiye ilemlerinin kuma zelliklerine olan etkilerini aratran

almalar da mevcuttur.

Lickfield, G., C., Yang, C., Q, Drews, M., J., Aspland, J., R., (2000), %

100 pamuklu kumata kalc t apresinin anma dayanmna etkisini

aratrmlardr. Kalc t apresinin buruma dayanm ve boyutsal stabiliteyi


43/271


44/271


24

Piyasada yaygn olarak kullanlan deiik yapdaki yumuatc ve fiksatrler

kumalara aplike edilmi ve haslk deerleri karlatrlmtr. Yaplan alma

sonunda yumuatclarn ya srtme ve ykama haslklarn etkilemedii,

yumuatcya bal olarak kuru srtme ve zellikle boyarmaddeye bal olarak da

k haslklarn drd gzlenmitir. Normal fiksatrlerin ise kuru ve ya srtme

haslklarn etkilemedii, ancak boyarmadde cinsine bal olarak ykama hasln

artrrken, k hasln ise drme eiliminde olduu grlmtr. Ayrca baz zel

fiksatrler ykama hasl yannda ya srtme hasln da bir miktar

arttrabilmektedir.

Ravandi, S., A., H., Badrossamay, M., R., Morshed, M., (2004), terbiye

ilemlerinin Bezaya dokuma kuma ierisindeki i kuvvetlerin dalmna etkisini

incelemilerdir. srtnme kuvvetleri kumataki atk ve zg ipliklerinin birleme

noktalarndaki iplik etkileimi ile olumaktadr. Enzimatik hidroliz yzeydeki liflerin

ve pillinglerin byk bir ksmn yok ettii ve bio-parlatma prosesi esnasnda oluan

mekanik hareket de dar kan lifleri temel olarak yok ettii gzlenmitir. Bu da

gstermitir ki, zellikle bio-parlatma gibi terbiye ilemleri iplik etkileimlerinin atk

ve zg birleme noktalarnda lokalize olmasna neden olmaktadr. Ayrca, statik ve

dinamik ayrlma kuvvetleri arasndaki korelasyon, kuma ierisindeki iplik

etkileiminin younluk oluturma mekanizmas ve kuma mekanik zellikleri

(kopma ve bklme histerizi) bio-parlatma prosesiyle iyilemektedir.

Gurarda, A, Meri, B., (2005), pamuk/elastan dokuma kumalarn dikimine

etki eden baz parametreleri incelemilerdir. Kumalarn bir ksmna silikon apre

uygulam, dier ksmna ise sadece ykama uygulamlardr. Bu kumalar, diki

performansnn tayin edilmesi iin diki almas ve diki mukavemeti testine tabi

tutulmulardr. Sonuta, kuman zg ynnde aprenin nemli bir etkisi

grlmezken, atk ynndeki diki mukavemetinde pozitif bir etki gzlenmitir.

Genel olarak dikim ileminde silikon kuma ile ine arasndaki srtnmeyi

azaltmaktadr.

Manich, A., M., Marti, M., Sauri, R., M., Castellar, M., D., Carvalho, J.,

(2006), terbiye ilemlerinin dokuma kuma yapsna ve dier baz zelliklerine

etkisini aratrmlardr. Ynl, polyester/yn, polyester/selloz karm ham


45/271


25

kumalara baz terbiye ilemleri uygulanmtr. Bunun sonucunda terbiye

ilemlerinin, daha dolgun ve kompakt bir kuma yapsna olanak salayarak kuma

younluunda % 46 ve rtme faktrnde % 9 art; kuma kalnlnda % 33 ve hava

geirgenlikte % 20-60 azalma meydana getirdii grlmtr.

Kalayc, . ve mre, A., (2006), yrttkleri almada yumuaklk,

burumazlk ve su iticilik apre uygulamalarnn seilen kuma performans

zelliklerine olan etkilerini incelemitir. Apre uygulama deikenleri olarak apre

maddesi cinsi, fikse scakl, apre deriimi, ykama ve tleme durumunu

semilerdir. Performans kriteri olarak eilme dayanm, burumazlk derecesi,

yrtlma mukavemeti, su iticilik ve renk lmn semilerdir. alma sonunda

incelenen bu parametrelerin performans zerindeki etki ve etkileimlerini grmek

amacyla ok deikenli varyans analizi uygulamlardr. Sonuta incelenen tm

parametrelerin bireysel veya birbirleriyle etkileerek performans deitirdii

belirlenmitir.

Antibakteriyel esasl fonksiyonel tekstillerle ilgili yaplan nceki

almalarda; ounlukla sellozik ve protein doal liflerle yaplm olan mamullere

(pamuk, ipek), bunun dnda da pamuk/sentetik karmlar, naylon, akrilik

liflerinden yaplm kumalara eitli kimyasal yapdaki antimikrobiyal maddeler

uygulanmtr. Genellikle kitosan, sitrik asit, quarterner amonyum tuzu esasl

antimikrobiyal zellii olan maddeler ile allmtr. Bu maddelerin tekstil mamul

zerine uygulama parametrelerinin deitirilerek mamuln antimikrobiyal aktivitesi

belirlenmeye allmtr. Bunun yannda ou almada antimikrobiyal zelliin

ykamaya kar direnci de tespit edilmitir.

Daha nce yaplan birka almada ise kumaa antimikrobiyal zellik

kazandrdktan sonra antimikrobiyal zelliin dnda kuman kopma mukavemeti,

kopma uzamas (Tsukada ve Dierleri, 2002) ve hava geirgenlii (Lee, Cho ve Cho,

1999) zelliklerindeki deiim incelenmitir. Yaplan almalarda kopma

mukavemetinde nemli bir deiiklik gzlenmezken, kopma uzamasnda az da olsa

bir art gzlenmitir. Hava geirgenlii ile ilgili yaplan almada ise numuneye iki

kez antimikrobiyal apre uygulanm kuman hava geirgenliinde azalma olduu

tespit edilmitir.


46/271


26

Kim ve Sun (2001)un yapt aratrmada ise dierlerinden farkl olarak

naylon elyafna uygulanm olan antimikrobiyal bitim ileminden sonra ykamaya

kar direnci incelenmi ve on ykamadan sonra kuman iyi renk haslna sahip

olduunu bulmulardr.

Genel olarak bitim ilemlerinin kuman performans zellikleri zerindeki

etkileri ile ilgili yaplan almalarda; kalc t apresi, yanmazlk apresi, silikon

apre, bio-parlatma apresi, yumuatma apresi, elastomer apre ve niasta apre ileminin

kuman zelliklerine (anma dayanm, kopma dayanm, tutum, buruma dayanm,

diki mukavemeti, haslk, eilme, bklme vs.) olan etkisi aratrlmtr.

Bu tez almasnda ise antimikrobiyal apre ileminin kuman performans

zellikleri zerine etkisinin olup olmad aratrlmtr. Dier ya apre ilemleri

gibi antimikrobiyal aprenin de kuman zelliklerinde baz deiiklikler meydana

getirecei dnlmektedir.

Yaplan bu tez almasnda antimikrobiyal zellii olan triklosan ve

quarterner amonyum tuzu esasl maddeler kullanlmtr. Daha nce yaplan ou

almada olduu gibi kullanlan materyallerden biri % 100 pamuklu kumatr. Tez

kapsamnda bunun dnda, nceki almalarda zerinde ok fazla durulmayan

PES/VS ve PES/VS/EA karm kumalar da kullanlmtr.

Daha nce yaplan ou aratrmada olduu gibi benzer olarak bu almada

da eitli uygulama parametreleri deitirilerek kumalara antimikrobiyal zellik

kazandrlm ve bu zelliin ykamaya kar direnci llmtr.

Bunlarn dnda yine ok az almada rastlanan, antimikrobiyal aprenin

kuman dier performans zellikleri zerindeki etkisinin incelenmesi konusuna

arlk verilmitir.


47/271

3. NANOTEKNOLOJ VE TEKSTLDEK UYGULAMALARI Huriser BALCI

27

3. NANOTEKNOLOJ VE TEKSTLDEK UYGULAMALARI

3.1. Nanoteknolojinin Tanm

Nanoteknoloji, maddenin atomik-molekler boyutta mhendisliinin

yaplarak yepyeni zelliklerinin aa karlmas; nanometre leindeki fiziksel,

kimyasal ve biyolojik olaylarn anlalmas, kontrol ve retimi amacyla,

fonksiyonel materyallerin, cihazlarn ve sistemlerin gelitirilmesidir. Bir baka ifade

ile eitli aralarn, malzemelerin ve yaplarn molekler dzeyde ilenmesi,

oluturulmas ve maniple edilmesi olarak tanmlanmaktadr [Kut ve Gneolu,

2005].

Nanoteknoloji birok bran iin gelecein anahtar teknolojisi olarak

dnlmektedir ve eski bir Yunan kelimesi olan nanosdan gelmektedir. ok

kk yaplarn oluumu, aratrmas ve kullanm ile ilgili bir kavramdr. 1 ve

100 nm (nanometre= 10-9 metre) arasndaki llere sahip yaplar nanoteknoloji

kapsamnda ilenmektedir. Bu da atomlarn ve molekllerin lsdr.

Nano paracklar virslerden yz defa daha kktr, bylece insan gz

tarafndan alglanamamaktadr. Ar derecede kk boyutlara sahip bu yaplar iin,

evremizdeki nesneler iin geerli olan fiziksel ve kimyasal yasalar geerli deildir.

Sadece bir tek boyutu nanometre mertebesinde olsa da, ultra incelikteki kaplamalar

da nanoteknoloji kapsamndadr [Vural, 2004].

Maddenin en kk esi olarak bilinen atomlardan 3-5 tanesini yan yana

koyarak bu uzunluk elde edilir. Atomlar bakterilerin 1/10000, bakteriler ise bir

sivrisinein 1/10000 byklndedir. Bir bakterinin iindeki ribozom 25nm, birDNA molekl ise 2nm apndadr [Kavak, 2005].

Documents

huriser balci akilli tekstiller