1

İÇİNDEKİLER İÇ TESİSATTA KULLANILAN ELEMANLAR ................................................................................................................................................ 3

Prizler ............................................................................................................................................................................................................... 3

Elektrik Güvenliği Açısından Prizler....................................................................................................................................................... 3

İç Tesisatta Kullanılan Diğer Prizler ....................................................................................................................................................... 3

Fişler ................................................................................................................................................................................................................ 3

1- Erkek fiş ............................................................................................................................................................................................... 4

2- Dişi fiş.................................................................................................................................................................................................. 4

Sıva Üstü Anahtar ve Prizler ........................................................................................................................................................................... 5

Sıva Altı (Ankastre) Anahtar ve Prizler .......................................................................................................................................................... 7

Sıva Altı ve Sıva Üstü Buatlar ........................................................................................................................................................................ 8

Antigron (Etanj) Anahtar, Priz ve Diğer Malzemeler ..................................................................................................................................... 9

Antigron anahtar ve prizler .................................................................................................................................................................... 10

Antigron buatlar (ek kutuları) ................................................................................................................................................................ 10

Antigron lamba gövdeleri ...................................................................................................................................................................... 11

Antigron kelepçeler (kroşeler) ............................................................................................................................................................... 12

Antigron gereçlerle tesisat yapılan yerler .............................................................................................................................................. 12

TESİSAT ŞEMALARI ........................................................................................................................................................................................ 13

Elk. Tesisat Projesi Çiziminde Kullanılan Bazı Semboller .......................................................................................................................... 13

Adi Anahtar Tesisatı ...................................................................................................................................................................................... 15

Adi Anahtar ve Priz Tesisatı ......................................................................................................................................................................... 16

Antigron Malzemeler ile Anahtar ve Priz Tesisatı ........................................................................................................................................ 17

Dimmer Anahtar Tesisatı .............................................................................................................................................................................. 18

Dimmer Anahtarın İç Yapısı ................................................................................................................................................................. 19

Komütatör Anahtar Tesisatı .......................................................................................................................................................................... 20

Vaviyen Anahtar Tesisatı .............................................................................................................................................................................. 21

Ara Vaviyen Anahtar Tesisatı ....................................................................................................................................................................... 22

İmpuls Röleli (Darbe Akımlı) Devre Tesisatı ............................................................................................................................................... 23

Merdiven Otomatiği Tesisatı ......................................................................................................................................................................... 27

Merdiven otomatiğinin iç yapısı ............................................................................................................................................................ 28

Hareket Sensörünün Devreye Bağlantısı ....................................................................................................................................................... 29

Hareket Sensörlü Merdiven Aydınlatması ............................................................................................................................................ 30

2

Fluoresant Lamba Bağlantıları ...................................................................................................................................................................... 31

1x20W. ve 1x40W. Flüoresan Lâmba Bağlantısı ................................................................................................................................. 31

2x40W Flüoresan Lâmba Bağlantısı ..................................................................................................................................................... 31

40 Watt Flouresan Lambanın Adi Anahtarla Çalıştırılması .................................................................................................................. 32

Komütatör Anahtarlı 2x40 Watt Flouresan Lamba Bağlantısı .............................................................................................................. 33

Flüoresan Lâmbanın Üç Fazlı Sisteme Bağlantısı ................................................................................................................................. 35

Fotosel Röleler ............................................................................................................................................................................................... 36

Fotoselin Devreye Bağlantısı ................................................................................................................................................................ 37

Fotosel Rölelerin Özellikleri .................................................................................................................................................................. 38

Bir Fazlı Sayaç Bağlantısı ve Sayaç İç Yapısı .............................................................................................................................................. 39

Trifaze Sayaç Bağlantısı (Aron Bağlantı) ..................................................................................................................................................... 40

Üç Linyeli (Aydınlatma-Priz-Çağırma) Tesisatı ........................................................................................................................................... 41

Kaçak Akım Koruma Rölesi (K.A.K.R.) ...................................................................................................................................................... 42

Bir Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması ........................................................................................................... 42

Üç Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması ........................................................................................................... 43

Kaynaklar ............................................................................................................................................................................................................. 44

3

İÇ TESİSATTA KULLANILAN ELEMANLAR

Prizler

Elektrik Güvenliği Açısından Prizler

Normal prizler

Topraklı prizler

İç Tesisatta Kullanılan Diğer Prizler

Telefon prizi

Anten prizi

Hoparlör, mikrofon prizi

Grup prizler

Anahtarlı prizler

Fişler

Seyyar elektrikli alıcıların kablosunu priz aracılığı ile elektrik

şebekesine bağlamaya yarayan devre elemanlarına FİŞ denir.

4

Fişler anahtar ve prizler gibi porselen ,baka- lit PVC ve kauçuktan

yapılır. Fişler 4 parçadan meydana gelir

Fiş gövdesi

Fiş çubuğu

Fiş kablosu sabitleme köprüsü

Fiş vidası

Fişler 2 çeşittir;

1- Erkek fiş Fiş gövdesinden dışarı uzanmış fiş çubuğu olan fişlere denir

2- Dişi fiş Erkek fişin takılacağı yuvaların fişin içinde olan ve genellikle uzatma

kablolarında kullanılan fişlere denir.

Fişler güvenlik açısından 2’ye ayrılır;

Topraklı fişler ve Normal fişler.

5

Sıva Üstü Anahtar ve Prizler

Bir elektrik devresini açıp kapatmaya yarayan el ile kumanda edilen

devre elemanına anahtar denir. 10 A. ‘e kadar ve 220V.‘u geçmeyen

elektrik devrelerinde kullanılır.

Adi anahtar Komütatör anahtar Vaviyen anahtar Light anahtar

Anahtarlar tesis şekline göre;

Sıva üstü anahtarlar,

Sıva altı anahtarlar,

Antigron anahtarlar şeklinde sınıflandırılır.

Sıva üstüne monte edilen anahtarlara sıva üstü anahtar denir. Sadece

sıva üstü tesisatlarda kullanılır. Sıva üstü malzemeler ahşap kısım varsa

6

ahşap kısma, yoksa dübel ve ağaç vidaları yardımıyla sıva üstüne monte

edilir.

Sıva üstü anahtarlar Sıva üstü prizler

7

Sıva Altı (Ankastre) Anahtar ve Prizler

Sıva altı tesisatlarda kullanılan anahtarlara ve prizlere denir. Duvar

örüldükten sonra boru, kasa ve buvatlar duvara kanallar açılarak

yerleştirilir. Sıva altı anahtarların bağlantıları yapıldıktan sonra kasa

içerisine anahtar yerleştirilip kapak üzerindeki vidalar sıkıştırılır ve montaj

tamamlanır. Yerleştirme işlemi yapılırken tüm anahtarların düğmeleri

aşağı bastırıldığında lambaların yanacak şekilde olmasına dikkat etmek

gerekir.

Sıva altı topraklı priz Sıva altı anahtar

8

Sıva Altı ve Sıva Üstü Buatlar

Norm kasa

Norm buat (kapaksız) Norm buat

Geçmeli derin kasa

(kapaksız)

Geçmeli derin kasa

(uyarı kapaklı) Alçıpan kasa Beton buat Plastik takoz

Kaynak: (ÇET-SAN, 2012)

9

Antigron (Etanj) Anahtar, Priz ve Diğer Malzemeler

Antigron anahtar; nemli, tozlu ve kimyasal yerlerde kullanılan anahtar

çeşididir. Sıva üstü tesisat olarak döşenir. Kendine göre malzemeleri

vardır. Antigron kablo, antigron piriz, antigron anahtar, antigron kroşe, vb.

Nemli yerlerde kullanılan malzemeler kuru yerlerde kullanılan

malzemelere oranla farklı özelliklere sahiptir. Bu özelliklerden bazıları

şunlardır (Elektrikportal.net, 2014):

Antigron tesisat malzemeleri (anahtar, buat, priz ve duylar) nem ve

gazların bu parçaların içerisine girmesini engelleyecek biçimde imal

edilirler.

Antigron tesisatta kullanılacak olan iletkenler nem ve gazların

olumsuz etkisinden korunacak biçimde üretilirler.

Antigron tesisatın yapımı, diğer tesisat çeşitlerine göre daha fazla

dikkat ve özen gerektirir.

Antigron tesisatta kullanılan malzemeler ve bu malzemeler hakkında

kısa bilgiler aşağıda belirtilmiştir:

10

Antigron anahtar ve prizler

Bu malzemeler yapı olarak döküm veya bakalitten imal edilirler.

Günümüzde yaygın olarak bakalitten yapılan türleri daha fazla tercih

edilmektedir. Antigron anahtar ve prizlerin iletken giriş kısımları lastik

conta ve rekorla donatılmıştır. Prizlerin ön kısımları yaylı bir kapakla

kapatılmıştır. Böylece nem ve gazın anahtar ve prizin içerisine girmesi

önlenmiş olur. Anahtar ve priz kutuları genellikle yuvarlak tipte imal

edilirler.

Antigron buatlar (ek kutuları)

Nemli yer malzemeleri ile yapılan tesisatlarda buatlar genellikle font

veya bakalitten yapılır. Buatların kapaklarında nemin girmesini önleyecek

biçimde lastik conta bulunur. Ayrıca buatların giriş yerlerinde nem ve

gazların buat içerisine girmesini önlemek için lastik conta ve rekor

bulunur. Nemli yer tesisatında kullanılacak olan iletkenin kesit ve dış

çapma göre buatların yuvarlak ve dikdörtgen biçiminde şekilleri vardır.

Ayrıca buatlarda sayısı, 1 ile 8 arasında değişen iletken giriş kısımlar

11

vardır.

Antigron priz

Antigron buat

Antigron lamba gövdeleri

Lamba gövdelerinin iletken giriş kısmında diğer malzemelerde olduğu

gibi rekor ve contalar mevcuttur. Bu parçaların dışında cam fanusla

gövdenin birleştiği yüzeyde lastik conta bulunur. Lamba gövdesi üzerinde

iletken girişleri için iki ayrı giriş ünitesi vardır. Tesisatta kullanılacak olan

iletken başka alıcıları da çalıştırmak üzere devam edecekse lamba gövdesi

üzerinde bulunan ünitelerden birisi giriş, diğeri ise çıkış olarak kullanılır.

12

Antigron lamba

Antigron kelepçeler (kroşeler)

Antigron kelepçeler (kroşeler)

Nemli yer tesisatlarında kullanılan kelepçeler, paslanmaya karşı

dayanıklı madenlerden veya bakalitten yapılır. Madeni kelepçelerin yüzeyi,

çinko veya kadmiyum ile kaplanır.

Antigron gereçlerle tesisat yapılan yerler

Akaryakıt istasyonları, depolar, değirmenler, boya ve boya yapılan

yerler, araba garajları, kağıt, şeker, alkol fabrikaları, samanlık, kalorifer

daireleri, hububat depoları, silolar, ahır, WC, banyo, su depoları, bodrum

katlar, kimyasal madde yapan fabrikalar vb.

13

TESİSAT ŞEMALARI

Elk. Tesisat Projesi Çiziminde Kullanılan Bazı Semboller

BİR FAZLI ANAHTARLI OTOMATİK SİGORTA

IŞIK ANA TABLOSU

IŞIK İKİNCİL ( TALİ) DAĞITIM TABLOSU

SAYAÇ TABLOSU YADA DOLABI

ÜÇ FAZLI BUŞONLU SİGORTA

BİR FAZLI BUŞONLU SİGORTA

ÜÇ FAZLI ANAHTARLI OTOMATİK SİGORTA

BİR FAZLI BIÇAKLI SİGORTA

BİR FAZLI ETANŞ PRİZ

SİGORTALI KOFRE

14

BİR KUTUPLU SERİ ANAHTAR KOMUTATÖR

HATA AKIMI KORUMA ANAHTARI

ÜÇ FAZLI ANAHTAR ŞALTER

TERMİK RÖLELİ KORUMA ANAHTARI

TERİLİŞİ (ÖRNEK AKKOR TELLİ ARMATÜR)AYDINLATMA ARMATÜRÜNÜN GENEL GÖS

AVİZE

ÇAMAŞIR MAKİNASI

BULAŞIK MAKİNASI

BİR FAZLI TOPRAKLAMALI PRİZ

SAYAÇ TABLOSU YADA DOLABI

15

Adi Anahtar Tesisatı

Bir lamba veya lamba gurubunu bir yerden yakıp söndürmeye yarayan

tesisattır

R

Mp

6A

Açık Şema

6A 14 PVC

1,5 mm² NYA

14 PVC

14 PVC

J1-60 W

1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA

Kapalı Şema

16

Adi Anahtar ve Priz Tesisatı

6A 14 PVC

2,5 mm² NYA

14 PVC 14 PVC

14 PVC 14 PVC

J1-60 W

2,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA 2,5 mm² NYA

Kapalı Şema

R

Mp

6A

Açık Şema

Adi anahtar tesisatı

devresine ilave

olarak priz

konulmuştur. Burada

priz ve ana kablo en

az 2,5 mm² kesitinde

kablodan olmalıdır.

17

Antigron Malzemeler ile Anahtar ve Priz Tesisatı

6A

3x2,5 mm² NYM

3x2,5 mm² NYM 2x1,5 mm² NYM

Antigron anahtar Antigron priz

Antigron armatür

B-60 W

3x2,5 mm² NYM

Kapalı şema

2x1,5 mm² NYM

R

Mp

6A

T

Açık şema

18

Dimmer Anahtar Tesisatı

6A 14 PVC 14 PVC

14 PVC

D

J1-100 W

1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA

Kapalı Şema

R

Mp

6A

Açık Şema

19

Dimmer Anahtarın İç Yapısı

220 V

AC

Lamba

R1

P1

C1

T1

BT 137

68 n

DB3

3,3k

500 k

20

Komütatör Anahtar Tesisatı

6A 14 PVC 14 PVC 14 PVC

14 PVC 14 PVC

J1-40 W

J1-40 W

1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA

Kapalı Şema

R

Mp

6A

Açık Şema

21

Vaviyen Anahtar Tesisatı

R

Mp

6A

R

Mp

R

Mp6A

R

Mp

6A

1,5 mm² NYA

6A 14 PVC

14 PVC 14 PVC

14 PVC

J1-60 W

1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA

14 PVC

22

Ara Vaviyen Anahtar Tesisatı

23

İmpuls Röleli (Darbe Akımlı) Devre Tesisatı

Bir lamba veya birbirine paralel

bağlı lamba grubunu iki veya daha

fazla yerden aynı anda yakıp

söndürmek için darbe akımlı röle

tesisatı kullanılır. Bu tesisatın

uygulama alanları, iki veya daha

fazla çıkışı olan koridorlar, holler

vb. yerlerdir.

24

Bu tesisat yapımının kolaylığı ve daha az kablo kullanılması nedeniyle

ara vaviyen anahtar tesisatının yerini almıştır. İmpuls role (darbe akımlı)

rolenin ic yapısında bir role bobini ve bu rolenin normalde (enerji yokken)

bir acık kontağı vardır. İmpuls rolenin bobin uclarına A1 ve A2 şeklinde

isimlendirilir. Normalde acık kontağının faza bağlanan ucuna 1 , alıcıya

bağlanan 2 olarak isimlendirilir. İmpuls rölenin A1 bobin ucu nötre ve

alıcıdan (alıcılardan) gelen uca bağlanır. A2 bobin ucu ise lihtin (lihtlerin)

bir ucuna, 1 olarak adlandırılan açık kontak ucu faza ve lihtin (lihtlerin)

diğer ucuna bağlanır. 2 olarak adlandırılan açık kontak ucu ise

alıcının(alıcıların) diğer ucuna bağlanır.

25

İmpulsröleli (darbe akımlı) tesisat kapalı şeması

26

İmpuls röleli (darbe akımlı) tesisat açık şeması

27

Merdiven Otomatiği Tesisatı

6A

14 PVC

18 PVC

6A

R Mp

B F L N

M.O. M.O.

14 PVC B-60W

B-60W

B-60W

18 PVC

18 PVC

18 PVC

4 2,5 mm²

NYA

18 PVC

14 PVC 14 PVC

14 PVC 14 PVC

3.KAT

2. KAT

1.KAT

F: FAZ L: LÂMBA

N: NÖTR

B: BUTON (LİGHT)

1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA

1,5 mm² NYA 1,5 mm² NYA

2,5 mm² NYA

2,5 mm² NYA

2,5 mm² NYA

2,5 mm² NYA

28

Merdiven otomatiğinin iç yapısı

29

Hareket Sensörünün Devreye Bağlantısı

30

Hareket Sensörlü Merdiven Aydınlatması

R Giriş

R Çıkış

Mp

R Giriş

R Çıkış

Mp

R Giriş

R Çıkış

Mp

R Giriş

R Çıkış

Mp

RMp

31

Fluoresant Lamba Bağlantıları

1x20W. ve 1x40W. Flüoresan Lâmba Bağlantısı

2x40W Flüoresan Lâmba Bağlantısı

32

40 Watt Flouresan Lambanın Adi Anahtarla Çalıştırılması

33

Komütatör Anahtarlı 2x40 Watt Flouresan Lamba Bağlantısı

34

Dairesel (Simit) Flüoresan Lâmba Tesisatı

R

Mp

6A BALAST

DAİRESEL FLÜORESAN

STARTER

35

Flüoresan Lâmbanın Üç Fazlı Sisteme Bağlantısı

R

Mp

6A

S

T

40W

40W

40W

PAKO (PAKET) ŞALTER

(P.Ş.) BALAST

STARTER

FLÜORESAN TÜP

40 W

36

Fotosel Röleler

Bir ışık sensörüne (göz) bağlı olarak gün ışığını izleme ilkesiyle çalışır.

Bahçelerde, caddelerde veya dükkan vitrinlerinde karanlık bastığı

zaman aydınlatma sistemini devreye alıp gün ışığında devreden çıkartacak

şekilde görev yapar. Fotosel göz ısıya dayanıklı, su geçirmez akrilik bir

koruma kabının içinde yer alır. Bu kap kadmiyumsülfat dan yapılmış olup

ayrıca hava da geçirmez. fotoselin direnci ortamın ışık şiddetine bağlı

olarak değişir Eğer ışık şiddeti ayarlanmış lüx şiddetinden düşük ise röle

belirli bir zaman gecikmesi sonunda çeker.

Lüx

100K

1K

10K

0,1K 0,1 1,0 10 100 1000

R

Foto direncin ışığa karşı duyarlılık eğrisi

37

Fotoselin Devreye Bağlantısı

R Mp 1 2 3

LUX

FOTOSEL RÖLESİ

R

S

T

Mp

GÖZ

10

1

11

1TIME

ON-OFF

G1 G1

2x0,75 mm2

38

Fotosel Rölelerin Özellikleri

Çalışma gerilimleri : 220V.-50 Hz.

Max. taşıma akımları : 5A.

Işık şiddeti ayarı : 1-10 Lüx

Yakma gecikmesi : min 5 sn-max.40 sn

Söndürme gecikmesi : min 5 sn-max.40 sn

Triyak değerleri : 8A./400V.

39

Bir Fazlı Sayaç Bağlantısı ve Sayaç İç Yapısı

40

Trifaze Sayaç Bağlantısı (Aron Bağlantı)

R

S

T

R

S

T

1 2 3 4 5 6

Üç fazlı üç telli(Aron) sayaç bağlantısı

41

Üç Linyeli (Aydınlatma-Priz-Çağırma) Tesisatı

42

Kaçak Akım Koruma Rölesi (K.A.K.R.)

Bir Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması

43

Üç Fazlı Kaçak Akım Koruma Rölesinin Devreye Bağlanması

44

Kaynaklar

(2009). Kasım 12, 2013 tarihinde Robotik Sistem: http://www.robotiksistem.com/sensor_cesitleri_sicaklik_sensorleri.html adresinden

alındı

ÇET-SAN. (2012). Aralık 28, 2014 tarihinde http://www.cet-san.com.tr/products.asp?act=product&ProductCategoryID=47 adresinden

alındı

Elektrikportal.net. (2014). Aralık 28, 2014 tarihinde http://www.elektrikportal.net/2014/06/antigron-nemli-yer-tesisat-malzemeleri.html

adresinden alındı

MEGEP Modülü. (2012). Elektrik-Elektronik Teknolojisi, Arıza Analiz Yöntemleri ve Arıza Giderme. Ankara: Milli Eğitim Bakanlığı.