I

D~cuongTuyen rruyen ky niern llO narn Ngay sinh d6ng chi Nguy&n Duy Trinh

(15/7/1910 -1517/2020)

I. KHAl LlfOC TIED SU VA QUA TRIl'i'R H01~T DQNG CACHM~G eVA DONG CHi NGUYEN DUY TRINH

Dong chi Nguyen Duy Trinh sinh ngay 1517/1910, trong illQt gia dinh nongdan a xa Nghi Th9 (nay 13xa Phuc ThQ), huyen ?\'ghi LQc, tinh Nghe An. Sinh rava JOn len u mot vung que co truyen thong yeu rnrcc, dong chi Nguyen Duy Trinhsom giac ngQ each mang. Nam 17 ruoi, Dong chi da tham gia phong trao d<lu tranhchong ach thong tri cua d~ quoc va phong kien; nam 1928, tharn gia Dang Tan Viet,heat dong tai Sai Gon, bi thuc dan Phap bat, ket an 18 thang tu.

Nal11 1930, B6ng chi tharn gia Dang Cong san Dong Duong. Nam 1931, laBi tim Huyen uy Nghi LQc, den cu6i nam bi bit va bi kSt an 13 nam ill kh6 sai,day di Buon Ma Thuot, Kon Tum, Con Baa. Thang 5/1945 ra tu, Dong chi thamgia v~n dong khoi nghia 0 Vinh va 0 Hu§. Sau each m~g Thimg Tam th8.nh eong,D6ng chi duQ'c cli lam Uy vien Ban Thuemg vv Xu uy Trung BQ, Pho Chu tich Uyban hruili chinh Trung BQ, B1 thu Khu uy Kl1U V, kiern Chu tich 0)' ban khangchi§n hanh chinh N"am Trung BO.

ThElI1g2/1951.' tCii D<;llh¢i toan qu6c I~n thu II eua Being, B6ng chi oUQ'c b~uVaG Ban chAp hanh Trung uang, oUQ"c phan cong lam Cldmh Van phong TrunguOl1gDang: thang 8i1955, duQ'c b~u vao Ban B1 thu Trung uong Dang. Nam 1956,B6ng chi dUQ'e b~u lam Uy vien B¢ Chinh tri va dUQ'c phan cong giu chuc B¢tnrang Phu Thu tUOng; nam 1958 cfuQ'c phEm cong lam Chli nhi~m Uy ban K§hO(;1ch nha !11.Joc.

Narn 1960, tai Dai h¢i toan qu6c lful tl1u III cua Dang, D6ng chi duQ'c b§uvao Ban Ch~p hanh Trung uang Bang, BO Chinh tri va gifr chuc Pha Thu tuo-ngkiem Chu nhi~m Uy ban K~ hO':lch Dha nuoc, 0y vien HQi d6ng qu6c phong, narn1962 kiem Chu nhi~rn Uy ban Khoa h9C nhil TIuoc. Thang 4/1965, D6ng chi dUQ"cphful eong giu chuc Pho Thu wong kiern BO tru6ng B¢ Ngo<;li giao nuoe Vi~t NarnDan chu CQIlg hoa.

Thang 12il976, t~i D<:tih¢i toan qu6c lfin thu IV clla Bang, D6ng chi duaeb§u vao Ban Ch§p l1anh Trung ucmg Dang, B¢ Ch1nh trL Ban B1 thu va giL! chuePho Thu tuong kiem Bo truong B¢ Ngo(;li giao cho d~n narn 1980.

Nam 1982, t':li D?-i hQi toan qu6c l~n thu V eua Dang, D6ng chi tiSp t\1Cduqc bku vao Ban Ch~p himh Trung Hong Dc:mg va QUQ'C phan cong LimThwIng true Ban Nghien CUll chi~n IUQ"c kinh t~ - xii hQi eua Trung uong Dangva Chinh phLl.

2

Dong chi la dai biSu Quoc hci tu khoa I d~n 1<1103 VII.

D6ng chi Nguyen Duy Trinh m~t ng y 20/411985 tai Ha NQj.

Bay rnuoi lam tuoi doi, g§n sau rmr i nam heat oQng each mang lien t1,JC &ca ba mien Bac, Trung, Nam ella a~t rn 'ic, (; b~t CU CLrOTIg vi nao, dong chiNguyen Duy Trinh cling chimg to duoc vai tro, pham ch~t va ban linh cua mot nhalam dao co t<1m nh111va tu duy sau rong, luon sau sat, qlly~t Ij~t trong chi dao,c1i~uharm. D6ng chi IIImot nha each rnang, mot Mil ngoai giau xuat s§c cua Dangva Nha mroc tao Su6t eUQCdoi cong hien ch each mang, Dong chi da d~ lai nhirngkinh nghiem qU)1 tren mat tran d6i ngoai va goai giao.

Ghi nhan cong lao, dong gop ella d ng chi NgUY~llDuy Trinh d6i v6i s\!ngh.i~p each m~ng Vi~t Nam, 8ang, .:.hi nt 6'c aa trao t~mg aElDg chi FIuan chuangSao yang va llhj~u ph~ntlm&ng eao qU)' kh' c.

II. DONG CHi NGUYEN D[]YM4NG eVA DANGvA DAN TOe

1. D6ng chI Nguy~n Duy Trinh ~m~ng Vi~t Nam

Sinh ra va 16n len trong mQt gia oi h nang dan a vlmg que ngheo k116nhLIDggiau truy~n th6ng yeu nuac ct\a xu ghe; t~ m~t chung ki6n nAi Co' himcl.h nguai dan m§t nuae, d6ng chi NgllY~11Duy Trinh aa sam mang trong minhtinh th~n yeu nuo-c, each m<;lng.Nam 1927, 6ng chi tham gia phong tr~lOhQc sinhch6ng ap buc cua d~ qu6c va phong ki§n, 6j tv do ho~t dong chfl1h tri () thanhph5 Vinh, d'ay la thai leY rna tht;rc dan Pha khung b6 d~m mau phong mio each

oU'cri conlI san kie.n cu'c)"l1£ Cll.:a eachb .,~ =

m~ng nuac tao

Nam 1928, D6ng chi gia nhap Tan Vi~t each n]~ng BEing - mot trangnhung t6 chuc ti@nthan eua Dang Cong s' Vi~t Nam sau nay \'a hoat dong (;thanh ph6 Sai G6n. Thang 1111928, D6ng C i bi tl1\lc dan Phap b~t va k~t an 18thang t11, sau d6 bj tn,lC xu~t v§ que. D~u am 1930, D6ng chf gia llMp DangCQng san Dong Duong va ti~p tl,le boat dQ g cach mang: lllc nay cao trao eachm~g 1930 ~ 1931 rna ainl1 eao la X{JVi~t ~gh~ Drill dang di~n ra s6i n6t. ahuy~n Nghi LQc, th\1c dan Phap khLmg b6 dcr dQi phong tr:ilO each I11~ll1g,cacd6ng chi trong huy~n uy l§n lUQi sa Iuai die ,d6ng chi Nguy~n Duy Trinh da bim~t lien l<;icvai cae d6ng chi ella minh d~ th at kboi cU9c yay lung eua thuc danPha.p, khoi ph\lc phong tn10 each m<;lng&q e hUOTIg. 86ng chi tham gia lam B1th11Chi b9 r6i Bi th11 huy~n uy Nghi Loc, truc liSp lanh aao phong trao eachm<;ll1gt?-i que, nhung khi phong trao VLr3 n116 len thi bi thvc dan Phap khung b6.dang chi Nguy~n Duy Trinh da bj d!ch b~t va cu6i nam J 931.

3

f)~l.U nam 1932, DcSng chi bi tea an thuc dan Phap va phong ki@n k@ran 13narn t11 kho sai va 1~11 hrot bi day ci nhieu nha ru khet tieng cua chu nghia thtrcdan, nhir: Nha lao Vinh, Buon Ma Thuot, Nguc Kon Tum, Nha ill Con Dao. Neucao khi ti@tella ngiroi cong san, dong chi Nguyen Duy Trinh oa: eoi nha rU d§ quocla tran tuyen rnoi, Dong chi del tap hQ'P ban tu d~u tranh d~ giarn bot chS 09 hi!khac cua lao tu. Narn 1941, mac du man an tu nhung vi la phan tu nguy hiern nenchinh qUY~11 thuc dan da ti@prue day Dong chi (; nguc ttl Kon Turn. Thang 511945,sau khi ra t11, B6ng chi tham gia V~l1 dong khoi nghTa 6 Vinh va Hu@. Tai day,Dong chi eta chi OSlO xay dung cac co sa each m~ng, v6i vai trc la h?-t nhan oUngd§u lanh O?O phong trao cach m;;mg, t?P hQ'P doan k~t cae t~g lap nhan dan o~chu~n bj h,rc IUQ11gs~n sang khi thOi ca o§n du-ng len gianh ch.inh quy~n.

Trong 3u6t qua trion ho?t oQog each ml;lI1g, ttr ilk hinh th~U1h, gay dVngphong trao each m<:lJ.1g,cung n1m khi b( tu day tai cae lao tu ella d~ qu6c, d6ng chiNguy~n Duy Trinh luan kien dinh \'Cn OWC lieu, I>' tucrng, neu cao y chi va tinhth&11tiSn cong cach rn?ng. DcSng chi cia chi@n dfru va ho?t dQng vai t~t ca. nhj~t tinhva tr{ tu~ cua mln.h G~ph\lC V\l cho 5Vnghi~p cach m9l1g eua Dang va dan tQc.

each mq.ng thimg Tam nam 1945 thimh cang, mrae Vi~t Nam Dan chuCQng hoa ra Gai, d6ng chi NguySn Duy Trinh ctuQ'c Dang phan cong lam ThucmgVl.,l Xu uy TIung Ky, kiem chLIe Pho Chu tich 0y ban nimh chinh khang chi§nTrung BQ. Tlllac khi khang chitn LOin qu6c bUng n6 nam 1946; BcSng chi duQ'cphan cong liun Bi tIm Khu llY Lien khu V kiern Chu tich 0y ban khang chiSn hanbehinh mi~n Nam Trung BO ... Thai gi·an cong tac t~i Nam Trung BQ, c1cSngchiNguy~n Duy Trinh luan bam sat thvc ti~n phong trao khaog chiSn, tlch cvc xaydvng c2ln eLr dia, \Ung tv do cach ffiq.ng a Nam Tnmg BQ. D?c bi~t la tren cuO'ngvi Bi thu Lien khu LlyV, D6ng chi da co rl.hi~u dong gop trong cong tae xay dVngDang n6i ChW1g va xay dvng EHng bQ Lien khu V; tn,rc ti6p lanh O;;tO phong tril.Okhaog chi&n a Lien klm V phat trj~n m~nh me.

Niim 1951: Dq_ihoi d?i bi~u toan qu6c 1~11 th1.1II cLla Dang t6ng b~tnhC'mgbuae duerng phat tri§n eua each m~ng Vi~t Nam va b6 sung hoan eh1.nh Guerng 16ichi d?o each m~ng Qua SLr nghi~p khaIlg chi§n ch6ng Phap dSn thing lqi; c!cSngchiNguY~D Duy Trin}) Viru1 dv dlIQ'Cb~u \'ilO Ban chAp h2mh Trung uang Bang Laodong Vi~.t Naill, 121mot trong 56 19 uy vien chinh thuc. Phat huy nhfrng kinhnghi~m larlh d?-o, chi c1~o trong qUiL trinh cong tae tSJ,iNam Trung 8(>, DcSng chitiSp t\lC co nhung aong gop quan tr9ng vao th~ng 19'i cua CUl?C khang chi~n ch6ngtlwc dan Phap xam luQ'c.

CUQc khang chi~n ch6ng Phap k~t thllC, nam 1955, d6ng chi NguySn Duy Trinhc1uQ'cb§u VaG Ban Bi thu; nfun 1956 86ng chi c!uQ'cbiu la Oy vien Bl? Chinh trioT~i ky h9P l§n thu 8, QU6c hQi kh6a I (4/1958), d6ng chi Nguy~n Duy Trinh duqc

4

cir lam BQ tnrorig Phu Thu tuong. 8~n k)' he. thu 9, Qj6c hQl khoa 1 (1i.,.195S\dong chi Nguyen Duy Trinh diroc phan con lam Chu nhiern l;y ban K~ hoachNha nuoc. Tren cuong vi Chu nhiern Uy ban ~ hoach Nha nucc, dong chi NguyenDuy Trinh da day cong suy nghi, nghien dIU Y luan ella chu nghia Mac-Lenin vathuc tiSn each mang Viet Nam, vach ra k~ ho] ch cai tao va phat trien kinh t~, vanh6a, xii hoi, xay dung miSn B~c tien len chu nghia xii hoi: dQog vien roan Dang,roan dan ra sire Cal tao va phat trien kinh t~, tt ng buoc X8Ydung co so V?t chat- kyothuat ella chu nghia xii hoi. Nim virng tlf ruen g d~i cloim k~t toall dan tQc eua Chtltich H6 Chi Nlinh, c16ng chi Nguy~n Duy T1'i rc1t chu t[9ng t6i vi~c c5 vu, o0ngvien cae giai t§:ng xa hQi, nh~t la cong nhan, long dan va td thuc th\Jc hi~n thbinglqi kS ho?ch d.i t?-o, phat tri§n kinh t~,van ho ,xa h0i.

T C;1i Dai h9i Dang l~n th0 liT (9/ J 960), )6ng ehi dUQc b§u l?-i VaG BQ Chlnl1tri va duQ'C eu Jam Phc Thu tLTang Chi:lh phL kiem Chu nhi~m l\ bar, KC hoac;]Nha nuac; sau do i?i kiern ehu nhiem Ly ba 1Khoa h0C Nba mfcrc (l963 -196.:1).Tren CU011g vi cong tac dLIQ'cphaD cong, d6n chi Nguy~n Duy Trinh luon sau satthvc ti~I1, n6 Ivc h~t mlnh c1Sd~t hj_~u qua eng \'i~c cao nhk 86ng chi cia conhi~u dong gop quan trQng vao chi~n lLIqc, s' eh luqc y~ phat tri~n kinh t@ va caitq_O xa h(li, phM tri~n kinh t~, van hoa, khoa QC eho sat veri tung vung, mi~n, \,~l

trong tung thai di~m each mang, VI t110da d :\ng vien cllryc toarl E')<'mg, toZlI1 dan,toan quan kheng ngirng ph~n d~u VI S\[ ngbi~) xil)' dtmg co sa \ ~ltCh~l - k)' thu~tcho ehu nghia xa hQ1.

2. Dang chi Nguy~n Duy Trinh - Nh' Ilgo;;ti giao t?d Dang cua Dang vaNha nrrO'c

Be) tnrang NguySn Duy Trinh eta d~ I? d§.u An quan trQng nong su nghi¢pd~u tranh giii ph6ng dan tQC va X3Y d~rngci~t m0'c, ci?c bi~t la tren m?! tr~ll ngoalgiao. D6 la vi~e k:)l k~t Hi~p d~nh PU-ri k~t th 'IC chi§n tranh, l~p lai hoa bin11.giiliphong mign Nam, th6ng nb§.t ci~t mrac. Do Ja hinh sach chung s~ng hoa biru1b6ndiSm v6i cac nu6c Bong Nam A - 1119t chu tlUang sang su6t, kip thai sau khith6ng nh§t hai rni~n, bu6e rna c1~ucua cbinh aeh rna eua, hQi nh~p) cia d?J1ghoava da phuong hoa quan M qu6c t~ ella Viet N m ...

Thing 411965, tru6c yeu c.~um6i ella ea h mq_.'1g,d6ns cbi :\guy~n Du,v TlinhdUQc Chtl tich H6 Chi Minh va BQ ChLnh trj phan cong giu chuc BE! truemg BoNgo~i giao. Day Ja thai 1<:)r thu thich gay go l~t k~ nr khi cr& qu6c My d~y nwnhcUQc chiSn tranh xa.ll1 luqc mi~n Nam va ma r~ng chi§n t1'anh ra miSn B~c; 13thaik1 chUng ta tht;Cehi~n ciuOng 16i d~u t1'anh c' cb m~Ulgmi~n Nam tren ca ba m?ttr?li: quan sv, chinh tri va ngo~i giao d& dua ~o vi~c k)l K6t Hi~p dinh Pa-ri, k~tthuc chi@n tranh, l~p l?i hoa blnh a Viec ~am Day cling la thai kj di~n ra su bAtd6ng sau sic. trong phe xa hQi chu nghla, do a \'i~c giLTvlmg sv eloan k~l va tranh

...

5

thu su Llnh ho to len ella ban be, c9ng d6ng quoc t~ cho 5\1 nghiep each rnang cuaViet Nam ia nhiern V\J rAt nang n@,V6i cuong vi 13 Uy vien Bo Chinh tri, Botruong Bo Ngoai giao, dong chi Nguyen Duy Trinh phu trach tcan bo mat tr~nngoai ~iao bao g6m doi ngoai cua Dang, ngoai giao 1\TIa mroc va ngoai giao nhandan. Dong chi da rich C1lC tham gia xay dung, hoan thien duong 16i, chu twang d61ngoai cua Dang va chinh sach ngoai giao cua }>'11a mroc nl1~m dean ket, t?P hopluc luong quoc t~ giup da, ung ho Viet Nam trong cuoc khang chien chong d@quoc My xam hrcc, D6ng chi aa tham miru 110idung, chuang trinh cac cuoc g~pga, ti§p xuc c§p cao cua Einh d?o Dimg, Nha mrac; d6ng thai da: tr\fc ti@p tiSp xuc,g?P' go nhi~u nu6c va cac t6 ChtfC tiSn bQ lren th~ giai d~ dam phan, ky kSt ngu6nvi~n trQ' va thong qua cac t6 chue do8.n k§t v6i Vi~t Nam, keu gQi n..~andan cacnlrac tren th6 gi6i (Jng ho, giup do Vi~t Narn trong cUQc khang chiSn eh6ng My,cuu nuac.

Thang 1/1967, Ht)i nghi I§n th(r ].3 Ban Ch~p h~mh Trung Hang Dang (khoalII) d~ ra Chtl tnr011grna IU~t tr?-.nd§.u cranh ngo<;ligiao v?,l1 d\lng sach luQ'c "vuadanh vira dim, Vlra dilln vua Ganh" d~ cung cae rn~t tr?l1 quan S\f va chinh tri t~lOth~ va lvc mai cho CllQC khang chib ch6ng I\1y, Clru ml'O'c k€t thuc thing lqi.Ngu'o'j dan ca mrerc d3 lltrC long kJ1i ngU'ai dung d§u BQ Ngo';li giao Vi~t Nam Danchu CQng hoa l\guy~n Duy Trinh ra Tll;ven b6 ngay 28/111967, nell r6: Chi sau khilvfv ch6rn chl'r khong di§u kielz viec "em born va cae hcmh c1917g chiin tranh khacchong nuo'c Vi~l Nam Dan cJni Cc)ng hoa thi Vier Nam Dan chit. C9ng hoa va Afymcri co thi l10i chuY¢I1. Tuyen b6 nay la 111Qt don t§.n cong ngo~i giao lan, nh~rn13m th§.t bCiLh~n J,u~n di$u "dam phan kl.10ng Gi~u ki~n" rna My tLmg dua ra su6thai nam trLf0'c do d& 101mbinh phong leo thang chi~n tranh, bUQc lv1y phai ng6i VaG

ban dam phan,

CUQc dam phan Pa-ri \.~ Vi~t l\am tv thang 5/1968 ci6n thang 1/1973 121eUQc dam philn dii nh~t d@ch§.m dUt mQt cUQc ehi€n tranh trong thS kY xx, 121tamdifm d6i cl19i giLTan~n ngoai giao oha ngh€ eua mQt sieu cUOng vai n~n ngo(;ligiao eLla mc.')tnh2 nuO'c each mang con non tre. Sau gAn 5 I12.m d,hl tranh b§.ng trirue va bEll1 I111hvoi hall 200 ph.ien hQP cong khai, 45 cUQc hQP rieng dp cao, 500CllQC hQp bao, 1000 c1l9c phong vin, cUQc dam phein da k~t thLIC. Ngay 27/1/1973,c16ng chi Nguy€n Duy Trinh - BQ trueIng BQ Ngo~i giao nuac Vi~t Nam Dan chuCQng hoa cia ehinh thuc ky Hi~p Ginh v@ch~m dtrt chiSn tranh, l~p l';1ihoa bin.h aVi~t Narn, Th~ng 19'i ve vang eua dam phan Pa-ri va Hi~p ~nh Pa-ri off bU9C quanMy rtlt quall kh6i mi~n Nam Vi¢t Nam, t'ilO ra th~ va Ivc rnai cho each rn9-ng mi~nNam \ii~l Nill11, ma ducmg eho £)~i thing mua Xuan nam 1975, th6ng n.h~t d§tnu6c. Qua trinh cam phan a Pa-ri d Hi¢p dinh Pa-ri 121chi~n th~g eua 1119tn~nngo?i giao non tre, nhLmg d~y cbinh nghia va mUll luQ'c eLla caeh m~mg Vi~t Nam,ghi d~m d~u An ella nhil ngo?i giao Nguy~n Duy Trinh,

6

Trong thai kY xay dung lai d~t mroc sau han 30 narn bj chien tranh tan pha,nganh ngoai giao Viet Nam, duoi su lanh 0:;1.0c' a Dang va S\I chi ciao true tj~p elladong chi Nguy~n Duy Trinh vira tranh thu S\I h . tro cua cac nuoc X3. hQi chu nghiava cong dong th~ gioi, vira o~u tranh chong ba val' earn van. Chinh trong thoi k)'kho khan ~y, Viet Nam oa chinh thirc trc tha thanh vien cua Lien HQ'p quoc,danh d~u viec cong dong thS gioi cong nhan ti phap Iy va nr each dai dien ellaNha mroc ta tai t6 chtrc da phuong Ian nhat to 1 cau nay. Ngay 21/7/J 977, dongchi Nguyen Duy Trinh oa thay mat Dang va N a niroc ta tharn gia L@thuong cotai T[\1 sa Lien Hop qu6c va dlng ChinJl D6ng c i cia ki~n t~o cac chuy~n [h8m ellalanh o?-o nucre ta vai elk nucre trong khu yVc d~n tai vj~c Vi~t Nam tra thanhth8nh vien eua ASEAN. B6ng chi Nguy~n Du Trinh da co eong lao, d6ng gop1611tren l11?t tr?-.n ngo<;d giao nuac rula.

Ky ni~rn 110 nam Ngay Sin11 d6ng chi 1 guy@n Du)' Trinh - lanh (l~wti~nb6i tjeu bi~u eua Bang va each ffi\'lng Vi~t Nam 13 djp d~ ehCillg ta on lQ.iv~ eUQcdbi hOt;lt dQng va cong lao d6ng gop eua 86ng chi d6i \'6i su nghiep deb mal,lgeua dan tQc n6i chung va nganh ngo?i giao noi rieng; qua d6 giao d\lc tinh lhanyeu nuac, long tl.1 hao dan tQc; c6 VU, c!Qng vien cac t~ng lap nhan d~lnhQc tap vanoi theo d6ng chi Nguy€n Duy Trinh, ra suc thi aua hoan thanh t6t dc ml,lC tieu,nhi~m V\l cua Nglli quy~t D\'li hQi o?i bi~u to" qu6c l~n th0 XII ella Bang, gopphilil tImc hi~n thing lQ'i SI! nghi~p d0i m6'i c ng nghi9P hoa, bi~n dai hoa d5tnlroc va hQi nh~p qu6c t~~

BAN UYEN GLAO TRUNG VONG