ICOLD # ˛˚ ˙˝˜ ! · 116 ICOLD * + 1./01 &˚(0 ,ˇ &0 /˙ € (0˛ ˝ˇ & ˝) ˇ B5( ˛#ˇ (˚ E˙ =#ˇ & (' j9, ˇ &" j9, ˇ ˆ0˚ [ˆ0V -(0' =0/7(FK ˇ i0 ˆ0' ˆfˇ j9,

دراه قميشلو با احداث آزا يطيست محياثرات ز يابيارز

و چك ليست ICOLDماتريس استفاده از روش 3، عليرضا سفيانيان* 2آسيه صادقي، 1سامره فالحتكار

محيط زيست دانشگاه صنعتي اصفهان -دانشجوي كارشناسي ارشد مهندسي منابع طبيعي. 1

محيط زيست دانشگاه تهران -دانش آموخته كارشناسي ارشد مهندسي منابع طبيعي. 2

تاد يار محيط زيست دانشكده منابع طبيعي دانشگاه صنعتي اصفهاناس. 3

) 4/3/89 :؛ تاريخ تصويب9/10/88: تاريخ دريافت(

چكيده

اثـرات ي، ريـز تواند به عنوان يك ابزار برنامه مي يابي به اهداف توسعه پايدار است و قابل قبول براي دستهاي ارزيابي يكي از راه

منطقـي جهـت حـل هـاي شوند را شناسـايي و گزينـه مي عمراني و توسعه، پديدارهاي نتيجه اجراي پروژه بالقوه زيست محيطي كه در

لـو كـه در لو بر وضعيت پناهگاه حيات وحش قمـيش هدف از اين مطالعه ارزيابي آثار زيست محيطي آزادراه قميش .انتخاب كندها را آن

اي، شناختي واقعي از محيط زيست منطقه به دسـت آمـد و بـا مـرور منـابع ات كتابخانهابتدا با مطالع. باشد استان اصفهان قرار دارد، مي

و روش ICOLDبـرداري، اقـدام گرديـد و دو روش مـاتريس هاي دو فاز ساختماني و بهـره فني پروژه، در جهت شناسايي كليه فعاليت

.چك ليست جهت ارزيابي اثرات زيست محيطي انتخاب گرديد

لـو و بـروز خسـارت بـه محـيط زيسـت با توجه به عبور اين آزادراه از پناهگاه حيـات وحـش قمـيش ن داد كهنشانتايج مطالعات

تـر بـودن با توجه بـه بـيش . باشد امتياز منفي مي 682امتياز مثبت و 182طرح، هاي ارزشمجموع . منطقه، انجام اين طرح مردود است

در حـالي كـه محـيط . شـود تأثير منفـي را از اجـراي طـرح مـذكور متحمـل مـي ترين ، محيط بيولوژيكي بيش)353(تعداد اثرات منفي

.كندترين اثرات منفي را دريافت مي كم 95اجتماعي با امتياز

واژگان كليدي

.لو ارزيابي اثرات زيست محيطي، آزادراه، پناهگاه حيات وحش قميش

Email: [email protected] 09125677069 تلفن : نويسندة مسئول ∗

آمايش سرزمين

1389سال دوم، شماره دوم، بهار و تابستان

132ـ 111صفحه

آمايش سرزمين � 112

مقدمه

بين المللـي در خصـوص محـيط هاي را سرآغاز آگاهي )1972(استكهلم اگر بتوان كنفرانس

آغـاز عصـر نـويني از )1992(زيست قلمداد نمود، كنفرانس سران زمين در ريـودوژانيرو برزيـل

له پي برده اسـت كـه أجامعه جهاني به اين مس. بين المللي زيست محيطي بوده استهاي جنبش

چنـين هـم و هـا موضوع حفاظت از محيط زيست براي رفاه جامعه جهاني و سالمت زيست بوم

موضـوع حفاظـت از محـيط زيسـت و ،به همين دليل. توسعه اقتصادي پايدار بسيار حياتي است

دستور كار كنفرانس سازمان ملـل متحـد در خصـوص محـيط و توسعه اقتصادي در كانون توجه

واقـف مسـأله دولتمـردان در كشـورهاي در حـال توسـعه بـه ايـن . زيست و توسعه قرار گرفت

بالقوه آنان را براي توسعه بلندمـدت هاي محيط زيست و منابع طبيعي ظرفيت كه تخريباند شده

كـه بايـد كليـه انـد آنـان بـه ايـن نتيجـه رسـيده ،بنابراين .جدي مواجه خواهد نمود هايبا خطر

اي رعايـت نماينـد تـا بتواننـد توسـعه هاي مالحظات زيست محيطي را در اجراي طرح و پروژه

، 1384 صـالح و پوراصـغر، ( ت و منابع طبيعي را تضـمين نماينـد سالمت و پايداري محيط زيس

). 25و23صص

سياســت زيســت محيطــي پــس از تصــويب قــانون ارزيــابي و اهميــت قــانوني آن

كنـد كـه ها ملزم مي اين قانون دولت. در آمريكا متداول شد 1969در سال (NEPA)ملي

حيط زيست انسان اثـر پيش از اجراي هر طرح عمده فدرال كه ممكن است بر كيفيت م

وهـاب زاده، (داشته باشد، پيامدهاي بالقوه زيست محيطي آن را مورد ارزيابي قرار دهند

بـا 1356اولين بـار در سـال ،اصطالح ارزيابي اثرات توسعهدر ايران ). 598، ص1378

يمحيطـ زيسـت سازي در ارزيابي اثرات مقاله دكتر كوپايي با عنوان نقش الگوهاي شبيه

دكتـر ،در همـين سـال ، عمراني وارد ادبيات توسعه و محيط زيست ايران شداي ه طرح

را يمحيطـ زيسـت اولين پروژه ارزيابي اثرات ،ن مشاور اكوزيستاپرويز ثمر از مهندس

تحـت عنـوان الگـوي اي مقالـه 1361در سال و بوشهر انجام داد اي براي نيروگاه هسته

)10، ص1383 مخدوم،( دگرديه يمخدوم ارا ارزيابي تغييرات محيط زيستي توسط دكترهـاي ارزيابي، تكنيك مهمي است كه براي اطمينان يافتن از ايـن كـه اثـرات احتمـالي پـروژه

ارزيابي بـر . رود مي به كاراند، توسعه در محيط زيست كامال مورد شناسايي و محاسبه قرار گرفته

113 � ...و ICOLDبا استفاده از روش ماتريس ارزيابي اثرات زيست محيطي احداث آزادراه قميشلو

محـيط زيسـتي كـه ممكـن اسـت در اثـر محاسبه تغييـرات كيفـي . استوار استها بيني پيش پايه

شـود مي روش و تكنيك اصلي و عمده ارزيابي محسوب ،پروژه پيشنهادي پديد آيندهاي فعاليت

شـهرها و و توسـعه يورآ شـرفت فـن يبا پ يدر جامعه امروز ).2ص ،1375، منوريو شريعت (

ن يـ ف كـردن ا برطـر . اسـت يضـرور يبشر امـر هاي يازمندين نيمروستاها و افزايش تقاضا، تأ

ياجـايي كاالهـ جابـه ازمنـد ين ،گريبه شهر د يچه در كالن شهرها و چه از شهر يزندگ يازهاين

شوند و احـداث آنهـا مي توسعه محسوب يها ن مقوله شاهرگيدر اها مورد تقاضا است و جاده

يبـرا رين مسـ يانتخاب بهتر ،اما در روند احداث جاده. استر يناپذ اجتناب يامر امروز يايدر دن

يسـت محيطـي مطـرح دگاه زياست كه از دهايي از آن همواره جزء دغدغه برداري بهرهساخت و

سـت يزهـاي بيسبب تخر ،رين مسيتر را احداث جاده بدون در نظر گرفتن مناسبيز. بوده است

.ر نخواهد بوديپذ ز امكانيدر درازمدت ن يگردد كه جبران آن حت ي ميطيمح

روسازي آسفالت يا بتن براي عبور سـريع وسـايل نقليـه موتـوري كـه آزادراه، راهي است با

ورود . داراي معابر رفت و برگشت جدا از هم و شامل حداقل دو خط عبور در هر جهـت اسـت

. باشـد پـذير مـي هاي معيني كه براي اين منظور اختصاص يافته، امكـان و خروج آن، فقط از محل

از حمـل و نقـل ييار بـاال ياد، در صد بسـ يز يرف انرژران به رغم مصيدر ااي حمل و نقل جاده

از طرفـي، هـر چنـد .)11و 7، صص1380منوري، (را بر عهده دارد )درصد 85ش از يبا ب( كاال

هاي توسعه هر كشور هسـتند، ها به عنوان يكي از شاخص ترين اجزاي زيرساخت ها از اصلي راه

هـا و آسـيب زيست از جمله اختالل در زيسـتگاه ها از منابع اصلي آسيب به محيط اما توسعه راه

).97، ص1387نژادي، (شود به پوشش گياهي و جانوري محسوب مي

هدف از انجام اين مطالعه، ارزيابي آثـار زيسـت محيطـي آزادراه غـرب اصـفهان در پناهگـاه

دامنـه و و شناسايي ICOLDلو با استفاده از دو روش چك ليست و ماتريس حيات وحش قميش

.آن است يطيست محيت اثرات زياهم

ها روشمواد و

منطقه موردمطالعه

حصول اطمينان از اين امـر و محيطي ارزيابي اثرات زيست ،هدف از انجام مطالعات

موردنظر توسعه، موافق محيط زيست بوده و هر گونـه پيامـد هاي است كه تمامي گزينه

كـانتر، ( مورد توجه قـرار گيـرد محيط زيستي در مرحله طراحي پروژه شناسايي شده و


هايي است كه نه تنهـا خـود سـبب تغييـر و سازي از جمله فعاليت جاده .)56، ص1996

گردد، بلكه به دليل قرار گرفتن در خـدمت ديگـر انـواع توسـعه از دگرگوني فراوان مي

بـه هـا را جـاده . هايي است كه بايد پيامدهاي آن مورد ارزيابي قرار گيرد ترين پروژه مهم

كند، ترين اراضي را باز مي اند، زيرا نه تنها دورترين و غيرقابل دسترس اژدها تشبيه كرده

بلكــه زمينــه را بــراي هجــوم شــمار زيــادي از مــردم، تغييــر و تبــديل اراضــي، تغييــر

جـايي اجتمـاعي، فـراهم اندازها و حتي نابودي جوامع محلي در اثر توالي و جابـه چشم

، اجراي طرح ارزيابي از مرحله امكان سنجي تا نظارت پيوسته در به همين دليل. كند مي

سازي امري ضروري است و بايد در هر مرحله با اعمال قـوانين تمام فرايند پروژه جاده

).231، ص1379مجنونيان، (و تدابير ويژه پيامدها را قبل از بروز، مهار كرد خطـه مورچـه خـورت 4از محور ،انكيلومتري اصفه 25 در آزادراه كنار گذر غربي اصفهان

اصـفهان در -ف جنوب ادامه يافته و پس از قطـع راه اصـلي اليگـودرز راصفهان جداشده و به ط

چنـين هـم در محله گردنه گاوپير و ذوب آهن -از روي بزرگراه اصفهان غرب نجف آباد و عبور

ارخانه سيمان سپاهان خـتم ك –كيلومتري مجتمع فوالد مباركه 6تالقي با رودخانه زاينده رود در

پناهگـاه حيـات كيلـومتر از 15تـا 10ادراه حـدود ن آزيبه گفته كارشناسان با ساخت ا .شود مي

رديـ گ مـي قـرار ين بزرگراه در معرض نـابود يمنطقه با ساخت ااين جدا شده و لو قميش وحش

.)78، ص1385بصيري دهكردي، (

2550در موقعيت لو قميشپناهگاه حيات وحش 8251تا °′ 3432طول شـرقي و °′ ′°

3033تا هكتـار وسـعت 85747حدود ،اين زيستگاه با ارزش. عرض شمالي واقع شده است°′

، كيلومتري شمال غربي شهر اصفهان قرار دارد و شهرهاي نجف آباد، تيـران 25دارد و در فاصله

ايـن پناهگـاه بـه . در اطراف آن واقـع شـده اسـت جه، دهق، شاهين شهر و مورچه خورتعلوي

جغرافيـايي هاي نيمه بياباني در بخش مركزي كشور ايران با ويژگيهاي عنوان يكي از اكوسيستم

مطلوبيت شرايط زيستگاهي و زمـين سـاخت يكـي از منـاطق بـا ارزش در چنين همو اقليمي و

بـه متعـددي از حيـات وحـش هاي اين زيستگاه كه گونه. گردد مي محسوب 1ركتيكناحيه پالئوا

پناهگـاهي بـراي كل و بز، قوچ و ميش اصفهاني را در خود جاي داده است، هاي خصوص گونه

در خطر انقراض مانند كفتار راه راه، دليجه كوچك، دال، مار لطيفي، الك پشـت و مـار هاي گونه

1. Paleoarctic


ن، هـوبره، كـركس، يهـو، بلـدرچ يتوان به كبـك، ت ه مىيناح نيرندگان ااز پ .استشاخدار ايراني

.اشاره كرد.. .خور و الش

د ماه و حداقل آن در شهريور مـاه بـه نحداكثر بارندگي ماهانه در اسفدر منطقه مورد مطالعه

متوسط دمـاي . است mm 155 پيوندد، ميانگين بارندگي ساالنه محدوده مطالعاتي حدود مي وقوع

اســت% 42سـانتيگراد اســت و ميــانگين رطوبـت نســبي حـوزه مطالعــاتي 14.4االنه منطقــه سـ

جنگـل از ديدگاه زمين شناسي، محدوده مطالعاتي در . )35، ص1383ن مشاور تاك سبز،امهندس(

محدوده مطالعاتي از نظـر ژئومورفولوژيـك در . سيرجان قرار گرفته است -زمين ساختي سنندج

، 1376 يكـم، ن مشاورامهندس( ي ژئومورفولوژي كوهستان و دشت استبرگيرنده واحدهاي اصل

).44ص

روش كار

گـذاري و شامل چك ليست، مـاتريس، روي هـم EIAمورد بررسي در هاي روشترين عمده

بــراي آزادراه EIAبـه منظـور انجـام ).98، ص1996كــانتر، ( تجزيـه و تحليـل سيسـتمي اسـت

و روش چك ليسـت اسـتفاده ICOLDدو روش ماتريس و رسيدن به نتيجه مطلوب از لو قميش

.شده است

روش چك ليست

هـا د و هنوز كـاربرد آن گرد مي اوليه و پايه جهت ارزيابي محسوبهاي چك ليست از روش

اي از مـواردي اسـت امل دامنهش اين تكنيك ارزيابي معموالً. مختلف عموميت داردهاي در شكل

كلـي اسـت و بـراي معمـوالً كـاربرد آن . درو مـي بـه كـار كه جهت تهيه يك گـزارش ارزيـابي

بـه عنـوان يـك شـاخه مهـم از هـا چـك ليسـت .گيرد مي ويژه نيز مورد استفاده قرارهاي پروژه

همزمـان بـا معرفـي كه تقريبـاً اند بودههايي از نخستين روش ،متداول تجزيه و تحليلهاي روش

به عنـوان يـك روش اين ،به طور كلي .اند شدهدر آمريكا معرفي 1970موضوع ارزيابي در دهه

،رود مـي روش سازماندهي شده و با چارچوب محكم نه فقط براي شناسايي اثرات پروژه به كـار

،1375، منــوري و شــريعت(توانــايي اســت نيــز دارايهــا بلكــه در شناســايي و معرفــي پــروژه

.)187ص


ICOLD1ماتريس

توان نتـايج كيفـي ارزيـابي محـيط استفاده از آن ميهايي است كه با اين روش يكي از روش

هـاي طـرح بـر در اين روش اثر هـر يـك از فعاليـت . زيستي پروژه را به صورت كمي بيان كرد

بـرداري پـروژه بـه تفكيـك عوامل محيط زيسـتي منطقـه مطالعـاتي در دو فـاز احـداث و بهـره

شـده و بـراي بزرگـي دامنـه اثـر، هاي فيزيكي، بيولوژيك، اجتماعي و اقتصـادي سـنجيده محيط

. اين ماتريس داراي چندين سطر و ستون است. شود مي داده -3و صفر تا + 3فر تا امتيازي بين ص

انـد، هاي اين ماتريس ريز فاكتورهاي محيط زيستي كه در مرحلـه قبـل شناسـايي شـده وندر ست

، 1387ريمـي و همكـاران، ك(شـود هاي پروژه نوشـته آورده شده و در سطرهاي آن ريز فعاليت

.شـود المللي سـدهاي بـزرگ نيـز ناميـده مـي كه اصطالحاً كميسيون بين ICOLDماتريس ). 89ص

گيـرد و اجـزاي فعاليـت و براي ارزيابي اثرات زيست محيطي سدها مورد اسـتفاده قـرار مـي تر بيش

لي سدهاي بـزرگ اجزاي محيط زيست اين ماتريس بر اساس فهم و دستورالعمل كميسيون بين المل

-هاي هر اثر بـر محـيط زيسـت مـي بيان ويژگي ICOLDاز محاسن ماتريس . شود مي تهيه و انتخاب

وضـعيت و خصوصـيات اثـر را ،ها و اعداد مورد استفاده در اين ماتريس باشد، به طوري كه عالمت

در در محـل تالقـي اجـزاي فعاليـت و پارامترهـاي محـيط زيسـت ICOLDدر روش . دهندشرح مي

شودهاي زير بيان ميكننده نوع ويژگي اثر با استفاده از توصيف ،صورتي كه اثري وجود داشته باشد

.)41، ص1383 ن مشاور سامانه فرايندهاي محيطي،امهندس(

.باشدبه ترتيب بيان كننده مطلوب و نامطلوب بودن اثر مي –و + هاي عالمت :نوع اثر )الف

شـود اين توصيف كننده در مورد اثراتي به كار بـرده مـي ،2دزيا: كننده شدت اثر توصيف )ب

در مـاتريس مـورد نظـر ايـن . گردندكه موجب تغييرات قابل توجهي نسبت به وضع موجود مي

شـود كننده اثراتي را شامل مي اين توصيف ؛3متوسط. شودنشان داده مي 3شاخص با نماد عددي

از اثـرات عمـده اسـت، ولـي تـر كـم ع موجود نسبت به وضها كه موجب تغييرات حاصل از آن

1. The international Commission on Large Dams 2. Majar 3. Moderate


نشـان 2اين شاخص با نمـاد عـددي . مقدار اين تغيير آنقدر كم نيست كه در گروه كم قرار گيرد

ازآنهـا گيرنـد كـه تغييـرات حاصـل كننده كم قرار مي اثراتي در گروه توصيف ؛1كم. شودداده مي

نمـاد نمـايش ايـن . باشـد درجـه انـدك از اثرات دو گروه قبل و با تر كمنسبت به وضع موجود

.باشدمي 1شاخص در ماتريس عدد

2اثـرات مقطعـي ،پيوندند و تداوم ندارنداثراتي كه در مقطع خاص به وقوع مي :تداوم اثر )ج

اي يـا مـداوم اثراتي كه در دراز مدت بـه صـورت دوره . شوندنشان داده مي Tباشند و با نماد مي

.شوندنمايش داده مي Pهستند و با نماد 3ميااثر د ،وجود خواهند داشت

بـه طـور همزمـان پديـد ،شـوند كليه اثراتي كه در نتيجه يك پروژه ايجاد مـي :زمان وقوع )د

بالفاصله يا در فاصله كوتـاهي از شـروع فعاليـت پديـدار كه آيند، برخي اثرات ممكن است نمي

سـه ICOLDدر مـاتريس . دنـ ي رخ بنمايتـر شوند و برخي اثرات ممكن است در زمان طـوالني

.دنباش وقوع فوري، ميان مدت و درازمدت اثر مي هكنند به ترتيب بيان L I , M ,نماد

نشان دادن ويژگي و خصوصيات كيفي اثـر ،در اين تحقيق ICOLDهدف استفاده از ماتريس

در .گيـرد نجام ميباشد كه در اين مهم توسط نمادهاي ذكر شده فوق ا مي بر اجزاء محيط زيست

فيزيكي و بيولوژيكي تقسـيم ،اقتصادي و فرهنگي ،محيط اجتماعي 3محيط زيست به ،اين راستا

در مطالعـات مربـوط بـه . دنشومي ارايههاي اثرات به طور جداگانه در هر محيط شده و ماتريس

عـه شـده و رات مطلوب و نامطلوب آنهـا، ابتـدا وضـع موجـود مطال ياحداث جاده با توجه به تأث

.رنديگ مي قرار يامدها مورد بررسيسپس از نظر اثرات و پ

در احداث آزادراه متفـاوت برداري بهرهو ياز مراحل مختلف ساختمان يامدها و اثرات ناشيپ

ريـزي، احـداث خاك ،برداري اين پروژه شامل عمليات خاكهاي ريز فعاليتترين مهم. دنباش مي

.دنباش مي ...مصالح، احداث كارگاه، كف سازي، آسفالت كاري و پل، حمل و نقل مواد اوليه و

نتايج

.در جداول زير آمده است ICOLDنتايج انجام ارزيابي با استفاده از ماتريس

1. Minor 2. Temporal 3. Permanent


فيزيكي آزادراه در مرحله ساختمانيماتريس شناسايي اثرات : 1جدول

فعاليت

پارامتر محيط

زيستي

گاهكارز هيجت

ياشتراكپ

علد ربركا

شفك

ه تن وشه ريلحم

يداربراكخ

ييزكرخا

ش خو پح طيتس

يسازيرز

ي يزگرسن

تاالن شيماو ح صال ملحم

تفالآسه خانكار

دامخستا

جارانف

يكارت فالآس

ند ماپسو ب ساع پدف

گاهكارن يدرچب

ميكروكليما

-1TL

-1TL

-1TL

1TL -1TM -1TM -1TM -1TL -1PL -1TI -2TM -1TL -1TM- كيفيت هوا

1TI -1TI -1TI -1TI -1TI -1TI -1TI -2TI -1PI -3TI -1TI -1TI- صدا

2TM -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL- رژيم سيالبي

1TM -1TM -1TM -1TM -1PL -1TM -1TM -2TL- كيفيت آب سطحي

كيفيت آب

زيرزميني -1TL -2TM -1TL -1TL -1PL -1TL -1TL -2TL

سطح ايستابي

ايستابي -1TL

مصارف آب

سطحي-1TM -2PM -1PM -1TM

مصارف آب

زيرزميني-1TL -2PM -1PM -1TM

1TL -2PM -1TM -2PM -2PM -1TM -1TL +1TL -1TL -1TL -2TM -1TL -1TM- فرسايش خاك

1PL -1TM -1TM -1TM -1TM -1TM -1TL -1TL- خصوصيات خاك

1TL -1PL -1TM -1TL -1TL -1TL -1TM -1TL -1TL -1TM -1TL- ثبات خاك

1PL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1PL -1TL- زهكشي

2PM -2PM -2PM -2PI- شكل زمين

1TL -1TL -1PL -2PM -1TL- لرزه خيزي

1TM -1TM -1TM -1TM -1TM -1TM -1TM -1PL -2PI -1PL -1TL- لغزش و رانش


اجتماعي بزرگراه در مرحله ساختماني - اثرات اقتصادي شناساييماتريس : 2جدول

عاليت


زيستي

گاهكارز هيجت

ياشتراكپ

ش فكعلد ربركا


يداربراكخ

ييزكرخا

و پح طيتس

شخ

يسازيرز

ي يزگرسن

تاالن شي ما وحصالل محم


دامخستا

جارانف

ي كارت فالآس



1T+ جمعيتM

1T+ مهاجرتM +2TI

1T+ تخصصM

+1TM

+1TM

+1TM

+1TM

+1TM

+1TM

+1TM

+1TM

1TI +1TM+ اسكان مجدد+1TM -1TI

1T+ درآمد و هزينهM -1TL -1TI +1TI +1TI +1TI +1TI +1TI +1TI +1TI +2TI +2TI -1TI -1TM

+1TM

-1TM

1TI +1TI +1TI +1TI +1TI +2TI +2TI +1TI +1TI +2TI +2TI +1TI +1TI +1TM -1TI+ اشتغال و بيكاري

افزايش قيمت

مستغالت +1TL +1TL +1TL +1TL +1PM -1TI +1PI -1PM

1P+ خدماتM

+1TM

1T_ حمل و نقلM -1TM

+2PM

+2PM -1TM -1TI

+1PM

1T+ ترافيكM -1TM

+1PM

+1PM -1TM -1TM -1PM -1TM -1TI

+1PM

1T+ رفاهM

+1PM

1TM -1PM -1TL- مصارف آب

1T_ ايمني و امنيتM

+1PM -1TI -1TI -2TI

+1PM -2PM

1TM -1TM -1TM -1PM -1PL +1PL _1PL- كاربري اراضي

1TL -1TL -1PL +1PL +2PL -1PL- طرحهاي توسعه آتي


اثرات بيولوژيكي بزرگراه در مرحله ساختماني شناسايي ماتريس :3جدول

فعاليت


زيستي

جهت

گاهكارز ي

ياشتراكپ

ش فكعلرد اربك


يداربراكخ

ييزكرخا

ش خو پح طيتس

يسازيرز

ي يزگرسن

تالن اشي ما ولحصال محم


دامتخاس

جارانف

ي كارت فالآس



اكوسيستم آبي

- اكوسيتم خشكي1TM

-2TM -1TL

-2TM

-2TM

-1TM -1PL

-1TM

-1TM

-1PM -2PL

-1PM

-2TM

-1TM

- هاي نادر گياهي گونه1TL

-1PM -1TI -1TL

-1TM

-1TM

-1TM -1TL

-1TM -1TL -1TL -1TL

-1TM -1TL

-1TM

- هاي نادر جانوري گونه1TL

-1PM

-1TM -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TI

-1TM

+1TL -1TL

1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1PL -1TM -1TL- مهاجرت جانوران

1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TM- جمعيت جانوران+1T

L -1TL

- زيستگاههاي جانوران1TL

-1PM -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -2TI

-1PM

-1TM -1TL

- زيستگاههاي گياهان1TL

-1PM -1TL -1TL -2TL -2TL

-1TM -1TL -1TL -1TL -1TL -2TI

-1PM

-1TM -1TL

- تراكم گياهان1TL

-1PM -2TI -1TL

-1TM

-2TM

-1TM -1TL

-1TM -1TL -1TL -1TI -1PL -1TL

-1TM

الگوهاي رفتاري حيوانات

-1TL -1TL -1TL -1TL -1TM -1PL -1TL

هاي توليد مثل محل

جانوران-

1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1PL -1TL -1TL -1TL -

1TM -1PL -

1TM -1TL

- هاي غذايي زنجيره1TL -1PL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1TL -1PL -1TL -1TL

1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL- تنوع گونه اي

- مناطق تحت حفاظت1TM

-1TM

-1TM -1TL

-2TM

-2TM

-1TM

-1TM

-1TM

-1TM

-1TM

-1TM

-1TM -1PL

-1TM

-1TM


ي اثرات فيزيكي بزرگراه در مرحله بهره برداريشناسايماتريس : 4جدول

فعاليت


زيستي

يمرمت

ت يراعمت

ي دارگهن

و درخود ردت

ض وار عخذا

هارانتورس

ا ههگاقفتو

ا ههگايرعمت

ن زي بنپپم

لحم

رناخطد زايد موا

ك

نحسواو ث وادح

دامخستا

ي سازظرمن

يروبف بر

ي اشك پنم

بز سيضاف

ميكرو كليما

1TL -1TL -1PM -1PL -1PL -2PM -1PL -1TM 2PL- كيفيت هوا

1TI -1TI -2PI -1PL -1PL -1TI -1PI -2PI -2PI -1TI -1TI -1TI 1PL- صدا

رژيم سيالبي

1TL -1PL -1PL -1PM -2PL -1PL -1PL -1PL -2PM 1PL- كيفيت آب سطحي

1TL -1PL -1PL -1PL -2PL -1PM -1PL -1PL -1PL -2PL 1PL- كيفيت آب زيرزميني

1PL- سطح ايستابي

1TM -1TM -2PM -1PM -1PM -1PM -1PL -1PM -1PM -2PM- مصارف آب سطحي

1TM -1TM -2PM -1PM -1PM -1PM -1PL -1PM -1PL -1PL- مصارف آب زيرزميني

1TL -1TL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1TL 1PL- فرسايش خاك

1PL -1PL -1PL -1TL -1PL 1PM- خصوصيات خاك

1TL -1TL 1PL- ثبات خاك

1PL زهكشي

1PL- شكل زمين

لرزه خيزي

2PL -1PL -1PL -1PL- لغزش و رانش


يبزرگراه در مرحله بهره بردار يماعتاج -ياثرات اقتصاد ماتريس شناسايي: 5جدول

فعاليت

پارامتر محيط زيستي

يمرمت

ت يراعمت

ي دارگهن

رو ود خددتر

ض وار عخذا

هارانتورس

ا ههگاقفتو


ن زي بنپپم

رنا خطد زايد موال حم

ك


دامتخاس

ي سازظرمن

يروبف بر

ي اشك پنم

بز سيضاف

1PL +1PM- 7 جمعيت

2P+ مهاجرتM -1PL -1PL _1PL -1TL

+1PM

1PL +1PM+ تخصص+1PM +1PL

1PL +1PL +1PL +1PL +1PL -1PL +1PL+ اسكان مجدد

1P+ درآمد و هزينهM -2PM +1PL

+1PM +1PL

+1PM

+2PM

+2PM -2PM

+2PM -1PM

-1TL -1TL -1TL

1P+ اشتغال و بيكاريM

+1PM

+1PM +2PL

+1PM

+2PM

+1PM -2PM

+2PM

+1PM

+1TL

+1TL

+1PM

افزايش قيمت

مستغالت +1PL +2PL +1PL +1PL +1PL +1PL -1PM +1PL +1PL

2P+ خدماتM +1PL +1PL +1PL

+1PM

+1PM

1P+ حمل و نقلM

+1PM -1PM +1PL

+1PM +1PL

+1PM

1PL -1PM -2PM +1PM +1PL -1PM -1PM+ ترافيك+1TM

+ 1TM

1PL +1PL +1PL +2PL +1TL +1TL- رفاه

1PM -1PM -1PL -1PL -1PL -1PL _2TM -2PM- مصارف آب

1PL +1PM +1PL -2PM -3TM -3PM- ايمني و امنيت+1PM

+1TL +2TL

1PL -2PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL- كاربري اراضي

2PL +1PL +1PL +1PL +1PL +1PL +2PL +1PL+ طرحهاي توسعه آتي


يبزرگراه در مرحله بهره بردار يكيولوژياثرات ب يابيارز سيماتر :6جدول

فعاليت


زيستي

يمرمت

ت يراعمت

ي دارگهن

رو ود خددتر

ض وار عخذا

هارانتورس

ا ههگاقفتو


ن زي بنپپم

رنا خطد زايد موال حم

ك


دامتخاس

ي سازظرمن

يروبف بر

ي اشك پنم

بز سيضاف

آبي اكوسيستم

1PM -1PM -2PM -1PL -1PM -1PM -1PL -1PM +1PL -1PM -2PM +1PL- اكوسيتم خشكي

1PL -1TL -1PL -1TL -1PL -1PM -1PL -1PM -1PL -3PL +1PM- هاي نادر گياهي گونه

1PL -1TL -1PL -1TL -1PL -1PM -1PL -1PM -1PL -1PL +1PM- هاي نادر جانوري گونه

1PL -2PM -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PM- مهاجرت جانوران

جمعيت جانوران

2PL -1TM -2PM -1PL -1PL -1PM -1PL -2PL -1PM -1PM -2PL- زيستگاههاي جانوران+1P

L

1PL -1TM -2PM -1PL -1PL -1PM -1PL -1PL -1PM -1PM -2PL- زيستگاههاي گياهان+1P

L

1PL -1TL -1PL -1PL -1PL -1PM -1PL -1PL -2PL +1PL- تراكم گياهان

1PL -1PL -1TL -1PL -1PL -1PL -2PL -1PL -1PL -1PL- الگوهاي رفتاري حيوانات

هاي توليد مثل محل جانوران

-1PL -1PL -1PL -1TL -1PL -1PM -1PL -2PL -1PL -1PL -1PL

1PL -1TL -1TL -1PL -1PL -1PL -2PM -1PL -1PL -1PL- هاي غذايي زنجيره

1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -1PL -2PL -2PL -1PL -2PL -1PL- تنوع گونه اي

PM -1PM -1PM -1PM -1PM -1PM -1PM -1PM -1PM -1PM -1PM -1PL- مناطق تحت حفاظت


ح آزادراه قميشلوطر يكيزياثرات ف يجمع بند: 7جدول

ماكلي

و كر

مي

وا ه

تيفي

ك

داص

يالب

سيم

رژيي طح

سب

ت آيفي

كي

مينرز

زيب

ت آيفي

ك

يتاب

يسح ا

سطي طح

سب

ف آار

صم

ي مين

رز زي

بف آ

ارص

م

كخا

ش ساي

فرك

خات

صياصو

خ

كخا

ت ثبا

يكش

زهن

زميل

شكي

يز خ

زهلر

ش ران

و ش

غزل

P 0 1 1 0 1 1 0 0 0 1 1 1 1 0 0 0تعداد اثرات مثبت

P 0 6 7 0 10 10 1 10 10 8 5 1 3 5 1 7داد اثرات منفي تع

هاي ارزشمجموع

Pمثبت 0 2 1 0 1 1 0 0 0 1 1 1 1 90 0 0


pمنفي 0 7 10 0 12 12 1 13 12 11 5 1 3 0 2 9

T 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0تعداد اثرات مثبت

T 0 12 17 7 8 8 0 4 4 12 9 12 9 0 4 9تعداد اثرات منفي


Tمثبت 3 0 0 0 0 0 0 0 0 1 0 0 0 0 0 0


Tمنفي 0 13 20 8 9 10 0 4 4 13 9 12 9 0 4 9

تعداد كل اثرات

مثبت0 1 1 0 1 1 0 0 0 2 1 1 1 0 0 0

تعداد كل اثرات

منفي3 18 24 7 18 18 1 14 14 20 14 13 12 5 5 16

هاي ارزشجموع م

مثبت0 2 1 0 1 1 0 0 0 2 1 1 1 0 0 0


منفي3 20 30 8 21 22 1 17 16 24 14 13 12 9 6 18


شلويراه قمآزادطرح ياجتماع – ياثرات اقتصاد يجمع بند: 8جدول

تعيجم

ت جرهام

ص صخت

دد ج منكاسا

ه ينهزو د آمدر

ي اريكو بل غاشتا

ست متيم قشزاياف

تالغ

تماخد

ل نقو ل حم

كفيرات

اهرف

بف آارصم

ت ني ام ويمناي

ي ضراي ابرارك

ي آتعهستوي هارحط

P 1 2 4 6 8 9 10 6 9 6 5 0 5 0 10تعداد اثرات مثبت

P 1 3 0 1 3 1 2 0 1 5 0 8 4 12 3تعداد اثرات منفي

مثبت هاي ارزشمجموع

P 1 2 4 6 12 13 11 7 11 6 6 0 5 0 11

منفي هاي زشارمجموع p

1 3 0 1 5 2 2 0 1 6 0 9 8 13 3

T 1 2 10 3 12 17 4 2 0 2 3 0 2 0 0تعداد اثرات مثبت

T 0 1 0 1 8 1 1 0 4 7 0 3 6 3 2تعداد اثرات منفي

هاي ارزشمجموع 2

Tمثبت 1 3 10 3 14 21 4 2 0 2 3 0 3 0 0

منفي هاي ارزشمجموع

T 0 1 0 1 8 1 1 0 4 7 0 4 9 3 2

10 0 7 0 8 8 9 8 14 26 20 9 14 4 2 تعداد كل اثرات مثبت

5 15 10 11 0 12 5 0 3 2 11 2 0 4 1 تعداد كل اثرات منفي

11 0 18 0 9 8 11 9 15 34 26 9 14 5 2 مثبت هاي ارزشمجموع

5 16 17 13 0 13 5 0 3 3 13 2 0 4 1 منفي هاي ارزشمجموع


شلويراه قمآزاد طرح يكيوژولياثرات ب يجمع بند - 9جدول

يشك خميتسكوا

نهگو

ياهگير ادي نها

نهگو

يورجانر ادي نها

نرانوجات جرهام

نرانوجات عيجم

ن رانوجاي هااهتگسزي

نهايا گيهااهتگسزي

نهاگيام اكتر

تانايو حيارفت ريهاگوال

لحم

نرانوجال مثد وليي تها

رهجيزن

يذاي غيها

يه اون گوعتن

تاظحفت حق تاطمن

P 2 1 0 0 1 1 1 1 0 0 0 1 1عداد اثرات مثبت ت

P 15 10 11 10 12 13 13 11 12 12 11 13 14تعداد اثرات منفي

مثبت هاي ارزشمجموع P

2 1 0 0 1 1 1 1 0 0 0 1 1

منفي هاي ارزشمجموع p

18 13 11 11 15 16 15 11 13 13 12 16 17

T 0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0تعداد اثرات مثبت

T 10 16 14 7 8 14 14 14 7 14 14 14 15تعداد اثرات منفي

مثبت هاي ارزشمجموع T

0 0 1 0 1 0 0 0 0 0 0 0 0

منفي هاي ارزشمجموع T

14 16 14 7 8 15 17 15 7 14 14 14 17

1 1 0 0 0 1 1 1 2 0 1 1 2 تعداد كل اثرات مثبت

29 27 25 26 19 25 27 27 20 17 25 26 25 تعداد كل اثرات منفي

1 1 0 0 0 1 1 1 2 0 1 1 2 مثبت هاي ارزشمجموع

34 30 26 27 20 26 32 31 23 18 25 29 32 منفي هاي ارزشمجموع


)يفاز بهره بردار(ستيروش چك ل شلو بايقم ارزيابي اثرات زيست محيطي احداث آزادراه: 10جدول

ت نوع تاثيراتمثب

يمنف

ثرت اشد

ثره امندا

ر اثتطعيق

ثرم اداوت

ثر ت امدل طو

ر اثلعموه نح

ي يرپذت گشبر

اثر

ط كموسمت

يادز

ل صالفب

يمستقم

يم ستقرمغي

يرپذ نابتنااجو ي طعق

يمالحتا

ل تممحيرغ

يطعمق

يئمدا

ت مداه وتك

تمدرازد

يمستقم

يم ستقرمغي

ت گش برلقاب

ت گش برلقابيرغ

اكوسيستمهاي

خشكي * * * * * * * *

زيستگاهاي

جانوران * * * * * * * *

زيستگاههاي

گياهان * * * * * * * *

هاي نادر گونه گياهي

* * * * * * * *

هاي نادر گونه جانوري

* * * * * * * *

* * * * * * * * تراكم گياهانالگوهاي رفتاري جانوران

* * * * * * * *

* * * * * * * * تنوع گونه ايمناطق تحت حفاظت

* * * * * * * *

* * * * * * * * كيفيت هوا * * * * * * * * صدا

كيفيت آب سطحي

* * * * * * * *

كيفيت آب

زيرزميني * * * * * * * *

فرسايش خاك

* * * * * * * *

* * * * * * * * لغزش و رانش

* * * * * * * * ترافيك

* * * * * * * * اشتغال

* * * * * * * * افزايش درامد

* * * * * * * * دفع پسماند

كاربري

ياراض * * * * * * * *

* * * * * * * * كشاورزي

* * * * * * * * مصارف آب


نتيجه

شـود و اكثـر اقتصـادي ديـده مـي و تعداد زيادي از اثرات مثبت پروژه در محـيط اجتمـاعي

در رابطـه بـا . سـت ها و اقدامات اين پروژه بر اين محـيط تـأثير مثبـت داشـته ا عمليات، فعاليت

اي آتي و افزايش قيمـت مسـتغالت هاي توسعهپارامترهاي اين محيط موارد اشتغال، درآمد، طرح

جمعيت و مصرف آب تأثيرات مثبت چشـمگيري ،و حمل و نقل در مقابل مواردي مانند ترافيك

.كنندرا از اجزاي پروژه دريافت مي

ك منابع مختلفيو به تفكاثرات طرح آزادراه قميشل يت كليوضع :11جدول

ييكيزط فحيم

ي يكوژيولط بحيم

يصاداقتط حيم

- ياعتماج

تيسط زحي ملك

159 139 11 9 تعداد كل اثرات مثبت

601 81 318 202 تعداد كل اثرات منفي

182 161 11 10 مثبت هاي ارزشمجموع

682 95 353 234 منفي هاي ارزشمجموع

-500 +66 -342 -224 جمع جبري ارزشها

كل اثرات مثبت طـرح احـداث ددهد كه تعداباال نشان مي هاي بررسي تفكيكي تمامي جدول

139اجتمـاعي و فرهنگـي بـا ،مورد است كه از اين ميزان محيط اقتصادي 159 لو قميشبزرگراه

مـورد 9مورد و محيط فيزيكي با 11ين سهم را دارد و پس از آن محيط بيولوژيك با تر بيشمورد

ين تـر بـيش ) مورد 601(در خصوص تعداد اثرات منفي . گيرندر مراحل بعدي اهميت قرار ميد

مشـاهده ) مـورد 202(و پـس از آن در محـيط فيزيكـي ) مورد 318(تعداد در محيط بيولوژيكي

ين تعـداد اثـرات تـر كممورد اثرات منفي 81محيط اجتماعي، اقتصادي و فرهنگي نيز با . شودمي

182 لـو قمـيش هاي طرح احـداث بزرگـراه مجموع ارزش. ود اختصاص داده استمنفي را به خ

161(ين اثـر مثبـت تـر بـيش محـيط اجتمـاعي . شود مي امتياز منفي را شامل 682امتياز مثبت و

البته اختالف امتيـازات مثبـت محـيط . قرار دارد 11ن محيط بيولوژيك با امتياز آو پس از ) امتياز


بـودن تعـداد تـر بيشبا توجه به . باشدر منطقه مورد مطالعه محسوس نميفيزيكي و بيولوژيكي د

ين امتيـاز منفـي تـر بـيش اثرات منفي در محيط بيولوژيكي اكنون نيز محيط بيولوژيكي با دريافت

كه محـيط اجتمـاعي بـا حالي در. پذيردين تĤثير منفي را از اجراي طرح مذكور ميتر بيش) 353(

.كندات منفي را دريافت ميين اثرتر كم 95امتياز

بـرداري و بـا عالوه بر اين، بر اساس ارزيابي اين طرح با روش چك ليست در مرحلـه بهـره

تر اثرات حاصل از اجراي اين طرح دايمـي و درازمـدت بـوده توجه به نتايج به دست آمده، بيش

.است كه اين نشان از اثرات گسترده اين طرح بر روي محيط زيست منطقه است

ـ ا استان بايدرصد از خاك هر كشور، منطقه 10در حالى كه طبق استانداردهاى جهانى د بـه ي

. ر اسـت يـ ار فقين نظـر بسـ يابد، اما استان اصفهان از اياختصاص ،مناطق چهارگانه حفاظت شده

ـ يـ ر كشور از نظـر جمع ينظ مناطق كم ءدرصدى براى استانى كه جز 7/ 5رقم داران اسـت، مت س

درصـد از مسـاحت خـاك آن 27زد كه يسه با استانى مانند يآن هم در مقا. ستيته نرفيچندان پذ

خـورت تـا از مورچـه (ساخت كنارگذر غرب .شده قرار گرفته است در محدوده مناطق حفاظت

ن مسأله كـار حفاظـت را بـا وجـود يهم. ندك مي ميستگاه را به دو قسمت تقسين زيا) آباد نجف

سازي در ايـن منطقـه منجـر جاده. كرده است تر مشكلار يز بسيش نناامن كردن منطقه براى وحو

از بـرداري بهـره . شـود ها مي به تجزيه زيستگاه ها، پراكندگي حيات وحش و اختالل در امنيت آن

به عالوه، شـدت . باشد حتمي ميت يقطع ير بوده و دارايناپذ و اجتناب يپروژه اغلب اثرات قطع

در .باشـند مـي سـت يط زيرات سـوء بـر محـ يثر درازمدت داراي تأتوسط بوده و درات ميثاين تأ

.باشند مي ريپذ برگشت غالباً يريپذ د برگشتيرات از ديث، اين تأضمن


:منابع

تدوين طرح مديريت محيط زيستي آزادراه غـرب اصـفهان "، )1385(بصيري دهكردي، ف .1

و ريـزي رشناسي ارشـد برنامـه پايان نامه كا ،"با استفاده از متريك اكولوژي سيماي سرزمين

.مديريت محيط زيست

سـازمان ، "اي بـر ارزيـابي اثـرات زيسـت محيطـي مقدمه"، )1375( م منوري،؛ م شريعت، .2 .حفاظت محيط زيست

، انتشـارات "تحليـل اقتصـادي پيامـدهاي محـيط زيسـت "، )1384(صالح،ع؛ پوراصـغر،ف .3 .ريزي كشور سازمان مديريت و برنامه

هـاي بـرداري از منـابع آب حـوزه روشي جديد در بهـره " ،)1387( انس و همكاركريمي، .4

، شـماره 34شناسـي سـال مجله محـيط ،")مطالعه موردي سد مروست(آبريز مناطق خشك

.98-87، صص 47

.، سازمان حفاظت محيط زيست"مناطق حفاظت شده ايران"، )1379(مجنونيان، ه .5دانشـكده محـيط زيسـت ،"ط زيسـت نامه ارزيـابي اثـرات محـي درس" ،)1383(مخدوم،م .6

.دانشگاه تهران

، سـازمان حفاظـت "هـا راهنماي ارزيابي اثرات زيست محيطي بزرگـراه "، )1380( منوري،م .7

.محيط زيست

مطالعات امكان سنجي طرح فضـاي سـبز آزادراه كنـار " ،)1383( ن مشاور تاك سبزامهندس .8

.)اقليم شناسي( سوم ج، "گذر غرب اصفهان

مطالعه ارزيـابي زيسـت محيطـي سـد "، )1383(سامانه فرايندهاي محيطي ن مشاورامهندس .9 .اي سيستان و بلوچستان، شركت سهامي آب منطقه"ماشكيد

مطالعات جامع احياء و توسعه كشـاورزي و منـابع طبيعـي " ،)1376( ن مشاور يكمامهندس .10

سسـه ؤم ،)سـي زمـين شنا (ج چهارم ،"هاي زاينده رود و اردستان هاي آبخيز رودخانه حوزه

.و اقتصاد كشاورزيريزي برنامههاي پژوهش


پرديس بر تخريـب -ارزيابي آثار محيط زيستي بزرگراه تهران"، )1387(و همكاران نژادي، .11

، 34شناسـي سـال ، مجلـه محـيط "اكوسيستم مناطق حفاظت شده خجيـر و سـرخه حصـار

.106-97، صص 45شماره

، انتشارات موزه حيات وحـش و طبيعـت "تشناخت محيط زيس"، )1378(وهاب زاده، ع .12 .ايران

13. Agrawal, M.L. Dlkshit,A.K.(2003), "Impact assessment on soil erosion due to highway", construction.http://www.ejge.com/2003/ppr0339.htm

14. Canter,L.W.(1996), "Environmental Impact assessment", Mc Graw- Hill, New York. P:66.

Documents

ICOLD # ˛˚ ˙˝˜ ! · 116 ICOLD * + 1./01 &˚(0 *,ˇ &0 /˙ € (0˛ ˝ˇ & ˝) *ˇ B5( ˛#ˇ (˚ E˙ =#ˇ & (' j9, *ˇ &" j9, ˇ ˆ0˚ [ˆ0V -(0' =0/7(FK *ˇ i0 ˆ0' ˆfˇ j9,

ICOLD # ˛˚ ˙˝˜ ! · 116 ICOLD * + 1./01 &˚(0 ,ˇ &0 /˙ € (0˛ ˝ˇ & ˝) ˇ B5( ˛#ˇ (˚ E˙ =#ˇ & (' j9, ˇ &" j9, ˇ ˆ0˚ [ˆ0V -(0' =0/7(FK ˇ i0 ˆ0' ˆfˇ j9,