8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
1/271
1
UKUROVA NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS
ADANA, 2006
YKSEK LSANS TEZ
Huriser BALCI
AKILLI (FONKSYONEL) TEKSTLLER, SELM KUMALARDA
ANTBAKTERYEL APRE VE PERFORMANS ZELLKLER
TEKSTL MHENDSL ANABLM DALI
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
2/271
2
UKUROVA NVERSTES
FEN BLMLER ENSTTS
Huriser BALCI
YKSEK LSANS TEZ
TEKSTL MHENDSL ANABLM DALI
Bu tez ../../2006 Tarihinde Aadaki Jri yeleri Tarafndan Oybirlii leKabul Edilmitir.
mza:......................... mza:.......................... mza:................................
Prof. Dr. Osman
BABAARSLAN
Prof. Dr. R. Turul OULATA Prof. Dr. Selahattin SERN
DANIMAN YE YE
Bu tez Enstitmz Tekstil Mhendislii Anabilim Dalnda hazrlanmtr.
Kod No:
Prof. Dr. Aziz ERTUN
Enstit Mdr
Bu alma ukurova niversitesi Bilimsel Aratrma Projeleri Birimi Tarafndan Desteklenmitir.
Proje No: FBE.2004.YL.45
Not: Bu tezdekullanlan zgn ve baka kaynaktan yaplan bildirilerin, izelge, ekil ve fotoraflarn kaynakgsterilmeden kullanm, 5846 sayl Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hkmlere tabidir.
AKILLI (FONKSYONEL) TEKSTLLER, SELM KUMALARDA
ANTBAKTERYEL APRE VE PERFORMANS ZELLKLER
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
3/271
I
ZYKSEK LSANS TEZ
Huriser BALCIUKUROVA NVERSTESFEN BLMLER ENSTTS
TEKSTL MHENDSL ANA BLM DALIDanman : Prof. Dr. Osman BABAARSLAN
Yl : 2006, Sayfa : 251Jri : Prof. Dr. R. Turul OULATA
Prof. Dr. Selahattin SERN
Bu almada genel olarak lkemizde ok yeni bir konu olan ve zerinde okfazla almaya rastlanmayan akll (fonksiyonel) tekstiller hakknda geni bilgiverilmi, daha sonra antimikrobiyal apre zerinde durulmutur. Antimikrobiyalaprenin farkl hammaddedeki kumalarn performans zelliklerine olan etkisiaratrlmtr.
almann deneysel ksmnda kullanlmak zere % 100 Pamuk, PES/VS vePES/VS/EA karm dokuma kumalar temin edilmitir. Bu kumalara tez konusuerevesinde antibakteriyel apre almalar laboratuar artlarnda uygulanmtr.Apresi yaplan kuma numunelerindeki ilem etkisinin testlerle ortaya konulabilmesiiin laboratuarda kumalarn antimikrobiyal, fiziksel ve haslk zellikleriincelenmitir.
alma sonunda, 3 farkl kuma tipinde, antibakteriyel zellik kazandrmadakullanlan hangi apre maddesi, apre yntemi ve apre deriiminin kuman hangizelliine ne ekilde etki gsterdii belirlenmeye allm, belirli bir zelliktekikuma retimi iin hangi proses parametrelerinin ve apre maddesinin daha uygun
olabilecei istatistiksel yntemler (varyans analizi) kullan
larak arat
r
lm
t
r.Antibakteriyel proses parametrelerinin tm kuma tiplerinde negatif etkilediizellikler arasnda su ve ter haslklar ortak olarak grlmtr. Antibakteriyel prosesparametrelerinin en az etkiledii zelliklerin pillinglenme (boncuklanma) ve ykamahasl olduu belirlenmitir.
Anahtar Kelimeler: Akll Tekstil, Antimikrobiyal/Antibakteriyel Apre, Kumazellikleri
AKILLI (FONKSYONEL) TEKSTLLER, SELM KUMALARDA
ANTBAKTERYEL APRE VE PERFORMANS ZELLKLER
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
4/271
II
ABSTRACT
MsC THESIS
Huriser BALCI
DEPARTMENT OF TEXTILE ENGINEERING
INSTITUTE OF NATUREL AND APPLIED SCIENCEUNIVERSITY OF CUKUROVA
Supervisor : Prof. Dr. Osman BABAARSLANYear : 2006, Page : 251
Jury : Prof. Dr. R.Turul OULATAProf. Dr. Selahattin SERN
In this study, the knowledge is widely given about smart textiles andespecially antimicrobial finishing which is a new subject in our country. There isntmuch study in this area. The effects of antimicrobial finishing on the properties offabrics made of different raw materials have been researched.
100 % Cotton, PES/VS, PES/VS/EA blended woven fabrics have been usedin the experimental part of the study. The antimicrobial finishing applications aremade in the laboratory conditions. The physical and fastness properties of the fabricshave been examined in quality control laboratory.
At the and of the study, in three kinds of fabrics, the best and optimumfinishing agent, finishing process and finishing concentration is tried to be identifiedusing statistical methods as ANOVA (variance of analysis) for antimicrobial
finishing.Experimental study shoved that antimicrobial process parameters affectnegatively on colour fastness to water and perspiration. It is also determined thatresistance to pilling and colour fastness to washing are affected at least byantimicrobial finishing..
Key Words: Smart Textiles, Antimicrobial/Antibacterial Finishing, FabricProperties
SMART (FUNCTIONAL)TEXTILES,
ANTIBACTERIAL FINISHING ON THE SELECTED FABRICS AND
PERFORMANCE FEATURES
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
5/271
III
TEEKKR
Yksek Lisans eitimimin ilk gnnden sonuna kadar geen srede, her
aamada desteini esirgemeyen, bilgi birikimini, tecrbesini ve deerli zamann
benimle paylaan, tezin oluumunda, dzenlenmesinde ve deerlendirilmesinde her
trl katkda bulunan danman hocam Sayn Prof. Dr. Osman BABAARSLANa
teekkr bir bor bilirim.
Tezde kullanlan pamuklu kumalarn ham olarak teminini salayan Fibatek
Dokuma letmeleri Fabrika Mdr Say
n Uur KAHYAOLUna, ham pamuklukumalarn n terbiye ve boyamasnn yaplmas konusunda yardmda bulunan Misis
Apre letmeleri Ar-Ge ve Kalite Gvence Sorumlusu Sayn Bikem MLLye,
PES/VS ve PES/VS/EA karm kumalarn temini ve emdirme yntemine gre
apre almalarnn yaplabilmesi iin laboratuar imkanlarn kullanmam salayan
zbucak letmeleri Ynetim Kurulu Bakan Sayn Fikret KARABUCAKa,
kimyasal laboratuar efi Hatice ER ve dier laboratuar alanlarna, almann
ektirme yntemine gre apre denemeleri iin .. Tekstil Mhendislii Blm
Kimyasal Laboratuarn kullanma konusunda desteini esirgemeyen Sayn Prof. Dr.
R. Turul OULATAya ok teekkr ederim.
Tezde kullanlan kimyasal maddelerin temininde desteklerini esirgemeyen
Seta Kimya Adana Blge Sat Sorumlusu Nurettin TALTEKNe ve Gemsan
Lubrikant Sorumlusu zge TURHANa teekkr ederim.
Tezin Antimikrobiyal testlerinin yaplabilmesi iin numunelerin yurt
dndaki laboratuarlara gnderilmesinde yardmlarn esirgemeyen Seta Kimya
Ultra-fresh Sorumlusu Ezgi AHNe ve DEVAN Trkiye temsilcisi Ercan
ARSLANa, ayn zamanda baz antimikrobiyal testlerinin K.Mara St mam
niversitesi Biyoloji Blm Laboratuarlarnda yaplmas konusunda desteklerini
esirgemeyen sayn Do. Dr. Metin DIRAKa teekkr bir bor bilirim.
Tm almam boyunca maddi manevi destelerini benden esirgemeyen ve her
zaman yanmda olan aileme ve eim Onur BALCIya sonsuz teekkr bor bilirim.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
6/271
IV
NDEKLER Sayfa NoZ ...................................................................................................................... I
ABSTRACT ...................................................................................................... II
TEEKKR ..................................................................................................... III
NDEKLER ................................................................................................ IV
ZELGELER DZN ................................................................................... XI
EKLLER DZN ......................................................................................... XIII
1. GR ............................................................................................................. 1
1.1. Dnyada Mevcut Durum ve Eilimler . 2
1.2. Trkiyede Tekstilin Durumu 4
1.3. Tekstil Sektrnn Teknolojik ncelikleri ... 7
1.4. Akll Tekstiller Pazar ... 10
1.4.1. Dnya Pazar 11
1.4.2. Trkiye Pazar .. 12
2. NCEK ALIMALAR ............................................................................. 15
3. NANOTEKNOLOJ VE TEKSTLDEK UYGULAMALARI 27
3.1. Nanoteknolojinin Tanm.......................................................................... 273.2. Nanoteknolojinin Amalar ...................................................................... 29
3.3. Nanoteknolojinin Kullanm Alanlar . 29
3.4. Nanoteknolojinin Tekstil Sektrndeki Uygulamalar .. 31
3.4.1. Nanolifler .......................................................................................... 34
3.4.1.1. Elektrospin Yntemi ile Nanolif retimi.............................. 35
3.4.1.2. Fibrilasyon ile Nanolif retimi............................................. 37
3.4.1.3. Meltblowing Yntemi ile Nanolif retimi .. 383.4.1.4. Bikomponent Lif retim Yntemi ile Nanolif retimi 40
3.4.1.5. Nanoliflerin Kullanm Alanlar 42
3.4.2. Nano-tpler .. 43
3.4.3. Nano-partikller 44
3.4.4. Nano Boyuttaki Bitim lemleri ... 44
3.4.5. Faz Deitiren Materyaller (PCM) .. 45
3.4.6. Biimsel Hafzal Materyaller (SMM) . 45
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
7/271
V
3.4.7. Kromik Materyaller .. 46
3.4.8. Elektriksel Uygulamalar .. 46
4. AKILLI LF VE KUMA TEKNOLOJLER................................................ 48
4.1. Elyafn zellii ile Oluan Akll Tekstiller.............................................. 51
4.1.1. Kullancya Konfor Salayan Akll Lifler .. 51
4.1.1.1. Mikrolifler 51
4.1.1.2. Hollow (i Oyuk) Lifler .. 53
4.1.1.2.(1). Thermolite .. 53
4.1.1.2.(2). ThermaStat . 55
4.1.1.2.(3). Holofiber .. 56
4.1.1.3. Diaplex .. 58
4.1.1.4. CoolMax 60
4.1.1.5. Comfortrel . 65
4.1.1.6. Tactel . 67
4.1.1.7. Supplex .. 69
4.1.1.8. Coolplus 69
4.1.1.9. Akwatek Poliester ve Akwadyne Nylon . 71
4.1.1.10. Mipan Aqua-F . 73
4.1.2. Antimikrobiyal Lifler ... 74
4.1.3. G Tutuan Lifler 78
4.1.3.1. G Tutuur Poliester Lifleri 79
4.1.3.2. G Tutuur Viskoz Lifleri .. 80
4.1.4. Yksek Performansl Lifler .. 81
4.1.4.1. Aromatik Poliamid (Aramid) Lifleri 84
4.1.4.1.(1). Polimer Eldesi .. 84
4.1.4.1.(2). Aromatik Poliamid (Aramid) Liflerinin zellikleri .. 85
4.1.4.2. Karbon Lifleri ... 85
4.1.4.3. Kompozitler . 87
4.1.5. Elektrik Akmnleten Lifler .. 88
4.2. Bitim lemleri ile Elde Edilen Akll Tekstiller .. 92
4.2.1. Antimikrobiyal Bitim lemi 92
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
8/271
VI
4.2.1.1. Mikroorganizmalarn Etkileri ... 93
4.2.1.2. Antimikrobiyal Maddeler ve alma Mekanizmalar . 94
4.2.1.3. Antimikrobiyal Bitim lemi 100
4.2.2. Su ve Kirtici Bitim lemi .. 102
4.2.2.1. Nanoteknoloji ile Kirtici Uygulamalar .. 104
4.2.2.1.(1). Schoeller Nanosphere Fabrics .. 107
4.2.2.1.(2). Nano-Pel 109
4.2.2.2. Florokarbon Esasl Su, Ya ve Kirtici Apre Uygulamalar 109
4.2.2.3. Plazma Polimerizasyon Teknolojisi ile Su ve Kirticilik
Bitim lemi .. 112
4.2.3. G Tutuurluk Bitim lemi . 113
4.2.3.1.Yanma Mekanizmas . 114
4.2.3.2. G Tutuurluk Kimyasallar ... 114
4.2.3.3. G Tutuur Apre Uygulamalar . 117
4.2.3.4. G Tutuurlukin Kullanlan Test Yntemleri 117
4.2.4. Koku Gzelletirici Bitim lemleri . 119
4.2.4.1. Cyclofresh . 119
4.2.4.2. Mikrokapsl lemi .. 121
4.2.4.2.(1). Skintex .. 122
4.2.5. abuk Kuruma, Nefes Alabilme zellii Salayan Bitim lemi 123
4.2.5.1. Nano-Dry . 123
4.2.5.2. Schoeller 3XDRY . 126
4.3. Elektronik Aksamlarn Eklenmesiyle Elde Edilen Akll Tekstiller . 126
4.3.1. Istma Fonksiyonlu Akll Giysiler .. 127
4.3.1.1. Is Depolayan ve Is Dzenleyici Tekstiller . 129
4.3.1.2. Istcl Akll Giysi rnekleri .. 130
4.3.2. Kamuflaj Giysileri 131
4.3.3. nsan Salnda Kullanlan Akll Giysiler . 132
4.3.4. Giyilebilir Bilgisayarlar 135
4.3.5. Giyim Dnda Kullanlan Akll Tekstiller .. 137
4.3.6. Oda Scaklna Gre Rengi Deien Kumalar 139
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
9/271
VII
4.4. Akll Tekstillerin kolojik Etkileri . 140
4.4.1. retim .. 141
4.4.2. Kullanm .. 141
4.4.3. Geri kazanma .. 142
5. MATERYAL VE METOT 144
5.1. Materyal 144
5.1.1. almada Kullanlan Kumalar .. 145
5.1.2. almada Kullanlan Kimyasallar ... 146
5.1.2.1. Ultra-Fresh NM (A1) Antibakteriyel Apre Maddesi 147
5.1.2.2. Ultra-Fresh FT-7 (A2) Antibakteriyel Apre Maddesi . 149
5.1.2.3. AEM 5772/5 (A3) Antibakteriyel Apre Maddesi 150
5.2. Metot . 152
5.2.1. Kumalara Uygulanan n Terbiye ve Boyama lemleri . 153
5.2.2. Kumalara Uygulanan Antibakteriyel Apre lemleri .. 155
5.2.2.1. Emdirme Yntemi 156
5.2.2.2. ektirme Yntemi 158
5.2.3. Kumalara Uygulanan Testler .. 159
5.2.3.1. Antibakteriyel Testi . 160
5.2.3.1.(1). AATCC 147:1998 Antibakteriyel Test Metodu . 161
5.2.3.1.(2). AATCC 30:1998 Antifungal Test Metodu . 163
5.2.3.1.(3). Disk Difzyon Metoduna Gre Antimikrobiyal
Test Metodu 164
5.2.3.1.(4). AATCC 100 Antimikrobiyal Test Metodu 166
5.2.3.1.(5). ASTM E2149-01 Antimikrobiyal Test Metodu. 166
5.2.3.2. Kopma Mukavemeti Testi 168
5.2.3.3. Yrtlma Mukavemeti Testi . 169
5.2.3.4. Pilling Testi . 169
5.2.3.5. Buruma Geri Dnm Testi 170
5.2.3.6. Elastikiyet Testi 171
5.2.3.7. Kalc Uzama Testi .. 171
5.2.3.8. Ykama Hasl Testi .. 172
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
10/271
VIII
5.2.3.9. Srtnme Hasl Testi . 174
5.2.3.10. Ter Hasl Testi 175
5.2.3.11. Su Hasl Testi . 176
6. DENEYSEL ALIMA VE BULGULAR 177
6.1. Antibakteriyel Testi Sonular ... 177
6.1.1. Disk Difzyon Metoduna Gre Antibakteriyel Test Sonular 177
6.1.1.1. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular ... 179
6.1.1.2. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular .. 180
6.1.1.3. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 181
6.1.2. ASTM E2149-01 Metoduna Gre Antimikrobiyal Test Sonular .. 181
6.1.3. AATCC 147 Metoduna Gre Antibakteriyel Test Sonular ... 182
6.1.3.1. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular .. 183
6.1.3.2. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular .. 183
6.1.3.3. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 184
6.2. Kopma Mukavemeti Test Sonular . 185
6.2.1. Pamuklu Kumalarin Kopma Mukavemeti Test Sonular . 185
6.2.2. PES/VS Kumalarin Kopma Mukavemeti Test Sonular .. 187
6.2.3. PES/VS/EA Kumalarin Kopma Mukavemeti Test Sonular ... 189
6.3. Yrtlma Mukavemeti Test Sonular 191
6.3.1. Pamuklu Kumalarin Yrtlma Mukavemeti Test Sonular 191
6.3.2. PES/VS Kumalarin Yrtlma Mukavemeti Test Sonular 192
6.3.3. PES/VS/EA Kumalarin Yrtlma Mukavemeti Test Sonular .. 193
6.4. Martindale Pilling Test Sonular . 194
6.4.1. Pamuklu Kumalarin Martindale Pilling Test Sonular .. 194
6.4.2. PES/VS Kumalarin Martindale Pilling Test Sonular . 195
6.4.3. PES/VS/EA Kumalarin Martindale Pilling Test Sonular ... 195
6.5. Buruma As Testi Sonular . 196
6.5.1. Pamuklu Kumalarin Buruma As Test Sonular ... 196
6.5.2. PES/VS Kumalarin Buruma As Test Sonular ... 197
6.5.3. PES/VS/EA Kumalarin Buruma As Test Sonular 198
6.6. Elastikiyet Test Sonular . 199
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
11/271
IX
6.6.1. PES/VS/EA Kumalarin Elastikiyet Test Sonular ... 200
6.7. Kalc Uzama Test Sonular . 201
6.7.1. PES/VS/EA Kumalarin Kalc Uzama Test Sonular .. 201
6.8. Ykama Hasl Testi Sonular . 202
6.8.1. Pamuklu Kumalarin Ykama Hasl Test Sonular .. 202
6.8.2. PES/VS Kumalarin Ykama Hasl Test Sonular . 203
6.8.3. PES/VS/EA Kumalarin Ykama Hasl Test Sonular ... 204
6.9. Srtme Hasl Testi Sonular .. 204
6.9.1. Pamuklu Kumalarin Srtme Hasl Test Sonular .. 205
6.9.2. PES/VS Kumalarin Srtme Hasl Test Sonular .. 205
6.9.3. PES/VS/EA Kumalarin Srtme Hasl Test Sonular 206
6.10. Su Hasl Testi Sonular ... 207
6.10.1. Pamuklu Kumalarin Su Hasl Test Sonular 207
6.10.2. PES/VS Kumalarin Su Hasl Test Sonular 208
6.10.3. PES/VS/EA Kumalarin Su Hasl Test Sonular .. 209
6.11. Ter Hasl Testi Sonular .. 209
6.11.1. Pamuklu Kumalarin Ter Hasl Test Sonular . 210
6.11.2. PES/VS Kumalarin Ter Hasl Test Sonular .. 211
6.11.3. PES/VS/EA Kumalarin Ter Hasl Test Sonular 212
6.12. Sonularn statistiksel Deerlendirmesi 213
6.12.1. Kopma Mukavemeti Testi 214
6.12.1.1. Pamuklu Kumalarin statistiksel Deerlendirme .. 214
6.12.1.2. PES/VS Kumalarin statistiksel Deerlendirme .. 218
6.12.1.3. PES/VS/EA Kumalarin statistiksel Deerlendirme. 222
6.12.2. Yrtlma Mukavemeti Testi 226
6.12.2.1. Pamuklu Kumalarin statistiksel Deerlendirme .. 226
6.12.2.2. PES/VS Kumalarin statistiksel Deerlendirme ... 228
6.12.2.3. PES/VS/EA Kumalarin statistiksel Deerlendirme. 230
6.12.3. Elastikiyet Testi 232
6.13.3.1. PES/VS/EA Kumalarin statistiksel Deerlendirme. 232
6.13.4. Kalc Uzama Testi . 234
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
12/271
X
6.12.4.1. PES/VS/EA Kumalarin statistiksel Deerlendirme. 235
7. SONULAR VE NERLER . 237
7.1. Pamuklu Kumain Sonu ve neriler .. 238
7.2. PES/VS Kumain Sonu ve neriler .. 239
7.3. PES/VS/EA Kumain Sonu ve neriler .. 240
7.4. Antibakteriyel Apre in neriler 241
7.5. Sonraki almalar 242
KAYNAKLAR .................................................................................................... 243
ZGEM ......................................................................................................... 251
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
13/271
XI
ZELGELER DZNSayfa
Noizelge 3.1. Farkl retim Yntemleri le Elde Edilen Nanolifler 42
izelge 4.1. Akll Tekstillerin Materyal Formuna Gre Snflandrlmas 49
izelge 4.2. Akll Tekstillerin retim Biimine Gre Snflandrlmas 50
izelge 4.3. Comfortrel Elyafnn zellikleri . 66
izelge 4.4.. Coolplus Lifinin Dier Liflerle Kyaslanmas . 70
izelge 4.5. Ticari Antimikrobiyal Lifler .. 75
izelge 4.6. Yksek Performansl Liflerin zelliklerine Gre
Gruplandrlmas ..
82
izelge 4.7. Kullancin Temini Mmkn Olan Yksek Performansl Lifler
ve Mekanik zellikleri . 83
izelge 4.8. Aramid rn Isimleri ve Firmalar ... 84
izelge 4.9. Ticari Antimikrobiyal Maddeler ve reticileri . 95
izelge 4.10. Antimikrobiyal Tekstillere Uygulanan Bitim lemi Teknikleri .. 100
izelge 4.11. Baz G Tutuurluk Maddeleri ve Kullanldklar Lifler 116
izelge 4.12. G Tutuurluk Test Standartlar .. 118
izelge 5.1. almada Kullanlan Kumalarn Konstrktif zellikleri ... 146
izelge 5.2. almada Kullanlan Antibakteriyel Apre Maddeleri .. 146
izelge 5.3. almada Kullanlan % 100 Pamuklu Kuman n Terbiye
Prosesleri ...
153
izelge 5.4. almada Kullanlan PES/VS Kuman n Terbiye Prosesleri . 153
izelge 5.5. almada Kullanlan PES/VS/EA Kuman n Terbiye
Prosesleri
154
izelge 5.6. almada Kullanlan Kumalara Uygulanan lemler . 156
izelge 5.7. Emdirme Yntemi ile Yaplan Antibakteriyel Aprelerin lem
Koullar
157
izelge 5.8. ektirme Yntemi le Yaplan Antibakteriyel Aprelerin lem
Koullar
159
izelge 5.9. alma Kapsamnda Numune Kumalara Uygulanan Testler.
160
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
14/271
XII
izelge 5.10. Kalitatif ve Kantitatif Test Yntemleri 161
izelge 5.11. ISO 105-C06 Standardna Gre Ykama Hasl Deney artlar .. 173
izelge 6.1. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 179
izelge 6.2. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular ... 180
izelge 6.3. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular . 181
izelge 6.4. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 182
izelge 6.5. Pamuklu Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 183
izelge 6.6. PES/VS Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular 184
izelge 6.7. PES/VS/EA Kumalarin Antibakteriyel Testi Sonular . 184
izelge 6.8. Pamuklu Numunelere Uygulanan Martindale Pilling Test
Sonular
194
izelge 6.9. PES/VS Numunelere Uygulanan Martindale Pilling Test
Sonular
195
izelge 6.10. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Martindale Pilling Test
Sonular
196
izelge 6.11. Pamuklu Numunelere Uygulanan Ykama Hasl Test Sonular 202
izelge 6.12. PES/VS Numunelere Uygulanan Ykama Hasl Test Sonular 203
izelge 6.13. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Ykama Hasl Test
Sonular
204
izelge 6.14. Pamuklu Numunelere Uygulanan Su Hasl Test Sonular ... 208
izelge 6.15. PES/VS Numunelere Uygulanan Su Hasl Test Sonular ... 208
izelge 6.16. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Su Hasl Test Sonular . 209
izelge 6.17. Pamuklu Numunelere Uygulanan Ter Hasl Test Sonular .. 210
izelge 6.18. PES/VS Numunelere Uygulanan Ter Hasl Test Sonular .. 211
izelge 6.19. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Ter Hasl Test Sonular 212
izelge 7.1. Pamuklu Kumata Antibakteriyel Apresi Yaplm Numunelerin
Referansa Gre Kuma zelliklerindeki Deiimi ...
238
izelge 7.2. PES/VS Kumata Antibakteriyel Apresi Yaplm Numunelerin
Referansa Gre Kuma zelliklerindeki Deiimi .. 239
izelge 7.3. PES/VS/EA Kumata Antibakteriyel Apresi Yaplm
Numunelerin Referansa Gre Kuma zelliklerindeki Deiimi .
240
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
15/271
XIII
EKLLER DZN SayfaNo
ekil 3.1. Electrospinning Yntemi ile Nanolif retimi ... 36ekil 3.2. Elektrospining Yntemiyle Elde Edilen Nanolif ...... 37
ekil 3.3. Meltblown Naylon 6.6 .. 38
ekil 3.4. Meltblow Tekniinin emas 39
ekil 3.5. Deniz inde Ada Elyafndan Elde Edilmi Spun Bond Kuma ... 41
ekil 4.1. Mikrolifin Boyutu . 51
ekil 4.2. Mikrolifler ile Dokunan Kuma 52
ekil 4.3. Mikroliflerden Dokunmu Kuma zellikleri .. 53ekil 4.4. Thermolite Liflerinin Kesit Grnts ... 54
ekil 4.5. Thermolite Liflerinin Termal zelliklerinin Dier Liflerle
Karlatrlmas 55
ekil 4.6. Thermastat Lifinin ve Konvansiyonel Liflerin Kesit ekli 56
ekil 4.7. Thermastat Lifinde Nem Transferi . 56
ekil 4.8. Holofiber Elyaf Yaps . 57
ekil 4.9. Dk Scaklkta Polimer Molekl Yaps ... 58
ekil 4.10. evre Iss Arttnda Molekl Yaps .. 59
ekil 4.11. Diaplex/Kuma rnnn Kesit Grn 59
ekil 4.12. Coolmax Filamenti . 60
ekil 4.13. Coolmax Filamentlerinin Kesit Grn .. 61
ekil 4.14. Coolmaxl Kumata Nem Transferi ... 61
ekil 4.15. Coolmax Elyafnn Kuruma zelliinin Dier Liflere Gre
Kyaslanmas . 62
ekil 4.16. lem Grm Poliester ile Coolmaxn Su
Buharlatrmalarnn Karlatrlmas .. 63
ekil 4.17. Coolmax Elyafnn Kalp At Hzna Etkisi ... 63
ekil4.18.
Coolmax Golf Eldiveni...
64
ekil 4.19. Coolmax Altatm Elyafnn Kuruma zelliinin Dier Liflere
Gre Kyaslanmas 64
ekil 4.20. Coolmax Altatm
Erilmiplikli Kuman Pilling Testi
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
16/271
XIV
Karlatrmas .. 65
ekil 4.21. Comfortrel Elyafnda Nem Transferi .. 66
ekil 4.22. Comfortrel Elyafnn Kuruma Sresinin Dier Liflerle
Kyaslanmas . 67
ekil 4.23. 7200 Devir Sonrasnda rg Kuma Pilling Karlatrmalar . 68
ekil 4.24. Tactel Elyafnn Kuruma Sresinin Dier Liflerle Kyaslanmas 68
ekil 4.25. Supplex Lifinin Kesit ekli . 69
ekil 4.26. Coolplus Lifinde Nem ve Hava Transferi ... 70
ekil 4.27. Coolplus ve Dier Liflerin Su Damlatldktan Sonraki
Grntleri 71
ekil 4.28. Akwatek Elyafnn Scak Havada Nem Transferi . 72
ekil 4.29. Akwatek Elyafnn Souk Havada Nem Transferi ... 72
ekil 4.30. Aqua-F Elyaf 73
ekil 4.31. .Aqua-F Lifinin Difzyon Alannn Karlatrlmas .. 74
ekil 4.32. Aqua-F Lifinin Difzyon Sresinin Karlatrlmas .. 74
ekil 4.33. Lif ekiminden nce Poliester/Karbon Nano Lif Kompoziti 86
ekil 4.34. Metalize Akrilik Liflerinin Mikroskobik Grnts 92
ekil 4.35. Kitin .. 99
ekil 4.36. Kitosan . 99
ekil 4.37. Su ticilikte Yzey Gerilim Kuvvetlerinin Denge Durumu .. 103
ekil 4.38. Bir Nilfer iei ve Yapra ... 105
ekil 4.39. Nilfer iei Yaprandaki Su Damlasnn Durumu .. 105
ekil 4.40. Bir Nilfer iei Yaprann Elektron Mikroskop Grnts ... 105
ekil 4.41. Hidrofob ve Nano Yapdaki Yzeylerde Islanmama Prensibi .. 106
ekil 4.42. Dzgnsz Yzeyde Su ile Kendi Kendini Temizleme Prensibi . 107
ekil 4.43. Lotus Yaprann ve Nanospheren Yzey Yaplar 108
ekil 4.44. Baz Elyaf ve Svlarn Kritik Yzey Gerilimleri . 110
ekil 4.45. Floroakrilat Oluumu 111
ekil 4.46. Florokarbonlarn Kumaa Balanmalarnn ematik Gsterimi .. 111
ekil 4.47. Plazma ile Florokarbon polimeri Kaplanm Pamuklu Kumazerinde Su Damlas
113
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
17/271
XV
ekil 4.48. Cyclodekstrin Moleklnn Gzel Koku Yayma Mekanizmas .. 120
ekil 4.49. Cyclodekstrin Moleklnn Ter Kokusunu Giderme
Mekanizmas 121
ekil 4.50. Skintexin Poliester ve Pamuk zerindeki SEM Grntleri .. 123
ekil 4.51. Nano-Dry Kuma ve Normal Poliesterin Kuruma zelliinin
Karlatrlmas 125
ekil 4.52. 3XDRY Kuman Kuruma Sresinin Karlatrlmas 126
ekil 4.53. Istcl Bir Giysi Prototipi 128
ekil 4.54. letken Liflerin Tekstil Yaplarnda Kullanm ekilleri 129
ekil 4.55. Istcl Giysi rnekleri . 131
ekil 4.56. Grnmez Giysi 132
ekil 4.57. Dokunmu Giyilebilir Anakart . 133
ekil 4.58. Bebekler iin Akll Tulum ........................................................... 134
ekil 4.59. Felliler iin Gelitirilen Giysi . 135
ekil 4.60. Radyo alabilen Ceket . 137
ekil 4.61. Kumatan Yaplm Mouse .. 138
ekil 4.62. Kumatan Yaplm Klavye ve Mouse . 138
ekil 4.63. Koltua Entegre Kumanda (solda) ve Perdeye Entegre Lamba
Dmesi(sada) ... 139
ekil 4.64. Scakla Gre Renk Deitiren Kuma ... 140
ekil 5.1. PES/VS Kuman Boyama Grafii . 155
ekil 5.2. Laboratuar Tipi Numune Fular . 156
ekil 5.3. Laboratuar Tipi Numune Ramz .. 157ekil 5.4. Laboratuar Tipi Numune HT Boyama Makinesi .. 158
ekil 5.5. Laboratuar Tipi Hava Sirklasyonlu Kurutma Frn 159
ekil 5.6. Bakteri remesi 161
ekil 5.7. Antimikrobiyal Testinde Numuneler 162
ekil 5.8. Fungal Organizma . 163
ekil 5.9. Antifungal Testinde Numuneler ... 164
ekil 5.10. Disk Difzyon Metoduna Gre Yaplm Antibakteriyel Testi 165
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
18/271
XVI
ekil 5.11. Titan Mukavemet Test Cihaz .. 168
ekil 5.12. Elmatear Yrtlma Mukavemeti Test Cihaz . 169
ekil 5.13. Martindale Pilling Test Cihaz .. 170
ekil 5.14. Wrinkle Recovery Cihaz .. 170
ekil 5.15. Gyrowash Ykama Ve Kuru Temizleme Hasl Test Cihaz .. 172
ekil 5.16. Gri Skala ... 173
ekil 5.17. Crockmetre 174
ekil 6.1. Disk Difzyon Metoduna Gre Yaplan Antibakteriyel Testinin
Grntleri 178
ekil 6.2. Pamuklu Numunelere Uygulanan Kopma Mukavemeti Test
Sonular ... 185
ekil 6.3. Pamuklu Numunelere Uygulanan Kopma Uzamas Test
Sonular ... 186
ekil 6.4. PES/VS Numunelere Uygulanan Kopma Mukavemeti Test
Sonular ... 187
ekil 6.5. PES/VS Numunelere Uygulanan Kopma Uzamas Test
Sonular ... 188
ekil 6.6. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Kopma Mukavemeti Test
Sonular .. 189
ekil 6.7. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Kopma Uzamas Test
Sonular ... 190
ekil 6.8. Pamuklu Numunelere Uygulanan Yrtlma Mukavemeti Testi
Sonular . 191
ekil 6.9. PES/VS Numunelere Uygulanan Yrtlma Mukavemeti Test
Sonular ... 192
ekil 6.10. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Yrtlma Mukavemeti Test
Sonular ... 193
ekil 6.11. Pamuklu Numunelere Uygulanan Buruma AsTest Sonular. 197
ekil 6.12. PES/VS Numunelere Uygulanan Buruma AsTest Sonular. 198
ekil 6.13. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Buruma AsTest
Sonular ... 199
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
19/271
XVII
ekil 6.14. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Elastikiyet Test Sonular. 200
ekil 6.15. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Kalc Uzama Test
Sonular 201
ekil 6.16. Pamuklu Numunelere Uygulanan Srtme Hasl Test Sonular 205
ekil 6.17. PES/VS Numunelere Uygulanan Srtme Hasl Test Sonular 206
ekil 6.18. PES/VS/EA Numunelere Uygulanan Srtme Hasl Test
Sonular 207
ekil 6.19. Pamuklu Kumalarn zg Yn Kopma Mukavemeti Model
Grafii 214
ekil 6.20. Pamuklu Kumalarn Atk Yn Kopma Mukavemeti Model
Grafii ... 215
ekil 6.21. Pamuklu Kumalarn zg Yn Kopma Uzamas Model
Grafii .. 216
ekil 6.22. Pamuklu Kumalarn Atk Yn Kopma Uzamas Model Grafii 217
ekil 6.23. PES/VS Kumalarn zg Yn Kopma Mukavemeti Model
Grafii 218
ekil 6.24. PES/VS Kumalarn Atk Yn Kopma Mukavemeti Model
Grafii . 219
ekil 6.25. PES/VS Kumalarn zg Yn Kopma Uzamas Model
Grafii .. 220
ekil 6.26. PES/VS Kumalarn Atk Yn Kopma Uzamas Model Grafii 221
ekil 6.27. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Kopma Mukavemeti
Model Grafii 222
ekil 6.28. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Kopma Mukavemeti Model
Grafii .. 223
ekil 6.29. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Kopma Uzamas Model
Grafii .. 224
ekil 6.30. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Kopma Uzamas Model
Grafii ... 225
ekil 6.31. Pamuklu Kumalarn zg Yn Yrtlma Mukavemeti Model
Grafii ... 226
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
20/271
XVIII
ekil 6.32. Pamuklu Kumalarn Atk Yn Yrtlma Mukavemeti Model
Grafii .. 227
ekil 6.33. PES/VS Kumalarn zg Yn Yrtlma Mukavemeti Model
Grafii .. 228
ekil 6.34. PES/VS Kumalarn Atk Yn Yrtlma Mukavemeti Model
Grafii ... 229
ekil 6.35. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Yrtlma Mukavemeti
Model Grafii 230
ekil 6.36. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Yrtlma Mukavemeti
Model Grafii 231
ekil 6.37. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Elastikiyet Model Grafii 233
ekil 6.38. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Elastikiyet Model Grafii.. 234
ekil 6.39. PES/VS/EA Kumalarn zg Yn Kalc Uzama Model
Grafii ... 235
ekil 6.40. PES/VS/EA Kumalarn Atk Yn Kalc Uzama Model
Grafii ... 236
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
21/271
1. GR Huriser BALCI
1
1. GR
nsanlarn, beslenme ve barnma yannda nc temel ihtiyac olan
rtnmede, hayvan postlarnn yerine tekstil yzeylerini kullanmaya balamasnn
tarihi Milattan birka bin yl ncesine kadar uzanmaktadr. Bu uzun yolculukta
tekstil rnlerinde meydana gelen ve gelebilecek olan en nemli deiiklikler
aadaki gibidir:
- Balangta sadece rtnmek iin kullanlan giysilerde, zamanla sslenme
fonksiyonu n plana kmtr.
- Balangta sadece insanlar rtmede ve sslemede kullanlan tekstil
rnlerinin, sonralar evlerimizi ve evlerimizde kullandmz eyalar
rtmede ve sslemede de kullanm artmaya balam ve "ev tekstilleri"
dediimiz byk bir alt sektr ortaya kmtr.
- Zamanla, balangta urgan, halat, uval, yelkenbezi, kee gibi kstl
miktar ve kullanm yerine sahip olan zellikli tekstillerin kullanm yerleri,
ziraatten-inaata, her trl tat ve tama aracndan savunma sanayi ve
salk sektrne kadar geni bir alana yaylmtr.
- nmzdeki 15-20 yl iin beklenen ise gnmzde daha ok teknik
tekstiller olarak bilinen rnlerin miktar ve neminin ok daha fazla
artmasdr. Bu arada, tekstil elyaf ve malzemelerini dier polimer ve/veya
malzemelerle kartrarak, bir araya getirerek oluturulan kompozit
malzemelerin neminin de byk lde artaca tahmin edilmektedir.
- Gelecekte giyenlere, kullananlara rtme ve sslemenin yannda, bata
salk, gvenlik ve enformasyon alanlarnda olmak zere, baka hizmetler
de sunabilen ok fonksiyonlu akll (interaktif) tekstil rnlerinin
retimi ve kullanm artacaktr [Tarakolu, 2003].
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
22/271
1. GR Huriser BALCI
2
1.1. Dnyada Mevcut Durum ve Eilimler
Tekstil rnleri retiminde meydana gelen ve gelebilecek olan nemli
deiiklikler asndan, konfeksiyon dahil tm tekstil rn yelpazesindeki mevcut
durum ve olas gelimeler, ana hatlar ile aadaki gibidir [Tarakolu, 2003];
1)Moda-marka rnlerinin pazar pay %5i gemese de, saladklar katma
deerin ykseklii nedeniyle u anda btn tekstilcilerin ryas olmaya devam
etmektedir.
2)Modaya ynelik, parti retimi yaplan ve salad katma deer sradan
rnlere nazaran daha yksek olan rnlerin pazar pay %20 dolaylarndadr.
3)Ucuz, sradan, seri retilen tekstil rnleri (commodity textiles), halen hacim
olarak pazarn yaklak %55-60 kadarn olumaktadrlar. Tekstil sektrnde
mevcut kapasite fazlasnn hemen hemen tamam bu gruba aittir. Bir dier
deyile, bu trden rnlerin retimini artrmaya imkan salayacak atl kapasite,
dnyann eitli yerlerinde mevcuttur.
4)Tekstil pazarnn geri kalan yaklak %20sini teknik tekstiller oluturmaktadr.
Balangta urgan, halat, uval, yelkenbezi, kee gibi kstl miktar ve kullanm
yeri olan fonksiyonel tekstillerin kullanm alanlar, bugn, tarmdan inaata,
tat ve tama aralarndan savunma sanayiine ve salk sektrne kadar geni
bir alana yaylmaktadr. nmzdeki 15-20 yl iinde teknik tekstillerin miktar
ve neminin artmas beklenmektedir. Buna ilaveten, tekstil elyaf ve
malzemelerini dier malzemelerle, zellikle polimerlerle kartrarak
oluturulan kompozit malzemelerin nemi byk lde artacaktr.
5)Gelecekte, giyenlere ve kullananlara rtnme ve sslemenin tesinde, bata
salk, gvenlik ve enformasyon alanlarnda olmak zere, baka hizmetler de
sunabilen ok ilevli akll tekstil rnlerinin retimi ve kullanm artacak ve
geliecektir. Uzun dnemde ok ilevli akll tekstil rnlerinin ciddi boyutlu
pazar pay alaca beklenmektedir. Ar-Ge almalar sonucu gelitirilecek bu
rnlerin retimi, uzun yllar gl Ar-Ge imkanlarna sahip bilgi toplumu
lkelerin tekelinde kalacak ve dolaysyla buradan saladklar katma deer de
yksek olacaktr.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
23/271
1. GR Huriser BALCI
3
nmzdeki yirmi ylda bireylerin ve toplumlarn yaamndaki temel itici
g, bilgi (retme, paylama, ileme) ve teknoloji (Ar-Ge ve teknoloji gelitirme)
olacaktr. Buna biliim teknolojisinin gelimesi ile artan kreselleme olgusu ve
dnya ticareti eklendiinde, tekstil sektrn etkileyecek temel eilimler
[www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004];
Bireysel, kurumsal, toplumsal boyutta kresel etkileimin, ibirliklerinin ve
rekabetin artaca, disiplinler ve sektrler aras yeni alma alanlarnn ve
rnlerin ortaya kaca;
Global nfus artnn yavalayaca; evre bilincinin ve evrensel deerlerinin
nem kazanaca; demokrasinin ve ynetime katlmn, insan yaamnn
sresinin ve kalitesinin (gelimi toplumlarda) artaca; farkl/alternatif
dnce ve yaam biimlerinin ortaya kaca; bo zamann, ok amal
seyahatlerin ve klimatize ortamlarn artaca;
retim srelerinde otomasyonun artaca, i gc talebinin retimden
hizmet sektrne kayaca; i ve retim srelerinin kresel paylamnn ve
uzmanlamann, yar zamanl (part-time), ofis d (LIW), proje bazl
almalarn, yaratc, yeniliki ve nitelikli beyin gc talebinin artaca;
Arzn talebi aaca, kiiye zg retim ve hizmet salanaca, retimin
ekonomik lek boyutlarnn klecei, eriim, datm ve iletiim kanal ve
ortamlarnn eitlenecei, i ve ynetimde bilgi sistem ve teknolojileri
kullanmnn artaca;
nsan, ortam, ara, alan, barnak giydirmesinde akll, ok amal ve ilevli;
kullanm kolayl, estetik ve optik zenginlii olan tekstil bazl rnlere; bir
kere giyilip atlan, geri dnml, ypranmayan, burumayan, vcut ssn
dengeleyen, hastalklar tehis ve tedavi edebilen, bireysel talebe gre annda
retilen, ultra hafif, dayankl giysilere talebin artaca; formal giyimin
azalaca; genelde sentetik ve suni elyafta talebin doal elyafa gre,
gelimekte olan lkelerde elyaf tketiminin de gelimi lkelere gre daha
fazla artaca ynndedir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
24/271
1. GR Huriser BALCI
4
1.2. Trkiyede Tekstilin Durumu
Trk Tekstil Sektr teknoloji dzeyi, ekonomik etkinlii ve sosyal etkileimi
itibariyle lkenin nde gelen sosyo-ekonomik faaliyet alanlarndan biridir. Sektrn
bu konumunu nmzdeki yirmi yl boyunca korumas, hatta gelitirmesi
beklenmektedir. Tekstil sektrmzn rn kalitesi ve retim teknolojisi ada
dnya standartlarndadr. retiminin yaklak drtte on yandan daha gen
makine ve tehizatla gerekletirilmektedir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
retim kapasitesi asndan Trkiye, kurulu kapasite i says itibariyle
dnyada altnc, rotor saysnda ise drdnc sradadr ve i saysnda dnya
kapasitesinin %3,4ne, rotor saysnda ise %5.5ine sahiptir. Avrupa Birliinde
kurulu pamuk tipi ksa elyaf kapasitesinin yaklak yars Trkiyededir. Yani,
Trkiyede kurulu kapasite tek bana AB kurulu kapasitesine denktir. Dokuma ve
rg kuma retiminde, yal mekikli tezgahlar dikkate alnmasa dahi, kurulu
dokuma kapasitesi AB toplamnn drtte biri kadardr ve Avrupadaki en byk
yuvarlak rme kapasitesine sahiptir. Kuma ileme (terbiye) kapasitesi, kurulu ham
bez retim kapasitesini (dokuma + rg) rahatlkla ileyecek seviyededir. Terbiye
(boya, bask, apre) sanayimiz gerek boyutu ve teknoloji dzeyi, gerekse rn kalitesi
asndan AB kurulu kapasitesine en azndan denk dzeydedir.
Tekstil sektr lkede yaratlan katma deerin (GSMH) onda birinden, lke
ihracatnn te birinden fazlasn gerekletirmektedir. Tekstil ve hazr giyim
sektrnn imalat sanayi iindeki katma deer pay altda birdir. zellikle giyim alt
sektrnn emek youn karakteri nedeniyle, tekstil sektr toplam yaklak 27,500
iyerinde 523,000 kaytl kiiye istihdam salamaktadr. Sektr yaygn yan sanayii
a ile birlikte iki milyona yaklaan alanyla nemli bir sosyal ileve sahiptir.
Tekstil ve hazr giyim sektr yksek ihracat performans ve potansiyeline
sahiptir; dnya tekstil ihracatndaki pay % 2.7, hazr giyimdeki pay % 3.4
dolaylarndadr. Snr, bavul ve turist ticareti ayr tutulduunda dahi, 15 milyar Dolar
civarndaki tekstil ve hazr giyim ihracatyla Trkiye, tekstilde Avrupann birinci,
dnyann ondrdnc; hazr giyim rnlerinde de Avrupann ikinci, dnyann
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
25/271
1. GR Huriser BALCI
5
yedinci byk tedarikisidir. Sektrdeki beklentiler, artk bu sektr rnlerinin lke
iin bir marka olmas, bir imaj yaratmasdr.
Tekstil sektrnn bugnk konumunu daha da glendirerek srdrebilmesi
ise, teknolojisini an nnde tutabilecek dzeyde gelitirmesine ve bilgi younluu
ve katma deeri yksek rnlere ynelmesine baldr. Bunun iin, tekstil
sektrnn faaliyet gsterdii iplik, rme, nonwoven, dokuma, tekstil terbiyesi ve
konfeksiyon alanlarnda teknoloji gelitirme ve Ar-Ge almalarna nem vermesi
ve kaynak ayrmas gerekmektedir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
Dier taraftan, tekstil sanayi teknoloji ve girdiler asndan nemli lde
dier sektrlere bamldr. Sektrn nemli girdilerinden olan pamuk retimi tarm
sektrnn; sentetik hammaddelerin ve tekstil terbiyesinde kullanlan boyar
maddeler ve kimyasallarn retimi kimya sanayiinin faaliyet alanna girmektedir.
Dier taraftan, lkemizde tekstil makinesi retimi yalnzca snrl sayda ve daha ok
teknolojik olarak greceli basit baz makineler ile snrldr. rn kalitesinin
ykseltilmesinde nemli mesafeler kat edilmi olsa da, tekstil sanayiinin hzla
gelimesi ve topluma refah salamasnda anahtar olan bu alanlarda yeterli teknolojik
gelimelerin de salanmas gerekli grlmektedir. Makine, kimya, elektrik-
elektronik, biliim, malzeme ve eitim alanlaryla etkileim iinde salanabilecek
byle bir teknolojik geliimin, yarataca sinerji ile, tekstil sektrn olduu kadar
dier sektrleri de etkileyecei aktr.
Topluma yksek oranda istihdam salayan tekstil sektrndeki gelimenin,
toplumun refah zerindeki pozitif etkisi yadsnamaz. Ancak, tekstil sanayinin ucuz
igc avantajndan yararlanaca dnemler geride kalmaktadr. Bizden ok daha
ucuz igcne sahip lkeler, tekstil ve konfeksiyonda hzla ilerlemekte ve bu alana
byk boyutlu teknolojik yatrmlar yapmaktadrlar. zellikle 2005ten sonra
dnyada oluan serbest rekabet ortamnda Trk Tekstil Sektrnn rekabeti
olmas, ancak sektrn teknoloji dzeyinin, ilgili alanlardaki eitimin ve inovasyon
yeteneinin ykseltilmesi, Ar-Ge faaliyetlerinin artrlmas ve moda ve marka
yaratlmas ile mmkn grlmektedir.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
26/271
1. GR Huriser BALCI
6
TBTAKn Vizyon 2023 paneli, nmzdeki 20 yl iin tekstil sektrnn
vizyonunu yle belirlemitir:
Kreselleme olgusunun ve kresel etkileimin etkilerinin, bilgi ve teknoloji
reten ile bunu kullanan/satn alan toplumlar arasndaki gelimilik ve refah farknn
artaca bir dnyada Trk Tekstil Sektrnn vizyonu; katma deeri yksek,
yeniliki, rekabeti ve teknoloji ieren rn ve hizmet sunumlar ile dnya
ticaretindeki payn ve toplumsal refah artrmaktr [www.vizyon2023.
tubitak.gov.tr, 2004] .
Panelin, bu vizyonu gerekletirmeye ynelik belirledii makro hedefler
arasnda ihracat gelirlerinin en az %15inin yksek teknoloji ieren mamullerden
salanmas da yer almaktadr. Bu kapsamda ok amal-ilevli akll ve katma deeri
yksek rnlerin ve yeniliklerin sunumunu, evreyi koruyarak ve yksek teknoloji
kullanmn artrarak salanmaldr [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
Tekstilde yenilik alannda meydana gelen hzl geliim konusunda, baka bir
ifade ile teknik ve teknolojik tekstil ile ilgili genel kabul grm bir tanmlama
yoktur. Bu hem rnn trne, hem de tekstilin kullanm ekline baldr. Yksek
teknolojik tekstil rnleri; yksek mukavemetli iplikler veya zel esnek ya da
kaplanm kumalar olarak verilebilir. Nakliye ve tat aralar sanayii teknik tekstil
rnlerinin en temel kullancs durumundadr (1998 ylnda bu rnlerin AB
iindeki toplam tketiminin %29unu tketmilerdir), onu mobilya/ev mobilyas
(%14) ve inaat (%11) takip etmektedir.
Son yllarda, teknik tekstil, AB endstrisinin nemli bir bileeni haline
gelmitir (1999 ylnda ABde retilen tekstil retiminin %27.6s teknik tekstildir)
ve nemi katlanarak devam etmektedir. AB iinde teknik tekstilin temel reticileri
Almanya (%17), ngiltere (%16), Fransa (%16), Belika (%15) ve talya (%14)dr.
Liflerin, ipliklerin ve kumalarn fonksiyonel ynde gelitirilmesi rnein
antibakteriyel, anti-statik, UV korumal, termal veya biyolojik olarak paralanabilen
fonksiyonlar- ok nemli rol oynamaktadr. Teknik tekstil, moda niyetiyle
yaplmad iin rnn baars performans gerekleri ve teknik zellikleri ile
llmektedir.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
27/271
1. GR Huriser BALCI
7
Bu alanda Avrupa, dnya pazarlarnda olduka rekabet edebilir durumdadr
ve teknik tekstil ticaretinde ticaret fazlas vermektedir. Bu rnler sadece ABD ve
svire gibi gelimi lkelere satlmamaktadr. Kalknmakta olan lkeler de bu
rnlere olduka rabet etmektedirler. rne eitlerine gre ABnin balca
pazarlaryledir [http://europa.eu.int/comm/enterprise/textile/innovation.htm,2005]:
Teknik lifler ve iplikler: ABD (% 18.2), svire (% 6.7), Trkiye (% 6.4),
Polonya (% 6), in (% 4), ve Hong Kong (% 3.7);
Teknik Kumalar: Polonya (% 10.2), ABD (% 9.2); Trkiye (% 5.4), ek
Cumhuriyeti (% 5.7) ve svire (% 5.2);
Teknik rnler: ABD (% 18.2), svire (% 11.6), Japonya (% 8.9) ve Norve
(% 4.7).
1.3. Tekstil Sektrnn Teknolojik ncelikleri
Vizyon 2023 Tekstil Paneli, tekstil sektrmzn orta vadede zgn tasarm,
kalite, verimlilik, pazarlama ve datm yeteneklerinin gelitirilmesine, st snf
modaya ynelik rnlerin ve teknik tekstillerin retimine; uzun vadede ise akll ve
ok ilevli tekstil rnlerinin aratrlmasna, gelitirilmesine ve retimine nem
vermesi gerektiini ngrmektedir. Tekstil sektr, gelitirecei uzun dnemli
stratejilerle teknoloji dzeyini ykselterek, orta ve uzun vadede Asya ve Afrika
rekabeti karsnda kaybedilmesi olas olan sradan giysi ve tekstil rnleri
(commodity textiles) retimi yerine, teknik tekstiller ve ok ilevli, akll
tekstiller olarak tanmlanan bilgi, know-how ve yenilik youn, yksek katma
deerli rnlerin gelitirilmesine ve dnya pazarlarna srmne ynelmelidir
[www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
Panelin, dnyadaki gelimeleri ve zellikle gelecek yirmi yla hakim olacak
teknolojik eilimleri gz nne alarak, Trk Tekstil Sektrnn nmzdeki 20 yl
iinde arzulanan hedeflere erimesini salamak zere belirledii ncelikli teknolojik
faaliyet konularunlardr [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004]:
Tekstil terbiyesinde enerji tasarrufu salayan / evre-dostu teknolojilerin
kullanlmas,
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
28/271
1. GR Huriser BALCI
8
Tekstilde her trl veri ve bilgi aknn elektronik ortamda
gerekletirilmesi,
Bilgisayar destekli rme tasarm ve retimi,
Konfeksiyonda tekno-terzilik ve kiiye zel retim,
ok boyutlu / ok ilevli akll teknik tekstillerin gelitirilmesi,
Tekstil retiminde makine ayarlarnn insan mdahalesi olmadan
yaplabilmesi.
Tekstil terbiyesinde kullanlan kimyasallarn evrede yaratt etkiler
nedeniyle dnyada, daha az zararl terbiye yntemleri (biyolojik terbiye yntemleri,
plazma ve iyon implantasyonu ve Ultrasonik terbiye yntemleri) gelitirilmektedir.
evreye zararl retim yntemleri kullanlarak retilen rnlere dnya pazarlarnda
getirilen snrlamalardan etkilenmemek iin, tekstil sektrmzn bu alternatif
terbiye yntemlerine ynelmesi ve bunlarla ilgili teknolojileri gelitirerek kullanmas
ncelikli grlmektedir. Ayrca, retim tesislerindeki atk sularn artm ve terbiye
maddelerinin geri kazanlmas, enerji tasarrufu salayan yntemlerin (s pompal
kojenerasyon vb.) kullanlmas, evreyi korumann yan sra retim maliyetlerini de
dreceinden, lkemiz tekstil sektrnn nemle zerinde durmas gereken
teknolojik faaliyet konulardr.
nmzdeki yllarda, tekstil retiminde kullanlan makinelerde robot
uygulamalar nemli bir yer edinecektir. Bu teknolojik deiim sonucunda, dokuma
makinelerinde kullanlan ipliin dokumaya uygunluu makine zerindeki sensrlerle
kontrol edilecek ve bununla ilgili ayar deiimleri, makine tarafndan otomatik
olarak (insan mdahalesi olmakszn] yaplacak; makinelerin bilgisayarlarla uzaktan
kontrol ve bakm mmkn olacaktr. oklu atk atma sisteminin yaygnlamas ile
ve dokunan kuman kalite kontrolnn optik sensrler yardmyla tezgah zerinde
yaplmas sonucunda, retim hzlar artacaktr. Daha ileri aamada, grnt alma /
ileme teknolojilerinde ve robotik alanndaki gelimelerle, tezgahta kalite kontrolne
ilave olarak, tespit edilen hatalar dzeltecekekilde dokuma makinesinin yeniden
ayarlanmas, makine ile etkileimli alan bilgisayarn ynetimiyle otomatik olarak
gerekleecektir. zg ve tahar srelerinin ortadan kalkmas ya da dokumaya
entegre edilmesi sz konusu olacaktr. Ayrca, yeni kan malzemeleri dokuyabilen
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
29/271
1. GR Huriser BALCI
9
tezgahlar gelitirilecek, dokuma makinelerinde karbon trevleri gibi farkl yeni
malzemelerin kullanm yaygnlaacak ve sahip olduklar manyetik ve optik sensrler
yardmyla kullancy tanyabilen tezgahlar kullanma girecektir.
Ayn sre rme makineleri iin de geerlidir. rme tasarm ve retimi
bilgisayar destekli bir yapya dnmektedir. rme makinelerinde desen, tip ve
model deitirmenin tamamen otomatik hale gelecek; makinelerin yksek hzda ve
en az hatayla almas mmkn olacak; her trl modelin sorunsuz uygulanabilmesi
ile tasarmdaki snrlamalar kalkacak; ayrca dikisiz rn teknolojisi
yaygnlaacaktr.
nmzdeki 20 yllk dnemde, sipariten balayarak tasarm, retim,
pazarlama ve mteriye teslime kadarki tekstil retim srecinin, tm aamalarn
elektronik ortamda gerekletirildii bilgisayarla tmleik retim srecine
dnmesi hedeflenmektedir. Her trl bilgi alverii ve rnlerin ticareti on-line
olarak yaplabilecek, ayrca mteri verileri bilgisayar hafzalarnda saklanarak, daha
sonraki on-line alverilerde kullanlabilecektir. Bu elektronik ortama gei,
rnlerin kullanlmas srecine de yansyacak; rnein, rnler zerindeki etiketler,
ykama makinesi tarafndan alglanabilecekekilde, rnn ykama talimatlarn da
kapsayacaktr.
Konfeksiyonda tekno-terzilik giderek nem kazanmakta, insanlarn
kendilerine zel hazrlanm giysi ve tekstil rnlerine olan talebi artmaktadr.
Mteri, kendi llerini ekrandan girerek veya bal bir kamera dzenei
yardmyla bilgisayara aktarabilecek, internet zerinden eriilebilen tasarm
programlarn kullanarak kendi beeni ve isteklerine uygun giysileri tasarlayabilecek,
istedii kuma ve renk seimlerini yapabilecek, kendi seimleri dorultusunda
hazrlanm olan giysiyi sanal ortamda deneyebilecektir. Sipari, mteri tarafndan
onaylandktan sonra, ilgili firmann retim birimine aktarlacak; veriler CAD
(bilgisayarl tasarm) sistemleriyle iki boyutlu kalplar haline evrilecek ve CAM
(bilgisayar yardmyla imalat) grubu retim makineleri kullanlarak retim
gerekleecektir [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
Bugnden rnekleri grlmeye balayan ok boyutlu ve ok ilevli akll
tekstillerin retimi hzla geliecektir. evresel deiimleri alglayarak renk, gzenek
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
30/271
1. GR Huriser BALCI
10
ve kalnlk zelliklerini bunlara gre deitirebilen, mikroplar ldren, cildi besleyip
masaj yapabilen, baz ilalarn deriden vcuda verilmesini salayan akll tekstillerin
retiminde nemli gelimeler yaanmas beklenmektedir. Trkiyenin de bilgi
younluu ve katma deeri yksek olan akll tekstiller alannda teknolojik yetenek
gelitirmesi, tekstil sektrmzn rekabetilii asndan nem tamaktadr. Bu tr
akll ve ok fonksiyonlu tekstillerin retiminde nonwoven retim teknolojileri de
daha fazla kullanlmaya balayacak; fiziksel ve kullanm zellikleri bakmndan ve
tue ve grnm asndan dokuma ve rme kumalara edeer olan nonwoven
kumalarn retimi mmkn olacaktr [www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
Ayrca, polimer eriyiklerden dorudan 8iplik erilmesine, dokuma veya rme
ilemlerine, ve hatta kesim ve dikim ilemlerine gerek duyulmadan) kuma ve hatta
konfeksiyon retiminin gereklemesi de gelecein teknolojik gelime hedefleri
arasndadr.
Yukarda sralanan ve lkemiz iin nemi vurgulanan ncelikli teknolojik
faaliyet konularnn hayata geirilmesi, ilgili rn ve hizmetlerin sunulabilmesi iin
yetkinlik kazanlmas gereken balca teknoloji alanlar da Panel tarafndan
saptanmtr. Bunlardan zellikle bilgisayarl retim (CAD, CAM) ve robotik
teknolojilerinde yetenek kazanmamz, lkemiz tekstil sektrnn gelecein
pazarlarnda rekabet edebilirlii asndan byk nem tamaktadr
[www.vizyon2023.tubitak.gov.tr, 2004].
1.4. Akll Tekstiller Pazar
Akll tekstiller teknik tekstiller ierisinde katma deeri en yksek ve ileri
teknoloji kullanlan alanlarndan birisidir. Akll tekstiller tbbi tekstiller, koruyucu
ve askeri teknik tekstiller, tamaclk teknik tekstilleri gibi birok alann kapsamna
giren ancak yklendikleri ilev ve yaplar itibariyle ayr bir kategoride
deerlendirilen bir gruptur. Akll tekstillerin nemli bir ksm gnmzde daha ok
prototip retimi aamasnda bulunmaktadr.
Akll tekstiller tekstil teknolojisi ve sentetik elyaflardaki gelimelerle birlikte
malzeme bilimi, tasarm, elektronik ve bilgisayar mhendislii, tp gibi disiplinler
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
31/271
1. GR Huriser BALCI
11
aras bir alma sonucu ortaya kmtr. Son bir ka yl ierisinde akll tekstiller
tekstil ve hazr giyim sektrleri ierisinde nemli bir yer edinmeye balamtr.
Gelecekte de akll tekstillerin deer ynnden tekstil ve hazr giyim sektrnn en
nemli blmn oluturaca tahmin edilmektedir [www.igeme.gov.tr, 2005].
1.4.1. Dnya Pazar
Gnmzde bir ksm akll tekstil rn ticarilemi ve hali hazrda bu
rnlerin bazlarnn alm-satm yaplmaktadr. Pazarlamas yaplan akll tekstil
rnlerinin bazlar iklim kontrol, insann kendini iyi hissetmesini ve koruma
salayan giysiler ve salk bakm ile ilgili selliti nleyen oraplar, bakteri
retmeyen tirtler, leke tutmayan elbiselerdir. Daha nceleri ordudaki zel birlikler
ve baz spor dallarndaki profesyonel sporcular gibi zel ihtiyalar olanlarn
giysilerinde kullanlan akll kumalar artk byk hazr giyim markalarnn
rnlerinde de yaygn olarak kullanlmaya balanmtr. Teknoloji ve sermaye youn
olan akll tekstiller byk oranda Kuzey Amerika, Bat Avrupa ve Japonya gibi
gelimi blge ve lkelerde retilip tketilmektedir.
Venture Development Corporation (VDC) tarafndan yaynlanan bir rapora
gre akll tekstil sektrnn dnya pazarnn 2003 ylnda 300 milyon Dolar olduu
tahmin edilmektedir. Rapor VDCnin sektrde faaliyet gsteren firmalarla yaptklar
grmelere ve kendi tecrbelerine dayanlarak hazrlanmtr. Sektrn nmzdeki
be ylda % 11-28 arasnda byyecei tahmin edilmektedir. Byme oranlarnn
pazar blmlerine gre byk oranda deiiklik gstermesi beklenmektedir. En fazla
bymenin askeriye ve salk sektrlerinde olaca tahmin edilmektedir.
Pazarn 2005 ylna kadar yava byyecei, bu yldan itibaren bymenin
hzlanaca ngrlmektedir. Akll tekstiller sektrnde sadece bir ka firma bu
alanda baarl olmak iin yeterli tm kaynaklara sahiptir. Bu nedenle firmalar
arasnda ortaklklar, satn almalar ve ibirlikleri beklenmektedir.
Mevcut talep dzeyini fazla dikkate almadan ok sayda firma pazara ilk
giriin avantajn elde etmek iin bu pazara girmektedir. Sz konusu firmalar mevcut
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
32/271
1. GR Huriser BALCI
12
teknolojiyi kullanarak rettikleri rnlerin sunumuyla pazar yaratmaya ve uzun
vadeli ortaklklar kurmaya almaktadrlar.
Teknolojik ilerlemeler sonucunda maliyetlerin dmesiyle yakn bir gelecekte
akll tekstil rnlerinin gnlk hayatta kullanmn yaygnlamas beklenmektedir.
Orta vadede akll tekstil rnlerinin pazar deerinin milyarlarca dolar seviyesine
ulaaca tahmin edilmektedir. Akll tekstiller alanndaki gelimelerle birlikte ortaya
kacak ok ynl rnler iin dnyada ok nemli pazarlar elde edilebilecek tekstil
ve hazr giyim alanndaki talep yaps deiebilecektir. VDC tarafndan tketiciler
arasnda yaplan bir anket almasnn sonucunda, bilgisayar fonksiyonellii, veri-
toplama, kiisel dijital yardmclara (PDA) ve internete balanabilme ve bio-
monitrleme gibi eitli fonksiyonel performans kabiliyetlerine sahip giyilebilir
bilgisayarlara kar gl bir talep olduu ortaya kmtr [www.igeme.gov.tr,
2005].
1.4.2. Trkiye Pazar
Trkiyedeki akll tekstil rnlerinin pazar deeri hakknda herhangi bir veri
bulunmamaktadr. Bununla birlikte lkemizde akll tekstil retimi yapan az sayda
firma bulunmaktadr. lkemizde akll tekstil retimi yapan balca firmalar: Anteks,
Yeim Tekstil, Karsu Tekstil, Sude Suni Deri San. A.. (Laminatech), Abbate, Orka
Group, stanbul orap, Yein Grup, Has Tekstil, Dema Teknik Tekstil, Fiberflon,
Hepatr End. Paz., Altnbaak Tekstil, Hakkoymaz Tekstildir.
stanbul orap tarafndan retilen Parizien Clinique serisinde, ayakta bakteri
oluumunu ve kokuyu nleyen anti-bakteriyel, sellit oluumunu nleyen anti-sellit
ve bacaa ekstra nem salayan nemlendirici oraplar retilmektedir. A Vitamini,
kafein ve mentol ieren Parizien Clinique anti-sellit oraplar bu aktif maddeleri
vcuda dengeli ekilde yaymaktadr. E Vitamini, squalane ve mentol aktif maddeleri
ieren Parizien Clinique nemlendirici oraplar % 10 kadar nem salayabilmekte,
bacaklara krem etkisi salayarak cildi taze tutmaktadr. Bu oraplar ile sradan
oraplar arasnda pek fazla bir fiyat fark da bulunmamaktadr. oraplar bu
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
33/271
1. GR Huriser BALCI
13
zelliklerini yaklak 20 ykamaya kadar kaybetmeden koruyabilmektedir
[www.igeme.gov.tr, 2005].
Hakkoymaz Tekstil (Kayseri) de antibakteriyel oraplar, zel hava kanall
taban, nemi dar atarak ayan nefes almasn ve kuru kalmasn salyan Ayakta
bakteri ve koku olumasn nleyen, deodorantl zellii sayesinde gzel bir koku ve
ferahlk salayan, E vitamini ieren nemlendirici zellikte, antisellit oraplar
retmektedir. zellikle alan bayanlarca tercih edilen dinlendirici oraplarn da,
ayaktaki kan dolamn dzenleyerek vcudu rahatlatt iddia edilmektedir. orap
fiyatlar 2.5-10 milyon TL arasnda deimektedir [www.ntvmsnbc.com, a, 2003].
Has Tekstil San. ve Tic. Ltd. ti. (stanbul) yl sren aratrma sonucunda
2004 ylnda Clothas markas ile Trkiyede ilk kez su ve leke tutmayan pantolon
retmitir. Bu pantolonlar 39, 49 ve 59 milyon TLden sata sunulmutur. Firma,
ykand zaman gzel koku veren, serin tutan, stres alan ve kolay tlenen kumalar
gelitirme almalarn srdrmektedir [www.ntvmsnbc.com, b, 2004].
Yeim Tekstil (Bursa), uyguland rnlerde leke ve su tutmama, abuk
kuruma ve kolay tleme zellikleriyle byk miktarda enerji ve zaman tasarrufu
salayan Nano teknolojisini, Trkiye'de ilk kez rme rnlerin retiminde
kullanmaya balamtr [www.radikal.com, 2004].
Orka Group (stanbul), uluslararas erkek hazr giyim markalar Damat,
Tween ve ADV koleksiyonlarnda nano teknolojisiyle retilen akll kumalar
kullanmaya balamtr. Orka Groupun sata sunduu k koleksiyonda yer alan
akll kumalarla hazrlanan kyafetler, su ve leke tutmamakta, vcuttaki nem
dengesini salayarak terlemeyi azaltmakta ve kokuyu emmektedir. Bu kumalarn,
abuk kuruma ve tlenme zellikleri de bulunmaktadr [www.hurriyetim.com.tr,
2004]. Abbate (stanbul) de, leke itici zellii olan, kolay tlenebilir, "akll"
gmlek ve pantolon rahatln NANO-CARE teknolojili kumalarla tketicinin
hizmetine sunmutur [www.sabah.com, 2004]
Akll tekstillerin son zamanlarda gndeme ska gelmesi, neminin
kavranmas ve bu ynde ileride gl bir talebin oluaca beklentisi nedeniyle
lkemizde bu alana girecek firma saysnda artlarn olaca beklenmektedir
[www.igeme.gov.tr, 2005].
http://www.radikal.com/http://www.radikal.com/8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
34/271
1. GR Huriser BALCI
14
Bu alma kapsamnda, yukarda belirtildii gibi, lkemizde de yeni yeni
nem kazanan antibakteriyel zellikteki kumalarn retimiyle ilgili aratrmalar
yaplmtr.
almada, ilk olarak akll tekstillerle ilgili daha nce yaplan almalar
incelenmitir. Daha sonra akll tekstillerin dnyadaki durumunun gzler nne
serilebilmesi iin daha ayrntl bir aratrma yaplm, sadece antibakteriyel
zellikteki tekstillerin deil dier fonksiyonel zellikleri olan akll tekstillerin de
performans zellikleri incelenmitir. Dnyada katma deeri yksek olan hangi tekstil
rnlerinin retildiinin bilinmesi, lkemizde tekstil sektrnn hangi konulara
arlk vermesi gerektiine yn vermesi asndan byk nem tamaktadr.
lkemizde bu konularla ilgili ok az almaya rastlanmtr. Ayrca antibakteriyel
aprenin kuma zelliklerine etkisi konusunda da lkemizde yaplan bir almaya
rastlanamamtr.
Bu amala, retilen akll tekstillerin elde edilme yntemlerine gre
zellikleri anlatlmtr: Nanoteknoloji kullanlarak elde edilen akll tekstiller,
elyafn zellii ile oluan akll tekstiller, bitim ilemleri ile elde edilen akll
tekstiller, elektronik aksamlarn eklenmesiyle elde edilen akll tekstiller.
almann uygulama ksmnda pamuklu, polyester/viskon ve
polyester/viskon/elastan karm kumalara antibakteriyel apre denemeleri yaplm,
yaplan ilemin kumalarn performans zelliklerine etkisinin aratrld test
sonular ve deerlendirmelere yer verilmitir.
alma sonunda, 3 farkl kuma tipinde, antibakteriyel zellik kazandrmada
kullanlan hangi apre maddesi, apre yntemi ve apre deriiminin kuman hangi
zelliine ne ekilde etki gsterdii belirlenmeye allm, belirli bir zellikteki
kuma retimi iin hangi proses parametrelerinin ve apre maddesinin daha uygun
olabilecei aratrlmtr. Bunun yaplabilmesi iin de istatistiksel analiz
yntemlerinden varyans analizinden yararlanlmtr.
statistiksel analize uygun olan verileri ieren testlerde proses
parametrelerinin ve birbirleriyle etkileimlerinin kuma zellikleri zerindeki
etkilerinin anlamll aratrlmtr.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
35/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
15
2. NCEK ALIMALAR
Antibakteriyel esasl fonksiyonel tekstiller ile ilgili daha nce yaplan
almalar aada zetlenmektedir:
Chung, Y., Kwang, K., ve Kim, J., (1998), sitrik asit (CA) ve kitosan
pamuk iin dayankl pres ve antimikrobiyal bitim ilemlerinde kullanmtr. Burada
uygulama konvansiyonel pad-dry-fikse prosesi ile gerekletirilmitir. CAnn
selloz ve kitosann hidroksil gruplar ile ya da kitosann amino gruplar ile ester
apraz balar
oluturmak ya da i iyonik etkileim oluturmak iin reaksiyonagirmesi beklenmektedir. Dayankl (3,5-4 deerinde) pres grnm CA ve kitosan
muamelesi ile elde edilebilmektedir. Pamuklu kumalar yalnzca sitrik asit ile
muamele edildiinde antimikrobiyal zellik gstermitir. Bu ve dayankl pres
performans 20 ykama ve santrifjl kurutmaya kadar dayankllk gstermitir.
Dayanmn yitirmemesi yalnzca CA ile muameleye gre CA ve kitosan ile
muamelede daha iyi dzeydedir.
Lee, S., Cho, J., Cho, G., (1999), pamuklu ve nonwoven kumalar iin
kitosan ve floropolimer esasl antimikrobiyal ve kan itici bitim ilemlerini
aratrmlardr. Numuneler kitosan ve floropolimer maddeleriyle srasyla pad-dry-
fikse ve pad-fikse metotlar kullanlarak muamele edilmilerdir. Antimikrobiyal
aktivite, Staphyllococcus aureus kolonilerinin saylar llerek kantitatif olarak
analiz edilmitir. Sadece kitosan ile ilem grm numunelerde, koloni saysnda
yksek bir azalma oran grlmtr. % 1,1 kitosan konsantrasyonu ile iki kez ilem
grm numunelerde, koloni saysnda %de 90 aan azalmalar gzlenmitir. ift
apre ilemi grm pamuklu kumalar tekrar eden ykamalara kar dayankl bir
antimikrobiyal zellik gstermitir. Mekanik zelliklerde ise, sadece kitosan ile ilem
grm pamuklu ve nonwoven kumalarda kopma rijitlii artmtr. Fakat bu
zellikler floropolimer ileminden sonra dmtr. Kumalarn hava geirgenlii
ift apre ileminden sonra biraz azalmtr.
Seong, H., Kim, J., ve Ko, S., (1999), pamuk iin antimikrobiyal madde
olarak chito-oligosaccharidesin kullanmn aratrmlardr. yi bir antibakteriyel
aktivite ve ykamaya kar dayanm olan bir pamuklu kuma elde etmek iin
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
36/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
16
herhangi bir apraz balama kimyasalna ihtiya duymadan chito-oligosaccharides
ile ilem yapmlardr. Tamamen desatile olmu kitosan, sodyum nitrit kullanlarak
chito-oligosaccharidee depolimerize edilmitir. Chito-oligosaccharidein ortalama
Polimerizasyon derecesi (DP), chito-oligosaccharidenin u aldehit grubunun
kolorimetrik titrasyonu ile tayin edilmitir. Bir pad-dry-fikse prosesinde u aldehit
grubunun kimyasal tepkimesi kullanlarak iki farkl chito-oligosaccharides (DP=3 ve
10) pamuklu kumaa uygulanmtr. Daha sonra ilem grm pamuun
antimikrobiyal aktivitesi ve ykamaya kar dayanm tespit edilmitir. 50. ykamada
% 2,4 chito-oligosaccharide ile ilem grm kumata DP 3 iin % 95, DP 10 iin %
100 bakteri azalmas gzlenmitir.
Nakashima, T., Sakagami, Y., Ito, H., Matsuo, M., (2001), sellozik
kumalarda metalik tuz ileminin 3 eit bakteriye kar antibakteriyel aktivitesi
zerindeki etkisini aratrmlardr. Bu bakteri; gram-pozitif bakteri olan
Staphylococcus aureus (S. aureus), gram-negatif bakteri olan Klebsiella pneumoniae
(K. pneumoniae) ve Staphylococcus aureus (MRSA) dr. ki eit sellozik kuma
CuSO4 ve ZnSO4 metalik tuzlar ile muamele edilmilerdir. Kumalar nce metalik
tuzlarn adsorbe edilmesini (yzeyde tutunmasn) kolaylatrmak iin hafif asit
anhidrit ile n terbiye ileminden geirilmitir. Bu n ilem, adsorbe edilen metal
iyonlarnn miktarn artrmada ok verimli olmaktadr ve bu Cu iyonunda Zn
iyonundan daha etkili olmaktadr. Cu tuzu ile S. Aureus bakterilerinden birisine kar
muamele edilmi numunelerin antibakteriyel aktivite derecesi, adsorblanan Cu iyonu
miktar arttka artmtr. Benzer bir eilim Zn tuzu ile ilem grm numunelerde de
gzlemlenmitir, fakat korelasyon, Cu iyonunda olduu gibi ak deildir. K.
Pneumoniae iin de antibakteriyel aktivite deerlendirilmitir. Cu tuzu ile ilem
grm numunelerin MRSAya kar antibakteriyel aktivitesinin derecesi,
adsorblanan Cu iyonu miktarndan hemen hemen bamszdr ve Zn tuzu ile
muamele edilmi numuneler ile benzer bir eilim gstermitir. 10 ykamadan sonra,
ilem etkisi hala korunmaktadr. Sonu olarak bu ilemler sellozik kumalara
antibakteriyel aktivite salamada ok etkili olmutur.
Kim, Y., H. ve Sun, G., (2001), naylon kumalarn asit boyarmaddeleri ve
bir quarterner amonyum tuzu ile dayankl antimikrobiyal bitim ilemleri zerine
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
37/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
17
almlardr. Burada antimikrobiyal fonksiyonlarn dayankll boyarmaddelerin
bir quarterner amonyum tuzu ile iyonik etkileimi ile ve kumalardaki eklenmi tuz
miktar ile tayin edilmitir. Kumalar zerindeki eklenmi quarterner amonyum tuz
miktar, terbiye banyosunun konsantrasyonu deitirilerek kontrol edilmitir. Fikse
sresi ve scakl mamul kuman dayankl antimikrobiyal fonksiyonlarn
etkilemektedir. Naylon kuma % 4 quarterner amonyum tuz ieren solsyon ile
muamele edilip, 150 Cde 10 dk fikse edildiinde, 10 ykamadan sonra bile
dayankl antimikrobiyal zelliklerini korumutur. Mamul kuman antimikrobiyal
zellikleri konvansiyonel ykama da dayankl kmtr. Bunlarn dnda, muamele
grm kumalar, 10 ykamadan sonra iyi renk haslna sahip olmutur.
Tsukada, M., Katoh, H., Wilson, D., Shin, B., Arai, T., Murakami, R., ve
Freddi, G., (2002), metal ierikli boyarmaddeler kullanlarak antimikrobiyal olarak
aktif ipek proteinlerin retimi zerine almlardr. almada, ipek lifleri Cr ve Cu
ieren metalik boyarmaddeler ile antimikrobiyal aktiviteye sahip ipek lifleri elde
etmek amacyla boyanmtr. Boyanm ipek lifleri bitkisel patojen Cornea
bakterisine ve insani patojen coli basiline kar nemli derecede antimikrobiyal
aktivite gstermitir. pek liflerinin tuz ekme ve boyama ileminden sonra kopma
mukavemetinde nemli bir deiiklik gzlenmezken kopma uzamasnda hafif bir
artma gzlenmitir.
Sun, Y., ve Sun, G., (2002), kontin proseslerde hazrlanan dayankl ve
yenilenebilir antimikrobiyal tekstil materyalleri zerine almlardr. almada, bir
cyclic-amine monomer ve 3-allyl-5,5-dimethylhydantoin (ADMH), eitli tekstil
materyallerinin zerine kontin bir terbiye prosesinde nakledilmitir. Farkl
reaksiyon balatclar eliinde ieride ya da lif yzeyinde etkili radikal
polimerizasyonlar gereklemitir. Terbiye prosesinde radikal reaksiyon
balatclarn cinsi ve konsantrasyonu, kurutma ve fikse artlar gibi baz faktrler,
kumalar zerine ADMHnin son naklini etkilemede olduka nemli rol
oynamaktadr. Klorin muamelesinden sonra numunelere alnan hydantoin yaplar N-
halaminese dnebilmektedir. Bylece gl, dayankl ve yenilenebilir
antibakteriyel aktivite salanm olmaktadr.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
38/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
18
Qian, L., Sun, G., (2003), dayankl ve yenilenebilir antimikrobiyal tekstiller
zerinde almlardr. almada, 3-metilol-2,2,5,5-tetrametilimidazolidin-4-one
(MTMIO) bileiinin sellozla kimyasal olarak reaksiyonu sonucu 2,2,5,5-
tetramethyllimidazolidin-4-oneun methylolationu halkalar (TMIO) selloz ierikli
kumalara baarl bir ekilde aktarlmtr. Klorlamadan sonra ilem grm
kumalar helamin yaplarna dntrlm ve verimli bir antibakteriyel etki
salanmtr. Bu helamin yap tekrar eden ev ykamalarnda varln srsrebilmekte
ve biyosidal zelliklerini srdrebilmek iin daha az sklkta klor rearj
gerektirmektedir.
Zhang, Z., Chen, L., Ji, J., Huang, Y. ve Chen, D., (2003), kitosan ile ilem
grm pamuklu kumalarn antibakteriyel zelliklerini aratrmlardr. Burada
kitosann konsantrasyonu, molekl arl ve desatilasyon derecesinin Escherichia
coli ve Hay basiline olan antibakteriyel aktivitesine olan etkisi aratrlmtr. Bakteri
azalmas Modifiye Quinn Metodu kullanlarak tespit edilmitir. Escherichia coli 0,3
g/lt kitosan solsyonu ile, Hay basili ise 0,5 g/lt kitosan solsyonu ile verimli bir
ekilde engellenebilmitir. Kitosann kumaa kimyasal olarak balanabilmesi iin
apraz balama maddesi olarak glutarik dialdehit tercih edilmitir. Glutarik dialdehit
ve kitosan ile muamele edilmi pamuklu kumalar bakteri remesini engellemede iyi
bir kabiliyete sahip olmutur.
Lee, H., J., Yeo, S., Y. ve Jeong, S., H., (2003), nano boyutlu gm
koloidal zeltisinin tekstil kumalar zerindeki antibakteriyel etkisini
aratrmlardr. almada gram pozitif ve gram negatif (S. Aureus ve K.
pneumoniae) olmak zere iki eit bakteri kullanlarak gm koloidal zeltisinin
sellozik ve sentetik kumalar zerindeki antibakteriyel etkinlii aratrlmtr.
Kumalarn ykamaya dayankl bir antibakteriyel ilemi nano byklkteki gm
koloidal zelti ile emdirme yntemine gre kolaylkla baarlabilmitir.
El-Naggar, A., M., Zohdy, M., H., Hassan, M., S., Khalil, E., M., (2003),
pamuk ve pamuk/poliester karml kumalarn nm ve sl ilemler ile
antimikrobiyal korunmas konusunda alma yapmlardr. almada kumalar
ZnO ya dayanan bir bileikle yksek enerjili radyasyon altnda ve termal fikse
uygulanarak muamele edilmilerdir. Uygulanan bileiin homojenliini ve
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
39/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
19
reaktivitesini salayabilmek iin ZnOnun yannda bir binder (Impron MTP) ve bir
dispergatr (Setamol WS) kullanlmtr. Kumalarn antimikrobiyal zellikleri
mekanik zellikler asndan tayin edilmitir. Bununla birlikte, antimikrobiyal
aprenin boyama zelliklerine etkisi renk dayanm asndan aratrlmtr. Pamuklu
kumaa uygulanan en iyi antimikrobiyal koruma salayan bileim % 2 ZnO, % 2
binder ve % 1 dispergatr ieren bileim olarak bulunmutur. Pamuk/poliester
kumalarda en iyi sonu ise , % 1 ZnO hari, ayn deerlerde baarlabilmitir.
Elektron n ile nm ilemi gamma nm ve sl fikse ilemine gre daha iyi
sonu vermitir. Apre ilemi boyamadan nce bir reaktif boyarmadde ile
gerekletirildiinde, boyamadan sonra gerekleene gre renk dayanmn daha ok
etkilemektedir.
Shao, H., Jiang, L., Meng, W., Qing, F., (2003), perfluoralkyl ierikli
quarterner amonyum tuzunun sentezi ve antimikrobiyal aktivitesi konusunda alma
yapmlardr. Bu sentezlenen yeni bileimin antimikrobiyal aktivitesi, gram-negatif
tr olan Escherichia coli 8099 ve gram-pozitif tr olan Staphylococcus aureus
ATCC 6538 kullanlarak llmtr. Her ikisi iin de quarterner amonyum tuzu
5in minimum engelleyici konsantrasyonu 7,8 g/mldir.
Lim, S., Hudson, S., M, (2004), fiber-reaktif kitosan trevinin pamuklu
kumalara antimikrobiyal tekstil apre maddesi olarak uygulanmas konusunda
alma yapmlardr. almada, bir fiber-reaktif kitosan trevi olan O-
akrilamidometil-N-[(2-hidroksi-3-trimetilamonyum) propil] kitosan klorid (NMA-
HTCC) pamuklu kumalara souk pad-batch yntemi ile alkalin bir katalistin
varlnda uygulanmtr. NMA-HTCC ile ilem grm kuman antimikrobiyal
aktivitesi kantitatif olarak Staphylococcus aureuse kar tayin edilmitir. Kuma
arl zerinden % 1lik konsantrasyonda NMA-HTCC ile muamele edilmi
pamuklu kumalar % 100 bakteri azalmas gstermitir. Ardk olarak yaplan 50 ev
tipi ykama ileminin ardndan bile % 99un zerinde aktivitesini srdrmtr.
Borsa, J., Lazar, K., Kiss, K., Zala, J., (2004), almalarnda, hastanede
kullanlan pamuklu kumalarn grdkleri ykamaya dayankl antimikrobiyal bitim
ilemlerini incelenmi, AATCC standard test metotlar kullanarak, modifiye kuman
Eschercia coli ve Staphylococcus aureus bakterilerine kar etkili olduu
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
40/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
20
kantlanmtr. Bu modifiye kumalar, dk oranda yaplan karboksimetilasyon ile
pamuk lifi zerinde yeni zellikler ve fonksiyonlar gelitirilerek oluturulmaktadr.
Modifiye edilmi pamuklu kumalar, suda ok yksek oranda imektedir ve ok
yksek sorpsiyon kapasitesine sahiptir. Bu kuman zellii, hidrojel kapl kuman
zelliklerine benzemektedir.
Alay, M., K., ktem, T., (2004), baz antibakteriyel ilemlerin ykamaya
kar dayanm konusunda almalar yapmlardr. Pamuk, pamuk/poliester ve
modal kumalara ev tipi amar ykamalarnda kullanlan bir rn ile klasik
antimikrobiyal bir rn ve migrasyona uramayan bir antimikrobiyal rn
kullanlm, bu deiik antimikrobiyal bileiin Escherichia coli ve
Staphylococcus aureus bakteri tiplerine kar ykama dayanmlar incelenmitir.
Konvansiyonel (ba yapamayan) difenil alkan trevi antimikrobiyal bileik ile ba
yapabilen alkoksisilan quarterner yapdaki antimikrobiyal bileik arasnda,
antimikrobiyal etki asndan 40 ykamaya kadar bir fark gzlenmemitir. Etandiol,
dodesildimetil amonyum klorr, bifenil-2-ol, 2 metil pentan-2 karm
antimikrobiyal bileik ile ilem grm kumalarda 10. ykamadan sonra
antibakteriyel aktivasyon azalmas ve 15. ve 20. ykamalardan sonra da
antibakteriyel etkinin kaybolduu tespit edilmitir. 3 tip antimikrobiyal madde ile
ilem grm kumalarn antibakteriyel aktiviteleri zerine asidik-bazik ter
zeltilerinin ve asidik-bazik tkrk zeltilerinin hibir olumsuz etkisi
gzlenmemitir.
Han, S. ve Yang, Y., (2005), curcumin ile ilem grm yn kumalarn
antimikrobiyal aktivitesi zerine almlardr. Curcumin kuma ve gda
renklendirmesinde yaygn kullanlan doal bir boyarmadde iken bu almada
bacterisidal zelliklerinden dolay boyanm kumalara antimikrobiyal apre olarak
kullanlmaktadr. Bakteri engelleme hz ve curcumin konsantrasyonu arasndaki
iliki ile engelleme hz ve K/S deeri gelitirilmitir. Curcumin ile ilem grm yn
kuman antimikrobiyal aktivitesi bu gelitirilmi ilikiler yardmyla antimikrobiyal
testi yaplmadan tahmin edilebilmektedir.
Singh, R., Jain, A., Panwar, S., Gupta, D. ve Khare, S., K., (2005), baz
doal boyarmaddelerin antimikrobiyal zellikleri hakknda alma yapmlardr. 4
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
41/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
21
farkl doal boyarmadde 5 farkl yaygn patojene kar test edilmitir. Quercus
infectoria boyarmaddesinin en etkili boyarmadde olduu ve en byk engelleme
alan oluturduu ve bylece tm test edilen mikroplara kar en iyi antimikrobiyal
aktiviteye sahip olduu ortaya kmtr. Minimum engelleme konsantrasyonunun 5-
40 g arasnda deitii gzlenmitir. Tekstil materyalleri bu boyarmaddelerle
emdirilmitir, ancak, antimikrobiyal aktivite dk kmtr. Bu da bu
boyarmaddelerin tekstil materyali tarafndan emilme orannn dk olmasndan ileri
gelmektedir.
Ma, M., ve Sun, G., (2005), akrilik liflerinin boyanmasnda kullanlan
antimikrobiyal katyonik boyarmaddeler zerinde alma yapmlardr. almada,
boyama sresi, boyama konsantrasyonu ve boyama scaklnn etkileri aratrlm,
akrilik zerinde tutunamayan boya moleklleri analiz edilmitir. Bu fonksiyonel
boyarmaddelerin akrilik liflerine renklendirmeyle ezamanl olarak fonksiyonel apre
etkisinin bir arada baarlabildii grlmtr. lem grm btn kumalarn
Escherichia coli ve Staphylococcus aureusa kar antimikrobiyal etkisi bulunmutur.
El-tahlawy, K., El-bendary, M., Elhendawy, A., Hudson, S., (2005), farkl
apraz bal maddeler ve kitosanla ilem grm pamuklu kumalarn antimikrobiyal
aktiviteleri konusunda alma yapmlardr.Bu almada pamuklu kumalar kitosan
varlnda iki farkl apraz balama maddesi [butanet etracarboksilik asit (BTCA) ve
Arkofiks NEC (dk formaldehit ierikli)] ile muamele edilerek kitosann sellozik
bir yapya kimyasal olarak balanmasyla dayankl bir antimikrobiyal apre elde
edilmeye allmtr. lem artlar kadar kitosan varlnda terbiye maddesinin hem
tipi hem de konsantrasyonu nemli derecede ilem grm pamuklu kuman
performans zelliklerini ve antimikrobiyal aktivitesini etkilemektedir. lem grm
pamuklu kumalar gram pozitif ve gram negatif ve mantarlara kar broad-spectrum
antimikrobiyal aktivite gstermitir. Pamuklu kumalarn kitosan varlnda BTCA
ile muamelesi, Arkofiks NEC ile muameleye gre kumaa daha fazla mukavemet
kazandrmtr. Maksimum antimikrobiyal aktivite, pamuklu kumalarn % 0,5-
0,75lik molekl arl 1,5-5 kDa olan kitosan ile muamele edilip 160 Cde 2-3
dakika fikse edilmesiyle elde edilmitir. Terbiye maddeleri ve kitosan ile ilem
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
42/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
22
grm pamuklu kumalar farkl metal iyonlarnn uygulanmas antimikrobiyal
aktivite zerinde ihmal edilebilir bir etki gstermitir.
Antibakteriyel zellikteki akll tekstillerin dnda dier fonksiyonel
tekstillerle ilgili yaplan almalar da aada zetlenmektedir.
ahin, ., Bulgun, E., Kayacan, O., (2004), almalarnda stma
fonksiyonlu akll tekstilleri incelemi ve zellikle askeri-gvenlik amal
uygulamalarda, srekli kullanlmaktan kaynaklanan ypranma ve dayankllk
sorununa zm nerileri getirmilerdir. Normal kuma liflerini zamanla ypratan,
andran ve yrtlmalara yol aan rutin katlamalar ve bklmeler, akll stc
giysilerde kablolarn kaymasna, krlmasna ve sonu olarak sistemin almasnn
aksamasna sebep olabilmektedir. Ayrca oluturulan elektronik kumalarn da diki
makinesinin ine darbelerinden etkilenmemesi gerekmektedir. Bunu nlemenin bir
yolu elektronik tekstilleri gerekenden fazla devreyle tasarlamaktr. rnein 4 veya
daha fazla kabloyu tayabilecek iplikler kullanmak bir zm yntemi olarak ortaya
konulabilmektedir. Bylece kablolardan biri kopsa da dierleri, rnn almasn
sorunsuz olarak salayabilmektedir. Dier bir zm yolu ise metaller kadar iyi akm
iletmeseler de ok sayda esnek iletken polimer tel kullanmaktr.
Kiekens, P., Westbroek, P., Priniotakis, G., Langenhove, L., (2004),
almalarnda tekstil elektrotlarnn davranlar aratrm, sistemi modellemek ve
parametrelerin ve vcut koullarnn belirlenmesi iin interfazlarda elektrot-elektrolit
ve elektrot-derielektrolit lere nfuz etme n almalar yapmlardr. Bu almann
sonular, bir elektrokimyasal hcre kullanarak tekstil elektrotlar ile insan derisi
arasndaki interfaz modellemenin ilk denemesini gstermektedir. Bu hcre, deney
ksmnda tanmlanmakta ve iki tekstil elektrot insan vcuduna (rnegin kol veya
ayaga) dzlemsel olarak yerletirildiinde tekstil elektrot derielektrodderitekstil
elektrot sistemini taklit etmektedir.
Genel olarak terbiye ilemlerinin kuma zelliklerine olan etkilerini aratran
almalar da mevcuttur.
Lickfield, G., C., Yang, C., Q, Drews, M., J., Aspland, J., R., (2000), %
100 pamuklu kumata kalc t apresinin anma dayanmna etkisini
aratrmlardr. Kalc t apresinin buruma dayanm ve boyutsal stabiliteyi
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
43/271
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
44/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
24
Piyasada yaygn olarak kullanlan deiik yapdaki yumuatc ve fiksatrler
kumalara aplike edilmi ve haslk deerleri karlatrlmtr. Yaplan alma
sonunda yumuatclarn ya srtme ve ykama haslklarn etkilemedii,
yumuatcya bal olarak kuru srtme ve zellikle boyarmaddeye bal olarak da
k haslklarn drd gzlenmitir. Normal fiksatrlerin ise kuru ve ya srtme
haslklarn etkilemedii, ancak boyarmadde cinsine bal olarak ykama hasln
artrrken, k hasln ise drme eiliminde olduu grlmtr. Ayrca baz zel
fiksatrler ykama hasl yannda ya srtme hasln da bir miktar
arttrabilmektedir.
Ravandi, S., A., H., Badrossamay, M., R., Morshed, M., (2004), terbiye
ilemlerinin Bezaya dokuma kuma ierisindeki i kuvvetlerin dalmna etkisini
incelemilerdir. srtnme kuvvetleri kumataki atk ve zg ipliklerinin birleme
noktalarndaki iplik etkileimi ile olumaktadr. Enzimatik hidroliz yzeydeki liflerin
ve pillinglerin byk bir ksmn yok ettii ve bio-parlatma prosesi esnasnda oluan
mekanik hareket de dar kan lifleri temel olarak yok ettii gzlenmitir. Bu da
gstermitir ki, zellikle bio-parlatma gibi terbiye ilemleri iplik etkileimlerinin atk
ve zg birleme noktalarnda lokalize olmasna neden olmaktadr. Ayrca, statik ve
dinamik ayrlma kuvvetleri arasndaki korelasyon, kuma ierisindeki iplik
etkileiminin younluk oluturma mekanizmas ve kuma mekanik zellikleri
(kopma ve bklme histerizi) bio-parlatma prosesiyle iyilemektedir.
Gurarda, A, Meri, B., (2005), pamuk/elastan dokuma kumalarn dikimine
etki eden baz parametreleri incelemilerdir. Kumalarn bir ksmna silikon apre
uygulam, dier ksmna ise sadece ykama uygulamlardr. Bu kumalar, diki
performansnn tayin edilmesi iin diki almas ve diki mukavemeti testine tabi
tutulmulardr. Sonuta, kuman zg ynnde aprenin nemli bir etkisi
grlmezken, atk ynndeki diki mukavemetinde pozitif bir etki gzlenmitir.
Genel olarak dikim ileminde silikon kuma ile ine arasndaki srtnmeyi
azaltmaktadr.
Manich, A., M., Marti, M., Sauri, R., M., Castellar, M., D., Carvalho, J.,
(2006), terbiye ilemlerinin dokuma kuma yapsna ve dier baz zelliklerine
etkisini aratrmlardr. Ynl, polyester/yn, polyester/selloz karm ham
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
45/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
25
kumalara baz terbiye ilemleri uygulanmtr. Bunun sonucunda terbiye
ilemlerinin, daha dolgun ve kompakt bir kuma yapsna olanak salayarak kuma
younluunda % 46 ve rtme faktrnde % 9 art; kuma kalnlnda % 33 ve hava
geirgenlikte % 20-60 azalma meydana getirdii grlmtr.
Kalayc, . ve mre, A., (2006), yrttkleri almada yumuaklk,
burumazlk ve su iticilik apre uygulamalarnn seilen kuma performans
zelliklerine olan etkilerini incelemitir. Apre uygulama deikenleri olarak apre
maddesi cinsi, fikse scakl, apre deriimi, ykama ve tleme durumunu
semilerdir. Performans kriteri olarak eilme dayanm, burumazlk derecesi,
yrtlma mukavemeti, su iticilik ve renk lmn semilerdir. alma sonunda
incelenen bu parametrelerin performans zerindeki etki ve etkileimlerini grmek
amacyla ok deikenli varyans analizi uygulamlardr. Sonuta incelenen tm
parametrelerin bireysel veya birbirleriyle etkileerek performans deitirdii
belirlenmitir.
Antibakteriyel esasl fonksiyonel tekstillerle ilgili yaplan nceki
almalarda; ounlukla sellozik ve protein doal liflerle yaplm olan mamullere
(pamuk, ipek), bunun dnda da pamuk/sentetik karmlar, naylon, akrilik
liflerinden yaplm kumalara eitli kimyasal yapdaki antimikrobiyal maddeler
uygulanmtr. Genellikle kitosan, sitrik asit, quarterner amonyum tuzu esasl
antimikrobiyal zellii olan maddeler ile allmtr. Bu maddelerin tekstil mamul
zerine uygulama parametrelerinin deitirilerek mamuln antimikrobiyal aktivitesi
belirlenmeye allmtr. Bunun yannda ou almada antimikrobiyal zelliin
ykamaya kar direnci de tespit edilmitir.
Daha nce yaplan birka almada ise kumaa antimikrobiyal zellik
kazandrdktan sonra antimikrobiyal zelliin dnda kuman kopma mukavemeti,
kopma uzamas (Tsukada ve Dierleri, 2002) ve hava geirgenlii (Lee, Cho ve Cho,
1999) zelliklerindeki deiim incelenmitir. Yaplan almalarda kopma
mukavemetinde nemli bir deiiklik gzlenmezken, kopma uzamasnda az da olsa
bir art gzlenmitir. Hava geirgenlii ile ilgili yaplan almada ise numuneye iki
kez antimikrobiyal apre uygulanm kuman hava geirgenliinde azalma olduu
tespit edilmitir.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
46/271
2. NCEK ALIMALAR Huriser BALCI
26
Kim ve Sun (2001)un yapt aratrmada ise dierlerinden farkl olarak
naylon elyafna uygulanm olan antimikrobiyal bitim ileminden sonra ykamaya
kar direnci incelenmi ve on ykamadan sonra kuman iyi renk haslna sahip
olduunu bulmulardr.
Genel olarak bitim ilemlerinin kuman performans zellikleri zerindeki
etkileri ile ilgili yaplan almalarda; kalc t apresi, yanmazlk apresi, silikon
apre, bio-parlatma apresi, yumuatma apresi, elastomer apre ve niasta apre ileminin
kuman zelliklerine (anma dayanm, kopma dayanm, tutum, buruma dayanm,
diki mukavemeti, haslk, eilme, bklme vs.) olan etkisi aratrlmtr.
Bu tez almasnda ise antimikrobiyal apre ileminin kuman performans
zellikleri zerine etkisinin olup olmad aratrlmtr. Dier ya apre ilemleri
gibi antimikrobiyal aprenin de kuman zelliklerinde baz deiiklikler meydana
getirecei dnlmektedir.
Yaplan bu tez almasnda antimikrobiyal zellii olan triklosan ve
quarterner amonyum tuzu esasl maddeler kullanlmtr. Daha nce yaplan ou
almada olduu gibi kullanlan materyallerden biri % 100 pamuklu kumatr. Tez
kapsamnda bunun dnda, nceki almalarda zerinde ok fazla durulmayan
PES/VS ve PES/VS/EA karm kumalar da kullanlmtr.
Daha nce yaplan ou aratrmada olduu gibi benzer olarak bu almada
da eitli uygulama parametreleri deitirilerek kumalara antimikrobiyal zellik
kazandrlm ve bu zelliin ykamaya kar direnci llmtr.
Bunlarn dnda yine ok az almada rastlanan, antimikrobiyal aprenin
kuman dier performans zellikleri zerindeki etkisinin incelenmesi konusuna
arlk verilmitir.
8/7/2019 huriser balci akilli tekstiller
47/271
3. NANOTEKNOLOJ VE TEKSTLDEK UYGULAMALARI Huriser BALCI
27
3. NANOTEKNOLOJ VE TEKSTLDEK UYGULAMALARI
3.1. Nanoteknolojinin Tanm
Nanoteknoloji, maddenin atomik-molekler boyutta mhendisliinin
yaplarak yepyeni zelliklerinin aa karlmas; nanometre leindeki fiziksel,
kimyasal ve biyolojik olaylarn anlalmas, kontrol ve retimi amacyla,
fonksiyonel materyallerin, cihazlarn ve sistemlerin gelitirilmesidir. Bir baka ifade
ile eitli aralarn, malzemelerin ve yaplarn molekler dzeyde ilenmesi,
oluturulmas ve maniple edilmesi olarak tanmlanmaktadr [Kut ve Gneolu,
2005].
Nanoteknoloji birok bran iin gelecein anahtar teknolojisi olarak
dnlmektedir ve eski bir Yunan kelimesi olan nanosdan gelmektedir. ok
kk yaplarn oluumu, aratrmas ve kullanm ile ilgili bir kavramdr. 1 ve
100 nm (nanometre= 10-9 metre) arasndaki llere sahip yaplar nanoteknoloji
kapsamnda ilenmektedir. Bu da atomlarn ve molekllerin lsdr.
Nano paracklar virslerden yz defa daha kktr, bylece insan gz
tarafndan alglanamamaktadr. Ar derecede kk boyutlara sahip bu yaplar iin,
evremizdeki nesneler iin geerli olan fiziksel ve kimyasal yasalar geerli deildir.
Sadece bir tek boyutu nanometre mertebesinde olsa da, ultra incelikteki kaplamalar
da nanoteknoloji kapsamndadr [Vural, 2004].
Maddenin en kk esi olarak bilinen atomlardan 3-5 tanesini yan yana
koyarak bu uzunluk elde edilir. Atomlar bakterilerin 1/10000, bakteriler ise bir
sivrisinein 1/10000 byklndedir. Bir bakterinin iindeki ribozom 25nm, birDNA molekl ise 2nm apndadr [Kavak, 2005].
Recommended