Upload
others
View
1
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
i
iajNdúl jdhqj - Y%S ,xldfõ kj n,Yla;s iïm;
1 jk wjêh - iajNdúl jdhq mßfNdack m%drïNl ie,eiau
fldaÜfÜ" we;=,a fldaÜfÜ" úl%uisxy fmfoi" 980$4A" msysá
Y%S ,xld ldnka wruqo, (SLCF) ^mqoa'& iud.u
u.ska
fld<U 00100" ckdêm;s udj;" fkd' 69" fi,skaflda yjqia" 6 jk uyf, msysá
Lksc f;,a iïm;a ixj¾Ok f,alï ld¾hd,h (PRDS)
fj; Ndrÿka
Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhq l¾udka;hla ixj¾Okh lsÍu Wfoid l%fudamdhhla oelafjkixlafIam jd¾;djls'
SLCFys lKavdhï idudðlhska(
wdpd¾h î'tï'tia' ngf.dv bkaðfkare mS'Ô' fcdaima
jd¾;dfõ l¾;D(
wdpd¾h ckl r;akisß WmfoaYl
2014 Tlaf;daïn¾ 15
ii
ia;+;sh ( Lkscf;,a iïm;a ixj¾Ok f,alï ld¾h,fha lKavdhug - id,sh úl%uiQßh uy;d" m%Sks ú;dkf.a uy;añh" iy oñ;a fiakdër uhd" iy Y%S ,xld ldnka wruqo, ^mqoa'& iud.fuys" lKavdhug - wdpd¾h iqf¾ka ngf.dv iy bkaðfkare mS'cS' fcdaima" fuu jd¾;dj ilialsÍfï§ ,nd ÿka iyfhda.h i`oyd l;=jrhd ;u lD;{;d mQ¾jl ia;+;sh msßkuhs'
iii
m%f,aLk wkque;sh
iv
mgqk
m%f,aLk wkque;sh..........................................................................................................................iii
mgqk................................................................................................................................................iv
rEm ,ehsia;=j.................................................................................................................................vii
j.= ,ehsia;=j....................................................................................................................................x
rduq ,ehsia;=j..................................................................................................................................xi
ixfla; kdu ,ehsia;=j..................................................................................................................xii
ridhksl ixfhda. ,ehsia;=j.........................................................................................................xiv
ñKqï tall.....................................................................................................................................xv
mßj¾;k idOl..............................................................................................................................xv
fmrjok.........................................................................................................................................xvi
úOdhl idrdxYh...........................................................................................................................xvii
1' ye`Èkaùu.......................................................................................................................................1
1'1 Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhq.....................................................................................................1
1'2 wOHhkh u.ska isÿúh hq;= ld¾hNdrh.................................................................................1
1'3 wOHhkfha ixCIsma;h..........................................................................................................2
2' Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhq l<ukdlrKh...................................................................................4
2'1 iajNdúl jdhqj, ,CIK iuyrla........................................................................................4
2'2 iajNdúl jdhqj, m%fhdack...................................................................................................6
2'3 iajNdúl jdhq m%jdykh........................................................................................................7
2'4 Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhq iq,n;djh.................................................................................11
2'5 iajNdúl jdhq øj njg m;a lsÍu........................................................................................11
2'6 wdrCIl mshjrj,a ...............................................................................................................12
3' Y%S ,xldfõ n,Yla;s iemhqu.......................................................................................................14
3'1 iuia; m%Odk n,Yla;s iemhqu…......................................................................................14
3'2 ffcjialkaO iemhqu…......................................................................................................16
3'3 Lksc f;,a iemhqu….........................................................................................................17
3'4 .,a w`.=re oykh.................................................................................................................18
3'5 c,úÿ,s n,hW;amdokh......................................................................................................19
3'6 iïm%odhl fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;siïm;a ..............................................................20
4' Y%S ,xldfõ n,Yla;s b,a¨u........................................................................................................22
4'1 .Dyia: iy jdKsc wxYh....................................................................................................22
4'2 lDIsld¾ñl wxYh...............................................................................................................23
4'3 ld¾ñl wxYh......................................................................................................................24
4'4 m%jdyk wxYh......................................................................................................................25
4'5 n,Yla;s ^úÿ,sh&wxYh......................................................................................................27
4'6 úÿ,sn, mßfNdackh iy cd;sl ixj¾Okh.......................................................................31
4'7 iuia; fmdis, bkaOk b,a¨u...........................................................................................33
4'8 l¾udka; wuq øjHhla f,i iajNdúl jdhq i`oyd we;s b,a¨u..........................................34
v
5' wkd.; wfmaCIdjka...................................................................................................................36
5'1 .Dyia: iy jdKsc wxYh...................................................................................................36
5'2 ld¾ñl wxYh.....................................................................................................................37
5'3 m%jdyk wxYh.....................................................................................................................37
5'4 n,Yla;s wxYh....................................................................................................................38
5'5 ish¨u bkaOk mßfNdack wxYj, wfmaCIdj.....................................................................45
5'6 iajNdúl jdhq mokï fldg.;a l¾udka;j, wfmaCIdj....................................................46
6' n,Yla;s W;amdokh iy mdßißl ydhkh................................................................................48
6'1 f;,a oykh ùfuka isÿjk úfudapkhka...........................................................................48
6'2 .,a w`.=re oykh ùfuka isÿjk úfudapkhka...................................................................49
6'3 ;dm n,Yla;s n,d.drj,ska isÿjk úfudapkhka...............................................................50
6'4 cd;sl úfudapk m%ñ;Ska ......................................................................................................52
6'5 jdhqf.da,Sh .=Kd;aul nfjys m%ñ;Ska .................................................................................54
6'6 udkj fi!LHh flfrys úfudapkj, n,mEu...................................................................55
7' n,Yla;s W;amdokfha§ ndysr msßjeh…………..........................................................................59
7'1 ndysr msßjeh ;lafiare lsÍu..............................................................................................59
7'2 ndysr n,mEï ms<sn`o iuyr wOHhkj,ska fidhd.;a f;dr;=re........................................61
7'3 Y%S ,xldfõ isÿ lrk ,o wOHhk.......................................................................................62
7'4 Y%S ,xldj i`oyd hqfrdamSh ydkslrk idOl fhdod .ekSu..................................................64
8' iajNdúl jdhq mrsfNdackhg y`ÿkajdoSu.....................................................................................67
8'1 iajNdúl jdhq y`ÿkajd§fuka miq we;sjk b,a¨ï wjia:djka..............................................67
8'2 .Dyia: iy jdKsc wxYh....................................................................................................67
8'3 l¾udka; wxYh...................................................................................................................68
8'4 iajNdúl jdhq wuq øjH f,i .efkk l¾udka; ................................................................70
8'5 m%jdyk wxYh......................................................................................................................75
8'6 n,Yla;s wxYh....................................................................................................................77
8'7 ish¨uwxY i`oyd iajNdúl jdhq m%CIsma; b,a¨u ................................................................86
8'8 iajNdúl jdhq fnodyeÍu....................................................................................................88
9' iajNdúl jdhq Ndú; lsÍfï m%;s,dN..........................................................................................91
9'1 n,Yla;s iqrCIs;;djh........................................................................................................91
9'2 ksfrda.su;a cúS;hla Wfoid msßisÿ jd;h...........................................................................92
9'3 fi!LH wjodku wvq lsÍug wdrCIs; c,h........................................................................96
9'4 ixpdrl l¾udka;hg Wmldr flfrk fkdls,sá mßirh................................................97
9'5 wvq msßjeh n,Yla;s m%Nj iu. ld¾ñl j¾Okh kexùu.................................................97
9'6 wdydr iqrCIs;d;jh iy;sl lsÍu......................................................................................98
9'7 OQ,l f,day iy úlsrKYS,s øjHj,ska f;dr rgla.............................................................98
9'8 cd;sl wd¾Ólh jeä ÈhqKq lsÍu.........................................................................................99
9'9 /lshd wjia:d by< kexùu..............................................................................................100
9'10 cd;Hka;r iïuq;sj, j.lSï bgqlsÍu............................................................................100
vi
10' iajNdúl jdhq wmkhk yelshdjka.........................................................................................104
10'1 wdishdfõ jdhq ksIamdokh.................................................................................................104
10'2 wdishdfõ jdhq iemhqu iy b,a¨u....................................................................................105
10'3 wdishdfõ jdhq flaJøhla ixj¾Okh lsÍu........................................................................107
10'4 iajNdúl jdhq wmkhkh lsÍu i`oyd há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu........................108
10'5 LNG bkaOk .nvd myiqlï iïmdokh lsÍu ................................................................110
11' iajNdúl jdhq i`oyd úl,am m%Nj...........................................................................................112
11'1 LNG wdkhkh i`oyd fmros .;a m%hka;.........................................................................112
11'2 LNG wdkhkh i`oyd m¾hka;........................................................................................112
11'3 LNG m¾hka;boslsrSu i`oyd ia:dk................................................................................113
12' m%;sm;a;suh mshjrj,a iy l%shdldÍ ie,eiau.........................................................................115
12'1 m%;sm;a;suh mshjrj,a .......................................................................................................115
12'2 l%shdldÍ ie,eiau..............................................................................................................116
12'3 ie,iqu l%shd;aul lsÍu i`oyd ld,rduqj.........................................................................118
13' ks.ukh iy ks¾foaY..............................................................................................................119
13'1 m%Odk fidhd .ekSï..........................................................................................................119
13'2 ks¾foaY..............................................................................................................................121 weuqKqu w
iudc wd¾Ól isÿùï fm<............................................................................................................123
w1 N+ñh.................................................................................................................................123
w2 iduqøsl c,h.....................................................................................................................124
w3 rfÜ c,ud¾...................................................................................................................126
w4 wd¾Ólh............................................................................................................................127
w5 orsø;d uÜgu.....................................................................................................................130
w6 ck úldYkh....................................................................................................................132
w7 foaY.=Kh..........................................................................................................................136 weuqKqu wd
úIh fCIa;%hiy wOHhkfha fldkafoais …...........................................................................138
uQ,dY%hka .......................................................................................................................................140
vii
rEm ,ehsia;=j
1 rEmh ( 2012 § m%Odk n,Yla;s m%Njhkays f.da,Sh iemhqu.........................................................6
2 rEmh ( 2012 j¾Ifha§ úÿ,sh W;amdokh lrk n,Yla;s m%Njj, f.da,Sh iemhqu....................7
3 rEmh ( id.r Tiafia LNG m%jdykh lrkq ,nk jdylhka......................................................9
4 rEmh (LNG flá ÿrlg m%jdykh lsÍug fhdod .kakd lkafÜkrhla..................................9
5 rEmh ( fnod yeÍug fmr LNG.nvd lr ;sfnk wkaou…………………………….............9
6 rEmh ( LNGm%jdykh i`oyd fhdod .kq ,nk g%la r:hla.......................................................9
7 rEmh ( 2010-2012 ld,h ;=< iuia; m%Odk n,Yla;s iïmdokfhys idudkH w.hka..............15
8 rEmh ( 2003-2012 ld,h ;=< iuia; m%Odk n,Yla;s iïmdokh.............................................16
9 rEmh ( 2001-2012 ld,h ;=< ffcjialkaO mßfNdackh..........................................................17
10rEmh ( 2012 j¾Ih ;=< wdkhkh lrk ,o fmdis, bkaOk...................................................18
11 rEmh (.Dyia: iy jdKsc wxYfhys fmdis, bkaOk mßfNdackh...........................................22
12 rEmh (lDIsl¾uh u.ska ^ksh; ñ,&GDP fj; odhl;ajh....................................................23
13 rEmh (lDIsld¾ñl lghq;=j,§ bkaOk mßfNdackh...............................................................24
14 rEmh (úúO ld¾ñl Wm wxYj,ska GDP fj; odhl;ajh......................................................25
15 rEmh (l¾udka; wYfhys fmdis, bkaOk mßfNdackh...........................................................25
16 rEmh (2003-2012 ld,h ;=< .efid,Skaj,ska Èfjk jdykj, j¾Okh.................................26
17 rEmh (2003-2012 ld,h ;=< ãi,aj,ska Èfjk jdykj, j¾Okh.........................................26
18 rEmh (2002-2012 ld,h ;=< .efid,Ska iy ãi,aj, jd¾Isl mßfNdackh...........................27
19 rEmh (2001-2012 ld,h ;=< m%jdykh i`oyd bkaOk mßfNdackfhys j¾Okh......................27
20 rEmh (2001-2012 ld,h ;=< úÿ,sn,d.dr ia:dms; Odß;djfhys j¾Okh...............................29
21 rEmh (2001-2012 ld,h ;=< úúO m%Njj,ska W;amdokh jQ n,Yla;sfha j¾Okh...................29
22 rEmh (úÿ,sn,h W;amdokh i`oyd bkaOk mßfNdackh 2001-2012.........................................30
23 rEmh (úúO wxYj, úÿ,sn, mßfNdackh 2012........................................................................30
24 rEmh (2001-2013 ld,h ;=< tal mqoa., úÿ,sh mrsfNdackfha j¾Okh....................................31
25 rEmh (wdishdfõ tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackfhys jHdma;sh - 2011......................................32
26 rEmh ( wdishdfõ tal mqoa., .Dyia: úÿ,sn, mßfNdackfhys jHdma;sh- 2011.........................32
27 rEmh ( 2001-2012 ld,h ;=< úúO wxYj, fmdis, bkaOk mßfNdackh...............................33
28 rEmh (úúO wxY w;r fmdis, bkaOk b,a¨u……………....................................................34
29 rEmh (HH&C wxYfhys bkaOk mßfNdackfhys m%laIsma; j¾Okh……………………........36
30 rEmh (ld¾ñl wxYfhys bkaOk mßfNdackfhys m%laIsma; j¾Okh.......................................38
31 rEmh (m%jdyk wxYfhys bkaOk mßfNdackfhys m%laIsma; j¾Okh.......................................39
32 rEmh (2013-2040 ld,h ;=< b,a¨fuys m%laIsma; j¾Okh.....................................................40
33 rEmh (2013-2040 ld,h ;=< W;amdokfhys m%laIsma;j¾Okh…...............................................40
34 rEmh (2013-2040 ld,h ;=< ia:dms; Odß;djfhys m%laIsma; j¾Okh......................................41
35 rEmh (Y%S ,xldfõ m%laIsma; tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackh……….......................................42
36 rEmh (n,Yla;s wxYfhys bkaOk mßfNdackfhys m%laIsma; j¾Okh.....................................44
37 rEmh (iqmqreÿ ;;aj hgf;an,Yla;sh i`oydmßfNdackh jQ bkaOkj, m%CIsma; msrsjeh........45
38 rEmh (úúO wxYj, fmdis, bkaOk m%CIsma; mßfNdackh.......................................................46
39 rEmh (lekvdfõ .,a w`.=re n,d.drlska ksl=;a flfrk úfudapk ÿïf.dgq.........................47
40 rEmh (USAys fglaidiaj, .,a w`.=re n,d.drhl .,a w`.=re f.dvj,a iy úfudapk............47
41 rEmh (3700MW .,a w`.=re n,d.drj,ska isÿjk jd¾Isl OQ,l nerf,day úfudapkhka........51
viii
42 rEmh (wjlrK msßjeh iy ydksfhys msßjeh w;r iïnkaO;djh.........................................60
43 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a HH&C wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh..............68
44 rEmh (NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a HH&C wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh.............69
45 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a ld¾ñl wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh.............70
46 rEmh (NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a ld¾ñl wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh.............70
47 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol l¾udka;j, m%CIsma;jdhq b,a¨u.................74
48 rEmh (NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol l¾udka;j, m%CIsma;jdhq b,a¨u.................76
49 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a m%jdyk wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh .............78
50 rEmh (NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a m%jdyk wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh .............78
51 rEmh (2004-2011 ld,h ;=< ffoksl mrsfNdack jl%j, jd¾Isl idudkH...............................81
52 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh ............84
53 rEmh (NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh ............84
54 rEmh (b,a¨ï wjia:d ;=k hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh...............84
55 rEmh (b,a¨ï wjia:d ;=k hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk msßjeh........................85
56 rEmh (NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; jdhq b,a¨u............85
57 rEmh ( úúO bkaOkj,ska úÿ,sn, W;amdokfhys iulrk ,o msßjeh....................................86
58 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish¨u wxY i`oyd jdhq m%CIsma; b,a¨u........................86
59 rEmh (NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish¨u wxY i`oyd jdhq m%CIsma; b,a u…………........87
60 rEmh (fhdað; jdhq fnod yeÍfï cd,h..................................................................................90
61 rEmh (iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; SO2 úfudapkh...................93
62 rEmh (iqmqreÿ b,a ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; NO2 úfudapkh..................93
63 rEmh (iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; TSP úfudapkh..................93
64 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; SO2 úfudapkh.....................94
65 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; NO2 úfudapkh....................94
66 rEmh (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; TSPúfudapkh......................94
67 rEmh (úúO b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish`Mu wxY i`oyd m%CIsma; NO2 úfudapkh.................95
68 rEmh (úúO b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish`Mu wxY i`oyd m%CIsma; NO2 úfudapkh.................96
69 rEmh (úúO b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish`Mu wxY i`oyd m%CIsma; TSP úfudapkh.................96
70 rEmh (úúO b,a ï wjia:dj hgf;a ish`Mu wxY i`oyd m%CIsma; CO2 úfudapkh...............102
71 rEmh (OECD iy OECD - fkdjk rgj, m%CIsma; jdhq fj<`odu.....................................106
72 rEmh (2040 olajd OECD - fkdjk rgj, m%CIsma; jdhq mßfNdackh..............................106
73 rEmh (;%sl=Kdu, jrdfhys øùlrK moaO;sfha fhdacs; msysgqu.............................................109
74 rEmh (yïnkaf;dg jrdfha o¾Ykhla...................................................................................113
75 rEmh (l%shdldÍ ie,eiau l%shdjg kexùu i`oyd fhdað; ld,rduqj......................................118
w1 rEmh (Y%S ,xldfõ N+ñ úIu;d is;shu....................................................................................124
w2 rEmh (Y%S ,xldfõ iduqøsl iSudjka .........................................................................................125
w3 rEmh (Y%S ,xldj ysñlï m%ldY lrk ,o mq`M,aEEZ .............................................................126
w4 rEmh (yhsfv%dldnka ksê yuq jQ m%foaYh................................................................................126
w5 rEmh (2008-2013 ld,h ;=< Y%S ,xldfõ GDPys j¾Okh......................................................128
w6 rEmh (2005-2013 ld,h ;=< ^ksh; ñ,&GDP j¾Ok fõ.fhys úp,kh............................128
w7 rEmh (2008-2013 ld,h ;=<GDP ^j¾;udk& fj; wdxYsl odhl;ajh.................................129
w8 rEmh (2008-2013 ld,h ;=< tal mqoa., GDP ^j¾;udk& j¾Okh........................................129
w9 rEmh (2017 olajd m%laIsma;GDPys ^j¾;udk& j¾Okh.........................................................130
ix
w10 rEmh (wdishdfõ tal mqoa., GDP ^j¾;udk ñ,& jHdma;sh 2011…………..................,,...130
w11 rEmh (1901-2012 ld,h ;=< ck.yk j¾Okh .............................................................,,....132
w12 rEmh (1991-2013 ld,h ;=< uOH jd¾Isl ck.yk j¾Okh........................................,,....133
w13 rEmh (Èia;%slal w;r ck.yk >k;aj ^2012& jHdma;sh................................................,,....133
w14 rEmh ( fhdacs; kd.rsl iy ld¾ñl l,dm…………………...........................................,,..134
w15 rEmh (2011-12 ld,h ;=< wdishdkq rgj, ck.yk m%CIsma;.........................................,....135
w16 rEmh ( isÿúh yels wjia:dj ;=k ^03& hgf;a 2011 olajd ck.yk m%CIsma;.........................135
w17 rEmh (1961-2000 ld,h ;=< jd¾Isl idudkH j¾Idm;kh.................................................136
w18 rEmh (1961-2000 ld,h ;=< jd¾Isl idudkH uOHkh WIaK;ajh.....................................136
x
j.= ,ehsia;=j
1 j.=j (by< ksIamdok rgj,a 10ys iajNdúl jdhQkays ;dm ckl w.hka...................................5
2 j.=j (fmdis, bkaOkj, Y=oaO ;dmckl w.hhka iy ldnka wka;¾.;h.............................6
3 j.=j (vhsó;hs,a B;¾j, ^DME& uQ,sl ,CIK .......................................................................12
4 j.=j (nyq,j Ndú; flfrk bkaOkj, Y=oaO ;dmckl w.hhka…………………............15
5 j.=j (m%laIsma; bkaOk-oej iq,n;djh...................................................................................17
6 j.=j (2012§ foaYShj msßmyÿ l< iy wdkhkh l< Lksc f;,a ksIamdok...........................18
7 j.=j (wdrïN lrk ,o iy wdrïN lsÍug kshñ; NCRE jHdmD;s.......................................21
8 j.=j (wdydr msiSfï§ iy wdf,dalkfha§ bkaOk Ndú;fhys rgdj2012$13............................23
9 j.=j (mj;sk ;dm n,d.dr iy úY%du .ekaùfï ie,eiau......................................................28
10 j.=j (HH&C iy ld¾ñl wxYj, m%CIsma; bkaOk mßfNdackh...........................................37
11 j.=j (NCRE n,d.drj,ska m%CIsma; W;amdokh......................................................................43
12 j.=j (m%jdyk iy n,Yla;s wxYj, m%CIsma; bkaOk mßfNdackh.........................................44
13 j.=j (2013-2040 ld,h ;=< m%CIssma; bkaOk mßfNdackh iy tys NG iul........................46
14 j.=j (ia-jdhq mdol ksIamdokj, m%CIsma; jd¾Isl mßfNdackh..............................................47
15 j.=j (hqfrdamSh rgj, ;dm n,Yla;s n,d.drj,ska isÿjk úfudapk uÜgï..........................52
16 j.=j (Y%S ,xldfõ ;dm n,d.dr i`oyd n,mdkq,nk úfudapk m%ñ;Ska..................................52
17 j.=j (ner f,dayj, m%ñ;Ska iy ksrSlaIs; úfudapk...............................................................53
18 j.=j (Y%%S ,xldfõ jdhq f.da,Sh .=Kd;aul ;;aj m%ñ;Ska.........................................................54
19 j.=j (jdhQ ¥Il lrK fldgf.k we;sjk fi!LHuh wndO.................................................56
20 j.=j (;dm n,d.drj,ska isÿ flfrk úfudapk i`oyd ydkslr idOl ..................................62
21 j.=j (USAys W;amdokh i`oyd iy ndysr n,mEï i`oyd jQ msßjeh.......................................62
22 j.=j (;dm n,d.dr ksid isÿ flfrk ndysr msßjeh..............................................................66
23 j.=j (NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a HH&C wxYfhys jdhq i`oyd b,a¨u…................66
24 j.=j (NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a ld¾ñl wxYfhysjdhq i`oyd b,a¨u..................71
25 j.=j (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol ld¾udka;j, jdhqi`oyd b,a¨u....................73
26 j.=j (NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol ld¾udka;j, jdhq i`oyd b,a¨u...................74
27 j.=j (NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a m%jdyk wxYfhys jdhq i`oyd b,a¨u................77
28 j.=j (úÿ,sn, W;amdokfhysiulrk ,o msßjeh .Kkh lsÍu...........................................80
29 j.=j (NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a fhdað; n,d.dr ia:dms; lsÍu ........................................82
30 j.=j (NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a n,Yla;s wxYfhys jdhq i`oyd b,a¨u…............83
31 j.=j (NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a ish¨u wxYhkays jdhq i`oyd b,a¨u...................87
32 j.=j (¥Il úfudapkh .Kkh lsÍfï§ Ndú; flfrk úfudapk idOl..............................92
33 j.=j (b,a¨ï wjia:d ;=k hgf;a CO2" SO2" NO2 iy TSP úfudapk ....................................95
34 j.=j (2012 iy 2013 ld,h ;=< cd;sl wmkhk-wdkhk fYaIh...........................................99
35 j.=j (CH4 iy N2O i`oyd úfudapk idOl iy GWP w.hhka..........................................102
36 j.=j (wdishdfõ iy IOR rgj, jdhq ixÑ; iy ksIamdokh..............................................104
37 j.=j (Y%S ,xldj ;=<NG y`ÿkajd§u i`oyd jk fhdað; l%shdldÍ ie,eiau............................116
w1j.=j (Y%S ,xldfõ iduqøsl c,h..............................................................................................124
w2 j.=j (úúO wxYj, udisl uOHkH .Dyia: wdodhu ^2012&...................................................131
w3 j.=j (úúO wxYj, udisl uOHkH .Dyia: úhou ^2012&.....................................................131
w4 j.=j (úúO wxYj, orsø;d YS¾I ixLHdj..............................................................................132
xi
rduq ,ehsia;=j
rduqj 1 ( n,Yla;s iïmdokfhys,d Ndú; jk fmdÿ tall..........................................................14
rduqj 2 ( iïm%odhl fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;s m%Nj............................................................21
rduqj 3 ( bkaOk fldaI i`oyd yhsv%cka m%Njhla f,i iajNdúl jdhqj......................................37
rduqj 4 ( ¥Il úfudapk uÜgï m%ldY lsÍu i`oyd tall.............................................................53
rduqj 5 ( n,Yla;s n,d.drj,ska ¥Il we;sùu..............................................................................57
rduqj 6 ( .,a w`.=re n,Yla;s n,d.drj,ska mßißl ydks msßjeh................................................65
rduqj 7 ( foaY.=K úm¾hdi ms<sn`o UN rduq iïuq;sh.................................................................101
rduqj 8 ( riÈh ¥IKh u.ska we;s flreKq ñkudgd frda.h.....................................................103
xii
ixfla; kdu ,ehsia;=j
AAQ jdhqf.da,Sh jdhq .=Kd;aul nj
ADB wdishdkq ixj¾Ok nexl=j
AMS wefudakshï i,af*aÜ
BAU iqmqreÿ ld¾hh
GNI o< cd;sl wdodhu
CB uy nexl=j
CCGT ixhqla; pl% jdhQ g¾nhsk
CCHP ixhqla; YS;k" ;dm iy n,Yla;sh
CEA uOHu mßir wêldßh
CHP ixhqla; ;dmh iy n,Yla;sh
CI iïmSä; Êj,kh
CNG iïmSä; iajNdúl jdhqj
CPP .,a w`.=re n,d.drh
CST uOHu .nvd m¾hka;h
DME vhsó;hs,a B;¾
DR jÜgï wkqmd;slh
EEZ iaffjrS wd¾Ól l,dmh
EIA mßißl n,mEï ;lafiarej
EL wd¾Ól wdhqI
EP kef.kysr m<d;
EPA mßir wdrCIK ksfhdað;dh;kh
ESCAP wdishdkq iy Ydka;slr wd¾Ól yd iudchSh fldñIu
ESD n,Yla;s fiajd úi¾ckh
FDI úfoaYSh iDcq wdfhdackh
FEVI ;;amr 1l§ n,h fh¥ m%Yajdiuh mßudj
PGD ÿïjdk jdhQ f.kaoïyrKh
GCV o< ;dmckl w.h
GDP o< foaYSh ksIamdokh
GEF f.da,Sh mdßißl myiqlu
GNP o< cd;sl ksIamdokh
HC yhsfv%dldnk
HD udkj ixj¾Okh
HDI udkj ixj¾Ok o¾Ylh
HIES .Dyia: wdodhï iy úhoï ióCIKh
IC wNHka;r oykh
IEA cd;Hka;r n,Yla;s ksfhdað;dh;kh
IOR bkaÈhdkq id.r j<,a,
IPCC foaY.=K úm¾hdi ms<sn`o wka;¾ rdcH uKav,h
ITCZ wka;¾-ksj¾;k wNsirK l,dmh
LECO ,xld úÿ,sn, iud.u
LFT f.dvìï m¾hka;h
xiii
LKR ,xld remsh,a
LNG øùlrKh l< iajNdúl jdhqj
LPG øùlrKh l< fmfg%da,shï jdhqj
LTGE È.=ld,Sk úÿ,sn, ksIamdok úldYkh
MCM riÈh ms<sn`o ñkudgd iïuq;sh
MR mqrjr m%foaYh
MUSD US fvd,¾ ñ,shkh
NCP W;=re ueo m<d;
NCRE iïm%odhl- fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;sh
NCV Y=oaO ;dmckl w.h
NE Bidkos.
NG iajNdúl jdhqj
NPP cd;sl fN!;sl ie,iqu
NWP jhU m<d;
OECD wd¾Ól iyfhda.s;d iy ixj¾Ok ixúOdkh
OPL ks< oßø;d f¾Ldj
PAH nyqpl%Sh jdIamYS, yhsfv%dldnk
PAN fmfrdlais weisghs,a khsfÜ%Ü
PF n,Yla;s idOlh
PHC È<s`ÿ mqoa., .Kka .ekSu
PM10 uhsfl%dak 10g wvq úIalïNhla iys; wxY=uh øjH
PM2'5 uhsfl%dak wvq úIalïNhla iys; wxY=uh øjH
PRDS Lksc f;,a iïm;a ixj¾Ok f,alï ld¾hd,h
PV m%ldY fjda,aàh
RERED .%dóh wd¾Ól ixj¾Okh i`oyd mqk¾ckkSh n,Yla;sh
SD ixLHdk úoHd;aul ix.%yh
SEA iqks;H n, wêldßh
SI mq<s`.= Êj,k
SLAAS Y%S ,xld úoHdNsj¾Ok ix.uh
SLSEA Y%S ,xld iqks;Hn, wêldßh
SPM wj,ïNs; wxY=uh øjH
ST yqud, g¾nhsk
SW ksß;os.
TPES iuia: m%Odk n,Yla;s iïmdokh
TSP iuia; wj,ïNs; wxY=uh øjH
UNCLOS uqyqÿ kS;sh ms<sn`o tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sh
UNCTAD tlai;a cd;Skaf.a fj<`o iy ixj¾Ok iïfï,kh
UNDP tlai;a cd;Skaf.a ixj¾Ok jevigyk
UNFCCC tlai;a cd;Skaf.a foaY.=K úm¾hdi ms<sn`o iïuq;sh
USA weußld tlai;a ckmoh
USD tlai;a ckmo fvd,rh
VOC jdIamYS,S ldnksl ixfhda.
WB f,dal nexl=j
xiv
ridhksl ixfhda. ,ehsia;=j
Al2O3 we¨ñkshï Tlaihsâ ^we¨ñkd&
As wdiksla
C ldnka
Cd leâñhï
CH3OCH3 vhsó;hs,a B;¾
CH2OH fu;fkda,a ^fu;s,a yhsfv%dlaihsâ&
CH4 óf;aka
CH4N2O hQßhd
Cr fl%dañhï
CO2 ldnkavfhdlaihsâ
Fe2 O3 f*ßla ^whka& Tlaihsâ
H2 yhsv%cka
Pb Bhï
Hg riÈh
HNO2 khsg%ia wï,h
HNO3 khsá%la wï,h
H2SO3 i,a*shqria wï,h
H2SO4 i,a*shqßla wï,h
N2O khsg%ia Tlaihsâ
N2O5 vhskhsg%cka fmkafgdlaihsâ
Ni ksl,a
NH3 wefudakshd
^NH4&2 SO4 wefudakshï i,af*aÜ
NO2 khsg%cka vfhdlaihsâ
N2O3 vhskhsg%cka g%fhdlaihsâ
NOx khsg%cka Tlaihsv
O2 Tlaiscka
O3 ´fidaka
SiO2 is,slka vfhdlaihsâ ^is,sld&
SO2 i,a*¾ vfhdlaihsâ
TiO2 ghsfÜkshï vfhdlaihsâ
xv
ñKqï tall
billion ì,shkh ^109& ^ishla ,laIh&
Bcf >k wä ì,shkh ^109&
EJ tlaid ^1018& cQ,a
GWh .s.d^109& fjdÜ meh
ha fylag ^102& wdr
kcal lsf,da ^103& le,ß
kg lsf,da ^103& .%Eï
km lsf,da ^103& ógr
kWh lsf,da ^103& fjdÜ meh
m ógr
MBtu ì%;dkH ;dm tall ñ,shk ^106&
Mcf >k wä ñ,shk ^106&
MJ fu.d ^106& cQ,a
Ml fu.d ^106& ,Sgr
Million ñ,shk ^106& ^lsf,da oyils&
mmBtu ì%;dkH ;dm tall ñ,shk
Mt fgdka ñ,shk^106&
MW fu.d ^106& fjdÜ
Nm3 idudkH >k ógr ^0o
C iy jdhQf.da,Sh mSvkhlg idudkHlrKh lrk ,o& oC fikaá%f.aâ wxYl
PJ fmgd ^1015& cQ,a
Scf iïu; >k wä ^60oF iy jdhqf.da,Sh mSvkh 1 olajd idudkHlrKh lrk ,o&
tonne (t) fgdka ^1000kg&
tC ldnka fgdka
Tcf >k wä á%,shk ^1012&
tCO2 ldnkavfhdlaihsâ fgdka
TJ fgrd ^1012& cQ,a
μm uhsfl%d ^10-6&ógr
mßj¾;k idOl
ì%;dkH ;dm tall ^Btu& 1 } cQ,a 1'056 le,ß 1 } cQ,a 4'1868 .s.dfjdÜ meh 1 } .s.d cQ,a 3"600 jdhq iïu; >k wä 1 } ì%;dkH ;dm tall 1"000 jdhq fmgd cQ,a$jirlg 1 } 2'60 iïu; wä ñ,shk$Èk
xvi
fmrjok Y%S ,xldfõ w¨f;kau fidhd.;a n,Yla;s iïm; jk iajNdúl jdhq rgg wd¾Ól m%;s,dN ,nd.ekSu msKsi m%fhdackhg .; yels iqÿiqu wdldrh ms<sn`oj ks¾foaY bÈßm;a lsÍu i`oyd Y%S ,xld ldnka wruqo, ^mqoa'& iud.u fj; wOHhkhla Ndr fok ,§' fuu wOHhkfhka n,Yla;s
mßfNdackfhys my; ±lafjk b,a¨ï wjia:d(scenarios)mÍCId lsÍug n,dfmdfrd;a;=fõ'
1' BAU - (Business-as-usual)iqmqreÿ mßÈ ld¾hh - oekg Ndú;hg .kq ,nk fmdis, bkaOkhkaf.aa j¾;udk mßfNdackh yqfola ie,ls,a,g f.ktajdfha wkd.; mrsfNdackh ms<sn`om%jK;d mqfrdal:kh lsÍu'
2' NG1 - iajNdúl jdhqj" th Ndú; lsÍug yels n,Yla;s iy fjk;a wxYj,g y`ÿkajdfokq
,nk kuqÿ n,Yla;s b,a¨ï j¾Okh BAU j,g iudkj mj;skq we;' fuu b,a¨ï wjia:dj hgf;a" .Dyia:" ld¾ñl" iy m%jdyk wxY i`oyd jdhq m%fõYh wvq YS>%;djhlska isÿjkq we;ehs Wml,amkh flfrk w;r .,a w`.=re fjkqjg
iajNdúl jdhq y`ÿkajd§u i`oyd jQ CEB ie,iau ms<s.kq ,en we;' fuu wxYj,g iajNdúl jdhqj ixl%uKh ùfï§ meyeÈ,sju ta i`oyd m%;sm;a;shla iy há;, myiqlï fjkila wjYHjkq we;s w;r fï ms<sn`o ixCIsma;j f;dr;=re olajkq we;'
3' NG2 - by; úia;r flreKq wxY ;=k i`oyd fuu b,a¨ï wjia:dfjys jdhq m%fõYh by<
YS>%;djhlska isÿjkq we;ehs Wml,amkh flf¾' n,Yla;s wxYh i`oyd" NG1 b,a¨ï wjia:dfjys wka;¾.; lrk ,o" jdhq u.ska l%shd;aul flfrk n,Yla;s n,d.drhg wu;rj ;%sl=Kdu,fhys fhdað; .,a w`.=re n,d.drho jdhq u.ska ls%hdlrjkq we;ehs Wml,amkh flfrkq we;'
4' NG3 - ld,hla ;siafia .Dyia: wd¾Ólh ;=<g iajNdúl jdhqj m%Yia; f,i .%yKh lr .ekSu m%Njfhys È.= ld,Sk i;H wd¾Ól ,dNh m%;sM,h lrjkq we;s w;r" fuu b,a¨ï wjia:djg kj l¾udka; iy kj n,Yla;s n,d.dr msysgqùug wu;rj w;sßla; ksIamdokh øùlrKh lrwmkhkh lsÍu we;=,;a jkq we;'
m<uq wjêh i`oyd jk fuu jd¾;dj ;=< .Dyia: iy jdKsc" ld¾ñl" m%jdykh iy n,Yla;sh -
hk wxY y;r i`oyd fhdod .;a BAU" NG1 iy NG2 wjia:d3 muKla bÈßm;a flfrkq we;' fojk wjêh i`oyd jQ jd¾;djg wkd.;fha ;sìh yels iuia; úl,am mrdihu we;=,;a flfrkq we;' tia' úl%uiQrsh
xvii
úOdhl idrxYh
l,amsáh w¾Ooaùmhg tmsáka uqyqfoa iajdNdúl jdhq ksê fidhd.ekSug wkq.dój" Y%S ,xldfõ fuu kj n,Yla;s iïm; Ndú;hg .ekSfï úêl%u ks¾Kh lsrSu msKsi wOHhkhla wdrïN lrk ,§'
m<uqj j¾I 2018 oS osklg >k wä ñ,shk ^Mcf) 70la ne.ska iajdNdúl jdhq ,nd .; yels fõhehs
wfmalaId lrk w;r j¾I 2021 §osklg 140 Mcf ne.ska o2023 § osklg 210 Mcf ne.ska o ,nd .; yels jdhq m%udKh jeä lr .; yels fõ hehs n,dfmdfrd;a;= fõ' iajdNdúl jdhq f,dalfha fndfyda rgj, ;sfnk kuqÿ foaYSh fj<`ofmd< b,a¨u"ksIamdok ñ," f;d. ñ, iy mdßfNda.sl ñ, u; r|d mj;S'
iajdNdúl jdhqj n,Yla;sh i`oyd msßisÿ m%Njhla f,i f.da,Sh uÜgñka fhdod.ekSï ms<sn`o flá úia;rhla fuu jd¾;dfõ bosrsm;a fldg we;' .Dyia: wxYfhys wjldY WKqiqï lsÍu yd wdydr msiSu" l¾udka; wxYfhys ;dm Yla;sh W;amdokh lsÍu" iy n,Yla;s yd m%jdyk wxYj, pd,l n,h W;amdokh lsÍu i`oyd th jvd WÑ; bkaOkhla f,i ie,fla' j¾;udkfha" f,dj uq¿ n,Yla;sh iy úÿ,sn,h hk oaú;ajhu W;amdokh lsÍfuys,d 21-22] muK odhl;ajhla iajdNdúl jdhq u.ska imhkq ,nk w;r" bkaÈhdfõ" Ökfha" iy cmdkfha jeäjk b,a¨u;a iu. úfYaIfhka wdishdj ;=< wkd.;fha§ fuu odhl;ajh ;j;a j¾Okh jkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= úh yel' hQßhd iy fu;fkda,a ksIamdokho we;=,;a úúO l¾udka; i`oyd wuq øjHhla f,io iajdNdúl jdhqj mq`M,a f,i Ndú;hg .efka'
cd;sl foaY iSud yryd lsf,daógr oyia .Kkla È.g t,k ,o k< ud¾. u.ska f.dvìu Tiafia iajdNdúl jdhqj mdßfNda.slhska fj; m%jdykh lrkq ,efí' m%Njhka iy mdßfNda.slhska id.r u.ska fjka lrk ,o wjia:dj," jdhqj m%jdykh lrkq ,nkafka ta i`oydu idok ,o kdúl
hd;%djka ^jdyl& u.ska øj wjia:dfjks' øj wjia:djg m;a lrk ,o iajdNdúl jdhqj ^Liquefied
Natural Gas - LNG& megùfï § iy f.dvnEfï§ úYd, uqo,la jehlr úfYaI m¾hka; iy .eUqreceá boslsrSug wjYH jk w;r wdkhk jdhq m%udKh by<jeäfkdfõ kï" tjeks fufyhqï YlH fkdfõ' rg we;=<; iïmSä; lr fyda øj wjia:djg m;alr fyda jdyk u.ska jdhq m%jdykh lr mdrsfNda.slhska w;rfnod fokq ,efí'
fuf;la" Y%S ,xldj ;u n,Yla;s wjYH;d i`oyd ffcj ialkaO" Lksc f;,a" úÿ,s n,h" iy .,a w`.=re u; hemS ;snqKq w;r iQ¾h fldaI" iq<x n,h" l=vd c,-úÿ,s n,d.dr" iy oej n,Yla;sh hkdÈh o ixj¾Okh flfrñka mj;S' úÿ,sn, m%Njhla f,i úYd, c,-úÿ,s n,d.drj,ska iemfhk odhl;ajh jir .Kkdjl isg wvqfõ.k hk w;r j¾;udkfha fmdis, bkaOk u.ska th wNsNjd hñka mj;S' Y%S ,xldfõ jd¾Isl iuia; n,Yla;s mßfNdackh miq.sh jir 10 ;=<"
tkï" 2003-2012 w;r ld,h ;=<" 2'5] l jd¾Isl idudkH j¾Ok fõ.hla fmkajñka 385 PJ ^1015
cQ,a& isg 482 PJ olajd by< f.dia we;' jd¾Isl idudkH j¾Ok fõ.h 5'3] la fmkajd,ñka wmf.a
úÿ,sn, mßfNdackh 7"700 GWh ^109 fjdÜ-meh& isg 11"800 GWh olajd fmr ie,l+ ld, iSudj ;=< by< ke. we;' flfiafj;;a" wm rfÜ tal mqoa., iuia: n,Yla;s mßfNdackh ^23'7
GJ/capita" j¾I 2012 §& fukau úÿ,sn, mßfNdackh ^515 kWh/capita" j¾I 2012 §& wdishdfõ mj;sk wvqu w.hhka w;r mj;S'
bkaOk mßfNdackfha m%jK;d ks¾Kh lsÍug 2001-2012 ld,h ;=< - lDIsl¾uh" .Dyia: yd jdKsc" m%jdyk iy n,Yla;s - hk úúO wxY ;=< bkaOk mßfNdackh úYaf,aIKh lrk ,§' iuyr wxY Okd;aul m%jK;djhla fmkakqï lrk ,o w;r lDIsl¾uh jeks ;j;a wxYj, iuia; wvqùula iys; wl%uj;a yeisÍula fmkakqï lr ;snqKs' iudk m%jK;djhla wLKavj l%shd;aul fõ hehs Wml,amkh lrñka 2040 olajd wkd.; m%fCIamK ks¾Kh lsÍu i`oyd 2008-2012 ld,h ;=< fmkakqï lrk ,o Okd;aul m%jK;d Ndú; lrk ,§' N+ñf;,a iy bkaOk f;,a jeks iuyr bkaOk i`oyd tajdfha wkd.; b,a¨fï we;súh yels miq nEula ie,ls,a,g .ksñka
ieliSï isÿ lrk ,§' wkd.;h i`oyd m%fCIamK úúO b,a¨ï wjia:d (scenario) ;=kla hgf;a isÿ
xviii
lrk ,§'
xix
oekg mj;sk iqmqreÿ b,a¨ï (Business-as-usual)wjia:dj hgf;a § 2040 olajd wxY 4l
^lDIsl¾uh yer& iuia; m%CIssma; mßfNdack" .Dyia: iy jdKsc wxYfhys 61'1 PJ la ^253]l
jeäùula&" m%jdyk wxYfhys 566 PJla ^397]l jeäùula&" iy n,Yla;s wxYfhys 550 PJla ^593]l jeäùula& fmkakqï lrhs' ish¨u wxYj, bkaOk mßfNdackh 2014 - 2040 w;r ld,h ;=,os 223
PJ isg 1200 PJ olajd j¾Okh jkq we;' fuu n,Yla;s m%udKh iajdNdúl jdhqj,ska imqrd
.ekSug ;snqfKa kï" wjYH flfrk jdhq m%udKh 2014 § osklg 578 Mcf isg 2040 § osklg 3"120
Mcf olajd j¾Okh jkq we;'
bkaOk úfudapkj,g ksrdjrKh jQ ck;djf.a fi!LHh flfrys iDcq n,mEula iys; f,dj mqrd we;s .,a w`.=re n,d.drj,ska isÿ flfrk mßißl ydksfhys nrm;,lu fmkaùu i`oyd" jdhq úfudapk u.ska iy bj;,k .,a w`.=re w`M hk oaú;ajfhkau we;s flfrk ¥IKfhys úúO wxY ms<sn`oj úia;rd;aul ;lafiarejla isÿ flf¾' .,a w`.=re oykh lsÍfï§ 10-20]la muK w`M b;srs jk w;r tu.ska mdxY= c,h ¥IKhg ,la lsÍfï yelshdjla iys; riÈh iy úlsrKYS,S øjH we;=,;a uQ,sl nerf,day .Kkdjla mig tla lrkq we;'
ck;djf.a fi!LHhg iy mßirhg fmdÿfõ isÿflreKq ydksh ixLHd;aulj ;lafiare lsÍu msKsi fjk;a rgj,a u.ska wOHhk lsysmhla isÿ lrkq ,en we;s w;r th W;amdokhg tl;= lrk ,o ndysr msßjehla f,i m%ldYhg m;a fldg we;' n,Yla;s ksIamdolhd úiska tu msrsjeh fkdork neúka fïjd ndysr msßjeh f,i ye`Èkafõ' flfiafj;;a" iudch ;=< fuu msßjeh hful= úiska ±ßh hq;= jk w;r th ÈhqKq f,dalh ;=< Ôú;fha .=Kd;aul nj flfrys hï n,mEula flfrk j¾Okh fjñka mj;sk idOlhla f,i ms<s.ekSula we;' iajdNdúl jdhqjg jvd .,a w`.=re" úÿ,s n,h W;amdokh i`oyd wd¾:slj ,dnodhS m%Njhla f,i i,lkq ,enqjo thg ndysr msßjeh tl;= lrkq ,enQ úg fuu ;;ajh uq¿ukska fjkia fõ' úfYaIfhka Y%S ,xldg .,a w`.=re wmkhkh lsÍfuoS;a iajNdúl jdhqj foaYShj imhd .ekSfuoS;a fuu ;;ajh n,mdkq we;'
fjr<ska wE; msysá <sxj,ska ,nd.;a jdhq fjr<g f.k tk ,ÿj f.dvìu msysg jQ uOHia:dkhlos msßisÿ lr iïmSvkhg ,la lsÍfuka wk;=rej k< ud¾.hla Tiafiak.rhg wdikakj .nvdlsÍfï
myiqlu iys; m¾hka;hla fj; /f.k tkq ,efí' oekgu;a LPG i`oyd .nvdlsÍfï myiqlï mj;sk flrj,msáh jeks m%Odk mdßfNda.sl uOHia:dkhg wdikakj fuh msysgq ùug bv ;sfí'
wm rfÜ ia:dms; fldg we;s ;dm n,d.dr w;=ßka ;=kla ^03& taldnoaO Odß;djh 628 MWla iys;
ixhqla; pl% jdhq g¾nhsk ^Combined Cycle Gas Turbine - CCGT& fõ' fïjd i`oyd j¾;udkfha ãi,a f;,a" kema;d iy bkaOk f;,a Ndú; flfrk w;r fuu n,d.dr w;ßka tlla flrj,msáfha o b;sß fol k.rfhys W;=re iSudfjys jQ le,Ks;siaifhys o msysgqjd we;' fuu n,d.dr ;=fkys bkaOk i`oyd jQ b,a,qu uQ,sl jYfhka 2018 oS ,nd .; yels jdhq m%udKh yd ieif`ok w;r" tu n,d.dr iajdNdúl jdhq u.ska l%shd;aul jk f,ig wju msßjehla ord ilid .; yelsh'
iajdNdúl jdhqj Ndú; lsÍfuka n,Yla;s fCIa;%h ;jÿrg;a ixj¾Okh lsÍu b,a¨ï wjia:d
folla (scenario)hgf;a" tkï" NG1 iy NG2 f,i l%shd;aul l< yelsh' NG1 b,a¨ï wjia:dj
hgf;a" LNG n,d.dr boslsÍfï 2014 CEB ie,eiaug wkqj j¾I 2022 wdrïN jk úg 250MWla
jk CCGT n,d.dr .Kkdjla y`ÿkajd fokq we; ^CEB jd¾;dfõ weuqKqu 7'15&' NG2 b,a¨ï
wjia:dj hgf;a" fuhg wu;rj" ;%sl=Kdu,fha bÈlsÍug fhdað; 1000 MWl .,a w`.=re n,d.drh
fjkqjg 2018 j¾Ih wdrïN jk úg jdhq oykh flfrk 250 MWl Odrs;dj iys; n,d.dr
y;rla ^04& msysgqjkq we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a fhdað;" jdhq oykh flfrk n,d.dr
l%shd lrùu i`oyd wjYHhehs weia;fïka;= lrk ,o jdhq m%udKh 2018 oS osklg 93 Mcf o" 2025 oS
osklg 322 Mcf o" 2030 oS osklg 462 Mcf o iy 2040 oS osklg 807 Mcf o jkq we;' NG2 b,a¨ï
wjia:dj hgf;a Bg wkqrEmS w.hhka ms<sfj<ska osklg 122" 426" 565 iy 910 Mcf fõ'
xx
j¾I 2023g miqj" osklg jdhq ksIamdokh 210 Mcf olajd f;.=K jQ úg" iajdNdúl jdhqj m%jdyk iy wfkl=;a wxYj,g y`ÿkajd oSug bvm%ia;dj ,efnkq we;' fuh" b,a¨ï wjia:d folla( tkï
NG1" wvq b,a¨ula iys;j iy NG2" by, b,a¨ula iys;j l%shd;aul lsÍug fhdað;h' n,Yla;s
iy .Dyia: wxY yer wka wxYj, NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq odhl;ajh NG1 b,a¨ï wjia:d hgf;a jQ jdhq odhl;Ajh fuka fo.=khls¡
k<ud¾. cd, we;=<;aj wjYH flfrk há;, myiqlï iQodkï jk ;=re" .Dyia: iy jdKsc
^HH&C& wxYh ;=, jdhq Ndú;h jir lsysmhlska l,a oefukq we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a j¾I 2026 oS uQ,sl jYfhka 4]l odhl;ajhl=;a j¾I 2040 oS 60]l odhl;ajhla olajd jeä lrñka
2026 os osklg 2'2 Mcf isg 2040 oS osklg 89 Mcf olajd mßfNdack j¾Okhla isÿ lrjñka
iajdNdúl jdhqj y`ÿkajd oSug yelsjk nj wfmalaId flf¾' NG2 b,a ï wjia:dj hgf;a" j¾I 2026 oS 6] odhl;ajhlska wdrïN ù 2040 j¾IfhaoS 90] olajd jdhq odhl;ajh by< hkq we;' fï
wkqj 2026 - 2040 w;r jdhq mrsfNdackh osklg 3'5 Mcf isg osklg 133 Mcf olajd wkqrEmS j¾Okhla fmkakqï flf¾' ksjdi fhdackd l%u fyda uy,a ksjdi ixlS¾Kj, fyda ;sfnk ksjdi fmdl=rej, fjfik jdhq mdrsfNda.slhskg iajdNdúl jdhqj iemhSu i|yd tajd ;=, wNHka;r k<
ud¾. cd,hla bÈlsÍu jvd myiq jkq we;' fuu cd, fj; jdhqj LNG f,i m%jdykh lsÍug fyda
k< ud¾.fhka fyda" mßudKhg wkqj issÿ l< yelsh' LNG f,i jdhqj m%jdykh lrkafka kï øj jdhqj kej; jdhq njg yerùfï myiqlï we;s .%dyl uOHia:dk ksjdi ixlS¾K wi, ia:dmkh flfrkq we;'
l¾udka; wxYh ;=<" l¾udka; fmdl=re msysá ld¾ñl l,dm ;=< isákakd jQ jdhq mdrsfNdaclhkag ;dm n,Yla;sh W;amdokh lsÍug fhdod .kakd f;,a fjkqjg jdhqj fhdod .ekSu msKsi uq,a
wjia:dfõoS jdhq iemhSu l< yelsfõ' fujeks ld¾ñl l,dmj,go LNG f,i jdhqj imhd tla tla l¾udka; Yd,dj,g k<ud¾. Tiafia jdhqj fnod yeßh yels jk mßÈ" ld¾ñl l,dm ;=< .%dyl uOHia:dk ia:dms; flfrkq we;' tjeks jdhq fnod yeÍfï moaO;s l<ukdlrKh lsrSu
i|yd n,m;% ,;a l%shdlrejka m;a l, yelsh' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" j¾I 2023 jk úg
osklg 0'9 Mcf la i`oyd b,a,qula f.k foñka iajdNdúl jdhqj u.ska 4] la jQ LPG iy bkaOk f;,a taldnoaO mßfNdackh m%;sia:dmkh flf¾' fuu b,a,qu l%ul%ufhka" 2040 jk úg 72]la
fyda osklg 26 Mcf la olajd j¾Okh jkq we;ehs wfmaCId flf¾' NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" 8] l j¾Okhla iys;j jir 2034 olajd 96]la f;la iy bka wk;=rej 2040 olajd 100] lska o
iajdNdúl jdhqj i`oyd jk b,a,qu by< hkq we;' b,a¨u 2030 oS osklg 1'9 Mcf isg 2040 oS 36 '3
Mcf olajd by< hEu fuu.ska isÿjkq we;'
n,Yla;sh fkdjk fhdod.ekSïj,oS" m%Odk f,i hQßhd iy iajdNdúl jdhqj mokï fldg.;a fjk;a fndfyda ksIamdok ksmoùfuys,d fhdojd .; yels wuq øjHhla f,i o iajdNdúl jdhqj
Ndú; flfrkq we;' hQßhd hkq rg ;=< úYd, b,a¨ula mj;sk fmdfydr j¾.hls' NG1 b,a¨ï
wjia:dj hgf;a" j¾I 2025 isg jd¾Islj fgdka ñ,shkhla ^Mt 1la& uQ,slj ksIamdokh lsÍu iy
j¾I 2030 oS 1'25 Mt olajd;a" 2035 oS 1'5 Mt olajd;a ksIamdokh jeä lsÍug fhdackd flf¾' ;j;a
fmdfydr j¾.hla jk wefudakshï i,af*aÜ ^AMS& jd¾Islj 100 kt l Odß;djhlska hqla;j 2025
j¾IfhaoS wdrïN lr 2030 jk úg 125 kt olajd;a 2035 jk úg 150 kt olajd;a ksmoùu wdrïN
flfrkq we;' fuhg wu;rj" iajdNdúl jdhqfjka ksmoúh yels" ãi,a f;,a iy LPG yd iudk
,laIK iys; bkaOkhla jk Dimethy-Ether (DME) ksIamdokho tjeksu YS>%;djhlska wdrïN flfrkq we;' fuu l¾udka; ;=k ^03& i`oyd 2025" 2030" iy 2035 hk j¾Ij,oS iajdNdúl jdhqj
ms<sfj<ska osklg 81" 101" iy 121 Mcfla wjYH flfrkq we;'
NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" fu;fkda,a iy t;fkda,a ksIamdokh wdrïN lsÍu wfmalaId flf¾'
fu;fkda,a i`oyd 1'0 Mtl iy t;fkda,a i`oyd 100 ktl jd¾Isl Od¾;djlska hqla;j kj
xxi
l¾udka; 2025§ wdrïN jkq we;' fïjd 2030 § iy 2035 § ms<sfj<ska 1'5 Mt iy 150 kt olajd by< hkq we;' fulS l¾udka; my ^05& i`oydu wkqrEmS iajdNdúl jdhq b,a¨u túg" 2025 §" 2030
§ iy 2035 § ms<sfj<ska osklg 194" 271 iy 347 Mcf jkq we;' foaYSh l¾udka; i`oyd fldgila o b;sßh wmkhkh Ndú; flfrkq we;ehs wfmaCId flf¾' iajdNdúl jdhqj ;sfnkafka kï" j¾;udkfhys wdkhkh lrkq ,nk ksIamdok mrdihla furg ksmojñka iajNdúl jdhq mdol ridhksl l¾udka; fm<la ìyslsÍug u. mdokq we;'
m%jdyk wxYfhyso NG1 wvq b,a¨ï wjia:dj hgf;a iy NG2 jeä b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhQ b,a¨u i,ld n,kq we;' l%ul%ufhka jeäjk YS>%;d hgf;a 2023 § 2] lska wdrïN ù 2040 jk
úg 36]l odhl;ajhla olajd NG1 wvq b,a¨ï wjia:dj hgf;a iajdNdúl jdhqj fhdod .ekSu isÿ
jkq we;' fuh" 2023 § osklg 10 Mcf o" 2025 § osklg 34 Mcf o" 2030 § osklg 125 Mcf o 2040
§ osklg 530 Mcf jk f,i iajNdúl jdhq b,a ulg fya;=jkq we;' NG2 jeä b,a¨ï wjia:dj
hgf;a wkqrEmS b,a¨u ms<sfj<ska osklg 20" 68" 249 iy 1059 Mcf jkq we;' fmg%,a fjkqjg CNG
o ãi,a f;,a fjkqjg LNG o wdfoaYkh msKsi wkqrEmS f,i CNG iy LNG j, b,a¨u fjk fjku ,nd§u i`oyd by; m%fCIamK Wm-fn§ïj,g ,la flreK‘s' m%jdykh i`oyd iDcq f,i
iajNdúl jdhqj mßfNdackh lrkjdg wu;rj" m%jdyk wxYh i`oyd DME fhdod .ekSu o isÿ l< yelsh' tkuqÿ" oaú;aj .Kka .ekSu j<ld,Su i`oyd fuu odhl;ajh fuys§ ie,ls,a,g Ndckh fkdflreKs'
idudkHfhka" ieye,A¨ jdyk l%shdlrùu i`oyd CNG fhdod .ekSu o nia iy g%la r: we;=<;aa
nrjdyk l%shdlrùu i`oyd LNG o fhdod.kq we;' fuu b,lal h:d¾:hla lr .ekSug kï" CNG
iy LNG jdykj,g iemhSug wjYH flfrk myiqlï iïmdokh lsÍu msKsi fm!oa.,sl wxYh Wkkaÿ lsÍu isÿ l< hq;= jk w;r Lksc f;,aj,ska iajdNdúl jdhqj fj;g udreùu i`oyd mdßfNda.slhska yg wkqn, Èh hq;=h' uyckhdg f;,a fj;ska jdhq fj;g udreùulg w;HjYH
mQ¾j-wjYH;djhhla jk" m%Odk uyd ud¾. fomi CNG iy LNG bkaOk wf,úy,A m%udKj;a ixLHdjla ia:dms; lsÍu isÿ l< hq;=h'
úúO wxY fj;g iajdNdúl jdhqj wÈhrfhka wÈhrhg y`ÿkajd§fï m%;sM,hla jYfhka j¾I 2018
§ b,a¨u osklg 93 Mcf la f,io j¾I 2040 § osklg 1609 Mcf la olajdo b,a¨u j¾Okh jkq we;' fuu YS>%;djfhka iajdNdúl jdhqj jir 22la ;siafia iïmdokh lsÍu msKsi iajdNdúl jdhq
ksêj, Odrs;dj 6 Tcf ^1012cf&la ;sìh hq;=h' NG2 jeä b,a ï wjia:dj hgf;a" iajdNdúl jdhq
i`oyd jk b,a¨u 2018 § osklg 122 Mcf isg 2040 § osklg 2525 Mcf olajd by< k.skq we;' fuu mrsfNdack YS>%;dj hgf;a jir 22l ld,hla ;siafia iajdNdúl jdhqj ,nd .ekSug kï" 10
Tcfl Odß;djhla iajdNdúl jdhq ksêj, ;sìh hq;=h'
wm rfÜ iajdNdúl jdhq Ndú;hg udreùu u.ska" yß;d.dr jdhQka jk CO2" CH4" iy N2O
fukau ¥IK jdhQ jk SO2" NO2" iy TSP úfudapkh my; fy,Su jeks úúO jQ fukau cd;sl uÜgfï m%;s,dN ms<sn`o i<ld ne,Su fuu wOHhkh u.ska isÿ fldg we;' ¥IKh isÿ lrk jdhq úfudapk wvq lsÍu u.ska tlS ¥IK jdhq iy wj,ïN‘; wxY= wdYajdifhka we;s úh yels Yajik wdndO i`oyd m%;sldr fidhd meñfKk frda.Ska yg m%;sldr lsÍfuys,d wm rfÜ fi!LH wxYh fj; t,a,jk mSvkh wvq flfrkq we;' ish¨u wxYj,ska isÿ flfrk úfudapk fuys§ ie,ls,a,g f.k we;'
iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj hgf;a j¾I 2040§" SO2 úfudapkh 359 kto" NO2 úfudapkh 283 kto"
TSP úfudapkh 22 kt o" iy CO2 úfudapkh 103 Mt o jkq we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a
by;lS m%udK tu ld,h mrsÉfþoh ;=< ms<sfj<ska" 112 kt" 194 kt" 6 kt" iy 74 Mt olajd wvqjkq
we;' NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" fuu úfudapk ms<sfj<ska 46 kt" 184 kt" 3 kt" iy 65 Mt olajd ;j ÿrg;a wvq flfrkq we;'
xxii
foaYShj iajdNdúl jdhqj ksmoùfï msrsjeh wkqj tys ñ, wdrïNfhaos Btu ñ,shkhlg USD 15
jYfhkao" wk;=rej USD 10 iy USD 5 olajd l%ufhka wvq jkq we;ehso wfmalaId flf¾' n,Yla;s wxYfhys Lksc f;,a iïmQ¾Kfhkau o .,a w`.=re w¾O jYfhkao j¾I 2040 jk úg
Ndú;fhka bj;a lsÍfuka NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a USD ì,shk 7la muKo NG2 b,a¨ï
wjia:dj hgf;a USD ì,shk 8lg wêl m%udKhlao b;sß lr .ekSfï yelshdj mj;S' ta yd iudkju" iajNdúl jdhqj wÈhrfhka wÈhrg y`ÿkajd §fï m%;sM,hla f,i m%jdyk wxYh ;=< iy hQßhd ksIamdokh lsÍfï§ by; i`oyka m%udKhg iudk m%udKhla b;sß lr .; yels jkq we;' úfYaIfhkau" wkd.;fha§ .,a w`.=re i`oyd jk msßjeh by< hEu iy foaYSh iajdNdúl jdhq i`oyd jk msßjeh my< hEu isÿjkq we;ehs hk wfmalaIdj iys;j" ndysr n,mEï i`oyd jk msßjeh fkdi,ld yeßho ;dm n,d.dr l%shd;aul lsÍu i`oyd iajdNdúl jdhq m%fhdackhg .ekSu jvd jdisodhl jkq we;'
w¿;ska ksê fidhd .kakd ,o úg hï w;sßla; jdhq m%udKhla we;akï" úfYaIfhka bkaÈhdjg k< ud¾. Tiafia o" wE; fmr È. rgj, b,a¨fuys j¾Okh jeäfõ hehs wfmaCIdj we;sj tu
rgj,g tlS w;sßla;h LNG f,i o wmkhkh lsÍu i`oyd we;s wjia:djka msßlaiSu o isÿ fldg we;' ;jo wdishdj ;=< iajNdúl jdhq iïm%odhl iemhqï bosrsfhaos wjm%udK úh yels kuq;a iïm%odhl fkdjk ^Y,al jdhq iy f;,a ika>ksl& m%Nj jeä oshqKqlsrSu u.ska th WodiSk flfrkq we;' bkaOk f;,a oykh u.ska kdjql hd;%d f,dalfha yß;d.dr jdhq úfudapkj,g ie,lsh hq;= uÜgñka odhl ùu;a msßisÿ bkaOk Ndú;hg kdjql hd;%d mßj¾;kh lsÍu i`oyd
we;s wjia:d jeä ùu;a fya;= fldg f.k LNG u.ska l%shd lrk kdjql hd;%d i`oyd bkaOk iemhSfï myiqlï yïnkaf;dg jrdh we;=<; msysgqùfï jeo.;alu ms<sn`oj o ie,ls,a, fhduq fldg we;'
iajdNdúl jdhq fj; udreùfï m%;sM,hla f,i wm rgg ,nd .; yels m%;s,dN fndfydauhls' fï hgf;a n,Yla;s iqrCIs;;djh" wdydr iqrCIs;;djh" oekg mj;sk úksuh fYaIh mshùu" msßisÿ jd;h" ¥IKhg ,la fkdjQ c,h" ner f,day iy úlsrKYS,S øjH iys; .,a w`.=re w`M f.dvj,aj,ska ksoyia N+ñh" fi!LH wxYh fj; isÿ flfrk mSvdj wvq lsÍu" kj /lshd wjia:d WodlsÍu" iy Y%S ,xldj md¾jYlrejl= jk cd;Hka;r iïuq;s hgf;a we;s ne`§ï iy j.lSï bgqlsÍug yelsùu hkdÈh ±laúh yelsh'
iajNdúl jdhqj mdol fldg.;a l¾udka; ixj¾Okh lsÍug yelsjk mßÈ m%;sm;a;suh mshjrj,a lssysmhla y`ÿkajd§ug rchg wjYH jkq we;' fuys§ i,ld ne,sh hq;= iuyr m%Odk lreKq f,i" jdhq Ndú;fha§ ms<smeosh hq;= wdrCIl lreKq" jdhq wdkhkh iy fnod yeÍu kshdukh lsÍu" jdykj, jdhq Ndú; lsÍu i`oyd ffk;sl bvlv ie,iSu" fmg%,a$ãi,a jdyk wdkhkh iSud lsÍu" foaYSh k<ud¾. cd, l%shdlrjkakka yg n,m;% ,nd§u" nÿ wh lsÍu iy msrsjegqï u; .dia;= whlsÍu" wdfhdaclhska osrs .ekaùu" fjr<nv m%foaYj, mßißl n,mEu ie,ls,a,g f.k wod< n,OdÍkaf.a wkque;sh ,nd §u" iy m¾fhaIK yd ixj¾Ok lghq;= i`oyd uQ,HdOdr iemhSu" wdosh ±laúh yelsh'
fuu jevms<sfj, ish,a, foaYSh fj<`ofmd< by< kexùug iy mßudK u; hefmk wd¾Ólhla f.dvke`.Sug Wmldrjkq we;' fïjd u.ska n,Yla;sfhys idudkH msßjeh my< ±óu" b,a ï j¾Okh fõ.j;a lsÍu iy Y%S ,xldj iS>% ixj¾Ok .uka m:hla u; msysgqùu isÿ jkq we;' ish,a, jdKsc jYfhka bÈßhg mj;ajdf.k hEug yels úh hq;= w;r" rcfha lsisÿ iykdOdrhla fï i`oyd wjYH fkdjkq we;'
wfkla w;g" wm úiska fï ms<sn|j lsisjla fkdlrkafka kï" wd¾Ólh iy ;dCIKh hk fo wxYfhkau miqnEïj,g uqyqK mEug rgg isÿjkq we;' Y%S ,xldj bkaOk wdkhkh msKsi uq`M wdkhk úhoñka 25] lg wdikak m%udKhla ±kgu;a jeh lrhs' cd;Hka;r bkaOk fj<`ofmf<ys ks;r we;sjkakd jQ WÉp úp,khka iu." wmf.a wd¾Ólh nrm;< mSvkhlg ,la lrñka wkd.;fha§ bkaOk ñ< by< hEug fnfyúka bvlv ;sfí' iSñ; N+ñ iïm;la iys;j
xxiii
jeú,s u; mokï jQ wmkhk mq`M,a lsÍu u.ska rfÜ wdodhu jeä lsÍug we;s bvm%ia;dj wvqh' ;jÿrg;a" weußldfõ wNsreÑhg wkqj wjq¨jkq ,nk ueo fmrÈ. rgj, .egqï W;aikak ùu wmf.a bkaOk iemhqïj,g fukau wm rgg ie,lsh hq;= wdodhula f.k tk ueo fmrÈ. rgj, isák Y%S ,xlSh Y%u n,ldfha jD;a;Shuh wkd.;hg o ;¾ckhla úh yelsh' tfyhska" wm rfÜ wkd.; n,Yla;s wjYH;djhka imqrd .ekSu msKsi foaYSh m%Nj flfrys úYajdih ;eîu jeo.;afõ' fhdacs; .,a w`.=re n,d.dr úYd, ixLHdjla boslsrSu" ñksiqkaf.a fi!LHhg kej; ilia l< fkdyels ydkshla we;s lsÍu muKla fkdj ixpdrl l¾udka;h iy wd¾Ól ixj¾Okh jeks fCIa;% flfrys wys;lr n,mEï we;s lrñka" jd;h" c,h" iy N+ñh ¥IKh lsÍu isÿ lrkq we;'.,a w`.=re n,d.dr fjkqjg iajNdúl jdhq n,Yla;s n,d.dr msysgqùfuka fuu wys;lr n,mEï ish,a, wju lr .; yelsh'
1
1' ye`Èkaùu
1'1 Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhq Y%S ,xldj ;=< Lksc f;,a ms<sn`o .fõIKh óg wvishjilg;a wêl ld,hlg fmr ukakdrï fndlal m%foaYfhka wdrïN lrk ,o w;r tu ld,h ;=< f;,a ms<sn`oj lsisu fydavqjdjla fkd,enqKs' flfiafj;;a" fkdfndaod isÿ lrk ,o .fõYK u.ska Y%S ,xldfõ uqyqÿ wdY%s;j
iajNdúl jdhq ^NG& ksê msysgd we;s njg idCIs ,eî we;' l,amsáh w¾Ooaùmhg tmsáka .eUqre Èfha jdhq ksê ;sfnk nj N+lïmk o;a;j, uQ,sl úYaf,aIK u.ska fmkajd § ;sfí' .fõYK lKavdhug wkqj tajd u;=msgg weo .ekSu idfmaCIj úhoï wêl l%shdj,shla jk kuqÿ j¾;udk ;dCIKh msysg fldg f.k th isÿlsrSug YLH;dj ;sfí' ;jÿrg;a .fõYK lghq;= isÿ lsÍug kï" ;sfnkakd jQ ;ekam;=j, jmißh u; r`od mj;sñka fulS jdhq wmkhkh lsÍug fukau Y%S ,xldj ;=< fuu kj n,Yla;s m%Njh mßfNdackh l< yels Wmdhud¾. ms<sn`oj wOHhkh lsÍu w;HjYHfhkau isÿ l< hq;=fõ' tksid" furg Lksc f;,a iïm;a ixj¾Okh msKsi rch úiska msysgqjk ,o Lksc f;,a iïm;a
ixj¾Ok f,alï ld¾hd,h ^PRDS&" wdkhkh lrk ,o Lksc f;,a fyda øj lrk ,o Lksc
f;,a jdhqj ^LPG& fyda .,a w`.=re fyda fjkqjg fhdod .; yels n,Yla;s m%Njhla f,i foaYSh iajNdúl jdhqj we;=<;a lr.ekSfï cd;sl m%;s,dN we.hSu msKsi wOHhkhla isÿ lsÍug ie,iqï lrk ,oS' fuu wOHhkh u.ska" ^w& wd¾Ól jYfhka jdisodhl f,i wuqøjHhla f,i fhdod .; yels wxY" ^wd& tjeks wdfoaYkhla i`oyd wjYH flfrk jdhq m%udKhka" iy ^we& cd;sl n,Yla;s fCIa;%hg wÈhfrka wÈhr jdhq y`ÿkajd§fï § ixfYdaOkhg ,la l< hq;= m%;sm;a;s wxY ms<sn`oj ks¾jpkh lrkq we;ehs n,dfmdfrd;a;=fõ' óg wu;rj" foaYSh iajNdúl jdhqj wvq úhoï n,Yla;s m%Njhla iy l¾udka; wuqøjHhla njg m;aùu;a iu. l=uk wdldrfha wu;r l¾udka; W;amdokh jkq we;a±hs fidhd .ekSug f,alï ld¾hd,hg wjYH ù ;sfí' l,amsáh w¾Ooaùmhg tmsáka jdhq ksê fidhdf.k ;sfnk w;r uqyqo háka t,k ,o k< ud¾.hla Tiafia tajd fjr< fj; f.k tkq we;' fndfyda úg flrj,msáfha msyqgq ùug bv ;sfnk uOHu .nvd m¾hka;hlgfuu jdhqf.k tau msKsi tajd mú;% fldg" iïmSvkhlg ,la fldg" k< ud¾. ;=<g fhduqlsÍu isÿ l< hq;=h' bka wk;=rej" fuu jdhqj b,a¨u yd mdßfNda.sl reÑl;ajh u; mokïj k< ud¾. Tiafia fyda iïmSvk fyda øj njg fyda m;a lrk ,o ;;aj hgf;a mqrjk ,o nyd¨ï Tiafia fyda fnod yefrkq we;' j¾;udkfha fidhdf.k ;sfnk ksêfhka 2018 j¾Ifha isg Èklg jdhq >k wä ñ,shk 70la
^Mcf/d& ksIamdokh l< yels njo tu ksIamdokh j¾I 2021 jk úg Èklg 140 Mcf la olajd
iy 2023 jk úg Èklg 210 Mcf la olajd by< kexúh yels njo .fõYkh Ndrj isák md¾Yjh i`oyka lrhs' fï w;r;=r j¾;udkfha fidhd f.k we;s iajNdúl jdhq mßfNdackh i`oyd ilia lrk ,o ie,iqï u; mokïj ;jÿrg;a kj fCIa;% .fõYkhg lghq;= wdrïN lrkq we;' 1'2 wOHhkh u.ska isÿúh hq;= ld¾hNdrh
PRDS u.ska ksl=;a fldg we;s" fuu wOHhkh u.ska isÿúh hq;= ld¾hNdrh ms<sn`o fldkafoais fufiah'
2
1. úÿ,sh ckkh" m%jdykh" ld¾ñl ;dm ckkh" .Dyia: iy jdKsc wxY i`oyd bkaOk
f,i .,a w`.=re" Lksc f;,a iy LPG m%fhdackhg .ekSfïoS tajdfha j¾;udk Ndú;h iy wkd.; m%jK;d ms<sn`o ;lafiare lsÍu'
2. Y%S ,dxlSh ikao¾Nh ;=< by; olajk wxYhkays úúO bkaOk Ndú; lsÍfïoS isÿúh yels ndysr msßjeh i;H f,i mqfrdal:kh lsÍu'
3. iDcq iy ndysr msßjeh n,mEu hk fofldgiu we;=<;aj ´kEu tlla fyda by; i`oyka lrk ,o wNsu;d¾: ish,a, i`oyd foaYShj ksmofjk iajNdúl jdhqj wdfoaYkh lsÍu u.ska we;s flfrk cd;sl m%;s,dN ixCIsma;j olajk jd¾;djla ms<sfh< lsÍu' foaYSh fyda cd;Hka;r fyda uQ,dY% iys;j fuu jd¾;dj iukaú; úh yels kuqÿ wod< ish¨u ixLHd uQ,dY% ;yjqre l< hq;=fõ'
4. Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhqj, Ndú;h Èßu;a l< yels fjk;a ´kEu wxYhla we;a kï th .%yKh lsÍu'
5. È.=ld,Sk f,i ´kEu j¾.hl fmdis, bkaOk u; r`od meje;au wju lrk f,i mqk¾ckkSh n,Yla;s Ndú;h by< kexùug yhsfv%dldnk ksIamdokj,ska ,efnk wdodhu fhdod .; yels wdldrhg wdfhdack" m%;sm;a;s" iy há;, myiqlï ie,eiau ks¾foaY lsÍu'
1'3 wOHhkfha iels,a, kj n,Yla;s m%Njh mßfNdackh ms<sn`o idlÉPd lsÍug fmr" n,Yla;s mßfNdackh iy ixj¾Okh yd iïnkaOj l,dmh ;=< iy f.da,Shj tlsfkl iïnkaO neúka rfÜ N+f.da,Sh" iudc iy wd¾Ól wxY yd by; i`oyka mßÈ l,dmh ;=< yd f.da,Shj tajdfha ;;ajh mÍCId lsÍu iqÿiq jkq we;' rfÜ iudc-wd¾Ól miqìfuys iúia;rd;aul igykla mrsYsIaghla f,i wka;¾.; lr ;sfí' rg wNHka;r N+ñ ,laIK" rg jgd ;sfnk uqyqo" c, iïm;a" cd;sl wd¾:slh" orsø;djh" ck.yk ,laIK iy foaY.=Kh wdoS úIhhka óg we;=<;a lr we;' iajdNdúl jdhq ^ia-jdhq& ms<sn`o úIhh rgg w¨;a fohla jk neúka" tajdfha ,CIK iy Ndú;hka ms<sn`oj flá úia;rhla bosrsm;a lr we;' f.da,Shj tys m%Odk fhdod.ekSï jkafka n,Yla;sh ckkh" f.dvke.s,s ;=< wjldY ;dmkh" iy l¾udka; wxYh i`oyd h' flfiafj;;a" Lksc f;,a m%Odk jYfhka mßfNdackh flfrk wxY fol jk n,Yla;s iy m%jdyk wxY i`oyd ia-jdhq Y%S ,xldj ;=< Ndú;h i`oyd jk yelshdj iy f;,a fjkqjg ia-jdhq Ndú;d lsrSfïoS tA i`oyd we;s úh yels b,a¨u ksudkh fldg ;sfí' n,Yla;s wjYH;dj,ska m%Odk fldgila ffcjialkaO u.ska ,nd .kakd wxY folla jk l¾udka;" .Dyia: iy jdKsc wxY i`oyd ;dmYla;s m%Njhla f,i ia-jdhq imhkq ,eîugo wjia:djla ;sfí' fuu wxY fol ;=< f;,a fjkqjg ia-jdhq Ndú;d lsrSfïoS tA i`oyd jk b,a¨u o ;lafiare fldg ;sfí' úfYaIfhkau l¾udka; iuQyhla ;ks i:dkhl msysá l¾udka; l,dm i|yd o ksjdi ixlS¾K i|yd o m<uqfldg jdhq iemhsh yels jkafkah úfYaIfhkau hQßhd ksIamdokh lsÍu jeks l¾udka; wxY i`oyd wuq øjHhla f,i o ia-jdhq Ndú; l< yelsh' foaYShj hQßhd ksIamdokh lsÍu i`oyd ia-jdhqj flfrys we;s b,a¨u ;lafiare fldg we;' fmr oYlfha§ úúO wxYhka ;=< n,Yla;sh i`oyd jQ b,a¨u iy 2040 f;la tajdfha wkd.; b,a¨uo ie,ls,a,g f.k we;' tla tla fhdod .ekSula i`oyd fuu wxY ;=< jd¾;udkfha Ndú;
3
flfrk f;,a iy .,a w`.=re fjkqjg b,a ï wjia:d hq.,hla hgf;a ia-jdhq Ndú; lsÍfï we;s yelshdj idlÉPdjg n`ÿka fldg we;' fuu wOHhkh u.ska n,d.drj,ska isÿ flfrk úfudapk fya;= fldg f.k we;s úh yels ndysr msßjeh ms<sn`o f;dr;=re ,nd.ekSug W;Aidy f.k ;sfí' .,a wÕ=re fjkqjg ia-jdhq fhdod .ekSfuka f.da,Sh WKqiqu md,kh lr .ekSug Wmldrs jk ksid ta ms<sn|j o idlÉpd lr we;'msßisÿ n,Yla;s m%Njhla f,iiajdNdúl jdhq fj;g udreùu u.ska mdßißl" iudc iy wd¾Ól wxYj,g ,eîug bvlv we;s cd;sl m%;s,dN ms<sn`oj idlÉPd flfrkq we;' wjidk
jYfhka" øj ;;ajhg m;a lrk ,o iajNdúl jdhq iy LNGj,ska l%shdlrk keõj,g bkaOk iemhSu hk WNh ldrKd jYfhka wkd.;fha§ w;sßla;hla we;sùfï n,dfmdfrd;a;=j iys;j jdhq l,dmfha rgj,g wmkhk lsrSfï yelshdj ms<sn`o idlÉPd lrkq ,efí'
4
2' Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhq l<ukdlrKh ukakdrï fndlalg tmsáka ia-jdhq fidhd.ekSu ms<sn`o ksfõokh rch u.ska 2011 j¾Ifha§ m%ldYhg m;a lrk ,§' flfiafj;;a" n,Yla;s m%Njhla f,i iy l¾udka; wuq øjHhla f,i ia-jdhqj, we;s m%fhdack ms<sn|j m%;sm;a;s iïmdolhskao we;=,;aj ,xldfõ uyck;dj t;rï wjfndaOhla ;sfnk nj fmfkkakg ke;' w¨f;ka fidhd .kakd ,o iajNdúl jdhq foaYShj Ndú;hg .; hq;af;a flfiao hkak ms<sn`oj idlÉPd lsÍug fmr" ia-jdhq ms<sn`oj uQ,sl f;dr;=re iy tajdfha mßfNdackh ms<sn`o uQ,sl jegySula ,nd .ekSu fuys,d jeo.;afõ' 2'1 iajNdúl jdhqj, ,CIK iuyrla
iajNdúl jdhqj hkq m%Odk jYfhka óf;aka ^CH4& ^90-95]& iy úúO m%udKj,ska Wiia
we,aflak- Bf;aka ^C2H6&" fm%dfmaka ^C3H8&" iy ìhqfÜka ^C4H10& - iy wvq m%;sY;hlska hq;a
ldnka vfhdlaihsâ ^CO2&" khsg%cka ^N2& iy yhsv%cka i,a*hsâ ^H2S&j,ska iukaú; yhsfv%dldnk jdhq ñY%Khlafõ' idudkHfhka wfkl=;a fmdis, bkaOk yg.kakd .eUqre mdIdK wjg iajNdúl jdhq yuqfõ' mSvkhla hgf;a ;sîu fya;= fldg f.k" ;ekam;=j fj; k<hla we;=,a l< úg fjk;a Wmldrhlska f;drj fuu jdhq fmdf<dj u;= msgg meñfKa' iajNdúl jdhQj hkq" ;dmkh" wdydr msiSu" iy úÿ,sh ckkh i`oyd mq`M,a f,i Ndú; flfrk n,Yla;s m%Njhls' jdyk i`oyd bkaOk f,i iy ma,diaála iy jdKscj jeo.;a jk ldnksl ridhk øjH ksIamdokfha§ wuq øjHhla f,i o th Ndú; flf¾' iajNdúl jdhQfj m%uqL;u jdhqj jk óf;aka ir,u yhsfv%dldnkhla ùu ksid lsisu wdldrhl fkd±jqKq ldnka fyda yhsfv%dldnka fyda úfudapkh fkdlr ±ù hhs' th" ish¨u fmdis, bkaOk w;ßka msßisÿu bkaOkh f,i ye`Èkaúh yelsh' tys iq¨ m%udKhlg ksrdjrKh jQ úg th OQ,lhla f,i l%shd fkdlrhs' ldkaÿ ùul§" jd;fha wKql Ndrh jk 29 yd ii`ok úg óf;aka wKql Ndrh 16la iys;j jd;hg jvd ieye,a¨ jk neúka" iajNdúl jdhqj ñksia Ôú;hg lsisu wdldrhl ;¾ckhla u;= fkdfldg iefKlska úisÍ hhs' iajNdúl jdhqj oykfha§ f;,a fyda .,a w`.=re fuka fkdj lsisu >k wjfYaIhla fyda jdhquh ¥Il fyda øj wmjdy b;sß fkdlrhs'
fmdis, bkaOk w;r wvqu ldnka$yhsv%cka ^C/H& wkqmd;h iys; iajNdúl jdhqj by<u o<
;dmckl w.hfhka ^GCV& iy wvqu ldnka wka;¾.;fhka iukaú; fõ' ráka rgg iy m%Njh
wkqj iajNdúl jdhqj, ixhq;sh fjkia jk neúka" C/H wkqmd;h" >k;ajh" iy ;dmckl w.h hk ish,a, m%Nj-mrdh;a; fõ' iajNdúl jdhq ksmojk w.% rgj,a oyfhka ,nd .;a jdhqj,
o¾YSh GCV w.hhka iy tajdfha weia;fïka;= .; ixÑ; iu. j¾;udk ksIamdok wkqmd;slhla
1 jk j.=fjys ±lafõ' iajNdúl jdhqj, o< ;dmckl w.hhka 33'3 isg 41'4 MJ/m3 olajd" 38'64
MJ/m3 fyda 53'90 GJ/t fyda jk uOHkH w.hhla iys;j ráka rgg fjkia jk nj fmkS hhs'
fndaïn le,ßógrhla ;=<GCVys w.h uekSu lrkq ,nk w;r oykfha§ ksmofjk ;dmfhys tu l%shdj,sfhaos msgjk c,jdIamfhys .=ma; ;dmh o wka;¾.; fõ' oykfhka wk;=rej r`od mj;sk
;dm m%udKh u; Y=oaO ;dmckl w.h ^NCV& jdhq i`oyd kï GCV w.fhka 90] f,i i,lkq
,nk w;r iajNdúl jdhq i`oyd th 48'51 GJ/t l w.hla .kS' ish¨u fmdis, bkaOkj, GCV
w.hkg jvd iajNdúl jdhqj, GCV w.h by<h' iajNdúl jdhqj oykfha§ ksmofjk c,jdIam ÿï k<h ;=<ska msgfjk l,ays" tys wvx.= .=ma; ;dm m%udKh wvqjk ksid W;amdokh jk ;dm
Yla;sh ksudkh lsÍfï§ NCV fhdod .efka' Y%S ,xldfõ ;ekam;=j,ska ,nd .;a iajNdúl jdhqj, ;dmckl w.hhkao 1 jk j.=fjys wjidk
fma<sfhys olajd ;sfí' PRDSg wkqj foaYSh iajNdúl jdhq idïm,hl GCV w.h" 1000 Btu/scf
5
f,i hdj;ald,skj ks¾Kh fldg ;sfí' fuh fjk;a tallj,ska olajf;d;a th" 37'26 MJ/m3
fyda 51'96 GJ/t fyda 12"410 kcal/kg j,g iudk fõ'
1 jk j.=j( by<u ksIamdok rgj,a 10 ys iajNdúl jdhQkays ;dmckl w.hka
Rg
o< ;dmckl w.h
Y=oaO ;dmckl
w.h
2012 ksIamdokh1
2012 ;ekam;=2
kJ/m3 GJ/t GJ/t Bcm/y Bcm
we't'c 38,080 53.110 47.799 681 9,400
reishdj 38,232 53.322 47.990 656 48,700
lgd¾ 41,400 57.741 51.967 160 25,100
brdkh 39,356 54.890 49.401 158 33,600
lekvdj 38,560 53.780 48.402 157 1,754
fkda¾fõ 39,600 55.230 49.707 115 2,313
Ökh 38,931 54.297 48.867 107 3,100
ijqÈ wrdìh 38,339 53.471 48.124 75 8,200
fko¾,ka;h 33,339 46.498 41.848 80 1,416
bkaÿkSishdj 40,600 56.625 50.962 77 3,001
uOHkH w.h 38,644 53.896 48.507
Y%S ,xldj3 37,255 51.960 46.764
by<u GCV iys; bkaOkh ùug wu;rj" fjk;a ´kEu fmdis, bkaOkhla oykfha§ msg flfrk m%udKhg jvd fndfyda fihska wvq m%udKhla ldnkavfhdlaihsâ úfudapkh lrk iajNdúl jdhQ ish¨u fmdis, bkaOk w;ßka wvqu ldnka wka;¾.;hla iys; bkaOkhla nj
ms<sf.k ;sfí' ks;r Ndú; flfrk fmdis, bkaOkj, NCV iy tajdfha ;dm n,Yla;s tall
GJ ys wvx.= ldnka wka;¾.;h 2 jk j.=fjys ±lafõ'
;dmYla;s GJ tallhlg by<u ldnka wka;¾.;h .,a w`.=re i`oyd we;s nj;a ^25'8 kgC/GJ&"
iajNdúl jdhQ i`oyd my<u w.h ^15'3 kgC/GJ& we;s nj jeo.;a h' úúO bkaOk i`oyd ;dmYla;s
tallhlg úfudapkh jk ldnkavfhdlaihsâ ^CO2& fuu j.=j u.ska fmkakqï flf¾' foaY.=K
úm¾hdi ms<sn`o tlai;a cd;Skaf.a rduq iïuq;sfhys ^UNFCCC& md¾Yjlrejka ish,a,u ms<smÈkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= jk" 2009 § iïu; lr.;a fldamkafya.ka iïuq;shg wkqj .,a w`.=rej, isg iajNdúl jdhq olajd udreùu ldnka úfudapkh wvq lsÍu i`oyd jk tla Wmdh ud¾.hla fõ' uQ,sl jYfhka fmdis, bkaOk oykh lsÍu u.ska W;amdokh jk yd jdhqf.da,hg úfudapkh
jk yß;d.dr ^GHG& m%udKh wvqlsÍu u.ska isÿfjk f.da,Sh WKqiqu iy foaY.=K úm¾hdi
je<elaùfï j.lSu cd;Ska yg mejÍfï woyi we;sj UNFCCC iïu; lr .kakd ,§' 2jk j.=j( fmdis, bkaOkj, Y=oaO ;dmckl w.hhka iy ldnka wka;¾.;h4
6
bkaOk
Y=oaO ;dmckl w.h ldnka wka;¾.;h
kgC/GJ
CO2
úfudapkhk
g CO2/GJ kcal/kg GJ/t
.efid,Ska 10,700 44.80 18.9 69.3
ãi,a f;,a 10,340 43.29 20.2 74.1
bkaOk f;,a 9,600 40.19 17.2 63.1
N+ñf;,a 10,460 43.79 19.6 71.9
LPG 11,300 47.31 17.2 63.1
kema;d 10,750 45.01 20.0 73.3
iajNdúl jdhQ 11,586 48.51 15.3 56.1
.,alS, iys; .,a w`.=re 5,710 23.91 25.8 94.6
2'2 iajNdúl jdhqj, m%fhdack j¾;udkfha fndfyda rgj, ;dm iy úoHq;a hk fowdldrfhau n,Yla;s m%Njhla f,i iy mq`M,a mrdihl jQ ksIamdok l%shdj,s i`oyd wuq øjHhla f,i ia-jdhq m%fhdackhg .kq ,efí' fjk;a bkaOk iu. ii`od n,k úg ia-jdhqj, ljr wdldrhl fyda ¥IKhla fkdue;sùu iy ldnkavfhdlaihsâ úfudapkh wvq uÜgul mej;Su fya;= fldgf.k th jvd;au m%sh lrkq ,nk n,Yla;s m%Njh njg m;aù ;sfí' ckm%sh;ajhg m;afjñka ;sfnk tla fhdod.ekSula f,i
m%jdyk fCIa;%fha jdyk n,.ekaùu i`oyd iïmSä; iajNdúl jdhqj ^CNG& bkaOkhla f,i
Ndú;hg .ekSu i`oyka l< yelsh' j¾I 2012 § 560 EJ (1EJ = 1018J) la jQ f.da,Shj úúO
n,Yla;s m%Njj, ixhq;sh 1 jk rEmfhka fmkakqï flf¾' fuys f;,a i`oyd by<u odhl;ajh fmkakqï flfrkafka th m%jdyk wxYhg odhl jk neúks' n,Yla;s wxYh iy l¾udka; wxYh i`oyd odhl jk neúka .,a w`.=re fojeks ;ek .kS' by< j¾Ok fõ.hla fmkakqï lrñka 21] l odhl;ajhg ysñlï lshk ia-jdhq f;jeks ;ek .kS'
1 jk rEmh( 2012 § m%Odk n,Yla;s m%Njhkays f.da,Sh iemhqu6 ld¾ñl fhdod.ekSï iy úfYaIfhkau YS; iD;=fõ§ fi!uH l,dmsl rgj, f.dvke.s,s ;dmkh lsÍfï§ fukau úÿ,sh ckkh lsÍfï§ ;dm Yla;s m%Njhla f,i iajNdúl jdhq m%fhdackhg
7
.efka' j¾I 2012 § úÿ,sh W;amdokh lsÍu i`oyd úúO n,Yla;s m%Njj, f.da,Sh odhl;ajh 2
jk rEmh u.ska fmkakqï flf¾' úÿ,sn, W;amdokfhys 22668 TWh jk uq`M tl;=fjka 40%la
jQ by<u odhl;ajhla ,efnkafka .,a w`.=rej,ska jk w;r 23%l mx.=jla iys;j iajNdúl
jdhq tys fojeks ;ek .kS' c, úÿ,sh 21%l odhl;ajhla iys;j f;jeks ;ekg ysñlï lshhs'
kHIaál n,Yla;sh 11%mx.=jla i`oyd ysñlï lshk w;r f;,aj,ska odhl;ajh ,efnkafka
5%la i`oyd muKS' fM;sydislj" ;dm n,Yla;s W;amdokh i`oyd ;sfnkakd jQ tlu n,Yla;s m%Njh .,a w`.=re jQ w;r tksidu tys mx.=j by< w.hla f.k we;' .,aa w`.=re fkdue;s Y%S ,xldj jeks rgj,a nyq,ju f;,a Ndú; lrhs' n,Yla;s fCIa;%fha jeäu j¾Ok fõ.hla
fmkakqï lrkafka iajNdúl jdhQ jk w;r 2025 jk úg tys odhl;ajh 25%olajd by< hkq we;ehs úYajdi flf¾¡
2jk rEmh( 2012 j¾Ifha § úÿ,sh W;amdokh lrk n,Yla;s m%Njj, f.da,Sh iemhqu7
fmdfydr" m%;sYS;k øjH" ma,diaála øjH" T!IO iy frÈ ms<s jeks úúOdldr ld¾ñl ksIamdok ieliSu i`oyd wuq øjHhla f,i iajNdúl jdhqj fhdod .efka' wefudakshd" fu;fkda,a" ìhqfÜka" Bf;aka" fm%dfmaka iy weisála wï,h jeks mq`M,a mrdihl jQ ridhksl ksIamdokh lsÍu i`oyd o th fhdod .efka' ùÿre" isfuka;s" .fvd,a" ms`.ka NdKav" W`M" lvodis" wdydr ksIamdok iy fjk;a NdKav fndfyduhla ksIamdokfha§ fhdod.kq ,nk fndfyda ld¾ñl l%shdj,Skays§ r;a lsÍu" úh<Su" ms<siaiSu" fyda Tm±óu hkdÈhg wjYH flfrk ;dmh ,nd .ekSu i`oyd iajNdúl jdhqj Ndú; lrkq ,efí' bkaOk-fldaI W;amdokh jeks oEj,g fhdod .kq ,nk yhsv%cka jdhqj i`oyd fuh f,fyis m%Njhla o fõ' bkaOk-fldaIj,ska n,.ekafjk jdykj, t;=<u ia-jdhqfj wvx.= óf;aka ixfhda.fhka yhsv%cka ,nd .ekSug yelshdj ;sfí' 2'3 iajNdúl jdhq m%jdykh
1 jk j.=fjys olajd we;s mßÈ reishdfõ" Ökfha iy brdka we;=¿ ueo fmrÈ. ^ME& yd l=vd m%udKj,ska ol=Kq wdishdfõ" ´iafÜ%,shdfõ" fkda¾fõys" ol=Kq weußldfõ" iy iuyr wm%sldkq rgj, iajNdúl jdhq ksê yuqfõ' n,Yla;sh W;amdokh flfrk iy mdßfNda.sl NdKav ksIamdokh flfrk ia:dk lrd tys m%Njj, isg iajNdúl jdhq m%jdykh lsÍu isÿ l< hq;=h'
8
m%Njh iy mdßfNda.slhd tlu uydoaùmhla ;=< msysgk úg f.dv ìu Tiafia iy foaY iSud yryd fmdf<dj hg t,k ,o k< ud¾. Tiafia iajNdúl jdhq m%jdykh lrkq ,efí'
id.r yryd iajNdúl jdhQj m%jdykh lrkq ,nkafka øj wdldrfhks' øùlrKh i`oyd -162 oC
olajd iajNdúl jdhqj YS; lsÍulg ,la l< hq;=h' túg tys mßudj uq,a mßudfjka 1$600
fldgila olajd wvq jkafkah iïm%odhdkql+,j" øùlrKh lrk ,o iajNdúl jdhqj ^Liquefied
Natural Gas - LNG& ta i`oydu úfYaIfhka ilia lrk ,o jdylj, ^fk!ld& nyd id.r u;ska
lsf,daógr oyia .Kkla olajd m%jdykh lsÍu isÿ flf¾' LNG megùu iy f.dvnEu msKsi
LNG jdyl kex.=rïfmd< m¾hka; fj;g f.k hEug yels jk mßÈ wju jYfhka óg¾ 15la
.eUqrg f;dguqKqj, ilik ,o úfYaI m¾hka; wjYHfõ' idudkH LNG id.r jdylhla 3 jk rEmfhys olajd we;' fïjd >k óg¾ 135"000-250"000 olajd Odß;d mrdihla iys; jk w;r l=vd
jdylhla i`oyd o< msßjeh USD 160la muK jehjkq we;'
iq`M mdßfNda.slhskaf.a wjYH;djh imqrd,Su msKsi" LNG mßjD; is,skavrdldr gexlsj,g mqrjk ,ÿj iïu; wä 20 lkafÜk¾ r:hlg .e,fmk mßÈ jdfka iels,a,l nyd ilik ,o moaO;shla l¾udka; u.ska w¨;ska ilia lrkq ,en ;sfí' tjeks lkafÜk¾ f;d.hla iïu; lkafÜk¾ jdylhl nyd id.r Tiafia m%jdykh lrkq ,nk w;r th jrdhla fj; <`.d jQ úg jrdfhys we;s f.dvnEfu myiqlï ud¾.fhka g%la r: ;=<g kxjkq ,efí' tajd mdßfNda.slhska fj; fnod yefrk f;la .nvd fldg ;eîu msKsi wx.khla fj; hjkq ,efí' ful, jdKsc uÜgñka fujeks l%shdms<sfj<la ilia lrkq ,en we;s w;r tu.ska úhoï wêl m¾hka; Ndú;h wvq fjñka mj;S8' mdßfNda.sl wx.kfha§ wu;r lkafÜkrhla ;eîu i`oyd bvlv ,nd foñka .nvd moaO;shla f,i l%shd l< yels fõÈldjla u;g lkafÜkrh udre lsrSu isÿflf¾' iajNdúl jdhqj wvq mSvk ;;aj hgf;a mdßfNda.slhska" l=vd n,Yla;s hkaf;%damlrK iys; ia:dkhla" l¾udka; Yd,djla" fyda fydag,hla fyda ksjdi ixlS¾Khla fj; f.k hEu msKsi jdhqj k< moaO;shla fj;g f.k hEu i`oyd u.ska iajNdúl jdhqj øj ;;ajfha isg jdhq ;;ajhg m<uqj yrjkq ,efí' fï
i`oyd øjh jdhqj njg yrjk tallhla fhdod .efka' jdykj,g iemhSu i`oyd CNG f,i jdhqj iïmdokh l< hq;=j ;sfnk wjia:dj,§ jdhqj iïmSvkhlg ,lalr ud¾. fomi msysá bkaOky,a fj;g nõir u.ska m%jdyKh lrkq ,efí'
flá ÿr m%jdykh lsÍu i`oyd úl,am folla ;sfí' tkï" CNG f,i fyda LNG f,ih' m<uq
úl,amfhys" jdhqj iïmSvkhlg ,la lrk ,ÿj CNG is,skavrj,g mqrjd uydud¾. fyda ÿïßh
fyda Tiafia m%jdykh lsÍu i`oyd lkafÜkrj,g wiqrkq ,efí' uydud¾. Tiafia CNG m%jdykh lsÍu i`oyd fhdod .kq ,nk lkafÜkrhla 4 jk rEmfhys olajd we;' fuu lkafÜkr wêl mSvk iy .eàïj,g Tfrd;a;= fok wdldrhg ;kd we;'
fojks úl,amfhys nõir u.ska uydud¾.h fyda ÿïßh fyda Tiafia LNG m%jdykh lrkq ,efí'
k< ud¾. Tiafia f.k hEu fyda CNG jdylj,g fyda úl,amhla f,i mdß fNda.slhska fj;
iajNdúl jdhqj iemhSu fuu.ska isÿ flf¾' CNGj, fuka 2'4 .=Khl Yla;s >k;ajhla
LNGj, wka;¾.; jk w;r iudk Yla;s m%udKhl CNG .nvd lsÍu i`oyd wjYH flfrk
bv m%udKfhka 29] la muK jk bvm%udKhla LNG i`oyd m%udKj;a fõ' tksid" iajNdúl
jdhqj LNG f,i m%jdykh lsÍu CNG f,i m%jdykh lsÍug jvd wd¾Ól jYfhka ,dnodhS fõ' mdßfNda.slhska i`oyd fláÿrlg m%jdykh lsÍu msKsi lkafÜk¾ msrùu Wfoid iq`M-
mßudKfhka LNG ksIamdokh lsÍug Ndú; l< yels l=vd øùlrK WmlrK ful, ;sfí9'
9
3 jk rEmh( id.rh Tiafia LNG m%jdykh
lrkq ,nk fk!ldjla 4 jk rEmh( CNG fláÿrlg m%jdykh
lsÍug fhdod .kakd lkafÜkrhla is,skavrdldr gexlsj,g LNG mqrjd miqj tajd iïu; wä 20 lkafÜkrj, wiqrd wdkhk lrk wjia:dj,os tu lkafÜkrhu mdrsfNda.slhdf. mrsY%h fj; m%jdyKh l< yel' l¾udka;Yd,d-j, ia:dms; lr we;s úÿ,s ckl hka;% fukau ;dm ckl WmlrK l%shdlrùug wjYH jdhqj
LNG f,i tu mrsY%h fj; fufia iemhsh yel' mdrsfNda.slhska fj; fnod yerSug fmr LNG
.nvd lr ;nd .ekSug Ndú;d flfrk ia:dkhla 5 jeks rEmfhka oelafõ' jdykj,g iemhSu
i|yd jdfka iels,a,l nyd m%jdyKh lrkq ,nk LNG wvx.= .nvd gexlshla m%jdyKh lrk wkaou 6 jeks rEmfhka oelafõ'
5 jeks rEmh( fnodyerSug fmr LNG .nvd
lr we;s wkaou 6 jeks rEmh( LNGm%jdykh i`oyd fhdod
.kq ,nk g%la r: ,xldj ;=,ska ,nd .kakd jdhqj rg ;=, fnod yerSu i|yd úl,am ;=kla we;' tajd kï k<
moaO;shlska" CNG f,i g%la r:j,ska iy LNG f,i g%la r:j,ska jYfhks' tA tla tla l%ufhys jdis fukau wjdis o we;' k< t,Sug úYd, msrsjehla wjYH jqjo kv;a;= iy l%shdlrùï wdoS
mqkrdj¾;k jeh wvq ksid os.= ld,Skj k< t,Su jvd jdisodhl fõ' wfkla w;g CNG fyda
LNG fyda f,i g%la r:j,ska m%jdyKh i|yd uQ,sl jeä msrsjehg wu;rj bkaOk iy fiajl fõ;k wdoshg wjYH mqkrdj¾;k uQ,H jeäfhka jeh fõ'
iïmdokh i`oyd wjYH flfrk há;, myiqlï w;r CNG i`oyd kï iïmSvk tallhla o
LNG i`oyd kï øùlrK myiqlï o we;=<;a jkq we;' j¾;udkfha§" f;d. jYfhka fnod yeÍu
10
i`oyd m%jdykh lsÍu fukau È.=-ÿr g%lar: iy niar: m%jdykh i`oyd fhdod .ekSu msKsi o
jvd m%shlrk bkaOkhla f,i LNG ye`Èkaúh yelsh' iuyr wjia:dj,os" jdhQ is,skavr wvx.= lkafÜkrhu g%la r:fhka fjka lr mdßfNda.slhska w;r jdhqj fnodyeÍfï ia:dkhla f,i o
lkafÜkrhu Ndú;d l< yelsh' LNG jdhqj njg m;alsÍfuka wk;=rej CNG r:jdykj,g ,nd §u msKsi fnodyeÍfï tall fj; iemhSu i`oyd nd¾ 250la ;rï jk by< mSvkhlg iïmSvkh lsÍug yels iïmSvl fj; iemhSuo fuys,d isÿ l< yelsh' iajNdúl jdhqj f.k hk k< ud¾. i`oyd wêl msßjehla ±Íug isÿfõ' ´iafÜ%,shdfõ jdhq mßjyKh ms<sn`oj fkdfndaod m< flreKq m%ldYkhl ls'ó'1000lg jvd wvq ÿrla i`oyd ls'ó'
w`.,lg USD 42"000 - 50"000 olajd mrdihl m%d.aOk úhoula ±Íug isÿ jk nj fmkajd §
we;'10 óg wu;rj" m%d.aOk fkdjk úhou lsf,daógrhla i`oyd USD 18"000la muK jk njo fmkajd § we;' idudkHfhka È.= ÿrla Tiafia jdhqj mßjyKh lrkq ,nkafka nd¾ 25-100 olajd mSvkhla hgf;ah' by< ñ, wkqmd;sl ie,ls,a,g .;a úg" ls'ó' 100l ÿrla w`.,a 24l úIalïNh
iys; k< ud¾.hlska f.k hEu i`oyd ta wkqj msßjeh USD ñ,shk 120la jkq we;' Èkla ;=< wfmaCIs; jdhq mßudj m%jdykh lsÍu i`oyd wjYH flfrk k< ud¾.fha m%udKh
;SrKh l< hq;=j we;' jirlg idêl m%udKh 15-30 Bcm olajd bvlv i,iñka úYd, úIalïNhlska hq;a ^w`.,a 46-60& k< ud¾.hla È. ÿrla Tiafia t<Su i`oyd isÿ l< hq;= wdfhdackh f.da,Shj" j¾;udkfha" lsf,daóg¾ 1000la i`oyd fvd,¾ ì,shk 1-1'5la w;r w.hla
.kS' fuh lsf,daóg¾ w`.,lg USD 25"000 la muK jkq we;11¡ ,xldfõ§ kï" m%Odk k.r yereKq fldg uq`M rgu wdjrKh flfrk mßÈ k< ud¾. cd,hla ilia lsÍu wmyiq ld¾hHla jkq we;' rfÜ ish¨u m%foaY wdjrKh flfrk mßÈ wêfõ.S ud¾. ;ekSfï rcfha jevigyk;a iu." wêfõ.S ud¾. i`oyd fjka lrk ,o N+ñh Tiafia iajNdúl jdhqj f.k hk k< ud¾. t,Su i`oyd wjYH flfrk bv m%udKh ,nd.; yelsh'
flfiafj;;a" k< ud¾. cd,hlg jvd furgg iqÿiq úl,amh jkafka" CNG f,i fyda LNG
f,i fyda jdhqj fnod yeÍfï uOHia:dk fj; f.khEuhs' CNG iy LNG f,i m%jdykh lsÍï
w;r jdis fukau wjdiso ;sfí' CNG i`oyd idudkHfhka nd¾ 200-275 la ;rï jk by< mSvkhla iys;j jdhqj .nvd lsÍu isÿ l< hq;= nj;a" tksidu WÉp wd;kH Yla;shla iys; n/;s gexls wjYH jk nj;a fuys,d i`oyka l< hq;=h' wvq .=Kd;aulNdjhlska hq;a øjH fhdod gexls ilia lsÍu fya;= fldgf.k uE;l§ mdlsia;dkfha yÈis wk;=re fndfydauhla isÿ jQjdfia tf,i wvq .=Kd;aulNdjhlska hq;a øjH gexls ilia lsÍu i`oyd fhdod .ekSu yÈis wk;=rej,g iy tu.ska ñhhk fyda ;=jd, ,enQjka úYd, ixLHdjla ìyslsÍug fya;=jkq we;'12
wfkla w;g" LNG i`oyd tajd m%jdykh lrkq ,nk r:j, fukau fnodyeÍfï uOHia:dkj,o øùlrK WmlrK iy .nvdlsÍfï gexls ia:dms; lsÍu wjYH flfrkq we;' øj jdhqfjys
jdIamSlrKh wju uÜgul ;nd .ekSu msKsi øjh -162 oC WIaK;ajhl mj;ajd .ekSu Wfoid
fïjd ukd f,i ;dm mßjrKhlg ,lafldg ;sìh hq;=h' LNG idudkHfhka nd¾ 3 isg 10 olajd jk mSvkhla hgf;a .nvd flf¾' lkafÜkrj,g ydksùu iy tu.ska ck;dj
wk;=rej,g ,laùu je<elaùu i`oyd CNG iy LNG m%jdykh lrkq ,nk r:jdyk úfYaI wdrCIs; wx. iys;j ksIamdokh l< hq;=fõ' njqi¾ u.ska Lksc bkaOk uydud¾. Tiafia
m%jdykh lsÍu ;rï lkafÜk¾ g%la r: u.ska CNG fyda LNG fyda m%jdykh lsÍu wjodkï fkdjk nj fuys,d i`oyka l< hq;=h'
11
2'4 Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhQ iq,n;djh
,xldfjka oekg fidhd f.k ;sfnk jdhq ksêfhka j¾I 2018 jk úg Èklg 70 Mcf YS>%;djhlska iajNdúl jdhq jdKsc ksIamdokh wdrïN lr j¾I 2021 § Èklg >k wä ñ,shk
^Mcf/d& 140 olajd;a j¾I 2023 § Èklg 210 Mcf olajd;a ksIamdokh mq`M,a lsÍfï yelshdj we;s njg wOHhk lKavdhug ±kqj;a flreKs' tfyhska" tksid ia-jdhq mßfNdackh fuu iemhqï ld,rduqjg .e,fmk wdldrhg ie,iqï lsÍu fuys§ jeo.;afõ'
m<uq wÈhr i`oyd jvd;a meyeÈ,s f;aÍu f,i ixhqla; pl% jdhQ g¾nhsk ^CCGT& n,.dr ;%s;ajh ia-jdhq u.ska l%shdlrúh yels ;;ajhg mßj¾;kh lsÍu ±laúh yelsh' fï w;ßka tla n,d.drhla ^300 MW& flrj,msáfhys o b;sß fol ^165¬163 MW& le,Ks;siai ixlS¾Kfha o
msysgqjd ;sfí' Wmrsu ;;aj hgf;a l%shd;aul jk úg fulS CCGT n,d.dr ;=k n,.ekaùug
Èklg ia-jdhqj 93 Mcf l b,a¨ula mj;S' fl,jrmsáfhys we;s n,d.drh iy le,Ks;siai
n,d.dr oaú;ajh fj; ia-jdhqj f.k hEu i`oyd fl,jrmsáh CST isg k< ud¾.hla t,d .; yelsh'
Èklg 210 Mcf lg tyd ksIamdokh mq`M,a lsÍfï yelshdj iu. iajNdúl jdhq iemhSug wfmalaIdjla iys; mdßfNda.slhska ms<sn`o wOHhkh lsÍug iy tajd m%uqL;dlrKh isÿ lsÍu w;HjYHfõ' idlÉPdfõ wjika Nd.fha§ n,Yla;s b,a¨ï wxY ms<sn`o mÍCId lsÍfuka wk;=rej fuh ie,eiau l%shd;aul l< hq;=h' fï w;r mdßfNda.slhska fj; jdhqj fnod yeÍu msKsi fhdod .; yels l%ufõo ms<sn`oj o wOHhkh l< hq;=h' fuys,d ie,lsh yels mdßfNda.slhska f,i úÿ,s n,d.dr" m%jdyk m¾hka;" uyd l¾udka;Yd,d" úYd, fydag," ld¾ñl ckmo iy kd.ßl ksjdi ixlS¾K ±laúh yelsh'
2'5 iajNdúl jdhqjøj njg m;a lsÍu mdßfNda.sl uOHia:dk fj; iajNdúl jdhqj fnod yeÍu i`oyd myiqfjka m%jdykh l< yels fjk;a øjhla njg jdhqj mßj¾;kh lsÍu isõfjks úl,amhla f,i ie<lsh yelsh' fndfydauhla wfmaCIl øj fuys§ i,ld ne,sh yels jQjo WÑ;u øjh jkafka vhsó;hs,a B;¾
^DME& fõ' fuhg" ãi,a iy LPGj,g iudk ,CIK ;sfnk w;r iq`M úlrKhlg ,la lsÍu
u.ska by; lS bkaOk i`oyd wdfoaYl f,i fhdod .ekSfï yelshdj we;' DMEj, ,CIK iy fjk;a bkaOkj, uQ,sl ,CIK 3 jk j.=fjys olajd we;' ;j;a úl,amhla kï fu;fkda,a njg mßj¾;kh lsÍuhs'
iajNdúl jdhqj DME njg mßj¾;kh lsÍfuka" iïmSvkhg ,la fkdlr fyda øùlrKh fkdlr fyda iajNdúl jdhq wdldrhgu m%jdykh lsÍu yd ne`ÿKq .eg¨ u.yrjd .ekSug fya;=jkq we;' l%shdj,sh wdrïN flfrkafka" iajNdúl jdhqj w¾O oykhg ,lalr m%Odk
jYfhka yhsv%cka ^H2& iy ldnka fudfkdlaihsâ ^CO&j,ska iukaú; jk iska.Eia jdhqjg
fmr<Su iu.sks' fojkqj fuu jdhQka fu;fkda,a ^CH3OH& njg ridhkslj ixYaf,aIKh lrkq
,efí' ó <`. wÈhf¾§ fu;fkda,a c,úÉfþokhlg ,la lrñka vhsó;hs,a-B;¾ ^DME&
^CH3OCH3& ksIamdokh flf¾' úfYaI W;afm%arlhla ^fj<`o ysñlï iys;& Ndú; lsÍu u.ska
fu;fkda,a ksIamdokh u.yer iDcqju DME ksIamdokh lsÍug o yelshdj ;sfí'
DME hkq idudkH mSvkh iy WIaK;ajh hgf;a § jdhqjla jYfhka mj;skakls' iq`M mSvkhla
hgf;a øj njg m;a l< yelsh' túg th m%jdykh myiq lrjñka" LPG iu. l< wdldrhg
12
is,skavrj,g msrùu o isÿ l< yelsh' flfiafj;;a DME njg ia-jdhqj mßj¾;kh lsÍfï§ hï
wdldrhl Yla;s ydkshla isÿfõ' ia-jdhqj u.ska DME ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH flfrk
;dCIKh ixj¾Okh lsÍu foaYShjo isÿ l< yelsh' ffcjialkaOh o DME njg mßj¾;kh lsÍu i`oyd ;dCIKh Ndú; lsÍug túg yelshdj ,efnkq we;' fufia lsÍfï § wdydr msiSu i`oyd Ndú; flfrk ffcjialkaOj, ld¾hCIu;djh 10] isg 40] muK olajd by< kexùug iy Ndú; lrkakka yg myiqjla we;s lsÍu" .Dyia; ¥IKh bj;a lsÍu hkd§ m%;s,dN o w;am;a lr .ekSug o yelsjkq we;'
3 jk j.=j( vhsó;hs,a-B;¾j, ^DME& uQ,sl ,CIK
,CIKh DME LNG LPG ãi,a
;dmdxlh oC -25 -162 -42 180-360
;dmckl w.h kcal/kg 6"900 12"500 11"000 10"500
úYsIag .=re;ajh 0'73 - 0'49 0'845
Êj,k wxlh oC 235 630 500 250
iaftdagk iSudj ] 3-17 5-15 2-9 1-7 iSfÜka wxlh 55-60 - 5 40-55
DME Ndú; lsÍfï§ ie,ls,a,g .; hq;= m%Odk lreKq folla ;sfí' m<uqjekak kï" wvq
Yla;sckl w.h - ia-jdhqj i`oyd th 6"900 kcal/kg jk w;r ãi,a f;,a i`oyd th 10"500
kcal/kg jkafkah' tkï" DMEj,ska Odjkh jk jdykhla iudk ÿrla wdjrKh lsÍu msKsi
ãi,a fuka 1'5l .=Khla n/;s DME f.k hd hq;=ùuhs' fojekak kï" iSfÜka wxlh ãi,aj,
tu w.hg iudk ùu" tkï" iïmSvkhg ,la flfrk úg" iajhx-Êj,kh ùfï ,CIKh DME i;=ùu iy tfyhska iïmSvl oyktkaðkaj, Ndú;h i`oyd th iqÿiq ùuhs'
ãi,a f;,a fjkqjg jdyk i`oyd úfYaIfhka nr jdyk i`oyd DME bkaOkhla f,i Ndú; lsÍfï§ ¥Ilj, wvq úfudapk uÜgï fya;= fldg f.k hqfrdamSh rgj, th ckm%sh;ajhg
m;afjñka mj;S' LPG fjkqjg .Dyia: wdydr msiSfï§ Ndú; lrk úg § mjd" ±,s" yhsfv%dldnk" wxY=uh øjH hkdÈfhka f;drj" .Dyia:uh ¥IKhla we;s fkdlr ks,a ±,a,la iys;j ±ùu
isÿfõ' iajNdúl jdhqj,ska DME ksmoùu fuu jd¾;dfõ miq wjia:djl ;jÿrg;a idlÉPd flf¾'
iajNdúl jdhqj" ãi,a f;,a iy LPG jeks Lksc f;,a bkaOk njg fmr,Su ;j;a úl,amhls' .,a w`.=rej,§ fukau jdhqj,ska fujeks mßj¾;k isÿlsÍu i`oyd ;dCIKh ol=Kq wm%sldfõ idfid,ays ±kgu;a ;sfnk nj i`oyka l< hq;=h13' rg ;=< Lksc f;,a fkdue;sùu fya;= fldgf.k" ol=Kq wm%ssldj jdyk bkaOkhla f,i .,a w`.=re iy iajNdúl jdhq iïm;a Ndú;d lsÍu Wfoid fuu ;dCIKh fhdod .kS' 2'6 wdrCIl mshjrj,a jdhqj ldkaÿùul § fmdf<dj uÜgug wdikakj r`od mj;sk iy msmsÍfï wjodkula fmkakqï
lrk LPG fuka fkdj" iajNdúl jdhqj jd;hg jvd ieye,a¨ jk neúka ldkaÿùul§ YS>% úisÍhdula isÿfõ' hï mqoa.,fhla uq`M;ekaf.hg we;=,a ù úÿ,s n,anhl iaúph ±,aùfï§ bka
mek k.sk .sks mq<s`.=j u.ska LPG oykh ùu lrK fldg f.k tjeks msmsÍï isÿfõ' wLKav ldkaÿùula iy ±,afjk .sks ±,a,la ta u;g f.k fkdtkafka kï ñi iajNdúl jdhqj wdY%fhka
13
by; i`oyka isoaêh jeks isÿùï isÿ fkdfõ' fl;rï úr, jQjo tjeks wjia:d w;S;fha§ jd¾;d ù ;sfnk w;r wdikak;u isÿùu 2014'06'27 Èk bkaÈhdfõ wdkaød m%foaYfha .Eia k<hla msmsÍfuka yg.;a .skakla u.ska ñksiqka 14la ñh hEu iy 20 fofkl= ;=jd, ,eîu fmkajd Èh yelsh'14 fuh" nd,dêldÍka úiska ldkaÿjk k< ud¾. wëCIKh lsÍu iy ta i`oyd mQ¾j Wmdhhka .ekSu i`oyd mQ¾j iQodkï ùula isÿ lr fkdue;s nj meyeÈ,sj fmkakqï flfrk wjia:djls' wo jk úg" tu ia:dkfhysu iy ÿria:j hk fowdldrhgu l%shd flfrk jdhq ldkaÿùï wkdjrKh lrkq ,nk ixlS¾K moaO;s ;sfnk w;r tjeks moaO;s jdhq f.k hk k< ;=< ia:dms; lsÍu jeo.;a mshjrla f,i i`oyka l< hq;=h' ldurhla ;=< jdhqj tla /ia jQ wjia:djl§ mjd" th .sks .kakd iq`M jkafka jdhqjg-jd;h ñY%Kh 5-15] ;=< r`od mj;skafka kï muKs' ñY%Kh 5]g jvd wvq kï" Êj,kh ùug ;rï jdhq m%udKhla tys fkdue;s jk w;r ñY%Kh 15]g jeä wjia:dj, jdhq oykh i`oyd m%udKj;a
;rfï Tlaiscka fkdue;sfõ' jdhqf.da,Sh mSvkh hgf;a tys Êj,k WIaK;ajh 538oC jk w;r
th Lksc bkaOkj, tlS WIaK;ajhg jvd by< w.hla .kS' tksid" øj bkaOkj,g jvd ia-jdhqj b;du;a wdrCIdldÍ nj meyeÈ,sh' mdßfNda.slhska fj; ia-jdhqj fnod yefrk úg ldkaÿùï y`ÿkd.ekSu ;SrKh lsÍu i`oyd thg wxY=ud;% .kaOhla tl;= lrkq ,efí' iajNdúl jdhq l¾udka;h ;=< k< ud¾. Tiafia jdhq
m%jdykh iy LNG uqyqÿ ud¾. Tiafia jdhq m%jdykh o bgq lrkq ,nkafka lsishï ldkaÿùula iy yÈis wk;=rla je<elaùfï wruqK we;sj iïu; m%ñ;Skag wkql+, ;on, wdrCIl jevms<sfj<la wkq.ukh lsrSfuka h'
LNG m%jdykh lrkq ,nkakd jQ jir 60lg wêl b;sydih ;=< § m%Odk .Kfha yÈis wk;=rla jd¾;d fkdjqKq ;rïh' isÿ jqKq wk;=re ish,a, l%shd lrejkaf.a w;a je/oafoka isÿ jQ tAjd úh'
iuia;hla f,i" LPG iy .efid,Ska jeks fjk;a Lksc f;,a Ndú;hg jvd iajNdúl jdhqj Ndú;h b;du;a wdrCIdldÍ fõ' flfiafj;;a" foaYSh cd, Tiafia k<ud¾. u.ska mdßfNda.slhd fj; ia-jdhqj f.k hEfï§" ia- jdhqj, we;s wjodkï idOl iy ´kEu jHikldÍ ;;ajhla wju lsÍu i`oyd ms<smeÈh hq;= wdrCIdldÍ l%u iy mshjr ms<sn`oj uyck;dj ±kqj;a lsÍfï jevigyka meje;aùu w;HjYH fõ' fuu ld¾hfha kshef,kakka yg wkq.ukh lsÍu i`oyd fufyhqï ks¾Kdhl iy Í;s yd úêp¾hd ilia lsÍug n,dêldÍka yg isÿ jkq we;' iajNdúl jdhq fnod yeÍfï moaO;s ia:dmkh lrk iy kv;a;= lrk ish¨u mqoa.,hska yg hduk wêldÍka u.ska n,m;% ,nd §uo w;HjYH lreKls'
14
3' Y%S ,xldfõ n,Yla;s iemhqu 3'1 iuia; m%Odk n,Yla;s iemhqu wm rfÜ j¾;udk n,Yla;s wjYH;djh imqrd,kafka jeä jYfhka ffcjialkaOh" Lksc f;,a" c, úÿ,sh iy .,a w`.=re jk w;r iq`M jYfhka iïm%odhl fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;s
^NCRE& m%Nj u.sks' uq`M n,Yla;s wjYH;djfhka 45-50]lau muK i`oyd ffcjialkaOh odhl jk w;r" fojkqj by<u odhl;ajhla Lksc f;,a u.ska iemfha' iïmQ¾K úÿ,sh W;amdokfhka 30-50] ;a w;r m%udKhlg c, úÿ,sh odhl jk kuqÿ th iuia; n,Yla;s iemhqug odhl jkafka iq`M jYfhks' tu odhl;ajh fmdÿ n,Yla;s tallhla njg úoHq;a n,Yla;s tallh mßj¾;kh flfrk wdldrh u; r`od mj;S ^1 jk rduqj n,kak&' miq.sh jir lsysmh ;=<" iq<x
n,h" iQ¾h Yla;sh" l=vd-c, úÿ,s n,h" iy orj,ska ,efnk n,Yla;sh jeks NCRE m%Njj,ska ,efnk odhl;ajh ie,lsh hq;= wdldrfhka j¾Okh ù ;sfí'
wm rfÜ iuia; m%Odk n,Yla;s iemhqu ^TPES& .Kkh lsÍug fhdod .kq ,nk bkaOkj,
;dmckl w.hhka Y%S ,xld iqks;H n, wêldßfha ^SLSEA& m%ldYkj,ska ,nd f.k we;'
flfiafj;;a" ,xld Lksc f;,a ixia:dfõ ^CPC& jd¾;dj, iy cd;sl yß;d.dr jdhq ^GHG& bkafjkagß ieliSu i`oyd ks¾Kdhl iïmdokh lrk foaY.=K úm¾hdi ms<sn`o wka;¾ rdcH
uvq,a, ^IPCC& imhd ;sfnk w.hhkag fïjd ksYaÑ;ju iudk fkdfõ' nyq,j fhdod .kq ,nk bkaOk i`oyd fuu uQ,dY%hkaf.ka ,nd .;a fulS úúO w.hhka 4jk j.=fjys olajd we;' fuu
fjkialï" GHG bkafjkagßo we;=,;aj miqj isÿ flfrkakd jQ ish¨u weia;fïka;=j, m%fCIamKh jk w.hkaj, 2-4] la muK wúksYaÑ;;djhlg fya;= fõ'
1jk rduqj( n,Yla;s iïmdokfhys,d Ndú; jk fmdÿ tall n,Yla;s W;amdokh i`oyd Ndú; flfrk úúO bkaOkj, m%udK m%ldYhg m;a flfrkqfha tajdfha uQ,sl tall u.ska jk w;r tajd iïmsKavkh fldg ±laùu i`oyd tajdg wod< ;dm m%udKh u; mokïj fmdÿ tallhla ilia fldg .ekSu wjYHfõ'
idudkHfhka ;dm Yla;s tallh jk cQ,a ^J& ^cQ,a 4'1868 = le,ß1& fulS fmdÿ tallh f,i i,lkq ,efí' iEu bkaOkhlgu - jdhquh" øjuh" iy >k - i;=j úYsIag
;dmckl w.hhla we;s w;r jeh jQ iEu bkaOkhlu wvx.= ;dm Yla;sh tys nr [fgdka
^t& j,ska] thg wod< ;dmckl w.hfhka ^GJ/t& .=K lsÍfuka ,nd .kS' ;dm n,d.drj,ska úÿ,sn,h ,nd .kakd wjia:dj,§ tys Yla;s m%udKh" oykh jk
bkaOkj, ;sfnk ;dm Yla;sh f,i i,lkq ,efí' c, úÿ,s n,d.drj,ska fyda NCRE m%Njj,ska fyda ckkh flfrk úÿ,sn,h mßj¾;kh lsÍfï§ ms<s.kq ,nk cd;Hka;r
iïuq;sh jkafka cQ,a iy fjdÜj, w;r jQ iDcq iudk;djh" tkï cQ,a ^J&1 = fjdÜ
;;amr 1 fyj;a fjdÜ meh ^Wh& 1 = cQ,a ^J& 3"600 hkak Ndú; lsÍuhs' tkuqÿ Y%S ,xldfõ c, úÿ,sfhka ksmojk ,o Yla;s m%udKhg iudk Yla;s m%udKhla 36] l ld¾hCIu;djhla iys;j ;dm n,d.drhlska ckkh lsÍfïoS jeh jkq ,nk bkaOkj, wvx.= Yla;s m%udKh fj; mokï jQ idOlhla foaYSh úÿ,s n,OdrSka úiska Ndú; lrkq ,efí' fuu l%uh iDcq iul l%uh u.ska ,nd.kakd m%udKh fuka 2'79 l .=Khl Yla;s m%udKhla c, úÿ,sh i`oyd ,ndfohs' tys m%;sM,hla f,i" wmf.a Wmfhda.S;djhka u.ska imhkq ,nk Yla;s mßfNdack o;a; c, úÿ,sh i`oyd WoaOukh jQ odhl;ajhla iy imhk ,o iuia; Yla;s m%udKh i`oyd WoaOukh jQ w.hhla o fmkakqï lrhs'
15
4 jk j.=j( nyq,j Ndú; lrk bkaOkj, Y=oaO ;dmckl w.hhka
bkaOkh
Y=oaO ;dmckl w.h kcal/kg
SEA15
CPC16
IPCC17
ãi,a 10"500 10"180 10"350 .efid,Ska 10"900 10"470 10"700 N+ñf;,a 10"500 10"390 10"690
LPG 10"600 10"960 11"300
kema;d 10"900 10"720 10"750 oeú$ner f;,a 9"800 9"830 9"600
c, úÿ,s ixrplh i`oyd WoaOukhjQ w.hhla imhk f;,a wdfoaYl idOlh SLSEA iy CEB
hk wdh;k folu Ndú; lrk neúka Y%S ,xldfõ n,Yla;s mrsfNdackfhys ;;ajh wfkla rgj,a iu. ixikaokh lsÍfï§ wjHdc fkdjk iajNdjhla fmkakqï lrhs' tlai;a cd;Skaf.a
ixj¾Okh jevigyk ^UNDP&" cd;Hka;r n,Yla;s ksfhdað;dh;kh ^IEA&" wdishd Ydka;slr
wd¾Ól yd idudchSh fldñiu ^ESCAP& iy wdishdkq ixj¾Okh nexl=j ^ADB& jeks cd;Hka;r ixúOdk u.ska mj;ajdf.k hkq ,nk n,Yla;s o;a; mdolj, Y%S ,xldj i`oyd imhd ;sfnk w.hhka fuu WoaOukhjQ w.hhka iu. .e,mSula fkdue;s nj o fmfka' ta
flfiafj;;a" fuu jd¾;dfõ" SLSEA iy CEB w.hhka iu. wkql+, ùu i`oyd Tjqka úiska
Ndú; lrkq ,nk f;,a wdfoaYl idOlh wka;¾.; fldg ;sfí' SLSEA o;a;mdolfhys imhd
we;s o;a; Ndú; lrñka 2010-2012 ld,mßÉfþoh ;=< fmgd-cQ,aj,ska ^1 PJ = 1015J& m%ldYs;
TPESys idudkH w.hhkg úúO m%Njhkaf.ka ,o odhl;ajh 7 jk rEmfhys olajd we;'
7 jk rEmh( 2010-2012 ld,h ;=< iuia; n,Yla;s iïmdokfhys idudkH w.hka18
fuu ld,h ;=< § wm rfÜ iuia; n,Yla;s wjYH;djfhka 44'3]la ffcjialkaOhkaf.a odhl;ajfhka ,eî we;s w;r Lksc f;,a 43'2]l odhl;ajhla ,nd § ;sfí' 2009 j¾Ifha§ ie,lsh hq;= m%udKhlska furgg y`ÿkajd fok ,o .,a w`.=re u.ska jir 2010-2012 ld,h ;=< 2'5]l odhl;ajhla ,nd § we;' n,Yla;s iïmdokh i`oyd c,úÿ,sh 8'4]l odhl;ajhla ,nd § ;sfnk w;r l=vd-c, úÿ,s n,d.dr iy iq<x n,Yla;s n,d.dr b;sß 1'6] i`oyd odhl;ajh ,nd § ;sfí'
TPES fj; úúO m%Njj,ska 2003-2012 ld,h ;=< § ,enqKq odhl;ajh 8 jk rEmfhys olajd we;s
w;r fuys§ 2003 j¾Ifha§ TPES" 385 PJ isg 2012 j¾Ifha§ 483 PJ olajd 25] lska by< f.dia
iuia;h = 470 PJ
16
we;s nj fuhska meyeÈ,sfõ' rfÜ ld,.=K rgdj u; r`od mj;sk c, ixrplh 27 PJ isg 50 PJ olajd úp,khla olajd we;' c, ixrplh wvq w.hhla .kakd kshx ld,hkays§ jif¾ Lksc f;,a mßfNdackh by< kxjñka ;dm n,Yla;sh W;amdokh lsÍu isÿfõ' wm rfÜ c, úÿ,s n,d.dr fhdackd l%u w;ßka tlla jQ uyje,s jHdmD;sh" jdßc, iïmdokh i`oyd o c,h iemhSu o isÿ lrhs' tfyhska" kshx iuhhkays § ;dm n,Yla;sh i`oyd jk b,a¨u by< kxjñka jdßc, wjYH;djh n,Yla;s ckkh wNsnjd hkq we;'
8 jk rEmh( 2003-2012 ld,h ;=< iuia; m%Odk n,Yla;s iemhqu19
3'2 ffcjialkaO iemhqu iuia; n,Yla;s iemhqfuys 44]la jQ by<u odhl;ajh ,efnkafka ffcjialkaOj,sks' fuhska jeä m%udKhla ld¾hCIu;djh 10]la ;rï jQ idïm%odhl ,smaj, isÿ flfrk .Dyia: wdydr ieliSu i`oyd Ndú; flf¾20' b;sß Yla;sh fuys§ ;dmh f,i wmf;a hhs' n,Yla;s Ndú;fha
jvd ld¾hCIu ffcjialkaO Wÿka fyda LPG Wÿka fhdod .ksñka ld¾hCIu;djfhka by< wdydr msiSfï l%u fhdod .kafka kï iuia; n,Yla;s iïmdokh wvq lr,ñka fuu Yla;skaf.ka jeä m%udKhla b;sß lr .; yels jkq we;' fuys,d i`oyka l< yels ;j;a
úl,amhla jkafka fuu jd¾;dfõ uq,ska i`oyka lr we;s mßÈ ffcjialkaOh DME njg mßj¾;kh lsÍuhs' úfYaIfhka" fk,k ,o f;a o`M úh<Su i`oyd fukau .fvd,a iy W`M jeks l¾udka; i`oyd o ffcjialkaOh Ndú; lrkq ,efí' fuu fhdod.ekSïj,§ ld¾hCIu;djh 50]g jvd jeäjkjd úh yel' jk ixrCIK m%Odk ie,iqï jd¾;djg wkqj" 5 jk j.=fjys olajd we;s mßÈ bkaOkhla f,i ffcjialkaOh jkdka;r iy jkdka;r fkdjk m%Nj hk fo wxYfhkag ,nd .efka' wm rfÜ lDIsld¾ñl wjfYaI iy ±j l¾udka;fha wmøjH tla/ia lrk ,oafoa kï"
tf,i tla /ia flfrk ffcjialkaOh i;=j jd¾Islj 63PJla muK ;dm m%udKhla wvx.= úh yels nj fmf¾rd hkd§ka weia;fïka;= lr ;sfí21' j¾I 2011-20 ld,h i`oyd 1995 § isÿ lrk ,o mqfrdal:khg wkqj bkaOk i|yd ,nd .; yels ffcjialkaO m%udK 5 jk j.=fjys olajd we;' j¾I 2001-2012 ld,h ;=< .Dyia: iy l¾udka; wxYhkays ffcjialkaO mßfNdackh 9 jk
rEmfhys olajd we;s w;r" fuu o;a; SLSEA u.ska ilia lrk ,o n,Yla;s ;=,s; m%ldYkfhka ,nd f.k we;' fuys" .Dyia: iy l¾udka; wxYhkays Ndú; flfrk ffcjialkaO m%udK
17
fjka fjkaj i`oyka lr ;snqK o fulS weia;fïka;= ilia lsÍfï l%ufõoh imhd fkd;snqKs'
or-bkaOkj,g wu;rj" 2012 j¾Ifha§ 130 kt m%udKhla iSks l¾udka;fhka ckkh jQ Wla frdvq" bkaOkhla f,i Ndú; fldg we;' b;sßjk msÿre iy fnda. wjfYaI we;=,;a lDIsld¾ñl wjfYaI ie,lsh hq;= m%udKhla bkaOk f,i Ndú; fldg ;sfnk w;r tu m%udKh .Kkh lsÍula isÿ fldg ke;'
5 jk j.=j( m%laIsma; bkaOk-oej iq,n;djh22
m%Njh 2011-20 ;=< iq,n;djh
^kt&
SEA u.ska 2012 os isÿ l< weia;fïka;=j
^kt& iajNdúl jkdka;r 760 jk j.d 273 jeú,s fnda. ^fmd,a" rn¾ iy f;a& 10"091 jk l¾udka; wjfYaI 533 uq`M tl;=j 11"657 13"000
9 jk rEmh( 2001-2012 ld,h ;=< ffcjialkaO mßfNdackh23,24
3'3 Lksc f;,a iemhqu fndrf;,a iy msßmyÿ lrk ,o ksIamdok Y%S ,xldj úiska j¾;udkfha wdkhkh lrkq ,nhs' j¾I 2012 § wdkhkh lrk ,o m%udKhka 10 jk rEmfhys fmkajd § we;' wm rfÜ Lksc f;,a b,a¨fuka 1$3 la muK fndrf;,a j,ska imqrd .kq ,nk w;r b;sßh flá ld,Sk fldka;%d;a moku u; wdkhkh lrkq ,efí' foaYSh msßmyÿj, fndrf;,a msßmyÿ lsÍu isÿ lrhs' wdkhkh flfrk msßmyÿ ksIamdok w;r iïmQ¾K Lksc f;,a wdkhkfhka 1$3 l ;j;a mx.=jlg ysñlï lshk jdyk ãi,a lemS fmfka' j¾I 2012 ;=< § foaYShj msßmyÿ flfrk ksIamdok iy wdkhkh flfrk ksIamdok 6 jk j.=fjys ±lafõ' oekg mj;sk msßmyÿj, Odß;djh mq`M,alsÍug fyda kj msßmyÿ f.dvke.Sug fyda wjYH;djhla ;sfnk kuqÿ ta i`oyd isÿ l< hq;= wdfhdackh b;d by< jk neúka tu ld¾hh l%shd;aul lsÍfuka je<lS we;' msßmyÿ lrk ,o ksIamdok o we;=,;aj Lksc f;,a ksIamdok
18
wdkhkh lsÍu 2012 j¾Ifha§ uq`M wdkhk msrs jefhka 26]la jQ" cd;sl whjehg úYd, nrla f,i fmkajd Èh yelsh25'
10 jk rEmh( 2012 j¾Ih ;=< wdkhkh lrk ,o fmdis, bkaOk
6 jk j.=j( 2012 § foaYShj msßmyÿ iy wdkhkh lrk ,o Lksc f;,a ksIamdok26
ksIamdokh foaYShj msßmyÿ lrk ,o
^kt&
wdkhkh lrk
,o ^kt&
LPG 17'44 192'6
kema;d 70'88 - .efid,Ska 151'57 574'6 ãi,a 394'16 1652'2 wjqgQ¾ 93'16 288'4 N+ñf;,a 74'84 55'0 oeúf;,a 648'41 - bkaOk f;,a - 563'7 fjk;a 30'25 143'5 tl;=j 1480'71 3470'0
3'4 .,a w`.=re oykh
miq.sh oYlh ;=< 25-100 kt mrdihl jQ .,a w`.=re m%udKhla isfuka;s ksIamdokfha § Ndú;hg f.k ;sfí' mq;a;,fï .,a w`.=re úÿ,s n,d.drfha m<uq wjêh 2011 j¾Ifha§ wdrïNùu;a iu.
.,a w`.=re mßfNdackh 2011 § 475 kt isg 2012 § 724 kt olajd by< .sfhah27' fuys f;jeks wÈhr 2014 iema;eïn¾ udifha§ wdrïN flreKs' ngysr fjr<g .,a w`.=re wdkhkh lsÍu .eg¨ fndfyduhla we;s lsÍug fya;= ù we;'
19
fkd.eUqre uqyqo fya;=fjka úYd, .,a w`.=re fk!ldj,g" fjr< wdikakhg m%udKj;a mßÈ f.k taug fkdyelsùu iy ta ksid fjr< fj; m%jdykh lsÍu msKsi n;a;,aj,g megùu wjYHùu '
ksß; È. fudaiu mj;sk udij, uqyqo r`Mùu fya;= fldg f.k jir mqrd fk!ldj, isg n;a;,a fj;g .,a w`.=re m%jdykh lsÍug fkdyelsùu'
fuf,i m%jdykh ÿIalr jk úg tlS ÿIalr;djh u. yrjd .ekSu i|yd .,a w`.=re m%udKj;a f;d. l,a ;nd .nvd lr .ekSu mQ¾j wjYH;djhla njg m;aj we;' wfkl=;a m%Nj iu. ixikaokh lrk úg .,a w`.=re u.ska ksIamdok úhou ,dnodhS uÜgul mj;ajd .ekSug yels jk neúka n,Yla;s ie,iqïlrefjda n,Yla;sh W;amdokh lsÍu i`oyd .,A w`.=re fhdod .ekSug jeä reÑl;ajhla olaj;s' .,a w`.=re" n,Yla;s W;amdokh i`oyd y`ÿkajd§u iudc iy mßißl moku u; uyck;dj úiska isÿlrk ,o úfrdaO;d fya;= fldg f.k oYl lsysmhla m%udo úh' wiQj oYlfha ;%sl=Kdu,fha .=jkaf;dgqm<g wdikak ia:dkhl .,a w`.=re
n,d.drhla ^CPP& bÈlsÍug CEB u.ska ie,iqï ilia lrk ,o w;r úfrdaO;djh;a ksid iy mßißl iy fjk;a idOl fya;= fldg f.k fuu jHdmD;sh l%shdjg kexjQfha ke;'
CEB kej; jrla ol=Kq fjrf<ys .eUqre ia:dkhla jk udje,a, ó<`. ia:dkh f,i f;dard .;a; o uyck úfrdaO;d iy mßißl moku u; jHdmD;sh l%shdjg kexùug fkdyels úh' bka wk;=rej" niakdysr fjrf<ys ia:dk lsysmhlau i,ld ne,Sfuka miqj" fkdfrdÉfpdaf,a ^mq;a;,u& jQ j¾;udk ia:dkh f;dard .kakd ,§' flfiafj;;a" iudchSh iy mßißl moku u; we;s flreKq uyck úfrdaO;d lrK fldg f.k th ia:dms; lsÍu kej; jrla jir .Kkdjla m%udo úh' n,Yla;s n,d.dr o we;=,;aj úYd, jHdmD;s ms<sn`o mßißl kS;s n,d;aul jQfha 1988 § muK jk w;r tksidu .,a w`.=re u.ska we;s flfrk wêl ¥IKh i`oyd wjOdkhla ,nd fkdÿka nj fuys,d i`oyka l< hq;=h' 3'5 c, úÿ,sn,h W;amdokh wm rfÜ úÿ,sn, wjYH;djfhka 30-60]la muK imqrd,ñka uOHu l`ÿlrfhka wdrïN ù .,d nisk .x.d fndfydauhl c,h úÿ,sn,h W;amdokh lrkq ,nhs' tlsfklg iudka;rj .,d niakd le,Ks .f`.a w;= .x.d folla jk uiafl<sh Tfhys iy flfy,a.uqj Tfhys msysàfï WÉp;aj fjki Wmfhda.s fldgf.k óg jir 60lg muK fmr Y%S ,xldfõ tjlg m%Odk c,úÿ,s n,d.drh bÈlrk ,§' wo jk úg" ,CImdk ixlS¾Kh f,i y`ÿkajkq ,nk m%Odk c,
úÿ,sn,d.dr myla ;sfnk fuu fhdackd l%uh hgf;a" iuia; ia:dms; Odß;dj 335 MWla jQ
w;r 2001 isg 2010 olajd jd¾Islj 1376 GWhl idudkH w.hhla iys; úÿ,s W;amdokhla lr
;snQks28' fuu W;amdokh" ie,iqï lrk ,o iuia; W;amdokh jQ 1"563 GWhka 88]la úh29' fuu
ixlS¾Kfha 35 MWl Odß;djhla iys; wjika n,d.drh ls;=,a.,g wdikak fn%daâ,Ekaâys bÈflfrñka mj;S' ,CImdk ixlS¾Kfhys jQ n,d.dr fndfyduhla jir 50lg muK fmr ia:dms; lr we;s w;r j¾;udkfha tajd m%;sixialrKh flfrñka mj;S' uyje,s .`." j¾I 1970-2000 ld,h w;r;=r § c, úÿ,sn,h ixj¾Okh lsÍu i`oyd Wmfhda.S
fldg f.k ;sfí' uyje,s fhdackd l%uh hgf;a 2001-2010 ld,h w;r;=r 1542 GWhl
idudkHhla W;amdokh lrk ,o 810MWl iuia; ia:dms; Odß;djhla iys; m%Odk n,d.dr
yhla ^06& ;sfí' fuh" 2"667 GWhlajQ ie,iqï lrk ,o iuia; ia:dms; W;amdokfhka 58]ls' uyje,s fhdackd l%uh hkq úÿ,sn, W;amdokh iy úh<s l,dmhg jdßc, iïmdokh hk oaú;ajh i`oydu c,h iïmdokh flfrk nyqld¾h fhdackd l%uhla nj fuys,d i`oyka l< hq;=h'
20
,CImdk ixlS¾Kfhys iy uyje,s fhdackd l%ufhys jQ c, úÿ,s n,d.dr oYl myla ;siafia - mkia .Kkaj, isg wkQ .Kka olajd jQ úÿ,sn, W;amdokfhys,d m%Odk m%Nj úh' uyje,s fhdackd l%uh hgf;a oYl lsysmhlg by; f.dvk.k ,o iuyr m%Odk c,dY f,dal nexl= uQ,HdOdr hgf;a m%;sixialrKh flfrñka mj;S' ie,lsh hq;= lreKla jkafka uyje,s
ixlS¾Kfhka ckkh jk úÿ,sh úlsKSfuka CEB úYd, uqo,la Wmhd .kakd kuqÿ tu`.ska imhkq ,nk c,hg fyda tys myiqlï kv;a;= lsÍug fyda lsisÿ uqo,la uyje,s wêldßh fj; fkdf.jk njhs' 3'6 iïm%odhl - fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;s iïm;a n,Yla;s wud;HdxYh u.ska 2006 j¾Ifha§ ilia lrk ,o Y%S ,xldfõ cd;sl n,Yla;s m%;sm;a;sh iy l%fudamdhg wkqj j¾I 2015 jk úg iïm%odhl fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;sh
(NCRE)u.ska cd;sl cd,hlg wju jYfhka 10] l n,Yla;s iïmdokhla lrd <`.d ùug rch
m%hka; oersh hq;= njg m%ldY lr ;sfí30' l=vd mßudK ^<10 MW& c, úÿ,sh" ffcjialkaO" Ôj
jdhqj iy li< wdY%S; úÿ,sn,d.dr" iQ¾h n,Yla;sh" iy iq<x n,Yla;sh NCRE m%Njj,g
wh;afõ' 2013 CEB ixLdk ix.%yhg wkqj j¾I 2013 os mqoa.,sl wxYh iy úÿ,sn, uKav,h
úiska ia:dms; lrk ,o 366 MWla jQ NCRE m%Njj,ska 1"178 GWhl úÿ,s n,Yla;shla W;amdokh jQ w;r th tu jir ;=<oSu W;amdokh lrk ,o iuia; úÿ,s n,Yla;sh jQ 11"962
GWhka 9'85]la úh' fuh cd;sl n,Yla;s m%;sm;a;sfhys i`oyka b,lalh jk 10]g iïmQ¾Kfhkau mdfya wdikak ù we;'
NCRE iïm;a ixj¾Okh lsÍu Wfoid iy l¾udka;h hdukh lsÍu Wfoid rch 2007 jif¾
Tlaf;daïn¾ udifha § Y%S ,xld iqks;Hn, wêldßh ^SLSEA& msysgqjkq ,eîh' SLSEA ys ixLHdf,aLkj,g wkqj" wkque;sh ,;a fyda ;djld,slj wkque;sh ,;a fyda ish¨u n,d.dr wdrïN lrk ,o úg ia:dms; Odß;djhg by; w.h fuka wdikak jYfhka ;=ka .=Khlska by< ±ófï yelshdjla mj;S' n,Yla;s m%;sm;a;sfhys b,lalhg wkql+, fjñka 2015 jk úg ia:dms;
Odß;djfhys uq`M tl;=j 640MWla jk NCRE m%Nj l%shd;aul ;;ajhg m;ajk nj weia;fïka;= fldg we;' wfmaCIs; Odß;djkays ixhq;sh 7 jk j.=fjys olajd ;sfí31'
2 jk rduqj( iïm%odhl fkdjk mqk¾ckkSh n,Yla;s m%Nj
iïm%odhl iy iïm%odhl fkdjk moaO;s hk fowdldrhg mqk¾ckkSh n,Yla;s m%Njj,g wh;afõ' m<uqj i`oyka l< m%Njj,g úYd, c,úÿ,s n,d.dr iy iïm%odhl ffcjialkaO moaO;s we;=,;a jk w;r" fojekakg iQ¾h úlsrK u.ska ^m%ldY-fjda,aàh;d iy iQ¾h ;dm&" iq<x" id.r ^;rx. r<" Woï& fukau ld¾hCIu ffcjialkaO ^iDcq oykh" jdhqnjg fmr<Su& iy ffcj bkaOk ^t;fkda,a" ffcj ãi,a& moaO;s u.ska
l%shdlrk n,d.dr wh;afõ' .x.dj, wdmod c, jHdmD;s l%shd;aul jk o¾YShj 10 MW
j,g jvd wvq Odß;d iys; l=vd c, úÿ,s n,d.dr moaO;s o NCRE moaO;s hgf;a wka;¾.; fldg ;sfí'
fmdis, bkaOk oykh iy kHIaál bkaOk mßfNdackh mqk¾ckkSh fkdjk n,Yla;s
moaO;sj,g wh;a fõ' NCRE m%Nj w;ßka c, úÿ,s moaO;s ^j¾Idfjka mqk¾ckkh flfrk& iy ffcjialkaO ^kej; isgqùfuka mqk¾ckkh flfrk& muKla mqk¾ckkSh jk w;r wfkla ish,a, mDÓú moaO;sh ieuúgu l%shdlÍ ;;ajfha mj;skq we;' tfyhska fïjd CIh fkdjk m%Nj f,i j¾.SlrKh l< yels w;r mqk¾ckkSh fkdjk m%Nj
CIhjk m%Nj jkafkah' flfiafj;;a" iQ¾h PV" iq<`." iy l=vd c, úÿ,s n,d.drj, ms<sfj<ska" j,dl=`M jeiau" iq<x ;;ajhka" j¾Idfjys isÿjk iajdNdúl úp,;djhka lrK fldg f.k iEu wjia:djl§u wjYH m%udKhg n,Yla;sh iemhSug yelshdjla fkdue;s jkq we;'
21
j¾;udkfha§ 10MW olajd jQ Odß;djhla iys; NCRE m%Nj ixj¾Okh lsÍu iy fufyhùu mqoa.,sl wxYh fj; mjrd we;' j¾I 1997-2002 ld,h ;=< § ia:dms; n,Yla;s fiajd fnodyeÍï ^ESD& kï jQ m<uq jHdmD;shla iy 2002-2007 ld,h ;=< § ia:dms; .%dóh wd¾Ól ixj¾Okh i`oyd mqk¾ckkSh n,Yla;sh ^RERED& kï jQ fojeks jHdmD;shla o jYfhka .af,dan,a tkajh¾ukag,a *eis,sá ^GEF&32 uQ,HdOdr imhk ,o jHdmD;s folla Y%S ,xldfõ mqk¾ckkSh n,Yla;s l¾udka;h i`oyd uQ,sl .dul n,h iemhSh'
7 jk j.=j( wdrïN lrk ,o iy wdrïN lsÍug kshñ; NCRE jHdmD;s
ldKavh ia:dms; Odß;djh MW 2013 jk úg
wdrïN jQ 2015 jk úg wfmaCIs;
wjirm;a ,nd ÿka
;djld,sl wkque;sh
l=vd c, úÿ,s n,d.dr 243 350 190 98 iq<x n,Yla;sh 73 230 32 20 ffcjialkaO$ li< 16'5 40 100 45
iQ¾h PV 1'4 30 10 72
uq`M tl;=j 334 650 332 235
22
4' Y%S ,xldfõ n,Yla;s b,a¨u
wd¾Ólh" lDIsl¾uh" .Dyia: yd jdKsc" l¾udka;" m%jdykh iy úÿ,sn,h wxY ish,af,ys .dul n,h jkafka n,Yla;shhs' úYajdiodhl iy ±ßh yels wdldrhlg m%Odk n,Yla;sh iemhsh yels kï muKla fulS ish¨u wxY ld¾hCIuj iy wd¾Ól jYfhka mdvq fkdjk wdldrhlg l%shd;aul l< yelsfõ' ffcjialkaOh nyq, f,i .Dyia: uÜgfï iy l¾udka;j, ;dmYla;sh W;amdokh lsÍu i`oyd fhdod .kakd w;r Lksc f;,a" m%jdyk wxYfhys pd,l n,h ckkhg iy yqud,$jdhQ g¾nhsk u.ska iy ãi,a tkaðka u.ska l%shd lrk ;dm úÿ,s n,d.dr
l%shd;aul lsÍu i`oyd fhdod .kq ,efí' bkaOk f;,a" øj fmfg%da,shï jdhq ^LPG&" iy N+ñf;,a
l¾udka;j, ;dm Yla;sh ckkh lsÍu iy fmdaIK f;d.hla f,i Ndú;hgo LPG iy N+ñf;,a ksfjiaj, ms<sfj<ska wdydr msiSu iy wdf,dalk lghq;= i`oyd o Ndú;hg .kq ,efí'
LPG l=vd m%udKhla m%jdyk wxYfhys o Ndú; flf¾' ;dm Yla;sh i`oyd úl,am m%Njhla f,i iajNdúl jdhqj Ndú; l< yels neúka iEu m%Odk n,Yla;s fCIa;%hla ms<sn`oju fuys my; idlÉPd lr we;'
4'1 .Dyia: iy jdKsc wxYh
.Dyia: iy jdKsc wxYfhys ^HH&C& mßfNdackhg .efkk fmdis, bkaOk w;ßka nyq, f,i
LPG, wdydr msiSu i`oyd o N+ñf;,a" wdf,dalkh iy wdydr msiSu i`oyd o Ndú; flf¾' ãi,a iy bkaOk f;,a o l=vd m%udKj,ska jdKsc Wm wxYfhys Ndú;hg .efka' ffcjialkaOh nyq, f,i ksfjiaj, wdydr msiSu i`oyd fhdod .kakd kuqÿ fuu wOHhkh hgf;a ffcjialkaOh
ie,ls,a,g .ekSula isÿ fkdfõ' j¾I 2001-2012 olajd ld,h ;=<HH&C wxYfhys mßfNdackh lrk ,o úúO bkaOkj, m%udKhka 11 jk rEmfhys olajd we;' iuia; bkaOk mßfNdackh 2001-2007 ld,h ;=< idudkH neiaula olakg ,enqKq w;r bkamiqj tys jeä ùula olakg ,enqKs' fuu wxYh ;=< mßfNdackh lrk ,o iuia; bkaOk m%udKh 2008 iy 2012 ld,h ;=< 8'3]l idudkH YS>%;djhlska by< ke. ;sfí' j¾I 2001 iy 2012 w;r" 7'88]l j¾Okhla fmkakqï lrñka ck.ykh ñ,shk 18'80 isg ñ,shk 20'28 olajd by< f.dia ;sfí'
flfiafj;;a" fuu ld,h ;=< §" LPG mßfNdackfhys fukau N+ñf;,a mßfNdackfhys;a j¾Okhla fmkakqï fldg ke;'
11 jk rEmh ( .Dyia: iy jdKsc wxYfhys fmdis, bkaOk mßfNdackh33
23
ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska isÿ lrk ,o 2012$13 .Dyia: wdodhu iy úhou ms<sn`o ióCIKhg wkqj" .Dyia: wdydr msiSu iy wdf,dalkh i`oyd bkaOk Ndú;fhys rgdj 8
jk j.=fjys olajd we;' tys olajd we;s o;a; LPG" w¾O-kd.ßl iy .%dóh m%foaYj,g ldjeoa§fï úYd, bvlvla mj;sk neúka wdydr msiSu i`oyd ffcjialkaOh fhdod .ekSfuys
wjm;khla olakg ,efnkq we;s nj fmkakqï lrhs' úÿ,sn,h iy LPG .%dóh iy j;= m%foaYj,g ldjeoa§u;a iu. wdf,dalk lghq;= iy wdydr msiSu i`oyd N+ñf;,a Ndú;fhys wvqùula we;sùugo bv we;'
8 jk j.=j ( wdydr msiSfï§ iy wdf,dalkfha§ bkaOk Ndú;fhys rgdj 2012$1334
wxYh wdydr msiSu ^m%;sY;h& wdf,dalkh ^m%;sY;h&
or LPG N+ñf;,a úÿ,sn,h N+ñf;,a RE
kd.ßl 35.2 55.5 9.2 97.0 2.7 0.4
.%dóh 85.7 12.0 2.3 87.5 11.3 1.6
j;= wxYh 95.3 2.4 2.3 82.8 16.9 0.2
cd;sl 77.5 19.0 3.5 88.9 10.1 1.1
4'2 lDIsld¾ñl wxYh
Y%S ,xldfõ wd¾Ólh lDIsl¾udka;h u; mokï jQ tllehs iïm%odhdkql+,j ie,fla'
flfiafj;;a" A7 rEmfhys fmkakqï lr we;s mßÈ wo jk úg lDIsld¾ñl wxYh cd;sl GDP
fj; wju odhl;ajhla fmkakqï lrhs' lDIsld¾ñl lghq;=j,ska GDP fj; flfrk fulS odhl;ajh 12 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ idudkH YS>%;djh 3'8]l ks;H j¾Okhla fmkakqï
fldg ;sfí' SLSEA o;a;j,g wkqj" 17 jk rEmfhys olajd we;s wdldrhg N+ñ jdyk .ykfhys rEmKh fldg we;s j¾;udk lDIsld¾ñl wxYfha fndfyda lghq;= yereKq fldg" lDIsld¾ñl wxYh u.ska mßfNdackh flfrkafka fkd.sksh yels ;rï jk iq¿ bkaOk m%udKhls'
12 jk rEmh ( lDIsl¾uh u.ska ^ksh; ñ,&GDP fj; odhl;ajh
wïmdr" fmdf<dkakrej" iy l=reKE., jeks úYd, l=Uqre hdhj,a olakg ,efnk Èia;%slalj, hdka;%SlrKh lrk ,o wiajkq fk,k hka;% ks;sm;d Ndú; lrk ,o bkaOk m%udKh ms<sn`oj
24
ksishdldr weia;fïka;=jla ilia lr fkdue;' lmd .;a ù" ieliq f;a" ieliq rn¾ iy fmd,a" fgdka tlla ksIamdokh lsÍu msKsi wjYH flfrk úYsIag Yla;sh .Kkh lsÍfuka iy jd¾Islj fulS ksIamdokj, iuia; ksIamdokh u.ska fuu wxYhg jeh jk iïmQ¾K Yla;sh ks¾Kh lsÍu isÿ l< yelsh'
úh<s l,dmfhys isÿ flfrk lDIsld¾ñl lghq;=j,ska jeä m%;sY;hla" by< Odß;djhla iys; c, fmdïm Ndú; lrñka .eUqre fyda Wm-mDIaàh <sxj,ska c,h ,nd .kakd Wiaidk jdßud¾. moaO;s hgf;a isÿ flf¾' fuu fmdïm l%shdlrjkafka mdr fomi jQ bkaOky,a j,ska ñ,g .kakd ãi,a fyda N+ñf;,aj,ska jk w;r tjeks wjia:d i`oyd fjkuu jd¾;d ;nd .ekSula isÿ lrkafka ke;'
fuu ish¨ lghq;= isÿ lsÍug bkaOk wjYH flfrk w;r" 12 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ" lDIsl¾uh i`oyd wjYH flfrk bkaOk i`oyd ;sfnk b,a¨u lDIsl¾u ksIamdok j¾Okhg wkqrEmSj j¾Okh fjkq we;ehs hfula n,dfmdfrd;a;= úh yelsh' flfiafj;;a" 13 jk rEmfhys" olajd we;s mßÈ" lDIsl¾u wxYh hgf;a bkaOk mßfNdackh j¾I 2005ka wdrïN ù" 2010 yereKq fldg" ks;H wvqùula jd¾;d fldg ;sfí' lDIsl¾uh i`oyd wjYH flfrk bkaOk mdr fomi we;s bkaOjy,aj,ska ñ,g .ekSu iy tf,i úlsKQ m%udKh lDIsl¾u wxYh hgf;a
fkdj m%jdyk wxYh hgf;a jd¾;d lsÍu fuhg fya;=j úh yelsh' lDIsl¾u wxYh GDP i`oyd ie,lsh hq;= mx.=jla odhl flfrk fyhska" fuu wxYh hgf;a wkqrEmS odhl;ajhla n,Yla;s wxYh hgf;a o ;sìh yels nj hful=g wfmaCId l< yelsh'
13 jk rEmh ( lDIsld¾ñl lghq;=j,§ bkaOk mßfNdackh35
4'3 ld¾ñl wxYh
j¾I 2007-2012 ld,h ;=< ld¾ñl wxYh cd;sl GDP fj; 29'4] iy 31'5] w;r odhl;ajhla ,nd § we;' úúO Wm-wxYj," 2002 ñ, mokï fldg .;a 2007-2012 ld,h ;=< w.h tl;= lsÍïj, odhl;ajh 14 jk rEmfhys olajd we;' fuu ld,h ;=< 5'86]l j¾Okhla fmkakqï fldg ;sfí'
by<u odhl;ajh" wdydr" mdk j¾." iy ÿïfld< wxYfhka ,eî we;s w;r" frÈms<s yd ksñ we`ÿï iy ridhksl øjH yd rn¾ hk wxYo ie,lsh hq;= odhl;ajhla ,nd § ;sfí' flfiafj;;a" fjk;a ld¾ñl Wm-wxYj,ska" úfYaIfhka WÉp n,Yla;s iQCIu l¾udka;j,ska isÿ flreKq
odhl;ajh b;d wju uÜgul mj;S' mßYsIagfhys fmkajd § we;s mßÈ" l¾udka; wxYfhka GDP fj; isÿ flreKq odhl;ajh th flfrys fiajd wxYh u.ska ,nd ÿka odhl;ajhg jvd wvq ù ;sfí'
25
l¾udka; wxYfhys Ndú; flfrk bkaOk" N+ñf;,a" ãi,a" bkaOk f;,a" LPG" .,a w`.=re" iy ffcjialkaOj,ska iukaú;h' ffcjialkaOh yereKq fldg" 2001-2012 olajd bkaOk mßfNdackh 15 jk rEmfhka fmkakqï fldg ;sfí' .,a w`.=re" isfuka;s l¾udka;fha§ Ndú; flf¾' j¾I 2007-2012 ld,h ;=< wd¾Ólh fj; l¾udka; wxYfhys odhl;ajh 5'86]l jd¾Isl j¾Okhla fmkakqï lrk w;r" fuu wxYh ;=< bkaOk mßfNdackfhys wkqrEmS j¾Okhla fmkakqï fkdlrhs' th 2005-2011 olajd RK j¾Okhla fmkajhs' j¾I 2011 iy 2012 w;r
ld,fha§ 2001 j¾Ifha§ 13"525 TJ iy 2012 j¾Ifha§ 14"409 TJ hk w.hhka w;r úp,kh fjñka o ta w;r ld,h ;=< mßfNdackfhys by< my< hEï iys;j iuia; fmdis, bkaOk mßfNdackfhys jeäùula fmkakqï fldg ;sfí'
14 jk rEmh ( úúO ld¾ñl Wm wxYj,ska GDP fj; odhl;ajh36
15 jk rEmh ( l¾udka; wYfhys fmdis, bkaOk mßfNdackh37 4'4 m%jdyk wxYh .efid,ska u.ska Èfjk iy ãi,a u.ska Èfjk hk fowdldrfhau jdyk Ndú;fhys YS>% j¾Okhla miq.sh oYlh ;=< fmkakqï fldg we;' 16 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ" .efid,Skaj,ska l%shd flfrk jdyk w;r" h;=re meÈ .ykh fndfydafihska wfklajd blau
26
f.dia we;' .efid,Skaj,skal%shdflfrk jdyk uq`M .ykh 11'3] l idudkHhla iys;j 7'0-14'5]l j¾Okhla fmkakqï flf¾' h;=remeÈh iu. ;reKhskag ksoyfia ießieÍug we;s bvlv h;=remeÈ .ykfha YS>% j¾Okhg j.lsjhq;= w;r" uOHu mka;sh i`oyd ±ßh yels ñ,lg .efid,Skaj,ska Èfjk l=vd fudag¾ r: fj<`ofmdf<ys ;sîu tu j¾.fha jdykj, jeäùug fya;= ù ;sfí' fuhg wu;rj" rcfha fiajlhka yg jdyk wdkhkh lsÍu i`oyd nÿ iyk iemhSu jdykj, ixLHdfõ j¾Okhg j.lsh hq;= ;j;a idOlhla fõ' ÈhqKq rgj, fuka fkdj" Y%S ,dxlSh ck;dj fudag¾ r:hla oYl foll muK ld,hla ;siafia Ndú; lsÍfï m%jK;djhla fmkajk neúka" jdyk iuqodfhys jeä fldgila merKs jdykj,ska iukaú; jkafkah' ãi,a j,ska l%shd flfrk jdyk i,lk úg" tajdfha .ykfhys j¾Okh 17 jk rEmfha olajd we;s mßÈ .efid,Skaj,ska Odjkh flfrk jdykj, j¾Okhg jvd wvq YS>%;djhla fmkakqï lrhs' tajdfha jd¾Isl j¾Okh" 6'3]l idudkHhla iys;j 3'0-8'4]l mrdihl úh' oaúld¾h jEka r:" f,dß iy N+ñ jdyk .ykh wvq jeä jYfhka iudk m%udKj,ska hqla; jQ w;r nia r: .ykh b;d wvq j¾Ok uÜgul úh'
17 jk rEmh (2003-2012 ld,h ;=< ãi,aj,ska Èfjk jdykj, j¾Okh39
by; fmkakqï flfrk wdldrhg jdyk .ykfhys j¾Okh;a iu." wkqrEmS bkaOk mßfNdack j¾Okhla o wfmaCId flf¾' j¾I 2002-2012 ld, mrdih i`oyd ãi,a iy .efid,Ska mßfNdackh fjk fjku 18 jk rEmfhys olajd we;' .efid,Ska mßfNdack o;a;" .efid,Skaj,ska Odjkh flfrk jdyk .ykfhys j¾Ok fõ.hg ;rula iudk j¾Okhla fmkakqï lrk kuqÿ" ãi,a mßfNdack o;a;" flfiafj;;a" lemS fmfkk fjkia yeisÍula fmkakqï lrhs' j¾I 2002 iy 2004 w;r fukau j¾I 2007 iy 2008 w;r ld,j,oS ãi,a mßfNdackh RK j¾Okhla fmkakqï lrhs' ãi,a jdyk Odjkh flreKq jd¾Isl ÿr m%udKh .efid,Ska jdykj,g jvd fnfyúka by< w.hhla f.k ;sîu o fuu jl% u.ska fmkakqï lrhs' lDIsld¾ñ" ëjr l¾udka;" iy ld¾ñl jeks fjk;a wxYj, oS m%jdykh i`oyd wjYH flfrk ãi,a u. fomi we;s bkaOky,a fj;ska ñ,g .kq ,enQ ksidfjka m%jdyk wxYh hgf;a jd¾;d lsÍu óg fya;=j úh yelsh'
27
18 jk rEmh ( 2002-2012 ld,h ;=< .efid,Ska iy ãi,aj, jd¾Isl mßfNdackh40 j¾I 2001-2012 w;r ld,mrdih ;=< ãi,a iy .efid,Skaj, ixhqla; mßfNdackh 19 jk rEmfhys olajd we;' jdyk .ykh taldldÍ f,i jeäfjñka mej;=k o bkaOk ñ, by< hEu jeks fjk;a idOlj,g md;%ùu ksidfoda bkaOk mßfNdack rgdj tu rgdju wkq.ukh flfrk njla olakg fkd,efí'
19 jk rEmh ( 2001-2012 ld,h ;=< m%jdykh i`oyd bkaOk mßfNdackfhys j¾Okh41 4'5 n,Yla;s ^úÿ,sh&wxYh
n,Yla;s wxYh kue;s jpk" m%;sm;a;s ilia lrkakka iy uyck;dj úiska zzúÿ,sn, W;amdokh iy mrsfNdackhZZ hkak i`oyd Ndú; flfrñka mej;=k o ;dCIKslj th ksjerÈ fkdfõ' úÿ,sh hkq Yla;sfhys tla wdldrhla jk w;r zn,hZ" úÿ,sh fyda fjk;a wdldrhl Yla;sh W;amdokfhys YS>%;djh f,i ye`Èkaúh yelsh' ta flfia jqjo" fuu jd¾;dfjys" n,Yla;s wxYh hk joka" tu fË;%fha whf.a m%fhdackh ;ld úÿ,sn, W;amdok wxYh úia;r lsÍu msKsi
fhdod .kq we;' tkuqÿ"energy hkak fjkqjgo n,Yla;sh hkqfjka fuu jd¾;dfjys Ndú;d lr we;' tla oyia kjish .Kkaj, uq,a Nd.h jk f;la" c, úÿ,sn, hq.hg fmr isgu ia:dms; fldg we;s ;dm úÿ,s n,d.dr lsysmhla yereKq úg" rfÜ ish¨u mdfya úÿ,sn, wjYH;djh c,úÿ,s n,d.drj,ska imqrd .kakd ,oS' tkuqÿ uE; j¾Ij," 40-60]l m%udKhla c,úÿ,sh u.ska o"
28
b;sßh ;dm úÿ,s n,d.dr u.ska o imqrd .kakd ,oS' fïjd iïmSä;-oyk ^IC& fyj;a ãi,a n,d.dr" jdIam g¾nhsk n,d.dr fyda jdhq g¾nhsk fyda úh' tajd ãi,a f;,a fyda bkaOk f;,a fyda kema;d fyda u.ska ls%hd lrjk ,oS' jdhq-g¾nhsk" wvq-ld¾hCIu ;ks pl% fyda wê-ld¾hCIu ixhqla; pl% wdldrfha fyda tajd úh' c,úÿ,sfhka W;amdokh flfrk m%udKh" úÿ,sn, W;amdokh i`oyd ;sfnk c, m%udKh iSud flfrkakd jQ" uyje,s .f`.ka jdß c, iïmdokh i`oyd yrjd hjkq ,nk c, m%udKh u; o r`od mj;S'
.,a w`.=re oykh iys; jdIam g¾nhsk ^ST& 2011 jif¾ isg y`ÿkajd fok ,o w;r CEBys È.=
ld,Sk W;amdok mq`M,a lsÍfï ^LTGE& ie,eiafuys olajd we;s mßÈ wm rfÜ úÿ,sn, W;amdokfhys,d m%Odk ld¾hNdrhla fïjd u.ska bgq flfrkq we;' j¾;udkfhaoS ãi,a-f;,a$ bkaOk f;,a$ fndr-f;,a oyk ãi,a n,d.dr" ãi,a-oyk jdhq g¾nhsk n,d.dr" ãi,a$bkaOk-f;,a ixhqla; pl% n,d.dr iy kùk;u .,a w`.=re-oyk úÿ,s n,d.dr hk n,d.drj,ska iukaú; W;amdok ;dCIK ñY%Khla wm rfÜ olakg ,efí' fuu ;dm n,Yla;s n,d.drj, úia;r 9 jk j.=fjys oelafõ'
9 jk j.=j ( mj;sk ;dm n,d.dr iy úY%du .ekaùfu ie,eiau42
n,Yla;s n,d.drfhys
msysàu fufyhqïlre ;dCIKh
wdrïNl jir
ia:dms; Odß;dj
MW
ksIamdokh
2010 GWh úY%dñl jir
le,Ks;siai CEB jdhq g¾nhsk 1981$82 5x20 26'18 2014
le,Ks;siai CEB jdhq g¾nhsk 1997 115 27'10 2023
imq.ialkao A CEB äSi,a 1984 4 x20 360'42 2020
imq.ialkao B CEB äSi,a 1997$99 8 x10 480'35 2025
imq.ialkao ,laOkõ äSi,a 1997 24 126'18 2013
imq.ialkao taIshdmj¾ äSi,a 1998 51 325'00 2018
pqkakdlï CEB äSi,a 1999 8 55'74
fld<U fld,a- mj¾ äSi,a 2000 60 460'96 2015
hdmkh fkda¾;a- mj¾ äSi,a 2000 30 2018
le,Ks;siai CEB CCGT 2002 165 493'30
ud;r taia mj¾ äSi,a 2002 20 154'72 2018
fydrK taia mj¾ äSi,a 2002 20 163'22 2018
le,Ks;siai AES Ltd CCGT 2003 163 464'12 2023
mq;a;,u fy<Okõ äSi,a 2003 100 643'82 2015
weô,smsásh taia mj¾ äSi,a 2004$05 100 640'46 2015
flrj,msáh fjiaÜ-fldaiaÜ CCGT 2008$10 300 547'10
mq;a;,u CEB jdIam g¾nhsk 2011 300
j¾I 2001-2012 ld,h ;=< úÿ,sn, W;amdok tallj, ia:dms; Odß;djfhys j¾Okh 20 jk rEmfhys olajd we;' fndfyda j¾I i`oyd c, úÿ,s iy ;dm úÿ,s n,d.drj, ia:dms; Odß;djfhys iudk njla fmfkkakg ;sfí' úYd, c, úÿ,s n,d.drj, ia:dms; Odß;djh 1"355
MWg <`.dù we;s w;r fn%daâ,kaâ ^35 MW& iy Wud Th ^120 MW& hk bÈlsÍï mj;sñka
;sfnkakd jQ n,d.dr fol;a iu. uq`M c, úÿ,s ia:dms; Odß;dj 1"510 MWg <`.dfjkq we;'
29
20 jk rEmh ( 2001-2012 ld,h ;=< úÿ,s n,d.drj, ia:dms; Odß;djfhys j¾Okh44
wkd.;fha ia:dms; lsÍug kshñ; wfmaCIl jHdmD;s n,d.dr folla CEB ys os.= ld,Sk ckkh
(LTGE) ie,eiaug we;=,;a fldg we;' ñka tlla fokshdfha" .sx .`. wdY%s;j ^49 MW& iy
wfkl uyje,s .`. yryd fudrf.d,a,ysos ^27 MW) fõ' ;jo l`M .`. ^ud;f,a Èia;%slalh& yria fldg c,dYhla o wUka .`. yria fldg ;j;a c,dYhla o tu c,dY fol iïnkaO flfrk Wu`.la o we;=<;a kj jdßud¾. jHdmD;shl jevlghq;= fudr.ylkafoys oekgu;a wdrïN fldg
;sfí' fuu Wu`. fl<jr Odß;dj 25 MWjQ c, úÿ,s n,d.drhla f.dvke.Su o fuu
jHdmD;shg we;=<;afõ43' flfiafj;;a" CEB LTGE ie,iqfuys th wka;¾.; lr ke;'
c,úÿ,s iy ;dm n,d.dr i`oyd ia:dms; Odß;djhka wdikak jYfhka iudk jk w;r" 21 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ jir tll oS fyda folloS yefrkakg ;dm n,Yla;sh" c, úÿ,sn, Yla;shg jvd m%uqL jk wdldrhg tajdfhka cks; ksIamdokh mq`M,a f,i fjkiafõ' c,úÿ,s W;amdokhg iSud mkjñka ksh`. we;sùu fuu úIu;djhg fya;= jQ tla lreKla úh yelsh'
21 jk rEmh ( 2001-2012 ld,h ;=< úúO m%Njj,ska W;amdokfhys j¾Okh45
úÿ,sn, W;amdokh i`oyd Lksc bkaOk - ãi,a f;,a" bkaOk f;,a" fndr f;,a" kema;d iy .,a w`.=re jeks úúO j¾.fha bkaOk Ndú; lrkq ,efí' úÿ,sn,h W;amdokh i`oyd 2001-2012 ld,h ;=< jd¾Isl bkaOk mßfNdackh 22 jk rEmfhys olajd we;' wfmaCIs; mßÈ" bkaOk mßfNdackh" c, úÿ,s n,Yla;s W;amdokh iu. m%;sf,dau iïnkaO;djhla 21 jk rEmfhka oelafõ'
30
22 jk rEmh ( úÿ,sn,h W;amdokh i`oyd bkaOk mßfNdackh 2001-201246
j¾I 2012 isg úúO wxY u.ska mßfNdackh lrk ,o úÿ,sn,h 23 jk rEmfhys olajd we;' by<u mßfNdackh 39]l odhl;ajhla iys;j .Dyia: wxYh i;= jk w;r l¾udka; wxYh mßfNdackh fldg we;af;a 34] la muKla fmfka' wm rfgys ld¾ñl mokfuys wvq uÜgu
fuu.ska fmkakqï flfrk w;r" ffoksl mßfNdack rgdfjys WÉp wjia:dj 1900-2230h wdf,dalk ld,h ;=< we;s ùu óg ;j;a idCIshla fõ' ish¨u cd;sl mßfNda.sl wxY w;=ßka by<u jd¾Isl úÿ,sn, mßfNdackh olajk .Dyia: wxYfha 2013 j¾IfhaoS tla .Dyhlg wod, idudkHh úÿ,sh tall 63lska muKla ùu W;am%dihls' úÿ,sn, iïnkaO;djh imhk ,o ksfjia
m%udKh 88] la muKla jk nj CEB m%ldY lr isáh o" 2009$10 ld,h ;=< mj;ajk ,o iy uy nexl=j u.ska m%ldYhg m;a lrk ,o ksjdi ióCIK jd¾;djla fmkajd fokafka wdf,dalkh i`oyd úÿ,sn,h Ndú; lrk ksjdi ixLHdj cd;sl f,i 85'3la o kd.ßl wxYfhys 95'5]la o jk njh'
23 jk rEmh ( úúO wxYj, úÿ,sn, mßfNdackh 201247 .Dyia: mßfNdack YS>%;djh by< kexùu u.ska iy 2013 § 96]la muKla jQ" úÿ,sn, iemhqu ,ndÿka ksjdi ixLHdj by< kexùu fya;=fldg f.k .Dyia: wxYfhys b,a¨u by< kexùu i`oyd jeä wjldYhla ;sfí' .Dyia: mrsfNdackh wvq uÜgul mej;Sug fya;= tlla jkafka" f¾äfhdajla" rEmjdyskS hka;%hla" frÈ uÈk bia;sßlalhla" iy YS;lrKhla jeks oE wvx.= wju WmlrK iy Bg wu;rj wdf,dalkh jeks w;HjYH Ndú; muKlska ;Dma;su;a jk fndfyduhla ñksiqkaf.a ir, Ôjk rgdjhs' wfkla fya;=j jkafka" uOHia: n,Yla;s mßfNdack
31
WmlrK Ndú;h wffO¾hu;a lrjk by< úÿ,s .dia;= whlsÍu fõ' uqM .Dyia: mßfNdackh wvq uÜgul mej;Sug ;j;a fya;=jla jkafka" j;=r ySgr" jdhq iólrK" frÈ fidaok hka;% jeks uOHia: m%udKfha úÿ,sn,hla mßfNdackh lrk WmlrKj, idfmaCI by< msßjehhs' 4'6 úÿ,sn, mßfNdackh iy cd;sl ixj¾Okh hï rgl wd¾Ólh iy ;dCIKh hk fowxYfhau ixj¾Okh fmkajk o¾Ylhla jkafka tu rfÜ tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackhhs' Y%S ,xldfõ 2001-2012 ld,h ;=< by; lS o¾Ylfhys j¾Okh 24 jk rEmfhys olajd we;' fmr fldgfiys imhd we;s fya;= ldrKd ksid fuh wju
w.hla olajhs' tal mqoa., mßfNdackh" 2012 iy 2013 j¾Ij, ms<sfj,ska 515 iy 519 kWh/–
capita úh50' flfiafj;;a" rgj,a lsysmhla yereKqúg" wdishdfõ fndfyda rgj, talmqoa., úÿ,sn, mßfNdackh Y%S ,xldfõ tu w.hg jvd fndfyda by< w.hla .kakd nj 25 jk rEmh fmkakqï lrhs' fuu rgj,a yd ii`ok úg Y%S ,xldfõ tl mqoa., úÿ,sn, mßfNdackh" ldïfndach" ñhkaudrh" nx.,dfoaYh" yd fkamd,h jeks b;d W!k ixj¾ê; rgj,a lsysmhlg muKla by<ska isák" tu ,ehsia;=fõ my<u ia:dkhlg ysñlï lshhs' wdishdfõ iEu ÈhqKq rglu mdfya" kQ;k iudc wjYH;djka i`oyd wjYH flfrk wjuh f,ig i,lkq ,nk 2000
kWh/capitaj,g jvd by< tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackhla olakg ,efí51'
24 jk rEmh ( 2001-2013 ld,h ;=< tal mqoa., úÿ,sn, mrsfNdackfha j¾Okh48,49
wdishdkq ixj¾Ok nexl=j ^ADB& 2007 j¾IfhaoS zzieug n,Yla;shZZ kñka m%ldYhg m;a lrk ,o jd¾;djlg wkqj" tal mqoa., n,Yla;sh" úfYaIfhka úÿ,sn,h" mßfNdackh iy udkj ixj¾Ok o¾Ylfhys uÜgï w;r Yla;su;a iyiïnkaOhla ;sfnk nj fmkajd oS ;sfí52'
Ôú;fhys zzjeo.;aZZ .=Kd;aul njla fmkakqï lrk udkj ixj¾Ok ^HD& o¾Ylfha w.h 0'9
ùug kï tu rgg 4"000kWh/capital wju úÿ,sn, mßfNdackhla wjYH jk nj fuu jd¾;dfõ i`oyka lr we;' j¾I 2012 i`oyd Y%S ,xldfõ udkj ixj¾Ok o¾Ylh 0'715la muKla jQ w;r"
0'965 ^fkda¾fõ& isg 0'304 ^khsc¾& olajd HDI mrdihlska hq;a rgj,a 186lska uOHhg ^92 fjks ia:dkh& wdikak ia:dkhla fï ksid Y%S ,xldjg ysñ ù ;sfí53' Y%S ,xldj" f,dal idudkHh jk 0'694g uola by<ska isák kuqÿ 0'558l idudkHhla iys; ol=Kq wdishdfõ by<u ia:dkfha isà'
32
25 jk rEmh ( wdishdfõ tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackfhys jHdma;sh - 201154
fuu jd¾;dj" 1000 kWH/capitaj,g jvd wvq úÿ,s mßfNdackhla iys; rgj, fjfik ck;dj oeä È<s`ÿ njlska hqla;j isák nj ;jÿrg;a m%ldY lrk w;r Y%S ,xldj fuu lKavdhug wh;a nj fuys,d i`oyka l< hq;=h' iïmQ¾K ck.ykhgu Tjqkaf.a úÿ,sn, cd,h jHdma; lsÍug iy wjYH;djhg wkqj by< hk W;amdok Odß;djh tla lsÍuu fulS rgj,a i`oyd jk wNsfhda.h fkdjk nj fuu jd¾;dj y`ÿkdf.k ;sfnk w;r" úÿ,sn,fhys by< msßjeh i;H jYfhkau oeÍug yels jk wdldrhg uyckhd m;alrùug wjYH cd;sl wdodhu m%udKj;a ;rfï YS>%;djhlska hqla;j by< kexùuu fuu wNsfhda.h jk nj;a y`ÿkdf.k we;'
úÿ,sn, mßfNdackh 4000 kWh/capita uÜgul iemhSug wjYH flfrk Odß;djh ia:dms; lsÍfï b;d by< msßjehla wjYHjk ksid" ÈhqKqfjñka mj;sk rgj, wju jYfhka 2000
kWh/capital ^0'8 HDI uÜgulg wkqrEmSj& cd;sl tal mqoa., mßfNdack b,lal msysgqjd .ekSu iqÿiq nj fuu jd¾;dj ks¾foaY lrhs' Y%S ,xldj i`oyd" fuh j¾;udk uÜgfï isg wdikak jYfhka isõ .=Khla olajd by< hduls'
ck;djf.a i;H Ôjk uÜgu ms<sìUq flfrk jvd;a wod< idOlh jkafka .%dóh$ .Dyia:$ fkajdisl wxYfhys tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackh fõ' j¾I 2011 i`oyd wdishd;sl rgj,aj, fuu w.hhka 26 jk rEmfhys olajd ;sfnk w;r tu w.hhka 25 jeks rEmfhys olajd ;sfnk iuia; tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackhg jvd ie,lsh hq;= m%udKhlska wvqh'
33
26 jk rEmh ( wdishdfõ.Dyia: tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackfhys jHdma;sh - 201155
fuu wjia:dfõ§ mjd Y%S ,xldj 191 kWh/capita iys;j my< w¾Ofha msysgk w;r" wdishdfõ ÈhqKq iy ÈhqKqfjka wvq rgj, úIu;djh i`oyd fuh ukd idCIshla fõ' idudkHhla jYfhka
iEu ksjilau mqoa.,hska 4'5lska iukaú; jkafka kï" udisl .Dyia: mßfNdackh 67 kWh la iys;j by; w.h fkdfjkiaj mj;S' Y%S ,xldj j¾;udkfha wju mßfNdackhla iys; rgj,a iu. fm<g isák w;r ó<`. by<mx;sfha rgj,a jk ;dhs,ka;h" uef,aisshdj" iy wE; fmrÈ. rgj,a uÜgug <`.d ùug kï tys .Dyia: tal mqoa., mßfNdackh ;=ka .=Khlg wêl m%udKhlska by< kxjd .; hq;=fõ' fndfydauhla Y%S ,dxlslhskaf.a bmehqï Odß;djh" ixj¾ê; rgj, w;HjYH NdKav fia ie,flk kQ;k úoHq;a WmlrK ñ,g .ekSug fyda jdhQiólrK jeks Ôú;h iemj;a flfrk NdKav u; wdfhdackh lsÍug fyda bv ,nd fkdfoa' Y%S ,xldfõ" 2009$10 ld,fha§ isÿ lrk ,o ióCIKhlg56 wkqj" uQ,sl WmlrK mjd Ndú; lrkq ,nkafka ksfjia m%udKhka fldgila muKs¦ Wod( f¾äfhdaj ^81]&" rEmjdysksh ^80]&" YS;lrKh ^40]&" frÈ fidaok hka;% ^13]&" úÿ,s mxld ^51]& iy ùäfhda leiÜ hka;% ^36]&' ldur jdhqiólrK iy Wÿka jeks wêl úÿ,sh m%udKhla wjYH flfrk WmlrK u; wdfhdackh lsÍu i`oyd ñksiqka wffO¾hu;a lrjkakla f,i uOHu mx;s n,Yla;s mßfNdackhg wod< by< nÿ o fya;=fõ' 4'7 iuia; fmdis, bkaOk b,a¨u .Dyia:" lDIsld¾ñl" ld¾ñl" m%jdyk" iy n,Yla;s wxYj," 2001-2012 ld,h ;=< ixhqla;
fmdis, bkaOk mßfNdackh 27 fjks rEmfhys ±lafõ' fuys§" LPG" .efid,Ska" ãi,a" kema;d" N+ñf;,a" bkaOk f;,a" iy wjfYaI f;,a we;=<;a Lksc bkaOk mßfNdackh muKla fuys§ ie,ls,a,g f.k we;' m%Odk odhl;ajh fuys§ ,eî we;af;a" m%jdyk iy n,Yla;s wxYj,sks'
wfkla wxY ;=fkys - l¾udka;" .Dyia: iy lDIsl¾u mßfNdackh 20 PJg wvqfjka ia:djr ;;ajhl mej;=Kq w;r" iuia; mßfNdackfhys j¾Okhla fmkakqï lrk ,oafoa by; wxY foflka" tkï" m%jdykh iy n,Yla;s wxYj,ska muKs'
34
27 jk rEmh ( 2001-2012 ld,h ;=< úúO wxYj, fmdis, bkaOk mßfNdackh
j¾I 2012 i`oyd fuu tla tla wxYj, bkaOk mßfNdackhg wod< f;dr;=re 28 jk rEmfhys olajd we;' úYd,;u fldgi jk 55'3 ]la m%jdyk wxYh u.ska mßfNdackh lr we;s w;r fojekak jk 29'0 ]l fldgi n,Yla;s wxYh u.ska o" f;jekak jk 9'3 ]l fldgi .Dyia: iy jdKsc wxYh u.ska o" 6'3 ]l fldgi l¾udka; wxYh u.ska o mßfNdackh lr we;' wvqu fldgi jk 1]l muKla jQ odhl;ajhla iys;j lDIsl¾u wxYh u.ska mßfNdackh lr we;'
28 jk rEmh ( úúO wxY w;r fmdis, bkaOk b,a¨u - 2012
lDIsld¾ñl wxYh iy .Dyia: wxYh hk oaú;ajfhysu" n,Yla;s b,a ug m%Odk odhl;ajhla ,efnkafka ffcjialkaO oykfhka jk w;r" tksidu Lksc bkaOkj,ska fuu wxYj,g ,efnkafka wvq odhl;ajhls' flfiafj;;a" j¾;udk úYaf,aIKfha§" ffcjialkaOj,ska ,efnk odhl;ajh bj;a lr we;' n,Yla;s o;a;mdolhg we;=<;a fkdlrk ,o tla wxYhla f,i ëjr wxYh ±laúh yelsh' ëjr iy c, iïm;a wud;HdxYfha ixLHdf,aLkj,g wkqj" 2013 § Y%S ,xldfõ ëjr hd;%d moaO;shg" ;ks-Èk *hsn¾.a,dia fndaÜgq 24"000la" nyq-Èk hd;%d 4"200la iy fjk;a iïm%odhl hdka;%sl fndaÜgqj,ska iukaú; jk fudag¾ fndaÜgq o< jYfhka 30"500la muK ;snqKs' ;ks-Èk l=vd fndaÜgqjl .efid,Ska mßfNdackfhys idudkH w.h jd¾Islj ,Sgr 1"500la f,ig57" iy úYd, fndaÜgqjl tu w.h jd¾Islj ,Sg¾ 25"000la muK jk nj weia;fïka;= fldg we;58' fï wkqj"
jd¾Isl b,a¨u .efid,Ska i`oyd 30 ktla o ãi,a i`oyd 100 ktla o f,i .Kkh fldg we;'
m%jdyk wxYfha jd¾Isl .efid,Ska b,a u jk 750 kt yd ãi,a b,a u jk 1"500 kt yd
35
ixikaokh lrk úg fïjd ie,lsh hq;= w.hhka fõ' Y%S ,xldj i;=j ëjr jrdhka 20la muK ;sfnk w;r fï w;=ßka 17l bkaOk fnod yeÍfï uOHia:dk msysgqjd we;' tksid" ëjr wxYfhys bkaOk mßfNdackh ms<sn`oj jd¾;d ;nd .ekSu isÿ l< yels ld¾hhls' 4'8 l¾udka;wuq øjH f,i iajNdúl jdhqj i`oyd we;s b,a¨u fndfyda ridhksl ksIamdok ksmoùfuys,d wjYH jk wuq øjH f;d.hla f,i iajNdúl jdhqj
Ndú;hg .kq ,efí' hQßhd ^CO^NH2&2& iy wefudakshï i,af*aÜ ^^NH4&2SO4& hk fmdfydr j¾.
ksIamdokh lsÍug wjYH flfrk wefudakshd ^NH3& kue;s uQ,sl ksIamdokh ia-jdhq Ndú; lr ksmojkq ,efí' Y%S ,xldfõ fndfyduhla fnda. j¾. i`oyd fuu fmdfydr mq`M,a f,i Ndú;d
flf¾' Y%S ,xldj" 2011 j¾I ;=< hQßhd 768 ktla wdkhkh lr ;sfí59' hQßhd i`oyd 2'5]l jd¾Isl
j¾Ok fõ.hla we;ehs Wml,amkh l<fyd;a 2014 j¾Ih i`oyd tys mßfNdackh 827 ktla jkq
we;s njg weia;fïka;= l< yel' fmdfydrla f,i Ndú; lsÍu msKsi" 2014 j¾Ifha § 71 kt
olajd jeäùug bvlv we;s wefudakshï i,af*aÜ 66'65 ktla 2011 j¾Ih ;=< Y%S ,xldjg wdkhkh lrkq ,en we;60' fuu fmdfydr j¾. folu ia-jdhqj fhdodf.k Y%S ,xldj ;=< ksIamdokh lsÍfï yelshdjla we;' fuu wjia:d foflaÈu ia-jdhqfjka m<uqj wefudakshd ksIamdokh lr bka
wk;=rej th hQßhd iy wefudakshï i,af*aÜ ^AMS& njg mßj¾;kh lrkq ,efí' iajNdúl jdhqj u.ska ksIamdokh l< yels wfkla ksIamdok f,i fu;fkda,a iy t;fkda,a
ye`Èkaúh yel' tajd ó;hs,a uOHidr ^CH3^OH&& iy t;s,a uOHidr ^C2H5^OH&& f,i o y`ÿkajkq ,efí' fu;fkda,a ñksidg úI iys; jk w;r" t;fkda,a" ñksiqka úiska mßfNdackh lrkq ,nk uOHidr ksIamdokfhys m%Odk ix>glhla fõ' iajNdúl jdhqj u.ska ksmojkq ,nk iy f,dj mqrd fj<`odu i`oyd fhdod .efkk m%Odk lDIsld¾ñl ksIamdokh" fu;fkda,a fõ' m%jdyk bkaOkhla f,i" bkaOk-ffi, ksIamdokfha§ yhsv%cka m%Njhla f,i" li< c,h msßisÿ lsÍfï§ khsà%yrK ldrlhla f,i" iy ffcjãi,a ksIamdokfha§ g%dkaia-tiaÜÍNjk ldrlhla f,i fu;fkda,a Rcqju fhdod .kS' tfukau" f*da¾ue,aäyhsâ" weisála wï,h" iy t;s,Ska jeks úúO ksIamdok ksmoùfï§ m%Odk mdol ridhkh f,i o fu;fkda,a fhdod .efka' ;Ska; j¾." ue,shï j¾." frisk iy fmK iys; øjH jeks mq`M,a mrdihl jQ ld¾ñl ksIamdok ksmoùu
i`oyd f*da¾ue,aäyhsâ fhdod .kq ,efí' Y%S ,xldj" 2011 j¾Ih ;=<USD ñ,shk 5'41la
jákdlula we;s fu;fkda,a 9'86 ktla wdkhkh lr ;snqKs61' j¾I 2011 § 10 ktl m%udKhla wdkhkh flfrkq we;ehs Wml,amkh lrk ,oS' t;fkda,aj, m%Odk b,a¨u jkafka uOHidr ;ekSug wjYH iam%S;= ksIamdokh lsÍuhs' fudag¾ r: bkaOk i`oyd ñY%Khla f,i Ndú; lsÍfï yelshdj o t;fkda,a i;=h' t;fkda,a ,Sgr ñ,shk
10'42la muK fyda 8'42 ktl muK fyda 2013 § Y%S ,xldjg wdkhkh lrkq ,en we;s w;r fmd,a" ;,a" iy Wla fnda.j,ska ,nd.;a foaYSh lDIsld¾ñl ksIamdok wdijkh lsÍu u.ska o ,Sgr ñ,shk 11la muK t;fkda,a furg ;=< ksIamdokh lr we;62' b;d by< noaola wh flfrk neúka" t;fkda,a ksIamdokh lsÍu iy wdkhkh lsÍu iqrdnÿ fomd¾;fïka;=j u.ska kshdukh lrkq ,efí' iqj`o ú,jqka j¾. iy u;=msg wdf,amk jeks ld¾ñl ksIamdok ksmoùu i`oyd o
jd¾Islj t;fkda,a 600 tla muK fhdod .efka' j¾I 2014 § 9'5 ktl m%udKhla wdkhkh lrkq we;ehs weia;fïka;= lr ;snqKs' t;fkda,a úc,khg Ndckh l< úg" t;s,Ska ,efí' fmd,st;s,Ska" fmd,st;s,Ska fgßma;ef,aÜ" fmd,só;hs,a laf,darhsâ" iy fmd,siaghsÍka jeks nyq wjhúl ksIamdokfha§ wuqøjHhla f,i t;s,Ska fhdod .efka' weiqreïlrKfha§" m%jdykfha§" úoHq;a$bf,laá%la" frÈ ms<s" iy bÈlsÍï l¾udka;j, mq`M,a mrdihl jQ ld¾ñl yd mdßfNda.sl fj<`odï i|yd t;fkda,a Ndú;hg .kq ,efí' wm rgg ia-jdhq ,enqKq úg" by; l¾udka; ia:dms; lsÍu i`oyd ±ßh hq;= by< wdfhdack
36
msßjeh i`oyd hï wkqn,hla §u isÿ lrkafka kï" l¾udka;lrejka fulS ksIamdok ksmoùfï jHdmdr wdrïN lrkq we;'
37
5' wkd.; wfmaCIdjka ish¨u wxY i`oyd wkd.; n,Yla;s wjYH;djh ie,iqï lsÍfï§" ms<s.;a l%ufõo u; mokïj mqfrdal:khka isÿlsÍu l< hq;=h' Y%S ,xldfõ tjeks weia;fïka;= ks;sm;d ilia lrkq ,nkafka
úÿ,sn, wxYh ;=< muKla jk w;r" fuu mqfrdal:k i`oyd fhdod .kakd Wml,amk LTGE ie,eiafuys úia;r fldg ;sfí' m%jdyk wxYho iuyr úg úfYaI wjia:dj,§ wOHhk isÿ lrk kuqÿ mqfrdal:khka isÿ lrk wdldrh tajdfha úia;r fkdflf¾63' úÿ,sn, wxYh yereKq úg" ms<s.;a fyda úYajdiodhl fyda l%ufõohla fkd;sîu fya;= fldg f.k" miq.sh wjqreÿ lsysmhl ;snqKq m%jK;d" tu m%jK;dj wkd.;fha§;a tf,iu l%shd;aul fj;ehs wkqudk fldg" wkd.; mqfrdal:khla isÿ lsÍu i`oyd tlS miq.sh m%jK;djhkau fhdod .kakd ,§' 5'1 .Dyia: iy jdKsc wxYh
ffcjialkaO yereKq úg" HH&C wxYfhys Ndú; flfrk bkaOk jkafka" LPG" N+ñf;,a" ãi,a f;,a" iy bkaOk f;,a fõ' j¾I 2001 isg 2012 olajd tajdfha mßfNdackh 11 jk rEmfhys
olajd we;s w;r" miq.sh jir lsysmh ;=< tajdfha j¾Ok fõ.h" LPG i`oyd 6'2 ]la o" N+ñf;,a i`oyd 5'3 ]la o" ãi,a f;,a i`oyd 4'8]la o" iy bkaOk f;,a i`oyd 3'8 ]la o nj y`ÿkdf.k
;sfí' LPG i`oyd weia;fïka;= lrk ,o j¾Ok w.h LPG furg fnod yrskq ,nkafkl= úiska mqfrdal:kh lrk ,o w.h jk jd¾Isl 5-7] j¾Ok w.h yd iu.dñ fõ64' flfiafj;;a"
úÿ,sn,h u.ska wdf,dalkh lsÍu i`oyd iy LPG u.ska wdydr msiSu i`oyd N+ñf;,a fjkqjg wdfoaYl f,i fhdod .ekqKq neúka miq.sh jir lsysmh ;=< N+ñf;,a mßfNdackh i`oyd fmkakqï lrk ,o m%jK;djhg jvd fnfyúka wvq 2 ]la jeks w.hhla jkq we;ehs wkqudk l<
yelsh' flfiafj;;a" fndfydauhla ksjdij, wdydr msiSu i`oyd ffcjialkaO w;ayerLPGj,g udreùu isÿfjk neúka tys j¾Okh 7] olajd by< hkq we;ehs Wml,amkh flf¾' jd¾Isl
j¾Ok fõ.h" LPG i`oyd 7 ]la" N+ñf;,a i`oyd 2 ]la" ãi,a f;,a i`oyd 5 ]la" iy bkaOk
f;,a i`oyd 4 ]la f,i Wml,amkh lrñka HH&C wxYfhys fulS bkaOk mßfNdackh i`oyd wkd.; mqfrdal:khla 29 jk rEmfhys olajd ;sfí' tlS w.hhka 10 jk j.=fjys fmkakd oS we;'
29 jk rEmh ( HH&C wxYfhys bkaOk iy .,a w`.=re mßfNdackfhys m%laIsma; j¾Okh
j¾I 2014 § 15'6 PJ jk LPG iy N+ñf;,aj, ixhqla; mßfNdackh j¾I 2020 § 31'2 PJla olajd
o 2040 § 66'8 PJla olajd o jeäjkq we;ehs wfmaCId flf¾' wgjk ^08& j.=fjys olajd we;s mßÈ"
38
2012 § k.rno m%foaYj, ksjdij,ska 55]la iy .%dóh m%foaYj, ksjdij,ska 12 ]la muKla
wdydr msiSu i`oyd LPG Ndú; lrk fyhska tys j¾Okh i`oyd jeä wjldYhla ;sfí' wdydr
msiSfï lghq;a; i`oyd ffcjialkaOj,ska LPG fj;g udreùu Wkkaÿ lsÍu u.ska .%dóh
m%foaYj,g LPG Ndú;h ckm%sh l< yels hehs wfmaCId flf¾'
10 jk j.=j ( HH&C iy ld¾ñl wxYj, m%CIsma; bkaOk mßfNdackh jir
HH&C wxYh- BAU- PJ$Y ld¾ñl wxYh- BAU- PJ$Y N+ñ f;,a
LPG bkaOk f;,a
ãi,a tlk=j .,a w`.=re
bkaOk f;,a
ãi,a N+ñ f;,a
LPG tlk=j
2014 5.72 9.85 1.27 0.60 17.43 3.14 6.36 3.04 1.10 1.42 15.05
2016 5.95 11.27 1.37 0.66 19.25 3.39 6.41 3.09 1.25 1.60 15.75
2018 6.19 12.91 1.48 0.72 21.30 3.67 6.47 3.15 1.42 1.81 16.52
2020 6.44 14.78 1.60 0.80 23.63 3.97 6.52 3.20 1.62 2.04 17.36
2022 6.70 16.92 1.73 0.88 26.23 4.29 6.58 3.26 1.85 2.30 18.28
2024 6.98 19.37 1.87 0.97 29.19 4.64 6.63 3.32 2.11 2.60 19.30
2026 7.26 22.18 2.03 1.07 32.53 5.02 6.69 3.38 2.40 2.94 20.42
2028 7.55 25.39 2.19 1.18 36.31 5.43 6.74 3.44 2.74 3.32 21.66
2030 7.86 29.07 2.37 1.30 40.59 4.87 6.80 3.50 3.12 3.74 23.03
2032 8.17 33.28 2.56 1.43 45.45 6.35 6.86 3.56 3.55 4.23 24.55
2034 8.50 38.10 2.77 1.58 50.96 6.87 6.92 3.62 4.05 4.77 26.23
2036 8.85 43.62 3.00 1.74 57.21 7.43 6.97 3.69 4.16 5.39 28.09
2038 9.20 49.94 3.24 1.92 64.31 8.04 7.03 3.75 5.26 6.08 30.16
2040 9.58 57.18 3.51 2.12 72.38 8.70 7.09 3.82 5.99 6.86 32.46
5'2 ld¾ñl wxYh uQ,H m%;sm;a;s" foaYmd,k ;SrK" úfoaYSh wdfhdack" há;, myiqlï ixj¾Okh" idudkH wd¾Ól j¾Okh" iy ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj,ska NdKav wdkhkh lsÍfï § ta i`oyd ,nd fok iyk hkdÈfhka iukaú; fndfyda idOl u; l¾udka;j, j¾Okh r`od mj;S' ld¾ñl wxYfhys wkd.; j¾Okh i`oyd mqfrdal:k isÿ lsÍu msKsi wd¾Ól úfYaI{hska úúO .Ks;uh wdlD;s ilia l< o" tajd o ksYaÑ;j fkdokakd fndfyda idOl u; hefma' tfyhska" miq.sh jir my ;=< jQ m%jK;d wkd.;h i`oyd weia;fïka;= lsÍu msKsi by; ±lajQ l%ufõoj,g jvd m%dfhda.sl m%fõYhla wjYH fõ' myf,diajeks ^15& rEmfhys olajd we;s mßÈ" bkaOk f;,a
^0'42]&" ãi,a f;,a ^0'88]&" LPG ^6'25]& iy N+ñf;,a ^6'75]& mßfNdackfhys Okd;aul m%jK;djhla l¾udka; wxYh ;=< olakg ,efí' isfuka;s l¾udka;fhys Ndú; flfrk .,a w`.=re i`oyd 4 ]l j¾Okhla mj;skq we;ehs wfmaCId flf¾' j¾I 2008-2012 ld,h ;=< mej;=Kq iudk idudkH YS>%;djhl§ 2040 olajd tajdfha m%CIsma; j¾Okh 30 jk rEmfhys olajd we;'
HH&C wxYh i`oyd jQ m%CIsma; w.hka o 10 jk j.=fjys fmkakd oS we;' 5'3 m%jdyk wxYh m%jdyk wxYfhys 2008-2012 ld,h ;=< bkaOk mßfNdackh ms<sn`oj 19 jk rEmfhys olajd we;s o;a; ãi,a i`oyd 4'85]l iy .efida,Ska i`oyd 8'22]l j¾Ok YS>%;djhla fmkakqï lrhs' tu j¾Ok fõ.hu wkd.;fha§ o wLKavj mj;S hk Wml,amkh iys;j m%jdyk wxYh i`oyd j¾I 2040 olajd ãi,a iy .efid,Ska b,a¨u .Kkh lr we;s w;r tu w.hhka 31 jk rEmfhys
39
olajd ;sfí' j¾I 2040 jk úg ãi,a mßfNdackh 253 PJ olajd o .efid,Ska mßfNdackh 313 PJ
olajd o <`.djkq we;' j¾I 2020 i`oyd wkqrEmS w.hhka ãi,a i`oyd 98 PJ o .efid,Ska i`oyd 64
PJ o jkq we;' fïjd ms<sfj<ska ãi,a 2635 Mlg iy .efid,Ska 1870 Mlg wkqrEmSfõ' m%jdyk wxYh i`oyd 2040 olajd m%CIsma; bkaOk mßfNdack w.hhka n,Yla;s wxYfha w.hhkao iu. 12jk rEmfhys olajd we;'
30 jk rEmh ( ld¾ñl wxYfhys m%laIsma; bkaOk mßfNdackh
.=Krejkag65 wkqj" 2020 jk úg Y%S ,xldfõ ãi,a jdyk moaO;sh ãi,a 4419 Mlla mßfNdackh
lrkq ,nk w;r" .efid,Ska 3'737 Mll mßfNdackhla fudag¾ r: Odjkh lsÍu i`oyd fhdod .kq we;ehs mqfrdal:kh lr we;' by; w.hhka" fuu wOHhkfha§ fulS ld,h i`oydu mqfrdal:kh lrk ,o" ãi,a i`oyd w.h fuka o< jYfhka 1'7l .=Khla o .efid,Ska i`oyd wdikak jYfhka fo.=Khla o fõ' fuu by< w.hhka ,nd f.k we;af;a" rfÜ YS>% wd¾Ól ixj¾Okh;a iu. uydud¾. cd,h mq`M,a ù ñksiqkag wkd.;fha§ ;u .uka ìuka isÿ lsÍu jvd myiqfjka isÿ l< yels jk ksidh' jdyk ;dCIKh j¾;udkfha ,ndf.k we;s ÈhqKqj bkaOk-
ffi,j,ska l%shdlrk kj moaO;s y`ÿkajd §u isÿ lrñka bÈß oYl lsysmh ;=< § IC tkaðka j,ska Odjkh flfrk jdykj, ;ek ysñlr .kq we;s nj fuys§ is;ays ;nd.; hq;= lreKla f,i ±laúh yelsh' bkaOk ffi, l%shd;aul jkafka yhsv%cka iy Tlaiscka jdhQka u.sks' fuys§"
Tlaiscka" jd;fhka ,nd .; yels w;r" H2" m%Nj lsysmhlskau ,nd .; yels jkq we;' bka
tlla kï" hï ;efkl msysgqjd we;s iq<x g¾nhsk iy iQ¾h PV moaO;s u.ska ckkh flfrk ir, Odrdj Ndú; lr c,h úoHq;a úÉfþokhlg ,la lsÍu fõ' wfkl kï" iajNdúl jdhqjhs
^NG& ^3 jk rduqj n,kak&' 5'4 n,Yla;s wxYh
my; úia;r lr we;s mßÈ" CEBys LTGE ie,eiau iu. wkq.; lsÍu msKsi n,Yla;s wxYfha wkd.; b,a¨u mqfrdal:kh lsÍu isÿ lrk ,§' b,a¨u" W;amdokh iy Odß;djh mqfrdal:kh lsÍu' ish¨u n,Yla;s mßfNdack wxYj,ska" n,Yla;s wxYfhys muKla ffoksl È.=ld,Sk mqfrdal:k
isÿ lrkq ,efí' LTGE ie,iqfuys úia;r fldg we;s wdldrhg" ó<`. jir i`oyd b,a¨u fmr
jif¾ Wm-wxYj, b,a¨fuys iy ó<`. jif¾ GDPys f¾Çh Y%S;hla f,i m%ldY flreKq" .Dyia:" ld¾ñl" idudkH lghq;= iy fjk;a Wm-wxY i`oyd fjk fjku wdlD;s Ndú; lrñka
40
b,a¨u mqfrdal:kh lr ;sfí' .Dyia: wxYh i`oyd úÿ,sn,fhys idudkH ñ, iy mdßfNda.slhskaf.a ixLHdjo ie,ls,a,g f.k ;sfí'
31 jk rEmh ( m%jdyk wxYfhys bkaOk mßfNdackfhys m%laIsma; j¾Okh
Y%S ,xldfõ n,Yla;s wxYfhys .eg¨ ms<sn`oj" f,dal nexl=j u.ska wkq.%yh olajk ,o wOHhkhl § ,>q-f¾Çh iïnkaO;d mokï fldgf.k wkd.; úÿ,sn, b,a¨u mqfrdal:kh lsÍu i`oyd wdlD;s ieliSu isÿ l< o bka ,enqfKa wdikak jYfhka iudk m%;sM,hs66'
LTGE ie,iqu 2013-2037 ld,h i`oyd mdol ^idudkH& b,a¨u ;;ajh hgf;a ^3'3 j.=j& fukau fjk;a fndfyda b,a¨ï ;;ajhhka hgf;a jQ b,a¨u" W;amdokh iy WÉp Odß;djh mqfrdal:khka ilid we;' uq,ska i`oyka l< idudkH b,a¨u ;;ajh hgf;a b,aÆu i`oyd j¾Ok YS>%;djh" 4'0] isg 8'7] olajd;a" W;amdokh i`oyd 4'0] isg 7'45] olajd;a úp,kh jkq we;'
3 rduqj( bkaOk ffi, i`oyd yhsv%ckays m%Njhla f,i iajNdúl jdhqj
bkaOk - ffi, hkq" uq¿ukskau ¥IKhla rys;" tkï" tkaðfuka msgfjk wm jdhQka f,i
c,jdIam muKla ksIamdokh lrñka" yhsv%cka ^H2& iy Tlaiscka ^O2& iemhQ úg úÿ,s n,h
ckkh lrk úoHq;a ridhksl moaO;s fõ' Tlaiscka jd;fhka ,nd .; yels w;r H2 i`oyd
m%Nj lsysmhla we;¦ m<uqjekak" jdhq iïmdok uOHia:dkj,ska Rcq f,i H2 jdhqj iemhSu"
fojekak" iajNdúl jdhqj ^NG& u.ska iemhSu" fyda f;jekak" fu;fkda,aj,ska H2,nd
.ekSu hk f;hdldrh fõ' wjidkfha i`oyka l< m%Nj foflka" H2 ,nd .efkkqfha r:h
;=<u isÿ flfrk ridhksl l%shdj<sh u.sks' H2 bkaOkhla f,i Ndú; lrñka idudkH .ei,ska oyk tkaðka Odjkh lsÍu o isÿ l< yelsh'
yhsv%cka n,Yla;s ;dCIK YLH f,i fhdod.ekSfï fufyjr i`oyd ;=¾lsfha yhsv%cka
n,Yla;s ;dCIK cd;Hka;r uOHia:dkh ^ICHET&" 1994§ tlai;a cd;Skaf.a ld¾ñl
ixj¾Ok ixúOdkh ^UNIDO& u.ska ia:dms; lrk ,§' H2 n,Yla;s m%Njhla f,i fhdod .ekSfï YLH;djh fmkajd,Sug jHdmD;s .Kkdjla ia:dms; lr we;' fuu jHdmD;s w;r"
kjÈ,a,sfha ;%sfrdao r: l%shdlrùu" ;=¾lsfha H2 fhdod .kakd fouqyqï nia r:" iy wi,
;sfnk n,Yla;s moaO;s mdol fldg.;a bkaOk-ffi, hk ish,a, H2 ,nd .ekSu i`oyd
iq<x g¾nhsk" iy iQ¾h PV moaO;s jeks mqk¾ckkSh n,Yla;sh Ndú; lrñka tajd m%j¾Okh lsÍu msKsi ie,iqï fldg we;'
41
iïmQ¾K ld, mrdih ;=< b,a¨u i`oyd 5'2]l" W;amdokh i`oyd 5'1]l iy Odß;djh i`oyd 5]l idudkH w.hhka mj;skq we;' fuu wOHkfha§" by; idudkH j¾Ok w.hhka iy 2013
i`oyd CEB ixLHdk úoHd m%ldYkfhys imhd we;s" tajdfha i;H w.hhka Ndú; lsÍfuka wkd.;fhaos we;s úh yels b,a fuys W;amdokfhys iy Odß;djfhys j¾Okhka .Kkh lrk
,§' fuu mqfrdal:khka ms<sfj<ska" 32" 33" iy 34 rEmj, olajd we;' fïjd" 2014 CEB LTGE ie,eiafuys imhd we;s wkqrEmS pl%j,g wdikak;djhla olajhs'
32 jk rEmh ( 2013-2040 ld,h i`oyd m%laIsma; b,a¨fuys j¾Okh
33 jk rEmh ( 2013-2040 ld,h i`oyd m%laIsma; W;amdokfhys j¾Okh
b,a¨u i`oyd 5'2]l iy W;amdokh i`oyd 5'1]l idudkH j¾Ok YS>%;djhla CEB wkqudk fldg ;snqK o 2008-2013 ld,mrdih ;=< ienE W;amdokh 3'91]la muKla úh' m%Odk jYfhka wvq b,a¨ula mej;Su fuf,i W;amdokfhys wvqùug fya;=ù ;sfí' j¾I 2012 § moaO;sfhys Wmßu
b,a,Su 1900h-2100h ld,h ;=< we;s jqKq 2"000-2"200 MW mrdih ;=< ;snqKq w;r" 0100h iy
0430h w;r ld,h ;=< th 1000 MWl muK w.hl mej;=Ks67' ojfia osjd Nd.fhao tkï 0900h
iy 1800h w;r ld,fha§" b,a¨u 1500 iy 1600 MW w;r w.hl mej;=Ks' n,Yla;s mrsfNdackh u; r|d mj;sk l¾udka;j, ix.dó j¾Okhla fkdue;s kï" fuu b,lal lrd <`.dfõ hehs wfmaCId l< fkdyel'
42
34 jk rEmh ( 2013-2040 ld,h i`oyd m%laIsma; ia:dms; Odß;djfhys j¾Okh úfYaIfhkau Èjd ld,h ;=< § úÿ,sn, b,a¨u by< kexúh yels fndfyda jHdmD;s ;sfí' ÿïßh ud¾.j, fufyhqï ld¾hCIu;djh by< kexfjk ÿïßh ud¾. úoaHq;kh ñka tlls' rd;%S ld,fha§s iy Èkfha uq,a meh lsysmh ;=< § b,a ï úIu;dj wvq lr .ekSu i`oyd ;sfnkakdjQ ;j;a úl,amhla jkafka" uq,a meh lsysmh ;=< ;sfnk w;sßla; úÿ,sn,h Wia ia:dkhla lrd c,h fmdïm lsÍug;a" Wmßu meh ld,iSudj ;=< § tu c,h tu moaO;sh ;=<u wdmiq .uka lrjd c, úÿ,sh W;amdokh flfrk fmdïmldr-.nvd lsÍfï moaO;s l%shd;aul lrùuhs' th" iïmQ¾K Wmßu b,a u imqrd,Su isÿ fkdlr;;a" ñ, wêl bkaOk i`oyd jehjk uqo,a b;sß lrñka ;dm n,Yla;sfhys odhl;ajh wvq lr,Sug bjy,a jkq we;' wvq-b,a¨ï ld,h ;=< § by< Ndr idOl uÜgulska .,a w`.=re n,d.dr l%shdlrùfï yelshdj fuu.ska imhkq we;' by; mqfrdal:kh lrk ,o b,a¨fuys j¾Okh iy w16 jk rEmfhys olajd we;s uOHhk ck.yk m%CIsma;hka mokï lrf.k 2040 olajd wfmaCIs; tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackfhys j¾Okh 35 fjks rEmfhys olajd we;' fuu ck.yk m%CIsma;hka 2031 § ñ,shk 21'88 l
Wmßuhla fmkakqï lrhs' j¾;udkfha mj;sk 500 kWh/ capitag uola jeä tal mqoa., úÿ,sn,
mßfNdackh 2027 ;=< 1000 kWh/capita olajd o 2035§" 1"500 kWh/capita olajd o jeä jkq we;ehs wfmalaIs;h'
j¾I 2040§ jQjo" tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackh 1920 kWh olajd muKla <`.djkq we;s w;r"
th" 0'8l by<HDI w.hhla w;am;a lr .ekSu i`oyd wjYH flfrk ADB b,lalh jk 2000
kWh/capitaj,g jvd wvq w.hhlska fl<jr jkq we;' j¾;udk mßfNdack YS>%;djhg wkqj"
ADB u.ska .Kka f.k we;s mßÈ by< .=Kd;aul Ôú;hla .; lsÍug wjYH uÜgfuka w¾Ohla olajdj;a úÿ,s mrsfNdackh <`.dùug È.= ld,hla .;jkq we;' flfiafj;;a" úfYaIfhkau" n,Yla;s jehjk l¾udka; iys; YS>% ld¾ólrKhla we;s lrkafka kï" fuu b,lalh lrd jvd uE; Èkhl § <`.dùug yelsjkq we;'
CEB 2013 ixLHdk m%ldYkfhys68 olajd we;s mßÈ 2013 § 96]la jeks w.hlg <`.dfjñka" .Dyia: úÿ,sn, iemhSu fjk;a fndfyda wdishd;sl rgj,a iy ixj¾Okh fjñka mj;sk
rgj,g jvd Y%S ,xldj bÈßfhka isà' j¾I 2013 oS tla ksfjilg udihlg 63 kWhl idudkH w.hlska hq;a b;d wvq .Dyia: mßfNdackh fya;= fldg f.k tu`.ska iuia; mßfNdackhg ie,lsh hq;= odhl;ajhla ;ju;a isÿ ù fkdue;' l¾udka; u.ska isÿ flfrk idudkH
mßfNdackh mjd tla l¾udka;hlg" uilg" 5"242 kWhla fõ' cd;sl jYfhka" 2012 oS 39]l
43
fldgila iys; .Dyia: wxYh ;=< m%Odk mßfNdackhla olakg ,efnk w;r" l¾udka; wxYfhys fldgi 34]la muKla jk nj 23 jk rEmfhys oelafõ'
35 jk rEmh ( Y%S ,xldfõ m%laIsma; tal mqoa., úÿ,sn, mßfNdackh
wfkla w;g" l¾udka; mokï wd¾Ólhla ;=<" ffoksl mßfNdack rgdfõ WÉp w.h Èjd ld,fhaoS <`.d úh hq;= w;r th l¾udka; wxYfhka odhl úh hq;= fõ' tksid" úfoaY Rcq
wdfhdackhla ^FDI& i`oyd fm<Uùug wjYH flfrk YS>% ld¾ólrK jevigykla wm rg u.ska
Èh;a lsÍu w;HjYH fõ' n,Yla;s u; r|d mj;sk l¾udka; iys; FDI wdfhdack wdl¾IKh lr .ekSug kï" wjYH flfrk n,Yla;sh W;amdokh lsÍfï Odß;djh muKla fkdj th úÿ,sn, ì`ojeàfï m%jk;djhka iy WÉPdjpkhka rys;j isÿ lsÍug wm rg iu;a úh hq;=h' wo ojfia ikao¾Nh ;=<" tl yd iudkj i,ld ne,sh hq;= ;j;a idOlhla jkafka" úYd, jYfhka ldnka vfhdlaihsâ úfudapkh lsÍu wju lr mßirhg wju ydkshla isÿjk wdldrhg n,Yla;sh W;amdokh lsÍuhs' wfmalaIs; mqk¾ckkSh m%Nj
LTGE ie,eiafuys wka;¾.; fldg we;s jir 2012 wjidkh jk úg ia:dms; lrk ,o NCRE
jHdmD;sj, ;;ajh tfldf<diafjks ^11& j.=fjys olajd we;' fuu w.hhka" SLSEA úiska iïmdokh fldg we;s w.hhkag ;rula fjkiafõ ^7 jk j.=j&' j¾I 2012 wjidkh jk úg
ia:dms; lrk ,o 314 MWla j Q uq`M Odß;djfhka" 227 MWla l=vd-c, úÿ,s moaO;sj,ska o 74
MWla iq<x moaO;sj,ska o 11'5 MWla ffcjialkaO$li< moaO;sj,ska o iukaú;j ;snqKS' fuu
moaO;sj, Odrs;dj 2032 jk úg 1047 MW olajd j¾Okh fjkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= úh yels
w;r bka ,nd .; yels uq`M W;amdokh jd¾Islj 3"557 GWhla muK fõ hehs wfmaCId l< yel'
flfiafj;;a" NCRE j¾Okh i`oyd we;s ndOdjla jkafka" fuu m%Njj,ska ckkh flfrk n,Yla;sh wjfYdaIKh lr .ekSug wm rfÜ n,Yla;s n,OdrSkaf. iaÓr lemùula fkdue;s ùuh' mqk¾ckkSh n,Yla;s ixj¾Ok m%Odk ie,eiaul fldgila f,i jvd;a uE;loS mj;ajk ,o
wOHhkhl" uq`M rfÜu tu m%Njj, Wmßu Odrs;dj" ffcjialkaO m%Nj 2"400 MWla" l=vd-
c,úÿ,s m%Nj 873 MWla" iQ¾h fldaI m%Nj 6"000 MWla iy iq<x n,Yla;s m%Nj 5"600 MWla
nj ;lafiare fldg we;70' 375 MWl iq<x n, Odß;djhla iys; ukakdrï ¥mf;ys fjka lr .kakd ,o bvï len,s wdfhdaclhska yg ,nd oS iq<x n, Yla;sh ixj¾Okh lsÍug rch ;SrKh lr ;sfí' Y%S ,xldfõ fuka fkdj fjk;a rgj," m%d.aOkhg jÜgula ,ndoSu" wdkhkh u; nÿ
iyk" iy NCRE moaO;s u; wdfhdackh lsÍfï oS nÿ m%;s,dN we;=<;a fndfyda iyk
44
NCREmoaO;s ixj¾Okh lsÍfïoS m%Odkh flf¾' flfiafj;;a" NCRE moaO;sj, j¾Okhg tÈßj ;sfnk nrm;<u ndOdj jkafka" wjYH flfrk n,m;% ,nd .ekSu i`oyd" ms<s.;a iy úksúo fmfkk fufyhqï ks¾Kdhl fkdue;s fndfyda rdcH iy m%dfoaYSh wdh;k Tiafia lghq;= lsÍug wdfhdaclhska yg isÿùu fya;= fldg f.k Tjqkag uqyqKmEug isÿjk lrorldÍ
;;ajhhs' fuu .eg¨ ms<sn`o fkdfndaod RE ms<sn`oj md¾Yjlrejkaf.a jevuq`Mjl oS idlÉPdjg n`ÿka flreKs ^70 jk wdY%s; igyk n,kak&'
11 jk j.=j ( NCRE n,d.drj,ska m%CIsma; W;amdokh69
n,d.drh
l%shd;aul lrk ,o ia:dms;
Odß;djh MW
lemjQKq ia:dms;
Odß;djh
MW
iuia; ia:dms;
Odß;djh
MW ^2032&
2013 m%CIsma;
W;amdokh
GWh
l=vd-c, úÿ,sh 227 153 450 iq<x n,h 74 31 380 ffcjialkaOh$ li< 11'5 66 93 iQ¾h fldaI 1'4 124 tl;=j 314 250 1"047 3"557
W;amdokh mq`M,a lsÍfï È.= ld,Sk ie,iqï
úÿ,sn, uKav,h" 2013-2032 ld,mßÉfþoh wdjrKh flfrñka ilia lrk ,o w¨;au LTGE
ie,eiafuys" mdol ;;ajh" jeä b,a ï ;;ajh" wvq b,a¨ï ;;ajh" NG n,d.dr iu. tla lrk ,o iSñ; .,a w`.=re ;;ajh hkdoS úúO b,a,qï ;;aj hgf;a 2032 olajd b,a¨u iy ia:dms;
Odß;djh i`oyd mqfrdal:k imhd we;' uQ,sl ie,eiafuys" b,a¨u i`oyd 37"873 GWhl iy
Wmßu Odß;djh i`oyd 7"762 MWl wkqrEmS w.hhla iys;j 2037 olajd b,a¨u iy Wmßu Odß;djh mqfrdal:kh lrkq ,en ;sfí' W;amdokh i`oyd mqfrdal:kh 2037 jk úg 41"804
GWhla úh'
LTGE ie,eiau 2013 ys § we;s ixfYdaê; mdol wjia:dj 2012 fuu jd¾;dfõ 11 jk weuqKqfuys mßYsIaghla f,i ,nd § we;s w;r" fuu wOHhkfha§" ie,iqfuys olajd we;s iemhSu iqmqreÿ
;;aj f,i i,lkq ,en we;' fuu ie,iqug wkqj" 900 MWl mq;a;,u n,d.drh iy b;sß
CCGT n,d.dr fol we;=,;aj 2032 jk úg 5"795 MWl iuia; ;dm Odß;djhla we;s lrñka"
.,a w`.=re n,d.dr 14lska ^12«300 MW¬2«250 MW& iy jdhq g¾nhsk n,d.dr 4lska ^3«75
MW¬1«105 MW& iukaú; jk ;dm n,d.drj, Odrs;dfjys tl;=j ^mq;a;,u yer& 2032 jk úg
4"430 MWla jkq we;' Wmßu b,a¨u i`oyd CEB u.ska isÿ lrk ,o mqfrdal:k" 2037 jk úg"
mdol b,a¨ï ;;ajh hgf;a 7"962 MWl Odß;djhla ;sìh hq;= nj fmkajd § we;' ;siay;r ^34& jk rEmfhys olajd we;s Odß;d mqfrdal:k iu. .e,mSug j¾I 2032ka miqj iEu jirlgu 300
MWl n,d.dr tlla ne.ska ia:dms; lsÍu u.ska 2040 olajd fuh §¾> fldg ;sfí' bkaOk mrsfNdack mqfrdal:k - iqmqreÿ ;;aj hgf;a
ie,iqfuys j¾I 2040 olajd jQ iEu jirla i`oydu wka;¾.; lrk ,o n,d.drj,g wjYH flfrk .,a w`.=re" ãi,a iy bkaOk f;,a we;=<;a bkaOkj, mßfNdackh 36 jk rEmfhys
±lafõ' .,a w`.=re n,d.drj, 35]l ld¾hCIu;djhla o 75]l n,d.dr idOl (Plant Factor) o
45
;sìh yels neúka jdhq g¾nhsk i`oyd wkqrEmS w.hhka ms<sfj<ska 30] iy 60]la f,i o
Wml,amkh lr we;s w;r CCGT n,d.dr i`oyd fuu w.hhka ms<sfj<ska 46] iy 90] f,i
i,lkq ,en ;sfí' ±kg mj;sk ;dm n,d.drj,ska" LTGE ie,iqfuys olajd we;s mßÈ" tla
n,d.drhla iu. CCGT n,d.dr ;=k muKla 2023 jk úg wl¾ukH ;;ajhg m;ajkq we;' kema;d ms<sn`oj fjku ie,lSula isÿ fldg fkdue;' fuu b,a ï ;;ajh hgf;a úúO bkaOkj, m%CIsma; mßfNdack w.hhka 12 jk j.=fjys olajd we;s mßÈ iqmqreÿ ;;aj f,i i,lkq ,en ;sfí'
36 jk rEmh ( n,Yla;s wxYfhys m%laIsma; bkaOk mßfNdackfhys j¾Okh
12 jk j.=j ( m%jdyk iy n,Yla;s wxYj, m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
jir m%jdyk wxYh - mßfNdackh PJ/Y n,Yla;s wxYh - mßfNdackh PJ/Y
ãi,a .efid,ska tl;=j .,a
w`.=re ãi,a
bkaOk f;,a
tl;=j
2014 73.8 40.1 113.9 40.5 20.2 18.5 79.3
2016 81.1 47.0 128.1 60.8 34.4 18.5 113.8
2018 89.2 55.0 144.2 94.6 41.1 18.5 154.2
2020 98.1 64.4 162.5 135.2 41.1 18.5 194.7
2022 107.8 75.5 183.3 175.7 41.1 18.5 235.3
2024 118.5 88.4 206.9 216.2 31.0 18.5 265.8
2026 130.3 103.5 233.8 236.5 31.0 18.5 286.0
2028 143.2 121.2 264.5 277.1 31.0 18.5 326.6
2030 157.5 142.0 299.4 297.3 31.0 18.5 346.8
2032 173.1 166.3 339.4 337.9 31.0 18.5 387.4
2034 190.3 194.7 385.0 378.4 31.0 18.5 427.9
2036 209.2 228.1 437.3 419.0 31.0 18.5 468.5
2038 230.0 267.1 497.1 459.5 31.0 18.5 509.0
46
2040 252.8 312.8 565.7 500.1 31.0 18.5 549.6
mßfNdackh lrk ,o bkaOk i`oyd 2013 § ñ," ãi,a f;,a i`oyd USD/t 1047la o" bkaOk f;,a
i`oyd USD/t 664la o .,a w`.=re i`oyd USD/t 134la o f,i ;snqfKa hehs Wml,amkh lrñka msßjeh weia;fïka;= lrk ,§' jd¾Islj" f;,a i`oyd 2'5]la iy .,a w`.=re i`oyd 5]la f,i ñ, by< hEu;a Wml,amkh lrñka bkamiq t<eUqkq j¾Ihka i`oyd ñ, by< kxjk ,§' fuu bkaOk ñ, by< hEu;a iu. iqmqreÿ ;;aj hgf;a § úÿ,sn,h W;amdokh lsÍu i`oyd jehjk
msßjeh 37 jk rEmfhys olajd ;sfí' by; ñ, kshu lsÍu hgf;a" 2040 j¾Ifha § 19 Mtla jk ;lafiare lrk ,o .,a w`.=re mßfNdackh iu." 2040 jk úg ish¨u .,a w`.=re n,d.dr
fmdaIKh lsÍu msKsi wm rgg jd¾Islj USD ñ,shk 9"500la fyda Y%S ,xld remsh,a ì,shk 1"230la muK ^j¾;udk úksuh wkqmd;slhg wkqj& úhoï lsÍug isÿjkq we;'
37 jk rEmh ( iqmqreÿ ;;aj hgf;a § n,Yla;s i|yd mrsfNdack jQ bkaOkj, msßjeh'
5'5 ish¨u bkaOk mßfNdack wxYj, wkd.; wfmaCIdjka l,ska i`oyka l<" úúO wxYj, bkaOk mßfNdackh ;lafiare lrk ,o w;r fuu wxYj, wkd.; b,a¨u j¾;udk m%jK;dj,g wkqj bosrshgo m%lafIamkh lr ;SrKh lrk ,§' iqmqreÿ ;;aj hgf;a jQ b,a¨ï wjia:dfõ§ 2013 isg 2040 olajd úúO wxYj, fmdis, bkaOkj, m%CIsma; mßfNdackfhys idrdxYh 38 jk rEmfhys fmkakqï flfrk w;r" tu w.hhka 13 jk j.=fjys fmkakd oS we;'
47
38 jk rEmh ( úúO wxYj, fmdis, bkaOk m%CIsma; mßfNdackh l,ska i`oyka l<" úúO wxYj, n,Yla;s b,a u" ffcjialkaO odhl;ajh neyer lrñka"
fmdis, bkaOk oykh muKla i,ld n,ñka ;lafiare fldg we;' HH&C iy ld¾ñl wxY foflysu m%uqLj Ndú; flfrk bkaOkh" ffcjialkaO fõ' tfyhska" ffcjialkaO fkdue;sj fuu wxY foflys fldgi" m%jdyk iy n,Yla;s wxY iu. ii`ok úg l=vd nj fmfka' ffcj
ialkaO fkdue;sj iqmqre ;;aj b,a¨ï wjia:dj hgf;a" iuia; bkaOk mßfNdackh 2014§ 226 PJ
isg 2040 jk úg 1227 PJ olajd by< hkq we;' Bg wkqrEmSj" mßfNdackh lrk ,o ish¨
fmdis, bkaOk iajNdúl jdhqj u.ska wdfoaY lsÍug kï" 2040 jk úg NG jdhq b,a¨u 587
Mcf/d isg 3"191 Mcf/d olajd by< hkq we;' oy;=kajk ^13& j.=fjys wjika ;Srefjys olajd we;s w.hhla ãi,a f;,a" N+ñf;,a" .efid,Ska"
LPG" bkaOk f;,a" wjfYaI f;,a" .,a w`.=re iy kema;d i`oyd wdfoaY lr iïmQ¾K ;dm n,Yla;s wjYH;djhka ia-jdhq oykfhka ,nd .ekSfuys,d" ia-jdhq iul kñka ye`Èkafjk ffoksl ia-jdhqwjYH;djh ,ndfoa' flfiafj;;a" fuu b,lal flá ld,hla ;=< imqrd .ekSfï yelshdjla fkdue;' tfyhska" msßjeh-M,odhS wdldrhlg" j¾;udkfha Ndú; flfrk fmdis, bkaOkj,ska ia-jdhq fj; udreùu wÈhrfhka wÈhrg isÿ flfrk jevigykla ilia lsÍu wjYHfõ'
13jk j.=j ( 2013-2040 ld,h ;=< m%CIssma; bkaOk mßfNdackh iy tys NG iul
jir bkaOk mßfNdackh PJ/Y NG iul
Mcf/d HH&C l¾udka; m%jdykh n,Yla;s tl;=j
2014 17.6 15.1 113.9 79.3 225.9 587
2016 19.7 15.8 128.1 113.8 277.4 721
2018 22.0 16.6 144.2 154.2 337.0 876
2020 24.7 17.4 162.5 194.7 399.3 1038
2022 27.6 18.4 183.3 235.3 464.6 1208
2024 31.0 19.4 206.9 265.8 523.1 1360
2026 34.7 20.6 233.8 286.0 575.1 1495
2028 39.0 21.8 264.5 326.6 651.9 1695
2030 43.8 23.2 299.4 346.8 713.3 1855
2032 49.2 24.8 339.4 387.4 800.8 2082
2034 55.4 26.5 385.0 427.9 894.9 2327
2036 62.3 28.4 437.3 468.5 996.6 2591
2038 70.2 30.6 497.1 509.0 1106.9 2878
2040 79.1 32.9 565.7 549.6 1227.4 3191
5'6 ia-jdhq mdol l¾udka;j, wkd.; wfmaCIdj
48
Y%S ,xldfõ j¾;udk mßfNdack uÜgï iu. wuq øjHh f,i ia-jdhq Ndú; lrñka l¾udka; ixj¾Okh l< yels wdldrh 4'8 wxYfhys úia;r fldg we;' fuu w.hhka u; mokïj" 14 jk
j.=fjys olajd we;s mßÈ rfÜ wd¾Ól j¾Okh iu. ix.;j mj;akd" hQßhd iy AMS i`oyd 2'5]l iy b;sßh i`oyd 5]l j¾Ok fõ.hla Wml,amkh lrñka .Kkh lr ;sfí'
14 jk j.=j ( ia-jdhq mdol ksIamdokj, m%CIsma; jd¾Isl mßfNdackh
jir m%CIsma; mßfNdackh kt
hQßhd AMS fu;fkda,a t;fkda,a
2014 827 71.1 11.6 10.0
2016 869 74.7 12.8 11.0
2018 913 78.5 14.1 12.2
2020 959 82.4 15.5 13.4
2022 1008 86.6 17.1 14.8
2024 1059 91.0 18.9 16.3
2026 1112 95.6 20.8 18.0
2028 1169 100.4 22.9 19.8
2030 1228 105.5 25.3 21.8
2032 1290 110.9 27.9 24.1
2034 1355 116.5 30.7 26.5
2036 1424 122.4 33.9 29.3
2038 1496 128.6 37.3 32.3
2040 1572 135.1 41.2 35.6
49
6' n,Yla;s W;amdokh iy mdßißl ydhkh ck;djf.a fi!LHhg iy Y=NidOkhg n,mEï we;s lrñka mDÓúfhys jdhq .=Kd;aulNdjfhys ydhkh i`oyd uQ,sl fya;=j f,i miq.sh Y; j¾Ih mqrd n,Yla;s W;amdokh i`oyd fmdis, bkaOk oykh lsÍu u.ska md,khlska f;drj ¥IKldrl jdhQ úfudapkh lsÍu ±laúh yelsh' ish¨u ckhdg" ms<s.; yels .=Kd;aulNdjhlska hq;a jd;h iy c,h ksoyfia ,nd .; yels ùu ms<s.;a udkj whs;sjdisluls' fuu úfudapk" f.da,Sh WKqiqug odhl ùu;a" tu.ska
ldnkavfhdlaihsâ ^CO2&" óf;aka ^CH4& iy khsg%ia Tlaihsâ ^N2O& hk m%Odk yß;d.dr jdhq
^GHG& jdhqf.da,h ;=< tla /ia ùu u.ska foaY.=K úm¾hdi we;s ùu isÿfõ' miq.sh Y;j¾Ih
;=< mDÓúfha idudkH uOHkH mDIaÁh WIaK;ajh 0'76oClska by< f.dia ;sfnk w;r"
úfudapkj, uOHu b,a ï wjia:dj hgf;a fuu Y;j¾Ih ;=< wju jYfhka ;j;a 2'4oClska
j;a WIaK;ajh by< hkq we;ehs wfmaCId flf¾71' fuh" n,Yla;sh W;amdokh lsÍu i`oyd m%Odk f,i fmdis, bkaOk oykh lsÍfuka úfudapkh jk yß;d.dr jdhq lrK fldg f.k we;sfõ' 6'1 f;,a oykfhka we;s flfrk úfudapkhka Lksc f;,a hgf;a" .efid,Ska" ãi,a f;,a" N+ñ f;,a" øùlrKh lrk ,o fmfg%da,shï jdhq
^LPG&" Wÿka f;,a" ner f;,a" iy fndrf;,a hk fldgia j¾;udk wOHhkh hgf;a ie,ls,a,g
f.k we;' fuu bkaOk oykh lsÍfuka uQ,sl jYfhka CO2" ldnka fudfkdlaihsâ ^CO&"
yhsfv%dldnk ^HC& iy khsá%la Tlaihsâ ^NO& iy khsg%cka vfhdlaihsâ ^NO2&j,ska nyq,ju iukaú; jk khsg%cka Tlaihsâ fndfyduhla" jeks fjk;a jdhq fukau wj,ïNs; wxY=uh øjH
^SPM& o úfudapkh flf¾' SPM úfudapkh bkaOkj, we;s w`M m%udKh u; hefma'
mq<s`.=-oyk (spark-ignited) tkaðka iys; r: jdyk l%shdlrùug m%jdyk wxYfhys muKla .efid,Ska ^fmg%,a& Ndú; flf¾' ãi,a f;,a m%Odk jYfhka m%jdyk iy n,Yla;s wxYj, Ndú; lrkq ,efí' th" wvq m%udKhlska" lDIsl¾u" ld¾ñl iy jdKsc wxYj,o fhdod .efka' by;
úfudapkhkag wu;rj" bkaOkfhys we;s i,a*¾ m%udKh wkqj i,a*¾ vfhdlaihsâ ^SO2&jdhqj o úfudapkh fõ' ms<sldldrl hehs y`ÿkajkq ,nk fnkaiSka jHq;amkak j¾. rdYshla o Lksc f;,a oyk jdhqj, wka;¾.; fõ72' ner f;,a - Wÿka f;,a iy bkaOk f;,a- oykfha§ o oDYH
m%udKj,ska" fkd±jqKq yhsfv%dldnk ^HC& o ÿula f,i fmfkk ldnka wxY= o úfudapkh
flf¾' f;,aj, wvx.= w`M m%udKh o úIalïNh 10μm ^PM10&g jvd wvq fyda 2'5 μm ^PM2'5&g
jvd wvq fyda jk wxY=uh øjH ^PM& f,i j¾.SlrKh fldg we;s SPM úfudapk i`oyd u. mdohs' n/;s fldgi - f.dfrdaiq f;,a" bkaOk f;,a" Wÿka f;,a iy fndr f;,a - n,Yla;s" l¾udka;
iy jdKsc wxYj, Ndú;hg .efka' tajdfha GCV" ãi,a iy .efid,Skaj, tu w.hhkag jvd ie,lsh hq;= uÜgulska wvq jk w;r" w`M uKaä úYd, m%udKhlska iukaú; úh yels neúka
úYd, m%udKhla SPM úfudapkh isÿ úh yelsh' tajdfha i,a*¾ m%udKho ^2-4]& jeä fyhska
msgfjk ÿfuys jeä SO2 m%udKhla ;sìh yelsh' kuq;a fïjdfha wvq msßjeh lrK fldg f.k" ;dm n,d.drj, iy l¾udka;j, oyk lghq;= i`oyd fuu bkaOk Ndú;hg .efka'
LPG" kd.ßl iy w¾O kd.ßl m%foaYj, wdydr msiSfï bkaOkhla f,i mq`M,aj Ndú; lrkq
,efí' th" nyq, f,i l¾udka; iy jdKsc wxYj,o fhdod .efka' SI txðka iys; r: jdyk l%shdlrùu i`oyd o iq`M jYfhka Ndú;hg .efka' .efid,Ska fyda ãi,a fyda oykh lsÍfï§ isÿ
jkjdg jvd wvq ¥IKhla LPG oykh u.ska we;s flf¾' Lksc fndr f;,a msßmyÿ lsÍfï§
50
we;sjk w;=re M,hla jk kema;d" Y%S ,xldfõ § úÿ,sn,h W;amdokh lsÍfuys,d ixhqla; pl% g¾nhsk l%shd lrùu i`oyd fhdod .efka' wfkla bkaOkj,g jvd kema;dj, wvq ¥IK úfudapk uÜgula mj;S' 6'2 .,a w`.=re oykfha § isÿjk úfudapkhka .,a w`.=re ;sfnk rgj, Y;j¾I .Kkdjla ;siafia ;dm m%Njhla f,i mq`M,a wdldrhlg th Ndú;hg f.k ;sfí' wo" th nyq, jYfhka n,Yla;s wxYfhys o wvq m%udKhlska úfYaIfhka jdfka iy isfuka;s l¾udka; we;=<;a ld¾ñl wxYfhyso fhdod .kq ,efí' f;,a oykfha§
isÿjk úfudapkhg iudk wdldrhlg .,a w`.=re oykfha§ o úúO yhsfv%dldnk ^HC&" SO2 iy khsg%ckaj, Tlaihsv we;s lrjhs' by< w`M m%udKhla ^10] isg 20] olajd& iys;j .,a w`.=re oykh jk úg úYd, m%udKhla ieye,a¨ w`M iy Wÿfka m;af,a ;ekam;a jk m;a, w`M iEfoa' .,a w`.=re n,d.dr l%shdlrùu i`oyd ñ,g .kakd .,a w`.=rej, w`M 10]lg jvd wvx.= fkdùu
fuys,d jeo.;a fõ' ãi,aj, fuka" .,a w`.=rej, we;s w`M SPM úfudapkh 1]lska fyda Bg jvd wvq m%udKhlska wvq lsÍu msKsi úoHq;a iÓ;sl wjfËaml fyda *eì%la fmrK fyda Ndú; lrkq
,efí' úfudapk md,k moaO;s fkdue;s .,a w`.=re n,d.dr ^CPP&j,ska ¥Il ksl=;aùfï o¾Yl 39fjks iy 40fjks rEmj, ±lafõ'
39 jk rEmh ( lekvdfõ .,a w`.=re n,d.drlska ksl=;a flreKq úfudapk ÿïf.dgq73
40 jk rEmh ( USAys fglaidiaj, msysá.,a w`.=ren,d.drhl .,a w`.=re f.dvj,a iy úfudapk74
.=jka w`M (fly ash) hkq .,a w`.=re w`Mj, ishqï øjH ^65] isg 80] olajd& jk w;r tajdfha ,CIK" oykh flfrk .,a w`.=rej, m%Njh iy w`M fmrKfha j¾.h u; r`od mj;S' .=jka w`M" fmdia*ria" fmdgEishï" f.kao.ï" fndafrdaka" iy fjk;a f,day fyda f,day jeks uQ, øjH Wod(
riÈh" leäñhï" Bhï" wd¾iksla" fif,akshï" hkdÈfhys m%Njhlao fõ75' is,sld ^SiO2" we¨ñkd
^Al2O3&" f*ßla Tlaihsâ ^Fe2O3&j,ska iy ghsfÜkshï vfhdlaihsâ ^TiO2&j,ska ieÿKq >khkaf.ka .=jka w`M iukaú; fõ' hdka;%sl l%uj,ska fyda wjfCIamKj,ska fyda ,efnk .=jka w`M 35] isg 75] olajd m%udKhl idudkHfhka uhsfl%dak 10g jvd wvq úIalïNhla ;sfí76' w`Mj,g wu;rj" m%Njfhka m%Njhg fjkia jk" by< f.kao.ï m%udKhla .,a w`.=rej, ;sfí'
idudkHfhka" th 0'5-4]l mrdihl mj;S' .,a w`.=re oykh lsÍfuka i,a*¾ vfhdlaihsâ ^SO2& ckkh flfrk w;r úfudapkh jk m%udKh bkaOkfha wvx.= f.kao.ï m%udKh u; r`od mj;S' f;;a jdhq mú;%ldrl fhdod .ekSu fyda yqKq.,a Ndú; fldg ÿïf.dgq i,a*¾yrKh
^FGD& lsÍu jeks fndfyda ;dCIKhla SO2 úfudapkh wvq lsÍu i|yd fhdod .kS' fuu l%shdj,s idudkHfhka n,d.drfha ld¾hCIu;djh wvq lrjk iy tys m%d.aOk yd fufyhqï msßjeh by<
ouk fyhska" n,d.dr l%shdlrejka ta i`oyd t;rï m%sh;djhla fkdolajhs' SO2 wjfCIamKh lsÍu i`oyd yqKq.,a fhdod .ekSfuka" n,d.drfhka ksl=;a flfrk wmøjH iu. ksoyia flfrk
51
¥Il u; le,aishï i,af*aÜ iy i,a*hsÜ iys; Wl= ñY%Khla ksmofõ' yqKq.,a fmdf<dfjka ydrd .ekSuu mßißl .eg¨ we;s lrjhs'
ck;djf.a fi!LHh u; by< n,mEula iys; .,a w`.=re n,d.drj,ska ^CPP& ksl=;a flfrk .=jka w`Mj, wvx.= tla f,dayhla jkafka" riÈhhs' jd;hg ksl=;a ùfuka miq j¾Idj Tiafia riÈh fmdf<dj u; iy c,dY u; ;ekam;a ù c, pl%hg we;=,a fõ' c,dYh ;=< §" iuyr nelaàßhdjka u.ska riÈh" tys ldnksl iajrEmh jk fu;s,a-u¾lß njg mßj¾;kh fõ' wdydrodu Tiafia mshjfrka mshjrg by<g .uka lsÍu ksid iy È.=ld,Skj Ôj;ajk u;aiH úfYaI ;=< by<u idkaøKhla iys;j fu;s,a-u¾lß tl;=ùu isÿfõ'iakdhq-OQ,l fu;s,a-u¾lßj,g ck;dj ksrdjrKh isÿ jkafka tu ridhkh wvx.= u;aiHhska wkqNj lsÍu u.sks77' wêl fu;s,a-u¾lß m%udKhka iys; u;aiHhska .,a w`.=re n,d.dr wjg c,dYj, olakg ,efnk nj jd¾;d ù we;' riÈh úfudapkh ùfuka isÿjk wk;=r yd iïnkaOj riÈh úfudapkh
md,kh lsÍu msKsi iïuq;shla flgqïm;a lsÍug UNEP uQ,sl ù lghq;= lr ;sfnk w;r th f,dalfha cd;Ska úiska 2013 § ms<sf.k ;sfí ^8 jk rduqj n,kak&' riÈh fukau úI iys; nerf,day iy f¾äfhda-kshqla,hsv ;sîu ksid .,a w`.=re n,d.drj, jir .Kkdjla ;siafia tl;= jqKq w`M úYd, m%udKhla uyck fi!LHhg ;¾ckhla we;s lrjhs' oykh lsÍfï§ fuu øjH úkdY fkdjk kuqÿ ÿï l=`Mkq Tiafia msgjk ÿudrh iu. iq<fÕa yudf.k hk .=jka w`M f,i fyda Wÿkaj, m;af,a tl;= jk m;a, w`M f,i fyda mßirhg msg flf¾' fïjd" wk;=rej" miqj bj;g f.k hk f;la ;nd .kakd .nvd ;gdl fj;g f.k hkq ,efí' iSñ; N+ñ m%udKhla iys; Y%S ,xldfõ" mßißl fyda iudc .eg¨ we;s lr fkdf.k .,a w`.=re w`M iy wfkl=;a ¥Il bj;a lsÍug iqÿiq ìïlvla fidhd .ekSu we;a; jYfhkau .eg¨jls' j¾I 2002 cQks udifha ksl=;a lrk ,o úÿ,sn, W;amdokfhys mßißl iy fi!LH n,mEï
ms<sn`o cd;Hka;r n,Yla;s ksfhdað; wdh;kfhys (IEA) m%ldYkhlg wkqj" .,a w`.=re n,d.drhl .,a w`.=re oykh flfrk úg úúO j¾.fha úI iys; nerf,day fmdf<dj fj;
ksl=;a lrkq ,nhs' fuu jd¾;djg wkqj" .s.d fjdÜ meh ^GWh& tll úÿ,sn, W;amdokhl§
o¾YSh jYfhka iskala 323 g" Bhï 220 g" riÈh 117 g" ksl,a 110 g" fl%dañhï 114 g" wdiksla 76
g" fldfnda,aÜ 29 g" iy leäñhï 5 g wdoS m%udKj,ska ksl=;aùu isÿfõ78' n,d.drfhka mßirhg ksl=;a flfrk nerf,dayj, i;H m%udKh ;SrKh lsÍu i`oyd mq;a;,fï .,a w`.=re n,d.drfhka ,nd.;a w`M ksheÈ úYaf,aIKh lsÍu wjYHfõ' fu.dfjdÜ 900la jQ mq;a;,u .,a w`.=re n,d.drh Wmrsu wkaoñka l%shd;aul jk úg" jd¾Islj
80]la jQ n,d.dr idOl (plant factor) uÜgfï§ 6"300 GWhl muK úÿ,s W;amdokhla wfmaCId
flf¾' ixfYdaê; mdol ;;aj (base case) b,a¨ï wjia:dj hgf;a" iuia; Odß;dj" 4"100 MWla
jk ;j;a .,a w`.=re n,d.dr 14la ^12«300 MW¬2«250 MW& 2032 jk úg wm rfÜ ia:dms; lrk
nj CEB tys 2013 LTGE ie,iqfuys m%ldY lr we;' fuys woyi jkafka" fuu ish¨ n,d.dr l%shd;aulj mj;sk úg" mq;a;,u n,d.drh u.ska úfudapkh jk úI iys; nerf,day m%udKh fuka 4 .=Khlg wêl m%udKhla 41 jk rEmfhys ±lafjk mßÈ j¾I 2032 jk úg jd¾Islj mßirhg msg flfrkq we;s njhs' tjeks úI iys; nerf,day úfudapk u.ska uyckhdf.a
fi!LHhg fyda mßirh u; fyda idudkHfhka we;sjk n,mEu ;lafiare lsÍu i`oyd CEA fyda
CEB fyda lsisÿ m%h;akhla ord fkdue;' 6'3 ;dm n,Yla;s n,d.drj,ska isÿjk úfudapkhka
52
bkaOk oykfhaos jd;fhka ,nd .kakd Tlaiscka bkaOkj, m%Odk ix>gl jk" ldnka ^C& iy
yhsv%cka ^H2& iuÕ m%;sl%shdlr tajdfha wvx.= Yla;sh ksoyia flf¾' oyk l=àrh ;=< jQ jd;fhys we;s Tlaiscka iy khsg%cka" ta ;=<WIaK;ajh by< k.sk úg" khsg%cka Tlaihsv
(NOx)f,i fmdÿfõ y`ÿkajkq ,nk NO, NO2, N2O3 iy O2N5 jeks úúO jQ O-N ixfhda. ksmojkq we;' n,d.drj,ska msgfjk ÿudrfhys úfudapkh jk ix>gl m%udKh" bkaOk j¾.h" ;sfnk wxY=-ud;%d øjH" Wÿfka j¾.h" úfudapk md,k ;dCIKhka hkdÈh we;=,;a fndfyda idOl u; r`od mj;S' mßirh ¥IKh ùu j<lajd,Sug kshñ; iSudjka ;=< úfudapk uÜgï wvq lsÍug n,d.dr ;=< úfudapk md,k WmlrK ia:dms; lsÍu ful, wksjd¾h fldg we;'
41 jk rEmh( 3700 MW .,a w`.=re n,d.drj,ska isÿjk jd¾Isl OQ,l
nerf,day úfudapkhka
úfudapkh jk m%Odk jdhqj CO2 jk w;r th bkaOkj, we;s ldnka TlaislrKh ùfuka
ksmofõ' IPCC m%ldYkfhys i`oyka mßÈ" bkaOkfhys wvx.= ldnka m%udKhka jk .,a w`.=re
i`oyd 25'8 gC/MJla" f;,a i`oyd 20'2 gC/MJla" iy jdhq i`oyd 15'3 gC/MJla u; tajdfh
oykfhka úfudapkh jk CO2 m%udKhka r`od mj;S79' wKql Ndrj, wkqmd;hg wkqj" gC
tallfhka oelfjk úfudapkh jkq ,nk ldnka m%udKh 3'667ka .=K lsÍfuka" gCO2
tallfhka oelafjk CO2 úfudapkh njg mßj¾;kh l< yelsh' i,a*¾ m%;sY;h ãi,a i`oyd 0'5]la o i,a*¾ wvq bkaOk f;,a i`oyd 1'5]lao iy .,a w`.=re i`oyd 0'7-2'0]lao fyda f,i o
SO2 úfudapkh jk m%udKh bkaOk j¾.h wkqj r`od mj;S' ksoyia jki,a*¾ ^S)" SO2 njg mßj¾;kh lsÍu" tajdfha wKql Ndr w;r wkqmd;h jk 2ka .=K lsÍfuka isÿ l< yelsh'
úfudapkh jk NO2 m%udKh" Wÿfka ie,iqu iy oyk ;dCIKh u; r`od mj;S' ia-jdhq i`oyd
úfYaIfhka ie,iqï lrk ,o Wÿka iu. NOx úfudapkh jk m%udKh b;d wvq uÜgul mj;ajd .ekSug yels fõ' iajdNdúl jdhqj, i,a*¾ fyda lsisu w`M j¾.hla fyda fkdue;s ùu ksid" ia-
jdhq n,d.drj,ska SO2 fyda wkjYH øjH úfudapkh ùula isÿ fkdfõ'úúO uÜgïj,ska úfudapkh wvq lsÍu i`oyd l%u Wmfhda.s lr .kakd" hqfrdamSh ix.uh ;=< msysá ;dm n,d.dr 400lska muK úfudapkh jk ¥Il ms<sn`o wOHhkhla hqfrdamSh mßir ksfhdað;dh;kh 2008 j¾Ifha oS isÿ lrk ,oS' úúO j¾.fha n,d.dr yd iïnkaOj fuu úfudapkj, idudkH uÜgï
15 jk j.=fjys oelafõ' ia-jdhq n,d.drhlska úfudapkh jk CO2 m%udKh .,a w`.=re n,d.drhlska úfudapkh jk m%udKh fuka 59]la muK jk neúka iy ia-jdhq oykh u.ska
>k wjfYaI fyda w`M fyda lsisjla ckkh fkdjk neúka tu.ska úfudapkh jk SO2 iy wxY= m%udKh fkdi,ld yeßh yels ;rï iq¿ fõ'
53
ish .Kkla n,d.dr wdjrKh lrñka lekvdj" USA" iy fulaisfldaj we;=<;a W;=re weußldkq rgj, 2004 j¾IfhaoS isÿ lrk ,o ;j;a wOHhkhloS idudkH ;dm n,d.drhla u.ska
SO2, 3.79 g/kWh" NOx,1.66 g/kWh" riÈh 0'023 g/MWh iy CO2 893 g/kWh m%udKhkaúfudapkh jk nj fidhd f.k we;80' iEu tla tla n,d.drhlskau isÿjk úfudapkh o jd¾;d lr we;' flfiafj;;a" úúO ;dCIKhka i`oyd m%;sM, fjk fjku i`oyka fkdlr tlg f.dkqlr ;sfnk fyhska j¾;udk jd¾;dfõ fuu w.hhka Ndú; fldg fkdue;'
15 jk j.=j ( hqfrdamSh rgj, ;dm n,d.drj,ska isÿjk úfudapk uÜgï81
m%Njh ¥IKldrl úfudapkh mg/MJ
CO2 SO2 NO2 TSP
.,a w`.=re-oyk ST 94,600 765 292 1,203
ãi,a-oyk CCGT 74,100 228 129 2
bkaOk f;,a-oyk CCGT 77,400 1,350 195 16
iajNdúl jdhq-oyk CCGT 56,100 0.7 93 0.1
6'4 cd;sl úfudapk m%ñ;Ska ;u rgj,a úiska jdhqf.da,hg ksl=;a lrkq ,nk úfudapk kshdukh lsÍug nyqmd¾Yúl ksfhdað;dh;k fukau fndfyda rgj,a o jd;h ^jdhquh& ms<sn`o m%ñ;Ska iïu; lrf.k we;' fuu ¥IKldrl jdhq" n,Yla;s" ld¾ñl iy m%jdyk wxYj,ska úfudapkh ùu isÿúh yelsh' fuu m%ñ;Ska foj¾.hla we;' m<uqjekafkka ´kEu n,d.drhlg úfudapkh isÿ lsÍug bvÈh yels Wmßu ¥IKldrl m%udKh úia;r flfrk w;r" fojekafkka jdhqf.da,Sh jdhq
.=Kd;aulNdjh ^AAQ& f,i ye`Èkafjk lsishï ld, iSudjla ;=< jd;fha /£ ;sîug bvÈh yels Wmßu ¥IKldrl m%udKh úia;r flfrkq we;' l,lg by; oS ;dm n,d.dr o we;=,;aj
wp, m%Nj i`oyd CEA úiska úfudapk m%ñ;Ska ilia lrk ,o w;r" fïjd fkdfndaod hdj;ald,Sk lrk ,oS' flfiafj;;a" fuu m%ñ;Ska n,d;aul lsÍfï .eiÜ ksfõokh ;ju;a
ksl=;a fldg fkdue;' hdj;ald,Sk lrk ,o jd¾;dfõ tall mg/Nm3 f,i m%ldY fldg we;s
w;r óg fmr m< flreKq jd¾;dfõ tu tall mg/MJ f,i olajd ;snqKs' hdj;ald,Sk lrk ,o
m%ñ;Ska" mg/Nm3 tallh Ndú; fldg 16 fjks j.=fjys olajd we;s w;r zzkj n,d.dr i`oyd
fufyhqï ks¾KdhlZZ kï jQ n,d.dr ms<sn`o f,dal nexl= m%ldYkfhys imhd we;s mßj¾;k
idOl fhdod .ksñka" mg/MJ tallj,g mßj¾;kh l< tlS mßj¾;s; w.hhlao ta iu. imhd
;sfí ^4 jk rduqj n,kak&82' wdikak jYfhka NO2 iy SO2 iSud 50]lska wvq lsÍu olajk fulS hdj;ald,Sk m%ñ;Ska fmroS ilia lrk ,o m%ñ;Skag jvd fndfyda fihska oeäj wkq.ukh l< hq;= fõ'
16 jk j.=j( Y%S ,xldfõ ;dm n,d.drj,g n,mdkq ,nk úfudapk m%ñ;Ska83
¥Ilh wjir Èh yels Wmßu úfudapk
mg/Nm3
wjir Èh yels Wmßu úfudapk
mg/MJ*
bkaOkh f;,a .,a w`.=re jdhq f;,a .,a w`.=re jdhq ;dCIKh CCGT ST CCGT CCGT ST CCGT
i,a*¾j, Tlaihsv 850 850 75 238 298 20 khsg%ckaj, Tlaihsv 450 650 250 126 228 68 wxY=uh øjH 150 150 100 42 53 27
) flgqïm;a m%ñ;Skays oS ;sfnk mg/Nm3 j,g mßj¾;kh lrk ,o w.hhka
54
úfudapk wLKavj wëCIKh lsÍu i`oyd WmlrK l%shdldrS ;;ajfha mj;ajdf.k hEu n,d.dr l%shdlref.a j.lSu jk w;r tu f;dr;=re ffokslj mÍCIdlsÍu i`oyd kshduk wêldßh fj;
tlS f;dr;=re idrdxY.;j ,nd .ekSug wjYH myiqlï ie,ish hq;=h' EIA jd¾;dj wkqu; lsÍu i`oyd imhd we;s fldkafoaishla jk" m%dfoaYSh wêldÍka fj; fuu o;a; ,nd .ekSug yelsjk fia ta i`oyd bvlv ie,iSu o isÿ l< hq;=h' flfiafj;;a" uyck msßlaiSu i`oyd mq;a;,u n,d.drfha úfudapk ms<sn`o o;a; ,nd .ekSfï bv lv fkdue;' fuu wdh;kfha wod< n,OdÍka fj;ska fuu o;a; ,nd.ekSug wOHhk lKavdhu oerE m%hka;h o ksIaM, úh'
´kEu m%Njhlska msg lrkq ,nk nerf,day i`oyd mg/Nm3j,ska m%ldY flfrk Wmßu iSud o Y%S
,xld flgqïm;a m%ñ;Skays úia;r fldg we;s w;r tu w.hhka 17 jk j.=fjys wka;¾.; fldg we;'
17 jk j.=j( nerf,dayj, m%ñ;Ska iy ksrSlaIs; úfudapk
úfudapkh jQ f,dayh
US EPA úfudapk m%ñ;Ska84
g/GWh
ksrSlaIs; úfudapk m%udKhka
g/GWh
Y%S ,xld úfudapk flgqïm;a m%ñ;Ska
mg/Nm3
Bhï 9.1 220 0.2
riÈh 1.4 117 0.01
fl%dañhï 3.2 114
4 jk rduqj( ¥Il úfudapk uÜgï m%ldY flfrk tall
n,d.drj,ska isÿ flfrk úfudapk uÜgï m%ldY lsÍu i`oyd úúO wdldr ;sfí' l=vd wkdjrKlhla ÿï l=¿kqj,g we;=,a lsÍu u.ska idudkHfhka ¥IK uÜgï uek.kq ,nk w;r" ÿï l=¿kq jdhqj, wvx.= ¥Il m%udKh ñY%K wkqmd;slhla f,i ñ,shkhlg fldgia
^PPM& f,i m%ldYhg m;a lrkq ,efí' ta iu.u ÿï l=¿kq jdhq m%fõ.h o uek .kq ,efí' miqj i`oyka l<jdhq m%fõ.h Ndú; fldg ñY% lsÍfï wkqmd;slh ÿï l=¿kq jdhq
talSh mßudjlska úfudapkh jk m%udK njg mßj¾;kh lrkq ,efí' WIaK;ajh OoC iy
tla jdhqf.da,Sh mSvkh i`oyd ilik ,o mßudj jk ÿï l=¿kq jdhqj idudkH
>kógrhl ^g/Nm3& wvx.= jk ¥Il m%udKh oelafjk m%;sM, .%Eïj,ska ^g& m%ldYhg m;a
flf¾' iuyr úgñ,shkhl ;sfnk fldgia .Kk ^ppm& f,ig wu;rj" ;dm Yla;s
fhojqï tallhlg úfudapkh flfrk.%Eï .Kk f,i g/MJu.skafyda ksmojk ,o úÿ,s
Yla;s tllhlg úfudapkh flfrk .%Eï .Kk f,i g/kWhu.ska fyda fufyhqïlrejka iy m%ñ;Ska kshduk ksfhdað;dh;khl úfudapk m%ñ;Ska m%ldY lsÍu isÿ lrhs' fïjd úúO tallj,ska m%ldY lsrSu n,d.drfha ld¾hidOkh m%ldYs; m%ñ;Ska iu. ixikaokh lsÍu wmyiq ld¾hhla jkq we;' oykfhaoS ckkh jk ÿï l=¿kq jdhq mßudj" ojd,k bkaOk j¾.h u; r`od mej;Su" iy fhojqï ;dm Yla;sh úÿ,s Yla;sh njg mßj¾;kh lsÍu" n,d.drfhys ld¾hCIu;djh u; r`od mej;Su fya;= fldg f.k tla tallhla ;j;a tallhla njg mßj¾;kh lsÍu Rcq ld¾hhla fkdjkq we;' fuu mßj¾;k idOl ;dm n,d.dr fufyhqï ks¾Kdhl ms<sn`oj jQ f,dal nexl= m%ldYkhl n,d.dr i`oyd ilia lrk ,oaola jk w;r tlS idOl fuu wOHhkh i`oyd fhdodf.k we;' fuu m%ldYkfhys" .,a w`.=re" f;,a iy jdhq fhohqï
;dm tall GJla oykh lsÍfuka W;amdokh jk ÿï l=¿kq jdhq m%udKh ms<sfj<ska 350" 280
iy 270 Nm3 f,i olajd ;sfí' ld¾hCIu;djh 50] iy 35] jk n,Yla;s n,d.dr i`oyd
GJtll ;dmYla;s fhojquloS W;amdokh jk úÿ,s Yla;sh ms<sfj<ska kWh 139la iy 97la fõ'
55
ksl,a 1.8 110
wd¾iksla 1.4 76 0.1
fldfnda,aÜ 0.9 29
leâñhï 0.2 5 1
6'5 jdhqf.da,Sh .=Kd;aul nfjys m%ñ;Ska
Y%S ,xldfõ jdhqf.da,Sh jdhq .=Kd;aulNdjfhys ^AAQ& m%ñ;Ska 1994 oS m%:u jrg .eiÜ u.ska m%ldY lrk ,oS' bka wk;=rej fïjd" 2008 j¾IfhaoS ixfYdaOkhg ,la lrk ,o w;r" ;dm n,d.drj,g wod< tlS w.hhka 18 jk j.=fjys olajd we;' tfukau" 2005 j¾Ifha oS ixfYdaOkh
lrk ,o c.;a jdhqf.da,Sh .=Kd;aulNdjh ms<sn`o f,dal fi!LH ixúOdkfhys ^WHO&
fufyhqï ks¾Kdhl o fuu j.=fjys wka;¾.; fldg we;85' PM10 iy PM2'5 i`oyd Y%S ,xldfõ
m%ñ;Ska WHO ks¾foaY fldg we;s w.hhkag jvd fo.=Khla oeä nfjka wvqh' jdhqf.da,Sh
jd;fhys mej;sh yels PM10 iy PM2'5 Wmßu idkaøKhka AAQ ia:dms; lrk ,o m%ñ;Ska ;=< meyeÈ,sj i`oyka flreK o úfudapk m%ñ;Ska iïmQ¾K wxY=uh øjH uÜgï ms<sn`o muKla i`oyka fldg we;' n,d.dr ÿï l=¿kqj, fuu mrdñ;sl fol fjku wëCIKh lrkq ,nkafka o hkak ms<sn`oj iel iys;h'
18 jk j.=j( Y%S ,xldfõ jdhqf.da,Sh .=Kd;aul ;;aj m%ñ;Ska86
¥Ilh
ksrSlaIs; ld,
wka;rh
wjir Èh yels Wmßu uÜgu μg/m3 Y%S ,xldj ^2008 oS
ixfYdaê;& WHO ^2005& fufyhqï ks¾Kdhl
khsg%cka vfhdlaihsâ
jd¾Isl
24 h
08 h
01 h
100
150
250
40
200
i,a*¾ vfhdlaihsâ
24 h
08 h
01 h ñ'10
80 120 200
20
500
PM10 jd¾Isl
24 h
50 100
20 50
PM2'5 jd¾Isl
24 h
25 80
10 25
;dm n,d.drhlska we;s flfrk AAQ w.hhka úirK wdlD;shla Ndú; lsÍu u.ska .Kkh l< yelsh' wod< ld<.=Ksl iy N+ ,CIK o;a; n,d.drfha úfudapk o;a; iu. wdlD;shg iemhsh hq;= w;r" túg" fok ,o úfudapk uÜgïj,ska krlu ;;aj hgf;a n,dfmdfrd;a;= úh
yels idkaøK uÜgï" wdlD;sh u.ska ;SrKh flfrkq we;' .Kkh lrk ,o w.hhka AAQ
m%ñ;Ska ;=< msysgkafka kï muKla jHdmD;sh i`oyd wkque;sh m%odkh flfrkq we;' AAQ m%ñ;Ska n,d;aul lsÍfuka wjg m%foaYh wdikakfha msysgd ;sìh yels úfudapk ckkh flfrk ;dm n,d.dr fyda l¾udka;-ixLHdj ms<sn`o iSudjka mekúh yel'
56
mq;a;,u CPP ms<sn`o EIA jd¾;djg wkqj n,d.drfha jQ tall ;=fkkau wod< jdhq wdjrK
l,dmh ;=<g mehla we;=<; msg flfrk SO2 idkaøKh" wjir oS we;s Wmßu m%udKfhka
80]la" tkï" 162mg/m3 úh hq;= nj úirK wdlD;sh ;lafiare lr ;sfnk nj fuys,d i`oyka
l< hq;=h87' úirK wdlD;s weia;fïka;= ms<sn`oj fndfyda wmeyeÈ,s ;;aj mj;sk w;r" iq<x ;;ajfhys úp,;djh fya;= fldg f.k i;H w.hhka" wjir oS we;s m%ñ;Ska wNsNjd hk wjia:d
we;súh yelsh' CEBys LTGE ie,eiafuys fmkajd we;s mrsos iEu n,d.drhlgu Odß;djh 300
MWla jk kj .,a w`.=re n,d.dr 12la ia:dms; lsÍug kshñ;h' wu;r .,a w`.=re n,d.dr ia:dms; lsÍu i`oyd oekg n,d.drh msysgqjd we;s ia:dkh f;dard .ekSu fuksid je<fla'
j¾;udk CPP msysgd ;sfnk ia:dkh fujeks n,d.dr tlla fyda folla ia:dms; lsÍu msKsi i,ld ne,Sug fndfyda ÿrg bv ;snqks' 6'6 udkj fi!LHh flfrys úfudapkj, n,mEu ;dm n,d.drj,ska úfudapkh flfrk m%Odk ¥Il iuyrla iy tajd u.ska fi!LHh iy mßirh u; isÿ flfrk n,mEï my; úia;r fldg we;' khsg%cka Tlaihsv by< WIaK;ajhla hgf;a l%shd flfrk oyk l=á ;=< we;s Tlaiscka iy khsg%cka tlsfkl
iu. l%shdlsÍfï m%;sM,hla f,i" m%Odk jYfhka NO iy NO2 jdhqj,ska iukaú; N-O
ñY%Khla ksmofjk w;r NOu.ska" úfudapkh flfrk khsg%cka Tlaihsvj,ska 90]la ksfhdackh flf¾88'
fuu Tlaihsv fol tlg .;a l, fmdÿfõ NOx f,i ye`Èkafõ' jd;hg ksl=;a flreKq úg oS
tys ;sfnk Tlaisldrl" úfYaIfhka O3 u.ska NO jdhqj" NO2 njg TlaislrKh fõ' fmdf<djg
wdikakfha mj;sk UV lsrK u.ska NO2" kej; NO iy O njg fjka lsÍula isÿ lrhs' fuys
fojekak O2 iu. iïnkaO ù O3 idohs ^5jk rduqj n,kak&' kd.ßl m%foaYj, >k óÿu we;s lsÍug odhl fjñka" ¥Is; jd;fhys mj;sk m%;sl%shdldÍ ldnksl ixfhda." fmdf<djg wdikakj
O3 ksIamdokh by< kxjhs' >kóÿu" fmKy,q mgl ms<siaiSu" weÿu W.% ;;ajhg m;a lsÍu" iy ksoka.; Yajik frda. flfrys uyckhd jeäfhka md;%ùu isÿ lrhs89'
khsg%cka Tlaihsv jeis c,h iu. m%;sl%shd lr khsá%la wï,h ^HNO3& iy khsg%ia wï,h
^HNO2& idok w;r tu.ska wï, jeis we;sfõ' fuu m%;sl%shd" fmfrdlais weisghs,a khsfÜ%Ü
^PAN& iy yhsfv%dldnk iu. m%;sl%shd lsÍfuka khsà%lD; ldnksl ixfhda. jeks fjk;a
khsg%ckSh úfYaI ixfhda. ksmoùu o isÿ lrhs89' khsfÜ%g iy HPO3fmdf<dj u; ;ekam;a jQ úg uyckhdf.a fi!LHhg iy mßir moaO;sj,g wys;lr n,mEï we;s lrhs19' udkj md,s; ksrdjrK wOHhk u; mokïj" ks¾foaYs; flá ld,Sk fufyhqï w.h jkafka" mehla i`oyd
idudkH jYfhka 200 μg/m3l Wmßu NO2 idkaøKhls' WHO u.ska ks¾foaY lrkq ,en we;s"
Yajik frda. jeäùfï wjodku ms<sn`oj jQ wOHhk u; mokïjQ" È.= ld,Sk ks¾foaYs; fufyhqï
w.h jkafka" 40 μg/m3 l jd¾Isl idudkHhls90'
i,a*¾ vfhdlaihsâ fndrf;,a iy bkaOk f;,a o we;=,;aj .,a w`.=re fyda Lksc f;,a jeks i,a*¾ wvx.= bkaOk u.ska l%shd flfrk ld¾ñl ;dm ckl fyda ;dm n,d.dr fyda u.ska i,a*¾ vfhdlaihsâ úfudapkh lrkq ,efí' i,a*¾ wvx.= ãi,a f;,a iys;j ãi,a jdyk Odjkh flfrk úg o
fulS úfudapkh isÿfõ' SO2 jdhqj fnda.j,g" jkdka;rj,g" iy mig ydks lrk wï, jeis
57
we;s lsÍu" iy ú,a yd Èhmyrj,a wdï,SlrKh lsÍu isÿ lrhs' wêl uÜgïj,g fláld,Skj
iy wvq uÜgïj,g È.=ld,Skj SO2 idkaøKj,g ksrdjrKh ùu hk wjia:d folu" Yajik
wdndO we;sùu iy weÿu" FEV1 l%shdj ^;;amr 1loS n,lrk ,o Yajik mßudj& iy flá
wdYajdi we;s lrhs' f,dal fi!LH ixúOdkh ^WHO& u.ska meh 24l ksrdjrKhla i`oyd 20
μg/m3 l iy úkdä 10la i`oyd 500 μg/m
3l iSudjka mkjd we;' wxY=uh øjH
wxY=j,ska 50]la tajdfha jdhq.;sl úIalïNh 10μmg jvd wvq" PM10 f,i ye`Èkafjk iy
wkqrEmS w.h 2'5 μmg wvq PM2'5 f,i ye`Èkafjk wxY= foj¾.hlska wxY=uh øjH iukaú;fõ' by< w`M m%udKhla iys; bkaOk oykh jk úg fukau l=vq lsÍï iy weUÍï hk ld¾ñl l%shdj,shkaysoS o tajd úfudapkh flf¾' ffcjialkaOh oykh lsÍfï oS o wxY=uh øjH jeä m%udKhla úfudapkh lrhs' wxY=uh øjH fmrd bj;a lsÍu i`oyd" úoHq;a iaÓ;sl wjfCIaml" nE. fmrK" iy jdiq<suh fjkalrK jeks úúO WmlrK ;sfí' bkaOk oykfhka úfudapkh
flfrk wxY=uh øjH" wj,ïNs; wxY=uh øjH ^SPM& fyda iïmQ¾K wj,ïNs; wxY=uh øjH ^TSP& fyda f,i y`ÿkajkq ,efí' fulS WmlrK u.ska ÿï l=¿kq lrd fhduq flreKq wxY=uh øjHj,ska wju jYfhka 99]lg jeä m%udKhla yiq lr.kakd nj mejfia' kj WmlrKhla tf,i l%shdl<old,h;a iu. fuu WmlrKj, ld¾hCIu;djh my< neiSu ksid jeämqr wxY=uh m%udKhla miq ld,hlos ksoyia
lr yerSug bv we;' ;jo úYd, wxY= fmßhdug;a PM2'5 o we;=,;aj l=vd wxY= ksoyia ùug;a
bv yßk jrKSh fmrKhla o ;sìh yelsh' 2005 WHO fufyhqï ks¾KdhlPM10" i`oyd Wmßu
w.hhla f,i 20 ^jd¾Isl& iy 50 μg/m3 ^24 meh& ks¾foaY lrhs' PM2'5 i`oyd ks¾foaYs; wkqrEmS
w.hhka jkafka ms<sfj<ska 10 iy 25 μg/m3 fõ' ;dm n,d.drj,ska ksoyia flfrk úúO
úfudapkj,g ksrdjrKh ùu u.ska we;s flfrk wdndO ms<sn`o 19jk j.=fjys úia;r flf¾'
19 jk j.=j ( jdhQ ¥Il lrK fldgf.k we;sjk fi!LHuh wdndO96
m%d:ñl ¥Il
oaú;Shsl ¥Il n,mEu
uhsfl%dak 10g iy uhsfl%dak 05g wvq úIalïNhla iys;
wxY=uh øjH ^PM10,
PM2.5&
yDo-mqmaMqhSh .a,dkHh ^uIa;sIal jdyskS wdndO wdfrda.HYd,d .; lsÍï " ixl+, yDo wl¾ukH;djh" ksoka.; laf,dau m%odkh" <uqkaf.a ksoka.; leiai" my;a Yajik ,CIK" weÿu iys; leiai" u¾;H;djh( flá ld,Sk iy È.= ld,Sk ksrdjrKh lrK fldg f.k Ôú; wfmaCIdfjys wvqùu&
SO2 yDo-mqmaMqhSh .a,dkHh ^wdfrda.H Yd,d .; lsÍï" ffjoH Wmfoia ,nd .ekSu" weÿu" wikSm ksjdvq" iSud flreKq l%shd&" u¾;H;djh
SO2 i,af*aÜ wxY=uh øjHj,g iudkhs
NOx .a,dkHh ^Yajik" wCIs W;afldamkh&
NOx khsfÜ%Ü wxY=uh øjHj,g iudkhs
NOx = VOC ´fidaaka .a,dkHh ^Yajik wdfrda.H Yd,d .; lsÍï" iSud flreKq l%shdldÍ Èk" weÿu je<oSu" frda. ,CIK&
PAH" ãi,a oe,s" ms<sld
58
fnkaiSka" 1"3- ìhqgãka
CO .a,dkHh ^yDoa-jdyskS& u¾;H;djh ^ixl+, yDo wl¾ukH;djh&
vfhdlaiska ms<sld
As, Cd, Cr, Ni ms<sld" fjk;a .a,dkHh
Hg, Pb .a,dkHh ^iakdhq OQ,l&
u¾;H;djh iy .a,dkHh i`oyd jQ Rcq fi!LHh msßjeh blaujd hk" ¥IKh u.ska we;s flfrk frda.S ;;aj lrK fldg f.k" frday,a .; lsÍï u.ska jev rdcldß fyda mdi,a fj; fyda jd¾;d fkdlsÍu iy rdcldßj, M,odhl;ajh wvq ùu u.ska wd¾Ólhg ydks ùu o isÿfõ' wdYajdi lrk ,o úg .eUqre fmKy¨ mglj, tajd ;ekam;a ùu fya;= fldg f.k tys
l%shdldß;ajhg ndOd meñKfjk neúka" PM2'5 wxY= ksoyia ùu je<elaùu jeo.;a fõ' WHO wOHkhlg wkqj" f,dj mqrd yDoaO jdyskS urKj,ska 5]la isÿjkafka wxY=uh øjH ¥IKh
u.sks91' PM2'5 idkaøKh 10 μg/m3 j,ska by< .sh úg weÿu frda.fhka fmf<k orejkaf.a
fmKy¨ l%shdldß;ajh FEV1 3'4]lska wvq jk nj USA EPA wOHhkhla fmkajd fohs92' PM2'5
idkaøKh jeä jk iEu 10 μg/m3la i`oydu USAys yDoajdyskS urK 3-18]l m%udKhla by<
f.dia ;sfnk nj" ms<ssld" m%ckkh" iy yDoajdyskS n,mEï u; jdhq ¥IKfhys n,mEu ms<sn`o isÿ lrk ,o ;j;a wOHkhla u.ska fidhdf.k we;93'
5 jk rduqj ;dm n,d.drj,ska ¥Il iEfok wdldrh
¥Il iy wï, j¾Idj iE§ug odhl jk" oyk l=àrh ;=< iy jd;fhys isÿjk ridhksl m%;sl%shd iuyrla my; § we;'
oyk l=àrh ;=<
O2+ N2+ ;dmh NO + NO
O2 + M + ;dm O+O+M (M= WodiSk wKqj)
O + N2+ ;dmh NO + N
NO + O + M NO2 + M
S + O2+ ;dmh SO2
jd;h ;=<
NO + O + M NO2 + M
NO + NO + O2 NO2 + NO2
NO + RnO2 + M NO2 + Rn-1O ^Rn:CH3,C2H5,C3H7hkdÈh&
NO2 + UV NO + O ^m%Nd ú>gkh&
O + O2 + M O3 + M ^>k óÿu idok ´fidaka&
NO2 + O NO + O2
NO2 + N NO + NO
SO2 + 2O2 + M SO3 + SO3
j¾Idj we;s úg§
SO2 + H2O H2SO3i,a*shqria wï,h
SO3 + H2O H2SO4i,a*shqßla wï,h
NO2 + H2O H2NO3khsg%ia wï,h
2NO2 + H2O H NO2 + HNO3khsg%ia iy khsá%la wï,
3NO2 + H2O 2H NO3 + NO khsá%la wï,h
59
.,a w`.=re oykh u.ska l%shd lrk wfursldfj msyá ;dm n,d.drj,ska ksl=;a flreKq oe,s 2010 oS fkdfïrE urK 23"600la iy Yajik wdndO iys; frda.Ska 500"00lg wêl m%udKhla we;s
lrkakg fya;= jQ nj weia;fïka;= lr ;snqKs94' oe,s iy SO2, CO, yd NOx jeks fjk;a jdhq ¥Il" urK wkqmd;slh by< hEu" wdfrda.H Yd,d .; flfrk ixLHdj by< hEu l%shdldÍ Èk ixLHdj iSud lsÍu" iy Yajik frda. i`oyd T!IO ,nd oSu i`oyd msßjeh by< hEu we;=,;aj
udkj Y=NidOkh flfrys ;¾ck we;s lrhs' f,dal fi!LH ixúOdkhg ^WHO& wkqj" ãi,a r:j,ska msgflfrk jdhQka ms<sld we;s lsÍu" weianeiafgdaia" wd¾iksla" iy uiag¾â jdhqj jeks udrdka;sl úNjhla iys; ldKavhg th wh;aùu iy ãi,a wju ffokslj ksrdjrKh ùu wl%sh ÿïmdkh fuka ms<sld we;s lsÍu isÿ lrhs95' úlsrK kshqla,hsv j¾I 2007 foieïn¾ udifha m%ldYhg m;a lr ;snqKq zihkaá*sla weußlkaysZ ,smshlg wkqj97" zztlu Yla;s m%udKh ksmojk kHIaál n,Yla;s n,d.drhlg jvd 100 .=Khla úlsrK wjg mßirhg f.k hEu .,a w`.=re n,d.drhla u.ska úfudapkh flfrk ieye,a,q w`M u.ska isÿ flf¾ZZ' zzieye,a,q w`Mj, wvx.= hqf¾kshï" .,a w`.=re n,d.drfha wjg jQ mi iy c,h ;=<g ldkaÿ ùfuka" j.d N+ñj,g iy tu.ska wdydr flfrys n,mdk njZZ tu ,smsh ;jÿrg;a m%ldY lrhs' zz ÿï l=¿kq fijke,af,ysZZ- tkï" .,a w`.=re n,d.drhl ÿfuka ie;mqï Nd.fha isg ie;mqula ^lsf,daóg¾ 0'8 isg 1'6& olajd wrhla ;=< - Ôj;ajk ñksiqka úlsrK l=vd m%udKj,ska Wlyd .kq we;' wjg fjfik ñksiqka yg wjodkula we;s lrùfï yelshdjla iys;j" .=jka w`M" bvï f.dv lsÍfïoS ta ia:dkj,g" w;a yer ouk ,o m;,a" iy .,a j<j,a fj;g mqrjkq ,efí' fld<U úYaj úoHd,fha kHIaál úoHd fomd¾;fïka;=fjys úoHd{hska fofofkl= úiska 2013 foieïn¾ udifha mej;s Y%S ,xld úoHdNsj¾Ok ix.ufhys jd¾Isl ieisfhaoS bÈßm;a lrk ,o
m¾fhaIK m;%hl" mq;a;,u CPP fj;ska tl;= lr .kakd ,o .,a w`.=re w`M ksheÈ" hqf¾kshï" f;daßhï" iy fmdgEishï hk úlsrKYS,S kshqla,sfhdavj,ska iukaú; jQ nj;a" tajdfha úfYaIs; jQ l%shd" m<uqj i`oyka lrk ,o kshqla,sfhdav hq., i`oyd .,a w`.=re Wfoid jk f,dal idudkHh fuka isõ .=Khla jk nj o f;jekak i`oyd th 7 .=Khla jk njo jd¾;d flreKs98' uyckhdf.a fi!LHh i`oyd tajdfha we;s n,mEï ;ju;a ;lafiare fldg fkdue;'
60
7' n,Yla;s W;amdokfha ndysr msßjeh ndysr msßjeh f,i ye`Èkafjkafka ksIamdok l%shdj,shlg wod, tfy;a n,d.dr ysñlre úiska fkdork msßjeh fõ' tjeks msßjeh i`oyd mßirhg isÿ jQ ydksh iy ksIamdok l%shdj,sfha§ we;s flreKq wys;lr n,mEï u.ska ydkshg m;ajQ uyckhdyg m%;sldr lsÍu i`oyd iy fi!LH i;aldrh i`oyd ork ,o msßjeh we;=,;a fõ' mßirhg isÿ jQ tjeks ydkshla h:d;;ajhg m;a lsÍug iy fi!LHdrCIKh i`oyd jQ úhou imqrd.ekSu msKsi rchg ueÈy;a ùug isÿ jkq we;' jkaÈ f.ùula fkd,efnkq we;s fyhska" wys;lr n,mEug ksrdjrKh ùfuka we;s jk ´kEu wdndOhla fya;= fldg f.k isÿjk mSvdj" n,mEug ,lajQ ck;dj úiskau ord .ekSug isÿjkq we;' 7'1 ndysr msßjeh ;lafiare lsÍu mßir ydksh iy uyckhdf.a fi!LHhg isÿjk ydksh fya;= fldg f.k rgg ±Íug isÿjk wd¾Ól msßjeh" ydkshg ,la jQfha l=uk mßirhka o hkak u; iy wys;lr n,mEug ksrdjrKh jQ whf.a ixLHdj u; r`od mj;S' tksid" kd.ßl m%foaYhl msysgqjk ,o n,d.drhlska .%dóh m%foaYhl msysgqjk ,o n,d.drlska we;s jk ydkshg jvd jeä ydkshla we;s lrhs' tf,iu" ck.yk >k;ajh jeä rgla iu. ixikaOkh lrk úg" ck.yk >k;ajh wvq rglg jehjk ndysr msßjeh wvq uÜgul mj;skq we;' ndysr msßjeh ;lafiare lsÍu my; i`oyka mshjrhkaf.ka iukaú; jkq we;'
m%Njfhka ksl=;a flfrk úfudapk m%udKh ;lafiare lsÍu'
ridhksl mßj¾;kh iy úfudapk úisÍu wdlD;s.; lsÍu'
ñksiqkag" i;=kag" fnda.j,g" øjHj,g" iy fjk;a ydkshg ,la jQ moaO;sj,g we;s jk ÿIl ksrdjrKh wdlD;s.; lsÍu'
ÿIlj,g ksrdjrKh ùu u.ska n,mEug ,lajQjkaf.a ydksfhys m%udKh ks¾Kh lsÍu'
m%;sM,h jk ydkshg uQ,Huh jákdlula ,nd§u' tjeks wNHdihla i`oyd my; i`oyka jD;a;slhkaf.ka iukaú; lKavdhula iyNd.s jkq we;'
l%shdlrùfï ;;ajhkag iy bkaOk j¾.j, fjkia nj jeks úp,k ;;aj hgf;a isÿjk úfudapkh ;lafiare lrkq ,nk" n,d.dr l%shd;aul lsÍfuys,d iyNd.sjk jD;a;slhska'
iq<x ;;ajhka" jdhqf.da,Sh WIaK;ajh iy fjk;a jdhqf.da,Sh iy foaY.=Ksl mrdñ;sl jeks úp,kh jk ndysr ;;aj hgf;a ÿIlj, jHdma;sh ks¾Kh lr jd;-wdjrK l,dmh ;=< ¥Il idkaøKh by< hEu ms<sn`o m%jk;d bosrsm;a l< yels uDÿldx. jD;a;slhska'
úfYaIfhkau" jeäysá" frda.S iy <uqka we;=<;a uyckhdf.a fi!LHhg isÿ lrk ,o ydksfha m%udKh ;lafiare lrkq ,nk iy tjeks ¥Il uÜgï by< hdfuka we;s jQ Yajik wdndO wjia:djkaf.a by< hEu" wdfrda.HYd,d .;lsÍu" .Dyia: m%;sldr" iy fkdfïrE urK ms<sn`o ;lafiare lrkq ,nk ffjoH jD;a;slhska'
by< .sh jdhq ÿIKh iy wï, jeis we;sùu jeks fjk;a isÿùï by< hEu lrK fldgf.k fnda.j,g iy mig isÿjk n,mEu ;lafiare lrkq ,nk lDIsld¾ñl jD;a;slhska'
by< .sh ÿIK uÜgï fya;=fldg f.k mqrd úoHd ia:dk u; isÿ jk n,mEu ;lafiare lrkq ,nk mqrd úoHd jD;a;slhska'
by< .sh ÿIKh" f.dvke.s,s iy wfkl=;a jHqyhkag isÿ lrk n,mEu ;lafiare lrkq ,nk bÈlsÍfï jD;a;slhka'
61
wk;=rej" wd¾Ól úoHd{hskag iy uQ,H lghq;= ms<sn`o jD;a;slhskag" uyckhdf.a fi!LHhg iy wfkl=;a fCIa;%j,g isÿlrk ,o ydksh uQ,Huh fldkafoais njg fm/<Su isÿfjkq we;' fuys§ o" fuu idOl i`oyd¦ ksoiqkla f,i jdhq ÿIKh lrK fldgf.k mqoa.,fhl= ksis l,g fmr ñh hEu i`oyd jákdlula wdfoaY ,nd §u jeks uQ,Huh jákdlula wdfoaY lsÍu i`oyd ks¾Kdhl fkdue;s ùu ms<sn`o .eg¨jg uqyqK §ug jD;a;slhskag isÿjkq we;' mek k.sk m%Yakh kï( udkj Ôú;hl jákdlu id¾j;%sl o" fkdtfia kï rfÜ wd¾Ólh u; r`od mj;S o - wd¾Ólh by< o" jákdlu by< o@ hkakhs' mdßißl iy fi!LH ydksfhys msßjeh ;lafiare lsÍu i`oyd fhdod .kakd tla l%uhla jkafka" ydksh±ßh yels uÜgula olajd muKla ÿIKh my< ±óug wjYH flfrk wjlrK msßjeh .Kkh lsÍuhs' ydksfhys msßjeh iy wjlrK msßjeh w;r" 42 jk rEmfhys fmkajd we;s mßÈ iïnkaOhla ;sfí' hï jHdmD;shlska isÿ fjk jdhqf.da,Sh ÿIKh md,kh lsÍfï msßjehla fkdue;s kï" wjlrK msßjeh Y=kh jk w;r" ydksfhys msßjeh by< w.hhla .kS' wfkla w;g" ÿIK uÜgu Y=kHh wdikakhg f.k tkafka kï" ydksfhys msßjeh wju jk kuqÿ wjlrK msßjeh by< w.hhla .kS'
42 jk rEmh ( wjlrK msßjeh iy ydksfhys msßjeh w;r iïnkaO;djh úfudapk m%ñ;Ska ia:dms; lsÍfï§" ¥IK uÜgu ±ßh yels jk iy wjlrK msßjeh ord .; yels ueo ;;ajhla ;sìh hq;=h' idudkHhla f,i 1990-2020 ld,h i`oyd" msßisÿ jd;h ms<sn`o mk; l%shd;aul lsÍu u.ska jdhq ¥IKh wvq lsÍu u; úhoï flfrk iEu fvd,rhla i`oydu
fi!LHh u; we;s flfrk mSvdldÍ ;;ajh" USD 30lska wvqjkq we;s nj US EPA ;lafiare lr ;sfí'99 ksrdjrKh jQ ck.ykfha ksheÈhl fi!LHh u; we;s jQ n,mEu ;lafiare lsÍu i`oyd ;j;a l%uhla jkafka" jdhq ¥IKh u.ska we;s lrk ,o wdndO y`ÿkd.ekSu iy tjeks frda.Ska yg m%;sldr lsÍug jeh jk msßjeh ;lafiare lsÍuhs' úfYaIfhka ngysr rgj, mj;ajdf.k hkq ,nk n,d.dr yd iïnkaO jQ ndysr n,mEï ms<sn`oj fndfyda fihska wOHhk isÿ lr we;s kuqÿ" fmrÈ. rgj,ska tjeks wOHhk iSñ; m%udKhla muKla jd¾;d ù we;'
fhdod .; yels ;j;a l%uhla jkafka" f.ùug leu;sùfï ^WTP& l%ufõoh kñka ye`Èkafjk" frda.S ùfuka je<lSu i`oyd fl;rï uqo,la f.ùug leu;sfõo hkak uyck;djf.ka úuiSuhs' ±ä f,i jix.;fõ§ wOHhk isÿ lsÍu fjkqjg ñksiqkaf.a fi!LHh u; isÿ jk n,mEu ;lafiare lsÍu i`oyd fuh läkï ud¾.hla f,i i,lkq ,efí' flfiafj;;a" zzm%;spdr ^ms<s;=re imhkakka yg fokq ,nk m%Yakj,g& ish¨u wdldrfha ldhl¾óh mCImd;s;ajhlg
62
iy iajhx .fõIKhlg md;% jkq we;ehsZZ l=laika ^Cookson&100 jd¾;d lf<ah' fi!LHdrCIK ikao¾Nh ;=<" tksid" iïu; Y=NidOk wd¾Ól úoHd isoaOdka;h u.ska b,a¨ï flfrk ukdj
m%;spdr olajk ;ks mßfNdack jl%hl wdldrhg WTP m%Yakj,g ,enqKq m%;spdr w¾: ksrEmKh lsÍu" tksid" b;du;a weoysh fkdyels fohla jkq we;' fuu l%uh" ysñlreg jákdlu ms<sn`oj jegySula fkdue;s hï NdKavhla fjkafoais lsÍu jeks wjia:djlg iudk l< yelsh' ñksiqka f.ùug leu;s jk uqo, i;H jákdlu fkdjk w;r iudcfhys b,a¨u u.ska ;SrKh lrkq ,nk jHdc w.hhla jkq we;' 7'2 ndysr n,mEï ms<sn`o iuyr wOHhkj,ska fidhd .;a f;dr;=re bkaÈhdfõ n,Yla;s wxYh u.ska fi!LH ydksh ms<sn`o taldnoaO wOHhkhla uqïndhsys ixrCIK l%shd Ndrh" .%SkamSia iu. tlaj isÿ lsÍfuka wk;=rej" zz.,a w`.=re m%dKh kihs-bkaÈhdfõ wmsßisÿu n,Yla;s m%Njhka u.ska we;s lrk ,o urK iy frda. ms<sn`o ;lafiarejZZ kï jQ" .,a w`.=re úfudapk u.ska we;s lrk ,o wmuK wmyiq;d u; fi!LH ms<sn`o n,mEu yd ta i`oyd jeh jk msßjeh ;lafiare lrñka jd¾;djla ksl=;a lrkq ,en we;' fuu wOHhkh u.ska" úfYaIfhka 2011-2012 ld,h i`oyd my; i`oyka oE fidhdf.k we;'
bkaÈhdkq .,a w`.=re n,d.drj,ska isÿjk úfudapk" jd¾Islj USD ñ,shk 3300la isg 4"600l msßjehla iys;j fkdfïrE urK 80"000 isg 115"000 olajd m%udKhla isÿ fldg we;'
<ud ^< wjqreÿ 5& u¾;H;djh" jd¾Islj USD ñ,shk 420l msßjehla iys;j 10"000la ùu'
USD ñ,shk 1"400l msßjehla iys; Yajik iy mmqfõ wmyiq;d iys; frda.Ska ñ,shk 633lg wêl m%udKhla isàu'
iïmQ¾K PM10 ÿIKhg ksrdjrKh ùfuka jd¾Islj USD ñ,shk 420l msßjehla iys; weÿu frda.Ska ñ,shk 20lg wêl m%udKhla isàu'
.,a w`.=re mdol úfudapk u.ska we;s lrk ish-oyia .Kka yDohdndO" yÈis frday,a wxY fj; jd¾;d lsÍï" wdfrda.H Yd,d .;ùï" iy i;sfha Èk u.yeÍï jeks wu;r fi!LH n,mEï'
fuu fi!LH n,mEï yd iïnkaO uq,Huh msßjeh jirlg USD ì,shk 3'3 isg 4'6 blaujd hEu'
n,Yla;s W;amdokfha§ Ndú; flfrk .,a w`.=rej,ska isÿ flfrk wys;lr fi!LH n,mEïj, úoHd;aul idCIs ms<sn`o b,sfkdhs úYaj úoHd,fha tßld n¾Ü we;=¨ msßi úiska ilia lrkq ,enQ" 2013 § ksl=;a flreKq jd¾;djla" ndysr msßjehla f,i m%ldY lrkq ,en we;s .,a w`.=re n,d.drj, fi!LHh ydks lsÍfï msßjeh ms<sn`o wOHhk lsysmhl m%;sM, úia;r lrhs101'
tmaiaghska ^Epstein& úiska isÿ lrk ,o bka tla wOHkhla USY; 14la fi!LH msßjeh i`oyd o"
USY; 3la foaY.=K úm¾hdi i`oyd o" USY; 1la fjk;a msßjeh i`oyd o wka;¾.;" ndysr
msßjeh US18/kWhla jQ nj fidhd f.k ;sfí' hqfrdamSh ix.ufha fndfyda rgj,a wdjrKh
lrñka ndysr msßjeh idudkH w.hhla f,i€Y; 1'6-3'8/kWhl fyda USY; 2'2-8'0 /kWHl fyda mrdih ;=< msysgk hqfrdamSh ix.ufhys idudðl rgj, isÿ lrk ,o wOhHhkhla ms<sn`oj o fuu jd¾;dj i`oyka lrhs'102
EU wOHhkfhys fldgila f,i" EU rgj, fhdod .; yels mßÈ nerf,dayj,g fukau jdhq-
f.da,Sh ÿIl úfudapkhg wkqrEm ydks lsÍfï idOl ud,djla f¾n,a ^Rabl& iy iamerfvda
^Sparado& jd¾;d l< w;r 2000 j¾Ifha ñ,g wkqrEmS jQ fuu f;dr;=re 20 jk j.=fjys ,ehsia;=
.; fldg ;sfí' .%Ska iafgdaka ^Gree Stone& iy ¨fka ^Looney& úiska bÈßm;a lrk ,o
m¾fhaIK m;%sldjla USAys úúO m%Nj u.ska úÿ,sn,h W;amdokh lsÍfï msßjeh iy fi!LHh u; n,mEï iy foaY.=K úm¾hdi u; n,mEï foj¾.hu we;=,;aj ndysr iïnkaO msßjeh o
63
idrdxY.; fldg ;sfí' jÜgï lrk ,o jd¾Isl m%d.aOk msßjeh" bkaOk msßjeh" iy fufyhqï yd kv;a;= msßjehj,ska W;amdok msßjeh iukaú;fõ' fulS ix>gl" m%Nj msysá ia:dkj,g úfYaIs; jk ksid cd;sl jYfhka ia:djr w.hhla fuys§ olakg fkd,efí' tfyhska" fok ,o w.hhka m%jk;d w.hhka muKla jk w;r fïjd 21 jk j.=fjys olajd ;sfí'
20 jk j.=j ( ;dm n,d.drj,ska isÿ flfrk úfudapk i`oyd ydkslr idOl103
ÿIl ydkslr idOlh
€/kg ÿIlh
ydkslr idOlh
€/kg i,a*¾ vfhdlaihsâ 2.94 wd¾iksla 80.0
khsg%cka vfhdlaihsâ 2.91 Leâñhï 39.0
wxY=uh øjH PM10 11.72 fl%dañhï 31.5
wxY=uh øjH PM2'5 19.54 Bhï 1,600
ldnka vfhdlaihsâ 19.0 ksl,a 3.8
21 jk j.=j ( USAys W;amdokh i`oyd iy ndysr n,mEï i`oyd jQ msßjeh104
n,d.drh
msßjeh UScts/kWh Rcq
msßjeh fi!LH n,mEu
foaY.=K úm¾hdi
ndysr msßjeh
iuia; msrsjeh
mj;sk .,a w`.=re 3.2 3.4 2.2 5.6 6.8
Wiia ;;ajfha .,a w`.=re 6.2 3.4 1.9 5.3 11.5
mj;sk ia-jdhq 4.9 0.2 1.0 1.2 6.1
ia-jdhqoyk CCGT 5.5 0.2 0.8 1.0 6.5
ndysr msßjeh tl;= lrk ,o úg .,a w`.=re n,d.drj,ska úÿ,sn,h W;amdokh lsÍu i`oyd wêl úhoula jeh jk nj fmfkkakg ;sfí' Wiia lrk ,o l=vq l< .,a w`.=re oykh iu. ldnka úfudapkh wvq lr,ñka n,d.drh ld¾hCIu ;;ajhg m;a jqjo m%d.aOk úhou by< ke. ;sfí' fï wjia:d fofla§u" .,a w`.=re n,d.drj,ska ,efnk n,Yla;sfhys ndysr msßjeh" ia-jdhq n,d.drj, tlS w.hhkag jvd mia .=Khlg wêl w.hhla .kS' ndysr msßjeh tl;= lsÍu" .,a w`.=re úÿ,sn,h" tfia fkdlrk úg§u jvd 85-170]lska by< ±fuk w;r ia-i`oyd" ndysr msßjeh tl;= fkdlrk wjia:dfõ fuka 18-24]l by< hEula muKla jkq we;' ;jÿrg;a" .,a w`.=re n,d.drj, ndysr msßjeh" ia-jdhq n,d.drj,g jvd mia .=Khla jeäh' fmkajd § we;s mßÈ" W;amdokfhys Rcq msßjeh iu." ndysr msßjeh tl;= lrk ,o úg" .,a w`.=rej,ska ,nd.kakd úÿ,sn,h i`oyd tys W;amdok msßjeh fuka 2'75 .=Khl msßjehla mj;sk nj;a" jdhq i`oyd kï th tfia jeäjkafka 20]lska muKla nj;a fuu wOHhkh jeäÿrg;a fmkajd § ;sfí' ia-jdhqj,ska ,efnk úÿ,sn,hg jvd .,a w`.=re úÿ,sn,h ,dnodhl nj mejiqj o" ndysr msßjeh tl;= lrk ,o úg tys msrsjeh b;d wêl nj ;yjre fõ' 7'3 Y%S ,xldfõ l%shd;aul lrk ,o wOHhk Y%S ,xldfõ § isÿ lrk ,o fi!LHh u; jdhq ¥IKfhys n,mEu ms<sn`o jd¾;d ù ;sfnk tlu wOHhkh" fiakdkdhl iy fjk;a wh úiska isÿ lrk ,o" <uqkaf.a weÿu ;;ajh we;sùu iy jdhq ¥IKh w;r iïnkaO;djh ms<sn`oj wOHhkhhs'105 wdfrda.HYd,d fj; we;=<;a lrk ,o
64
Yajik wdndO iys; <uqkaf.a ixLHdj iy k.rfha jdhq ¥IK uÜgu w;r iyiïnkaOhla mj;sk nj Tjqyq fidhd .;ay' ffjoH WmfoaYh" T!IO ,nd oSu" iy wdfrda.HYd,d fj; hEu i`oyd jk uQ,Huh w.hhka rg wkqj fjkiafõ' fi!LHdrCIKh i`oyd jk úhou uyck;dj úiska fkdork" Y%S ,xldj jeks rgj," wod< msßjeh rch úiska orKq ,efí' Y%S ,xld rch 2013 oS fi!LHdrCIKh i`oyd remsh,a ì,shk 100lg wdikak w.hhla mqkrdj¾;k úhoï f,i jeh fldg we;106' ish¨u wdfrda.HYd,d .; lsÍïj,ska 10]lg wdikak m%udKhla Yajik wdndOj,ska fmf<k frda.Ska nj o jd¾;d ù ;sfí107' fjk;a o;a; fkdue;s ùu ksid" Yajik wdndOj,ska fmf<k frda.Skag m%;sldr lsÍfuys msßjeh jd¾Islj Y%S ,xld remsh,a ñ,shk 10la muK jkq we;ehs Wml,amkh l< yel' .,a w`.=re n,d.dr jeä ixLHdjla l%shd;aul lsÍu fya;= fldg f.k jdhq ¥IKh by< kexùu isÿ jqjfyd;a fuu frda.Skag m%;sldr lsÍu i`oyd wu;r úhou jk remsh,a ì,shk oyfha .=Kdldr lsysmhla rchg oeÍug isÿ jkq we;' Y%S ,xldj ;=< .,a w`.=re n,d.dr bÈlsÍfï n,mEu ksYaÑ;j oek .ekSfï mrud¾;h we;sj
f,dal nexl=fõ ^WB& fld<U ld¾hd,h Y%S ,xldfõ n,Yla;s wxYfhys mßißl .eg¨ ms<sn`o wOHhkhla 2008 oS Èh;a lr ;snqKq w;r tys fidhd .ekSï bÈßm;a lrñka tlS jd¾;dj 2010 oS ksl=;a úh108' tjeks wOHhkhla" úirK wdlD;sh Ndú; fldg mq;a;,fï msysáiy idïmq¾ys fhdacs; n,Yla;s n,d.dr foflys jdhq wdjrKh l,dmh ;=< ÿIl idkaøKhkaf.a jHdma;sh ms<sn`o iúia;rd;aul úYaf,aIKhla isÿ lrkq we;ehs o tajdg ksrdjrKh jQ m%foaYfha fjfik ck;djf.a fi!LHh flfrys isÿjk n,mEu iy rfÜ ksIamdÈ;;djh by<u lDIsld¾ñl m%foaYh ;=< fulS jdhq wdjrK mssysàu ksid j.d lrk ,o fnda. u; isÿjk n,mEu wka;¾.; flfrkq we;ehs o wfmaCId lrk ,oS' flfiafj;;a" tjeks wOHhkhla isÿ lr fkdue;s w;r" ta fjkqjg" mßißl n,mEu ms<sn`o ud;Dldj my; i`oyka flfrk mßÈ ;ks fþohlg muKla iSud fldg ;snqKs' zzjdhqf.da,Sh jdhq .=Kd;aul Ndjh iu. ix.;ùu iy;sl lsÍug mßißl we.hSfï oS ir, jdhq .=Kd;aul wdlD;s mámdáhlg wkqj Ndú; lrk w;r jvd;au ydksodhl ÿIl mek kexf.a È.=
ld,Sk jdhqf.da,Sh ¥IKfhaoSh ^l=vd i,af*ag wxY= SO2 j, TlaislrK ksIamdok f,i ieliSu jeks& m%;sM,h jkqfha Y%S ,xldfõ jdhqf.da,Sh i,af*agj,ska ie,lsh hq;= fldgila m%Njh jkafka bkaÈhdfõ .,a w`.=re oykh flfrk ;dm n,d.drj,ska jk w;r Y%S ,xldfõ .,a w`.=re jHdmD;sfhys úfudapkfhka ie,lsh hq;= fldgila id.rhg yudf.k hEu fyda fjk;a rgj,ska fl<jr ùu fyda isÿfõ' flfia jQjo" fudaiï ld,.=Khl" Wie;s ÿï l=¿Kqj,ska úisÍ hdu b;d mq`M,a jkq we;' mq;a;,u Y%S ,ldfõ iq<`. jeäu ia:dkhls' ;jo ck.yk >k;ajh wêl kd.ßl m%foaYj, jdhq .=Kd;aul idkaøKh úYd, jYfhka m%jdyk wxYfhys úfudapk u.ska ;SrKh lrkq ,nk w;r" ishqï wxY=uh ms<sn`o jQ wjia:dj uydud¾.fhka u;=jk ÿú,sj,ska jHdl+, lrkq we;ZZ' Y%S ,xldfõ isÿjk lsishï ¥IKhla i`oyd bkaÈhdfõ ;dm n,d.drj,ska isÿjk úfudapkj,g fodia mjrkq ,enqjo" fuu m%ldYhg Y%S ,xldfõoS fyda bkaÈhdfõoS fyda isÿ lrkq ,enQ lsisu wOHhkhla u.ska ;yjqre lr fkdue;' fudaiï foaY.=Khla hgf;a isÿjk úfudapk id.rh fj; yud f.k hk njla by; fþofhys i`oyka lr ;sîu rg ;=<g lsisÿ n,mEula úfudapk u.ska isÿ fkdjk njla y`.jhs' flfiafj;;a" i;H ;;ajh jkafka" ksß; È. fudaiï ld,fha oS mq;a;,fï isg iq<`. úfudapk /f.k jhU m<df;a iy W;=re ueo m<df;a ¥Il ;ekam;a lrñka rg ;=<g yud tk w;r Bidk È. fudaiï ld,fha oS idïmQ¾ys isg iq<`. úfudapk /f.k kef.kysr m<df;a iy W;=re ueo m<df;a ¥Il ;ekam;a lrñka rg ;=<g yud tauhs' jif¾
fndfyda ld,hla ;siafia" CPP foflkau ksl=;a flfrk ¥Il /f.k tk fudaiï iq<x foflkau W;=re ueo m<d; mSvd ú`oS' fuf,i" wka;¾ fudaiï ld, fol yereKq úg jir mqrd ¥Ilfuu m%foaYhg ,eîu isÿjkq we;' tkuqÿ" f,dal nexl= jd¾;dj fuu .eg¨j úoHd;aul
65
wdldrhlg ie,ls,a,g f.k fkdue;s w;r" mßißl n,mEu fkdjeo.;a fia i,ld bj;a ,d we;' fuu m%foaYh ;=< iq<`. úiska .idf.k hkq ,nk jdhq-cks; ÿIl m%udKh jgyd .ekSu i`oyd" wod< ld,.=Ksl o;a; iy foaY.=Ksl o;a; we;=,;a lr úirK wdlD;shla ilia lsÍug wjYHfõ' wjldYuh iy ld,h;a iu. fuu ;ekam;a ùfï YS>%;djh úirK wdlD;shla u.ska m%udKd;aul lsÍu isÿ lrkq ,eìh yels w;r" tu.ska ck;djf.a fi!LHh" iy fnda. u;
tajdfha n,mEu ;SrKh lsÍu isÿ l< yels kuqÿ" tjeks úYaf,aIKhla WB jd¾;dfõ isÿ fldg fkdue;' msgq 227l jd¾;dfõ b;sß fldgi wOHhkfha úIh fCIa;%h ;=< oS ;snqKq m%Odk wruqK
wduka;%Kh fkdlr" CEBys LTGE ie,eiafuys bkaOkhla f,i .,a w`.=re fhdod .ekSu idOdrKSlrKh lsÍu iy úu¾Ykhla lsÍu i`oyd fhdodf.k we;'
tu WB jd¾;dfõu CPP úfudapkj, fi!LH n,mEu ms<sn`o wvq ;lafiarejla lsÍfï fkdu. hjk iq`M m%ldYhla isÿ fldg we;' ndysr msßjeh iïnkaOfhka jd¾;dj fufia mjihs' zzoeä
jix.;fõoS wOHhk jvd;a ixlS¾Kh" iy tys m%;sM,hla f,i wvq m%udKhla- EU iy USA yereKq fldg iy jvd uE;l oS Ökh ^foaYSh wxY=uh øjH b;d by< jk& o yereKq fldg - isÿ lr ;sfí' wfmaCIs; mßÈu" m%ldYhg m;a lrk ,o wOHhkfhys b;d úYd, wia:djrNdjhla
mj;sk w;r" 1kWh la i`oyd ;lafiare lrk ,o ydksfha msßjeh 10jk j.=fjys oelafjk mßÈ
m%udK;ajfhka úúO jk w;r" tajd €cts 6$kWh ^UScts10$kWh& isg€cts 0.1$kWh olajd mj;S'
f,dfjials ^Lvovsky& iy fjk;a wh úiska l¾;D;ajh ±re" j¾I 2000 § m%ldYhg m;a lrk ,o
fjk;a WB jd¾;djlg wdY%s; f;dr;=rla fia imhd we;s €cts 0.1/kWhl w.hho we;=<;a fjk;a wOHhkhkaf.ka ,nd .kakd ,o .,a w`.=re n,d.dr i`oyd ndysr msßjeh fndfyduhla
fuu jd¾;dj tys 10 jk j.=fjys ^rduqj n,kak& Wmqgd olajhs109' tlu WB jd¾;dj uQ,dY%hla
f,i imhñka" úfudapkh €/t f,i m%ldY flfrñka" SO2, wxY=uh øjH iy NOx ;ks úfudapk i`oyd fuu jd¾;dj ydksfha msßjeh imhhs' úYd,;aj .Khg jvd fnfyúka wvq" hqfrdamfha isÿ lrk ,o fjk;a wOHhkj, m%;sM,j,g jvd fulS m%;sM, w;alrf.k we;af;a ÈhqKqfjñka mj;sk rgj, by< ck.ykhla iys; k.rj,ska ^nexfldla" ueks,d" uqïndhs" ieka;shdf.da iy kd.idls& neúka tajdfha w.h jeä úh hq;= njh' fuys§" .eg¨j jkafka ifodia w.hla Wmqgd ±lajQ úg tlS w.h fjk;a jd¾;dj, Ndú; lrk
,ÿj miq wjia:dj, i;H w.hla f,i ms<s.ekSug ,la ùuhs' ksoiqkla f,i" CEB tys 2013
LTGE ie,eiafuys ^7'11 wxYh& iudc iy mßißl ydksh ms<sn`o b,a ï wjia:dj idlÉPd
lsÍfï§ 2010 WB jd¾;dfjka ,nd .;a 0'1 € cts/kWh w.h iudc iy mßißl ydksh i`oyd uQ,H
jákdlula f,i Wmqgd olajd we;' by; i`oyka WB jd¾;dfõ 10 jk j.=fjys ydksfha msßjeh
i`oyd imhd we;s 6'0-0'1 €cts/kWh w.hhkaf.ka wvqu w.h Wmqgd ±laùug CEB ;SrKh lr we;s nj fmfkkakg ;sfí' fuh" .,a w`.=re n,d.dr m%.=Kkh idOdrKSlrKh lsÍu i`oyd .,a
w`.=rej,ska isÿjk fi!LH ydksh wj;lafiare lsÍug .kakd ,o meyeÈ,s W;aidyhls' CEB" ;u
2013 LTGE ie,eiafuys iudc iy mßir ydksfha msßjeh wka;¾.; fldg ;sfnKq we;ehs m%ldY flfrk wjia:djla we; ^weuqKqu 7'20&' flfiafj;;a" ndysr msßjeh h:d¾:jd§ fkdjk wvq
w.hhla CEB fhdodf.k ;sfnk neúka meyeÈ,s f,iu tu ie,eiau .,a w`.=re mdol fjk;a jd¾;dj,ska fjkia fkdjk nj lsj hq;=h' 7'4 Y%S ,xldj i`oyd hqfrdamSh ydkslr idOl fhdod.ekSu ;dm n,d.drj,ska isÿjk úfudapk lrKfldg f.k isÿjk ydksfha msßjeh ;lafiare lsÍfï§" isÿ jQ iïmQ¾K ydksh ksrdjrKh jQ ck.ykh u; hefma' ;dCIKsl úoHd yd bxðfkare úoHd
66
´iafÜ%,shdkq welvñh u.ska isÿ lrk ,o zzúÿ,sn,fha ie`.jqKq msßjehZZ ms<sn`o wOHhkhl§"
ck.yk >k;ajh 100 mqoa.,hska/km2 úh hq;= nj ;lafiare fldg ;sfnk hqfrdamhg jvd
´iafÜ%,shdfõ wvq ck.yk >k;ajhg .e,fmk mßÈ EU o;a; mßudKh wvq lrk ,§110' Y%S
,xldfõ§" idudkH ck.yk >k;ajh 2012 ix.Kkhg wkqj" 323 mqoa.,hska/km2 fõ' mq;a;,u
CPP fj;ska isÿ flfrk úfudapkhg ksrdjrKhùug bv ;sfnk mq;a;,u iy l=reKE.,
Èia;%slalj, tu w.hhka ms<sfj<ska" 264 iy 348 mqoa.,hska/km2 fõ' tfyhska" tu j.=fjys §
;sfnk EU ydkslr idOl" jhU m<df;a iy EUj, idudkH ck.yk >k;ajj, wkqmd;h jk idOlh 3ka .=Klr mßudKh jeä lrk ,§' fuf,i" Y%S ,xldjg fhdod .; yels f,i
mßudKh by< kexjQ ydkslr idOl US cents/g tallj,ska m%ldY lrñka 22 jk j.=fjys olajd we;
6 jk rduqj ( .,a w`.=re n,Yla;s n,d.drj,ska mßißl ydks msßjeh
iSudiys; wd¾Ól WmfoaYk iud.u (ECA), RMA iy ERM'
m%foaYh SO2
^€/tonne&
wxY=uh øjH
^€/tonnes&
NOx
^€/tonne&
.,a w`.=re i`oyd iïmQ¾K ydksfha msßjeh
^€-cent/kWh&
fl%dtaIshd" idf.%í ^w& 13,483 24,218 19,265 6.0
tlaiag¾ka B ^we& 10,450 15,400 15,700 4.0
t'cd' tlaiag¾iaa ^wd& 6,820 14,060 5,740 2.0
mD;=.d,h tlaiag¾ka B ^b& 4,959 5,975 5,565 1.8
EU DG mßirh ^îgd o;a;mdolh& ^wE& 5,200 14,000 4,200 1.6
f,dal nexl=j ih k.r wOHhkh ^B& 96 1,723 255 0.1
(a) Ekonerg Study, Table 6.4-6, 2002
(b) AEA, Power Generation and Environment, UK Perspective, Report AEAT 3776, 1998
(c) J. Spadaro and A. Rabl, Air Pollution Damage Estimates: the cost per kg of pollutant, Ecole des Mines de
Paris, Centre d‘Energetique
(d) M. Holland and P. Watkiss, Estimates of the marginal external costs of air pollution in Europe: Benefits
Table Database:BeTa, EU DG Environment, 2001
(e) CEETA, Implementation in Portugal of the ExternE accounting Framework, 1998. Table 3.20.
(f) K. Lvovsky, G. Hughes, D. Maddison, B. Ostrp and D. Pearce, Environmental Costs of Fossil Fuels, A
Rapid Assessment Method with Application to Six Cities, World Bank, Environment Department, Paper
78, October 2000,
ydksfhys msßjeh ;lafiare lsÍu msKsi" úúO bkaOkj,ska l%shd;aul flfrk ;dm n,d.drj,g
fhdod .; yels jk f,i NOx, SO2 iy wxY=uh øjH iy úfudapk idOl iEu tlla i`oydu wod< ydkslr idOl fhdod.ekSug wjYH fõ' Y%S ,xldfõ jir .Kkdjla ;siafia ;dm n,Yla;s
n,d.dr lsysmhla l%shd;aul jqj o tajdfha úfudapk idOl ms<sn`oj o;a; /ialr fkdue;' CEBys
LTGE ie,eiau ;dm n,Yla;s n,d.dr i`oyd úfudapk idOl imhk kuqÿ ^9'4 wxYh& fïjd mj;sk n,d.drj, i;H wëCIK w.hhka fkdfõ' ±kg mj;sk n,d.drj,ska ,nd.;a o;a; u; mokïj .,a w`.=re iy jdhq n,Yla;s n,d.dr i`oyd idudkHhla f,i fmr§ ,nd.;a úfudapk idOl ´iafÜ%,shdkq wOHkhfhys i`oyka lr we;s w;r" fuu jd¾;dj i`oyd tlS w.hhka fhdod f.k we;' flfiafj;;a" fndfydauhla ixj¾ê; rgj,a ;dm n,Yla;sh W;amdokh lsÍu i`oyd ãi,a f;,a fhdod fkd.kakd w;r" tksid" cd;Hka;r m%Njj, ãi,a n,d.dr i`oyd o;a;
10 jk j.=j ( HH&C iy ld¾ñl wxYj, m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
67
fkdue;' tfyhska" ãi,a n,d.dr iy GT n,d.dr i`oyd úfudapk idOl CEB LTGE ie,eiafuka ^9'6 jk j.=j& ,nd .kakd ,§'
ld¾hCIu;djh CPP i`oyd 35]la" CCGT i`oyd 46]la" iy GT n,d.dr i`oyd 30]la f,i
Wml,amkh lrñka g/MJ tallj,ska § we;s w.hhka" g/Wh tallj,ska iukaú; w.hhka njg
mßj¾;kh lrk ,oS' i,a*¾ vfhdlaihsâ ^SO2& i`oyd úfudapk idOl iEu bkaOkhlu wvx.= i,a*¾ m%udKh u; r\ mj;S' hqfrdamSh rgj, fhdod .kakd" 20 jk j.=fjys imhd we;s ydkslr
idOl u; mokïù Y%S ,xldj i`oyd mßudKh by< kexjQ ydkslr msßjeh ^DC& .Kkh lsÍfï§
iEu bkaOkhla iy fhdod .kakd ;dCIKh i`oyd ;lafiare l< fuu úfudapk idOl ^EF& fhdod .efka' my; i`oyka iólrKh Ndú; fldg .Kkh l< úg fuu úfudapk msßjeh ,efnk w.hhka 22 jk j.=fjys olajd we;'
DC(UScts/kWh) = 3.0* 1.31*EF(g/kWh) *DF(€/kg)/10
idOlh 3" hqfrdamhg jvd ^100/km2& W;=re ueo ^NWP& i`oyd ^306/km& jQ ck.yk >k;aj jeä
nj fmkaùu i`oyd;a" idOlh 1'31" hqfrda" US fvd,¾j,g mßj¾;kh lsÍu i`oyd;a fhdod f.k
;sfí' iEu ¥Ilhla fya;= fldg f.k Bg wod< ydkslr msßjeh" wod<DF ^20 jk j.=j& iy EF ^22 jk j.=j& w.hhka by; iólrKhg wdfoaY lsÍu u.ska ;SrKh flf¾' iEu ¥Ilhlau fya;= fldg f.k ;ks ix>gl tl;= lsÍu u.ska hï ;dm n,d.drhla i`oyd jQ iïmQ¾K ydkslr msßjeh ,nd .kq ,efí'
22 jk j.=j ( ;dm n,d.dr ksid isÿ flfrk ndysr msßjeh
n,d.drh bkaOkh i,a*¾ m%udKh
]
úfudapk idOlh
g/kWh ndysr msßjeh
USctc/kWh SO2 NO2 PM
ST .,a w`.=re 0.7 5.46 3.09 0.41 11.70
CCGT ãi,a 0.5 1.76 2.19 0.04 4.70
CCGT bkaOk f;,a 1.5 5.72 2.19 0.09 9.48
GT ãi,a 0.5 2.70 3.36 0.06 7.22
CCGT NG - - 0.34 0.02 0.48
Y%S ,xldjg fhdod .; yels ydkslr
idOlh ^UScts/g& 1.15 1.14 4.61
.,a w`.=re iy bkaOk f;,a i`oyd ydkslr msßjeh fj; jeäu odhl;ajhla ,efnkafka SO2 j,sks' fiiq ish¨u bkaOk yd ii`ok úg ia-jdhq j,ska l%shd;aul flfrk n,d.dr i`oyd ydkslr msßjeh fkdie,lsh hq;= ;rï jk nj ksÍCIKh fldg ;sfí'
68
8' iajNdúl jdhqj mrsfNdackhg y÷kajdoSu iajNdúl jdhqj jdKsc uÜgfuka ksIamdokh lr rg ;=<g f.k wd úg th n,Yla;s m%Njhla f,i Rcqju Ndú;d lsÍu fyda .nvd lsÍfuka wk;=rej miqj m%fhdackhg .; yels jk mßÈ
>k øjHhla ^hQßhd& njg fyda øjhla ^DME fyda fu;fkda,a& njg fyda m;a lsÍu fyda isÿ l< yelsh' fuu lghq;a; i`oyd ;sfnk úl,am ms<sn`oj fuu mßÉfþofhys idlÉPd flf¾'
8'1 iajNdúl jdhqj y`ÿkajd §u i`oyd we;s b,a ï wjia:d (scenarios) iajNdúl jdhqj mshjfrka mshjr y÷kajdoSfï m<uq m%uqL;djh úh hq;af;a fï jk úg ia:dms;
fldg we;s CCGTn,d.dr ;=k ^03& ia-jdhqj u.ska l%shd lrùuhs' fuu n,d.dr ;=k ojfia jeä
ld,hla l%shd;aul ;;ajfha ;nd .ekSug" ia-jdhqfjys wfmaCIs; iïmdokh jk 70 Mcf/d m%udKj;a jkq we;' iemhqu by< kxjk ,o úg" mj;sk wfkl=;a jdhq g¾nhsk n,d.dr ls%hd;aul lsÍu Wfoid;a" wkd.; n,d.drj,g jdhq Ndú;h y`ÿkajd§ug;a" m%jdyk" l¾udka;" iy .Dyia: yd jdKsc wxYj,g ia-jdhqj y`ÿkajd§ug;a yels jkq we;' Y%S ,xldjg" kj mdßfNda.sl NdKavhla jk neúka" fndfyda m%;s,dN thska ,nd .; yels jk kuqÿ kj n,Yla;s m%Njhla f,i jydu th ms<s.ekSug uyckhd uq,ska ue,s jkq we;' iajNdúl jdhqj iudc
Ndú;hg ms<s.ekSu" NG1 iy NG2 f,i y`ÿkajkq ,nk b,a¨ï wjia:d fol hgf;a isÿjkq we;'
n,Yla;s wxYfha yer wka wxYj, NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" wvq uÜgfï ia-jdhq
mrsfNdackhla fhdacs; w;rNG2b,a¨ï wjia:dj hgf;a jeä uÜgfï ia-jdhq mrsfNdackhla fhdacs; h' tuksid fuu wjia:d fol wvq b,a¨uiy jeä b,a¨u jYfhkao y÷kajd we;'n,Yla;s
wxYfha CEBys LTGE ie,eiafuys imhd we;s .,a w`.=re mdol iy iajNdúl jdhq mdol hk
wjia:d fol u; mokï jQ ia-jdhq mrsfNdack NG1 iy NG2 wjia:d foflysos fhoùug
fhdacs;h' n,Yla;s fkdjk fhdod .ekSïys§" NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" l¾udka; lsysmhla
wdrïN lsÍug ie,iqï fldg ;sfnk w;r wu;r l¾udka; NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a wdrïN flfrkq we;' 8'2 .Dyia: iy jdKsc wxYh
.Dyia: iy jdKsc wxYfhys LPG" N+ñf;,a" ãi,a iy bkaOk f;,a mßfNdackh flfrk kuqÿ"
m%uqLj Ndú; flfrk bkaOkh" LPG fõ' tksid" ;dm Yla;sh W;amdokh lsÍug fhdod .kakd
LPG muKla" ia-jdhqj u.ska wdfoaYkh flfrk njg fhdackd flf¾' tkuqÿLPG fuka mdßfNda.slhska fj; myiqfjka f.k hd yels is,skavr ;=< iïmSvkhlg ,lalr ia-jdhqj mdrsfNda.slhskg iemhsh fkdyelsh' ta i`oyd ;sfnk úl,am jkafka( ^w&;ks ksjdi fmdl=re" uy,a ksjdi ixlS¾K" iy jdKsc jHdmdrj, jdih lrk mdßfNda.slhska fj; mrsY%h wdYs%;j t<k ,o k< moaO;shla Tiafia iajNdúl jdhqj iemhSu msKsi
CNG/LNG/.;a jdylj,ska ia-jdhqj ,nd f.k" uOHu tallhl tmrsoafokau .nvd lr ;eîu'fuu iïmSä; jdhqj fyda øj lrk ,o jdhqj wvq mSvkhlska yd idudkH WIaK;ajfhka
69
mdrsfNda.slhdg ,nd oSu msKsi k< moaO;shg iemhSug wjYH WmlrK lÜg, fuu tallfha ;sìh hq;=h' fuu tallj,g wjYH fiajdjka iemhSu msKsi n,h,;a l%shdlrejka m;al< hq;= w;r mdrsfNda.slhskag wjYH k< iïnkaOhka ia:dms; lsrSu iy kv;a;=j o Tjqka úiska l< hq;=h'
^wd& iajNdúl jdhqj DME njg mßj¾;kh lr LPG yd iïnkaOfhka isÿ flfrk wdldrhg tlu há;, myiqlï iy fnod yeÍfï moaO;s Ndú; lr.Dyia: is,skavr u.ska fnod yeÍu'
DMEj,ska lsÍu i`oyd is,skavrj,g iy lEu msisk Wÿkaj, hï úlrKhla isÿ lsÍug wjYH jkq we;' fuu úl,amh msg m<d;aj,g iajNdúl jdhqj m%p,s; lSrSu blauka flfrkq we;'
iajNdúl jdhqj rgg y`ÿkajdÿka jydu HH&C wxYh fj; jdhqj iemhSu isÿ fkdflfrkq we;ehs wkqudk flf¾' há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍug iy uyck;dj úiska fulS moaO;sh ms<s.kq ,eîug yd wod< wêldÍka u.ska wdrCIK ms<sfj,j,a ms<sn`o lghq;= lsÍu msKsi .; jk ld,h ie,l+ úg ta i`oyd ksis ie,eiaula ms<sfh,lr .ekSu i`oyd jir lsysmhla .; jkq
we;' tksid" NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d foflys§u HH&C wxYh fj; ia-jdhqj m%p,s; lsrSu 2026 § wdrïN flfrkq we;ehs Wml,amkh lr we;'
NG1 b,a¨ï wjia:dfõ§" m<uq jir ;=< 4] lska LPG wdfoaYkh isÿ flfrk w;r 4]l jd¾Isl by< hEula iys;j fuu ia-jdhqj 2040 jk úg 60]la olajd l%ul%ufhka by< hefjkq we;' Bg
wkqrEmSj LPG mßfNdackh my< niskq we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a LPG iy ia-jdhq jd¾Isl mßfNdackfhys j¾Okh 43 rEmfhys olajd we;'
43 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a HH&C wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
NG2 b,a¨ï wjia:dj ;=<" LPGj, mßfNdackfhys wkqrEmS wldrhg wvq ùula iys;j" 2026 § 6]lska wdrïNù jd¾Islj 6] ne.skajeäù 2040 jk úg90]la olajd ia-jdhqfj mrsfNdackh by<
hefjkq we;' NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a bkaOk mßfNdackh 44 jk rEmfhys olajd we;'
b,a¨ï wjia:d fol hgf;a HH&C wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh o ia-jdhqj, ffoksl b,a¨u >k wä ñ,shkj,ska m%ldY lr 23 jk j.=fjys olajd ;sfí' 8'3 ld¾ñl wxYh ld¾ñl wxYfhan,Yla;s wjYH;djfhka jeä m%udKhla imqrd.kq ,nkafka ffcjialkaOj,ska ùu lrK fldg f.k" iuia; n,Yla;s b,a ï wjia:dj hgf;a" n,Yla;s iy m%jdyk wxY iu. ii`ok l," 13 jk j.=fjys olajd we;s mßÈ ld¾ñl wxYh ;=< fmdis, bkaOk mßfNdackh b;d
wvq uÜgul mj;S' j¾;udkfha LPG iy bkaOk f;,a jeks bkaOk ;dm Yla;sh W;amdokh
70
lsÍu i`oyd fhdod .kakd l¾udka; i`oyd tlS bkaOk fjkqjg ia-jdhq Ndú; lsÍu msKsi myiqlï iemhsh yelsh' wdrïNhla f,i" l,dmh ;=<u f.dvk.k ,o .nvdj, ;eîu i`oyd
CNG/LNG f;d. jdylj,ska m%jdykh lsrSfuka miq ld¾ñl l,dm we;=,; k< u.ska jdhQ iemhSu isÿ l< yelsh'
NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a" 2023ka wdrïN lr l¾udka; i`oyd ia-jdhq y`ÿkajd fokq we;' fmr i`oyka lrk ,o b,a¨ï wjia:dj hgf;a" jd¾Isl jeäùu 4] la iys;j 2040 jk úg 72] olajd l%udkql+,j by< kxjñka tajdfha mßfNdackh uQ,slj 4]l YS>%;djhlska wdrïN lr
LPG iy bkaOk f;,a i`oyd wdfoaY lrñka iajNdúl jdhqj y`ÿkajd fokq we;' jdhq
mrsfNdackhHH&C wxYhg iudk wdldrhlg isÿ jkq we;ehs wfmaCID flf¾' Bg wkqrEmSj"
LPG iy bkaOk f;,a mßfNdackh my< niskq we;' .,a w`.=re iy f;,a f,i tlg f.dkq
lrk ,o LPG" bkaOk f;,a" ãi,a" iy N+ñf;,a we;=<;a fjk;a bkaOk iu. ia-jdhqfj mßfNdackfhys j¾Okh 45 jk rEmfhys fmkakqï fldg ;sfí' .,a w`.=re" ãi,a iy N+ñf;,aj, mßfNdackh flfiafj;;a fkdfjkiaj mj;skq we;'
23 jk j.=j ( NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a HH&C wxYfhys jdhq i`oyd b,a¨u
jir NG1 NG2
LPG
PJ/y
NG
PJ/Y
NG
Mcf/d
LPG
PJ/Y
NG
PJ/Y
NG
Mcf/d
2026 21.29 0.89 2.31 20.84 1.33 3.45
2027 21.83 1.90 4.94 20.88 2.84 7.37
2028 22.34 3.05 7.92 20.82 4.55 11.84
2029 22.82 4.35 11.30 20.65 6.49 16.88
2030 23.25 5.81 15.12 20.35 8.69 22.58
2031 23.64 7.46 19.41 19.91 11.15 29.00
2032 23.96 9.32 24.23 19.30 13.92 36.20
2033 24.21 11.39 29.63 18.52 17.03 44.27
2034 24.38 13.72 35.66 17.53 20.49 53.28
2035 24.46 16.31 42.40 16.31 24.36 63.35
2036 24.43 19.19 49.90 14.83 28.68 74.56
2037 24.27 22.40 58.25 13.07 33.47 87.03
2038 23.97 25.97 67.52 10.99 38.80 100.89
2039 23.51 29.93 77.81 8.55 44.71 116.25
2040 22.87 34.31 89.20 5.72 51.26 133.28
71
44 jk rEmh ( NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a HH&C wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a LPG iy bkaOk f;,a mßfNdackh 8] lska wdrïN ù 2034 jk úg 96]lska wjika ù wk;=rej 100]la f,i mj;sk mßos 8] l jd¾Isl jeäùula iys;j ia-jdhqj jvd ;Sj% f,i isÿjkq we;' ia-jdhq iy bkaOk f,i f,an,a lrk ,o f;,a ish,af,ys isÿ flfrk mßfNdackfhys j¾Okh 46 jk rEmfhys olajd we;' b,a¨ï wjia:d fol hgf;a
bkaOk f;,a iy LPG i`oyd jk b,a¨u wdfoaYkh lsÍu i`oyd wjYH flfrk" Mcf/dj,ska m%ldY flreKq ia-jdhq m%udKh iu. m%CIsma; mßfNdack w.hhka 24 jk j.=fjys fmkakqï fldg we;'
45 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a ld¾ñl wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
72
46 jk rEmh ( NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a ld¾ñl wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh 8'4 iajNdúl jdhq wuq øjH f,i .efkk l¾udka; ksIamdokh mq`M,a lsÍfuka wk;=rej ia-jdhq w;sßla;hla mj;skafka kï" 4'8 wxYfhys idlÉPd lr we;s mßÈ ia-jdhq wuq øjH f,i Ndú; flfrk úúO kj l¾udka; wdrïN lsÍug yelsjkq
we;' hQßhd" wefudakshï i,af*aÜ" DME" fu;fkda,a" t;fkda,a iy weisála wï,h fï hgf;a ie,lsh yelsh' fuu l¾udka; fnfyduhla i`oyd" miq wjia:djl fu;fkda,a njg mßj¾;kh flfrk" wefudakshd ksIamdokh lsÍu m<uqj isÿ l< hq;=fõ' wm rg ;=< b,a¨ula mj;sk fmdfydr j¾. w;ßka tlla f,i hQßhd ye`Èkaúh yelsh' hQßhd
fgdka tlla ksIamdokh lsÍu i`oyd ia-jdhq 23 kcf o< jYfhka mßfNdackh flfrk nj ;lafiare lr we;'111 iajNdúl jdhqfjka hQßhd ksIamdokh lsÍfï msßjeh" m%d.aOk msßjeh iy ia-jdhq msßjeh mokï fldg f.k ;lafiare l< yelsh'
24 jk j.=j ( NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a ld¾ñl wxYfhys jdhq i`oyd we;s b,a¨u
jir
NG1 NG2
.,a w`.=re
f;,a jdhq .,a
w`.=re f;,a jdhq
PJ/Y PJ/Y PJ/Y Mcf/d PJ/Y PJ/Y PJ/Y Mcf/d
2023 4.46 13.95 0.36 0.94 4.46 13.59 0.72 1.88
2024 4.64 13.92 0.74 1.92 4.64 13.18 1.48 3.84
2025 4.83 13.89 1.13 2.94 4.83 12.76 2.26 5.88
2026 5.02 13.86 1.54 4.00 5.02 12.32 3.08 8.01
2027 5.22 13.84 1.97 5.11 5.22 11.87 3.93 10.23
2028 5.43 13.82 2.41 6.28 5.43 11.40 4.83 12.55
2029 5.65 13.80 2.88 7.49 5.65 10.92 5.77 14.99
2030 5.87 13.79 3.37 8.77 5.87 10.41 6.75 17.54
2031 6.11 13.77 3.89 10.11 6.11 9.88 7.78 20.23
2032 6.35 13.76 4.43 11.53 6.35 9.33 8.87 23.05
2033 6.61 13.75 5.01 13.01 6.61 8.75 10.01 26.03
2034 6.87 13.75 5.61 14.58 6.87 8.14 11.22 29.17
2035 7.15 13.74 6.25 16.24 7.15 7.98 12.01 31.23
73
2036 7.43 13.74 6.92 17.99 7.43 8.30 12.36 32.13
2037 7.73 13.73 7.63 19.85 7.73 8.64 12.72 33.08
2038 8.04 13.73 8.39 21.82 8.04 9.01 13.11 34.09
2039 8.36 13.72 9.19 23.91 8.36 9.40 13.52 35.16
2040 8.70 13.72 10.05 26.12 8.70 9.81 13.95 36.28
bkaÈhdfõ fmdfydr fomd¾;fïka;=jg wkqj" 500"000t/yr Odß;djhla iys; idudkH hQßhd
ksIamdokd.drhla i`oyd USD ñ,shk 200l muK msßjehla ±Íug isÿ jkq we;112' wkqrEmS 10]l
jÜgula i`oyd jd¾Isl msrsjeh idOlh (annuity factor) jk 0'106 fhdod .ekSu u.ska iy j¾I
30l wd¾Ól wdhqld,hlg" ksIamdokd.drfhys jd¾Isl msßjeh USD 42/tla jkq we;' ñ, b,a ï
wjia:d ;=kla ^BTU ñ,shkhlg USD 5"10 iy 15& hgf;a hQßhd fgdka 01la ksIamdokh lsÍug
wjYH flfrk fmdaIK f;d.hla i`oyd msßjeh ms<sfj,ska" fgdka tllg USD 118" 236 iy 254la jkq we;' jd¾Isl ksIamdokd.dr msßjeh;a iu." lïlre" bkaOk" fufyhqï iy kv;a;= we;=<;a fjk;a msßjeh i`oyd n,d.dr jd¾Isl msßjefhka 10]la tl;= lrk ,o úg" jdhq ñ,
b,a¨ï wjia:d ;=k i`oyd ms<sfj,ska" hQrshd fgdka tllg msrsjeh " USD 164" 282" iy 400 olajd jkq we;' uE; ld,fha§ Y%S ,xld rch úiska hQßhd ñ, § .ekSu msKsi fgkavr m;a le`ojk ,o úg" ta
i`oyd fgdka tllg USD 550l muK ñ,la iys; ,xiq m;a ,eî ;snqKs113' tksid" iajNdúl
jdhqj i`oyd BTU ñ,shkhlg US 15la jeks by< ñ,la iys;j jQjo" iajNdúl jdhq fmdaIK f;d. f,i Ndú; fldg hQßhd ksIamdokh lsÍu ,dNodhlh' hQßhd ksIamdokh lsÍu i`oyd iajNdúl jdhq w;sßla;hla ;sìh yels jkafka 2025ka muK miqj ùu ksid" iy ta jk úg
iajNdúl jdhq ñ<USD 5/Btu ñ,shkh olajd wvq fj;ehs wfmaCId lrk neúka" ia-jdhq Ndú;d
lr hQßhd ksIamdokh lsÍu u.ska b;sß lr .; yels uqo, fgdka 1lg USD 386la jkq we;'
j¾;udkfha" rch jehjk msßjefhka 1$3lg fmdfydr úl=Kñka" jd¾Islj LKR ì,shk 42'5 l iykdOdrhla imhhs' m%Odk fmdfydr jk hQßhd j¾;udk .eKqï ñf,ka 1$3lg muK msßjehlg ksIamdokh l< yels kï" iykdOdrh iïmQ¾Kfhkau kj;d ±óug rchg yels jkq we;'
j¾I 2011 § hQßhd mßfNdackh 768 ktla nj cd;sl fmdfydr f,alï ld¾hd,h jd¾;d fldg
;sfí114' fuys" 4'8 fldgfiys idlÉPd l< mßÈ 2014 § ;lafiare lrk ,o hQßhd b,a¨u 827ktla fõ' kj lDIsld¾ñl lghq;= wdrïN lsÍu;a iu.u hQßhd i`oyd mj;sk b,a¨u by< hEug bv we;s kuqÿ" kj lDIsld¾ñl lghq;= i`oyd bvï fkdue;s ùu lrK fldg f.k b,a¨fuys j¾Okh nd,jkq we;' tksid" 2'5]l jd¾Isl YS>%;djhla wkqu; flfrk w;r" bka m%;sM,h úh
yels m%CIsma; w.hhka jk 2014 § 827 kt/y, 2024§ 1,059 kt/y iy 2040 § 1"572 kt$y" 14 jk j.=fjys olajd we;' Bg wkqrEmSj" iajNdúl jdhqj i`oyd we;s úh yels b,a¨u ms<sfj,ska" 52'1
Mcf/d, 66'7 Mcf/d iy 99'0 Mcf/d jkq we;'
NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a iajNdúl jdhqj mdol l¾udka;
NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a rg ;=< by< b,a¨ula mj;sk hQßhd ksIamdokh lsÍu i`oyd ksIamdokd.drhla f.dvke.Sug fhdackd lr ;sfí' tjeks lDIsld¾ñl jHdmdrhla i`oyd wjYH m%udKhg iajNdúl jdhqj 2025§ muK imhd .ekSug yels jkq we;ehs wfmaCId flf¾' j¾I
2024 jk úg hQßhd i`oyd mj;skq we;ehs wfmaCIs; b,a¨u 1'06 Mt jk neúka" 1 Mt/y Odß;djhla iys; hQßhd ksIamdokd.drhla 2025 § bÈl< hq;= hehs fhdackd flf¾' fuh" Èklg
iajNdúl jdhqj 63 Mcfla mßfNdackh lrkq we;' b,a¨u by< hk úg ksIamdokd.drfhys
74
Odß;djh 2030 jk úg 1'25 Mt olajd;a 2035 jk úg 1'5 Mt olajd;a by< kexùug yels jkq
we;' túg" wkqrEmS iajNdúl jdhq mßfNdackh ms<sfj,ska 71 Mcf/d iy 95 Mcf/d jkq we;'
fuys" 4'8 fldgfiys idlÉPd l< mßÈ" Y%S ,xldj 2011 § wefudakshï i,af*aÜ ^AMS& 66'65 ktla
wdkhkh lr ;sfí' j¾Ok fõ.h 2'5] l§" 2014 j¾Ifha§ tys mßfNdackh 71'1 ktla iy 2040 §
135'1 ktla jkq we;' iajNdúl jdhqj m<uqj wefudakshd njg mßj¾;kh fldg" wk;=rej AMS
ksIamdokh i`oyd fhdod .kq ,efí' fuu l%shdj,sfha§ wefudakshd 1tla ksIamdokh lsÍu i`oyd
iajNdúl jdhqj 40 Mcfla wjYH jkq we;115'
wefudakshd ^32& iy AMS ^132&j, wKql Ndrh iy wefudakshd wKq 2la wefudakshï i,af*aÜ
^^NH4&2SO4& iE§u i`oyd wjYH ùu ie,l+úg" AMS" 1tla ksIamdokh lsÍug iajNdúl jdhqj
10kcfla wjYH jkq we;' tfyhska" AMSj, by; m%udK ksIamdokh lsÍu i`oyd 2014 j¾Ifha§
1'95 Mcf/d isg 2040 § 3'70 Mcf/d olajd mrdihl m%CIsma; iajNdúl jdhq mßfNdackhla ;sfnkq
we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" 2030 §" 125 kt/y olajd;a 2035 jk úg 150kt/y olajd;a
Odß;djh by< kexùug kshñ;" 100 kt/y Odß;djh iys; AMS ksIamdokd.drhla 2025 § bÈlsÍu isÿ lrkq we;' fuys§" m<uqj i`oyka lrk ,o j¾I i`oyd wkqrEmS ia-jdhq mßfNdackh
2.7 (2025), 3.4 (2030) iy 4.7 (2035)Mcf/d la jkq we;'
fuys" 2'5 fldgfiys" ãi,a f;,a iy LPG i`oyd wdfoaYlhla f,i Ndú; l< yels" vhsó;hs,a
B;¾ ^DME& kï øjhla njg ia-jdhqj mßj¾;kh l< yels nj i|yka lrk ,oS' tla Èkla ;=<
ia-jdhqj 11 Mcf/d Ndú; lrñka DME" 200 tla ksIamdokh l< yels l%ufõohla Ndú;d lsÍu
u.ska DME ksIamdokh lsÍu i`oyd l%shdj,shla ilia lr ;sfí'116 tksid" Y%S ,xldj" jirlg 100
kt ne.ska j¾I 2025 § DME ksIamdokh wdrïN l< hq;= nj;a miqj th 2030 § jirlg 125 k
olajd;a 2035 § jirlg 150 kt olajd;a by< kexúh hq;= nj;a fhdackd flf¾' thg wkqrEmS ia-
jdhq mßfNdack YS>%;d ms<sfj,ska" 15'1" 18'8 iy 22'6 Mcf/d jkq we;' tu ksIamdok YS>%;d iy wkqrEmS ia-jdhq mßfNdackh YS>%;d 25 jk j.=fjys o jdhq b,a¨ï YS>%;d 47 jk rEmfhyso olajd we;'
25 jk j.=j( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol l¾udka;j, jdhq i`oyd b,a¨u
j¾Ih NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a NG b,a¨u Mcf/d
hQßhd AMS DME uq`M tl;=j
2025 63.0 2.7 15.1 80.8
2026 63.0 2.7 15.1 80.8
2027 63.0 2.7 15.1 80.8
2028 63.0 2.7 15.1 80.8
2029 63.0 2.7 15.1 80.8
2030 78.8 3.4 18.8 101.0
2031 78.8 3.4 18.8 101.0
2032 78.8 3.4 18.8 101.0
2033 78.8 3.4 18.8 101.0
2034 78.8 3.4 18.8 101.0
2035 94.5 4.1 22.6 121.2
2036 94.5 4.1 22.6 121.2
75
2037 94.5 4.1 22.6 121.2
2038 94.5 4.1 22.6 121.2
2039 94.5 4.1 22.6 121.2
2040 94.5 4.1 22.6 121.2
47 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol l¾udka;j, m%CIsma; jdhq b,a u
NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a iajNdúl jdhqj mdol l¾udka;
Y%S ,xldj 2011 j¾Ifha§ o< jYfhka fu;fkda,a 10 ktla wdkhkh lr ;sfí' j¾I 2014 § 11'6
kt/yl w.hhl isg 2040 § 41 kt/yla olajd" 5] l jd¾Isl j¾Ok fõ.hla Wml,amkh lrñka"
fu;fkda,a i`oyd m%CIsma; w.hhka 14 jk j.=fjys olajd we;'117 fu;fkda,a 1 t/y i`oyd ia-jdhq
100 scf/d wjYH flfrk nj wkqudk lrñka" fuu ksIamdokh i`oyd wkqrEmS ia-jdhq
wjYH;djh" 1'2 Mcf/d isg 4'1 Mcf/d olajd mrdihl mj;S'117 fu;fkda,a hkq" 4'8 fldgfiys úia;r lr we;s mßÈ mqM,a mrdihl jQ ridhksl ksIamdokh ksmoùu i`oyd fhdod .kakd wdrïNl øjH jk fyhska" fuhg f,dj mqrd úYd, b,a¨ula mj;sk w;r jd¾Isl f.da,Sh
ksIamdokh 100 Mt muK fj;ehs ;lafiare lr we;'118 fuhg oYlhlg muK fmr á%ksvEâ iy
fgdaf.da ^TT&rdcHfha iajNdúl jdhqj fidhd .;a úg" Tjqkaf.a m<uq m%uqL;djh jQfha" weußldkq uydoaùmfha fu;fkda,a i`oyd ;ks iemhqïlreùu iy f.da,Sh jYfhka isõjk ia:dkhg
meñKSug fu;fkda,a ksIamdokh yd wmkhkh wdrïN lsÍuhs' Odß;djh 1 Mt/y jQ iy USD
ñ,shk 850l msßjehla iys;j Èklg iajNdúl jdhqj 100Mcfla mßfNdackh flfrk
fu;fkda,a ksIamdokd.drhl lghq;= TT uE;l§ wdrïN l<dh119' fuu m%udKfhka fu;fkda,a
140 ktla jd¾Islj 100 kt ,efnk fia DME njg mßj¾;kh lrkq ,nhs' tksid" foaYSh ridhk l¾udka;j,g iyfhda.h ,nd §u iy w;sßla;hla we;akï th wmkhkh
lsÍu hk folreK imqrd,Su i`oyd" 2025§ 1 Mt/y Odß;djhla iys; fu;fkda,a
ksIamdokd.drhla f.dvk.d fu;fkda,a úYd, mßudKfhka ksIamdokh lsÍuNG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a Y%S ,xldj o wdrïN l< hq;= njg fhdackd flf¾' túg" fndfyda fofkl=g /lshd wjia:d imhñka" j¾;udkfha § wdkhkh lrkq ,nk ish¨u ridhksl øjH iy ma,diaála ksIamdok foaYShj ksmoùug yels jkq we;' rgg wjYH fu;fkda,a njg mßj¾;kh lsÍfuka wk;=rej b;srsjkw;sßla; jdhqj" jdhqj f,igu wmkhkh lsÍug jvd fu;fkda,a f,i wmkhk lsrSu fndfyda myiqjkq we;' b,a¨u by< hk úg" 26 jk j.=fjys olajd we;s
76
wdldrhg" 2030§ 1'5 Mt/y olajd;a 2035 § 2'0 Mt/y olajd;a ksIamdokho mq`M,a l< yels jkq we;'
fuys§" ms<sfj,ska" 100" 150 iy 200 Mcf/dl wkqrEmSj ia-jdhq mßfNdackhla isÿ jkq we;'
26 jk j.=j ( NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol ld¾udka;j, jdhq i`oyd b,a¨u
j¾Ih NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a we;s b,a¨u Mcf/d
NG1 fu;fkda,a t;fkda,a uq`M tl;=j
2025 80.8 100 13.1 193.9
2026 80.8 100 13.1 193.9
2027 80.8 100 13.1 193.9
2028 80.8 100 13.1 193.9
2029 80.8 100 13.1 193.9
2030 101.0 150 19.7 270.7
2031 101.0 150 19.7 270.7
2032 101.0 150 19.7 270.7
2033 101.0 150 19.7 270.7
2034 101.0 150 19.7 270.7
2035 121.2 200 26.2 347.4
2036 121.2 200 26.2 347.4
2037 121.2 200 26.2 347.4
2038 121.2 200 26.2 347.4
2039 121.2 200 26.2 347.4
2040 121.2 200 26.2 347.4
fuu jd¾;dfõ" 4'8 fldgfiys i`oyka lr we;s wfkla ksIamdokh jk t;fkda,a" fmd,a" ;,a iy Wla wdijkh lsÍfuka ±kgu;a wm rg ;=< ksIamdokh flfrk w;r" uOHidr l¾udka;fha
fhoùu msKsi tajd wdkhkh lsÍuo isÿfõ' t;fkda,a mßfNdackh 2014 § 10 kt isg 2040 § 36 kt olajd by< hk nj;a tys idudkH b,a¨ï wjia:dj hgf;a wfmaCId flf¾ ^14 jk j.=j&' uE; ld,fha§ .efid,Ska iu. ñY% lsÍu lrK fldg f.k t;fkda,a i`oyd we;s b,a¨u by< f.dia
;sfnk w;r ta i`oyd wdl¾IKSh wmkhk fj<`ofmd<la ieliS ;sfí' NG2 b,a¨ï wjia:dj
hgf;a" foaYSh fukau wmkhk b,a¨u imqrd,Su msKsi 100 kt/yl Odß;djhla iys; t;fkda,a ksIamdokd.drhla bÈlsÍu j¾I 2025 § wdrïN lsÍug fhdackd fldg ;sfí' Èklg iajNdúl
jdhqj 1 Mcfla mßfNdackh lsÍu u.ska t;fkda,a jd¾Islj 21 tla ksIamdokh lsÍu i`oyd" fojkqj t;fkda,a njg mßj¾;kh flfrk iska.Eia njg iajNdúl jdhqj mßj¾;kh lsÍu
m%:ufhka isÿ lrkq ,efí120' túg iajNdúl jdhqj i`oyd we;s jk b,a¨u 13 Mcf/dla jkq we;'
j¾I 2030 § 150 kt/y olajd;a 2035 § 200 kt/y olajd;a t;fkda,a i`oyd we;s b,a¨u by< hk
nj;a" ta wkqj iajNdúl jdhqj i`oyd we;s b,a¨u 2030 § 20 Mcf/dla iy 2035 § 26 Mcf/dla jkq we;s njg wkqudk flf¾' fïjdfha jd¾Isl w.hhka 26 jk j.=fjys olajd we;' fu;fkda,a iy
t;fkda,a ksIamdokh lsÍug wjYH flfrk fukau NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jQ ksIamdok
;=kla i`oyd wjYH flfrk iajNdúl jdhq mßfNdackh o 26 j.=fjys NG1 hgf;a olajd we;.
fuu jdhq m%udKhkaNG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a o wka;¾.; flfrkq we;' fïjd 48 jk rEmfhys olajd we;'
77
48 jk rEmh ( NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a jdhq-mdol l¾udka;j, m%CIsma; jdhq b,a u
8'5 m%jdyk wxYh ÈhqKq rgj, fukau bkaÈhdjo we;=<;a ÈhqKq fjñka mj;sk rgj, r:jdyk ia-jdhqj Ndú;d fldg Odjkh lsÍu oekgu;a isÿ lrhs' Y%S ,xldjg o r: jdyk Odjkh lsÍu i`oyd ia-jdhqj
y`ÿkajd§u isÿ l< yelsh' fuys§" úl,am ;=kla ;sfí; m<uqj CNG Ndú;d lsÍu" fojkqj LNG
Ndú;d lsÍu" iy f;jkqj DME Ndú;d lsÍu" tu úl,am ;=k fõ' idudkHfhka ;%sfrdao r: we;=¨ ieye,a¨ jdyk i`oyd m<uqjekak Ndú;d flfrk w;r" fojekak" niar: we;=¨ nr
jdyk i`oyd Ndú;d flf¾' f;jk úl,amh jk DME ãi,a fjkqjg wdfoaYlhla f,i Ndú; l< yelsh' ia-jdhqj Ndú;h ãi,a fyda .efid,Ska fyda Ndú; lsÍug jvd th ,dnodhs jkjd muKla fkdj bka mßirh ¥IKhùuo isÿ fkdùu fuys,d jeo.;afõ' jdhqj iy wjYH flfrk há;, myiqlï ;sfí kï" kj moaO;sh ms<s.kq ,eîu fj<`ofmd<
n,fõ. u.ska ;SrKh flfrkq we;' j¾;udkfha" .efid,Ska ,Sgrhla LKR 170la ùu 1 MJlg
LKR 4'90la fyda Btu ñ,shkhlg USD 40la f,ig iudk jk w;r" ãi,a ,Sgrhla LKR 121la
ùu 1 MJ lg LKR 3'25la fyda Btu ñ,shkhlg USD 26la f,ig iudk jkafkah' wfkla w;g"
Btu ñ,shkhlg USD 15l ñ,g iajNdúl jdhqj iemhqjo 1 MJ la i`oyd msßjeh LKR 1'85la muKla jkq we;' tksid" nÿ" ,dN iSud" m%jdykh iy há;, myiqlï i`oyd msßjeh wka;¾.; lsÍfuka wk;=rej mjd" b;d ;r`.ldÍ ñ,lg ia-jdhqj r:jdyk i`oyd úlsKsh yels jkq we;'
miqj" ia-jdhqfjys ñ, US 5/million Btu olajd my; fy,k ,o úg" tys jdish mdßfNda.slhska fj; ,nd §ug yelsfjkq we;' Y%S ,xldj" 2012 j¾Ih ;=< § wdikakj nia r: 3000la" ld¾ 30"000la iy ;%sfrdao r: 100"000la
wdkhkh lr ;sfí' jirlg Èk 240la i`oyd nia r:hla idudkHfhka Èklg 340kmla Odjkh
flfrkq we;ehs o" ld¾ r:hla iy ;%sfrdao r:hla idudkHfhka Èklg 50 kmla muK Odjkh flfrkq we;ehso Wml,amkh lrñka" ta i`oyd jd¾Isl bkaOk mßfNdackh" 2012 § uq`M
mßfNdackh jk 101 PJj,ska 4'4]la muK jk 4'5 PJ la úh hq;= njg ;lafiare fldg ;sfí121' b;sß m%udKh mj;sk fiiq jdyk moaO;sh u.ska mßfNdackh flf¾' wju jYfhka" iemhqï
uOHia:dk lsysmhlaj;a k.rh ;=< ia:dms; flfrk há;, myiqlï imhk ,o úg kj CNG jdyk" wdkhkh lsÍu Èßu;a l< yels jk w;r" wdkhkh lrkq ,nkakd jQ r: jdykj,ska
78
50]la wju jYfhka CNG jdyk jkq we;ehs wfmaCId flf¾' CNG fufyhùu i`oyd l¾udka;Yd,dfõ§u iú flreKq Wmdx. iys; r:jdyk" bkaÈhdj iy cmdkh hk rgj,a foflau ;sfnk w;r" tajd ñ,g .ekSu Èßu;a lsÍu msKsi nÿ iyk ,nd §ug lghq;= l< hq;=h' jdhq u.ska È.= ÿr Odjkh flfrk niar: iy g%lar: i`oyd wo mj;sk cd;Hka;r m%jK;djh
jkafka" CNGj,ska Odjkh flfrkjdg jvd LNG Ndú;d lsÍu fndfyda ,dnodhS njhs' idudkHfhka nia r:j, .=re;aj flaJøh Wia ia:dkhlg f.k hñka" jx.= iys; ud¾.j, .uka
lsÍfï§ wfkla jdykj,g jvd wvq ia:dhS;djhla" CNG jdyk i`oyd we;s lrñka" CNG gexls
nia r:j, jy, u; ia:dk.; lr we;' tfukau yÈis wk;=re wjia:dj,§" CNG r:jdyk
LNG jdykj,g jvd jeä ;¾ckhla we;s lrhs' flfiafj;;a" úYd,;u miq neiau jkafka kej; msrùu i`oyd .; jk È.= ld,hhs' idudkH ãi,a jdykj,g bkaOk ,nd .ekSu i`oyd
.; jk ld,hg iudk ld,hla LNG jdyk i`oyd o jeh jk w;r" CNG jdyk i`oyd thg meh lsysmhla wjYH flfrkq we;' wêfõ.S ud¾.j, j¾Okh;a iu. iqfLdamfNda.S nia r: i`oyd we;s ù ;sfnk b,a¨u wêl ùu ksid wêfõ.S ud¾.j, iy ÿr.uka ud¾. i`oyd fhdod .kq
,nk tjeks nia r:j, LNG Ndú; lsÍu jvd iqÿiq jkq we;' iqmqreÿ b,a ï wjia:dj hgf;a" ãi,a i`oyd 4'85]l iy .efid,Ska i`oyd 8'22]l fM;sydisl j¾Ok fõ.h mokï fldg .;a m%jdyk wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdack w.hhka 31 jk
rEmfhys olajd we;' m%jdyk wxYh ;=< Ndú;d lsÍu msKsi 2023 j¾Ifhka wk;=rej CNG ,nd .; yels fj;ehs Wml,amkh flf¾' idudkHfhka" uyckhd kj y`ÿkajd§ulg wkqyqre ùu
i`oyd ue,slula olajk fyhska uq,a wjia:dfõ§ kj CNG/LNG jdyk wdkhkh o wka;¾.;j
mßj¾;kh wvq fõ.hlska isÿ jkq we;ehs wfmaCId flf¾' HH&C iy l¾udka; wxYj,§
fukau" iajNdúl jdhqj m%jdyk wxYh fj;g y`ÿkajd §u o NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d fol
hgf;a i,ld nef,kq we;' NG1 wjia:dj hgf;a 2023 § f;,a mrsfNdackfhka 2]la ia-jdhq odhl;ajh iys;j iEu jirlu 2]l jeäùula iu. 2040 os 36] olajd by< hEuisÿ jkq we;'Bg
wkqrEmsj fmfg%da,shï f;,a mßfNdackfhys neiaula olakg ,efnkq we;' CNG iy LNG oaú;ajfhys mßfNdackh fjk fjku ãi,a iy .efid,Ska wjfYaI mßfNdackh o iu. 49 jk rEmfhys olajd ;sfí'
NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" 2023 § ia-jdhq mßfNdackh 4]l mx.=jla iys;j j¾Okh ùu isÿ jkq we;s w;r 72]l mx.=jla iys;j 2040 olajd iEu jirlgu 4]l j¾Okhla fmkakqï lrñka by< hkq we;' f;,a mßfNdackfhys wkqrEmS wvqùula ;sfnkq we;' b,a¨ï wjia:d fol i`oyd 2023-2040 olajd ld,mrdihg wod< fuu m%CIsma; w.hhka 27 jk j.=fjys olajd we;'
27 jk j.=j ( NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a m%jdyk wxYfhysjdhq i`oyd b,a¨u
j¾Ih
NG1 NG2
f;,a iajNdúl jdhqj f;,a iajNdúl jdhqj
PJ/y PJ/Y Mcf/d PJ/y PJ/y Mcf/d
2023 190.8 3.9 10.1 186.9 7.8 20.2
2024 198.6 8.3 21.5 190.3 16.6 43.0
2025 206.7 13.2 34.3 193.5 26.4 68.6
2026 215.1 18.7 48.6 196.4 37.4 97.3
2027 223.8 24.9 64.6 198.9 49.7 129.3
2028 232.7 31.7 82.5 201.0 63.5 165.0
2029 242.0 39.4 102.4 202.6 78.8 204.8
79
2030 251.5 47.9 124.6 203.6 95.8 249.1
2031 261.4 57.4 149.2 204.0 114.7 298.3
2032 271.5 67.9 176.5 203.6 135.8 353.0
2033 281.9 79.5 206.8 202.4 159.0 413.5
2034 292.6 92.4 240.3 200.2 184.8 480.5
2035 303.6 106.7 277.4 196.9 213.3 554.7
2036 314.8 122.4 318.3 192.4 244.9 636.7
2037 326.3 139.9 363.6 186.5 279.7 727.2
2038 338.0 159.1 413.6 179.0 318.1 827.2
2039 349.9 180.3 468.7 169.7 360.5 937.4
2040 362.0 203.6 529.5 158.4 407.3 1058.9
fuu b,a¨u imqrd,Sug iajNdúl jdhqj wjYH lrk m%udKh o fuu j.=fjys fmkakqï fldg
we;' fuu m%CIsma;hka ;lafiare lrkq ,en we;af;a IC txðka iú lrk ,o iïm%odhl r:
jdyk Ndú;h mokï fldg f.kh' NG2 b,a¨ï wjia:dj i`oyd fuu bkaOk mßfNdack rgdj
50 jk rEmfhys fmkakqï fldg we;' NG1 wjia:dfõ§ fuka fkdj" NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a § jdhqj m%uqL bkaOkh njg m;a jkq we;' Bg wkqrEmSj" jdhq u.ska l%shdlrùfï wjia:djg udreùu;a iu. bkaOk i`oyd jehjk msßjeh my; niskq we;'
bkaOk-ffi, (Fuel Cell) u.ska l%shdflfrk r:jdyk ixj¾Okh lsÍu isÿ flfrñka mj;sk nj i`oyka l< hq;= w;r i,lkq ,nk ld, mrdih ;=< kqÿre wkd.;fha§u fuu jdyk uyd ud¾.j, olakg ,efnkq we;' tu ld,h jk úg ia-jdhqj ,eî ;sfí kï" r:h ;=<§u ieliSfï
myiqlu Ndú; fldg wjYH flfrk yhsv%cka ^H2& ia-jdhqfjka ,nd .; yels jk ksid tu r:jdyk Y%S ,xldfõ uyd ud¾.j, Odjkh lsÍug yelshdjla ,efnkq we;' tjeks ;;ajhla hgf;a" jdhq i`oyd we;s b,a¨u ;jÿrg;a by< hkq we;' 8'6 n,Yla;s wxYh
mq;a;,u CPP ys f;jeks wÈhr 2014 iema;eïn¾ udifha§ l%shd;aul lrk ,§' fuu.ska"
n,d.drfha Odß;djh 900 MW olajd by< kexúh' iemhqu iu. .e,mSug b,a¨u CIKslj jeä fkdjk neúka wm rg ;=< n,Yla;s iemhqï w;sßla;hla ;sîug fndfyda úg bv ;sfí' j¾I 2018
§ iajNdúl jdhqj ,enqKq úg" CCGT n,d.dr ;=k ia-jdhqfjka l%shd lrk ;;ajhg m;a lsÍug
n,dfmdfrd;a;= fõ' tksid" kj CPP n,d.drj,g fyda ia-jdhqoyk CCGT n,d.drj,g iïnkaO
lsÍfï úl,amh cd, mßmd,lg ;sfí' CEB wju-msßjeh mdol fldgf.k fufyhqï isÿ lrk neúka" .,a w`.=re n,Yla;sh iy ia-jdhq n,Yla;sh W;amdokh lsÍfï msßjeh ksjerÈj ;yjqre lr .ekSug wjYHfõ' .,a w`.=re" ãi,a iy ia-jdhq u.ska úÿ,sn,h W;amdokh lsÍu i`oyd jk
iulrk ,o msßjeh ^Levelized Cost&" tksid" ksYaph lrkq ,efí' n,d.drh u; wdfhdackh lrk ,o m%d.aOkfhys úYsIag jd¾Isl msßjeh" bkaOk i`oyd msßjeh" ia:djr iy úp,H fufyhqï iy kv;a;= msßjeh fuys§ ie,ls,a,g .kq ,efí'
80
49 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a m%jdyk wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
50 jk rEmh ( NG2b,a¨ï wjia:dj hgf;a m%jdyk wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh W;amdokfhys iulrk ,o msßjeh jHdmD;shl iulrk ,o msßjeh ksYaph lsÍfuys,d m<uq mshjr jkafka" iïu; iólrKh Ndú; fldg uQ,sl m%d.aOk msßjeh jd¾Isl msßjehla njg mßj¾;kh lr .ekSuhs' 122
m%d.aOkfhys jd¾Isl msßjeh = tlajr msßjeh *DR* (I + DR)^EL/((I+DR)^EL-I)
fuys" DR = jÜgï wkqmd;slh ^idudkHfhka 10]la f,i i,lkq ,efí&
EL = n,d.drfhys wd¾Ól wdhq ld,h ^n,Yla;s jHdmD;shla i`oyd jir 30la&
tlajr msßjeh (overnight cost) = m%d.aOk msßjeh + bÈ lsÍï ld,h ;=< fmd<sh m%d.aOk msßjeh" .,a w`.=re iy f;,aj, ñ," ia:djr iy úp,H fufyhqï yd kv;a;= msßjeh"
iïnkaO o;a; fuu .Kkh i`oyd CEB ys 2013 LTGE ie,eiafuka ,nd .kakd ,§'
wkd.;fha§ 5]l jd¾Isl jeäùula Wml,amkh lrñka" CEB 2013 SD jd¾;dfõ olajd we;s .,a w`.=re i`oyd jQ msßjeh 2018 ñ,g by< kxjk ,§' ãi,a ñ, 2013 ñf,ka werö jd¾Islj 2'5]lska
by< kxjk ,§' foaYShj fidhd .kakd ,o ia-jdhqj j¾I 2018 muK jk úg US $ 15/million
Btu l ñ,lg ,nd .; yels jkq we;s w;r miqj th 2021 § US $ 10/million Btu olajd;a 2023 §
US $ 5/million Btu olajd;a my< niskq we;ehs wfmalaId lrk ,oS'
81
fndfydaúg .,a w`.=re iy ãi,a CCGT n,d.drj, ld¾hCIu;djhka CEB ys LTGE jd¾;dfjka
,nd .kakd ,§' ia-jdhq u.ska l%shd flfrk CCGT n,d.dr i`oyd 50]l o ãi,a iy bkaOk
f;,a j,ska l%shd flfrk CCGT n,d.dr i`oyd 46]l o" jdhq g¾nhsk ^GT& n,d.dr i`oyd 30]l o"iy .,a w`.=re n,d.dr i`oyd 35]l o ld¾hCIu;djhka Wml,amkh lrk ,oS' wo jk
úg 60]l ld¾hCIu;djhlska hq;a ia-jdhq u.ska l%shd flfrk CCGT n,d.dr ksmojkq ,nk kuqÿ ksj¾;k rgj, l%shd;aul flfrk úg tu w.h 55] olajd wjlrKhlg ,la flfrk
w;r j¾;udk CCGT n,d.dr l%shd;aul flfrk ld¾hCIu;djhka i,ld n,d" 50]l
ld¾hCIu;djhla wkqudk fldg ;sfí' n,d.dr idOl" .,a w`.=re i`oyd 75]la o" CCGT i`oyd
90]la o" iy GT n,d.dr i`oyd 60]la o úh hq;= nj wkqudk fldg ;sfí' by; iólrKh Ndú; lrñka" jdhq ñ,wjia:d 3 i`oyd iulrk ,o msßjeh w.hhka ksYaph lrkq ,nk w;r by; úia;r l< .,a w`.=re iy ia-jdhqfjys ñ, iy fidhd.ekSï 28 jk j.=fjys olajd we;' fi!LH n,mEï fya;= fldg f.k we;s flfrk ndysr msßjeh 22 jk j.=fjka ,ndf.k we;'
iajNdúl jdhqfjys by; i`oyka ñ, 3g wkqrEmS úÿ,sn, W;amdokfhys úYsIag msßjeh US
cts/kWh 5.03, 8.44, iy 11.85la jk w;r tys w.hh .,a w`.=re n,d.dr i`oyd US cts/kWh
9.16la iy ãi,a i`oyd US cts/kWh 20.75la jkq we;' fuys wre; jkafka" Rcq msßjeh muKla
i,ld ne,SfïoS" ia-jdhq msßjeh USD 15/million Btu yereKq úg" .,a w`.=rej, ñ, USD/t 174lg by< kxjk ,o úg" 2018 oS ia-jdhq n,Yla;sh .,a w`.=re n,Yla;shg jvd wvq ñ,lg iemhSug yels ùuh'
úisfojk ^22& j.=fjys i`oyka ndysr msßjeh tl;= lrk ,o úg" Btu ñ,shkhlg UScts 15-5l
ia-jdhq ñ,g wkqrEmSj" ia-jdhq n,Yla;sfh ñ,1 kWhlg US cts 12-33-5'51 njg m;afõ' óg
iu.dñ .,aw`.=re n,Yla;sfh ñ,1 kWhlg US cts 20'86 fõ' tksid"ndysr msßjeh wka;¾.;
lrk ,o úg wjia:d 3 i`oyd .,a w`.=re n,Yla;shg jvd NG n,Yla;sh" ,dnodhlh' ndysr
msßjeh tla lsÍu iu." ãi,aj,ska l%shd flfrk n,d.dr i`oyd wkqrEmS w.hh 1kWh lg UScts
25.45la jkq we;' tksid" nysIaldr msßjeh ms<sn`o ie,lSulska f;drj jQj o n,Yla;s W;amdokh lsÍfï§ f;,a j,ska ia-jdhqj fj;g udreùu idOdrKSlrKh l< yelsh' iajNdúl jdhq n,d.dr y`ÿkajd§u
fmr i`oyka lrk ,o oEg wkqj" .,a w`.=rej,ska l%shd;aul lrkjdg jvd ia-jdhqj,ska CCGT n,d.dr 3 l%shd;aul lrùu ,dnodhS nj meyeÈ,sh' tksid" moaO;sh ;=<g ia-jdhq n,d.dr mshjfrka mshjr we;=<;a lsrSfïoS" 2018 oS jdhq ,enqKq úg" meyeÈ,s f;aÍu jkafka m<uqj"
le,Ks;siafia msysá n,d.dr fol ^165 MW iy 163 MW& iy flrj,msáfha ;sfnk f;jekak
^300 MW& we;=<;a CCGT n,d.dr ;=k ia-jdhqfjka l%shd flfrk n,d.dr njg mßj¾;kh lsÍuh' m%Yia; ;;aj hgf;a ^n,d.dr idOl 90]la iy 50]l ld¾hCIu;djh& fuu n,d.dr ;=k
^03& jd¾Islj 36 PJlg iudk bkaOk m%udKhla mßfNdackh lrkq ,nk w;r fuu Yla;sh
ffokslj 93 Mcf/d m%udKhl jdhqj u.ska iemhSug yelsfõ' flfiafj;;a" uQ,sl ksIamdokh 70
Mcf/dlg iSud lrkafka kï" Wmßu ksuejqulskafuu n,d.dr l%shd lrúh fkdyels ;;ajhlg m;a ùug bv ;sfí'
28 jk j.=j ( úÿ,sn, W;amdokfhys iulrk ,o msßjeh .Kkh lsÍu
n,d.dr j¾.h
bkaOkh n,d.drfhys Odß;dfjh
n,d.drfhys m%d.aOk úhou
USD/kW
n,d.drfhys m%d.aOk
úhou USD ñ,shk
yÈis mssßjeh
USD/kW
n,d.drfhys wd¾Ól wdhq
jÜgï wkqmd;slh ]
jd¾Isl m%d.aOk msßjeh
USD
bkaOkj, msßjeh
USD/t
ñf,ys jd¾Isl jeäùu ]
bkaOkj, msßjeh
USD
ñ,shk
82
MW ld,h j¾I
ñ,shkh 2013
CCGT Diesel 300 824 247.08 935.12 30 10 29.76 1,047 2.5 1,185
ST Coal 300 1,658 497.34 1964.99 30 10 62.53 134 5 171
CCGT NG 300 824 247.08 935.12 30 10 29.76
CCGT NG 300 824 247.08 935.12 30 10 29.76
CCGT NG 300 824 247.08 935.12 30 10 29.76
28 jk j.=j wLKavj. . .
jdhqj, ñ,
USD/MBtu PF% jd¾Isl
úÿ,sn, ksuejqu
GWh/year
ld¾hCIu;djh ]
jd¾Isl bkaOk mßfNdackh
jd¾Isl n,d.dr msßjeh
UScts/k
Wh
úp,H fu'
&k' msßjeh
UScts/kWh
bkaOk msßjeh
UScts/
kWh
ksIamdokfhys uqM msßjeh
UScts/kWh
nysIaldr msßjeh
^fi!LH&US
cts/kWh
nysIaldr iu. uq`M
msßjeh US
cts/kWh
90 2,586.0 46.0 456,100 1.258 0.436 18.47 20.75 4.70 25.45
80 2,102.4 35.0 819,993 3.173 0.559 5.24 9.16 11.70 20.86
5.00 90 2,365.2 50.0 339,016 1.258 0.308 3.41 5.03 0.48 5.51
10.00 90 2,365.2 50.0 339,016 1.258 0.308 6.82 8.44 0.48 8.92
15.00 90 2,365.2 50.0 339,016 1.258 0.308 10.23 11.85 0.48 12.33
flfia fj;;a" 1000 MWla ;rïfkdjk 0100h isg 0500h olajd ojfia uq,a meh lsysmh ;=< ;sfnk wvq b,a,qu lrK fldg f.k .eg¨jla fuu.ska mek fkdk.S' fuu n,Yla;sh wLKavj ndOdjlska f;drj imhd .ekSug .,a w`.=re n,d.drj,ska mdol Ndrhg wjYH iemhqu ,nd
.ekSug woyia lrhs' tksid" b,a¨ug .e,mSu i`oyd fuu ld,h ;=<CCGT n,d.drj,ska iemfhk Yla;sh wvq lsÍug isÿ jkq we;' j¾I 2018 jk úg wju b,a¨u" mj;sk ;;ajh wkqj
fjkia úh yels jQj o" fuh" 94 Mcf/day isg 75 Mcf/day muK olajd tajdfha b,aÆu wvq úh yel' j¾I 2018 jk úg ia-jdhqj ,enqKq miq" kj .,a w`.=re n,d.dr ia-jdhq n,Yla;sh u.ska wdfoaYkh lsÍfï úl,am i,ld ne,sh yelsh' ia-jdhqj m%udKj;a ;rñka foaYShj imhd .; yels kï" idïmQ¾j, fhdað; .,a w`.=re n,d.drh bÈ lrkjdo tfia fkdue;s kï" ia-jdhq n,Yla;s n,d.drh bÈ lrkjdo hkak ms<sn`o m%;sm;a;suh ;SrKhlg t<eöugisÿ ù ;sfí' idïmQ¾
n,d.drh f.dvke.Su jir .Kkdjla ;siafia m%udo ù ;sfnk w;r tys EIA jd¾;dj o ;ju;a
Ndr oS fkdue;' ;jÿrg;a" CEB jD;a;slhskao we;=Mj" n,d.drfhys fkdiqÿiqlu ms<sn`oj wys;lr jd¾;d fndfyduhla ms<sfh, lrkq ,en ;sfí123' bkaÈhdkq .,a w`.=rej, ;dm Yla;s w.h wvq nj o tajdfha by< w`M m%udKhla wvx.= jk nj o okakd lreKls' Y%S ,xldjg mßir ¥IKfha mSvdj b;sß fldg bkaÈhdj" W;amdokh flfrk úÿ,sn,fhys m%;s,dN muKla ,nd .kq we;s njla fmfkkakg ;sfí' i,ld ne,sh hq;= ;j;a lreKla kï" ;j;a úYd, .,a w`.=re n,Yla;s n,d.drhla j¾;udk
moaO;shg Wmfhda.S lr .; yels o hkakhs' CEBys LTGE ie,eiafuka ,nd .kakd ,o 2004-2011 ld,mßÉfþoh i`oyd j¾;udk moaO;sfhys jd¾Isl idudkH ffoksl Ndr jl%h 51 jk rEmfhys
fmkakqï fldg we;s w;r thg wkqj 0100h isg 0500h olajd jk ojfia uq,a meh lsysmh ;=<
b,a¨u 1000 MWla muKh' w;S;fha tys j¾Okh u.ska ksYaph lsÍfïoS ;j;a jir 05lska th
1"500 MWla olajd ,`.d jkq we;' j¾;udkfha 900 MWl Odß;djhla iys; CPPj,ska iy wksjd¾hfhka l%shd;aul l< hq;= c,úÿ,s n,d.drj,ska fuu b,a¨u imqrd .ekSug yels jkq we;' Èkh ;=< m%Yia; ld¾hCIu;djh i`oyd Wmßu Ndrhlska .,a w`.=re n,d.dr wLKavj l%shd;aul lsÍug kshñ;h' ;j;a .,a w`.=re n,Yla;s n,d.drhla tla lrk ,o fyd;a" fuu Wmudkh idCId;a lr .kakd w;ru tu n,d.drh l%shd;aul lsÍug fkdyels jkq we;'kuq;a ia-
83
jdhqfjka l%shd flfrk CCGTn,d.drhlg úp,kh jk Ndrhla hgf;a jQjo l%shd;aul l< yels neúka th jvd iqÿiq úl,amhla f,i ie,lsh yelsh'
51 jk rEmh ( 2004-2011 ld,h ;=< ffoksl mrsfNdack jl%j, jd¾Isl idudkH124
2013 LTGE ie,eiafuys mßYsIagh jk m%;sfYdaê; mdol wjia:dj 2012g wkqj n,Yla;s wxYfhys W;amdokh mq`M,a lsÍu ms<sn| fuu jd¾;dfõ 5'4 fldgfiys úia;r lr we;s w;r" th iqmqreÿ ;;aj hgf;a b,a,qï wjia:dj f,i i,lkq ,efí' j¾I 2018 oS ia-jdhq u.ska l%shd;aul
flfrk ;;ajhg CCGT n,d.dr ;=k ^03& mßj¾;kh lsÍfuka wk;=rej ia-jdhq Ndú; flfrk
Y%S ,xldfõ n,Yla;s moaO;sh mq`M,a lsÍu i`oyd NG1 iy NG2 kñka ye`Èkafjk b,a¨ï wjia:d folla fhdackd flf¾'
NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a LTGE ie,eiafuys 7'15 jk weuqKqu u; mokïjj¾I 2022ka
wdrïN ù 2023 jif¾os yer jd¾Islj 250 MWia-jdhq n,d.dr tallhla ne.ska ia-jdhq n,d.dr
12la o 2023 jif¾os 250 MWia-jdhq n,d.dr folla o jYfhka ia-jdhqj,ska l%shd;aul flfrk
uq`M Odß;djh 3000 MW njg m;a lsÍug wfmalaIs;h'fuhg wu;rj fu.dfjdÜ 250 ne.ska jk
.,a w`.=re n,d.dr ;=kla ^03& 2018 oS o" 250 MWl tla .,a w`.=re n,d.drhla 2019 oS o moaO;shg
tla lsÍu isÿ jkq we;' fuhg wu;rj" 75 MW GT n,d.drhka iy 105 MW GT n,d.drhla
2017 oS o moaO;shg tl;= flfrkq we;' fuu GT n,d.dr ;=k o 2023 isg iajNdúl jdhq u.ska l%shd;aul jk ;;ajhg mßj¾;kh flfrkq we;' ia:dms; ia-jdhq n,d.dr uq`M Odß;djh 5000
MW njg m;a lrjñka" 2032ka miq 250 MWla jQ ia-jdhq n,d.dr jirlg tl ne.ska tla
flfrñka fuu ie,eiau 2040 olajd oS¾> lr ;sfí' CEB ie,eiafuys wka;¾.; fldg we;s
mßÈ" iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj hgf;a oS 163 MW CCGT n,d.drh 2023 oS úY%du .ekaùug
kshñ;h' flfiafj;;a" NG1 b,a,qï wjia:dj ;=<" ia-jdhqj u.ska CCGT n,d.dr l%shd;aul flfrk úg" jir 30l fufyhqï ld,h ksudjk 2033 olajd tys úY%duh l,a oeóu isÿ flfrkq we;' fuu ie,eiau 29 jk j.=fjys kej; olajd we;'
LTGE ie,eiau ;=<" 2018 oS 250 MW .,a w`.=re n,d.dr ;=kla tla lsÍu o 2019 oS 250 MW .,a
w`.=re n,d.dr ;=kla tla lsÍu o 2019 oS 250 MW .,a w`.=re n,d.dr tlla tla lsÍu o we;=<;a
uq`M w.h 1000 MWla jk CPP idïmQ¾ys ia:dms; lsÍug wfmaCId flf¾'
29 jk j.=j ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a fhdað; n,d.dr ia:dms; lsÍu125
fiajfhka
84
j¾Ih kj c, úÿ,s n,d.dr kj ;dmc n,d.dr bj;al, ;dmc n,d.dr
2015 1x300M .,a w`.=re 75+105 MW GT- ãi,a
2016 fn%daâ ,Ekaâ 35 MW Wud Th 120 MW
260 MWãi,a
2017 1x105 MW GT- ãi,a
2018 fudrf.d,a, 27 MW 3x250 MW;%sl=Kdu,h-.,a w`.=re
131 MWãi,a
2019 1x250 MW ;%sl=Kdu,h - .,a w`.=re
157 MWãi,a
2020 2021 2022 1x250 MW NG 2023 2x250 MW NG 151 MWãi,a 2024 .sx .`. 49 MW 1x250 MW NG
2025 1x250 MW NG 36 MWãi,a 2026 1x250 MW NG 2027 1x250 MW NG 2028 1x250 MW NG 2029 1x250 MW NG 2030 1x250 MW NG 2031 1x250 MW NG 2032 1x250 MW NG 2033 1x250 MW NG 163 MW CCGT 2034 1x250 MW NG 2035 1x250 MW NG 2036 1x250 MW NG 2037 1x250 MW NG 2038 1x250 MW NG 2039 1x250 MW NG 2040 1x250 MW NG
NG2 b,a,qï wjia:dj hgf;a" ms<sfj,ska 2018 oS iy 2019 oS iudk Odß;d iys; ia-jdhq n,d.dr u.ska idïmQ¾ys msysá .,a w`.=re n,Yla;s n,d.dr wdfoaYkh lsÍug fhdackd fldg ;sfí' fuu wfmaCIs; iqnjdoS ;;ajh YlH;djhla jkq we;af;a fulS ld, rduqj ;=< oS úYd, ia-jdhq ksêhla yuq jkafka kï muKs' ;jÿrg;a" fuu ia-jdhq n,d.drj, msysàu úh hq;af;a k< ud¾.j,g wdikak ia:dkhl jQ ngysr fjr<hs' fuu b,a ï wjia:d fol hgf;a jQ bkaOk mßfNdack w.hhka 52 iy 53 rEmj, fjku iy 30 jk j.=fjys o olajd ;sfí'
.,a w`.=re n,d.drj,ska fndfyda wys;lr n,mEï isÿùu ksid idïmQ¾ CPP ia-jdhq n,d.drj,ska wdfoaYkh lsÍu iqÿiq jk w;r m%udKj;a ia-jdhq iïmdokh;a foaYShj imqrd .; fkdyels kï" ia-jdhq wjYH;djh wdkhkh lr fyda .,a w`.=re n,Yla;sfha isg jdhq n,Yla;sh olajd udreùu jgfkah'
30 jk j.=j ( NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a n,Yla;s wxYfhysjdhq i`oyd b,a¨u
85
j¾Ih
uq`M bkaOk mßfNdackh
PJ/y
ia-jdhq b,a¨u
NG1 b,a¨ïwjia:dj
ia-jdhq b,a¨u
NG2 b,a¨ï wjia:dj
BAU NG1 NG2 PJ/Y Mcf/d PJ/Y Mcf/d
2014 79.3 79.3 79.3
2015 113.8 110.9 110.9
2016 113.8 110.9 110.9
2017 120.4 117.5 117.5
2018 154.2 148.2 125.8 35.6 92.7 47.0 122.2
2019 194.7 188.8 154.2 35.6 92.7 75.4 196.0
2020 194.7 188.8 154.2 35.6 92.7 75.4 196.0
2021 215.0 188.8 154.2 35.6 92.7 75.4 196.0
2022 235.3 203.0 168.4 49.8 129.6 89.6 232.9
2023 275.8 243.3 193.8 93.2 242.3 132.9 345.6
2024 275.8 242.5 207.9 107.4 279.2 147.1 382.5
2025 296.1 256.7 222.1 121.6 316.1 161.3 419.4
2026 296.1 270.9 236.3 156.4 406.7 175.5 456.3
2027 316.4 285.1 250.5 167.3 435.1 189.7 493.2
2028 336.6 299.3 264.7 164.2 426.8 203.9 530.1
2029 336.6 313.5 278.9 178.3 463.7 218.1 567.0
2030 356.9 327.7 293.1 192.5 500.6 232.3 603.9
2031 377.2 341.9 307.3 206.7 537.5 246.5 640.8
2032 397.4 356.1 321.5 220.9 574.4 260.7 677.7
2033 407.7 361.0 326.4 225.9 587.2 265.6 690.6
2034 427.9 375.2 340.6 240.1 624.1 279.8 727.4
2035 448.2 389.4 354.8 254.2 661.0 294.0 764.3
2036 468.5 403.6 369.0 268.4 697.9 308.2 801.2
2037 488.8 417.8 383.2 282.6 734.8 322.4 838.1
2038 509.0 432.0 397.4 296.8 771.7 336.6 875.0
2039 529.3 446.2 411.6 311.0 808.6 350.7 911.9
2040 549.6 460.4 425.8 325.2 845.5 364.9 948.8
b,a¨ï wjia:d folgu 900 MWjQ mq;a;,u n,d.drfha .,a w`.=re odhl;ajhla ,efnkq we;s
w;r" NG1 b,a¨ï wjia:dj i`oyd muKla idïmQ¾ n,d.drfhka .,a w`.=re odhl;ajhla ,efnkq
we;' b,a¨ï wjia:d folgu 2017 olajd CCGT n,d.dr ;=fkka iy 2022 olajd GT n,d.dr ;=fkka f;,a odhl;ajhla ,efnkq we;' iajNdúl jdhq ix>glh i`oyd fmkakqï fldg we;s mßfNdackh flfrk tlu Yla;s m%udKh W;amdokh lsÍug ffokslj wjYH flfrk ia-jdhq
mßudj 30 jk j.=fjys o fmkakqï fldg ;sfí' b,a¨ï wjia:d ;=k - BAU,NG1 iy NG2 -
hgf;a m%CIsma; bkaOk mßfNdackh 54 jk rEmfhys fmkakqï fldg we;' CCGT n,d.drj,
by< ld¾hCIu;d,nd .ekSfï woyiska" NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a bkaOk mßfNdackfhys ie,lsh hq;= ;rfï wvqùula ;sfnKq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ'
86
52 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
53 jk rEmh ( NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
wdkhkh lrk ,o .,a w`.=re i`oyd m%CIsma; msßjeh" 2012 oS f.jk ,o ñ, jk USD 134/t isg 5]l jd¾Isl wkqmd;hlska jeä fõ hehs Wml,amkh fldg ;lafiare lrk ,o w;r" tlS msßjeh
f;,a i`oyd 2013 oS f.jk ,o ñ, jk USD 1047/t isg jirlg 2'5]l wkqmd;slhlska ñ,
jeäfõ hehs Wml,amkh fldg ;lafiare flf¾' b,a¨ï wjia:d ;=k" BAU, NG1 iy NG2 hgf;a mßfNdackh lrk ,o bkaOkj, msßjeh 55 jk rEmfhys fmkakqï fldg we;'
54 jk rEmh ( b,a¨ï wjia:d ;=k hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk mßfNdackh
87
55 jk rEmh ( b,a¨ï wjia:d ;=k hgf;a n,Yla;s wxYfhys m%CIsma; bkaOk msßjeh
iqmqreÿ b,a¨ï wjia:d ;;aj hgf;a n,Yla;s wxYh mßfNdackh lrkakd jQ bkaOkj, msßjeh
2040 jk úg USD ñ,shk 11"500lg wêl úh yels w;r" ia-jdhqj mßfNdackh lrkafka kï
th USD ñ,shk 4000lg jvd wvq uÜgul mj;skq we;' ;jÿrg;a" tys ndysr msßjehla fkdue;s ;rï jk w;r .,a w`.=re n,d.dr u.ska ckkh flfrk ¥IKhg ksrdjrKh jk uyckhdf.a fi!LHh iqrCId lsÍug jehjk úhou j<ld.ekSug iy tjeks ksrdjrKh ùï u.ska we;s flfrk úúO wdndOj,ska ck;dj fm<Su j<lajd,Su u.ska rchg úYd, uqo,a m%udKhla b;sß
lr .ekSug o yels jkq we;' NG1 iy NG2 hk b,a¨ï wjia:d fol hgf;a Ndú; flfrk m%Odk bkaOkh" ia-jdhqj jkq we;' fuu b,a¨ï wjia:d hgf;a" 2040 olajd jd¾Isl ia-jdhq
b,a¨u 56 jk rEmfhys fmkakqï fldg we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a 2040 oS mßfNdackh
807 Mcf/d jkq we;s w;r NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a th 910 Mcf/d jkq we;'
56 jk rEmh ( NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a n,Yla;s wxYfha m%CIsma; jdhq b,a u
.,a w`.=re iy ia-jdhq b,a¨ï wjia:d hgf;a msßjeh .Kkh lsÍu úÿ,sn, W;amdokfhys iulrk ,o msßjeh ms<sn`oj miq.sh fldgil idlÉPd lrk ,oS' fuu wkqmd;slhka" WoaOukh i`oyd ieliQ msßjeh iu." 2013 isg 2040 olajd iEu jirlu W;amdokhg fï jk úg fhdod .ksñka mj;S' .,a w`.=re i`oyd 5]l jd¾Isl ñ, by< hEula
Wml,amkh lrñka CEB 2013SD jd¾;dfõ i`oyka lrk ,o 2012 j¾Ifha ñf,ka wdrïN fldg
2040 j¾Ih olajd ;lafiare lsÍu isÿ fldg we;' iajNdúl jdhqj i`oyd PRDS u.ska fhdackd
88
lr we;s mßÈ" 2018 isg 2022 olajd USD 15/million Btu" 2018 isg 2024 olajd USD 10/million
Btu" iy 2025 isg iy bka wk;=rej USD 5/ million Btu f,i ñ, wjia:d ;=kla Wml,amkh fldg ;sfí' .,a w`.=re" ãi,a iy jdhqj,ska úÿ,sn,h W;amdokh i`oyd iulrk ,o msßjeh" 57 jk rEmfhys olajd we;'
57 jk rEmh ( úúO bkaOkj,ska úÿ,sn, W;amdokfhys iulrK ,o msßjeh
iajNdúl jdhqj iu. bkaOk msßjefhys b;sßh" NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a 2040 jk úg
jirlg USD ñ,shk 7l muK m%udKhla úh yels jk w;r NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a th
jirlg USD ì,shk 8la muKfõ' mkia y;ajk ^57& rEmfhys fmkajd oS we;s mßÈ .,a w`.=re úÿ,sn,fhys úYsIag iulrk ,o msßjeh 2021ka miq werfUk ia-jdhqj iu. tlS msßjehg jvd jeä w.hhla .kS' fuu msßjeh wdmiq-.ukhg tla fya;=jla jkafka" .,a w`.=re msßjeh 2012 oS
USD 134/t isg 2025 oS USD 241/t olajd by< hk w;r ^5] l jd¾Isl jeäùu&' ia-jdhqfjys
msßjeh 2018 oS USD 15/millionBtu isg 2025 oS USD 5/million Btu olajd my< neiSuhs' 8'7 ish¨u wxYj, iajNdúl jdhqj i`oyd m%CIsma; b,a¨u
HH&C" ld¾ñl" m%jdyk" iy n,Yla;s wxY i`oyd ms<sfj,ska 23" 24" 26 iy 27 jk j.=j, olajd
we;s mßÈ NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a 2018ka Tíng tlS wxY y;r ;=< ia-jdhqfjys wfmaCIs;
mßfNdackh 31 jk j.=fjys olajd we;s w;r NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d i`oyd ms<sfj,ska 58 jk iy 59 jk rEmj, m%ia;druh iajrEmfhka olajd we;'
89
58 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish¨u wxY i`oyd jdhq m%CIsma; b,a¨u
59 jk rEmh ( NG2 b,a ï wjia:dj hgf;a ish¨u wxY i`oydjdhq m%CIsma; b,a¨u
31 jk j.=j ( NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a ish¨u wxYi`oydm%CIsma; jdhqb,a u
j¾Ih NG1 hgf;a ia-jdhq b,a¨u Mcf/d NG2 hgf;a ia-jdhq b,a¨u Mcf/d
Power Trans Indus HH&C tl;=j Power Trans Indus HH&C tl;=j
2018 92.7 93 122.2 122
2019 92.7 93 196.0 196
2020 92.7 93 196.0 196
2021 92.7 93 196.0 196
2022 129.6 130 232.9 233
2023 242.3 10.1 252 345.6 20.2 1.9 368
2024 279.2 21.5 0.9 302 382.5 43.0 3.8 429
2025 316.1 34.3 1.9 352 419.4 68.6 199.8 688
2026 406.7 48.6 83.8 2.3 541 456.3 97.3 201.9 3.5 759
2027 435.1 64.6 84.8 4.9 589 493.2 129.3 204.2 7.4 834
2028 426.8 82.5 85.9 7.9 603 530.1 165.0 206.5 11.9 914
2029 463.7 102.4 87.1 11.3 665 567.0 204.8 208.9 17.0 998
2030 500.6 124.6 88.3 15.1 729 603.9 249.1 288.2 22.7 1164
2031 537.5 149.2 109.8 19.4 816 640.8 298.3 290.9 29.1 1259
2032 574.4 176.5 111.1 24.2 886 677.7 353.0 293.7 36.3 1361
2033 587.2 206.7 112.6 29.6 936 690.6 413.5 296.7 44.4 1445
2034 624.1 240.3 114.0 35.7 1014 727.4 480.5 299.8 53.5 1561
2035 661.0 277.3 115.6 42.4 1096 764.3 554.7 378.7 63.6 1761
2036 697.9 318.3 137.5 49.9 1204 801.2 636.7 379.6 74.9 1892
2037 734.8 363.6 139.2 58.3 1296 838.1 727.2 380.5 87.4 2033
2038 771.7 413.6 141.1 67.5 1394 875.0 827.2 381.5 101.3 2185
2039 808.6 468.7 143.1 77.8 1498 911.9 937.4 382.6 116.7 2349
90
2040 845.5 529.5 145.1 89.2 1609 948.8 1058.9 383.7 133.8 2525
n,Yla;s iy m%jdyk wxY ia-jdhq i|yd m%Odk mdßfNda.slhka jkq we;s nj wjOdkhg ,la jQ lreKls' j¾;udk .fõIKhkaf.a ia-jdhq ksIamdok ld¾higyk iu. wdikak .e,mSula isÿ lsÍu lrK fldg f.k n,Yla;s wxYh yereKq úg wfkla wxY ;=< ia-jdhq mßfNdackh lsÍu
wdrïN lsÍug ksYaÑ;j ;SrKh fldg ke;' HH&C iy ld¾ñl wxY ;=< mßfNdackh n,Yla;s iy m%jdyk wxYj,g jvd fnfyúka wvq nj wjOdkhg ,la ù ;sfí'
NG1 iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a úúO wxY ;=< n,Yla;s W;amdokh msKsi y`ÿkajd ÿka ia-jdhq m%udKh" hQßhd ksIamdokh lsÍu i`oyd wjYH flfrk ia-jdhq m%udKh o we;=,;aj 31 jk
j.=fjys olajd we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" b,a¨u 2018 oS 93 Mcf/d, 2030 oS 725 Mcf/d isg
2040 jk úg 1"598 Mcf/d olajd j¾Okh jkq we;shs wfmaCId flf¾' NG2 b,a¨ï wjia:dj
hgf;a wkqrEmS b,a¨ï w.hhka" ms<sfj,ska 122" 1164 iy 2"525 Mcf/d jkafkah'
NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" l¾udka;j, bkaOk f;,a iy LPG fjkqjg bkaOkhla f,i" iy
hQßhd" AMS" yd DME ksIamdokh lsÍfï fmdaIK f;d.hla f,i hk fowdldrhgu ia-
jdhqNdú;hg .ekSu we;=,;a fldg we;' NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" fu;fkda,a iy t;fkda,a ksIamdokh i`oyd fmdaIK f;d.hla f,i fhdod .ekSu jeks wu;r wjYH;d fukau bkaOkhla f,i Ndú;d lsÍu msKsi ia-jdhq fhdod .ekSu hkak iudch ;=<g ldjeoaoSu by< kexùu we;=,;a fldg we;' mq`M,a ridhksl ksIamdok ksmoùfï uQ,sl wuqøjH imhkq ,nk fuu ksIamdok iq,n ùu foaYSh ridhk l¾udka;h ÈhqKqjg fm<Uùula jkq we;ehs o wfmaCId flf¾'
oekgu;a fidhdf.k ;sfnk ia-jdhqj" ksêj, isg 2018 - 2020 ld,h ;=< 70 Mcf/d" 2021 iy
2022 ld,h ;=< 140 Mcf/d" iy 2023ka Tíng 210 Mcf/d YS>%;djhlska fnod yeÍu isÿ l< yels
jkq we;ehs PRDS n,dfmdfrd;a;= fõ' fuu b,a¨u h:d¾:hla njg m;alr .ekSug" Wod( NG1
b,a¨ï wjia:dj hgf;a 2040 jk úg 1"609 Mcf/d iy NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" 2"525 Mcf/d" wd¾Óluh f,i ,nd .ekSug yels ksê m%udKhla ;sîu w;HjYH fõ' by; j.=.; lr ;sfnk
w.hhka iu. jir 22l ld,mßÉfþohla ;siafia ,nd .ekSug ;sfnk m%udKh;a" NG1 b,a¨ï
wjia:dj hgf;a 6 Tcf o NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a 10 Tcf o jkq we;' NG2 b,a¨ï wjia:dj
hgf;a ;j;a jir 10la i`oyd mßfNdackh r`od mej;Sug kï" ;j;a 10 Tcfl Odß;djhla jdhq ksê i;=j ;sìh hq;=h' kj ksê fidhd .ekSfuka wk;=rej" wfmaCIs; b,a¨u mj;ajd .ekSug wjYH iemhqqï ,nd .; yels jkq we;ehs n,dfmdfrd;a;= fõ' ia-jdhq iemhqu 2018ka wdrïN ù mßfNdackh jeä oshqKq lsÍu i`oyd l%fudamdhhka ie,iqï lsÍu iy wjYH flfrk m%;sm;a;s ia:dms; lsÍu w;HjYHfõ' 8'8 iajNdúl jdhq fnod yeÍu j¾;udkfha" l,amsáh w¾Ooaùmhg tmsáka uqyqfoa jdhq i`oyd .fõIKh isÿ flfrñka mj;S'
mq;a;,u CPP msysgd we;s ia:dkhg wdikakfha fkdfrdÉfpda, uqyqÿ fjr<g <`.djk f,i k< ud¾.h t<Su i`oyd ie,iqï ilia fldg we;' fuf,i f.k tk ia-jdhqj" tys wvx.= úh yels ´kEu >kSNjkh jQ øjHhla bj;a lsÍu we;=,;a msßisÿ lsÍu iy k.rhg heùug fmr iïmSvkhg ,la lsÍu isÿ l< hq;=h' fï i`oyd" jdhqj f.k tkq ,nk uqyqo hg k< ud¾.h f.dvìug iïnkaOjk ia:dkhg wdikak N+ñhl msßisÿ lsÍfï tallhla iy iïmSvlhla iys;
f.dvìug fiakaÿùfï m¾hka;hla ^LFT& bÈ lsÍug isÿ jkq we;' msßisÿ lrk ,o jdhqj"
wk;=rej k.rh wdikakfha" fndfydaúg flrj<msáfha msysá uOHu m¾hka;h ^CST& fj; k< ud¾.fhka f.k hEu i`oyd nd¾ 100l muK iïmSvkhlg ,la lrkq ,efí' k< ud¾. t<Su i`oyd myiqu ud¾.hla jkq we;af;a mq;a;,u ÿïßh ud¾.h Tiafia msysá thg wh;a fjka lrk
91
,o N+ñhhs' ;j;a úl,amhla kï" bvï w;am;a lr .ekSfï .eg¨j u. yßk" fkdfrdÉfpdaf,a isg flrj,msáh olajd fjr< Tiafia uqyqo hg k< ud¾.hla t,Su fõ' mdßfNda.slhska fj; fnod yeÍug wjYH mSvkhla hgf;a ia-jdhqj iajdrCIl f;d.hla m%udKh;a mßÈ .nvd lsÍug .nvd lsÍfï gexls lsysmhla flrj<msáfha f.dvk.kq we;ehs wfmaCId flf¾' fuys fmr úia;r lrk ,o wdldrhg" úúO mdßfNda.slhka fj; ia-jdhqj iemhSu Wfoid k< ud¾. cd,hlska iy m%Odk mßfNda.sl uOHdia:dk fj; f;d. jdyl u.ska uydud¾. Tiafia fyda ÿïßh ud¾. Tiafia fyda m%jdykh flfrk yqjudre moaO;shlska iukaú; jk fnod yeÍfï
moaO;shla f.dvke.Sug wjYH fõ' CNG iy LNG f,i j¾. fol i`oydu tajdg wod< hy,CIK ;sfnk neúka f;dard .;a mrsos f;d. jdyl ud¾.fhka m%jdykh l< yels jkq we;'
LNGj, Yla;s >k;ajh ^450kg/m3&CNGj, >k;ajhg ^130kg/m
3& jvd by< ksid CNG f,i
m%jdyKh lsrSug jvd LNG f,i m%jdyKh lsrSfï jdr.Kk wvq úh yelsh' iudk Odß;djhla
iys; ãi,a njqirhl wvx.= Yla;sfhka 63]la LNG lkafÜkrhl f.k hkq ,nk w;r CNG
lkafÜkrhlska f.k hkq ,nkafka 18]la muKs' tksid" LNG m%jdykh" CNG m%jdykhg jvd
,dnodhS jkq we;s w;r" CSTys øùlrKhla bÈ lsÍug o tksid" wjYH jkq we;' j¾;udkfha"
Èklg LNG 50t l Odß;dj iys; l=vd m%udKfha øùlrK moaO;shla USD ñ,shk 2-3l mrdihl msysá msßjehlg ,nd .ekSfï yelshdj ;sfí'126 fïjd mj;ajdf.k hEfï úhouo wvqh'
k< ud¾. u.ska imhkq ,nk ia-jdhqj idudkHfhka CST isg mdßfNda.sl tall fj;g f.k hkq ,nkafka nd¾ 20l muK mSvkhla hgf;ah' mdßfNda.sl wjYH;djhg wkqj" wvq mSvkhla - nd¾ 0'2 - iy 2'0 w;r-iys;j mdßfNda.sl tall fj;g jdhqj heùug ta i`oyd iqÿiq mSvk kshdul ia:dms; lsÍu" tksid" wjYHjkq we;' idrdxYhla f,i" mdßfNda.slhska fj; ia-jdhq fnodyeÍfï i`oyd cd, moaO;shla ia:dms; lsÍu idudkHfhka my; i`oyka mshjrhkaf.ka iukaú; jkq fõ'
1' fndfyda úg ÿïßh ud¾.hg fjka lrk ,o bvï Tiafia fyda fjr< wdikakj uqyqo hg fyda t,k ,o k< ud¾.hla u.ska nd¾ 100l muK mSvkhla hgf;a jdhqj l,amsáh
w¾Ooaùmfha msysá LFT isg flrj<msáfha msysá CST olajd m%jdyKh lsÍu'
2' CST isg flrj,msáfha CCGT n,d.drh iy le,Ks;siai CCGT n,d.dr fj; nd¾ 2l mSvkhla hgf;a jdhqj f.k hk k< ud¾. t<Su'
3' wvq mSvk iïmSvkhla LFT ys§ iy uydud¾. fyda ÿïßh ud¾. Tiafia fyda lkafÜk¾ ;=<
m%jdykh lsÍu Wfoid CNG f;d. jdyl fj; msrùu msKsi CST wêmSvk iïmSvlhla ia:dms; lsÍu'
4' ia-jdhq øùlrK tallhla CST ys ia:dms; lsÍu yd LNG mdßfNda.sl uOHdia:dk fj;
m%jdykh lsÍu i`oyd jdyl ;=<g LNG msrùug myiqlï iemhSu'
5' CNG/LNG j,ska Odjkh flfrk r: jdykj,g tajd iemhSu Wfoid m%Odk uydud¾.
fomi CNG/LNG lkafÜkrj,ska jdhq iïmdokh ,nk iemhqïy,a ia:dms; lsÍu'
6' LNG lkafÜkrj,ska jdhq iemhqu ,nkakdjQ" l¾udka; iy fydag,a fukau k.rno
fmfoia jeks wê mdßfNda.sl uOHdia:dk wdY%S;j LNG .nvd lsÍfï iy kej; jdhqlrK tall ia:dms; lsÍu ^ÿïßh m%jdykh iys; k.rj," fuu uOHdia:dk ÿïßh ia:dk wi, ia:dms; l< yelsh&'
7' LNG .nvd lsÍfï tall fj;ska iqÿiq mSvkhla hgf;a" l¾udka;" l¾udka;mqr" iy ksjdi fhdackdl%uj, ;sfnk ksjdi fj; jdhqj iïmdokh lsÍu i`oyd foaYSh k< ud¾. cd,hla t<Sug lghq;= lsÍu'
8' ia-jdhqu.ska l%shd;aul jk kj CCGT n,d.dr msysá ia:dk fj; nd¾ 2l muK mSvkhla
hgf;a jdhqj iemhSu msKsi CST isg k< ud¾. t<Sug lghq;= lsÍu'
92
by; i`oyka fnodyeÍfï moaO;sh 60 jk rEmfhys fmkajd we;s wdldrhg ia:dms; l< yelsh'
60 jk rEmh ( fhdað; jdhq fnod yeÍfï cd,h127
CST isg m%Odk k< ud¾.h - mSvkh ( 20-100 fjk;a k.rj,g
kd.ßl m%foaYj,g iemhSu
jdhq uOHia:dk
fj; iemhSu
l¾udka; iy n,Yla;s
n,d.drj,g iemhSu
kshdulh 20$4
.nvd lsÍu
.nvd lsÍu
mSvkh( 4 bar
LNG jdylh
CNG jdylh
4$ 4$0
4$02
4$1
4$1
4$2
l¾udka; l¾udka;
fydag, l¾udka; 1
l¾udka; 2
n,Yla;sh LNG .nvd lsÍu
CNG .nvd lsÍu
nr jdyk ieye,a¨ jdyk
øùlrK n,d.drh-
163oC
iïmSvlh mSvkh 250 bar
kshdulh 20$4
93
9' iajNdúl jdhq mßfNdackh lsÍfï m%;s,dN
iajNdúl jdhq iajNdjfhkau msßisÿ" wvq-msßjeh n,Yla;s úfYaIhls' iajNdúl jdhq Ndú;d lsÍfuka m%;s,dN fndfyduhla w;am;a lr .; yelsh' .Dyia: iy jdKsc" l¾udka;" m%jdyk iy n,Yla;s wdoS ish¨u wxYj, Yla;ssh W;amdokh i`oyd iajNdúl jdhqj Ndú; lsÍfï yelshdjla mj;S' r: jdykj," l¾udka;Yd,dj," iy ;dmúÿ,s n,d.drj, iajNdúl jdhq oykh" uyckhdf.a fi!LHhg iy mßirhg ydks isÿ lrk ¥IKldrl jdhq úfudapkh wvq lsÍug fya;=fõ'128 Bg wu;rj" foaYShj W;amdokh flreKq iajNdúl jdhqj Ndú; lsÍu" n,Yla;s iqrCIs;;djh" kj /lshd wjia:d Wod lsÍu" iy úúO l¾udka; Wfoid fmdaIK f;d. f,i Ndú; lsÍug yels ùu jeks wd¾Ól m%;s,dN ,nd foa' 9'1 n,Yla;s iqrCIs;;djh y;ajk ^7& rEmfhys fmkakqï lr we;s mßÈ" ffcjialkaOh ^44]&" c, úÿ,s n,d.dr ^8]& iy
NCREj,ska ^2]& iukaú; jk foaYSh m%Nj 2010-2012 ld,h ;=< iuia; m%Odk n,Yla;s ksIamdokfhka 54]la i`oyd odhl ù ;sfí' Lksc f;,a ^43]lska& iy .,a w`.=re ^3]lska& iukaú; jQ b;sßh wdkhkh lrkq ,en ;sfí' fmdis, bkaOk wdkhkh lsÍfï msßjeh 2012 iy 2013 jirj," ish¨u wdkhk i`oyd jQ msrsjefhka idudkHfhka 25]la muK ù ;sfí128' Lksc f;,a iy .,a w`.=re hk oaú;ajfhysu ñ," iemhqï iy b,a¨ï idOl u; muKla fkdj" l,dmSh N+-foaYmd,kh u; o r`od mj;sk" by< úp,khla iys;j mj;skakls' m%jdyk wxYh iïmQ¾Kfhkau Lksc f;,a u; hefmk w;r" n,Yla;s wxYh j¾;udkfha fndfyda úg Lksc f;,a iy .,a w`.=re u; hefma'
Lksc f;,aj, m%Odk iemhqïlrejka u; ueo fmrÈ. ^ME& rgj, ;sfnk foaYmd,ksl ;;ajh b;du;a wiaÒrfõ' fuu rgj, ksrka;r .egqïldÍ jd;djrK Woa.; ùu iy tajd by< hk úg wm rfÜ f;,a iïmdokhg ndOdùfï yelshdj mj;S' uE; w;S;fha§ Y%S ,xldfõ fndrf;,a wjYH;djhkaf.a m%Odk iemhqïlrejd jQ brdkhg mkjk ,o wd¾Ól iïndOl lrK fldg f.k Y%S ,xldjg ±kgu;a n,mEula we;s ù ;sfí' iïndOl mekùug fmr" Y%S ,xldjg iajNdúl jdhqj iemhSug iy iajNdúl jdhq n,d.drhla ia:dms; lsÍu msKsi wjYH flfrk iyfhda.h ,nd §ug o brdkh leue;af;ka miq jQ kuqÿ wefußldkq iïndOl fya;= fldg f.k fulS ish¨ fhdackd idCId;a lr .ekSug fkdyels úh' Tmamq fkdlr fpdaokd lrk ,o udkj whs;sjdislï W,a,x>khka ms<sn`o wd¾Ól iïndOl f.k
tñka UN iy wfkl=;a iqmsß n,j;=kaf.ka Y%S ,xldjg ;¾ck t,a,fjñka mj;S' wdydr" T!IO" iy fjk;a w;HjYH NdKav iSud lrñka fndfyda rgj,a u; wd¾Ól iïndOl mkjd ;sîu o udkj whs;sjdislï W,a,x.kh lsÍula nj u;l ;nd .; hq;=h' tksid" ´kEu fudfyd;l ndOd we;s úh yels ndysr iïm;a u; hemSfuka je<lS Y%S ,xldj iajlSh n,Yla;s m%Nj ixj¾Okh lr .ekSu w;HjYH lghq;a;la njg m;a ù ;sfí' n,Yla;s m%Njhla f,i wdkhkh lrkq ,nk Lksc f;,aj, isg iajNdúl jdhqj fj; udreùu wm rfÜ n,Yla;s iqrCIs;;djh iy;sl lsÍula jkq we;'
iajNdúl jdhqj .fõIKh lsÍug iu.dój" NCRE u.ska W;amdÈ; n,Yla;shg bv ,nd oSu
msKsi cd;sl úÿ,s cd,h m%;sixialrKh lsÍu;a iu. NCRE ixj¾Okh lsÍug iy tajdhska Wmrsu m%fhdack .ekSug m%hka;hla oeßh hq;=h' j¾;udkfha idudkHfhka 10]la jeks wvq w.hhl mj;sk ld¾hCIu;djh" .Dyia: msiSï lghq;=j,g Ndú;d flfrk ffcjialkaOh u.ska Yla;sh ,nd .ekSfïoS jeä ÈhqKq lsÍugo wjYH fõ' fï i`oyd fhdod .; yels tla l%uhla
jkafka" is,skavrj,g mqrjd wdydr msiSu i`oyd .Dyia:j Ndú; l< yels DMEffcjialkaOfhka
94
ksIamdokh lsÍuhs' fuu.ska" wvq ffcjialkaO m%udKhla Ndú; lrñka .Dyia: n,Yla;s wjYH;djh imqrd .ekSug yelshdj ,ndfoa' 9'2 ksfrda.su;aa Ôú;hla Wfoid msßisÿ jd;h ñksidg fi!LHu;a Ôú;hla .; lsÍug msßisÿ jd;h w;HjYH fõ' Tyq wdYajdi lrk foa Tyq i;= jeo.;a bkaøshhkaf.a idudkH l%shdldß;ajhg ;¾ckhla jk OQ,l ix>glj,ska f;dr úh hq;=h' oy wg ^18& jk j.=fjys fmkakqï fldg we;s mßÈ ãi,aj,ska Odjkh flfrk r: jdykj,ska iy úfYaIfhkau .,a w`.=re iy Lksc f;,a oyk ;dm úÿ,s n,d.drj,ska úfudapkh flfrk ¥Il" fndfyda Yajik wdndO fukau ñksidg W.% ud;aißl w¾nqohla ^ms<sldjla& we;sùu
mjd isÿúh yelsh' j¾;udkfha Y%S ,xldj rch fi!LH wxYfhys mqkrdj¾;k úhoï i`oyd LKR ì,shk 100lg wdikak m%udKhla úhoï lrhs129' fi!LH wud;HdxYfha mqj;a i`.rdjlg wkqj" Yajik wdndO i`oyd m%;sldr flreKq frda.Skaf.a m%;sY;h 10]la ù ;snqKq w;r tu.ska .uH
jkafka Yajik wdndO iys; frda.Skag m%;sldr lsÍu i`oyd jehjk jd¾Isl úhou LKR ì,shk 10la úh yels njh'
fuys fmr úia;r lr we;s mßÈ iajNdúl jdhqj ish,qu wxYj,g y`ÿkajd oSu" m%Odk GHG jk
CO2 iy wfkl=;a jdhq ¥Il jk SO2, NO2 iy mQ¾K wj,ïNs; wxY= ^TSP& úfudapkh ùu wvq lr,kq we;' fïjd m%Odk jYfhka ksmofjkafka m%jdyk iy n,Yla;s wxYj,ska jk w;r fjk;a wxYj,ska - .Dyia: yd jdKsc wxYh" iy l¾udka; wxYh - we;s lrk odhl;ajh b;d
wvq uÜgul mj;S' fïjdfha úfudapk uÜgï .Kkh lsrSug" j.= 23 ^HH&C&" j.= 24 ^ld¾ñl&" j.= 27 ^m%jdyk& iy j.= 30 ^n,Yla;s& olajd we;s 2040 i`oyd m%CIsma; flreKq úúO bkaOkj, n,Yla;s mßfNdack w.hhka mokï fldgf.k we;' úfudapk idOl" bkaOkh u; fukau oyk l%shdj<sh u; r`od mj;S' mßfNdackh lrk ,o iEu bkaOkhla i`oyd iy wxY y;r i`oyd
.Kkh lsÍu msKsi fhdod.;a" 2006 IPCC ks¾kdhlj,ska ,nd .kakd ,o idOl 32 jk j.=fjys
olajd we;' f;,aj, wvx.= i,a*¾ m%udKh CPC ksIamdok msßú;rj,ska ,nd f.k we;'
32 jk j.=j ( ¥Il úfudapkh .Kkh lsÍfï§ Ndú; flfrk úfudapk idol
bkaOkh úfudapk idOlh 130 i,a*¾ 131
CO2
g/mJ
NO2
g/GT
TSP
g/GT
m%;sY;h
wxYh ish,a, HH Ind Tran Pwr HH Ind Tran Pwr HH Ind Tran
ãi,a 76,300 100 200 250 280 5 5 5 5 0.3 0.3 0.3
bkaOk f;,a 79,690 100 200 280 13 13 11 3.0 1.5
.efid,Ska 69,300 100 150 - -
LPG 63,100 100 100 - -
N+ñf;,a 71,900 100 - 0.3
.,a w`.=re 97,460 300 300 10 40 1.0 0.7
NG 57,790 50 150 150 150 - - - - 0.3 0.3 -
HH : .Dyia: iy jdKsc Ind: l¾udka; Tran : m%jdyk Pwr - n,Yla;s ish¨ úfudapkhkaf.a m%Odk m%Njh n,Yla;s wxYh jk w;r m%jdyk wxYh tys fojk ;ek .kS' n,Yla;s iy m%jdyk wxYj,ska isÿ flfrk úfudapkj,g jvd .Dyia: yd jdKsc iy l¾udka; wxYj,ska isÿ flfrk úfudapkh fnfyúka wvq uÜgul mj;S' by; j.=fjys
fmkakqï lr we;s mßÈ" imhkq ,nk talSh n,Yla;s tallhlg by<u CO2 úfudapkh .,a w`.=re ,nd fok w;r wvqu úfudapkh iajNdúl jdhqj u.ska ,ndfoa' bkaOkfhys wvx.= i,a*¾
95
m%udKh u; SO2 úfudapkh r`od mj;sk w;r Wml,ams; w.hhka l¾udka;" m%jdyk iy
n,Yla;s wxY i`oyd jq wjidk ;Sre ;=fkys olajd we;' iajNdúl jdhqj SO2 ksmoùula isÿ
fkdlrhs' m%jdyk wxYfhaoS yereKq fldg fjk;a bkaOkj,g jvd wvq NO2 úfudapkhla iajNdúl jdhqj wrnhd olakg ,efí' iajNdúl jdhqj lsisu wjia:djl wxY=uh øjH ksmoùula
isÿ fkdlrhs' iqmqreÿ b,a,qï wjia:dj hgf;a fuu wxYj,skaúfudapkh jkakdjQ SO2NO2 iy
TSP ¥Il jdhq m%udKhka ms<sfj,ska 61" 62 iy 63 rEmj, fmkakqï fldg ;sfí' Bg wkqrEmS
NG1 b,a,qï wjia:dj hgf;a úfudapk m%udKhka ms<sfj,ska 64" 65" iy 66 hk rEmj, olajd ;sfí'
61 jk rEmh ( iqmqreÿb,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; SO2 úfudapkh
62 jk rEmh ( iqmqreÿb,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; NO2 úfudapkh
96
63 jk rEmh ( iqmqreÿb,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; TSP úfudapkh
64 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; SO2 úfudapkh
65 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; NO2 úfudapkh
66 jk rEmh ( NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i`oyd m%CIsma; TSP úfudapkh
b,a,qï wjia:d ;=k - BAU, NG1 iy NG2 hgf;a ish,qu wxYj,ska 2040 olajd CO2 iy m%Odk
¥Il ;=k - SO2, NO2 iy TSP úfudapk iuia; uÜgï 33 jk j.=fjys fukau 67" 68 iy 69 rEmj,ska fmkakqï fldg ;sfí' .,a w`.=re mdol n,Yla;s W;amdokh iajNdúl jdhqj mdol n,Yla;s W;amdokhg mßj¾;kh lsÍu iy m%jdykh i`oyd ãi,a yd .efid,Ska fjkqjg
97
iajNdúl jdhqj fj; udreùu" ish¨u ¥Il úfudapkhka" úfYaIfhka SO2 iy TSP" wvqlsrSug fya;= jkq we;'
33 jk j.=j ( b,a¨ï wjia:d ;=k hgf;a CO2" SO2" NO2 iy TSP úfudapk
j¾Ih BAU NG1 NG2
CO2
Mt
SO2
Kt
NO2
kt
TSP
kt
CO2
Mt
SO2
kt
NO2
kt
TSP
kt
CO2
Mt
SO2
kt
NO2
kt
TSP
Kt
2014 18.2 77.2 49.2 2.4 17.4 77.2 49.4 2.43 17.4 77.2 49.4 2.4
2016 22.5 91.4 61.3 3.3 21.3 91.0 61.0 3.34 21.3 91.0 61.0 3.3
2018 27.7 111.9 76.3 4.8 25.5 102.5 73.7 4.48 22.9 63.2 65.2 3.1
2020 33.2 135.2 92.5 6.5 30.8 104.3 89.9 6.15 26.0 65.1 73.6 3.2
2022 38.9 158.6 109.2 8.1 33.3 106.4 96.6 6.21 28.6 67.1 80.3 3.2
2024 44.9 182.3 126.4 9.8 37.1 104.7 105.7 6.15 32.2 63.3 88.4 3.1
2026 49.2 195.5 138.3 10.7 40.7 105.5 114.6 6.18 35.6 61.6 95.9 3.1
2028 55.9 219.6 156.9 12.4 44.5 106.3 124.0 6.21 39.1 59.7 103.5 3.1
2030 60.9 233.3 170.3 13.3 48.6 107.3 134.0 6.24 42.8 57.4 111.4 3.1
2032 68.4 258.0 190.8 15.0 52.9 108.3 144.7 6.27 46.7 54.6 119.5 3.0
2034 75.6 281.7 210.4 16.6 57.1 109.3 154.7 6.31 50.4 51.3 126.4 3.0
2036 84.1 307.1 233.2 18.4 62.1 110.4 167.0 6.34 54.8 49.5 135.2 3.0
2038 93.3 332.9 257.5 20.1 67.6 111.5 180.2 6.37 59.6 48.1 144.4 2.9
2040 103.2 359.2 283.4 21.9 73.6 112.7 194.5 6.40 64.7 46.1 153.8 2.9
67 jk rEmh ( úúO b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish¿ wxY i|yd m%CIsma; SO2 úfudapk
n,Yla;s wxYfhys"iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj hgf;a m%d:ñl bkaOkh .,a w`.=re jk w;r" NG1
iy NG2 b,a¨ï wjia:d hgf;a w¿;ska tla lsÍug kshñ; kj n,d.drj, m%d:ñl bkaOk iajNdúl jdhqj jkq we;' tys m%;sM,hla jYfhka" iajNdúl jdhqj m%uqL jdhqj njg m;aùfuka
wk;=rej 2023ka Tíng SO2 iy TSP úfudapkh iSud iys; jkq we;'
by; j.=fjys fmkakqï lr we;s mßÈ" imhkq ,nk talSh n,Yla;s tallhlg by<u CO2 úfudapkh .,a w`.=re ,nd fok w;r wvqu úfudapkh iajNdúl jdhqj u.ska ,ndfoa'
bkaOkfhys wvx.= i,a*¾ m%udKh u; SO2 úfudapkh r`od mj;sk w;r Wml,ams; w.hhka l¾udka;" m%jdyk iy n,Yla;s wxY i`oyd jq wjidk ;Sre ;=fkys olajd we;' iajNdúl jdhqj
SO2 ksmoùula isÿ fkdlrhs' m%jdyk wxYfhaoS yereKq fldg fjk;a bkaOkj,g jvd wvq
98
NO2úfudapkhla iajNdúl jdhqj wrnhd olakg ,efí' iajNdúl jdhqj lsisu wjia:djl wxY=uh øjH ksmoùula isÿ fkdlrhs'
68 jk rEmh ( úúO b,a¨ï wjia:dj hgf;a ish¿ wxY i|yd m%CIsma; NO2 úfudapkh
69 jk rEmh ( úúO b,a¨ï wjia:dj hgf;a úúO wxY i|yd m%CIsma; TSP úfudapkh fmr fldgfiys úia;r fldg we;s mßÈ uy ckhdf.a fi!LHhg msßueish fkdyels ydkshla isÿ
l< yels SO2, NO2 iy TSP w;s úYd, m%udKhla jdhqf.da,hg úfudapkh ùu"iqmqreÿ b,a ï wjia:dj hgf;a oS isÿúh yels nj wjOdkhg ,la ù we;' iajNdúl jdhq mokï fldg.;a
n,Yla;s moaO;shla hgf;a tjeks wjodkula fkdue;' NG1 iy NG2 b,a,qï wjia:d hgf;a
NO2" SO2 iy TSP úfudapkh ùu úYd, f,i wvq ù we;s nj fuu rEm fmkakqï lr;s' 9'3 fi!LH wjOdku wvq lsÍug wdrlaIs; c,h wmf.a YÍrh ksishdldrj l%shd;aul ùug kï msßisÿ c,h ks;s m;d mdkh lsÍug wjYH fõ' .,a w`.=re n,d.drj,ska úfudapkh jk riÈh c, ud¾. fj; .uka lr wjidkfha u;aiH wkqNjh u.ska ñksiqkaf.a wdydr fõ,g we;=,a fõ' .,a w`.=re n,d.drj, jdhq- wdjrK m%foaYj, we;s mig wdiksla iy riÈh we;=,q 41 jk rEmfhys fmkakqï fldg we;s OQ,l f,day ñY%úh yels w;r wjidkfha tu OQ,l f,day mdxY= c,;,hg tl;= ùfuka ñksiqka mdkh i`oyd fmdf<dfjka weo .kq ,nk c,h ¥IKhg ,la flf¾'
99
iajNdúl jdhqfjka l%shd;aul jk n,Yla;s n,d.dr iu." ñksiqkaf.a fi!LHhg ydkshla we;s lrk tjeks lsisu wdldrhl c, OQIlhla we;s ùug bvla ksielju ke;' mi iy mdxY= c, ;,h ¥IKhg ,la lrkq ,nk .,a w`.=re n,Yla;s n,d.dr úYd, ixLHdj fjkqjg wkd.; n,Yla;s W;amdokh i`oyd iajNdúl jdhqj Ndú; lrkafka kï" ¥Is; c,h Ndú; lsÍu u.ska we;s flfrk frda.j,ska fmf<k frda.Ska i`oyd m%;sldr lsÍu msKsi rchg jehjk w;s úYd, úhou j<lajd .ekSug yels jkq we;' 9'4 ixpdrl l¾udka;hg Wmldr flfrk fkdls,sá mßirh uyckhd ksjdvq wjia:dj, ixpdrh i`oyd ie,iqï lrk úg" msßisÿ iy ¥Ilj,ska f;dr m%foaY ms<sn`oj fidhd n,kq we;' wd¾Ól ixj¾Ok wud;HdxYh u.ska ilia fldg we;s ixpdrl ixj¾Ok l%fudamdh 2011-2016g wkqj" wm rgg meñfKk úfoaY ixpdrlhkaf.a ixLHdj oekg mj;sk ñ,shk 1l w.h 2016 jk úg ñ,shk 2'5 olajd o 2020 jk úg ñ,shk 4'0 olajd o
j¾Okh jkq we;ehs o jd¾Islj USD ñ,shk 8"000l wfmaCIs; wdodhula ,nd fokq we;ehs o n,dfmdfrd;a;= fõ132' úfoaYSh ixpdrlhska wm rgg meñKsfï tjeks j¾Okhla w;a m;a lr .; yelafla Tjqka yg jd;h" c,h iy N+ñh ¥IKfhka f;dr mßirhla ,nd fokafka kï muKs' .,a w`.=re f.k tk jdylj,ska f.dvnEu iy tajd ;dm n,d.drh fj; m%jdykh myiq lrùu msKsi .,a w`.=re n,d.dr idudkHfhka ia:dms; lrkq ,nkafka fjr<g wdikak msysàul h' oekgu;a fkdfrdÉfpdaf,ays n,d.drhla ia:dms; lr ;sfnk w;r ;%sl=Kdu,hg wdikak idïmQ¾ys ;j;a n,d.drhla bÈlsÍug ie,iqï ilia fldg ;sfí' fuu ia:dk folu" ixpdrl l¾udka;h ixj¾Okh lsÍu i`oyd y`ÿkdf.k ;sfnk" ms<sfj,ska l,amsáh iy ks,dfõ,sj,g wdikakfha msysgd ;sfí' fuu m%foaYj, ixpdrl l¾udka;h i`oyd wjYH flfrk fydag,a" iy uyd ud¾. jeks há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu oekgu;a wdrïN lrkq ,en ;sfí' fuu m%foaYj,g ixpdrlhska wdl¾IKh lr .ekSug rch ienE m%hka;hla orhs kï" fuu m%foaY ¥IKfhka f;dr m%foaY f,i m%ldYhg m;a l< hq;= w;r jd;h" mi iy c,ud¾. ¥IKh flfrk .,a w`.=re n,Yla;s n,d.dr tlS ia:dk wdikakfha bÈlsÍu isÿ fkdl< hq;=h' ta fjkqjg iajNdúl jdhq n,d.dr f.dvk.kafka kï" tu lreKg m%isoaêhla ,nd Èh yels jk w;r jeämqr ixpdrlhska wdl¾IKh lr .ekSu msKsi ixpdrl l¾udka;fha m%j¾Ok f,aLkj, th Ndú; lsÍuo isÿ l< yelsh' ;u foam< i`oyd n,Yla;sh iïmdokh lr .ekSug wd.ka;=l
i;aldr wxYh u.ska NCRE Ndú;hg .ekSu Èßu;a l< hq;=h' 9'5 wvq msßjeh n,Yla;s m%Nj u.ska ld¾ñl j¾Okh kexùu
A 14 jk rEmfhys olajd we;s fhdað; cd;sl fN!;sl ie,eiau hgf;a" l¾udka;j, j¾Okh i`oyd tjeks tla tla mqrjrhla i`oyd l¾udka; msysgqùu Wfoid tla ia:dkhlg wjYH flfrk há;, myiqlï imhñka l¾udka; mqrjr úYd, ixLHdjla ia:dms; lsÍug kshñ;h' fuu l¾udka; mqrjr i`oyd n,Yla;sh iy yqud,h hk oaú;ajhu wjYHfõ' fïjdfha úÿ,sn, wjYH;djh imqrd,Su msKsi fuu l¾udka; mqrjr ;=< iajNdúl jdhqfjka l%shdflfrk l=vd
CCGT n,Yla;s n,d.dr bÈlsÍu isÿ l< yelsh' n,Yla;s n,d.drfhka wmf;a hk ;dmh Ndú;
lr yqud,h W;amdokh lrkq ,nk ixhqla; ;dm iy n,Yla;s ^CHP& moaO;s f,i fïjd l%shd;aul l< yelsh' fujeks moaO;sj,g iuia; ld¾hCIu;djh 90]la olajd muK by< kexùu isÿ l< yelsh' ÿria: ia:dkj,ska úÿ,sn,h f.k tk úg isÿjk /yeka ydksh o wvqùu isÿfõ' j¾;udkfha" úÿ,sn, iemhqfï oS isÿjk tjeks ydksh 12]la muKfõ' ;dm ,smj,a" fmdarKq iy Wÿka jeks fhdod .ekSï i`oyd wjYH flfrk iDcq ;dm Yla;sh jvd M,odhS wdldrhlg iy fmfg%da,shï f;,a fyda ffcj ialkaO fyda oykh lsÍfïoS isÿúh yels mßir ydkshg jvd wvq n,mEula iys;j W;amdokh lsÍu i`oyd iajNdúl jdhqj fhdod .;
100
yelsh' ksIamdokfhys .=Kd;aulNdjh jeä ÈhqKq lrkq ,nk iy ksIamdokfhys l%shdmámdáfhka m%;sfCIam flfrk m%udKh wvq lrk" WIAK;aj md,kh we;=<;aj ld¾hidOkh i`oyd jvd hym;a md,khla iajNdúl jdhqj Ndú;h iu. <`.d lr .ekSug yelshdj ,efnkq we;' l¾udka;j,g msßisÿ n,Yla;s m%Njhla ;sfí kï" l¾udka; i`oyd jeämqr úfoaYSh iDcq
wdfhdack ^FDI& wdl¾IKh lr .ekSug yels jkq we;' fndfyda l¾udka; i`oyd iajNdúl jdhqj fmdaIK f;d.hla f,i l%shdlrkq we;' wm rfÜ fmdfydrla f,i CIKsl fj<`ofmd<la ;sfnk ksid" oekgu;a" iajNdúl jdhqfjka hQßhd ksIamdokh lsÍfï we;s yelshdj ms<sn`oj i,ld n,d ;sfí' fuhg wu;rj" wu;r /lshd wjia:d imhk iy wm rfÜ wd¾Ól j¾Okh by< kxjk" iajNdúl jdhqj mdol fldg.;a fjk;a fndfyda l¾udka; wdrïN lsÍug yels jkq we;' 9'6 wdydr iqrCIs;;djh iy;sl lsÍu Y%S ,xldfõ by<u ksIamdos;;djhla iys; lDIsld¾ñl bvï msysgd ;sfnkafka jhU m<d;
^NWP&" W;=re ueo m<d; ^NCP& iy kef.kysr m<d; ^EP& hk m<d;a ;=<h' ù fnda.h fukau w;sf¾l fnda. o fuu m<d;a ;=< mq`M,a f,i j.d lrkq ,efí' uyje,s .`. W;=re ueo m<d;g yrjñka fuu m<d;a i`oyd jdß c, iïmdokh isÿ lsÍu msKsi rch w;suy;a uqo,a iïNdrhla úhoï lr ;sfí' f.dùkag ;u bvlvï jir mqrd j.dlsÍug fuu.ska yelshdj ,nd oS ;sfí' fuu m<d;a ;=fkys by< lDIsld¾ñl ksIamdÈ;;djhg tla fya;=jla jkafka tlS m%foaYj,g wju j,dl=`M wdjrKhla iys;j jir mqrd by< iQ¾h úlsrKhla ,eîuh' N+ñh iu;, ùu ksid Ldokh w,amùfuka ydhkhlg ,la fkdù mfia idrj;aNdjh mj;ajd .ekSug yels ù ;sfí' mq;a;,ug tmsáka ngysr fjrf<a oekgu;a ia:dms; fldg we;s .,a w`.=re n,d.drfhka iy ;%sl=Kdu,hg ol=Kska kef.kysr fjr<g wdikakj msysá idïmQ¾ys bÈlsÍug fhdað; n,d.drfhka isÿ flfrk úfudapk fuu ;;ajh fjkia lrkq we;' fuu n,d.drj,ska ¥IKh isÿ flfrk úfudapk n,d.drj,ska úisÍ .sh miq fnda. iy fjk;a .yfld< u; wys;lr n,mEula isÿ lrñka N+ñh Tiafia ;ekam;a ùu isÿ jkq we;' ksß;È.
fudaiï ^SW& udi ;=< mq;a;,u n,d.drfhka úfudapkh jk ¥Il rg wNHka;rhg yudf.k
f.dia jhU m<df;a ^NWP& iy W;=re ueo m<df;a ^NCP& f.dúìï u; ;ekam;a jkq we;' ta yd
iudkj" Bidk È. ^NE& fudaiï udi ;=<" idïmQ¾ n,d.drfhys ¥Il rg ;=<g .idf.k f.dia
kef.kysr m<df;a ^EP& iy W;=re ueo m<df;a ^NCP& f.dúìï u; ;ekam;a jkq we;' .,a w`.=re oykh" lDIs bvï u; jd¾Islj fgdka .Kkska f,day ;ekam;aùu Tiafia lDIsld¾ñl mi ¥IKh ùug u. mdok w;r" tu.ska fnda. wiajekak wvq lsÍug iy wdydrhg .; yels fnda. ;=< nerf,day ixÑ; ùug u. mdohs' .,a w`.=re n,Yla;s n,d.dr ;j ;j;a bÈlsÍu
wLKavj isÿ lsÍfï CEBys ie,eiau;a iu." fnda. j.d lsÍu i`oyd ¥IKfhka f;dr lDIs ld¾ñl N+ñ mj;ajd .ekSu ÿIalr lghq;a;la jkq we;' bvïj, ksIamdos;;djh ÿ¾j, jqjfyd;a th rfÜ wdydr iqrCIs;Ndjhg ;¾ckhla jkq we;' ie,iqï lrk ,o .,a w`.=re n,d.dr iajNdúl jdhq n,d.dr u.ska wdfoaYkh lsÍu N+ñh ¥IKfhka f;drj ;nd .ekSu iy;sl lrkq we;s w;r wdydr iqrCIs;;djh wm rg ;=< ;yjqre lsÍu o isÿ lrkq we;' 9'7 OQ,l f,day iy úlsrKYS,S øjHj,ska f;dr rgla
101
fuys 6'3 fldgfiys úia;r l< mßÈ" .,a w`.=re oykh mq`Miaik ,o .,a w`.=re m%udKfhka 10]la muK w`M b;sß lrhs' fuu w`Mj, riÈh" wd¾iksla" iy leâñhï jeks OQ,l ner f,day wvx.=fõ' wm rfÜ mi ;=< ;ekam;a ùug bv we;s m%udK 41 jk rEmfhys olajd we;' ;jo" fld<U úYaj úoHd,fha mßfhaIljreka ^52 msgqj n,kak& úiska ;yjqre lr we;s mßÈ .,a w`.=re w`Mj, ie,lsh hq;= m%udKhla úlsrKYS,S øjH wvx.=fõ' úl,am l%shdud¾. ;sìhoS;a ie,iqï
lrk ,o 4"500 MWg jvd jeä Odß;djhlska hq;a .,a w`.=re n,d.dr bÈ lrk ,o úg by; lS OQ,l øjH rgmqrd ;eka ;ekaj, oeóu wkd.; mrmqrg isÿ lrk uyd wmrdOhla f,i ye`Èkaúh yelsh' by; Odß;djh iys; fhdað; .,a w`.=re n,d.dr" .,a w`.=rej, 10]l w`M m%udKhla we;ehs wkqudk l< úg" jd¾Islj w`M fgdka ñ,shk 1la ckkh lrkq we;' .,a w`.=re wêl f,i Ndú;
flfrk USA" Ökh" fyda bkaÈhdj jeks rgj,a fuka fkdj" Y%S ,xldj" ñksiqkg Ôj;aùug iy wdydr fnda. j.d lsÍug bvlv m%udKj;a fkdjk yd wêl f,i ;onoh iys; l=vd N+ñhlska iukaú; l=vd rgls' ñksiqka úiska W;amdokh flfrk >k wmøjH bj;a lsÍu i`oyd iqÿiq ìïlvla fidhd .ekSug k.r iNdj,g wmuK ÿIalr;dj,g uqyqKmEug isÿ ù ;sfí' tfyhska" tjka jd;djrKhl OQ,l úlsrKYS,S øjH iys; .,a w`.=re w`M bj;a lsÍu i`oyd ñksia jdifhka f;dr N+ñhla fidhd .ekSu w;sYh ÿIalr jkq we;' n,Yla;sh W;amdokh i`oyd iajNdúl jdhqj fhdod .kafka kï" tjeks >k wmøjH tl;= ùula isÿ fkdjk w;r wm rg OQ,l yd úlsrKYS,S øjHj,ska f;dr rgla jkq we;' 9'8 cd;sl wd¾Ólh jeä ÈhqKq lsÍu
;siay;r ^34& jk j.=fjys fmkakqï lr we;s mßÈ 2012 oS LKR ñ,shk 432"368la iy 2013 oS LKR ñ,shk 151"385la jQ wm rfÜ f.jqï fYaIfhys mq`M,a ys`.hla mj;S' fuu ys`.h" úfoaYSh nyqmd¾Yaúh uQ,H wdh;kj,ska Kh ,ndf.k mshjkq ,efí' jir .Kkdjl iuqÉð; Kh
m%udKh jk oekg wm rfÜ mj;sk Kh m%udKh 2013 j¾IfhaoS USD ì,shk 39'7la 133 fyda
LKR ì,shk 5"160la úh' rch oekg úhoï lrk iïmQ¾K wdkhk ìf,ka 25]la muK fmfg%da,shï bkaOk u; úhoï lrhs' fuh wd¾:slfha ixj¾Okhg ndOdjla fõ' f;,a wdkhkh lsÍfï úhou ;jÿrg;a by< oeuqjfyd;a th rfÜ wd¾Ólhg wu;r mSvkhla tla lsÍula jkq we;'
34 jk j.=j ( 2012 iy 2013 ld,h ;=< cd;sl wmkhk-wdkhk fYaIh134
whs;uh LKR ñ,shk uQ,dY%h
CBSL AR 2012 2013
wdkhk 2,441,879 2,323,128 75 jeks j.=j
wmkhk 1,245,531 1,344,054 65 jeks j.=j
fm%aIK 763,980 827,689 85 jeks j.=j
uq`M wdodhu 2,009,511 2,171,743 fYaIh 432,368 151,385
fjr<ska tmsgo we;=,;aj wm rfÜ ika;l N+ñh ;=< jdKscj Wlyd .; yels jdhq ksê fidhd .kakd ,oafoa kï" by; lS úfoaYSh n,Yla;s iïm;a u; hemSu wju lr .; yels jk w;r f.jqï fYaIh by< hEu o j<lajd .ekSug yels jkq we;' ixj¾Okh i`oyd n,Yla;s jeämqr wjYHjk w;r bkaOk wdkhkfhys ´kEu jeäùula i`oyd wjYH lrk msßjeh" wdydr iy T!IO jeks fjk;a w;HjYH mdßfNda.sl NdKav wdkhkh lsÍu i`oyd fhdojk uqo,a u.ska mshùug isÿ jkq we;'
102
bkaOk foaYShj imhd .; yels kï fjk;a w;HjYH NdKav wdkhkh i`oyd úYd, úfoaY úksuh m%udKhla b;sß lr .; yels jkq we;' ;ju;a fidhd .ekSug kshñ; fldgia ;=< iajNdúl jdhq úYd, ksê yuqjqjfyd;a 34 fjks j.=fjys fmkakqï lr we;s f.jqï fYaIfhys j¾;udk ys`.h mshjd .ekSug Wmldr lr .; yels" lsishï w;sßla; iajNdúl jdhq m%udKhla wmkhkh lsÍug o isÿ l< yels jkq we;' 9'9 /lshd wjia:d by< kexùu fmdaIK f;d.hla f,i iajNdúl jdhqj Ndú; lrk l¾udka; ixj¾Okh lsÍu" iajNdúl jdhqj rg mqrd úiqrejd yeÍu" iy kd.ßl m%foaY iy l¾udka; mqrhka ;=< fnod yeÍu i`oyd mqyqKqj ,;a mqoa.,hska úYd, ixLHdjla M,odhl f,i fufyhùu isÿ l< hq;=fõ' uQ,sl ;dCIKsl mqyqKqj iys;j Tjqka fiajfha msysgúh hq;= jk w;r" bka wk;=rej Tjqka kshef,k lghq;a;g wkqj úfYaI mqyqKqjla ,nd oSu isÿ l< hq;=h' ´kEu ldkaÿùul oS isÿúh yels wk;=rej,oS l%shdlsÍu o we;=<;a wdrCIl wx.hka wvx.= jk mqyqKqjla ,nd oSu wksjd¾hfhka isÿ l< hq;=h' tfyhska" ienE f,i lghq;= mshjfrka mshjr y÷qkajd oSug m%udKj;a ld,hlg fmr Tjqka fiajfha msysgqùfï jevigyk wdrïN l< hq;=h' há;, myiqlï f.dvke.Su" wk;=rej tk k<ud¾. cd, fufyhqï iy kv;a;= lghq;= i`oyd ;dCIKsl mqoa.,hka oyia .Kkla wjYH jk nj weia;fïka;= fldg ;sfí' wfmau iajNdúl jdhqj Wlyd .ekSfï iy m%fhdackhg .ekSfï úIhh wrnhd cd;sl Y%uh" oekqu" ;dCIKh fiajd iy m¾fhaIK yelshdjka i`oyd iyNd.S ùu yd ixj¾Okh lsÍu u.ska fjk;a jákdlula wdfoaY l< m%;s,dN iïmQ¾K iudchgu ,efnkq we;' fmdaIK f;d.hla f,i iajNdúl jdhqj Ndú; fldg l¾udka; ixj¾Okh lsÍug we;s yelshdj i;=j iEu uÜgulu oyia .Kkla Rcq /lshd wjia:d-;dCIKsl" Wmldrl fiajd" iy l<ukdlrKh iy ksIamdÈ; ksmehqï fj<`odfï iy fiajd iemhSfï fndfyda jl% /lshd wjia:d ìyslsÍfï yelshdj ;sfí' 9'10 cd;Hka;r iïuq;s j.lSï bgq lsrSu .,a w`.=re n,d.drj,ska isÿ flfrk úfudapk iy ksl=;a lsÍï ms<sn`o ie,ls,a,g .kakd
cd;Hka;r .súiqï folla ;sfí' bka tlla GHG úfudapk ksid we;s úh yels foaY.=K fjkiaùï ms<sn`oj jk w;r wfkl riÈh ksl=;a lsÍu iïnkaOfhka fõ' n,Yla;s m%Njh f,i .,a w`.=rej,ska iajNdúl jdhqj fj; udreùu fulS iïuq;s oaú;ajhgu wkql+,j lghq;= lsÍug yelshdj ,ndfoa'
foaY.=K úm¾hdi ms<sn`o tlai;a cd;Skaf.a rduq iïuq;sh ^UNFCCC&
wdikak jYfhka cd;Ska ish,a, u.ska wkqu; lrk ,o UNFCCC j¾I .Kkdjlg fmr n,d;aul lrk ,oS' iïuq;sfha lsfhdf;da ixOdkfha uq,a flgqïmf;ys ffk;sl ne`oSï hgf;a"
ÈhqKq rgj,a md¾Yaj muKla GHG úfudapkh wvq lsÍu isÿ l< hq;=h' fï jk úg th lekal=ka ;SrKh u.ska ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj,a flfryso n,mdk whqrska kj kS;s mkjd ;sfnk w;r" ta wkqj" fuu rgj,a o zz2020 idudkH b,a¨ï wjia:dj hgf;a idfmaCIj úfudapkh i`oyd wj.ukhla ,nd .ekSu b,lal fldg f.k ;srir ixj¾Ok ikao¾Nh ;=< cd;sl jYfhka iqÿiq
wjulrK l%shdud¾.ZZ .ekSu isÿ l< hq;= w;r" th" UNFCCC f,alï ld¾hd,h fj; jd¾;d lsÍu isÿ l< hq;=h' ÈhqKqfjñka mj;sk rgj,a ;u wjulrK l%fudamdhhka f,alï ld¾hd,hg okajk ,o úg" tlS wjulrk hdka;%K l%shdjg kexùu msKsi ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj,g ixj¾ê; rgj,a uQ,Huh wdOdr iemhSu isÿ l< hq;= nj o fulS ;SrKfhys i`oykafõ'
103
úÿ,sn, W;amdokh i`oyd .,a w`.=re u; hemSu jeäùu;a iu." Y%S ,xldfõ n,Yla;s wxYfhka
isÿjk CO2 úfudapkh" CEBys LTGE ie,iqfuys olajd we;s mßÈ 2010 oS jd¾Islj fgdka ñ,shk
^Mt& 06 isg 2025 jk úg 25 Mt/yearolajd by< hEug bv ;sfí' fuh" 317]l jeä ùuls' idudkH b,a¨ï wjia:dj hgf;a isÿjk úfudapkh f,i 2025 úfudapk m%udKh ie,lsh yels w;r" wkd.; n,Yla;s W;amdokh i`oyd ia-jdhqj fj; udreùu u.ska úfudapk wvq lsÍug wjulrK l%fudamdhhka wm rg u.ska l%shd;aul lr ;sìh hq;= jkq we;'
Y%S ,xldfõ" 0'78 t CO2Eq/Capita135 iys;j wju úfudapk uÜgula j¾;udkfha mj;sk w;r"
j¾;udk uÜgïj,g idfmaCIj ;jÿrg;a úfudapkh wvq lsÍfï yelshdjla fkdue;' Y%S ,xldjg isÿ l< yels jkafka wkd.; úfudapk wvq lsÍu iy th wkd.;fha iqmqreÿ b,a,qï wjia:djg
^BAU& idfmaCIj wvqùula f,i fmkakqï lsÍuhs' ;u wjulrK b,lal UNFCCC fj; oekqï oSfïoS fndfyda rgj,a fuu l%fudamdh fhdod .kq ,nhs'
by; i`oyka úfudapk wvq lsÍu hkqfjka woyia lrkafka" jdhqf.da,fhys ;sfnk m%Odk GHG
jk -CO2,CH4 yd N2O - iuQy f,i wvq lsÍuhs' tajdfha f.da,Sh WKqiqï úNjh ^GWP& i,ld n,ñka fuu úfudapk iuQylrKh lsÍu isÿ lrk w;r" my; i`oyka iólrKh Ndú; fldg
fidhd .kq ,nk CO2Eq w.hhka u.ska th m%ldY lsÍu isÿ lrhs'
CO2Eq = CO2 + CH4 * GWPCH4 + N2O *GWPN2O
jir 100l ld,mßÉfþohla Tiafia CO2ksid isÿjk f.da,Sh WKqiqï úNjhg idfmaCIj"
GWPCH4 iy GWPN2O f,i y`ÿkajkq ,nkafka" ms<sfj,ska CH4 iy N2O ksid we;sjk f.da,Sh
WKqiqï úNjhka fõ'136 fmr idlÉPd lr we;s mßÈ iEu W;amdok b,a¨ï wjia:djla - BAU,
NG1 iy NG2- i`oyd CH4 iy N2Oj, úfudapk w.hhka ,nd .kq ,nkafka 35 jk j.=fjys
olajd we;s úúO bkaOk i`oyd jQ GHG úfudapk idOl Ndú; lsÍfuks' fuu j.=fjys idfmaCI
GWP w.hhkao olajd we;'
7 jk rduqj ( foaY.=K úm¾hdi ms<sn`o tlai;a cd;Skaf.a rduq iïuq;sh mD:súfha foaY.=K moaO;sh iu. ydksodhl f,i wka;¾l%shd lsÍu j<lk uÜgulg jdhq
f.da,h ;=< yß;d.dr jdhq ^GHG& idkaøKh ia:djr lr .ekSfï wruqK we;sjfoaY.=K
úm¾hdi ms<sn`o tlai;a cd;Skaf.a rduq iïuq;sh^UNFCCC)" 1992 § f,dalfha cd;Ska úiska ms<sf.k ;sfí' fuu iïuq;sh" 1997 § foaY.=K úm¾hdih ms<sn`o lsfhdf;da ixOdkfha uq,a
flgqïmf;ys olajd we;s GHG úfudapk w.hhka 2008-2012 ld,mßÉfþoh ;=< ÈhqKq rgj,a md¾Yajh u.ska isÿ flfrk úfudapk iSud lsÍug n, lrhs' uq,a wjia:dfõ§" wod< m%;sm;a;s iy l%shdud¾. ilia lsÍfï§ foaY.=K úm¾hdi ms<sn`oj ie,ls,a,g .; hq;= jQ ÈhqKq fjñka mj;sk rgj,a md¾Yajh by; fldkafoaisj,ska ksoyia lrk ,§' lekal=kays § 2010 foieïn¾ udifha§ mj;ajk ,o md¾Yajlrejkaf.a /iaùul§ .kakd ,o
;SrKhlg wkqj" ish¨u md¾Yajhka" CO2, CH4, N2O iy fjk;a l¾udka; jdhq
fndfydauhla wvx.= jk GHG úfudapk ;u rgj, wvq lsÍu i`oyd l%shd l< hq;=fõ' fuu ;SrKhg wkqj ixj¾ê; iy ixj¾Okh fjñka mj;sk rgj, md¾Yajlrejka
iafjÉPdfjkau ;u wvq lsÍï ms<sn`o b,lal m%ldYhg m;a lsÍug wjYHh' UNFCCCys fjí wvúhg wkqj" ±kgu;a rgj,a 45la Tjqkaf.a b,lal.; wvqlsÍï m%ldYhg m;a lr we;s w;r" Y%S ,xldj ;ju;a tfia isÿ fldg fkdue;' foaY.=K úm¾hdi i`oyd Y%S ,xldjg l=uk fyda wdldrhl iyfhda.hla ,eîfï m%uqL;djhla fkd,eîug fya;=j fuh úh yelsh'
104
n,Yla;s iy Bg iïnkaO wxYj,ska msgjk CH4 iy N2O u.ska f.da,Sh WKqiqï úNjh u;
flfrk odhl;ajh 0'4]la ;rï jk wvq w.hhla .kS' tksid" CO2 idkaøKh muKla fuu
wjia:dfõ§ ie,ls,a,g f.k we;' b,a¨ï wjia:d ;=k ^03& hgf;a ,nd.;a CO2 w.hhka 70 jk
rEmfhys fmkakqï fldg we;' iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj ^BAU&g idfmaCIj" NG1 b,a¨ï wjia:dj
hgf;a 2024 jk úg 15]l wvqùulao NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a 26]l wvqùula o w;am;a lr .; yels jkq we;ehs fuys,d igyka l< hq;=h' tjeks wjulrK l%fudamdhj,g wkqyqreùu wm rgg ÿria: ixisoaêhla jkq we;' Y%S ,xldj j¾;udkfha ;u fláld,Sk fukau È.=ld,Sk ixj¾Ok b,lal imqrd .ekSfï uQ,H iqrCIs;;djh i`oyd oaúmd¾Yaúl .súiqï u; fukau
cd;Hka;r uQ,H wruqo, ^IMF&" f,dal nexl=j ^WB& iy wdishdkq ixj¾Ok nexl=j ^ADB& jeks úúO uQ,H iïmdok hdka;%K u; hefma'
35 jk j.=j ( CH4 iy N2O i`oyd úfudapk idOl iy GWP w.hhka137
bkaOkh úfudapk idOlh g/GJ
CH4 N2O
ãi,a 3 0.6
bkaOk f;,a 3 0.6
.,a w`.=re 1 1.5
iajNdúl jdhq 1 0.1
CO2 j,g idfmaCI GWP 21 310
70 jk rEmh ( úúO b,a¨ï wjia:dj hgf;a ishÆu wxY i`oyd m%CIsma; CO2 úfudapkh fuu Khlrejka iy wdOdrlrejka fyda mkjkq ,nk mQ¾j fldkafoaishla jkafka" udkj whs;sjdislï" ffk;sl whs;sh" iy mßirh iq/lSu jeks úúO cd;Hka;r iïuq;Ska iu. wmf.a tl`.;djh mj;ajd .ekSug n,lsÍuh' j¾;udkfha" udkj whs;sjdislï W,a,x>kh lsÍu yd iïnkaOj Y%S ,xldfõ fyd`o ku /l.ekSu i`oyd úYd, m%hka;hla ±Íug isÿ ù ;sfí' bÈß ld,h ;=<" uQ,HdOdr ms<sn`o idlÉPdj,§ cd;Hka;r tl`.;djhla iys; mßir .súiqï i`oyd wkq.;j l%shdlsÍu iïnkaOj o ta yd iudk wjOdkhla fhduq jkq we;' tksid" iqÿiq wjulrK l%fudamdhhla fkdue;sj úfudapk by< hEug bv ie,iSu rfÜ hym;g fya;= fkdjkq we;'
105
riÈh ms<sn`o ñkudgd iïuq;sh udkj l%shdldrlïj,ska udkj fi!LHh iy mßirh /l.ekSu i`oyd tl`. jQ kj;u
cd;Hka;r iïuq;sh jkafka riÈh ms<sn`o ñkudgd iïuq;sh ^MCM& fõ138' th" riÈh iy riÈh
ixfhda. mßirhg ksl=;a lsÍu md,kh lsÍu yd iïnkaOj l%shd lrhs' th" rgj,a 91la iy EU fj;ska ,nd .;a w;aik iys;j 2013 Tlaf;daïn¾j,§ ms<s.kakd ,§' ^Y%S ,xldj tf,i w;aika
;enQ rgj,a w;r ke;&' rgj,a 50la MCMys 9'4 j.ka;shg wkqj" riÈh m%Nj iys; md¾Yajhka ;u rg iïuq;shg tl`.j l%shd lsÍu wdrïN l< od isg jir y;rla we;=<;" tys ksl=;a lsÍï md,kh lrk l%u iy tys wfmaCIs; b,lal" wruqKq iy m%;sM, iys; cd;sl ie,eiaula md¾Yajlrejkaf.a iïfï,khg Ndr §u i`oyd ilia lrkq we;'
iqmqreÿb,a¨ï wjia:dj hgf;a 3700 MWl m%udKhla jk ish¨u .,a w`.=re n,d.dr l%shd;aul jk úg ksl=;a ùug bv ;sfnk nerf,day m%udKh fmkakqï lrk 41 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ .,a w`.=re w`M ;=< yuqfjk fndfyduhla ner f,day w;r riÈh o wka;¾.;fõ' fuu
rEmhg wkqj" jd¾Islj riÈh 3 tla mßirhg tl;=ùu isÿúh yels w;r tu riÈh" îug .kakd c, m%Nj ¥IKhg ,la lrñka mdxY= c,;,h fj; ldkaÿùu isÿ úh yelsh' th" u;aiHhska wdydrhg .ekSu Tiafia wdydr oduhg we;=,aùu iy tu.ska iakdhqfõ§h iy,CIKj,g f.dÿreùu isÿúh yelsh139' weußld tlai;a ckmofhys" mßirhg ksl=;a flfrk riÈh m%udKfhka 50]la W;amdokh jkafka .,a w`.=re ;dm n,d.dr u.sks140^8 jk rduqj n,kak&'Y%S ,xldfõ o" fhdað; .,a w`.=re n,d.dr moaO;shg tla lsÍu;a iu." mßirhg riÈh ie,lsh hq;= m%udKhla úfudapkh úh yelsh' flfiafj;;a" iïuq;sfhys md¾Yajhla jQ úg" Y%S ,xldjg riÈh úfudapkh md,kh isÿ lsÍug wjYH jkq we;' riÈh úfudapkh ùu iSud lsÍfï iqÿiqu l%fudamdh jkafka" mj;sk iy ie,iqï lrk ,o ish¨u .,a w`.=re n,d.dr iajNdúl jdhqfjka l%shd flfrk n,Yla;s n,d.dr njg mßj¾;kh lsÍuhs'
8 jk rduqj ( riÈh ¥IKh u.ska we;s flreKq ñkudgd frda.h
iakdhqfõ§h iy,CIKh u.ska mSvdjg m;a <uqka iy jeäysáhka yuq jQ m%:u wjia:dj 1856§ cmdkfha" ñkudgdj,ska jd¾;d úh' YÍr p,k wysñùu" w;a iy mdoj, ysrs.;sh" m%Odk udxY fmaYsj, ÿ¾j,;djh" oDIaá fCIa;%h mgqùu" iy Y%jKhg yd l:khg ydks ùu jeks frda. ,CIK fuys§ fmkakqï flf¾' ;on, f,i frda.S jQ wjia:dj,§" Wu;=j" wxYNd.h" uq¾cdj" iy frda.,CIK u;= ù i;s lsysmhla ;=< ñhhEu isÿúh yelsh' fuu iakdhqfõ§h iy,CIKh" uq,a wjêfha§ thg fya;=j fkd±k isàu fya;= fldg f.k ñkudgd frda.h f,i y`ÿkajk ,§'
miqj lrk ,o úu¾Ykj,§ ñkudgdys uqyqÿ fndlalg wdikakfha msysá ridhksl l¾udka;Yd,djlska fu;s,a u¾lß wvx.= neyer lrk øjH uqyqÿ fndlal ;=<g ksl=;a lr ;snqKq njo tu fndlafla isá u;aiHhska wkqNj lrk ,o ck;dj fuu frda.hg f.dÿre ù we;s njo fidhd .kakd ,§' fuu frda.fhys fya;=ldrlh fulS l¾udka; Yd,dfjka msgflreKq riÈh li< nj y`ÿkd.ekSug ffjojreka yg jir ;=kla ^03la& .;jQ w;r fuu frda.fhka je<elafjk l%u ia:dms; lsÍug iy ydkshg m;a ñksiqka yg jkaÈ f.ùug wv ishjilg wêl ld,hla .;úh' fujeks isÿùï je<elaùfï kj;u
l%uh jkafka 2013 § ms<s.kq ,enQ riÈh ms<sn`o ñkudgd iïuq;shg ^MCMg& wkql+,j lghq;= lsÍuh'
106
107
10' iajNdúl jdhq wmkhkh lsÍfï yelshdj jdhq .fõIKh ;j ÿrg;a wu;r fCIa;% lrd jHdma; ùfï§ iy kj ksê fidhd .kakd ,o úg" ´kEu w;sßla; jdhq m%udKhla we;akï" tu w;sßla;h by< b,a¨ula mj;sk wdishd;sl rgj,g wmkhkh lsÍfï yelshdj Y%S ,xldj fidhd ne,sh hq;=h' flfiafj;;a" tjeks ;SrKhla .ekSug fmr" l,dmh ;=< iajNdúl jdhqj i`oyd we;s b,a¨u iy iemhqu fukau tys fj<`ofmd< ms<sn`o mj;sk ;;ajh ie,ls,a,g .; hq;=h' 10'1 wdishdfõ iajNdúl jdhq ksIamdokh
wdishdfõ fndfyda rgj, iy bkaÈhdkq id.r j<,a, ^IOR& ;=< msysá rgj, .Dyia: lghq;=
i`oyd fyda f.dvìu Tiafia k< ud¾. u.ska jdhqj f,i fyda id.r Tiafia jdyl ;=<LNG f,i fyda wmkhkh lsÍu i`oyd fyda iajNdúl jdhqj ksIamdokh lrkq ,efí' tajdfha ;lafiare lrk ,o ksê iy ksIamdok YS>%;d 36 jk j.=fjys olajd we;' l,dmh ;=< iajNdúl jdhq ksIamdokhg
tla jQ kj;u rgj,a ;=k jkafka" gekaidkshdj" memqjd ksõ.sks ^PNG& iy ñhkaudrhhs'
gekaidkshdj" USD3/million Btu141 jeks jdhq ksê ñ,lg wdishd;sl rgj,a fj; LNG wmkhkh
lsÍu i`oyd ie,iqï ilia lrñka mj;S'
36 jk j.=j ( wdishdfõ iy IOR rgj,iajNdúl jdhq ixÑ; iy ksIamdokh142
Rg 2012 ixÑ; ksIamdokh ixÑ;$ksIamdok wmkhk 143
Tcf Bcm Bcm/yr Jir Bcm/yr
we*a.ksia:dkh 1.750 49.55 4.94 10.0
´iafÜ%,shdj 27.850 788.51 55.78 14.1 24.7
nx.,dfoaYh 6.489 183.72 20.11 9.1
nDkdhS 13.800 390.71 12.44 31.4 8.81
Ökh 107.000 3,029.45 102.74 29.5 3.21
bkaÈhdj 40.745 1,153.60 47.61 24.2
bkaÿkSishdj 141.060 3,993.77 76.24 52.4 42.33
cmdkh 0.738 20.89 4.99 4.2
fldßhdj 0.250 7.08 35.77 0.2
uef,aishdj 83.000 2,349.94 61.72 38.1 30.79
fudieïìla 4.500 126.33 3.82 33.1 3.50
ñhkaud¾ 10.000 283.13 11.91 23.8 8.29
kjiS,ka;h 0.976 27.63 4.37 6.3
mdlsia;dkh 26.620 753.68 39.14 19.3
memqjd ksõ.skshd 5.483 155.24 3.53 44.0
ms,smSkh 3.480 98.53 2.90 34.0
;dhsjdkh 0.220 6.23 10.24 0.6
gekaidkshdj 0.230 6.46 0.86 7.5
;dhs,ka;h 10.589 299.80 36.98 8.1
úhÜkduh 24.700 699.32 7.71 90.7
øùlrKh i`oyd jQ msßjeh iy m%jdyk úhou tl;= lrk ,o úg wE; fmrÈ. .eKqïlrejl=yg
jehjk msßjeh USD 10'7/million Btu f,i ;lafiare lr we;' iajNdúl jdhqj ksIamdokh isÿ flfrk" l,dmh ;=< jQ rgj,a 16ka" j¾;udkfha wmkhkh lsÍu isÿ lrkafka rgj,a 7la muKS'
108
bka wmkhkh isÿ lrk m%uqL;u rg bkaÿkSishdj fõ' ñhkaudrh" 12 Bcm/year Odß;djhla
iys; k< ud¾.hla Tiafia USD 9/million Btu ñ,lg 500 Mcf/day ne.ska Ökhg iajNdúl jdhq
wmkhkh lsÍu 2013 § wdrïN l<dh' tfukau" 300 Mcf/day ne.ska USD 11/million Btu ñ,lg
;dhs,ka;hg o jdhqj wmkhkh lrhs' uqyqfoa msysá jdhq ksêj,ska iemfhk wjia:dfj ñ, USD
7'46/million Btu fõ' Ökh" 2013 isg g¾lafuksia;dkfhka USD 9'84/million Btu ñ,lg jdhqj wdkhkh lsÍu isÿ lrhs'Ökh" reishdj iu. tl`.;djhlg meñKs kj;u .súiqu wkqj"
iajNdúl jdhqj 38 Bcm/year ne.ska jir 30la i`oyd ie;mqï 2500l k< ud¾.hla Tiafia
ihsîÍhdfõ isg USD 10/kcm muK ^fyda USD 9'91/million Btu& msßjehlg wdkhkh lrkq we;s nj jd¾;d ù ;sfí' tfy;a f.jk ,o ñ, m%ldY fldg fkdue;sh 144
tlafidka fudnhs,a u.ska USD ñ,shk 19la wdfhdackh fldg iajNdúl jdhqj .fõIKh lsÍfï
iy LNG wmkhkh lsÍfï myiqlï imhd we;s" bkaÈhdkq id.r rduqfõ ^IOR& rgj, LNG
wmkhkh isÿ lrk fCIa;%hg we;=,a jQ kj;u rg memqjd ksõ.skshdj fõ' LNG /.;a m<uq kej
2014 uehs udifha§ cmdkhg hk ,§' jir 30l ld,mßÉfþohla ;=< iajNdúl jdhqj LNGf,i
jirlg 6'9 Mtne.skawmkhk lsrSug iuia; ksêh9 Tcfl m%udKhlOdß;djhlska hqla; fõhehs
ie,fla'145 idudkH jYfhka ñ, Btu ñ,shkhlg USD 9'35la f,i Wml,amkh lrñka jHdmD;sfha wd¾Ól úYaf,aIKhla isÿ fldg ;sfí' 10'2 wdishdfj jdhq iemhqu iy b,a¨u
w;S;fha§ wdishdj ;=< È.= ld,Sk fldka;rd;a;=jla hgf;a jÜgï iys;j fndrf;,a ñ, iy jdhq ñ, iu`. iïnkaO;djhla iys;j iajNdúl jdhq fj<`odu isÿ úh' úúO rgj,a .Kkdjla úúO fr.=,dis hgf;a md,kh lrkq ,nk k< ud¾. lsysmhla iys; wdishdfõ iajNdúl jdhq fj<`ofmd<" hqfrdamfha iy W;=re weußldfõ k< ud¾.fuka ifudaOdkh lr fkdue;' flfia fj;;a" wdishd;sl fj<`ofmdf<ys uE;l§ hï fjkialula isÿ ù ;sfí' wdishdfõ .eKqï lrejka
tlai;a ckmofhys f;,a ñ,g jvd fykaß yí yd iïnkaO ñ,g LNG ñ,g .ekSu i`oyd
.súiqï w;aika lrkq ,en we;' ta yd iudkj" S-jl% ^úl=Kqïlre b,a¨ï lrk iy .eKqïlre f.ùug yelshdj ;sfnk ñ, iSud flfrk fldka;rd;a;= ld,h& W;=re weußldj iy hqfrdamh hk fo;ekaysu ñ,g jvd by< uÜgul mj;ajd .ekSug Wmldr fjñka 2008 isg wdishdfõ fldka;rd;a;=j,ska i;HjYfhkau bj;a lrkq ,en we;'
US n,Yla;s f;dr;=re mßmd,khg ^EIA& wkqj" iajNdúl jdhqfjys f.da,Sh fj<`odu ixj¾ê;
(OECD) rgj,g jvd OECD fkdjk rgj," 71 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ jeä YS>%;djhlska j¾Okh isÿjkq we;s njg mqfrdal:kh fldg we;' j¾I 2010-2040 ld,mßÉfþoh ;=< wdishdfõ
ish¨u OECD- idudðl cd;Skaf.a uq`M iajNdúl jdhq mßfNdackh jirlg á%,shk >k wä ^Tcf&
6'7 isg 9'9 olajd by< hkq we;' flfiafj;;a" OECDys idudðlhka fkdjk" Ökh yd bkaÈhdj we;=¨ wdishd;sl cd;Skaf.a rgj, jvd;a m%n, mßfNdack j¾Okhla isÿfj;ehs wfmaCId flf¾' fuu rgj, iajNdúl jdhq mßfNdackh 2010-2040 olajd ld,h ;=<" 72 jk rEmfhys fmkakqï
fldg we;s mßÈ" jirlg 14 isg 16 Tcf olajd by< hkq we;s njg EIA mqfrdal:kh lrhs' fuh jirlg 3'3]l idudkH j¾Ok fõ.hla fõ'
cmdkfhys n,Yla;s wd¾Ól úoHd wdh;kfhys ^IEEJ& mqfrdal:k" wdishdfõ LNG i`oyd b,a¨u
2013 § jirlg fgdka ñ,shk ^tpy& 180 isg 2040 jk úg 360 ñ,shk tpy olajd by< hkq we;ehs fhdackd lrhs' j¾I 2014 uq,a ld,h ;=< 2015 iy 2025 jk úg l%shd;aul ;;ajhg m;a úh yels"
65-70 Mtpy;a w;r uq`M Odß;djhkag iul jk USD LNG wmkhk jHdmD;s mylg DOE wkque;sh ,nd § ;snqKs'
109
71 jk rEmh ( OECD iy OECD - fkdjk rgj, m%laIsma; f.da,Sh jdhq fj<`odu146
72 jk rEmh ( 2040 olajd OECD - fkdjk rgj, m%laIsma; jdhq mßfNdackh147
hqfrdamfha USD 9-11$million Btu iy US fykaß yíf.a USD 4'50$million Btu hk ñ,
w.hhkag jvd fndfyda by< ñ,la jk USD 16-17$million Btul w.hhla wdishdfõ f;,a-
iïnkaê; ;eka LNG ñ,g ysñúh' USA isg wdishdjg LNG iïmdokh lsÍfï msßjeh" øùlrK
iy m%jdyk msßjeh o iys;j ;lafiare l< úg USD 06$million Btu fõ' jdhq fj<`ofmd<
úYaf,aIlhl=g wkqj US jdhq j¾;udk ñ, wdishd;sl fj<`ofmdf<ys by<u ;r`.ldÍ ñ,la jkq we;'148 fuu úYaf,aIKhg wkqj" ´iafÜ%,shdj" reishdj" tlai;a ckmoh" iy kef.kysr
wm%Sldfõ ÈhfUys kj iemhqïlrejkaf.a msysàu fya;= fldg f.k iajNdúl jdhqfjys US ñf,ys
jeäùula iy wdishdfõ LNG ñ, USD 12-13$million Btu olajd wvqùula wfmaCId l< yelsh'
f.da,Sh o;a; ms<sn`o ;j;a f;,a iy jdhq úYaf,aIlfhla LNG wmkhkfhys úYd, W;amd;hla ´iafÜ%,shdfjka n,dfmdfrd;a;= jk w;r fuu oYlh wjidkh jk úg øùlrKh lrk ,o
iajNdúl jdhqj ^LNG& wmkhkh lsÍfuys,d lgd¾ rdcHh wNsNjd f,dalfha m%uqLhd njg
´iafÜ%,shdj m;a fjkq we;' fuu wmkhk" úfYaIfhka LNG we;=¨j n,Yla;sh i`oyd úYd,
b,a¨ula mj;sk wdishd-Ydka;slr fj<`ofmd<j,a fj; meñfKkq we;' wdishd;sl LNG b,a¨u
2010 isg 2025 jir jk ;=re 370 million tpy olajd 165]lska by< hkq we;ehs wfmaCId flf¾'149 cmdkfhys" úfYaIfhkau" *ql=Isud fÄojdplh fya;= fldg f.k kHIaál m%;sl%shl 48u jid ouk ,o w;r" tys m%;sM,hla f,i cmdkh w;amsg fj<`o fmdf<ys b;d by< ñ,lg" fjk;a
ia:dkj, ñ, fuka fo.=Khl ñ,lg Tjqkaf.a LNG ñ,oS .ekSï isÿ lsÍug fm<ö we;'
110
iajNdúl jdhqj i`oyd we;s b,a,qu iy tys w;amsg ñ, iD;=j wkqj o fjkia jkq we;' ksoiqkla
f,i" m%jD;a;s jd¾;djlg wkqj" 2013 YsYsr iD;=fõ oS cmdkfha w;amsg ñ, USD 18-19/million
Btu mr;rhl ;snqKq w;r th 2014 jika; iD;=j jk úg USD 12/million Btu olajd my; jeà
;snqKs150' uE;oS m<jQ kj;u jd¾;djlg wkqj" 2014 iema;eïnrfhaoS wE; fmrÈ.g LNG f.k
hEu i`oyd jQ w;amsg ñ, USD 10'70/million Btu olajd ;jÿrg;a my; nei ;snqKs 151' frdhsg¾fh
kj;u jd¾;djlg wkqj152" flfiafj;;a" wdishdfõ NGj, w;amsg ñ, cQ,s udifhaoS olakg ,enqKq jir ;=k wvqu w.h jQ USD 10'50 isg 41]l m%;sY;hlska by< hEula iys;j iema;eïn¾
uq,oS USD 14'80/million Btu olajd <`.d fjñka tys iD;=uh by< ke.Su wdrïN fldg ;sfí' 10'3 wdishdfõ jdhq flaJøhla ixj¾Okh lsÍu
uE; iajNdúl jdhq iemhqï jeäùu ;r`.ldÍ iajNdúl jdhq fj<`o fmdf<ys ixj¾Okh i`oyd
wjia:djla imhd ;sfnk w;r" Y,al jdhqfjys (shale gas) f.da,Sh ixj¾Okh f,dj mqrd ;r`.ldÍ ñ, ;;ajj, iajNdúl jdhq ñ, iy f;,a yd ne`ÿKq ñ," W;=re weußldfõ m<uqjo tlai;a rdcOdksfha fojkqjo olakg ,enqKq mßÈ iajNdúl jdhq ñ, kshu lsÍu i`oyd l%u
l%ufhka u. mdohs' l,dmSh wdishd;sl fj<`odu iy LNG yd iajNdúl jdhq mßfNdackh by< hk ksid" fld;ekl flfia isÿfõ hehs ;ju;a meyeÈ,s ke;s" iajNdúl jdhq flaJøhla wdishdfõ i;HjYfhkau ixj¾Okh ùu fkdje<elaúh yelsh' tjeks flaJøhla ixj¾Okh lsÍug" Ökh" cmdkh" iy isx.mamQrej oekgu;a leue;a; m%ldY fldg ;sfí153'
fï w;r" LNG wdkhkh lsÍug ^È.= ld,Sk fldka;rd;a;= u;&" LNG f,i .nvd lsÍug" LNG kej; jdylj,g megùug" iy b,a¨u u; w;amsg fj<`ofmd< wkqmd;j,g wmkhkh lsÍu
i`oyd Odß;djh f.dvke.Su u.ska LNG flaJøhla f,i fiajdj iemhSfï Odß;dj isx.mamqrej
ixj¾Okh lrñka mj;S' oekgu;a" jd¾Islj 3'5 Mtpy fj<`odula i`oyd ^o< jYfhka&USD ì,shk 1l msßjehlg myiqlï ilia lsÍu 2013 uehs udifha isg wdrïN fldg we;154' jd¾Islj
LNG 9 Mtpyl fj<`odula yeisrùug mq`M,a lrkq ,nkakd jQ 6 Mtpyla olajd Odß;djh mq`M,a lsÍula isÿ fjñka mj;S155' È.= ld,Sk fldka;rd;a;= u; ñ, iy w;amsg fj<`ofmd< ñ, w;r mq`M,a fjki i,ld ne,Sfï oS" m%;s,dNh jHdmD;sh u; isÿ lrk ,o wêl wdfhdackh myiqfjka wdjrKh lrkq we;'
wE; fmrÈ. LNG i`oyd wfmaCIs; b,a¨fuys jeäùula isÿfõh hk woyia we;sj" ngysr LNG
iemhqïlrefjda .sksfldKÈ. wdishdfõ LNG .nvd lsÍfï myiqlï ia:dms; lsÍug i,ld n,ñka isá;s'156 Y%S ,xldj" cd;Hka;r kdjql ud¾. wdikakfha msysgd ;sîu ksid" Y%S ,xldjg tys
jrdhla iy LNG .nvd lsÍfï moaO;shla ia:dms; lsÍug fjk;a há;, myiqlï oCIsK Y%S
,xldfõ msysgqùu i`oyd leue;a; m< l< yelsh' LNG wdkhkh lsÍu iy k< ud¾.hla u.ska bkaÈhdjg jdhqj iïmdokh lsÍu i`oyd ;%sl=Kdu,fha n,Yla;s flaJøhla msysgq ùfï fhdackdjla" 2010 cQks udifhaoS r;akisß úiska uy nexl=j iy n,Yla;s wud;HdxYh we;=¨ wêldÍka fj; Ndr fok ,o kuqÿ" ta .ek i,ld ne,Sula isÿ fkdjqKs 157' Bg iu.dój"
isx.mamqrej ;u LNG flaJøh 2010 cQks udifhaoS wdrïN lrk ,oS' bkaÈhdfõ" 2012 j¾Ifha iuia; n,Yla;s mßfNdackfhka 10]la imhkq ,nkafka iajNdúl jdhqfjkss' .,a w`.=re yereKq fldg wfkla ish¨u n,Yla;s m%Njj, jd¾Isl j¾Okhg jvd wvq w.hhla jk 2010 isg 2040 olajd bkaÈhdfõ iajNdúl jdhq mßfNdackh 2]l idudkH jd¾Isl j¾Okhla fmkakqï lrk w;r" th" fulS ld, mßÉfþoh ;=< kHIaál Yla;sfhys jd¾Isl j¾Ok fõ.h jk 10]ka mfyka mx.=jla fõ' ;ju;a h:d¾:hka njg m;a fkdjQ" brdkh" g¾lafuksia;dkh iy ñhkaudrh hk rgj,ska iajNdúl jdhq f.k tau i`oyd jir .Kkdjl isg bkaÈhdj ie,iqï ilia lrñka isák k<ud¾. ;=k ^03& f.dvke.Su ms<sn`o .súiqug t<eöu
111
i`oyd jQ wLKav ndOl o we;=<;a iemhqï iïndOl úYd, jYfhka by; lS m%;sM,hg fya;= ù ;sfí' bkaÈhdfõ iajNdúl jdhqj fkdue;sùu ksid" 35]la muK jk n,Yla;s n,d.dr Odß;djhla Ndú;hg fkdf.k mj;sk w;r tksidu fuu n,d.drj,g wdfoaYl bkaOkhla f,i w;sYh ñ, wêl kema;d fhdod .ekSug isÿjkq we;' ie,iqï ilia lr f.dvk.df.k hk iuyr n,d.dr iajNdúl jdhq fkdue;sùu ksid .eg¨j,g uqyqK md we;'158
fm!oa.,sl m¾fhaIK lKavdhula u.ska isÿ lrk ,o zzbkaÈhdjg LNG wdkhkh lsÍfï
NjH;dZZ ms<sn`o wOHhkhla u.ska t<efUk jir lsysmh ;=<" zwdishdfõ cd;Hka;r LNG fj<`ofmdf<ys iemhqï - b,a,qï ;=,s;;djh i`oyd we;s wfmaCIdj by< hñka mj;sk w;r tysoS
wu;r LNG keõNdr iqrCIs;j ;nd .ekSu i`oyd bkaÈhdjg by< ñ, f.ùu msKsi leu;sùug isÿ jkq we;' oS¾> ld,Skj" ueo fmrÈ. iy ´iafÜ%,shdjo we;=<;a wdishd Ydka;slr rgj,ska
bkaoshdjg LNG f.k tau i`oyd m%udKj;a yelslula mj;S159' tksid" oYl .Kkdjla Tíng bkaÈhdj ;=< iajNdúl jdhqj i`oyd fj<`ofmd<la mj;skq we;s nj fmfkkakg ;sfí' wdishdfõ
LNG i`oyd b,a,qu wkd.;fhaoS tys iemhqu wNsNjd hk njla fmfkkakg we;s fyhska Y%S ,xldj kj jdhq ksê fidhd .;fyd;a fulS kj fj<`o fmd< .%yKh lr .ekSug wjia:djla iemfhkq we;' 10'4 jdhq wmkhkh lsÍu i`oyd há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍu
NG wmkhkh lsÍu i`oyd i,ld ne,Sug kï" wju jYfhka jir 20la i`oyd 0'8 Mtpyne.ska
ksIamdokh l< yels 1 Tcfl fmdaIK jdhq ksê wjYHfõ' fuh" wmkhk wjYH;djh i`oyd
ms<s.kq ,nk l=vdu m%udKh f,i idudkHfhka i,lkq ,efí' tfyhska 5 Mtpy ksIamdok
YS>%;djhla i`oyd o< jYfhka 6 Tcfl jdhq-fCIa;% m%udKhla wjYH jkq we;' tjeks fCIa;%hla
fidhd .;fyd;a" tys wmkhkh i`oyd wkq.ukh l< hq;= úl,am folla ;sfí;
bka tlla jkafka" k< ud¾.fhka bkaÈhdjg jdhqj f.k hEu" iy fojekak jkafka" LNG njg jdhqj øj njg m;alr thg by< ñ,la ,nd .ekSu i`oyd w;amsg fj<`ofmd<la ,nd§u fõ' Y%S ,xldfõ jhU È. fjrf<a isg bkaÈhdj olajd k< ud¾.hla bÈ lsÍu i`oyd jk fláu ud¾.hg ukakdrï fndlal ;rKh lsÍug isÿjkq we;' flfiafj;;a" ;ñ,akdvq m%dka; wdKavqj u.ska fuu l,dmh iuqø cd;sl WoHdkhla f,i m%ldYhg m;a fldg we;s neúka" th Tiafia k< ud¾.hla t<Su wys;lr n,mEï we;s lrjkakla úh yelsh' th" iduqøsl ffcj úúO;aj h:do¾Yfhka f,dalfha fmdfydi;au l,dmj,ska tlla jk w;r ksß; È. wdishdfõ m%:u ffcjf.da, ixrCIs;ho fõ' fuu ffcjf.da, ixrCIs;h" mqkS, fudah" uv;Sre" fjr<" we,a.S m%cd" uqyqÿ me<Eá" fldr,amr" ,jK j.=reìï" iy lfvd,dk wh;a fjr<dikak mßirfha jkdka;rj,ska iukaú; jQ ¥m;a 21lska iukaú;fõ160' tfyhska" k< ud¾.h wNh N+ñh u`.yer f.dvìu Tiafia rfÜ W;=re ;=vqjg f.k hd hq;= jk w;r t;ekska fmdala iuqø ikaêh ;rKh fldg bkaÈhdj olajd .uka l< yels fõ'
iïm%odhl wdldrhg LNG wmkhkh lsÍu i`oyd øùlrK moaO;shla f.dvke.Su iy 16ml
wju .eUqrla iys; jQ .eUqre ceáhl YS;ckl øjH LNG jdylj,g megùug wjYHfõ' Y%S
,xldfõ jhU È. fjr<g Tífnka jQ uqyqo fnfyúka fkd.eUqre ùu ksid LNG m¾hka;hla f.dvke.Sug iqÿiqu ia:dkh fuh fkdjkq we;' .eUqre keõf;dg m¾hka;hla i`oyd myiqfjka bvlv i,lk neúka jhU È. fjrf<a isg ;%sl=Kdu,h fj; k< ud¾.hla t<Sug isÿ jkq we;' flfiafj;;a" kef.kysr fjr<g Tífnka th iEfyk ;rï m%udKhla jdhqj fidhd .kafka kï" ;%sl=Kdu,fha isg øùlrKh lrk ,o jdhqj wmkhkh lsÍu i`oyd myiqlï iemhsh yelsh'
112
rch wjYH lrk há;, myiqlï f.dvke.Su i`oyd lsisÿ úhoula isÿ fkdfldg" øùlrK
moaO;shla iy m¾hka;h bÈ lsÍu fukau l<ukdlrKh isÿ lsÍu BOT jHmD;shla f,i wdfhdaclfhl= yg mejßh yelsh' .eUqre ;%sl=Kdu, jrdfha øùlrK myiqlu i`oyd iqÿiq ia:dkhla 73 jk rEmh fmkakqï lrhs' ;%sl=Kdu,h-wkqrdOmqrh-fmdf<dkakrej-oUq,a, p;=IafldaKh wdjrKh lrñka f.dvke.Sug
kshñ; wkd.; fufg%dfmd,sia fhdackd wvx.=" 2030 i`oyd NPP cd;sl fN!;sl ie,iqï fomd¾;fïka;=j ilia lr we;' fuu jmißh ;=< fndfyda l¾udka; bÈ lsSÍug o n,dfmdfrd;a;= fõ' tfyhska" tys n,Yla;s b,a u o imqrd .ekSu msKsi l,dmhg iajNdúl jdhqj f.k tau msKsi fuu fhdað; k< ud¾.h Wmldrhla jkq we;'
73 jk rEmh ( ;%sl=Kdu, jrdfhys øùlrK moaO;sfha fhdacs; msysgqu
jdhq ksIamdok msßjeh idudkHfhkaUSD 0.25/million Btu isg USD 1'0/million Btug jeä
w.hhla olajd fjkia úh yelsh' LNG úl,amh wd¾Ól jYfhka fhda.H ùug USD 1'0/million
Btuj,g wvq ksIamdok úhoula wjYH fõ' LNG fnodyeÍfï msßjehg øùlrK n,d.dr
msßjefhys odhl;ajh USD 1'5 isg 2'0/million Btu olajd mrdihl mj;S' øùlrK moaO;sfha
msßjeh LNG odufha msßjefhys ie,lsh hq;= fldgila fõ; tfyhska" øùlrK myiqlfuys msßjeh wvqlsÍu fuys,d jeo.;a ldrKhla fõ'
LNG jHdmD;shlg f;,a keõ moaO;sh LNG odufha uq`M msßjefhys ie,lsh hq;= fldgils' keõ ixLHdj iy tksidu" kdjql m%jdyk fiajd msßjeh øùlrK myiqlu iy fj<`ofmd< w;r ÿr
m%udKh u; r`od mj;S' fnod yßk ,o LNGys msßjehg kdjql m%jdyk fiajd msßjefhys
idudkHh odhl;ajh o< jYfhka USD 0'5 isg 1'2/million Btu úh hq;=h' keõ iys; .%dyl
m¾hka;" jdIamSlrK WmlrK" iy wfkl=;a wjYH oE o< jYfhka USD 0'3 isg 0'4/million Btu
m%udKhla LNGj, úl=Kk ñ,g odhl lrhs'
j¾I 2010 muK olajd øùlrK moaO;shl msßjeh USD million 200-250/Mtpy olajd mrdihl úh161' jdhqj øùlrKh lsÍu" tajd .ukdka;h olajd f.k hEu" kej; jdhqj njg fmr,Su
hkdÈh i`oyd USD 4 iy 7/million Btu w;r m%udKh msßjehla ±Íug isÿúh yels w;r" th
jdhqj muKla j¾;udkfha wefußldfõ úl=Kk USD 2'50/million Btuj,g jvd fnfyúka jeäh' øùlrK myiqlula iemhSug wêl f,i m%d.aOk wjYH fõ' rfÜ uq`M jdhq ksIamdokfhka
ld,lg jeäjk" 8'9 Mtpy Odß;djhla i`oyd miq.sh iema;eïn¾ udifha§ wkqu; lrk ,o"
´iafÜ%,shdfõ fpõfrdkaf.a ùÜiafgdaka LNG jHmD;sh i`oyd AD ì,shk 29la ^ USD ì,shk
113
30la& jehjkq we;'162 m<uq wmkhkh 2018 § isÿ lsÍug kshñ; jirlg 20 Mtla LNG ksIamdokh lsÍug øùlrK myiqlula f.dvke.Su i`oyd USD ì,shk 30la wdfhdackh fldg
we;s fudieïìla rdcHh" IOR rgj,a w;r LNG iemhqïlrejka w;rg tla jQ w¨;au idudðlhskaf.ka tlls 163' fudieïìlays frdjqud fødaKsfhys" c¾ukshg" ì%;dkHhg" m%xYhg" iy
b;d,shg jir 18la i`oyd jdhq iïmdokh msKsi m%udKj;a 180 TcflamuK jQ jdhq ksê yuq ù ;sfí'
10'5 LNG .nvd myiqlï iïmdokh lsÍu
mßirh ms<sn`o ie,ls,a, iy úfudapk wvq lsÍfï wjYH;djh u.ska m%Odk jYfhka fufyhjk
,o kdjql m%jdyk l¾udka;fhys kj;u m%jK;djh jkafka LNG u.ska keõ l%shd lrùuhs' tys
j¾Okhg tÈßj tk tl ndOdjla jkafka LNG bkaOk /ialsÍfï nkalr myiqlï iys;
jrdhkaf.a ys`.hhs' fjda¾Üis,dg wkqj" zzcd;Hka;r iuqødikak ixúOdkh ^IMO& jeks cd;Hka;r kdjql .ukd .uk wêldÍka u.ska mkjd ;sfnk fr.=,disj,g wkqj ish¨u cd;Hka;r keõ
NOxyd SOx wvx.= úfudapk wvq lsÍug iy tfyhska ,dNodhS f.kaoï wêl bkaOk f;,a kdjql m%jdyk fiajh i`oyd fhdod .ekSu mshjfrka mshjr bj;a lsÍu u.ska kj;d,Su iy ñ, wêl
0'5]s ãi,a f;,a ia:dms; lsÍu fyda tfia fkdue;s kï ñ, wêl úfudapk md,k WmlrK iú lÍu isÿlsÍu fyda wjYHfõ'
fjk;a tlu YLH úl,amh jkafka kdjql m%jdyk fiajd l%shdjg kexùu i`oyd LNG Ndú;
lsÍu fõ' bkaOka iemhqï há;, myiqlï jeä ÈhqKq lrkf;la wfmaCIdfjka isák w;r LNG .nvd lsÍfï nkal¾ iemhSfï yiqrejkakkaf.a m%.;sfhys iSud ùï ksid b,a¨fuys wvqùula
f.k yer olajk w;r fuu wjysr ùug úi`ÿula f,i W;=re hqfrdamh mqrd LNGnkal¾.nvd lsÍfï ia:dk f.dvk.ñka mj;S'164 tfia jQjo" f,dhsâf.a kdudj,s jd¾;djg wkqj" 2020 jk úg
nkal¾ bkaOk fj<`ofmd< iemhqfuka 13]la iy 2025 jk úg 24] la LNG u.ska isÿjkq we;ehs f,dalfha jrdhka wfmaCIdfjka isà'165
uE; §" LNG i`oyd wêl b,a¨ula ;sfnk wE; fmrÈ. rgj,g w;amsg fj<`ofmd< fj; LNG
iemhSfï woyi we;sj LNG .nvd lsÍfï myiqlï iy LNG jdyl kex.=rï ,Eu i`oyd fcá" isx.mamQrej ixj¾Okh lrñka isà' fk!ld nkal¾ lsÍu i`oyd wdl¾IKh lr .ekSu Wfoid" f,dhsâf.a kdudj,sh iu. isx.mamqre jrdh nkal¾ lsÍfï ;dCIKsl iïu; iy l%ufõo iïmQ¾K fldg ;sfí'166
LNG .nvd lsÍfï nkal¾ myiqlï iemhSu i`oyd LNG gexls bÈlr we;s iy .nvdlr we;s
gexlsj, isg keõ fj; LNG f.k hEug myiq jk mßÈ ceáh wi,ska LNG j,ska l%shd flfrk keõj,g kex.=rï ,Eu i`oyd myiqlï iemhSug wjYHfõ' wNHka;r Ndú;h i`oyd ie,iqï ilia lrkjdg jvd keõj,g myiqlï ie,iSug wu;r .nvdlsÍfï gexls iE§ug isÿjkq we;' Y%S ,xldfõ ol=Kq fjr< wi,ska m%Odk cd;Hka;r keõ .ukd.uk ud¾.h msysgd
we;s neúka" LNGj,ska l%shd flfrk keõj,g nkal¾ myiqlï ie,iSu i`oyd yïnkaf;dg fhdod .; yelsh'
nkal¾j, .nvd lsÍu i`oyd wjYH flfrk LNG iemhSu i`oyd úl,am folla ;sfí' bka tlla
jkafka foaYShj ,nd .;a jdhq fhdod.ekSu jk w;r fojekak wdkhkh lrk ,o LNG fhdod .ekSuhs' iajNdjfhkau" mßudKh" foaYSh ksIamdok wkqmd;" iy cd;Hka;r w;amsg iy È.=-
ld,Sk fj<`ofmdf<ys LNG ñ, ieliSfï m%jK;d hkdÈfhys wd¾Ólhka fuys§ iqÿiqu úl,am ;SrKh lrkq we;' foaYSh m%Njj,ska m%udKj;a iemhqï ,nd .; yels jQ úg" flrj,msáfha isg
114
uOHu .nvd m¾hka;h ^CST& bÈlsÍug n,dfmdfrd;a;= jk yïnkaf;dgg jdhqj f.k hEu wjYH fõ' flrj,msáfha isg yïnkaf;dg olajd wêfõ.S ud¾.hla ;sîu fya;+ fldg f.k È.=ld,Skj jvd iqÿiqu úl,amhla f,i k< ud¾.hla ie,lsh yels kuqÿ iqÿiq fj<`ofmd<la iy wjYH flfrk há;, myiqlï ixj¾Okh flfrk f;la wka;¾ l%ufõohla f,i yïnkaf;dgg jdhq m%jdykh
lsÍu i`oyd kùk;u ilia lrk ,o LNG lkafÜkr Ndú; l< yelsh' fï i`oyd" fmr§ idlÉPd lr we;s mßÈ ;r`.ldÍ ñ,lg j¾;udkfha mj;sk øùlrK moaO;shla flrj<msáfha bÈ lsÍug wjYH fõ' YLH;dj ;yjqre lsÍfuka miq k< ud¾.h t<k f;la flrj<máfha isg
yïnkaf;dg olajd m<uqj lkafÜkr u.ska LNG m%jdykh l< yel'k< ud¾.h t<Sfuka miq
fjk;a m%foaYj,g LNG m%jdykh lsÍug fuu lghq;a; i`oyd ,nd .kakd ,o lkafÜkr iuQyh fhdod .; yelsh'
isx.mamqre jrdh 2012 § 42"700 ktl fj<`odula jd¾;d lr ;sfnk w;r thska" 33"685 ktla Wÿka
f;,a i`oyd úh' wfkla w;g" Y%S ,xldfõ nkal¾ lsÍfï mßudj 2012 § Wÿkaf;,a i`oyd 217 ktla
muK iy uqyqÿ jdhq f;,a i`oyd 54 kt úh' isx.mamQrefjka fk!ldjkag iemfhk m%udKh fuka
fuh b;d w,amh tksid" 2023ka wdrïN fldg" iïmQ¾K b,a fuka 10]la fyda 27 kt m%udKhla
LNG u.ska iemhsh yels jkq we;' jrdh m%foaYh ;=< wjYH flfrk .nvd lsÍfï iy LNG
megùfï myiqlï ixj¾Okh lsÍug isÿjkq we;' LNG i`oyd iemhqu iy b,a¨u u; mokï ù jd¾Islj 10]lska fuu m%udKh mq`M,a lsÍu isÿ l< yelsh' yïnkaf;dg nkal¾ ieliSfï
myiqlïj, id¾:l;ajh" ;r`.ldÍ ñ,lg LNG ;sîu muKla fkdj fiajdjka ,nd .ekSu i`oyd meñfKk keõ i`oyd jrdfhka iemfhk wfkla myiqlïj, ld¾hlaIu;dj r`od mj;skq we;'
115
11' iajNdúl jdhq i`oydúl,am m%Nj
wfursldj" Ökh" iy bkaÈhdj jeks fndfyda rgj,a ;u iajNdúl jdhq iïm;a ;snqK o wd¾Ól"
iemhqï úúO;aj" ksIamdok wvq mdvq imqrd.ekSu hkd§ úúO fya;= i`oyd LNG wdldrhg iajNdúl jdhqj wdkhkh lsÍfuys ksr;fõ' foaYSh m%Njj, mqfrdal:kh l< yels wkd.; ld, iSudjlg m%udKj;a iemhqula i`oyd iajNdúl jdhqj ;sfnk úgl§ rcfha m%;sm;a;s iy fj<`ofmdf<a n,fõ." wdkhkh i`oyd bvm%ia;d imhhs kï" iajNdúl jdhqj wdkhkh lsÍu i`oyd we;s wjia:djka i,ld ne,Su iqÿiq fõ'
11'1 LNG wdkhkh lsÍu i`oyd fmr§ .;a m%h;akhka
fndfyda md¾Yj ^Wod( tkafrdka" fI,a& úiska b,a,Sulska f;drj rchg LNG wdkhkh lsÍu i`oyd jHdmD;s fhdackd lsysmhla bÈßm;a l< o tajd ms<sn`o t;rï ie,ls,a,la fkdoelaúk'
LNG wdkhkh lsÍu i`oyd fvd,¾ ñ,shk ish .Kkl msßjehlska hq;a úfYaI m¾hka; bÈ
lsÍug wjYH jk w;r tjeks m¾hka; YLHjkafka 1000 MWl Odrs;dfjka hq;a n,d.drhla
l%shd lrùu i`oyd m%udKj;a wju jYfhka 1 Mtpyl jdhq iïmdokhla ,nd §fï yelshdjla we;akï muKs' w;S;fha § wm rfÜ tjeks b,a¨ula fkd;snqKq neúka fuu jHdmD;s fhdackdj,g úÿ,sn, n,OdrSkaf.ka iyfhda.h fkd,enqKs' jdhq Ndú;d lsÍu tla úl,amhla f,i ,nd foñka
3x300 MW Odß;djhlska hq;a n,d.dr bÈ lsÍu i`oyd rch 2002 j¾Ifha w. Nd.fha§ mqj;am;a
±kaùï u.ska wNs,dYh m%ldYlsÍï ^EOI& le`oùh' miqj th wj,x.= lrk ,o w;r" .,a w`.=rej,ska l%shd lrk n,d.drhla i`oyd muKla kj fhdackdj,s le`ojk ,§' flfiafj;;a" wfmalaIs; wdfhdaclhska yg wod< ia:dk fj; hEu iy jHdmD;s fhdackd ilia lsÍu i`oyd w;s
úYd, úhoula ±Íug isÿjqkoEOI le`oùug miq úmrula f,i .,a w`.=re n,d.drhla ms<sn`o lghq;a; mjd l%shdjg kexùu isÿ fkdlrk ,§' rch 2006 j¾Ifha§ leìkÜ uKav, ;SrKhla u;" fjr< woaor .eUqre uqyqo iys; ia:dk lsysmh
w;ßka tlla jk ñßiafia LNG m¾hka;hla iy 300 MW iajNdúl jdhq n,d.drhla iE§u msKsi brdk rch úiska isÿ lrk ,o m%Odkh ms<s.ekSug ;SrKh l<dh167' wud;HdxY uÜgñka úfYaI idlÉPd meje;aùu mjd isÿ ù ;snqK o" brdkh u; tlai;a cd;Ska úiska wd¾Ól iïndOl mekùu fya;= fldg f.k fulS jHmD;sh l%shdjg kexùug fkdyels úh' reishdjg miqj fojk
úYd,;u iajNdúl jdhq ksêh brdkh i;=j ;snqK o USA u.ska fufyhjkq ,nk UN úiska iïndOl mekùu lrK fldg f.k jdhqj øùlrKh lsÍfï ;dCIKh ,nd .ekSu iy wfkla rgj,g wmkhkh lsÍug brdkhg yelshdjla fkd,enqKs' jvd;a uE;l§" n,Yla;sh iy fjk;a
fhdod .ekSï i`oyd LNG wdkhkh lsÍug yïnkaf;dg jrdh fhdod .ekSu Wfoid" wfmaCId ;eìh yels wdfhdaclhska úiska jHdmD;s fhdackd Ndr § ;snqK o ta ms<sn`oj iaÓr lemùula fmkakqï fkdflßks'
11'2 LNG wdkhkh i`oyd m¾hka;
idudkHfhka" id.r Tiafia LNG m%jdykh lsÍu ta i`oydu ieliQ fk!ld fhdod .ekSu u.ska isÿ lrhs ^3 jk rEmh n,kak&' kej; jdhq njg m;alr mdßfNda.slhska fj; fnod yßkq ,nk
fjrf<ys bÈ lrk ,o .nvd lsÍfï gexls fj;g LNG nEu i`oyd LNG jdylj,g kex.=rï
,Eu msKsi .eUqre uqyqo ^wju jYfhka 16ml .eUqrla& iys; úfYaI ceá wjYH fõ' tjeks LNG f.dvnEu jdylh iy ceáh u;jQ .nvd lsÍfï gexlsh iïnkaO lrk oDV k< ud¾.hla
^iïmQ¾Kfhkau ikaêlrk ,o& Tiafia isÿ jkafkah; tksid" jdylh ceáh wi,skau kex.=rï
116
,Eu isÿ l< hqq;=h' m¾hka; f.dvke.Sfï§" .eUqre lsÍu" YS;ckl .nvd lsÍfï gexls bÈ lsÍu" kej;-jdhqj njg m;a lsÍfï myiqlï" iy jdhq .nvd lsÍfï gexls wka;¾.; jk w;r fulS
ish,a, úhoï wêl lghq;= f,i ye`Èkaúh yelsh' Iekaydhsj, 3'0 Mtpy muK Odß;djhla
iys;j ie,iqï lrk ,o m¾hka;hla i`oyd ;lafiare lrk ,o msßjeh USD ñ,shk 300la muK úh168' flfia fj;;a" jdhq fkdue;s úg úl,amh jk .,a w`.=re n,d.drhla fjkqjg
iajNdúl jdhqfjka oykh flfrk CCGT n,Yla;s n,d.drhla bÈlsÍu u.ska Wmhd.;a b;sßh u.ska m¾hka;h i`oyd jeh jQ msßjeh mshjd .; yels jk neúka" fuh wu;r msßjehla fkdjkq we;'
úÿ,sn,h W;amdokfha§ iulrk ,o msßjeh fmkakqï flfrk 28 jk j.=jg wkqj" 300 MWl
.,a w`.=re n,d.drhla i`oyd USD ñ,shk 500l muK msßjehla oeÍug isÿjk w;r" .,a w`.=re
n,d.drhla i`oyd USD ñ,shk 247l fjkila iys;h" iudk Odß;djhlska hq;a NG oyk
CCGT n,d.drhla i`oyd jeh jkafka USD ñ,shk 250la muKs' n,d.drh tys Odß;djh 900
MWla i`oyd ie,iqï lrkafka kï" n,d.dr m%d.aOk b;sßh USD 741la jk w;r th" uOHu
m%udKfha LNG m¾hka;hla iy wfkl=;a wjYH flfrk há;, myiqlï f.dvke.Su i`oyd wjYH ;rug;a jvd m%udKj;a jkq we;'
11'3 LNG m¾hka; boslsrSu i`oyd ia:dk
LNG wdkhkh lsÍu msKsi m¾hka; msysgqùu i`oyd iqÿiq ia:dk folla Y%S ,xldfõ ;sfí' ;%sl=Kdu,fha iajNdúl .eUqre jrdh iy w¨;ska bÈ lrk ,o yïnkaf;dg wNHka;r f.dvìï
jrdh ^74 jk rEmh& fulS ia:dk fol fõ' ;%sl=Kdu, jrdfha ceáh wdikakhg LNG jdyl
f.k tau msKsi hï há;, myiqlï ixj¾Okh lsÍula isÿ l< hq;= jk w;r" LNG jdyl kex.=rï ,Eu i`oyd .eUqre ceá iys;j tjeks myiqlï fï jk úg;a yïnkaf;dg jrdfha ilid
;sfí' fuys" 10'4 fldgfiys idlÉPd lr we;s mßÈ" rch NG wmkhkh lrkafka kï"
wmkhkh lsÍu i`oyd øùlrKh lrk ,o NG i`oyd wjYH flfrk myiqlï f.dvke.Su isÿ l< hq;=h'
74 jk rEmh ( yïnkaf;dg jrdfha o¾Ykh jdylfha isg gexlsh olajd úysfok iïnkaOlhl wdldrhg fhdod.;a mßjrKh lrk ,o k<
ud¾.hla Tiafia LNG udre lsÍug yelshdj imhk ceáh fj; YS;ckl LNG .nvd lsÍfï gexlshla bÈ lsÍug wjYHfõ' md,kh lrk ,o ;dm yqjudre moaO;shla hgf;a jdhqf.da,Sh
WIaK;ajhg f.k tau Tiafia øjh jdhqj njg m;a flfrk jdhq njg fm/<Sfï tallhla LNG
117
.nvdlsÍfï gexlsh wi,u bÈlsÍug wjYHfõ' w;rueÈ yqjudrefõ§ jdhq r`ojd .ekSu i`oyd jdhq .nvd lsÍfï gexls wjYH fjkq we;'
jdhq njg mßj¾;kh lrk ,o LNG Ndú;d lsÍu i`oyd jvd;au ,dNodhS ud¾.h jkafka m¾hka;hg wdikakj iEfyk ;rfï m%udKj,ska iajNdúl jdhqj mßfNdackh lsÍug bv iys;
myiqlï f.dvke.Suh' tjeks myiqlï w;r" jdhq-oyk ixhqla; pl% jdhq g¾nhsk ^CCGT& n,d.drhla" fmdfydr ^hqßhd& ksIamdokd.drhla" iy fmdaIK f;d.hla f,i iajNdúl jdhqj
wjYH úh yels fjk;a ridhksl l¾udka; wvx.= jkq we;' CCGT n,d.drh" LNG kej; jdhq njg fmr<kq ,nk tallh wdikakfha bÈ lsÍfuka" n,d.drhg weo.kakd jd;h;dm yqjudre tallh Tiafia heùu u.ska mQ¾j-YS;kh lsÍulg ,la lr .ekSug yels fõ' fuu.ska n,d.drfha ld¾hHlaIu;dj by< kexúh yelsh'
118
12' m%;sm;a;suh mshjrj,a iy l%shdldÍ ie,eiau
12.1m%;sm;a;suh mshjrj,a iajNdúl jdhq-mdol l¾udka;hla ixj¾Okh lsÍug yels jk wdldrhg m%;sm;a;suh mshjrj,a lsysmhla rch u.ska .; hq;= fõ' thg wod< m%Odk ldrKd w;ßka my; i`oyka oE ms<sn`oj i,ld ne,sh hq;=h'
ydksodhl úNjhla iys; øjHhla jk iajNdúl jdhqj rgg iemhSu" by< mSvkhla hgf;a iïmSvkhg Ndckh lr fyda b;d wvq WIaK;ajhla hgf;a øj ;;ajfha fyda úYd, t<suyka gexls ;=< .nvd lsÍu iy rgmqrd cx.u lkafÜkr u.ska tajd m%jdykh lsÍu i`oyd ±ä fr.=,dis yd wëCIKh wjYH ùu'
m%jdyk bkaOkhla f,i iajNdúl jdhqj Ndú;d lsÍu r: jdyk .ukd.uk mk;g we;=<;a lsÍug wjYH jk w;r uyd ud¾. fomi ia:dms; lrk ,o bkaOk msrùïy,a u.ska th fnod yeÍu hdukh lsÍu i`oyd iqÿiq fr.=,dis f.k tau isÿ lsrSu'
fuu bkaOkj,ska Odjkh flfrk r:jdyk i`oyd bkaOk msrùïy,a ia:dms; lrk úg
CNG/LNGj,ska l%shd flfrk r: jdyk i`oyd nÿ wkqn,hla iy ;Sre nÿ iyk imhñka wfkl=;a r:jdyk wdkhkh lsÍu iSud lsÍug ;SrKhla .ekSu'
iEu kd.ßl m%foaYhlu msysá mdrsfNda.sluOHia:dkhla wdY%S;j jdhqj fnod yeÍug
ia:dms; lrk ,o k< ud¾. cd,hla iy LNG lkafÜkr u.ska Bg jdhqj iy tjeks myiqlï imhk md¾Yajlrejka i`oyd wjirm;a m%odkh lsÍu"hdukh lsÍu iy wëCIKh lsÍu iqÿiq wêldßhla u.ska isÿ l< hq;=h' fnod yeÍfï cd,h l<ukdlrKh lsÍug odhl jk iEu mqoa.,hl=u ukd f,i mqyqKq lsrSu'
k< ud¾.fhka fyda lkafÜkr ud¾.fhka fyda NG fnodyeÍfï kshef,k iEu mqoa.,fhla i`oydu ukd mqyqKqjla ,nd §u iy jdhqfjys we;s ydkslr iajNdjh ms<sn`oj ±kqj;aNdjhla ,nd §u isÿ l< hq;=h' ;uka fiajh imhk m%foaYh ;=< .sks ksùu i`oyd jk iEu wêldßhla fj; ±kqï §u isÿ lsÍu'
uqyqfoys k< ud¾. t,Su" th fjr< fj; f.k tau" iy wk;=rej .nvd lsÍfï ia:dk fj; f.k hEu i`oyd my; ±lafjk wdh;kj,ska wkque;sh iy wëCIKh ,nd .ekSu'
o iuqø mßir ¥IK wêldßh ^MEPA&
o uOHu mßir wêldßh ^CEA&
o fjr< ixrCIK iy ixj¾Ok wêldßh ^CCDA& o wod< m<d;a iNdfõ mßir wêldßhka o wod< m%dfoaYSh f,alï ld¾hd,j, m%dfoaYSh f,alïjre
by; fufyhqï lghq;= ms<sn`o mßir n,mEu ;lafiare lsÍfï ^EIA& wOHhkhla isÿ lr th uyck;djfha woyia ,nd .ekSu i`oyd bÈßm;a lsÍfuka wk;=rej wod< jHdmD;s wkqu; lrkq ,nk wêldßfhka wkque;sh ,nd .ekSu'
119
iajNdúl jdhq Ndú;h m%p,s;h läkï lsÍu msKsi foaYSh k< ud¾. cd," iajNdúl
jdhqj,ska l%shdflfrk r: jdyk i`oyd bkaOk fiajd ,nd §fï CNG/LNG fnod yeÍfï tall iy fjk;a fhdod .ekSï bÈ lrk wdfhdaclhska fj; ;Srenÿ iyk iy nÿ m%;sodk hkdldrhg wkqn, ,nd§u ms<sn`oj uqo,a wud;HdxYhg ;SrKhla .ekSu'
l¾udka;h tys jeãf.k tk ld,h ;=< ixj¾Okh flfrk wdldrhg k< ud¾.fhka NG
f.k hEu fukau CNG/LNG fj<`odu u; nÿ iy whnÿ mekùu ms<sn`o uqo,a wud;HdxYhg ;SrKhla .ekSu'
tjeks nÿ iy wh nÿ u.ska tl;= flfrk wdodhfuka fldgila iajNdúl jdhqj wdkhkh
flfrk iy fnodyßkq ,nk wêldßfhys m¾fhaIK iy ixj¾Ok ^R&D& tallhla ia:dms; fldg l%shd;aul lsÍu i`oyd fjka fldg ;nd .ekSu'
n,Yla;s W;amdokfha§" m%jdykfha§ iy .Dyia: wdydr msiSu yd ;dmkh lsÍu i`oyd iajNdúl jdhqj fj; udre ùfuys we;s m%;s,dN iy jdis ms<sn`oj uyckhd ±kqj;a lsÍu fukau ths wka;¾.; jk wjodku iy ta i`oyd .; hq;= wdrCIl l%shdud¾. ms<sn`oj o wod< wêldßh u.ska ±ä f,i ixúOdkh jQ ±kqj;a lsÍfï jevigyka l%shd;aul lsÍu'
12'2 l%shdldÍ ie,eiau
iajNdúl jdhq mshjfrka mshjr y`ÿkajd§fï jevigyk ia:dms; lsÍug wod< l%shdldÍ ie,eiau 37 jk j.=fjys olajd we;'
37 jk j.=j ( Y%S ,xldj ;=<NG y`ÿkajd§u i`oyd jk fhdað; l%shdldÍ ie,eiau
b,lalh jev wxl
jev fldgfiys úia;rh l%shd;aul lrkakd
2014 fkdje'
1 ish¨u wxY i`oyd kj n,Yla;s m%Njhla f,i iy l¾udkaj,g fmdaIK f;d.hla f,i iajNdúl jdhqj y`ÿkajd§u" k< ud¾.hka iy lkafÜkr g%la r: u.ska tajd fnod yeÍu i`oyd wud;H uKav, wkque;sh ,nd .ekSu'
PRDS" ckdêm;s f,alï ld¾hd,h
2015 ud¾;=
2 uqyqo hg k< ud¾.hla iy l,amsáfha isg flrj<msáh olajd N+ñ k< ud¾.hla t<Su iy fhdað; há;, myiqlï f.dvke.Su i`oyd wjYH flfrk N+ñh w;am;a lr .ekSu i`oyd wod< n,OdÍkaf.a wkque;sh ,nd .ekSu'
MEPA,
M/F &AR,
CEA & NWPC
2015 cQks
3
4
my; i`oyka oE f.dvke.Su i`oyd iúia;rd;aul YlH;d wOHhkhla isÿ lsÍu'
flrj<msáh w¾Ooaùmfhys f.dvìug fiakaÿ jk ia:dkfhys msßmyÿ lsÍfï iy ixj¾Okh lsÍfï n,d.drhla ia:dmkh lsÍu i`oyd fhdað; .%dyl m¾hka;h
fndfyda úg ÿïßh ud¾.hg fjka lrk
PRDS
120
,o N+ñh Tiafia .%dyl m¾hka;fha isg flrj<msáfha msysá uOHu .nvd
m¾hka;h ^CST& olajd fhdað; k< ud¾.h
2015 foieïn¾ 5 EIA wOHhkhla isÿ lsÍu iy th" uyck woyia ,nd .ekSfuka wk;=rej jHmD;sh wkqu; lrk wêldßh fj; Ndr §u'
PRDS
CEA
2016 cQks 6 ie,iqï lsÍfï lghq;= ksu lsÍu iy PCP,
CST iy CST isg le,Ks;siai n,Yla;s n,d.drh msysá ia:dkh u; k< ud¾. t<Su msKsi N+ñh w;am;alr .ekSu'
PRDS
2016 foieïn¾ 7 8
ms<s.;a fldka;rd;alrejkaf.ka ;r`.ldÍ ñ, .Kka le`oùfuka wk;=rej isú,a bxðfkare lghq;= isÿ lsÍu iy
msßisÿ lsÍfï iy iïmSvkh lsÍfï WmlrK" ldkaÿj wëCIKh lsÍfï iy wk;=re we`.ùfï moaO;s fukau .sks ksùfï WmlrK o we;=<;a wdrCIl WmlrK
wka;¾.; PCP iy CST i`oyd WmlrK ñ,§ .ekSu'
PRDS
2017 foieïn¾ 9 PCP, CST iy k<ud¾. f.dvke.Su iïmQ¾K lsÍu
PRDS
2018 cQks 10 PCP, CST ;=< wjYH flfrk n,d.dr iy hkaf;%damlrK ia:dms; lsÍu" WmlrK iy k< ud¾.h mÍCId lsÍfï isÿ lsÍu iy ld¾h idOkh we.hSu yd n,h,;a ksfhdað; wdh;khlska iy;slhla ,nd .ekSu'
PRDS
2018 Tlaf;daïn¾
11 jdhq Ndú;fha m%;s,dN iy tys wdrCIl wx. ms<sn`oj uyck;dj ±kqj;a lsÍfï jevigykla l%shd;aul lsÍu'
PRDS
2018 Tlaf;daïn¾
12 PCP fj; jdhqj iemhSu iy jHdmD;sfhys iudrïNh
PRDS
121
12'3 ie,iqu l%shd;aul lsÍu i`oyd ld, rduqj
l%shdldÍ ie,eiau l%shdjg kexùfï§ my; i`oyka ld, rduqjg wkqj lghq;= lsÍu isÿ l< hq;=fõ' fhdað; ld, rduqj 75 jk rEmfhys ±lafõ' fuys w¾:h jkafka" 2018 - ueo jk úg ksê wdY%s;j jdhqj ,eî ;sfí kï" wjYH flfrk ksrjq,a lr .ekSï" wkque;sh" ie,iqï iy k< ud¾. fukau .nvd lsÍfï myiqlï bÈ lsÍu i`oyd fldka;%d;a;= Ndr §u" iy 2018 j¾Ifha fojk w¾Oh ;=< jdhqj ,nd .ekSu i`oyd tajd f.dvke.Su läkñka wdrïN l< hq;= njhs' fuu
jev fldgia i`oyd myiqlï ie,iSu PRDS fj; mejÍ we;' jev wxl 37 jeks j.=fj oela jQ mrsos fõ'
jev wxl
2014 2015 2016 2017 2018
Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 Q1 Q2 Q3 Q4 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12
75 jk rEmh ( l%shdldÍ ie,eiau l%shdjg kexùu i`oyd fhdað; ld, rduqj
122
13' ks.uk iy ks¾foaY
13'1 m%Odk fidhd .ekSï
j¾I 2014 § 222 PJj,g iul jk m%udKhla j¾;udkfha Ndú; flfrk fmdis, bkaOk i`oyd wdfoaY lsÍfï yelshdjla iajNdúl jdhqj i;=j we; ^13 jk j.=j&' Lksc bkaOk i`oyd we;s
b,a¨u" 2020 § 393 PJ" 2030 § 700 PJ" iy 2040 § 1"200 PJ olajd by< hkq we;ehs wfmaCId
flf¾' flfiafj;;a" jHdmD;sh wdrïNfha§ 70 Mcf/d muK jk wdldrhlg NG ksIamdofha iSud lsÍï fya;= fldg f.k iajNdúl jdhqj mshjfrka mshjr y`ÿkajd§u wjê lsysmhlg isÿ l<
hq;=j we;' m%Yia; l%shdldß;ajh i`oyd iajNdúl jdhqj 93 Mcf/dla wjYH jkakd jQ ±kg mj;sk
CCGT n,Yla;s n,d.dr ;=k ^03& iajNdúl jdhqj u.ska l%shdlrùu" 2018 § weröug kshñ; jdKsc ksIamdokhka iu. l< hq;= hehs fhdackd flf¾' n,Yla;s wxYfhka 2018 § wdrïN lrk ,ÿj" 2023§ m%jdyk iy l¾udka; wxY o 2026 § .Dyia: yd jdKsc wxY o i`oyd iajNdúl jdhqj mshjfrka mshjr y`ÿkajd§u tys iq,n;djhg .e,fmk mßÈ ilia flfrkq we;' hQßhd fukau"
wefudakshï i,af*aÜ ^AMS&" vhs-ó;hs,a B;¾ ^DME)" fu;fkda,a iy t;fkda,a jeks fjk;a iajNdúl jdhqj-mdol ksIamdok iajNdúl jdhqj Ndú;d fldg ksmoùu 2025 § wdrïN flfrkq we;' fulS iEu wxYhlu iajNdúl jdhqj i`oyd mj;sk b,a¨u 31 jk j.=fjys olajd we;s w;r fjk fjku my; úia;r fldg we;' iajNdúl jdhqj mshjfrka mshjr y`ÿkajd oSu b,a¨ï wjia:d fol hgf;a" m<uqj n,Yla;s
wxYfhys" idïmQ¾ n,Yla;s n,d.drh f.dvke.Sfuka miqj ^NG1& tlla o wfkl ^ NG2&g miqj
o isÿ lsÍug kshñ;h' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" iajNdúl jdhqj i`oyd we;s b,a¨u" 2018 §
93 Mcf/d o" 2025 § 316 Mcf/d o" 2030 § 501 Mcf/d o iy 2040 § 846 Mcf/d o jkq we;' NG2
b,a¨ï wjia:dj hgf;a" óg wkqrEmS w.hhka ms<sfj<ska 122" 419" 604" iy 949 Mcf/d jkq we;'
NG2 b,a¨ï wjia:dj l%shd;aul lsÍu i`oyd m%udKj;a iemhqula foaYShj ,nd .; yels fkdfõ
kï" LNG lkafÜkr ;=< m%jdykh lsÍfï kj ;dCIKh Ndú; lsÍu u.ska" 11 jk
mßÉfþofhys úia;r fldg we;s wdldrhg läkï ud¾.hla mokï fldg f.k LNG wdkhkh lsÍu isÿ l< yels jkq we;'
CNG iy LNG hk foj.u tlS bkaOkj,ska l%shd;aul flfrk jdyk i`oyd iïmdokh lsÍu
msKsi wjYH flfrk myiqlï iemhSu u.ska iajNdúl jdhq ksIamdokh 210 Mcf/d olajd by< kexùug wfmaCId lrk úg" 2023 j¾Ih ;=< m%jdyk wxYh i`oyd iajNdúl jdhqj y`ÿkajd§ug
fhdackd flf¾' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a b,a¨u" 2023" 2030 iy 2040 j¾Ij,§ ms<sfj<ska"
10" 125 iy 530 Mcf/d jkq we;' NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" wkqrEmS b,a¨u ms<sfj<ska 20" 249
iy 1059 Mcf/d jkq we;' fuu bkaOk iemhSu i`oyd há;, myiqlï imhk ,o úg" ñ,§ .ekSu i`oyd hï Èßu;a lsÍï imhñka" fuu jdyk muKla wdkhkh lsÍu isÿ flfrkq we;ehs wfmaCId flf¾' È.= ÿr ud¾. Tiafia Odjkh flfrk iqfLdamfNda.S nia r: iy nr jdyk"
LNGj,ska Odjkh flfrkq we;ehs wfmaCId flfrk w;r kj ieye,a¨ jdyk CNGj,ska
Odjkh lsÍu Èßu;a lrkq we;' ±kg mj;sk jdyk CNGj,ska Odjkh flfrk ;;ajhg m;a lsÍu i`oyd wjYH flfrk Wmdx. wdkhkh lsÍu i`oyd nÿ iyk o iu. myiqlï iemhSu isÿ lrkq we;' jdyk i`oyd iajNdúl jdhq fnod yeÍfï fj<`oie,a l%shdlrKh mqoa.,sl wxYfhys n,h,;a l%shdlrejka úiska ndr.kq we;ehs wfmaCId flf¾' l¾udka; iy .Dyia: wxY i`oyd b,a¨u" m%jdyk iy n,Yla;s wxY i`oyd we;s b,a¨ug jvd
fnfyúka wvqh' tfia jQjo" LNG f;d. lkafÜkr u.ska fiajh imhkq ,nk foaYSh k< ud¾.
123
cd, Tiafia iajNdúl jdhqj iemhSu msKsi myiqlï iïmdokh flfrkq we;' NG1 b,a¨ï
wjia:dj hgf;a HH&C wxYfhys iajNdúl jdhqj i`oyd we;s b,a¨u 2026" 2030 iy 2040
j¾Ij,§ ms<sfj,ska 2" 15 iy 89 Mcf/d jkq we;ehs ;lafiare fldg ;sfí' NG2 b,a¨ï wjia:dj
hgf;a § Bg wkqrEmS w.hhka ms<sfj,ska 4" 23" iy 134 Mcf/d jkq we;' ;dmc fhdod .ekSï
i`oyd 2023 j¾Ifhka wdrïN fldg NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a 2023" 2030 iy 2040 j¾Ij,§
ms<sfj,ska 1" 9 iy 26 Mcf/d mßfNdackhla iys;j bkaOk f;,a iy LPG Ndú;h md¾Yaúlj wdfoaYkh lrñka iajNdúl jdhqj l¾udka; wxYh i`oyd mshjfrka mshjr y`ÿkajd§u i`oyd
ie,iqï fldg we;' NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a wkqrEmS w.hka ms<sfj,ska 2" 18 iy 36 fõ' n,Yla;s fkdjk fhdod .ekSïj,§" 5'6 fldgfiys úia;r lr we;s mßÈ hQßhd iy iajNdúl jdhqj mokï fldg .;a fjk;a fndfyda ksIamdok ksmoùfï§ fmdaIK f;d.hla f,i iajNdúl
jdhqj m%fhdackhg .kq we;' hQßhd hkq wm rfÜ by< b,a¨ula iys; fmdfydr j¾.hls' NG1
b,a¨ï wjia:dj hgf;a" 2025 § hQßhd 1 Mtl jd¾Isl ksIamdokhla uQ,sl jYfhka wdrïN lr"
wk;=rej 2030 § 1'25 Mtlao 2035 § 1'5 Mtlao jYfhka tys ksIamdokh by< kexùug fhdackd
fldg we;' ;j;a fmdfydr j¾.hla jQ wefudakshï i,af*aÜ ^AMS& ksIamdokh lsÍu 100 ktl Odß;djhla iys;j j¾I 2025 isg l%shd;aul lsÍug kshñ; w;r tu ksIamdok 2030 j¾Ifha§ 125
ktla iy 2035 j¾Ifha§ 150 ktla olajd by< kxjkq we;' fuhg wu;rj" DME ksIamdokh lsÍu" ta yd iudk ksIamdok YS>%;djhlska isÿ flfrkq we;' fuu l¾udka; ;=k ^03& i`oyd 2025" 2030
iy 2035 hk j¾Ij,§ iajNdúl jdhqj ms<sfj,ska 81" 101" iy 121la Mcf/d wjYH jkq we;'
NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a" wdrïNfha§ fu;fkda,a i`oyd 1'0 Mtla o t;fkda,a i`oyd 100 ktla o jk jd¾Isl Odß;djhla iys;j fu;fkda,a iy t;fkda,a ksIamdokh lsÍfï kj l¾udka;
j¾I 2025 § wdrïN flfrkq we;' j¾I 2030 § iy 2035 § ms<sfj,ska 1'5 Mtla iy 150 ktla jYfhka fïjdfha Odß;djh by< kxjkq we;' fulS l¾udka; my i`oyd 2025" 2030 iy 2035 hk j¾Ij,§ iajNdúl jdhqj i`oyd jk wkqrEmS b,a u" túg" ms<sfj,ska" 194" 271 iy 347
Mcf/d jkq we;' fuu ksIamdokfhka fldgila foaYSh l¾udka; i`oyd Ndú; lsÍug o fldgila wmkhkh lsÍug o wfmaCIs;h' iajNdúl jdhqj we;s úg§" j¾;udkfha§ wm rg úiska wdkhkh lrkq ,nk ksIamdok mrdihla ksmojñka iajNdúl jdhq-mdol ridhksl l¾udka;hla ìysùug kj iajNdúl jdhqj-mdol l¾udka; u. mdokq we;ehs wfmaCId flf¾'
úúO wxY fj; iajNdúl jdhqj mshjfrka mshjr y`ÿkajd§u" 2040 § b,a u 1"609 Mcf/d olajd
by< hd yels NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a j¾I 2018 § b,a¨u 93 Mcf/dla jkq we;' fuu YS>%;djh hgf;a 2040 olajd jir 22la ;siafia iajNdúl jdhqj iïmdokh lsÍug kï" iajNdúl
jdhq ksêj, 6 TcflOdß;djhla ;sìh hq;=fõ' NG2 b,a¨ï wjia:dj i,lk úg" j¾I 2018 § 122
Mcf/d isg 2040§ 2525 Mcf/d olajd b,a¨u by< hkq we;s w;r jir 22la mqrd ksYaÑ;
YS>%;djhlska iajNdúl jdhqj iïmdokh lsÍfuys,d 10 Tcfl wkqrEmS Odß;djhla ta i`oyd wjYH jkq we;'
iajNdúl jdhqj mshjfrka mshjr y`ÿkajd§u u.ska ¥IKldrl jdhq jk SO2" NOx iy TSP
fukau CO2" CH4" iy N2O we;=<;a yß;d.dr jdhq úfudapkh ùu wvq lr,kq we;' fuu ¥IKldrl jdhq iy wj,ïNs; wxY= wdYajdi lsÍu lrK fldg f.k we;s flfrk Yajik wdndO i`oyd m%;sldr n,dfmdfrd;a;= jk frda.Skag m%;sldr lsÍfuys,d wm rfÜ fi!LH wxY flfrys we;s flfrk wmyiq;djh" ¥IKldrl jdhq wvqlr,Su u.ska wvq jkq we;' ish¨u wxYj, mßfNdackh flfrk bkaOk i`oyd fulS úfudapk .Kkh lrkq ,en we;'
124
iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj ^BAU& hgf;a 2040 §" SO2 úfudapkh 359 kt" NO2 úfudapkh 283 kt"
TSP úfudapkh 22kt iy CO2 úfudapkh 103 Mtjkq we;' NG1 b,a¨ï wjia:dj hgf;a
iajNdúl jdhqj mshjfrka mshjr y`ÿkajd§u u.ska 2040 § fuu w.hhka ms<sfj,ska 112 kt, 195
kt, 6 kt iy 74 Mt olajd wvqùu isÿ jkq we;' NG2 b,a¨ï wjia:dj hgf;a iajNdúl jdhqj
mshjfrka mshjr y`ÿkajd §u u.ska 2040 § fuu w.hhka ms<sfj,ska 46 kt, 154 kt, 3 kt iy 65
Mt olajd wvq ùu isÿ jkq we; ^33 jk j.=j n,kak&'
rch fj; iajNdúl jdhqj ,nd §ug wfmaCIs; ñ,-Btu ñ,shkhlg USD 15, 10 iy 5 hgf;a n,Yla;s fCIa;%hka mshjfrka mshjr Lksc f;,a" iy .,a w`.=re mjd bj;a lsÍu u.ska remsh,a
ì,shk .Kkl b;sßhla ,nd .ekSfï yelshdjla mj;S' iqmqreÿ b,a¨ï wjia:dj ^BAU& hgf;a
j¾I 2040§ n,Yla;s wxYfhys bkaOk i`oyd uq`M úhou USD ì,shk 11'5la f,i weia;fïka;=
lr we;s w;r" th NG1 b,a,qï wjia:dj hgf;a USD ì,shk 4'6la o NG2 b,a,qï wjia:dj
hgf;a USD ì,shk 3'4 la o jkq we;' ta yd iudkju" mshjfrka mshjr iajNdúl jdhqj y`ÿkajd oSu u.ska" m%jdyk wxYfhys iy hQßhd ksIamdokh lsÍfï oS iudk b;sßhla ,nd .ekSug yelshdj ,efnkq we;' úfYaIfhkau" wkd.;fhaoS .,a w`.=re ñ, by< hEu ms<sn`o i,lk úg" ndysr n,mEïi`oyd jeh jk msßjeh fkdie,l=j o iajNdúl jdhqj iys; n,Yla;s n,d.dr flfrys jeä reÑl;ajhla fuys,d olajkq we;' j¾;udkfha isÿ flfrk wdkhkh fjkqjg hQßhd iy fjk;a ksIamdok iajNdúl jdhqj fhdod ksmoùu u.ska remsh,a ì,shk .Kkla b;sß lr .ekSfï yelshdjla mj;S'
iajNdúl jdhqqjg udreùu u.ska fjk;a fndfyda m%;s,dN; tkï" n,Yla;s iqrCIs;;djh" wdydr iqrCIs;;djh" ÈhqKq lrk ,o f.jqï fYaIh" w¥Is; c,h" OQ,l f,day iy f¾äfhdakshqla,hsv iys; .,a w`.=re w`M iy bj; ,k oEj,ska ksoyi" cd;Hka;r ne`oSï imqrd,Su hkdÈh wm rgg ,efnkq we;' w;sßla;hla we;s úgoS iajNdúl jdhqj iy iajNdúl jdhqfjka ksmojk ,o ksIamdok wmkhkh lsÍfï wjia:djka fukau ys`.hla we;s jQ úg oS jdhqj wdkhkh lsÍfï
yelshdjka ms<sn`oj o i,ld n,k ,oS' yïnkaf;dg LNG keõ i`oyd fjka lsÍfï myiqlï iemhSu ms<sn`oj o i,ld n,k ,oS'
13'2 ks¾foaY yels blaukska jHdmD;sh l%shd;aul lsÍu Wfoid" fidhd .kakd ,o iajNdúl jdhqj mßfNdackh lsÍu u.ska wm rgg m%;s,dN ,nd .; yelsh hk woyi we;sj" my; i`oyka ks¾foaY bÈßm;a lrk ,oS' ld, rduq igyfka fmkakqï lr we;s mßÈ" tys 2018 jev fldgi imqrd .ekSug iqÿiq l%shdud¾.hla .ekSu fuys,d wjYH jkq we;'
m%;s,dNh iy wjodku hk oaú;ajh flfrys úfYaIfhka fmkakqï lrñka jHdmD;sh i`oyd rcfha wkque;sh ,nd .ekSfï iy wêldÍkaf.ka ksoyia lr .ekSu i`oyd kshñ; l%shdud¾. ksishdldr f,i wdrïN l< hq;=h'
ÿïßh ud¾. i`oyd fjka lrk ,o bvu Tiafia k< ud¾.hla t,kjd o fkdtfia kï uqyqo hg k< ud¾.hla fjr< Tiafia fjr<g tmsáka t,kjdo hk f,i k.rhg jdhqj f.k hk l%fudamdhh ms<sn`oj wjika ;SrKhla .; hq;=h'
PCP bÈlsÍu i`oyd l,amsáh w¾Ooaùmfha wjYH flfrk bvï w;am;a lr .ekSu i`oyd iy mq;a;,fï isg l`odk olajd k< ud¾.hla t,Su msKsi ÿïßh fomd¾;fïka;=fõ bvu w;am;a lr .ekSu i`oyd wjYH flfrk l%shd ud¾.j,g uq, msÍu'
125
úl,amhla f,i" fkdfrdÉfpdaf,a isg flrj,msáh olajd fjr< Tiafia uqyqo hg k< ud¾.hla t<Su i`oyd fjr< ixrCIK iy ixj¾Ok fomd¾;fïka;=fjka wjirh b,a,d isàu'
flrj,msáfhys CST bÈlsÍug wjYH lrk bvu iy CST isg le,Ks;siai yd
flrj,msáh CCGT n,d.dr fj; k< ud¾.hla t,Su i`oyd wjYH lrk bvu w;a m;a lr .ekSu'
wjYH flfrk há;, myiqlï ie,iqï lsÍu o we;=,;a jHdmD;sh i`oyd iúia;rd;aul YlH;d wOHhkhla isÿ lsÍug Ndr .ekSu iy isú,a jevlghq;= l%shd;aul lsÍu i`oyd ms<s.;a fldka;%d;alrejka fj; fldka;%d;a;= msßkeóu'
;r`.ldÍ ñ, .Kka le`oùfuka wk;=rej" PCP" CST iy k< ud¾. i`oyd wjYH flfrk wdrCIl WmlrK o iys;j n,d.dr i`oyd hkaf;%damlrK ms<s.;a iemhqïlrejkaf.ka ñ,g .ekSu iy fok ,o ld, rduqj ;=< tajd ia:dms; lsÍu'
jdhqj iemhSu wjYH ;;ajhg m;a lsÍfuka wk;=rej jdhqj ñ,oS .ekSu i`oyd CCGT n,Yla;s n,d.dr ;=fkys fufyhqïlrejka iu. .súiqï w;aika lsÍu'
fmroS iels,s.kajk ,o m%;sm;a;suh ueÈy;a ùï i`oyd rcfha wkque;sh b,a,d isàu'
126
w mßYsIagh iudc - wd¾Ól b,a,qï wjia:dj
rg ;=< iajNdúl jdhqj mßfNdackh lsÍu i`oyd my; úia;r lr we;s mßÈ rfÜ iudc wd¾Ól ;;ajh ms<sn`oj jgyd .ekSu wjYHfõ' w' 1 N+ñh
Y%S ,xldj" bkaÈhdj fuka tlu uydoaùmsl ;glhl msysgk" bkaÈhdkq w¾Ooaùmfhka 80kmla .sKsfldk foig jkakg msysgd ;sfnk ¥m;la fõ' m%Odk N+ñhg wu;rj" W;=re w¾Ooaùmh iy l,amsáh w¾Ooaùmh weiqre fldg f.k ta wdikakfha msysá l=vd ¥m;a 113la rgg wh;a fõ'
fïjdhska w¾Ohlg wdikak ixLHdjla 100 halg wvq jmißhlska hqla; jk w;r 1000 hag jvd
jeä jmißhla iys; ¥m;a we;af;a yhla ^06& muKs'bka úYd,;u ¥mf;a jmißh 12"600 hals169'
m%Odk osjhsk W;=re-ol=Kq ^N-S& ÈYdjg 435 kml Wmßu È.lska iy kef.kysr-ngysr ^E-W&
ÈYdjg 240 kml Wmßu m<,lska hqla; jk w;r LKavdxl 5o55z N iy 9o 50zN: 79o 42zE iy
81o 53z E w;r msysgd ;sfí' th" 65"610km2 l uq`M j¾. m%udKhlska iukaú; jk w;r" bka
62"705 km2la f.dvìu o 2"905 km
2la wNHka;r c,dY o fõ'170 WÉP;ajh iy lemS fmfkk N+ñ wdldrh u;" w 1 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ" my; oelafjk m%Odk N+ ,dCIKsl l,dmj,g Y%S ,xldj fnod olajd we;' uOHu l`ÿlrh
ksß; È. ^SW& my;a ìï
kef.kysr iy .sKsfldk È. ^SE& my;a ìï
W;=re iy W;=re ueo ^NC& my;a ìï
fjr< ;Srh j¾I 2006 oS m%ldYhg m;a lrk ,o 2004 fjr< l,dm l<udkdlrK ie,eiafu171 kj;u
ixialrKhg wkqj" fjr< ;Srh hkq 30m ifudaÉP f¾Ldj olajd jHdma; jk fjr< wh;a N+ñ m%udKh fõ172' uqyqÿ fndl= iy uqyqÿ ;=vq jgd fjr< f¾Ldj o we;=<;aj iy l,mq yer Èjhsk
jgd we;s uqyqo f¾Ldj 1620kmla os.ska hqla;h173' ksß; È. my;a ìïj,g jeäfhka j¾Idm;kh ,efnk w;r uyck;djf.ka jeä fldgila fuys jdih flf¾' uyjeis ,efnk ld,h ;=< .xj;=re we;s ùug bv ;sfnk m%Odk .x.d lsysmhla ksß; È. my;a ìï Tiafia uqyqog .,d hhs' kef.kysr iy .sKsfldk È. my;a ìï me;,s uqÿka iys; yqfol,d l`ÿ iu. /`<s iys; ;eks;,dj,ska iukaú; fõ' W;=re ueo my;a ìï" kef.kysr olakg ,efnk N+ñhg ;rula iudk fõ' uOHu l`ÿlrh yereK úg" rfÜ fndfyduhla m%foaYj, uo nEjqï iys;" wdikak jYfhka iu;," /<s iys; N+ñhla olakg ,efí' by< iQ¾h ;dmkhla ,eîu fya;= fldg f.k
by<u lDIsld¾ñl ksIamdÈ;;djhla W;=re ueo ^NC& iy kef.kysr my;a ìïj,ska ,efí' fndfyda c, ud¾.j, wdrïNh jk uOHu l`ÿlrh wêl j¾Idj ,enqKq úg kdhhEï isÿjk b;d ixfõoS mßir moaO;shlska iukaú; fõ' óg¾ 2000l WÉP;ajhg by<ska msysá WÉP;ajh 2"524
mla jk Wiu l`ÿ uqÿk jk msÿre;,d., o we;=<;a l`ÿ uqÿka 14la rfÜ olakg ,efí' flfiafj;;a" tlÿ c, ud¾.hla fuu lkafoka wdrïN fkdjk w;r rfÜ m%Odk .x.d folla
jk le,Ks .`. ^145 km& iy l`M .`. ^129 km& WÉP;ajfhka miajk ;ek .kakd lkao jk
127
Y%Smdo lkafoka ^2243m& wdrïN jk w;r" ;j;a m%Odk .x.d folla" tkï" uyje,s .`. ^335 km&
yd j<fõ .`. ^138 km& th iómfhka wdrïN fõ'
w 1 jk rEmh' Y%S ,xldfõ N+ úIu;d is;shu w' 2 iuqøsl c,h
Y%S ,xldjg o< jYfhka 517"000 km2l uq`M jmißhla iys; iuqødikak c,;,hl iaffjÍ
whs;shla ysñj ;sfí' fuh" fM;sydisl c,;,h ^Bidk iy W;=re Y%S ,xldj iy bkaÈhdj w;r jQ iuqødikak iSudj f;la úysfok&" uqyqÿ fndl= iy l,mqj, w¾O jD;a;j,g tmsáka f.dvìu foig jQ wNHka;r c,;,h" fN!ñl uqyqo ^W;=frys iy Bidfkys yereKq úg kdjql ie;mqï 12
la olajd úysfok&" ika;;sl l,dmh ^fN!ñl uqyqfoa isg 12 kmla olajd úysfok& iy rch úiska
ysñlï m%ldY lrk ,o wd¾Ól l,dmh ^EEZ& ^bkaÿ-Y%S ,xld iuqødikak iSudj u.ska i,l=Kq flreKq wka;#LKavh yereKq fldg kdjql ie;mqï 200la olajd úysfok& hkdÈfhka iukaú; jk w;r thg w 1 jk j.=fjys iy w 2 jk rEmfhys oljd we;'óg fM;sydisl c,;,h wh;a fkdfõ'
w 1 jk j.=j: Y%S ,xldfõ iuqøsl c,h 174"175
úia;rh jmißh km2 uQ,dY%
wNHka;r c,;,h 1,570 174
fM;sydisl c,;,h 12,060 174
ika;;sl c,;,h 19,620 174
fN!ñl c,;,h 21,500 175
iqúfYaIs wd¾Ól l,dmh 517,000 175
EEZ ;=<" c,fhys fyda uqyqÿ m;af<ys fyda mia hg fyda ;sfnkakd jQ Ôù iy wÔù iïm;a i`oyd o fulS iïm;a .fõIKh lsÍu i`oyd o ´kEu l%shdjla isÿ lsÍug Y%S ,xldjg iaffjÍ whs;shla
128
we;af;ah' bkaÈhdj iu. iïnkaO jk W;=r iy Bidk yereKq fldg m<, 20 kmla iy .eUqr
70 mla muK jQ jvd mgq uydoaùmsl ;glhla Y%S ,xldj i;= fõ'
uyoaùmsl ;glh 26"000 km2 la" tkï rfÜ j¾.M,fhka wvlg uola wvq m%udKhla wdjrKh
lrhs' fuu ;glhg tmsáka" uqyqÿ m;a<" 3 kmla ;=< 900 mlg wêl neiaula iys; fõ' f;,a .fõIKh isÿ lrk ,o ukakdrï fndlafla uqyqo jvd fkd.eUqre m%foaYhla fõ'
w' 2 jk rEmh' Y%S ,xldfõ iduqøsl iSud 176
uqyqÿ kS;sh ms<sn`o tlai;a cd;Skaf.a iïuq;sfhys ^UNCLOS& iemhqïj,g wkqj" rg jgd ;sfnk wjidê;j, .eUqr u; mokïj mq`M,a lrk ,o id.ßl m%foaYhl ysñlu i`oyd Y%S ,xldj tlai;a cd;Ska fj;ska whÿï lr ;sfí' N+ lïmk ms<sn`o ióCIK iy pJøsld .=re;aj fldaaKsl ÿr Ndú; lr isÿ lrk ,o úu¾Yk Y%S ,xldjg o< jYfhka j¾. lsf,daógr ñ,shk 1'4l muK mq`M,a fCIa;%hla mqrd uqyqÿ m;af,a whs;sh i`oyd ysñlï lSug yels nj wkdjrKh lrf.k ;sfí' tys ol=Kq udhsu" w 3 jk rEmfhys olajd we;s mßÈ iulhg o tmsáka úysfoñka fjrf<a isg 800
kmla ÿßka msysgd ;sfí' Y%S ,xldj tlaoyia kuish yeg .Kkaj, isg yhsfv%dldnka iïm;a i`oyd ukakdrï fndlafla mq`M,a .fõIK isÿ lr ;sfí' i;H jmißh ;ju;a ;SrKh lr fkdue;s kuqÿ rch iajNdúl jdhq ksê fidhd .ekSu ms<sn`oj ksfõokhla ksl=;a fldg ;sfí' f;,a iy jdhq i`oyd úNjhla ;sfnk m%Nj f,i fldgia lsysmhla y`ÿkdf.k ;sfnk w;r tajd .fõIKh lsÍu i`oyd ;ju;a fldka;%d;a;=jla msßkeóu isÿ fldg fkdue;' m%;sm;a;s ilialrkakka yg .fõIK wLKavj isÿ lrkjdo ke;akï w;aysgjkjdo hkak ms<sn`o ;SrKhla .ekSug yelshdj ,nd oSu i`oyd fidhd .kakd ,o jdhq Ndú; lsÍfuys jdis -;dCIKsl" wd¾Ól" iy mßißuh-;yjqre lr.ekSu ms<sn`o woyi we;sj j¾;udk wOHhkh isÿ lsÍug Ndrf.k ;sfí' .fõIKh isÿ lr ;sfnk fCIa;%h w 4 jk rEmfhys fmkakqï lr ;sfí' yhsfv%dldnka m%Nj f,i l%shd l< yels fldgia lsysmhla i`oyd f.k we;s kuqÿ fuf;la .fõIK lghq;= isÿ lr ;sfnkafka tla fldgil muKs'
129
w 3 jk rEmh' Y%S ,xldj úiska ysñlï m%ldY lrk ,o mq`M,a EEZ177
w 4 jk rEmh' yhsfv%dldnk ksê yuq jQ m%foaYh 178
w'3 rfÜ c, ud¾. uOHu l`ÿlrfhka wdrïN ù fndfyduhla wÍh Èidjkag ^uyje,s .`. yereKq úg& .,d hk .x.d 103la Y%S ,xldfõ ;sfí' tajdfha fmdaIl m%foaY" j¾. lsf,daógr oYl lsysmhl isg 10"000
km2lg wêl m%udKhla jk fia úp,khla fmkakqï lrhs' rfÜ È.u .f`.ys 10"000 km
2lg
uola jeä úYd,;u .x.d fødaKsh;a iu. jmißh 1000 km2lg jvd jeä .x.d fødaKs 17la rfÜ
;sfí' tajdfha jHdma;sh my; i`oyka wdldrhg j¾.SlrKh l< yelsh179'
2"000 km2lg jeä fmdaIl m%foaY iys; m%Odk .x.d 07 la
500-2000 km2;a w;r fmdaIl m%foaY iys; .x.d 21la
100-500 km2;a w;r fmdaIl m%foaY iys; .x.d 32la
b;sß .x.d 43g 100 km2g jvd wvq fmdaIl m%foaY ;sfí'
130
rfÜ È.u .`. jk uyje,s .`. ish¨u .x.dj,ska .,d hk uq`M c, m%udKfhka o< jYfhka 20]
la muK jk wdikak jYfhka 9"000 Mm3l jd¾Isl uOHkH c, m%udKhla uqyqog uqod yÍ'
fjr< fmdaIKh i`oyd w;HjYH jk je,s iy frdkauv úYd, m%udKhla fuu .x.d u.ska f.k tkq ,efí' úfYaIfhka ksß; È. fudaiï l%shdldß;ajhg md;%S jk m%foaYj, ;Sj% j¾Idm;k we;s jQ l, iuyr úYd, .x.dj,ska ksrka;r c, .e,Sï we;sfõ' uq`M jir mqrdu c, m%jdyh mj;ajdf.k hkafka .x.d lsysmhla muKla jk w;r j¾Idm;kfhys jd¾Islj isÿjk úp,;djhg wkqrEmSj jeis iuh wkqj fjkiajkq ,nk c, m%jdyhkawfkla .x.d mj;ajdf.k hhs' óg¾ 2000lg jvd by< WÉP;ajhla we;s uOHu l`ÿlrh rfÜ fndfyda .x.djkaf.a m%Njh fõ' j;= j.d iy lDIsld¾ñl lghq;= isÿ flfrk N+ñ njg mßj¾;kh lsÍu fya;= fldg f.k Wia ìïj, jQ jk wdjrKh ks;sm;d wvq fjñka mj;sk w;r fuh wêl j¾Idm;kh mj;sk úg CIKsl .x j;=r we;s lsÍug;a my<g .,d hk c, Odrdj, frdka uv by< kexùug;a fya;= fõ' by< m%foaYj, l¾udka;lrejka iy uyck;dj >k iy øj li< c, ud¾.hg uqod yeÍu idudkHfhka isÿ lrk ksid tajd wjidkfha§ .x.dj,g tl;= fõ' fuf,i .x.d ¥IKh ùu wju lsÍu Wfoid ál l,lg fmr rchúiska zzmú;% .x`.dZZ jevigyk wdrïN l< o th t;rï M,odhS jQ njla fmfkkakg ke;' fndfyda mßißl ydks we;s lrñka m%Odk .x.dj, wêl f,i isÿ lr f.k hkq ,nk je,s f.dv±óu wd¾Ól lghq;a;la f,i ye`Èkaúh yelsh' wjirm;a ,nd §u u.ska fuh hdukh flreK o" bÈ lsÍï l¾udka;fhys je,s i`oyd ;sfnk wêl b,a¨u imqrd,Sug iuyr úg fr.=,dis mjd W,a,x>kh lrñka iSudj blaujd wêl f,i je,s leKSu
isÿ lrkq ,nhs' niakdysr m<df;a .x.dj,ska je,s leKSu" 2001 jif¾§ >k ógr ñ,shk ^Mcm&
6la muK jQ nj;a" th 2006 j¾Ih jk úg 12 Mcm olajd by< hd yels nj;a weia;fïka;= fldg ;snqKs180' iajNdúl c, ud¾.j,g wu;rj" f.dúìï lrd ñksid úiska idokq ,enQ c,dYj, tla /ia lr .;a c,h f.k hEu msKsi Y; j¾I .Kkdjlg fmr" úfYaIfhka W;=reueo m<d; ;=< jQ jdß c, ud¾. we;=<;a ñksid úiska ;kk ,o fndfyda c,ud¾. rfÜ olakg ,efí' c, ys`.hla
mj;sk W;=re ueo m<d; ^NCP&g c,h f.k hEu msKsi rfÜ m%Odk .x.dj jQ uyje,s .`. yerjqu;a iu. oYl lsysmhlg fmr fuu jdß c, ud¾. moaO;sh mq`M,a lsÍu isÿ lrk ,§' .x.dOdr Tiafia NdKav iy ±j m%jdykh lsÍu msKsi ,kafoaiSka úiska ;kjk ,o we< ud¾. cd,hla o niakdysr m<df;a olakg ,efí' fuu we< ud¾." w. k.rfhka msg; msysá my;a ìïj, tl;= jk jeis c,h bj;a lsÍu i`oyd o Wmldr ù ;sfí' w' 4 wd¾Ólh
o< foaYSh ksIamdokfhys ^GDP& uQ,Huh jákdlu f,i Y%S ,xld uy nexl=j ^CBSL& rfÜ wd¾Ólh ú.%y lrhs' WoaOukh fya;= fldg f.k we;s úh yels úIu;djh bj;a lsÍu msKsi jif¾ j¾;udk ñ, fyda uQ,dY% j¾Ihl ia:djr ñ, fyda Ndú; fldg th .Kkh lrkq ,nhs'
LKR ì,shkj,ska m%ldY flreKq 2008 isg 2013 olajd" j¾;udk ñ, mokï fldg f.k iy
2002 ñ, mokï fldg f.k GDP w.hhka lÜg, fol" w 5 jk rEmfhys olajd we;' WoaOuk
idOlh bj;a lsÍu iu." i;H GDP f,i y`ÿkajkq ,nk" ia:djr ñ, GDP, j¾;udk ñ, moku ^14'51]& iu. ixikaokh lrk úg" wvq j¾Ok fõ.hla ^6'68]la& fmkakqï lrhs' jißka
jir wd¾Ól j¾Ok fõ.h ixikaokh lsÍu i`oyd idudkHfhka ñ, mokï fldg.;a GDP fyda
i;H GDP fyda Ndú; lrhs'
j¾I 2005-2013 ld,h ;=<GDPys i;H j¾Ok fõ.h w'6 jk rEmfhys fmkakqï lrhs' j¾Ok fõ.h" 2006 j¾Ifha§ 7'7]la jQ w;r th 2009 § 3'5] olajd my; nei ;sfí' bka wk;=rej t<eô
131
jir fol ;=<§ ms<sfj,ska" 8'0] iy 8'2] jQ w;r 2012 j¾Ih ;=< mj;ajd .ekSug yelsù we;af;a 6'4]l j¾Ok fõ.hla muKs' j¾I 2013 ;=< 7'25] olajd iq`M jeäùula fmkakqï fldg we;'
w'5 jk rEmh' 2008-2013 ld,h ;=< Y%S ,xldfõ GDPys j¾Okh 181
w'6 jk rEmh' 2005-2013 ld,h ;=< ksh;GDP j¾Okfhys úp,kh 182
lDIsl¾uh" l¾udka; iy fiajd hk iEu wd¾Ól wxYhla i`oydu GDP .Kkh lsÍu o isÿ flf¾' fïjd kej;;a Wm-wxYj,g fnokq ,nk w;r" m%;sm;a;s ilialrkakkaf.a myiqj i`oyd
tlS Wm-wxY i`oyd o fjk fjku GDP .Kkh lrkq ,efí' m%Odk wxY ;=k-lDIsl¾uh"
l¾udka; iy fiajd- w;r 2008-2003 ld,h i`oyd GDP fn§ hk wdldrh w'7 jk rEmfhka fmkakqï fldg we;' by<u odhl;ajhla fiajd wxYfhka ,eî we;s w;r l¾udka; iy lDIsl¾uh bka wk;=rej odhl;ajh ,nd § we;' j¾I 2012 § wd¾Ólhg 11]l odhl;ajhla muKla ,nd § we;s neúka Y%S ,xldfõ wd¾Ólh lDIsl¾uh u; mokïj we;ehs hk úYajdih ;j ÿrg;a j,x.= fkdfõ' fiajd wxYh 2012 § 60]lg wdikak m%udKhl odhl;ajhla ,nd § we;s w;r l¾udka; wxYh 30]lg uola jeä m%udKhl odhl;ajhla olajd we;' flfiafj;;a" fuu ld,h ;=<" wxY ;=ku Okd;aul j¾Okhla fmkakqï fldg ;sfí' uynexl= jd¾;dj,g wkqj" 2011 § 14'2] isg 2012 § 21'6] olajd bÈ lsÍï Wm-wxYfhys odhl;ajh iys;j 2012 § wd¾Ólfha mq`M,a ùug ie,lsh hq;= ;rfï iyNd.s;ajhla iys;j l¾udka; wxYh 10'3] lska j¾Okh ù we;'
wfursldkq fvd,¾j,ska m%ldY flfrk j¾;udk ñ, mokï fldg .;a" tal mQoa., GDP rgj,a
w;r wd¾Ólhka ixikaokh lsÍug fhdod .kakd fmdÿ o¾Ylhla fõ' j¾I 2008 § USD 2014
isg 2013 § USD 3"280 olajd tal mqoa., GDP by< f.dia ;sfnk ld,mßÉfþoh jk 2008-2013
132
ld,h i`oyd Y%S ,xldj iïnkaO w.hhka w 8 jk rEmfhys fmkakqï fldg we;' jirla ;=<
´kEu úfoaYSh wdodhula tl;= lrk ,o GDP w.h jk o< cd;sl ksIamdÈ;h ^GNP& ;j;a
o¾Ylhla fõ' iuyr úg GNP, GDPj,g jvd uola wvq wjia:dj,§ fuh RK w.hhla ùug bv ;sfí'
w 7 jk rEmh' 2008-2013 ld,h ;=< ^j¾;k&GDP fj; wdxYsl odhl;ajh 183
iuyr úg" GNP o< cd;sl wdodhu ^GNI& f,i o y`ÿkajkq ,efí' cd;Hka;r uQ,H ixúOdk
idudkHfhka f,dalfha we;s rgj,a tu rgj, tal mqoa., GDP u; fyda tal mqoa., GNI u;
j¾. lsÍu isÿ lrhs' fj<`odu iy ixj¾Okh ms<sn`o tlai;a cd;Skaf.a iïfï,khg ^UNCTAD&
wkqj" idudkH tal mqoa., GDPj,g wkqj rgj, wd¾Ólhka WmldKav ;=klg" by< wdodhï
^USD 4"500g jeä&" ueo wdodhï ^USD 1000- USD 4"500;a w;r& iy wvq wdodhï ^ USD 1000g wvq& jYfhka fnod we;'
w 8 jk rEmh' 2008-2013 ld,h ;=< tal mqoa., GDPys ^j¾;k& j¾Okh 184
tfyhska" Y%S ,xldj j¾;udkfha ueo wdodhï rgj,a ldKavhg wh;afõ' flfiafj;;a" GDP
mokï jQ tal mqoa., wdodhu uyck;djf.a i;H tal mqoa., wdodhu iu. mg,jd .ekSu isÿ fkdl< hq;=h' j¾I 2012 § isÿ lrk ,o .Dyia: wdodhï iy úhoï ióCIKhg wkqj" Y%S
,xldfõ l=gqïNhla i`oyd iudkH wodhu LKR 46"207 la jQ w;r mqoa.,hska 3'9la isák idudkH
l=gqïNhla i`oyd 2012 § idudkH tal mqoa., wdodhu USD 1"093la úh185' CBSL jd¾Isl jd¾;djg wkqj" 2013 § 7'5]l YS>%;djhlska rfÜ wd¾Ólh mq`M,a jkq we;s njg m%CIsma;hka isÿ fldg we;s
133
w;r" uOH ld,Skj th 8]lg jeä m%CIsma; u.la foig l%ufhka p,kh jkq we;' m%CIsma; YS>%
wd¾Ól j¾Okh;a iu." 2017 § USD 5"485l w.hlg <`.d fjñka w 9 jk rEmfhys olajd we;s
mßÈ Y%S ,xldj USD 5000 foay,Sh tal- mqoa., wdodhu miq lrkq we;'
GDP ms<sn`o ueos-ld,Sk mqfrdal:k muKla CBSL isÿ lrk w;r 2017 jk úg USD
5"485$capita olajd i;H GDPj, isÿjkq we;s njla fmkajd,ñka w'9 jk rEmfhys fmkakqï lr ;sfí' ish¨u rgj,a ms<sn`o È.=ld,Sk mqfrdal:khka cd;Hka;r ksfhdað;dh;khla - fj<`odï
wd¾Ólh;a - isÿ lrhs' Tjqkaf.a mqfrdal:kj,g wkqj" Y%S ,xldfõ GDP/capita w.h 2015 jk úg
USD 3508la o" 2020 jk úg USD 5470la o iy 2030 § USD 10"788la olajd o by< hkq we;186'
w' 9 jk rEmh' 2017 olajd m%laIsma;GDP ys ^j¾;udk& j¾Okh 187
wdishdkq rgj,a i`oyd talmqoa., GDP fmkakqï lrk w'10 jk rEmfhys l,dmfha wfkl=;a rgj,a iu. Y%S ,xldfõ wd¾Ólfha ;;ajh fmkakqï fldg ;sfí' Y%S ,xldfõ tal mqoa., wdodhu"
isx.mamqrej fydxfldx iy cmdkh jeks rgj, GDPj,ska 1$10 lg;a wvq nj fmfkkakg ;sfí'
w'10 jk rEmh' wdishdfõ tal mqoa., GDP ^j¾;k ñ,& jHdma;sh - 2011 188
134
w'6 oßø;d uÜgu j¾I 2012 ixLHdf,aLkj,g wkqj" tlsfklg fjkia wxY ;=klg" - kd.ßl" .%dóh iy j;=- j¾.SlrKh lrk ,o ksjdi ñ,shk 5'2la muK Y%S ,xldfõ ;sfí' uyk.r iy k.r iNd n, m%foaY ;=< ksjdi" kd.ßl wxYh hg;g o j;= yer b;sß ish¨ m%foaY .%dóh wxYh hg;g o jefÜ' kd.ßl" .%dóh iy j;= hk wxY ms<sfj,ska 22]" 72] iy 6]l ck.khlska iukaú; fõ' jeú,s iud.ï u.ska /lshd imhk ,o fiajlhskaf.ka j;= m%cdj iukaú; fõ' ck yd ixLHdf,aLk fomd¾;fïka;=j úiska 2012 § mj;ajk ,o .Dyia: wdodhï iy úhoï
ióCIKh ^HIES& fuu wxY ;=fkys wdodhï iy úhoï ms<sn`o f;dr;=re iemhSh' wdodhï úia;r w 2 jk j.=fjys olajd we;s w;r úhoï ms<sn`o úia;r w 3 jk j.=fjys fmkakqï fldg we;'
w 2 jk j.=j' úúO wxYj, udisl uOHkH .Dyia: wdodhu ^2012&189
wxYh
.Dyia: uOHkH wdodhu LKR/
month
.Dyfha m%udKh
uOHkH tal mqoa., wdodhu
LKR/
month
uOHkH tal mqoa., wdodhu USD/
month
kd.ßl 68,336 4.0 17,150 134.40
.%dóh 42,184 3.8 11,003 86.23
j;= 31,895 4.1 7,719 60.49
cd;sl 46,207 3.9 11,932 93.51
w 3 jk j.=j' úúO wxYj, udisl uOHkH .Dyia: úhou ^2012&190
wxYh
udisl uOHkH HH úhou LKR uq`M
m%udKh wdydr bkaOk iy
wdf,dalkh m%jdykh
kd.ßl 59,001 18,513 3,165 6,226
.%dóh 37,361 14,704 1,433 3,119
j;= 29,779 14,779 1,332 2,138
cd;sl 40,889 15,338 1,724 3,607
oßø;d YS¾I ixLHdj ^PHC& f,i m%ldY flfrk Y%S ,xldfõ oßø;d uÜgu 2002 § 22'7] isg
2012 § 6'5] olajd jir .Kkdjla ;siafia wvq fjñka mj;S' PHC hkq wxYh ;=< uq`M ck.ykhg
ks< oßø;d f¾Ldjg ^OPL& my<ska Ôj;ajk ck.ykh olajk wkqmd;hhs' miq.sh oYlh ;=< §
OPL, uilg LKR 1"423la f,i i,lk ,§' fuu iEu wxYhlu fulS wdodhï uÜgug jvd wvqfjka Ôj;ajk ck.ykfha fldgi w 4 jk
j.=fjys olajd we;' PHC wdikak jYfhka mia .=Khlska by< f.dia we;s j;= wxYfhys jvd;a lemS fmfkk ÈhqKqjla olakg ,efnk w;r b;sß wxY foflysu fuh ;=ka .=Khlska muKla by< f.dia we;' j;= lïlrejka yg f.jkq ,nk fõ;k by< kexùu óg m%Odk fya;=j jk w;r j;= wxYfhka ;reK ck;dj jeämqr fldgila k.rj, /lshd fidhd hEu hk lreK o fuhg fya;= ù ;sfí'
135
bkaOk iy wdf,dalkh ms<sn`o .Dyia: úhou wxY ;=fkysu l=vd fldgila muKla- tkï" kd.ßl" 5'4] la" .%dóh" 3'8] la iy j;= wxYfhys 4'8]la ù ;sfí' cd;sl uÜgfï úhou 4'2] la muKla ù ;sfí' fuu wvq úhou i`oyd tla fya;=jla jkafka fndfyda ksjdi ^77]la& wdydr msiSu i`oyd or Ndú; lsÍu iy wdf,dalk lghq;= i`oyd nyq;rhlg úÿ,sn,h iyk ñ,lg ,nd §uh' wks;a w;g" m%jdyk wxYh i`oyd úhou wxY ;=k i`oyd ms<sfj,ska 10'6]" 8'3] iy 7'2]la njg m;afjñka iy cd;sl w.hh 8'8]la njg m;afjñka uola by< f.dia ;sfí'191
w 4 jk j.=j' úúO wxYj, oßø;d YS¾I ixLHdj
wxYh oßø;d YS¾I ixLHdj ]
2002 2012 kd.ßl 7.9 2.4
.%dóh 24.7 7.5
j;= 30.0 6.2
cd;sl 22.7 6.5
w'6 ck úldYkh Y%S ,xldfõ l=vd N+ñh ;=< by< ck.ykhla olakg ,eîuby< ck.yk >k;ajhla m%;sM,h lrjhs' jir 10lg jrla mj;ajkq ,nk ix.Kkhla u.ska rfÜ ck.ykh .Kkh lrkq ,nk w;r" miq.sh Y;j¾Ih wdrïNfha isg tys j¾Okh w 11 jk rEmfhys fmkakqï fldg ;sfí' iEu oYlhla wdrïNfha§ ix.Kkhla meje;aùug ;sfnk wfmaCIdjg" jrla fojk f,dal hqoaOh u.ska o kej; jrla 1990 uq,a Nd.fha we;s jQ le/,a, u.ska o ndOd lrkq ,enqKs' wjidk ix.Kkh isÿ lsÍug kshñ;j ;snqfKa 2011 j¾Ifha § jQjo ld¾h ixúOdk .eg¨jla fya;= fldg f.k th meje;aùug isÿ jQfha 2012 j¾Ifha§h' miq.sh Y; j¾Ih wdrïNfha ñ,shk 3'5la jeks w.hl isg 2012 j¾Ifha§ ñ,shk 20'28la jeks w.hhka olajd ck.ykh j¾Okh ù ;sfnk w;r th wdikak jYfhka yh .=Khl by< hdula fõ' idudkH jd¾Isl j¾Ok fõ.h miq.sh Y; j¾Ifhys mkia .Kkaj, wdikak jYfhka 3]l muK fõ.hl isg wjika oYlh ;=< 2'7]l muK fõ.hla olajd my; nei ;sfí' ix.Kk j¾I w;r ld,mßÉfþoh i`oyd Wm;a iy urK wkqmd; u; mokïj jir-ueo ck.yk w.hhka ;lafiare lrkq ,efí' ix.Kk j¾I folla jk 2001 iy 2012 wdjrKh lrñka 1991-2013 ld,mßÉfþoh i`oyd w.hhka w 12 jk rEmh fmkakqï lrhs' ck yd ixLHd f,aLk fomd¾;fïka;=j u.ska ix.Kkh mj;ajkq ,nk w;r jir ueo ck.yk w.hhka frðiag%d¾
ckrd,a fomd¾;fïka;=j u.ska iemfhk Wm;a iy urK ms<sn`o o;a; u; mokïj CBSL u.ska m%ldYhg m;a lrkq ,efí'
136
w 11 jk rEmh' 1901-2012 olajd ck.yk j¾Okh192
w 12 jk rEmh' 1991-2013 w;r ld,h ;=< ueos-jir ck.yk j¾Okh 193
ix.Kk j¾Ihg fmr jif¾" tkï" 2000-2001 ;=< iy kej;;a 2011-2012 ld,h ;=< jd¾Isl ck.yk j¾Okh RK w.hhla f.k we;' j¾I 1991 isg 2000 olajd j¾Okh 1'13]l idudkH w.hhla fmkakqï fldg we;s w;r 2001 iy 2012 w;r ld,h ;=< oYlh i`oyd iuia; my< neiaula ,nd foñka th -2'8]la ù ;sfí' ix.Kk j¾Ihg fmr jir i`oyd fmkakqï lrk ,o fuu RKuh fjki i;H fjkila o fkd tfia kï fmr jir i`oyd ifodia ;lafiarejla ,nd .ekSuo hkak meyeÈ,s lr .; hq;=h' tjeks RK j¾Okhla ck.ykh i`oyd fmkakqï lsÍu msKsi Wm;a wkqmd;slh by< hEu isÿúh hq;=h' j¾I 2001 iy 2012 w.hhka ix.Kkh u; mokïj we;s ksid" fmr jir i`oyd w.hhka wê-;lafiare w.hhka úh yelsh' fuys,d fkdi,ld yer we;s tla idOlhla jkafka iaÒr jYfhkau úfoia .; ù we;s mqoa., ixLHdjhs' Y%S ,xldfõ idudkH ck.yk >k;ajh" 2012 ix.Kkfha§ wkdjrKh flreKq mßÈ j¾. lsf,daógrhlg mqoa.,hska 323la ù ;sfí' cd;sl idudkH fuka oi.=Khla" tkï" j¾. lsf,daógrhlg 3"438la fld<U Èia;%slalh ;=< o" oyfhka mx.=jg wdikak w.hhla jk j¾. lsf,daógrhlg 38la uq,;sõ Èia;%slalh i`oyd o iys;j rg ;=< ck.yk >k;ajh mq`M,a úp, ;djhla fmkakqï lrhs' rg ;=< ck.yk >k;ajfha jHdma;sh w 13 jk rEmfhys fmkakqï flf¾'
137
w 13 jk rEmh' Èia;%slal w;r ck.yk >k;aj ^2012& jHdma;sh' by<u ck.yk >k;aj niakdysr m<df;a Èia;%slal ;=k ;=< fmkakqï flf¾' ck.yk jHdma;sh" idudkHfhka rfÜ j¾Idm;k rgdj" iajNdúl N+ ,CIKh" iy iajNdúl jk wdjrKh wkq.ukh lrhs' by< jdKsc iy mßmd,kuh lghq;= iys; fld<U Èia;%slalh i;=j by<u
>k;ajh olakg ,efí' niakdysr m<df;a ^WP& by< ck.yk >k;ajh kv;a;= lsÍu i`oyd wjYH flfrk bvï" c,h iy n,Yla;s we;=<;a iïm;a i`oyd we;s b,a¨u by< hEu ksid iy mßirh u; we;s úh yels wys;lr n,mEï hkdÈh ksid cd;sl fN!;sl ie,iqï
fomd¾;fïka;=j ^NPPD& tys kj cd;sl fN!;sl ie,iqu ^NPP& u.ska ck.ykh wvq m%foaYj,g niakdysr m<df;a isg ck.ykfha ixl%uKhla fhdackd lrhs' úh<s iy jkdka;r iys; m%foaYj, fukau l`ÿlr m%foaYj, o msysá Èia;%slalj, wvqu >k;ajhla olakg ,efí' f;;a l,dmfhys niakdysr iy ol=Kq m<d;aj, Èia;%slalj, by<>k;aj mj;sk
w;r tlS úIu;djh iu uÜgulg f.k tau msKsi kj fufg%dfmd,sgka l,dm ^MR& niakdysr m<df;ys mSvkh wvq lr ,kq we;ehs wfmaCId flf¾' fhdað; kj fufg%dfmd,sgka m%foaYj, msysàu fmkajd,ñka fïjd 14 jk rEmfhys olajd ;sfí'
kj ie,iqfuys iuyr ,CIK jkafka:
wkd.; m%Odk MR" ;%sl=Kdu,h" wkqrdOmqrh" fmdf<dkakrej iy oUq,a, u.ska tlg ne`ÿKq m%foaYh jkq we;'
fojk m%Odk MR yïnkaf;dg wjg iy f;jekak wïmdr m%foaYhla jkq we;'
ixfõoS uOHu l`ÿlrfhys 300mg by<ska m%foaY ixj¾Okh lsÍu md,kh lrkq we;'
c, iq,n;djhg iy mßirh u; wvq n,mEu flfrys ksis ie,ls,a, ,nd fokq we;'
kj ld¾ñl l,dm niakdysr m<df;ka túg ia:dms; lrkq we;' fufg%dfmd,sgka rdcH folla jk isx.mamqrej iy fydxfldx yereKq úg wdishdkq rgj, ck.yk >k;aj" w 15 jk rEmfhys fmkakqï fldg ;sfí' jHdma;s ,ehsia;=fõ by< 1$3 fldgi ;=< Y%S ,xldj msysgd ;sfí' tksid" N+ñ m%foaYhlg bvï" c,dY" iy n,Yla;sh we;=<;a iïm;a i`oyd b,a¨u wfkla wdishd;sl rgj,g jvd wêl fõ' ixj¾Ok lghq;= lrK fldg f.k mßirh u; we;sjk n,mEu iu. o fuys iïnkaO;djhla ;sfí'
138
w 14 jk rEmh' fhdað; kd.rsl iy ld¾ñl l,dm 194
w 15 jk rEmh' 2011-2012 § wdishd;sl rgj, ck.yk >k;ajh 195
o is,ajd úiska fuu Y; j¾Ih wjidkh olajd isÿ lrk ,o ck.yk m%CIsma;hka j¾Ok fõ.fhys wvqùula fmkakqï lrk w;r w 16 jk rEmfhys fmkakqï fldg we;s mßÈ fuu.ska oYl ;=klska ^03& muK ck.ykfhys WÉP;ajh we;s lrjkq we;ehs wfmaCId flf¾' b,a¨ï wjia:d ;=k-by<" uOHu iy my< - hgf;a isÿ lrk ,o fuu m%CIsma;hka ms<sfj,ska 2041 § ñ,shk 23'3 la" 2031 § ñ,shk 21'9la iy 2021 § ñ,shk 20'9la hkd§ f,i WÉP w.hhla fmkakqï lrhs' j¾I 2001 § wrUk ,o m%CIsma;hka 2011 i`oyd mqfrdal:kh lrk ,o w.hhka ;=k" by<" uOHu iy my< hkqfjka isÿúh yels wjia:d 3la hgf;a" ñ,shk 20'774" ñ,shk 20'558 iy ñ,shk 20'221la úh' j¾I 2012 i`oyd .Kkh lrk ,o w.hh 20'278la jQ w;r th my< wjia:d
139
mqfrdal:khg wdikak w.hhla úh' fuu m%jK;djhu wLKavj isÿfõ kï" wkd.; ck.ykh my< b,a¨ï wjia:d mqfrdal:khg uola by<ska ud¾.hla wkq.ukh lrkq we;' fuys wre; jkafka" fuu Y;j¾Ih wjidkfha§ ck.ykh ñ,shk 15g jvd wvq úh yels njhs'
w 16 jk rEmh' isÿúh yels wjia:d 3 hgf;a 2101 olajd ck.yk m%CIsma;hka196' w'7 foaY.=Kh Y%S ,xldj" ol=Kq wdishd;sl fudaiï iq<x u.ska md,kh flfrk j¾Idm;k rgdj iys; ksj¾;k
wd¾ø rgls' ksß; È. ^SW& fudaiï iq<x mj;sk úg" uehs isg iema;eïn¾ olajd udi ;=< 2"500
mmlg wêl j¾Idm;khla jd¾Islj ksß; È. ^SW& y;frka mx.=jg ^lajodka;=jg& ,efí' rfÜ
b;sß m%foaYj, fndfyda fldgiaj,g foieïn¾ isg fmnrjdß hk udi ;=< 1750 mmlg wvq
j¾Idm;khka Bidk È. ^NE& fudaiï iq<x f.k ths' oCIsK w¾Of.da,fha isg ksß; foiska yuk iq<`." iy W;a;r w¾O f.da,fha isg Bidk foiska yuk iq<`. wka;¾-ksj¾;k wNsirK
l,dmh ^ITCZ& kï jQ m%foaYhla mqrd úYd, mßudKfha ixjyk l%shdjla we;s lrñka wdjrKh lrhs'
ksß; È. ^SW& fudaiï ld,h ;=<" ITCZ Y%S ,xldfõ W;=rg jkakg msysgk w;r" Bidk È. ^NE& fudaiï ld,h ;=< ixjyk l%shdj rfÜ iEu fldgilgu j¾Idj f.k ths' rgg ,efnk jd¾Isl j¾Idm;kfhys 1961-2000 olajd ld,h ;=< idudkH w17 jk rEmfhys oelafõ' jirlg 2"500
mmlg wêl j¾Idm;khla ,nkakd jQ ksß; È. y;frka mx.=j ^lajodka;=j& wdjrKh lrñka f;;a l,dmfha udhsu fuka meyeÈ,sj fmkajd,hs'
Èjhsfkys jd¾Isl uOHkH mDIaàh jdhq WIaK;ajh 27oCl idudkH w.hhla iys;j 20o
C-30oC;a
w;r mrdifha msysgd ;sfí' WÉP;ajh u; mokïj mYaÑu Nd.fhys fmr fldgfia oS Wmßu
WIaK;ajho ysre nei hdug uolg fmroS wju WIaK;ajho iys;j 5-10oC;a w;r mrdihl
ffoksl úp,khla fuh fmkakqï lrhs' jeo.;a m%foaY úYsIag rgd fj; fhduq fjñka WIaK;ajfhys ie,lsh hq;= ffoksl" iD;=uh" iy wjldYhSh úp,khla olakg ,efí'
140
w 17 jk rEmh' 1961-2000 ld,h ;=<jd¾Isl uOHkH j¾Idm;kh197
w 18 jk rEmh' 1961-2000 ld,h ;=<jd¾Isl uOHkH WIaK;ajh
my;a ìïj," 20 oCg my;ska WIaK;ajh wvq jkafka b;d l,d;=rlsks' úfYaIfhka" j¾Idm;kh
wjuhla jk jhU È. wE; fl<jr iy .sKsfldk È. wE; fl<jr È.= ld,Sk kshx ld,j,oS
th 30 oC blaujk 38 o
C olajd by< hkq we;' iaÓr;dhS isis,k wkqmd;slh u.ska md,kh
flfrk by< WÉP;ajfha oS uOHkH jd¾Isl WIaK;ajfhys wvqùu kqjrt<sh ^1"890m& by<
WÉP;aj uOHia:dkfhaoS 15 oCla muKjQ uOkH jd¾Isl WIaK;ajhlg <`.dfõ' uOHia:dk 18loS
isÿ lrk ,o ksÍCIK u; mokïj jd¾Isl idudkH uOHkH WIaK;aj is;shu w 18 jk rEmfhys oelafõ' uOHu l`ÿlr m%foaYj, wvq WIaK;ajh meyeÈ,sj i,l=Kq fldg ;sfí' rfÜ ksj¾;k foaY.=Kh i;=j n,Yla;s b,a¨fuys bis¨ula ;sfí' fi!LH l,dmsl rgj, fuka fkdj" Y%S ,dxlslhskag idudkHfhka YS; udi ;=<oS wjldYhSh ;dmkh i`oyd n,Yla;sh jeh
lsÍfï wjYH;djhla fkdue;' flfiafj;;a" udisl uOHkHh WIaK;ajh jir mqrd 16 oCl
mj;sk iy rd;%S ld,fha WIaK;ajh 10 oC g jvd wvq uÜgulg my; nisk by< WÉP;ajj,oS
wjldYhSh ;dmkh isÿ lsÍfï wjYH;djhla mj;S' rfÜ jeä m%udKhla mj;sk my;rg" Èjd
ld,fha WIaK;ajh 30 oC blaujk w;r" wd¾ø;djh 80] iy 90] w;r mj;S' tjeks wd¾ø
mßirhla hgf;a" Ôj;ajk jgmsgdfõ WIaK;ajh iy wd¾ø;djh jvd iqjodhS w.hhla njg md,kh lsÍug yels kï" th jvd ys;lr jkq we;' flfiafj;;a" nyq;rhla ñksiqkag <`.d lr
.; fkdyels jdhq-iólrK ^AC& moaO;s u; wdfhdackh isÿ lsÍug n,Yla;sh u; by< úhoula wjYH flfrkq we;' fuu moaO;s ia:dms; lrk ,oafoa jQjo tajd kv;a;= lsÍug" j¾;udkfha úÿ,sn,h i`oyd mj;sk nÿ fya;= fldg f.k wêl úhoula oeÍug isÿ jkq we;'
141
wd mßYsIagh
ukakdrï fndlalg tmsáka foaYSh iajNdúl jdhq ksIamdokfhka ,efnk cd;sl m%;s,dN we.hSu i`oyd l%shd l< hq;= wdldrh'
Y%S ,xldj lsishï yhsfv%dldnk ksIamdokhla ms<sn`o m<uq weu;=u ,nd oSu" Y%S ,xldj iy Cairn
w;r w;aika ;nk ,o fmfg%da,shï iïm;a .súiqfuys ^PRA& wjYH;djhla jk w;r" ^foaYSh
fj<`ofmd, ne`oSu:DMO&" Y%S ,xldj ;=< j¾;udkfha ia:dms; iajNdúl fj<`ofmd,la fkdue;s ^jd¾Isl ner,a ñ,shk 12la wdkhkh lrkq ,nk fyhska fndrf;,a j,g tÈßj&" ^w& foaYSh fhdod.ekSï i`oyd foaYShj ksIamdÈ; iajNdúl jdhqj Ndú; lsÍug Y%S ,xldjg wjYH o ke;skï uq`M ksIamdokh wmkhkh lsÍug n,dfmdfrd;a;= jkafka o hkak iy ^wd& tfiakï" fldmuK" l=uk wxY i`oyd" fl;rï ld,mßÉfþohla ;=< o hkak ;SrKh lsÍu i`oyd wOHhk jydu
wdrïN lsÍu w;HjYHfõ' foaYSh wjYH;djh ksjerÈj m%ldY fkdl<fyd;a" Cairn fyda fjk;a lsisu fufyhqïlrejl=g b;sß ixÑ; cd;Hka;rj fj<`odï lsÍug fkdyels jkq we;' iuDoaêu;a w;amsg fj<`ofmd<la mj;sk f;,aj,g fuka fkdj" ld¾hidOkh iy jdhq ksIamdokfhys msßjeh i`oyd idudkHfhka È.= ld,Sk fldka;%d;a;= ,ndoSu ixj¾Ok lghq;=j,g fmr wdrïN l< hq;=h' fjk;a wdldrhlhg mjikjd kï" há;, myiqlï ieliSu i`oyd wdfhdackh lsÍug m%:u" jdhq iïm;a idudkHfhka mQ¾j-úlsKSulg Ndckh lrhs' ksIamdokh iy wmkhkh ms<sn`o w;aoelSï rys;j mq¾K f,i ikd: fkdl< jdhq m%foaY iy ixÑ; uqo,a njg fmr,Sug bv ,nd fok meyeÈ,s m%;sm;a;shla fkdue;slu wju jYfhka uQ,sl .fõIK wdfhdack isÿ lsÍug mjd f;,a iy jdhq iud.ï j,ld,kq ,eîu isÿ jkq we;'
tksid" wdkhkh lrk ,o f;,a" LPG fyda .,a w`.=re fjkqjg n,Yla;s ñY%Kfhys foaYSh iajdh;a; jdhq mßfNdackh lsÍfï cd;sl m%;s,dN we.ehSulg ,la lsÍu i`oyd wOHhkhla isÿ
lsÍug PRDS wfmaCId lrhs' fuu`.ska" ^w&' fmdaIK f;d. wdfoaYkh lsÍug wd¾Ól ixfõokhla we;s lrkq ,nk wxY" ^wd& tjeks wdfoaYkhla i`oyd wjYH flfrk jdhq m%udKh" iy ^we&' cd;sl wd¾Ólhg mshjfrka mshjr jdhq Ndú;hg tla lsÍu msKsi m%;sfYdaOkh l< hq;= m%;sm;a;s fCIa;%" y`ÿkd .kq we;ehs wfmaCId flf¾' óg wu;rj" wvq msßjeh n,Yla;s m%Njhla njg m;a fjñka foaYSh jdhq ksIamdokh iu. ÔjH ;;ajfha mej;sh yels wu;r l¾udka; fudkjdoehs
jgyd .ekSug PDRS wfmaCId lrhs'
fuu lghq;a; i`oyd my; i`oyka fya;= lrK fldg f.k" PDRS fulS wOHhkh isÿ lsÍu
i`oyd jvd;a iqÿiqu wdh;kh f,i Y%S ,xld ldnka wruqo, ^mqoa'& iud.u ^SLCF& y`ÿkdf.k we;'
^w&' SLCF hkq mßir iy mqk¾ckkSh n,Yla;s wud;HdxYh hgf;a l%shd;aul jk rdcH wdh;khls'
^wd&' w;a oelSï iys; bxðfkarejka iy mßir wd¾Ól úfYaI{hka SLCF ld¾huKav,fhys fiajh lrhs'
^we&' wvq ldnka iys; bkaOk iy mßißl jHdmD;s m%j¾Okh lsÍu u.ska i;H f,iu wvq
ldnka rgla njg Y%S ,xldj m;a lsÍu i`oyd SLCF ud¾.hla ilia lrñka mj;S' tfyhska" È.=-ld,Sk wd¾Ól ie,iqïlrKfhaoS w;HjYH wx.hla jk úúO bkaOkj,g iuia; f,i iy wmCImd;S f,i wod< jk ish,q ndysr msßjeh .%yKh lsÍug iy m%udKd;aul lsÍug thg yelsù ;sfí'
142
.súiqu u.ska bgql< hq;= oE' 6' úÿ,s n, W;amdokh" m%jdykh i`oyd fhdod .ekSu" ld¾ñl ;dm W;amdokh" .Dyia: iy
jdKsc wxY i`oyd .,a w`.=re iy LPG m%fhdackhg .ekSfï oS j¾;udk Ndú;h iy wkd.; m%jK;d ;lafiare lsÍu'
7' Y%S ,xld ikao¾Nh ;=< by; ish¨ wxY ;=< úúO fmdaIK f;d. Ndú;fhaoS i;H ndysr msßjeh ;lafiare lsÍu'
8' Rcq iy ndysr msßjeh n,mEu hk oaú;ajhu wka;¾.; lrñka foaYShj ksIamdokh lrk ,o iajNdúl jdhq ´kEu fyda by; ish¨ wruqKq i`oyd wdfoaYkfhaoS" hï jQ wdldrhlg ;sìh yelald jQ cd;sl m%;s,dN olajd,k jd¾;djla ms<sfh, lsÍu'
9' Èßu;a l< hq;= fjk;a wod< ´kEu wx.hla fyda fkdtfiakï" Y%S ,xldfõ iajNdúl jdhqj Ndú; lsÍu .%yKh lsÍu'
10' oS¾> ld,Skj ´kEu j¾.hl fmdis, bkaOk u; hemSu ´kEu wdldrhlska wju lsÍula isÿ lrk mqk¾ckkSh n,Yla;sh Ndú;h by< kexùug Ndú; l< hq;= yhsfv%dldnk ksIamdokh u.ska wdodhu ,eîug yelshdj ,nd fok wdfhdackhla" m%;sm;a;shla" iy há;, myiqlï ie,iqula ks¾foaY lsÍu'
wOHhk ud¾f.damfoaY
ksmoúh yels uq`M ixÑ;: 2Tcf ^iïu; >k wä á%,shka 2&
uQ,sl ksIamdok fõ.h: 70 mmcfd ^Èklg iïu; >k wä ñ,shk 70& ksIamdok fldgiaj, ñ,hkh
0-200 Bcf US $ 12/mmBTU
200 Bcf - 1 Tcf US $ 9.5/mmBTU
1Tcf > 2 Tcf US $ 7/mmBTU
> 2 Tcf US $ 5/mmBTU
PDRS iu. iy fjk;a ´kEu ixúOdkhla iu. iyfhda.fhka fjk;a ´kEu Wml,amkhka
SLCF isÿ lrkq ,eìh yels w;r wjYH ia:dkj,oS tlS Wml,amk meyeÈ,sj m%ldY lrkq we;' by; w.hhka o¾Yl muKla jkq we;s w;r" fj<`ofmd< mßK; jk úg iy há;, myiqlï CIhùu isÿ jk úg" ld,h;a iu. foaYSh ksIamdokfhys msßjeh my; jefgk nj oelaùu i`oyd Wmldr jkq we;' ukakdru iy fldajß fndl=j, iïmQ¾K úNjh fuhg jvd ie,lsh hq;= m%udKhlska jeä úh yels nj Wml,amkh flf¾' f.da,Sh ñ,hk m%jK;d iy wjYH jk mßÈ øùlrK n,d.dr f.dvke.Sfï msßjeh
iïnkaOfhka ie,ls,a,g .kq ,nk" iqÿiq wjia:dfõoS LNG wmkhkh lsÍfï wjia:d iys;
úfYaI wjia:d SLCF i,ld ne,Su isÿ lrkq we;' Ndr Èh yels oE fuu ld¾hfhys iuia; úIh m:h wjYH flfrk wdldrhlg" mshjfrka mshjrg
ld,mßÉfþohla mqrd wduka;%Kh flfrkq we;' flfiafj;;a" uQ,sl NG mßfNdack ud¾. is;shu" iy wd¾Ól m%;s,dN úYaf,aIKh iy flá-ld,Sk m%;sm;a;s ks¾foaYhka Èk 30la we;=<; Ndr osh hq;=h' tia' úl%uiQßh
143
wOHCI ckrd,a - fmfg%da,shï iïm;a ixj¾Ok f,alï ld¾h,h ckdêm;s ld¾hd,h'
144
References
1 OECD/IEA. 2013. World Key Energy Statistics 2013, International Energy Agency, Paris. p. 60
2 Wikipedia. 2014. List of countries by natural gas proven reserves
http://en.wikipedia.org/wiki/List_of_countries_by_natural_gas_proven_reserves
3 PRDS. 2014. Personal communication
4 IPCC.1997. Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories: Volumes 1
[Houghton, J.T., Meira Filho, L.G., Lim, B., Tréanton, K., Mamaty, I., Bonduki, Y., Griggs, D.J. &
Callander, B.A. (Eds)]. Bracknell: Intergovernmental Panel on Climate Change. Meteorological Office
5 OECD/IEA. 2014. World Key Energy Statistics 2014, International Energy Agency, Paris. p. 6
6 EIA. 2014. International Energy Outlook 2004 –Electricity. Energy Information Administration. http://www.eia.doe.gov/oiaf/archive/ieo04/electricity.html
7 OECD/IEA. 2013. World Key Energy Statistics 2013, International Energy Agency, Paris. p. 24
8 Youngsam Oh. 2013. Opportunities for Small Scale LNG Supply Chain in Latin America.
http://www.olade.org/sites/default/files/seminarios/3_petroleo_gas/ponencias/1-
Presentaci%C3%B3n%20Youngsam%20Oh.pdf
9 Price, B.C. and Hoffart, S.D. 2010.Developing small-scale LNG plants. Gas Today. http://gastoday.com.au/news/developing_small-scale_lng_plants/042967/
10 Core Energy Group. 2012. Gas transmission costs.
file:///F:/Downloads/Gas_Transmission_Costs_Report.pdf
11 Cornot-Gandolphe, S., Appert, O., Dickel, R., Chabralle, M. and Rojey, A. 2003. The challenges of
further cost reduction for new supply options (Pipeline, LNG, GTL).
http://www2.hmc.edu/~evans/PipelinesTokyo.pdf
12 Bhatti, M. Waqar. 2012. Over 2,000 killed in CNG cylinder blasts in 2011. The News International,
Karachi, Pakistan.
13 Sasol. 2015. Gas to liquid conversion. http://www.sasol.com/innovation/gas-liquids/technology
14 Reuters. 2014. Fourteen killed in GAIL India gas blast and fire.
http://in.reuters.com/article/2014/06/27/uk-india-blast-idINKBN0F207Q20140627
15 SLSEA. 2014. Energy Statistics 2012. Sri Lanka Sustainable Energy Authority, Colombo 00700. p.
42
16 CPC, 2012. Statistical Review, Ceylon Petroleum Corporation, Colombo
17 IPCC.1997. Revised 1996 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories: Volumes 1
[Houghton, J.T., Meira Filho, L.G., Lim, B., Tréanton, K., Mamaty, I., Bonduki, Y., Griggs, D.J. &
Callander, B.A. (Eds)]. Bracknell: Intergovernmental Panel on Climate Change. Meteorological Officep.
p. 1.23
18 SLSEA. 2014. Energy Statistics 2012. Sri Lanka Sustainable Energy Authority, Colombo 00700. p.2
19 Ibid.
20 Gogan Bdr. Hamal. 2008. Experiment on Efficiency of Traditional Cook Stove[TCS]. Tribhuvan
University, Nepal
http://www.scribd.com/doc/18309927/Experiment-on-Efficiency-of-Traditional-Cook-Stove-TCS
21 Perera K.K.C.K., Rathnasiri P.G., Senarath S.A.S., Sugathapala A.G.T., Bhattacharya S.C. & Abdul
Salam P. 2005. Assessment of sustainable energy potential of non-plantation biomass resources in Sri
Lanka. Biomass and Bioenergy, 29:199–213
22 MALF. (1995). Sri Lanka Forestry Sector Master Plan. Forestry Planning Unit, Ministry of
Agriculture, Land and Forestry, Battaramulla
23 SLSEA. 2008, Sri Lanka Energy Balance 2007, Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. p.
55
24 SLSEA. 2014. Energy Statistics 2012. Sri Lanka Sustainable Energy Authority, Colombo 00700. p.
18
145
25 CBSL. 2013. Annual Report 2013. Central Bank of Sri Lanka. Colombo 00100.
26 SLSEA. 2014. Energy Statistics 2012. Sri Lanka Sustainable Energy Authority, Colombo 00700. pp.
4-5
27 ibid. p. 15
28 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
29 CEB. 2014. Long Term Generation Expansion Plan 2013-2032. Ceylon Electricity Board, Colombo 2.
p. 2.2
30 MP&E. 2006. National Energy Policy and Strategies, Ministry of Power and Energy, Colombo. p.15
31 GEF. 2007. Energy Services Delivery (ESD) Project, Global Environmental Facility, Washington, DC.
http://www.energyservices.lk/gridconnect/esd.htm
32 Sugathapala, T., 2013. Paper on Current status and issues of sustainable energy domain In Sri Lanka,
presented at Seminar on Developing Technologies: The Gateway to a Sustainable Energy Future.
02.09.2013.
33 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
34 C&S Department. 2014. Household Income and Expenditure Survey 2012/13 – Preliminary Report,
Census and Statistics Department, Colombo.
http://www.statistics.gov.lk/HIES/HIES2012PrelimineryReport.pdf
35 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
36 CBSL. 2013. Economic and Social Statistics of Sri Lanka. Central Bank of Sri Lanka. Colombo
00100. p.53
37 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
38 MTD. 2014. Statistics. Motor Traffic Department. Colombo.
http://www.motortraffic.gov.lk/web/index.php?option=com_content&view=article&id=84&Itemid=115&
lang=en
39 MTD. 2014. Statistics. Motor Traffic Department. Colombo.
40 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
41 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
42 CEB. 2014. Long Term Generation Expansion Plan 2013-2032. Ceylon Electricity Board, Colombo
02. p. 2-11
43 Irrigation Dept. 2014. Moragahakanda - Kalu Ganga Development Project.
http://moragahakandakalugangaproject.blogspot.com/p/moragaha.html
44 CEB. 2014. Long Term Generation Expansion Plan 2013-2032. Ceylon Electricity Board, Colombo
02. p. 1-7
45 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
46 SLSEA. 2008, Sri Lanka Energy Balance 2007, Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo.
Fuel Consumption by Plants
47 SLSEA. 2014. Energy Statistics 2012. Sri Lanka Sustainable Energy Authority, Colombo 00700. p.
12
48 SLSEA, 2014. Sri Lanka Energy Balance. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
49 CBSL. 2014. Special Statistical Appendix to Annual Report 2013. Central Bank of Sri Lanka,
Colombo 00100. Table 1
146
50 CEB. 2013. Statistical Digest 2012. Ceylon Electricity Board. Colombo 00200.
51 UNSG. 2010. Report of the UN Secretary General‘s Advisory Group on Energy and Climate Change,
2010, New York
http://www.un.org/wcm/webdav/site/climatechange/shared/Documents/AGECC%20summary%20report
%5B1%5D.pdf
52 Masud, J., Sharan, D. and Lohani, B.N. 2007. Energy for All: Addressing the Energy, Environment,
and Poverty Nexus in Asia. Asian Development Bank, Manila. p. 42
53 UNDP. 2012. Millennium Development Goals. Table 1: Human Development Index and its
components. https://data.undp.org/dataset/Table-1-Human-Development-Index-and-its-
components/wxub-qc5k
54 World Bank. 2014. World Bank Data. Electric power consumption.
http://data.worldbank.org/indicator/EG.USE.ELEC.KH.PC
55 ESCAP, 2013 Statistical Yearbook for Asia and the Pacific 2013. ESCAP, Manila. p. 183
56 CBSL. 2013. Economic and Social Statistics of Sri Lanka. Central Bank of Sri Lanka. Colombo
00100. p.131
57 Gulbrandsen, O. 1986. Reducing the fuel costs of small fishing boats, Development of Small-Scale
Fisheries in the Bay of Bengal Programme, Food and Agriculture Organization, Madras
58 Kariyawasam, L. A., Gestsson, H. and Knútsson, O. Deep sea fishing in Sri Lanka. 2010. IIFET
Montpellier Proceedings, University of Akureyri, Iceland
59 National Fertilizer Secretariat. 2013. Progress & 2014 Development Programmes, Ministry of
Agriculture, Battaramulla. www.agrimin.gov.lk/web/images/English_Progress1.doc.
60 Index Mundi. 2014. Sri Lanka Yearly Imports in US Dollars - Ammonium Sulphate.
http://www.indexmundi.com/trade/imports/?country=lk&commodity=310221
61 Index Mundi. 2014. Sri Lanka yearly imports of methanol (methyl alcohol)
http://www.indexmundi.com/trade/imports/?country=lk&commodity=290511
62 Department of Excise. 2014. Annual Report 2013. Colombo.
http://www.excise.gov.lk/web/images/stories/2013%20Annual%20Report%20English.pdf
63 Gunaruwan, T.L. 2014. Energy and Environment: Transport Policy Perspective. Paper presented at
the Seminar on Energy and Environment Sustenance held on 20.02.2014. Energy Forum and The Centre
for Policy Analysis, Colombo.
64 Laughs PLC, Private communication, 2014
65 Gunaruwan, T.L. 2014. Energy and Environment: Transport Policy Perspective. Paper presented at
the Seminar on Energy and Environment Sustenance held on 20.02.2014. Energy Forum and The Centre
for Policy Analysis, Colombo.
66 ECA, RMA and ERM.2011. Sri Lanka: Environmental Issues in the Power Sector. Report submitted
to the World Bank.Economic Consulting Associates Limited. London. Annex
A4.http://www.rshanthini.com/tmp/DPR514/Module12_SriLankaEnvironmentalIssuesPowerSectorMay2
010.pdf
67 SLSEA, 2013. Energy Statistics 2012. Sri Lanka Sustainable Energy Authority. Colombo. Gross
Electricity Generation. www.info.energy.gov.lk.
68 CEB. 2014. Statistical Digest 2013. Ceylon Electricity Board, Colombo 00200.
69 CEB. 2014. Long Term Generation Expansion Plan 2013-2032, Table 5.2. Ceylon Electricity Board,
Colombo 00200. p. 5-3.
70 Fernando, S. 2014. Results of assessment of renewable energy resources. Paper presented at the
Stakeholder Workshop held in October, 2014 on Renewable Energy Master Plan, organized by the
Ministry of Power and Energy, Colombo.
71 IPCC. 2007. Summary for Policymakers. Working Group I to the Fourth Assessment Report of the
Intergovernmental Panel on Climate Change. IPCC Secretariat, Geneva.
72 WHO. 2000. Air Quality Guidelines for Europe. World Health Organization Series 91. Geneva
147
73 CBC News. 2013. Coal plants cost Alberta $300M in health costs: report.
http://www.cbc.ca/news/canada/edmonton/coal-plants-cost-alberta-300m-in-health-costs-report-
1.1326727
74 CBC News. 2014. News Obama's climate change plan. http://www.cbc.ca/news/business/obama-s-
climate-change-plan-it-s-wait-and-see-for-energy-industry-1.2663578
75 IEA. 2002. Environmental and Health Impacts of Electricity Generation. International Energy
Agency, Paris. http://www.ieahydro.org /reports/ ST3-020613b.pdf
76 Evangelou, V.P., Coal ash chemical properties and potential influence on water quality, Agronomy
Department, University of Kentucky, Lexington, Kentucky
77 The Unpaid Health Bill – Report of the Health and Environment Alliance, March 2013,
http://www.env-
health.org/IMG/pdf/heal_report_the_unpaid_health_bill_how_coal_power_plants_make_us_sick_final.pd
f
78 IEA. 2002. Environmental and Health Impacts of Electricity Generation: A Comparison of the
Environmental Impacts of Hydropower with those of Other Generation Technologies. The International
Energy Agency. http://www.ieahydro.org/reports/ST3-020613b.pdf.
79 Ibid. 17
80 Miller, P.T. and Van Atten, C. 2004. North American Power Plant Air Emissions. Commission for
Environment Cooperation.Montreal.
http://www.cec.org/storage/56/4876_powerplant_airemission_en.pdf
81 Pulles, T. and Appelman, W. 2008. Air pollution from electricity-generating large combustion plants,
EEA Technical report No 4/2008, European Environment Agency, Copenhagen, Denmark. Annex B
file:///F:/Downloads/technical_report_4_2008.pdf
82 World Bank Group. 1998. Thermal Power: Guidelines for New Plantsin Pollution Prevention and
Abatement Handbook.1998. Washington DC. p. 425
83 CEA. 2013. National Environmental (Stationary Source Emission Control) Regulations to be gazetted
under the National Environmental Act No. 17 of 1980. Ministry of Environmental and Renewable
Energy. Battaramulla.
84 USEPA Federal Registry, Environment Protection Agency. Washington.
http://www.gpo.gov/fdsys/pkg/FR-2013-04-24/pdf/2013-07859.pdf
85 WHO. 2006.WHO Air quality guidelines for particulate matter, ozone, nitrogen dioxide and sulfur
dioxide - Global update 2005,
http://whqlibdoc.who.int/hq/2006/WHO_SDE_PHE_OEH_06.02_eng.pdf
86 Ministry of Environment. 2008. Amendment to National Environment Regulations 1562/22.
87 Electrowatt Eng. 1998. CEB-Coal fired thermal power plant development project – Environment
Impact Assessment Study. Zurich.
88 EPA. 2002. Overview of the Human Health and Environmental Effects of Power Generation: Focus
on Sulfur Dioxide (SO2), Nitrogen Oxides (NOX) and Mercury (Hg)
http://www.epa.gov/clearskies/pdfs/overview.pdf
89 Baum, E. 2003. Nitrogen Oxide Emissions and Midwest Power Plants. Clean Air Task Force. Boston.
http://www.catf.us/resources/publications/files/Midwest_Nitrogen.pdf
90 Ibid 78
91 WHO. 2013. Global Health Observatory (GHO): outdoor air pollution. World Health Organization.
Geneva.
92 EPA. 2009. Integrated science assessment for particulate matter. EPA Report EPA/600/R08/139F.
Environment Protection Agency, Washington, DC.
93 Lewtas, J. 2007. Air pollution combustion emissions: Characterization of causative agents and
mechanisms associated with cancer, reproductive and cardiovascular effects. Mut. Res. 636. 95
94 Abt Associates. 2004. ―Power Plant Emissions: Particulate Matter-Related Health Damages and the
Benefits of Alternative Emission Reduction Scenarios.‖ Report for Clean Air Task Force.
148
http://www.abtassociates.com/reports/Final_Power_Plant_Emissions_June_2004.pdf.
95 MailOnline. 2012. Diesel exhaust fumes are 'major cancer risk' and as deadly as asbestos and mustard
gas, says World Health Organization.
http://www.dailymail.co.uk/health/article-2158574/Diesel-engine-exhaust-fumes-major-cancer-risk.html
96 European Commission, 2003.External Costs - Research results on socio-environmental damages due
to electricity and transport, European Commission, Brussels.
http://ec.europa.eu/research/energy/pdf/externe_en.pdf
97 Hvistendehl, M. 2007. Coal ash is more radioactive than nuclear waste. Scientific American On-line
edition
http://www.scientificamerican.com/article/coal-ash-is-more-radioactive-than-nuclear-waste/
98 Abeydeera, D.R. and Hewamanna, R. (2013) Proceedings of the 69th Annual Session of the Sri
Lanka Association for the Advancement of Science, Part I, 137
99 EPA. 2014. The Clean Air Act and the Economy.
http://www.epa.gov/cleanairactbenefits/economy.html
100 Cookson, R. 2003. Willingness to pay methods in health care: a skeptical view. Health Econ. 12.
891-894.
101 Erica Burt, Peter Orris and Susan Buchanan (2013), Scientific Evidence of Health Effects from Coal
Use in Energy Generation.
http://www.groundwork.org.za/ClimateHealthRoundtables/Health%20effects%20from
%20coal%20use%204-10-2013.pdf
102 European Commission, 2003.External Costs - Research results on socio-environmental damages due
to electricity and transport, European Commission, Brussels.
http://ec.europa.eu/research/energy/pdf/externe_en.pdf.
103 Rabl, A. and Spadaro, J. 2005. Externalities of Energy: Extension of accounting framework and
Policy Applications, Final
Technical Report (EC ‗EESD‘ Programme Project, Contract No ENG1-CT2002-00609).
ARMINES/Ecole des Mines de Paris.http://www.externe.info/externe_2006/expoltec.pdf
104 Greenstone, M. and Looney, A. 2011. A Strategy for America‘s Energy Future: Illuminating
Energy‘s Full Costs. Brookings.
file:///F:/Directory%20A/PRDS/Paper%20on%20NG%20in%20SL/05_energy_greenstone_looney%20(1
105 Senanayake MP,Samarakkody RP,SumanasenaSP, Kudalugoda Arachchi J, Jasinghe SR,
Hettiarachchi AP.A relational analysis of acute wheezing and air pollution.Sri Lanka Journal of Child
Health,2001;30:66-68.
106 CBSL. 2013. Annual Report 2013. Central Bank of Sri Lanka. Colombo 00100. p. 93
107 Medical Statistics Unit. 2013. Annual Health Bulletin 2012. Ministry of Health, Colombo 10.
108 ECA, RMA and ERM.2011. Sri Lanka: Environmental Issues in the Power Sector. Report submitted
to the World Bank.Economic Consulting Associates Limited. London. Annex
A4.http://www.rshanthini.com/tmp/DPR514/Module12_SriLankaEnvironmentalIssuesPowerSectorMay2
010.pdf.
109 Lvovsky, K., Hughes, G., Maddisonl, D., Ostro, B. and Pearce, D. 2000. Environmental costs of
fossil fuels – A rapid assessment method with application in six cities. Environment Department Paper
No. 78, World Bank, Washington, DC.
110 ATSE. 2009. The Hidden Costs of Electricity: Externalities of Power Generation in Australia, The
Australian Academy of Technological Sciences and Engineering (ATSE), Parkville, Victoria 3052.
http://www.atse.org.au/Documents/Publications/Reports/Energy/ATSE%20Hidden%20Costs%20Electric
ity%202009.pdf
111 Petrowiki. 2014. Gas as fertilizer feedstock. SPE International.
http://petrowiki.org/Gas_as_fertilizer_feedstock
149
112 Fertilizer Department. 2014. Govt. of India. http://fert.nic.in/page/privatejoint-sector
113 Sirimanna, B. 2012. State fertilizer imports tainted by tender manipulations say suppliers. Sunday
Times, 03.06.2012. http://sundaytimes.lk/120603/News/nws_08.html
114 National Fertilizer Secretariat. 2012. Performance Report 2011, Ministry of Agrarian Services,
Battaramulla.
http://www.parliament.lk/papers_presented/22082012/performance_report_ministry_of_agrarian_services
_wildlife_2011.pdf
115 Petrowiki. 2014. Gas as fertilizer feedstock. SPE International.
http://petrowiki.org/Gas_as_fertilizer_feedstock
116 Aum Energy. 2015. The technology behind DME production. Aum Energy Pte Ltd., 31 Cantonment
Road, Singapore. http://www.cleanfuel-dme.com/#!technology/c1iwz
117 Anonymous. 2013. EIA Report of Methanol/DME Plant in TT
http://www.ema.co.tt/new/images/cec_eias/3859/Introduction3859.pdf
118 Methanol Institute. 2015. http://www.methanol.org/Methanol-Basics/The-Methanol-Industry.aspx
119 Rapid Environmental Assessments Ltd. 2003. EIA Report of Methanol/DME Plant in Trinidad &
Togo. http://www.ema.co.tt/new/images/cec_eias/3859/Introduction3859.pdf
120 Costica Technology. 2015.
http://www.coskata.com/process/index.asp?source=D5E7FB22-6034-405B-898B-58DE4651645D
121 C&S Department. 2014. Household Income and Expenditure Survey 2012/13 – Preliminary Report,
Census and Statistics Department, Colombo. p. 121
http://www.statistics.gov.lk/HIES/HIES2012PrelimineryReport.pdf
122 ADEM. 2014. Calculation of Total Annualized Project Costs for Private-sector Projects. Alabama
Department of Environment Management. http://www.adem.state.al.us/DeptForms/Form313.pdf
123 Perera, N. 2014. Sampur Power Plant: Beware of Indian rope tricks. The Island. 08.07.2014.
http://www.island.lk/index.php?page_cat=article-details&page=article-details&code_title=106401
124 CEB. 2014. Long Term Generation Expansion Plan 2013-2032. Ceylon Electricity Board, Colombo
02. p. 3.2
125 Ibid. Annex 7.15
126 INL. 2014. Natural Gas Technologies – Liquefaction plants. Idaho National Laboratories. Idaho.
https://inlportal.inl.gov/portal/server.pt/community/natural_gas_technologies/437/liquefaction_plants/428
5
127 Pandey, P.K., 2013. CNG experience in Delhi.
http://www.valorgas.soton.ac.uk/Pub_docs/Delhi_Aug_2013/
Technical%20Session%204/BIOGASIITAUG13.pdf
128 CBSL. 2013. Annual Report 2013. Central Bank of Sri Lanka. Colombo 00100. Table 75.
129 Ibid. Table 37
130 IPCC. 2006. 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. Intergovernmental
Panel on Climate Change, IPCC/OECD/IEA, Paris, France.
131 CPC. 2014. Product Specifications. Ceylon Petroleum Corporation, Colombo.
http://www.ceypetco.gov.lk/Ceypetco_Products.htm
132 MED. 2011. Sri Lanka Tourism Development Strategy 2011-2016, Ministry of Economic
Development. Colombo 00100. http://srilanka.travel/catalog/view/theme/default/image/pdf/English.pdf
133 Ibid. p. 154
134 Ibid. Tables 65, 75 & 85
135 MENR, 2011. Second National Communication on Climate Change submitted to the UNFCCC
Secretariat. Ministry of Environment and Natural Resources, Battaramulla.
136 UNFCCC. 2014. Global warming potentials. UN Framework Convention on Climate Change.
https://unfccc.int/ghg_data/items/3825.php
150
137 IPCC. 2006. 2006 IPCC Guidelines for National Greenhouse Gas Inventories. Intergovernmental
Panel on Climate Change, IPCC/OECD/IEA, Paris, France.
138 UNEP. 2011. Minamata Convention. United Nations Environment Programme, Nairobi.
http://www.mercuryconvention.org/News/GlobalTreatyonMercuryPollutionGetsBoostfrom/tabid/3524/D
efault.aspx
139 Wikipedia. 2014. Minamata disease. http://en.wikipedia.org/wiki/Minamata_disease
140 Union of concerned scientists. 2014. Environmental impacts of coal power: air pollution.
http://www.ucsusa.org/clean_energy/coalvswind/c02c.html
141 Ledesma, D. 2013. East Africa Gas – Potential for Export. The Oxford Institute for Energy Studies.
http://www.oxfordenergy.org/2013/03/east-africa-gas-the-potential-for-export/
142 EIA. 2014. International Energy Statistics, US Energy Information Administration, Washington DC.
http://www.eia.gov/cfapps/ipdbproject/IEDIndex3.cfm?tid=3&pid=3&aid=6
143 Mundi. 2014. Natural Exports – Country Comparison.
http://www.indexmundi.com/g/r.aspx?t=50&v=138&l=en
144 NYT. 2014. China and Russia Reach 30-Year Gas Deal. The New York Times, Asia-Pacific on-line
edition, 21 May 2014. http://www.nytimes.com/2014/05/22/world/asia/china-russia-gas-deal.html?_r=0
145 The Diplomat. 2014. Papua New Guinea Begins LNG Exports.
http://thediplomat.com/2014/05/papua-new-guinea-begins-lng-exports/
146 IEA. 2013. Natural gas. International Energy Outlook 2013. US Energy Information Administration.
http://www.eia.gov/forecasts/ieo/nat_gas.cfm
147 Ibid.
148 Nick Snow. 2014. Market dynamics key to US LNG exports to Asia. Oil & Gas Journal. 09.06.2014
149 Seeking Alpha. 2014. These 3 Facilities Will Help Chevron Capture The Asia-Pacific LNG Market
http://seekingalpha.com/article/2271333-these-3-facilities-will-help-chevron-capture-the-asia-pacific-lng-
market
150 Reuters. 2014. Global LNG prices drop to lowest levels since April 2011. The Economic Times 27
June 2014.http://articles.economictimes.indiatimes.com/2014-06-27/news/50912400_1_algerian-lng-
regasification-asian-spot-lng-prices
151 Platts JKM(TM). 2014. LNG Prices for September Delivery Plunged 33.1% on Weak Demand. The
Wall Street Journal. 20 August 2014. http://online.wsj.com/article/PR-CO-20140820-903625.html
152 Russell, C. 2014. Asia LNG starts seasonal rally, but peak will be lower – Reuter‘s column 22 Sep.
http://www.reuters.com/article/2014/09/22/column-russell-lng-asia idUSL3N0RN1VZ20140922
153 EA. 2013. Developing a natural gas hub in Asia, International Energy Agency, Paris.
http://www.iea.org/media/freepublications/AsianGasHub_WEB.pdf
154 LNGINDUSTRY. 2014. LNG for the Lion city. LNG Industry. September 2014. pp. 18-22.
155 EMA. 2010. LNG Terminal Development. Energy Market Authority. Singapore Government. Energy
Market Authority. http://www.ema.gov.sg/LNG/LNG-terminal-development/
156 Reuters.2014.Vopak mulls LNG storage facility in SE Asia to tap demand.
http://in.reuters.com/article/2014/06/26/vopak-ceo-idINL4N0P438J20140626
157 Ratnasiri, J. 2010. Establishing an energy hub in Trincomalee. The Island. 2nd and 3rd June, 2010.
http://www.island.lk/2010/06/02/features4.htmland http://www.island.lk/2010/06/03/features5.html
158 Shahi, R.V. 2006. Energy Markets and Technologies in India. Keynote Address in Global Energy
Dialogue at Hanover (Germany). April 25, 2006
http://powermin.nic.in/whats_new/pdf/ENERGY%20MARKETS%20&%20TECHNOLOGIES-
REVISED1.pdf
159 Rumley, C., Kim, M., Ball, A. and Curtotti, R. 2007, Natural Gas in India — Prospects for LNG
Imports, ABARE Research Report 07.23 Prepared for the Department of Resources, Energy and Tourism,
Government of Australia, Canberra. p. 80.
151
160 Tamil Nadu Forest Department. 2014. Gulf of Mannar Marine National Park Wild Biodiversity.
http://www.forests.tn.nic.in/wildbiodiversity/br_gmmnp.html
161 Center for Energy Economics. 2012. Introduction to LNG.
http://www.beg.utexas.edu/energyecon/INTRODUCTION%20TO%20LNG%20Update%202012.pdf
162 The Economist. 2014. A liquid market, 14 July 2014. http://www.economist.com/node/21558456
163 DIGITAL JOURNAL. 06. 10.2014. LNG Regasification Facilities Are Need of the Hour in Europe
and Asia to Receive Increases in LNG Imports. http://www.digitaljournal.com/pr/2237068
164 Wärtsilä. 2013. LNG and the future of shipping.http://www.wartsila.com/en/LNG-and-the-future-of-
shipping
165 Platts. 2014. LNG expected to meet 24% of global bunker fuel supply by 2025: ports survey -
Singapore --7Apr2014
http://www.platts.com/latest-news/shipping/singapore/lng-expected-to-meet-24-of-global-bunker-fuel-
26766493
166 Maritime Ports Authority, Singapore
http://www.mpa.gov.sg/sites/port_and_shipping/port/bunkering/bunkering.page
167 Daily News. 2006.Lanka's first natural gas power plant in Mirissa, Daily News - Tuesday Oct 31,
2006
168 Hydrocarbon technology.com, 2015. Shanghai LNG Project. http://www.hydrocarbons-
technology.com/projects/shanghai-lng/
169 Vithanage, P.W. 1997. Relief and Drainage in Arjuna‘s Atlas of Sri Lanka (Eds. Somasekaram, T.,
Perera, M.P., de Silva, M.B.C. and Godellawatta, H.). Arjuna Consulting Co. Ltd., Dehiwala. p. 02-04.
170 C&S Dept. 2009. Statistical Abstracts 2009. Census and Statistics Department, Colombo. p. 01
171 MFAR. 2006. Sri Lanka Coastal Zone Management Plan -2004. Ministry of Fisheries and Aquatic
Resources. Colombo 10. Government Gazette Extraordinary. 24.01.2006.
172 Vithanage, P.W. 1997. Relief and Drainage in Arjuna‘s Atlas of Sri Lanka (Eds. Somasekaram, T.,
Perera, M.P., de Silva, M.B.C. and Godellawatta, H.). Arjuna Consulting Co. Ltd., Dehiwala. Section
1.2.1
173 C&S Dept. 2009. Statistical Abstracts 2009. Census and Statistics Department, Colombo. p. 01
174 Wijeyananda, N.P.1997. Vithanage, P.W. 1997. Relief and Drainage in Arjuna‘s Atlas of Sri Lanka
(Eds. Somasekaram, T., Perera, M.P., de Silva, M.B.C. and Godellawatta, H.). Arjuna Consulting Co.
Ltd., Dehiwala. 129. p. 5
175 MFAR. 2006. Sri Lanka Coastal Zone Management Plan -2004. Ministry of Fisheries and Aquatic
Resources. Colombo 10. Government Gazette Extraordinary. 24.01.2006.p. 3A
176 Vithanage, P.W. 1997. Relief and Drainage in Arjuna‘s Atlas of Sri Lanka (Eds. Somasekaram, T.,
Perera, M.P., de Silva, M.B.C. and Godellawatta, H.). Arjuna Consulting Co. Ltd., Dehiwala. Section
1.2.1
177 NPPD. 2006. National Physical Plan. National Physical Planning Department. Battaramulla.
178 MFAR. 2006. Sri Lanka Coastal Zone Management Plan -2004. Ministry of Fisheries and Aquatic
Resources. Colombo 10. Government Gazette Extraordinary. 24.01.2006.
179 Perera, M.P. 1997.Vithanage, P.W. 1997. Relief and Drainage in Arjuna‘s Atlas of Sri Lanka (Eds.
Somasekaram, T., Perera, M.P., de Silva, M.B.C. and Godellawatta, H.). Arjuna Consulting Co. Ltd.,
Dehiwala Ibid. 129. p. 26
180 Vithanage, P.W. 1997. Relief and Drainage in Arjuna‘s Atlas of Sri Lanka (Eds. Somasekaram, T.,
Perera, M.P., de Silva, M.B.C. and Godellawatta, H.). Arjuna Consulting Co. Ltd., Dehiwala p. 16A
181 CBSL. 2013. Annual Report 2013. Central Bank of Sri Lanka. Colombo 00100.
182 ibid.
183 ibid
184 ibid. Tables 1&2
185 C&S Department. 2014. Household Income and Expenditure Survey 2012/13 – Preliminary Report,
Census and Statistics Department, Colombo.
152
http://www.statistics.gov.lk/HIES/HIES2012PrelimineryReport.pdf
186 CBSL. 2013. Annual Report 2013. Central Bank of Sri Lanka. Colombo 00100. p. 25
187 Trading Economics. 2014. Sri Lanka Economic Forecasts 2014-2030 Outlook.
http://www.tradingeconomics.com/sri-lanka/forecast
188 Global Property Guide. 2014. Asia GDP per capita. http://www.globalpropertyguide.com/Asia/gdp-
per-capita
189 C&SD. 2013. Household Income and Expenditure Survey - 2012/13. Department of Census and
Statistics, Colombo 00300. p. 16
190 ibid. p. 30
191 ibid. p. 40
192 C&S Dept. 2013. Population of Sri Lanka by District. Census and Statistics Department. Colombo
00300.
193 CBSL. 2014. Special Statistics Appendix to Annual Report 2013. Central Bank of Sri Lanka.
Colombo 00100.
194 NPPD. 2006. National Physical Plan. National Physical Planning Department. Battaramulla..
195 Index Mundi. 2014. Population density Asia.
http://www.indexmundi.com/map/?v=21000&r=as&l=en
196 De Silva, W. I. (2007). A Population Projection of Sri Lanka for the New Millennium 2001
Trends and Implications. Institute of Health Policy, Colombo
197 Meteorology Department. 2010. Report on Climate Analysis submitted to the Climate Change
Division, Ministry of Environment and Natural Resources. Department of Meteorology.Colombo 00700