ΦIEPΩMA Iστρία τυ Tύπυ · δ και ενώ η μεγάλη πυρκαγιά τυ 1917 θα απεί καταστρική και για τν tύπ της πλης, εωρίυν

2 H KAΘHMEPINH - KYPIAKH 26 ΦEBPOYAPIOY 1995

KYPIAKH 26 ΦEBPOYAPIOY 1995

2-32 AΦIEPΩMA� Iστ�ρία τ�υ Tύπ�υ τηςΘεσσαλ�νίκης. Aπ� τηνέκδ�ση τ�υ «Eρμή» έωςτις σύγ�ρ�νες ε�ημερίδες.� E�ημερίδες της Θεσσα-λ�νίκης. Στ�ι�εία για τηνπ�λιτική ιστ�ρία και τηνταυτ�τητα τ�υ Tύπ�υ τηςπ�λης. � Oι πι� σημαντικές ε�η-μερίδες.� Περί�δ�ς της T�υρκ�-κρατίας. H σημαντική καικαθ�ριστική συμ��λή τωνελλην��ωνων ε�ημερί-δων στην εθνική α�ύπνι-ση.� O «Eρμής» τ�υ Σ. Γκαρ-π�λά. H πρώτη ελληνικήε�ημερίδα π�υ εκδ�θηκετ� 1875, με σημαντικήσυμ��λή στην ανάπτυ$ητης π�λης.� O ε�ραϊκ�ς Tύπ�ς. Hεκδ�τική δραστηρι�τητααπ� τ� πρώτ� τυπ�γρα-�εί� έως και την εμ�άνισησημαντικών ε�ημερίδων.� T�υρκικές ε�ημερίδες.Eκδ�σεις π�υ κυκλ��-ρησαν απ� την εμ�άνισητης «Selanik» τ� 1869 μέ-�ρι τ� 1924.� Eιδικές ε�ημερίδες. Hπ�λη μέσα απ� τη σάτιρα,τα �ικ�ν�μικά και τα α-θλητικά θέματα.� «E�ημερίς των Γυναι-κών». T�λμηρ� εκδ�τικ�εγ�είρημα με θέματα π�υαπασ��λ�ύν τ� �εμινιστι-κ� κίνημα τ�υ Mεσ�π�λέ-μ�υ.� O παράν�μ�ς Tύπ�ς.E�ημερίδες π�υ εκδ�θη-καν και κυκλ��ρησαν μεκινδύν�υς στα �ρ�νια τηςKατ��ής.� Aπ� τ� «μάρμαρ�» στη�ωτ�σύνθεση. Oι νέες τε-�νικές απαραίτητα στ�ι-�εία στην καθημερινή έκ-δ�ση των ε�ημερίδων.� Oι σύγ�ρ�νες ε�ημερί-δες. H ε�ημεριδ�γρα�ικήπαρ�υσία της Θεσσαλ�νί-κης σήμερα και �ι πρ��-πτικές εν �ψει τ�υ 21�υαιώνα.

Σημείωση: Aπ� παραδρ�μή, στ� α�ιέρωμαγια τ�υς «Eλληνες γελ�ι�γρά��υς» ανα�έ-ρ�υμε �τι σκίτσ� τ�υ Hλία Σκ�υλά π�υ δη-μ�σιεύσαμε �ρα�εύτηκε σε διεθνή έκθεση. Hδι�ρθωση γίνεται ύστερα απ� υπ�δει�η τ�υσκιτσ�γρά��υ.

Yπεύθυν�ς «Eπτά Hμερών»:

BHΣ. ΣTAYPAKAΣ

AΦIEPΩMA

Iστ�ρία τ�υ Tύπ�υτης Θεσσαλ�νίκης

Aπ� την έκδση τυ «Eρμή» έως τις σύγ�ρνες ε�ημερίδες

H πανσπερμία εθν�τήτων, αυτή η ιδι-αιτερ�τητα της Θεσσαλ�νίκης στ�τέλ�ς τ�υ 19�υ και στις αρ�ές τ�υ20�ύ αιώνα, και η γλωσσική «Bα-�έλ», �υσική συνέπεια της συνύπαρ-�ής τ�υς στην ίδια π�λη, έ�ει απ�τυ-πωθεί και στ�ν Tύπ� της επ��ής.

�επερν�ύν τις 300 �ι ε�ημερίδεςκαι τα περι�δικά π�υ εκδ�θηκανστην π�λη στ� διάστημα απ� τ� 1869μέ�ρι τ� 1924. Mε ε�αίρεση τ�ν ελ-ληνικ� Tύπ�, η πλει�ν�τητα των ε-�ημερίδων ήταν τ�υρκικές (συν�λι-κά κυκλ��ρησαν 73) και ε�ραϊκές(�επερν�ύν τις 50) και ακ�λ�υθ�ύνεκείνες �ι �π�ίες εκδ�θηκαν σε γαλ-λική γλώσσα, σε αγγλική, αρμενική,σερ�ική, ρωσική κ.λπ.

Aπ� τ� 1875, �ρ�νιά π�υ κυκλ��-ρησε � «Eρμής» τ�υ Σ��κλή Γκαρ-π�λά –η πρώτη ελληνική ε�ημερίδατης Θεσσαλ�νίκης– μέ�ρι σήμερα,δεκάδες είναι �ι ε�ημερίδες, π�λιτι-κές και �ικ�ν�μικές, αθλητικές, συν-δικαλιστικές και �εμινιστικές, αλλάκαι τα ειδικά έντυπα π�υ «γεννήθη-καν» και �άρα�αν μια π�ρεία, συνή-θως �ρα�ύ�ια, με ελά�ιστες ε�αιρέ-σεις π�υ �θάν�υν ώς τις μέρες μας.Mέσα απ� τις σελίδες τ�υς γρά�ηκε

η ίδια η ιστ�ρία της π�λεως. Mέσα α-π� την ειδησε�γρα�ία και τη σ��λι�-γρα�ία τ�υς διασώθηκε τ� παρελ-θ�ν της Θεσσαλ�νίκης με τα ιστ�ρι-κά γεγ�ν�τα (π�λεμ�ι, π�λιτικές δ�-λ��νίες, κινήματα, εκλ�γές), αλλάκαι τα καθημερινά συμ�άντα (κ�ινω-νικές εκδηλώσεις, αγ�ραπωλησίες,γάμ�ι και θάνατ�ι), π�υ σμίλεψαν μέ-σα στ� �ρ�ν� τ� ιδι�μ�ρ�� «πρ��ίλ»

της και ά�ησαν κληρ�δ�τημα, στιςεπ�μενες γενιές, τα �αρακτηριστικάεν�ς πρ�σώπ�υ, π�υ έ�ει �αθεί μέσαστις στά�τες της μεγάλης πυρκαγιάςτ�υ 1917.

Mέσα απ� τις κιτρινισμένες σελί-δες τ�υς παρ�υσιά&εται μια άλλη π�-λη η �π�ία σωριάστηκε κάτω απ� ταερείπια των νε�κλασικών αρ��ντι-κών των E��ών, �ηλώθηκε μα&ί μετα καλντερίμια και τις γραμμές τ�υτραμ και θά�τηκε μα&ί με τα τελευ-ταία απ�μεινάρια των μνημείων.

Aναμ�ισ�ήτητα, λ�ιπ�ν, �ι ε�ημε-ρίδες της Θεσσαλ�νίκης απ�τελ�ύν

πηγή της ιστ�ρίας της και ταυτ��ρ�-να καθρέ�τη τ�υ π�λιτικ�ύ, �ικ�ν�-μικ�ύ και κ�ινωνικ�ύ γίγνεσθαι.Aντικατ�πτρί&�υν τ�ν παλμ� της &ω-ής των κατ�ίκων της. Aνα�ιών�υνσυμπερι��ρές και ν��τρ�πίες. Aντα-νακλ�ύν συνήθειες π�υ έ��υν �ύγειανεπιστρεπτί.

Πίσω απ� τις «αράδες» τ�υς �ανα-γεννι�ύνται άνθρωπ�ι και �μάδες,�αναπέρν�υν «σάρκα και �στά» γει-τ�νιές και συν�ικισμ�ί, �ανα&ωντα-νεύ�υν παρασημ��ρίες και θεατρι-κές παραστάσεις, ��ρ�εσπερίδες σε�ωτισμέν�υς κήπ�υς, καλλιστεία,��ρ�ί μεταμ�ιεσμένων σε σπίτια καιδείπνα «θαυμασθέντα διά την κ�-σμι�τητα, την α�θ�νίαν και τ�νπλ�ύτ�ν», πρ��άλλ�νται �ικ�ν�μι-κές πρωτ��υλίες και π�λιτικά δρώ-μενα, π�υ σ�ράγισαν τις ε�ελί�εις,��ι μ�ν� σε τ�πικ� επίπεδ� αλλάστην ευρύτερη περι��ή των Bαλκα-νίων.

Aυτή την ε�ημεριδ�γρα�ία τηςΘεσσαλ�νίκης επι�ειρ�ύν να κατα-γράψ�υν �ι «Eπτά Hμέρες», στα 120�ρ�νια π�υ μεσ�λά�ησαν απ� τηνέκδ�ση τ�υ «Eρμή», της πρώτης ελ-ληνικής ε�ημερίδας.

Iστ�ρικ� πρωτ�σέλιδ�. «T� Φως», με διευθυντή - ιδι�κτήτη τ�ν κ. I. K. Σπαθάρη, κυκλ��ρεί στις 9 Aπριλί�υ 1941 με τίτλ�«O στρατ�ς τ�υ Pάι� εισέρ�εται σήμερ�ν, ώραν 8ην πρωϊνήν, εις Θεσ/νίκην».

Eπιμέλεια α�ιερώματ�ς:

ΘAΛEIA I·ANNIΔH

KYPIAKH 26 ΦEBPOYAPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 3H «Mακεδ�νία» της 11ης Φε�ρ�υαρί�υ 1941 διασώ!ει στις πρωτ�σέλιδες �ωτ�γρα�ίες της την ��μ�αρδισμένη απ� τ�υς Iταλ�ύς Aγία Σ��ία.

H «E�ημερίς των Bαλκανίων» στις 25 Iαν�υαρί�υ 1936, δηλαδή την παραμ�νή της τελευταίας πρ�π�λεμικής εκλ�γικής αναμέτρησης.


Συνέ�εια στην 7η σελίδα

E�ημερίδες της Θεσσαλ�νίκηςΣτ�ι�εία για την π�λιτική ιστ�ρία και την ταυτ�τητα τ�υ Tύπ�υ της π�λης

T�υ Γιώργ�υ Aναστασιάδη

Aν. Kαθηγητή Πλιτικής Iστρίας τυ A.Π.Θ.

ΣTIΣ στήλες των ε ημερίδων τηςΘεσσαλ�νίκης είναι απ�τυπωμένη ηιστ�ρική υσι�γνωμία της π�λης.

Oι ημερήσιες ε ημερίδες τηςΘεσσαλ�νίκης, κυρίως �ι μακρ��ιες(«Nέα Aλήθεια», «Mακεδ�νία»,«Eλληνικ�ς B�ρράς», «E ημερίςτων Bαλκανίων», «T� Φως», «Θεσσα-λ�νίκη», κ.ά.), έ��υν «γράψει» κι’ αυ-τές τη «δική τ�υς ιστ�ρία» και λει-τ�υργ�ύν για τ� σημεριν� ερευνητήως απ�καλυπτικά «ψυ��γρα ήματα»των δια �ρων επ��ών αλλά και ωςέντυπα τεκμήρια της συγκεκριμένηςδιαμεσ�λά�ησης τ�υ Tύπ�υ ανάμε-σα στην ε#�υσία και την κ�ινωνία.

Aπ�τελ�ύν έτσι σημαντική ιστ�-ρι�γρα ική πηγή για �σ�υς $ητ�ύννα αναπλάσ�υν ακ�μη και μέσα απ�τ� πι� ταπειν� μ�ν�στηλ� τ�υς, τηδιαμ�ρ ωση των συνειδήσεων, τηνεικ�να της καθημερινής $ωής καιτην ιστ�ρία της μικρής ανθρώπινηςκλίμακας στη Θεσσαλ�νίκη μετά τ�1912.

H π�λιτική ιστ�ρία των ε ημερί-δων της Θεσσαλ�νίκης (αλλά και �-λης της �ώρας) δεν έ�ει ακ�μη γρα- εί κατά τρ�π� συστηματικ� και �-λ�κληρωμέν�, ενώ συνε�ώς θείρ�-νται ή γίν�νται πι� δυσπρ�σιτα τα ύλλα των παλιών ε ημερίδων τηςκαι �άν�νται �ι π�λύτιμες μαρτυρίεςδημ�σι�γρά ων και αναγνωστών (�ιε ημερίδες και τ� αναγνωστικ� κ�ι-ν� τ�υς συγκρ�τ�ύν ένα ενιαί� γνω-στικ� αντικείμεν� για την επιστημ�-νική μελέτη).

H Θεσσαλ�νίκη έ�ει �ιώσει π�λύπι� έντ�να και παρατεταμένα τις πε-ριπέτειες της π�λιτικής και πνευμα-τικής ελευθερίας στην Eλλάδα. Oι ε- ημερίδες της π�λης στη διαδρ�μήτ�υς πέρασαν μέσα απ� πι� π�λλέςκαι πι� �δυνηρές «συμπληγάδες»,δηλ. πιέσεις της λ�γ�κρισίας και ε-πεμ�άσεις της στρατιωτικής και π�-λιτικής ε#�υσίας και των π�ικιλώνυ-μων αρ�ών κατ��ής.

H π�λιτική ιστ�ρία των ε ημερί-δων της π�λης (π�υ είναι επικεντρω-μένη σ’ �ρισμένες άσεις, στη λ�γ�-κρισία π�υ υπέστη � Tύπ�ς και στ�υςαγώνες τ�υ για την υπέρ�ασή της),μπ�ρεί να διακριθεί σε 4 περι�δ�υς.

1. Στην πρώτη περί�δ� π�υ εκτεί-νεται απ� τ� 1912 ώς τ� 1922 παρα-τηρείται στη Θεσσαλ�νίκη ένας ε η-μεριδ�γρα ικ�ς «�ργασμ�ς» ενώ ηελευθερ�τυπία ε αρμ�$εται επιλε-κτικά και με π�λλά εμπ�δια. Tα πρώ-τα �ήματα της θεσσαλ�νικιώτικηςδημ�σι�γρα ίας μετά την ενσωμά-τωση της π�λης στ� νε�ελληνικ�κράτ�ς, πραγματ�π�ι�ύνται μέσαστις συνθήκες τ�υ A΄ Παγκ�σμί�υΠ�λέμ�υ και τ�υ εθνικ�ύ δι�ασμ�ύ,συνθήκες π�υ ευν��ύν την επι��λήπρ�ληπτικής και κατασταλτικής λ�-γ�κρισίας σ’ �λες τς ε ημερίδες π�υ «Eλλάς», � τίτλ�ς της καθημερινής πρωινής ε�ημερίδας «�ιλελευθέρων αρ�ών», �πως διακρίνεται στην πρ�μετωπίδα τ�υ

�ύλλ�υ της 12ης Aυγ�ύστ�υ 1919, με διευθυντή και ιδι�κτήτη τ�ν B. Mεσ�λ�γγίτη.

Oκτώ�ρι�ς 1911. Eνα απ� τα πρώτα �ύλλα της «Mακεδ�νίας» με ιδι�κτήτη και διευθυντή τ�ν Kων. Bελλίδη. H τιμή τ�υ 10παράδες. Στην πρώτη σελίδα �ιλ�!εν�ύνται παραινέσεις πρ�ς τη B�υλή, ένα �ρ�ν�γρά�ημα, κάπ�ι� απ� τα «περίεργα» τ�υκ�σμ�υ και ένα άρθρ� α�ιερωμέν� στην ιταλ�τ�υρκική έριδα με κεντρικ� θέμα «τ� αίμα τ�υ Aιμιλιαν�ύ Γρε�ενών».

KYPIAKH 26 ΦEBPOYAPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 5Διαν�μή ε�ημερίδων πριν απ� τ�ν A΄ Παγκ�σμι� Π�λεμ�. Tα!ιν�μηση και απ�στ�λή ε�ημερίδων πριν απ� τ� 1938.

«E�ημερίς των Bαλκανίων», έτ�ς 11�, αριθμ�ς �ύλλ�υ 3.623. Eκλ�γικ� τ� �ύλλ� της 19ης Aυγ�ύστ�υ 1928, �έρει ως νικητές τ�υς Eλευθέρι� Bενι%έλ� και Aλέ!ανδρ�Παπαναστασί�υ. Στ� κύρι� άρθρ�, άλλωστε, η ε�ημερίδα εκτιμά �τι «� λα�ς θα υπερψη�ίσει τη δημ�κρατική παράτα!ιν διά την ησυ�ίαν τ�υ, διά την ευημερίαν τ�υ,διά τ� καλ�ν τ�υ τ�π�υ». Aπ� την πρώτη σελίδα δεν λείπει και τ� λαϊκ� ανάγνωσμα «H Nαϊλέ Xαν�ύμ», μια «αληθινή ιστ�ρία έρωτ�ς και τραγικών περιπετειών απ� τηMικρασιατική εκστρατεία», �πως σημειώνεται στ�ν υπέρτιτλ� και στ�ν υπ�τιτλ�.


O K. Bελλίδης, εκδ�της - διευθυντής της «Mα-κεδ�νίας».

Xαρακτηριστικά δια�ημιστικά «σκίτσα» για τιςε�ημερίδες «T� Φως» και «Mακεδ�νία».

T� πρ�εκλ�γικ� κλίμα για την ανάδει!η δημάρ��υ στη Θεσσαλ�νίκη κυριαρ�εί στην πρώτη σελίδα της ε�ημερίδας«Mακεδ�νικά Nέα» της 14ης Δεκεμ�ρί�υ 1930. Σα�ής η τ�π�θέτηση της ε�ημερίδας υπέρ τ�υ Xαρίσι�υ Bαμ�ακάκαι �ι συστάσεις πρ�ς τ�υς δημ�τες να «�υλα�θ�ύν απ� τα ψέμματα» των αντιπάλων τ�υ.

«Nέα Aλήθεια»: Kαθημερινή απγευματινή ε�ημε-ρίδα (η «Eστία» της Θεσσαλνίκης). Eκδ�θηκε ως«Aλήθεια» τ 1903 και διέκψε ριστικά τ 1971. Iδρυ-τής και εκδ�της: Aθ. Kύσκυρας. Διευθυντής: I. Kύ-σκυρας. Mετα�ύ των συντακτών της �ε"ώρισαν ι I.Mπήτς, K. Σνωκ, Aντ. Θεδωρίδης, Π. Παπαγεωργί-υ, A". Kαλεύρας κ.ά. Kινήθηκε στν ευρύτερ "ώρτυ εθνικύ �ιλελευθερισμύ, ενώ μεταπλεμικά τήρη-σε μετριπαθή συντηρητική πλιτική γραμμή.

«Mακεδ�νία»: H μακρ$ι�τερη και πι γνωστή ε�η-μερίδα της π�λης. Kυκλ�ρεί απ� τ 1911. Eκδ�της-διευθυντής K. Bελλίδης και μετά τ 1936 I. Bελλί-δης. Διευθύνεται μετά τ 1980 απ� την K. Bελλίδυ.Mετα�ύ των συντακτών της �ε"ωρί%υν τα ν�ματατων Π. Λε$αντή, B. Mεσλγγίτη, Γ. Ωρλγά, I. Σα-μαρά, N. Φαρδή, I. Iωαννίδη, K. Δημάδη, A. Xαμυδ�-πυλυ, Aρ. Xασιρτ%�γλυ, Bυργυντ%ή κ.ά. Aπ� τ1915 τάσσεται στ πλευρ� τυ Eλευθέριυ Bενι%έλυκαι θα παραμείνει μέ"ρι σήμερα πιστή στην ευρύτερη�ιλελεύθερη δημκρατική παράτα�η, �ρντί%ντας ναπαρέ"ει στυς αναγνώστες της πλήρη ειδησεγρα�ικήενημέρωση.

«T� Φως»: Πρωινή ε�ημερίδα πυ κυκλ�ρύσε α-π� τ 1914 ώς τ 1959. Eκδ�της: Δημσθ. Pί%ς. Διευ-θυντές της διετέλεσαν ι B. Mεσλγγίτης, Θ. Xατ%η-γώγς, Θ. Pηγιν�ς κ.α.

H πλιτική γραμμή τυ «Φωτ�ς» γνώρισε πλλέςδιακυμάνσεις. Aπ� τ 1926, πάντως, υπστήρι�ε τ«Λαϊκ�ν κ�μμα» και μετά τ 1945 ακλύθησε μια ε-�αιρετικά συντηρητική πλιτική.

«E�ημερίς των Bαλκανίων»: Aπγευματινή ε�ημε-ρίδα. Eκδ�θηκε τ 1918, κυκλ��ρησε μέ"ρι τ 1941, ε-πανεκδ�θηκε για ένα μήνα τ 1946 και για 5 περίπυμήνες τ 1950. Σ�ραγίστηκε απ� την πληθωρική πρ-σωπικ�τητα τυ διευθυντή και αρ"ισυντάκτη της N.Kαστρινύ. Eπέδει�ε ιδιαίτερη ευαισθησία απέναντι σεκινωνικά πρ$λήματα, �πως π.". τ πρσ�υγικ� καιυπστήρι�ε την α$ασίλευτη Δημκρατία στ πλευρ�

τυ Aλέ�ανδρυ Παπαναστασίυ.«Tα�υδρ�μ�ς B�ρεί�υ Eλλάδ�ς»: Aντι$ενι%ελική ε-

�ημερίδα. Eκδ�θηκε απ� τ 1920 ώς τ 1937. Eκδ�της N. Δαρ$έρης και διευθυντής Π. Ωρλγάς.

«Mακεδ�νικά Nέα»: Aπγευματινή α�ι�λγη ε�ημε-ρίδα. Kυκλ��ρησε απ� τ 1924 ώς τ 1934. Διευθυ-ντές της: Π. Λύ$αρης - B. Mεσλγγίτης. Yπστήρι%εαρ"ικά τη δημκρατική παράτα�η, αλλά στη συνέ"ειακαι τυς Πάγκαλ και Kνδύλη.

«Eλληνικ�ς B�ρράς»: Hμερήσια ε�ημερίδα. Eκδ�-θηκε τ 1936 απ� τν Γ. Λε$αντή με αρ"ισυντάκτη τνΣτ. Στάγκ. Διέκψε την έκδσή της �ταν επι$λήθηκεη δικτατρία της 4ης Aυγύστυ. Eπανεκδ�θηκε τ1945 απ� τυς Π. Λε$αντή, B. Mεσλγγίτη, X. Xιωτ�-πυλ, υπστηρί%ντας τυς �ιλελεύθερυς, ενώ απ�τ 1952 πρσ"ώρησε στν Eλληνικ� Συναγερμ� τυΠαπάγυ και απ� τ 1956 στην EPE τυ K. Kαραμαν-λή, με μα"ητική αρθργρα�ία και εκδ�τρια την T. Λε-$αντή. Aπ� τ 1986 κυκλ�ρεί ως ε$δμαδιαία.

Aνάμεσα στυς συντάκτες της �ε"ωρί%υν τα ν�μα-τα των Hλ. Kύρυ, Γ. Δώσσα, Σ. Xριστδύλυ, Δ. Zα-�ειρ�πυλυ, B. Nέττα, N. Στάγκυ και N. Mέρτ%υκαι υπήρ�ε, απ� τη δεκαετία τυ ’70, η «ψυ"ή» της ε-�ημερίδας.

«Θεσσαλ�νίκη»: Aπγευματινή ε�ημερίδα. Kυκλ-�ρεί απ� τν Mάι τυ 1963, επιδεικνύντας ιδιαίτε-ρ ενδια�έρν για τα πρ$λήματα της π�λης και τηδιάσωση της ιστρικής �υσιγνωμίας της. Eκδ�θηκε α-π� τν I. Bελλίδη και ανάμεσα στυς συντελεστές της�ε"ωρί%υν τα ν�ματα των I. Iωαννίδη, Γ. Aρ$ανιτί-δη, Γ. Mπέρτσυ, Aντ. Kύρτη, X. Mεμή, Γ. Λιάννη, K.Tσαρυ"ά, Aντ. Πεκλάρη, Δ. Γυσίδη, Γ. Mυλαράκηκ.ά.

Σημείωση: «Eπτά Hμερών»»: Περισσ�τερα στι"εία για τη δια-"ρνική πρεία των ε�ημερίδων της π�λης στ έργ τυ Γ. Aνα-στασιάδη «H Θεσσαλνίκη των ε�ημερίδων» (Πρ�λγς I. Xα-σιώτη, εκδ. «Eκ�ραση», 1994).

Oι πι� σημαντικές ε�ημερίδες

θεωρ�ύνται «ε�θρικές» δηλ. εκ ρά-$�υν δια �ρετικές π�λιτικές απ�-ψεις ή «δεν συμμ�ρ ών�νται πρ�ςτας υπ�δεί#εις». Σ’ αυτήν την περί�-δ� και ενώ η μεγάλη πυρκαγιά τ�υ1917 θα απ��εί καταστρ� ική και γιατ�ν Tύπ� της π�λης, #ε�ωρί$�υν �ιε ημερίδες: «Nέα Aλήθεια» (1903),«Mακεδ�νία» (1911), «T� Φως»(1914), «E ημερίς των Bαλκανίων»(1918), «Tα�υδρ�μ�ς B�ρεί�υ Eλλά-δ�ς» (1920), «Aγκυρα» (1915), κ.α.

T� 1914 ιδρύεται η πρώτη δημ�-σι�γρα ική ένωση της π�λης με τίτ-λ�: «Σύνδεσμ�ς Eλλήνων Συντα-κτών» Θεσσαλ�νίκης (T� σωματεί�διαλύθηκε τ� 1919).

2. H δεύτερη περί�δ�ς (1922 -1944) είναι η περί�δ�ς της ανάπτυ-#ης εν�ς α#ι�λ�γ�υ ε ημεριδ�γρα- ικ�ύ π�λιτισμ�ύ αλλά και επι��λήςαυστηρής λ�γ�κρισίας στ�ν Tύπ�της π�λης.

H «E ημερίς των Bαλκανίων» καιη «Mακεδ�νία» θα δεί#�υν ιδιαίτερηευαισθησία απέναντι στα �#ύταταπρ��λήματα π�υ θα δημι�υργηθ�ύνστα �ρ�νια 1922-24 καθώς στην Θεσ-σαλ�νίκη κατα εύγ�υν π�λυάριθμ�ιπρ�σ υγες απ� την Mικρασία καιτ�ν Π�ντ�. T�ν Oκτώ�ρι� τ�υ 1924και ενώ απ� τ� 1923 λειτ�υργεί η«Eνωσις Συντακτών Θεσσαλ�νίκης»(τ� 1938 μετ�ν�μάσθηκε σε «EνωσηΣυντακτών Mακεδ�νίας - Θράκης»)η ε ημεριδ�γρα ική Θεσσαλ�νίκηςθα περάσει κρίσιμες μέρες καθώς �ιεκδ�τες «απαντ�ύν» με «μπλακ-ά-�υτ» στ�ν σκληρ� απεργιακ� αγώνατων τε�νικών τ�υ Tύπ�υ.

Στη διάρκεια της δικτατ�ρίας τ�υΠαγκάλ�υ (1925-26) �ι ε ημερίδεςτης Θεσσαλ�νίκης σύμ ωνα και μετη μαρτυρία τ�υ επι αν�ύς δημ�-σι�γρά �υ B. Mεσ�λ�γγίτη: «... ε-παύ�ντ� για ψύλλ�υ πήδημα». Σ’ αυ-τ� τ� �ρ�νικ� διάστημα #ε�ωρί$�υν,εκτ�ς απ� τις ε ημερίδες της πρώ-της περι�δ�υ, τα «Mακεδ�νικά Nέα»(1924) και η «Aπ�γευματινή» (1933),ενώ � «Eλληνικ�ς B�ρράς», π�υ κυ-κλ� �ρεί στις 14.6.1936, διακ�πτειτην έκδ�σή τ�υ, �ταν η δικτατ�ρίατης 4ης Aυγ�ύστ�υ 1936 επι�άλλεικαθεστώς λ�γ�κρισίας σ’ �λες τις ε- ημερίδες της �ώρας.

O Tύπ�ς της π�λης απ� τις πρώτεςμέρες τ�υ ελλην�ϊταλικ�ύ π�λέμ�υθα ενημερώνει και θα εμψυ�ώνει τ�νπληθυσμ� με άρθρα και ανταπ�κρί-σεις απ� τ� αλ�ανικ� μέτωπ�.

Στην κατ��ή �λες �ι ε ημερίδεςτης Θεσσαλ�νίκης εκτ�ς απ� την«Aπ�γευματινή» –ανέστειλαν τηνέκδ�σή τ�υς.

Oι μυστικές –αντιστασιακές ε η-μερίδες π�υ κυκλ� �ρησαν στα�ρ�νια 1941-44 (#ε�ωρί$ει η «Eλευ-θερία»: επίσημ� �ργαν� της επιτρ�-πής περι��ής Mακεδ�νίας τ�υ EAM)συνθέτ�υν ένα ενδια έρ�ν «κε ά-λαι�» π�υ απαιτεί μια ειδική πρ�-σέγγιση.

3. H τρίτη περί�δ�ς (1944-1974)�αρακτηρί$εται απ� την π�ρεία πρ�ςτ�ν εκσυ�ρ�νισμ� και την ευρύτερηκαθιέρωση ε ημερίδων, �πως η«Mακεδ�νία» και � «Eλληνικ�ς B�ρ-ράς» (και απ� τ� 1963: η «Θεσσαλ�-νίκη», αλλά και τ�ν «μαρασμ�» και τηδιακ�πή της έκδ�σης «ιστ�ρικών» ε- ημερίδων, �πως η «Nέα Aλήθεια»,«T� Φως» κ.λπ.

Σηματ�δ�τείται επίσης απ� τ� δύ-σκ�λ� «�δ�ιπ�ρικ�» τ�υ δημ�σι�-γρα ικ�ύ λ�γ�υ μέσα απ� την �ίακαι τα στρατ�δικεία τ�υ εμ υλί�υπ�λέμ�υ (1946-49). Tις μετεμ υλι�-π�λεμικές ψυ�ώσεις και τέλ�ς τηνκαταπίεση της στρατιωτικής δικτα-τ�ρίας (1967-1974).

O τυπ�κτ�ν�ς λ�γ�κρισία τ�υστρατιωτικ�ύ καθεστώτ�ς «ισ�πέ-δωσε» αρ�ικά και τις ε ημερίδες της

π�λης. Δεν τις εμπ�δισε �μως να με-ταδώσ�υν υπαινικτικά �ρισμένα απ�τα αντιδικτατ�ρικά «μηνύματα» π�υπρ�σδ�κ�ύσε τ� αναγνωστικ� τ�υςκ�ιν�.

H ανεύρεση και η διάσωση �λωντων ε ημερίδων π�υ εκδ�θηκαν στηΘεσσαλ�νίκη τ�υ 20�ύ αιώνα είναιμια πρ�ϋπ�θεση $ωτικής σημασίαςγια την π�λύπλευρη α#ι�π�ίηση τ�υπλ�ύσι�υ ιστ�ρικ�ύ υλικ�ύ π�υ πε-

ριέ��υν (κείμενα, ωτ�γρα ίες, γε-λ�ι�γρα ίες, ιστ�ρικά α ιερώματα,ντ�κ�υμέντα, κ.λπ.).

Xρειά$εται �μως, επιπλέ�ν και μια�ργανωμένη απ�δελτίωση και α#ι�-λ�γησή τ�υς αν θέλ�υμε να ανασυν-θέσ�υμε και να αναψηλα ήσ�υμε τ�ιστ�ρικ� υπ��αθρ� της Θεσσαλ�νί-κης π�υ μέσα απ� τ�ν ε ημεριδ�-γρα ικ� λ�γ� �ρί$ει σήμερα τη δυ-ναμική και την πρ��πτική της π�λης.

Συνέ�εια απ� την 4η σελίδα

KYPIAKH 26 ΦEBPOYAPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 7

«T� Φως», της 17.3.1956. Π�λύτιμες �ι δύ� πρωτ�σέλιδες �ωτ�γρα�ίες της «νεκρωμένης» Θεσσαλ�νίκης τ�υ 1956.

H «Eλευθερία» (9.5.1944)


Περί�δ�ς της T�υρκ�κρατίαςH σημαντική και καθ�ριστική συμ��λή των ελλην��ωνων ε�ημερίδων στην εθνική α�ύπνιση

T�υ Mανώλη Kανδυλάκη

Δημ�σι�γρά�υ

H EKΔOΣH ελλην�ωνων ε�ημερί-δων στη Θεσσαλ�νίκη καθυστέρησεσημαντικά επειδή τ� τ�υρκικ απ�-λυταρ�ικ καθεστώς αντιδρ�ύσε συ-στηματικά για τη ��ρήγηση των σ�ε-τικών αδειών, α��ύ θα μπ�ρ�ύσαννα δημι�υργήσ�υν πρ�!λήματα στηνOθωμανική Aυτ�κρατ�ρία. Oμως �ισ�ετικές ανάγκες τ�υ πληθυσμ�ύ ι-καν�π�ι�ύνταν ή απ την έκδ�σητ�υρκικών κρατικών ε�ημερίδων, εί-τε απ την κυκλ��ρία των ε�ημερί-δων απ τ� εθνικ κέντρ� (Aθήνα),τ� θρησκευτικ κέντρ� (Kωνσταντι-ν�ύπ�λη) ή απ άλλα κρατικά κέντρα(Σμύρνη, Aλε"άνδρεια κ.τ.λ.) με τα �-π�ία η Θεσσαλ�νίκη εί�ε καθημερινήκαι πυκνή θαλασσινή συγκ�ινωνία.

«Eρμής»

H πρώτη –ιδιωτική– ελλην�ωνηε�ημερίδα εμ�ανίστηκε τ� 1875, ύ-στερα μάλιστα απ μια «συναλλαγή»της ελληνικής K�ιντητας με τ�νT�ύρκ� γενικ δι�ικητή, ταν σε α-ντάλλαγμα μιας ευν�ϊκής ανα��ράςγια τη συμπερι��ρά τ�υ $ητήθηκε νασυνηγ�ρήσει για την έκδ�ση ε�ημε-ρίδας και μάλιστα απ Eλληνα υπή-κ��. Πρκειται για τ�ν «Eρμή», π�υε"έδωσε � Σ��κλής Γκαρπ�λάς, έ-νας Eλληνας τυπ�γρά��ς με !λά�ι-κη καταγωγή και θερμή ελληνική συ-νείδηση. E"ι �ρνια αργτερα η ε�η-μερίδα μετ�ν�μάστηκε σε «Φάρ�της Mακεδ�νίας» και απ τ� 1895 σε«Φάρ� της Θεσσαλ�νίκης», συνέ�ισεδε να εκδίδεται απ τα παιδιά πλέ�ντ�υ εκδτη, με παύσεις, με διώ"εις,με καταδίκες και με �ικ�ν�μικά πρ�-!λήματα μέ�ρι τ� 1912, λίγ�υς μήνεςπριν απ την απελευθέρωση τηςΘεσσαλ�νίκης. H συμ!�λή των ε�η-μερίδων τ�υ Γκαρπ�λά ήταν σημα-ντική και καθ�ριστική για τη διάδ�σητ�υ εθνικ�ύ �ρ�νήματ�ς των σκλα-!ωμένων κατ�ίκων και στ�υς αγώ-νες τ�υς για την ελληνικτητα τηςMακεδ�νίας και τη !ελτίωση τωνσυνθηκών της $ωής στη Θεσσαλ�νί-κη και στην ενδ��ώρα. H έκδ�ση τηςε�ημερίδας συνέπεσε με τις απ��ά-σεις των Συνεδρίων τ�υ Aγί�υ Στε-�άν�υ και τ�υ Bερ�λίν�υ για τη Mα-κεδ�νία και τις πρ�σπάθειες τηςE"αρ�ίας για τ�ν εκ!�υλγαρισμ τηςπερι��ής.

«Aλήθεια»

T� 1903, εκδθηκε και δεύτερη ε-�ημερίδα στη Θεσσαλ�νίκη, ύστερααπ τ� «τέ�νασμα» ενς Iταλ�ύ τυ-π�γρά��υ, τ�υ Σαλ!ατρε M�υρα-τρι να εκδώσει ε�ημερίδα με ιταλι-κ τίτλ� �ωρίς να διευκρινίσει αν θαήταν γραμμένη στα ιταλικά. Oταν ε-"ασ�αλίστηκε η άδεια, με τη �ρησι-μ�π�ίηση και της ωραίας συ$ύγ�υτ�υ Iταλ�ύ, � τυπ�γρά��ς συνεται-ρίστηκε με τ�ν δάσκαλ� Iωάννη K�ύ-

σκ�υρα και ε"έδωσαν την ε" �λ�κλή-ρ�υ ελληνική ε�ημερίδα «Aλήθεια»π�υ με έντ�ν�υς και σκληρ�ύς αγώ-νες για τη Mακεδ�νία, συνέ�ισε ναεκδίδεται μέ�ρι τ� 1910, λίγ� α��ύτ� συντακτικ πρ�σωπικ της απ�-�ώρησε σύσσωμ� για να εκδώσει μιανέα ε�ημερίδα, την «Nέα Aλήθεια».

H συμ!�λή της «Aλήθειας» στην επι-τυ�ία τ�υ Mακεδ�νικ�ύ Aγώνα ανα-γνωρίστηκε και απ τ�υς T�ύρκ�υς,π�υ την καταδίω"αν π�λλές ��ρές,την έσερναν στα δικαστήρια και τελι-κά την έπαυσαν.

H Eπανάσταση των Nετ�υρκωντ� 1908 και τ� Σύνταγμα π�υ δέ�θη-

κε � A!δ�ύλ Xαμίτ ήταν σταθμςστην ε"έλι"η τ�υ Tύπ�υ της Θεσσα-λ�νίκης α��ύ πλέ�ν ήταν ευκ�λτε-ρη η έκδ�ση νέων ε�ημερίδων καιθεσπίστηκαν και ελευθερίες –παράτις δι�ικητικές δυσκ�λίες– για την ε-νημέρωση τ�υ κ�ιν�ύ. Στα �ρνιαπ�υ ακ�λ�ύθησαν εκδθηκαν π�λ-

Δισε�δ�μαδιαία ε�ημερίδα � «Φάρ�ς της Mακεδ�νίας», διάδ��ς τ�υ «Eρμή», στ� �ύλλ� της 17-29 Aπριλί�υ 1881, �ι-λ��ενεί εκτ�ς απ� τ� άρθρ� της, π�υ είναι α�ιερωμέν� στην ευημερία της Mακεδ�νίας, διεθνή τηλεγρα�ήματα και τ�-πικές ειδήσεις.


λές ημερήσιες και ε!δ�μαδιαίες ε-�ημερίδες και περι�δικά. Aπ τα έ-ντυπα αυτά τα περισστερα δεν ευ-δ�κίμησαν, μως η έκδ�σή τ�υς καιη «$ωηρτητα» �ρισμένων δεί�ν�υντην επιθυμία των εκδ�τών τ�υς γιανα εκ�ραστ�ύν με καθεστώς ανε-λευθερίας τις δυναττητες π�υ δη-μι�υργήθηκαν.

Eκδθηκαν ττε �ι ε�ημερίδες«Aστήρ» απ τ�ν Eυμ. Παπαγεωργί-�υ, η «Nέα Aλήθεια» απ τ�ν Iωάν.K�ύσκ�υρα, τ� «Σύνταγμα» απ τ�νAθ. Bγα, τ� «Eθν�ς» απ τ�ν Aλ.Γκαρπ�λά, η «Mακεδ�νία» απ τ�νKων. Bελλίδη, τα «Π�λιτικά Nέα» α-π τα δύ� παιδιά τ�υ Σ��. Γκαρπ�λάεπειδή η ε�ημερίδα τ�υς παύθηκε,τ� «Eμπρς» απ τ�ν Aντ. Oικ�ν�μί-δη και η «Παμμακεδ�νική» απ τ�νKων. Bελλίδη, ταν παύθηκε η «Mα-κεδ�νία» λίγες μέρες πριν απ τηναπελευθέρωση της Θεσσαλ�νίκης.

Θα σταθ�ύμε ιδιαίτερα σε δύ� απαυτές, π�υ α��ύ έδωσαν ωραί�υς ε-θνικ�ύς, π�λιτικ�ύς και κ�ινωνικ�ύςαγώνες και ά�ησαν έτσι έντ�νη καιεπι!λητική την εκδ�τική παρ�υσίατ�υς συνέ�ισαν να εκδίδ�νται επίδεκαετίες και η μια συνε�ί$ει να εκ-δίδεται ακμη.

I. K�ύσκ�υραςΠρκειται για τη «Nέα Aλήθεια»,

π�υ διαδέ�θηκε την «Aλήθεια» καιδιέγραψε λαμπρή π�ρεία ιδίως επίτων ημερών τ�υ ιδρυτή της IωάννηK�ύσκ�υρα και διέκ�ψε την έκδ�σήτης τ� 1972, α��ύ εκ�ωρήθηκε σε–άσ�ετ�υς με τ�ν Tύπ�– νε�επι�ει-ρηματίες. Eκδθηκε τ� 1909, μλιςέλη"ε η συνεργασία τ�υ K�ύσκ�υραμε τ�ν Σαλ!. M�υρατρι. Mε παύσητης σε λη τη διάρκεια της κατ��ής,με διώ"εις της και περιπέτειες σε -λη τη διάρκεια τ�υ !ί�υ της, με θαρ-ραλέα και αγωνιστική αρθρ�γρα�ίακαι με εθνική πάντ�τε συνείδηση έ-παι"ε λ�υς τ�υς ρλ�υς τ�υ Tύπ�υ,τ�ν δια�ωτιστικ, τ�ν διαπαιδαγωγι-κ, τ�ν ενημερωτικ και τ�ν ανα-γνωσματικ κάτω απ την διεύθυνσητ�υ Iωάν. K�ύσκ�υρα και, στ� τέλ�ς,των παιδιών τ�υ.

«Mακεδ�νία»H άλλη ιστ�ρική ε�ημερίδα της

Θεσσαλ�νίκης είναι η «Mακεδ�νία».Iδρύθηκε τ� 1911 απ τ�ν Bελλίδη,α��ύ επί �ρνια στην T�υρκ�κρα-τία, ως δημ�σι�γρά��ς, γνώρισε �ιμν� τα τ�πικά πρ�!λήματα και με-λέτησε τις καλύτερες συνθήκες γιανα εκδώσει την ε�ημερίδα τ�υ. Mεσωστές !άσεις απ την αρ�ή, με ά-"ι�υς συνεργάτες, με δημ�σι�γρα-�ικές αρ�ές πρωτ�π�ριακές και πά-ντ�τε με εκσυγ�ρ�νιστικ πνεύμα,δημι�ύργησε μια παράδ�ση π�υ τησυνέ�ισαν �ι διάδ��ι τ�υ Bελλίδη,� γι�ς τ�υ Γιάννης και –σήμερα– ηεγγ�νή τ�υ Kατερίνα, με τ�υς συ-νεργάτες τ�υς.

Oι !άσεις τ�υ σημεριν�ύ Tύπ�υτης Θεσσαλ�νίκης, τέθηκαν στηνT�υρκ�κρατία και σ�εδν στ� σύν�-λ τ�υς �ι ε�ημερίδες της, επετέ-λεσαν τ�ν εθνικ και πατριωτικπρ��ρισμ τ�υς, διεκδικώντας μιατιμητική θέση στ�ν ελληνικ Tύπ�και διατηρώντας πι� πεισματικά τιςπαραδ�σιακές αρ�ές της δημ�σι�-γρα�ίας.

Aνάλ�γη με την ταυτ�τητα της «Aλήθειας» ή «La Verita», της π�λιτικής, εμπ�ρικής και �ιλ�λ�γικής ε�ημερίδας τ�υ Iωάν-νη K�ύσκ�υρα, π�υ εκδ�θηκε τ� 1903 και τ� 1905 κυκλ��ρ�ύσε τρεις ��ρές την ε�δ�μάδα, και η ύλη της απ� την �π�ίαδεν λείπ�υν �ι εμπ�ρικές κατα�ωρήσεις. H συμ��λή της ε�ημερίδας στην επιτυ�ία τ�υ Mακεδ�νικ�ύ Aγώνα αναγνωρίστη-κε και απ� τ�υς T�ύρκ�υς π�υ την καταδίω�αν π�λλές ��ρές μέ�ρις �τ�υ τελικά την έπαυσαν.

Aρθρ�, σ��λι� και ιστ�ρικ� δημ�σίευμα σε συνέ�ειες καλύπτ�υν την πρώτη σελίδα της ημερήσιας, συνταγματικής ε�ημερί-δας «Aστήρ» τ�υ Eυμ. Παπαγεωργί�υ, π�υ απ�τελ�ύσε �ργαν� των εθνικών δικαίων, �πως σημειώνεται και στ�ν τίτλ� της.


«O Eρμής» τ�υ Σ. Γκαρπ�λάH πρώτη ελληνική ε ημερίδα π�υ εκδ�θηκε τ� 1875, με σημαντική συμ��λή στην ανάπτυ�η της π�λης

Tης Aλέκας Kαραδήμυ - Γερ�λυμπυ

Eπ. καθηγήτριας Aρ ιτεκτ�νικής τ�υ AΠΘ

O «EPMHΣ», π�υ εκδίδεται τ� 1875απ� τ�ν Σ��κλή Γκαρπ�λά στηΘεσσαλ�νίκη, απ�κτά ιδιαίτερα έ-ντ�νη παρ�υσία στ�ν ��ρει�ελλαδι-κ� �ώρ� σε �λ�κληρη, την επ�μενηεικ�σαετία, ως �ργαν� επικ�ινωνίαςτων ελληνικών πληθυσμών, �υσια-στικής επα�ής τ�υς με τ�ν υπ�λ�ιπ�κ�σμ� και πρ�ώθησης τ�υ ρ�λ�υ καιτων επιτευγμάτων τ�υ ελληνικ�ύστ�ι�εί�υ στ�ν τ�μέα της εκπαίδευ-σης, της �ικ�ν�μίας κ.λπ. Ωστ�σ�, ηελληνική παρ�υσία δεν εμ�ανί#εταιαπ� τις στήλες της ε�ημερίδας ωςανταγωνιστική πρ�ς τις άλλες κ�ι-ν�τητες της π�λης, αλλά ως συνδε-δεμένη, συμ�άλλ�υσα στην ανάπτυ-$η της π�λης και επω�ελ�ύμενη απ�αυτήν. Mε τη στάση της αυτή, η ε�η-μερίδα παί#ει έναν σημαντικ� κατάτη γνώμη μ�υ ρ�λ� στη διαμ�ρ�ωσημιας συνείδησης της π�λης: Σε καθε-στώς αυστηρής λ�γ�κρισίας απ�πλευράς αρ�ών και συγ�ρ�νως κρι-ν�μενη απ� δια��ρετικά κέντρα ε-$�υσίας (τ�υρκική δι�ίκηση, ελληνι-κή κυ�έρνηση, ελληνική κ�ιν�τητα-μητρ�π�λη), και σε συνθήκες ευαί-σθητης ισ�ρρ�πίας (δια��ρετικάσυμ�έρ�ντα στ� εσωτερικ� της κ�ι-ν�τητας, θρησκευτικές έριδες, εθνι-κές πρ�παγάνδες), αναγκά#εται γιανα επι�ιώσει, να ε�εύρει ένα �ώρ�στ�ν �π�ί� θα μπ�ρ�ύσαν να �μ�ν�-�ύν �ι αντίρρ�πες δυνάμεις. Oταν �ιαντιθέσεις εμ�ανί#�νται μέσα απ�τις στήλες της είναι μάλλ�ν αμ�λυ-μένες, ενώ η σ�ετική πληρ��ρησηείναι συ�νά ελλειπτική και αν�λ�-κλήρωτη.

Θεματ�γρα ίαΔύ� θέματα εμ�ανί#�νται να συν-

θέτ�υν ένα πεδί� συγκερασμ�ύ τωναντιθέσεων: η τ�πικ�τητα και � εκ-συγ�ρ�νισμ�ς. Aυτά ε$ειδικεύ�νταιμε διά��ρ�υς τρ�π�υς:

H ε�ημερίδα υπ�στηρί#ει τη δημι-�υργία και τη λειτ�υργία μιας απ�τε-λεσματικής δημ�τικής αυτ�δι�ίκη-σης, π�υ θα �ελτιώσει και θα ε$ω-ραΐσει τ� �ώρ� της π�λης και θα ε-γκαταστήσει τις απαραίτητες αστι-κές υπ�δ�μές. Στ� #ήτημα αυτ� ηπαρακ�λ�ύθηση των γεγ�ν�των εί-ναι συνε�ής και �ι απ�ψεις πρ�ω-θ�ύνται με θάρρ�ς και μα�ητικ�τηταπ�υ δεν θα ήταν δυνατ� να εμ�ανι-στ�ύν σε άλλα θέματα.

Συγ�ρ�νως � «Eρμής» αναλαμ�ά-νει να αναδεί$ει και να δημ�σι�π�ιή-σει μια #ωή της π�λης, π�υ α��ρά �-λες τις επί μέρ�υς κ�ιν�τητες, τ�νί-#ει τις συμπλεύσεις και τις α�ρ��ρ�-σύνες μετα$ύ τ�υς ( τελετές, ψυ�α-γωγίες, κ�ινωνικές δραστηρι�τητες)και πρ�ωθεί επιθυμητά μ�ντέλα μ�-ντέρνας συμπερι��ράς και διαπ�λι-τισμικής συμ�ίωσης (�ικ�ν�μικέςπρωτ��υλίες, σύσταση επαγγελμα-τικών ενώσεων και επιμελητηρίων,

επιστημ�νικές εκδηλώσεις και εκδ�-σεις, παρασημ��ρίες αλλ�θρή-σκων, γι�ρτές σ��λείων και θεατρι-κές παραστάσεις στις �π�ίες παίρ-ν�υν μέρ�ς �λες �ι κ�ιν�τητες, κ�-σμικές συναθρ�ίσεις ,δημ�σιες δι�ρ-γανώσεις περίεργων θεαμάτωνκ.λπ.). Oι εκδηλώσεις εν�ς νέ�υ τύ-π�υ αστικής #ωής συμ�άλλ�υν στηδημι�υργία νέων �ώρων ή την νέα�ρησιμ�π�ίηση υπαρ��ντων, τ�υς �-

π�ί�υς �ικει�π�ι�ύνται �λ�ι �ι κά-τ�ικ�ι (ή νέες κ�ινωνικ�επαγγελμα-τικές �μαδ�π�ιήσεις τ�υς), τρ�π�-π�ιώντας σταδιακά τ� παλι� μ�ντέλ�της κατακερματισμένης κατά εθνι-κ�θρησκευτικές �μάδες π�λης.

Παράλληλα επι#ητείται και ενθαρ-ρύνεται απ� την ε�ημερίδα η συμμε-τ��ή των π�λιτών στα τεκταιν�μεναστην π�λη. Δημ�σι�π�ιώντας παρά-π�να, κριτικές και επαίν�υς, �

«Eρμής» παρεμ�αίνει με σκ�π� νατις τρ�π�π�ιήσει, σε πρακτικές κα-τα�ανώς άδικες ή ε$��θαλμα $επε-ρασμένες, παρέ��ντας συγ�ρ�νωςενδια�έρ�ντα στ�ι�εία για τις συν-θήκες κατ�ίκησης και δια�ίωσης.Bασικ�ς στ��ς της πρ�σπάθειας εί-ναι η δημ�σια και η ιδιωτική συμπερι-��ρά στην π�λη και απ�δέκτες είναιε$ίσ�υ �ι αρ�ές �σ� και η κ�ινωνίατης π�λης. Tα μέσα π�υ �ρησιμ�π�ι-

Tρίτη 13 Mαΐυ 1875. H πρώτη ελληνική ε�ημερίδα κυκλ�ρεί στη Θεσσαλνίκη. Aρ�ικά δύ �ρές την ε�δμάδα. Tίτλςτης «Eρμής». Eκδ�της της Σ. Γκαρπλάς. H τιμή της ετήσιας συνδρμής, σε τπικ� επίπεδ, 3 αργυρά μετ!ήτια· για τ ε-"ωτερικ� διπλάσια. H πρώτη σελίδα τυ πρώτυ �ύλλυ της α�ιερωμένη στις υπ�ρεώσεις των συνδρμητών και στις αρ-�ές της ε�ημερίδας, ένα συνδυασμ� αλήθειας, ψυ�αγωγίας, εγκυρ�τητας ειδήσεων, δεσμεύσεις πυ διατυπώννται με τηνυπ�σ�εση «παντα�ύ και πάνττε επιδιώκντες την αλήθειαν εις τας συ!ητήσεις, τ ω�έλιμν εις τας διατρι�άς και τας με-λέτας ημών περί γεωργίας και �ιμη�ανίας, τ τερπν�ν εις τα διηγήματα...».


εί η ε�ημερίδα είναι η κριτική, � έ-παιν�ς ατ�μων και ��ρέων και η α-νάδει$η κάθε είδησης ή πληρ��-ρίας �π�ιασδήπ�τε πρ�έλευσης, π�υυπ�στηρί#ει τη λ�γική τ�υ εκσυγ-�ρ�νισμ�ύ στ�ν συγκεκριμέν� �ώρ�της εμ�έλειας της ε�ημερίδας. Eτσι,η π�λη αναδύεται ως μια νέα �ντ�-τητα, π�υ υπερ�αίνει τις εθνικ�θρη-σκευτικές δια��ρ�π�ιήσεις, �ωρίς,παράλληλα, να αγν�είται η υπάρ��υ-σα κ�ινωνική στρωμάτωση. H ε�ημε-ρίδα μ�ιά#ει να πιστεύει ωστ�σ� �τιτα κ�ινωνικά πρ��λήματα μπ�ρ�ύννα $επεραστ�ύν μέσα απ� τ�ν ευερ-γετικ� ρ�λ� της πρ��δ�υ.

H εικ�να τ�υ αστικ�ύ �ώρ�υ, η υ-γιεινή, � εκσυγ�ρ�νισμ�ς των κτι-ρίων και η υι�θέτηση εν�ς νέ�υ τρ�-π�υ συλλ�γικής #ωής στην κατ�ικίααπ�τελ�ύν μ�νιμα θέματα για την ε-�ημερίδα.

Διαμαρτυρία

Eν γένει η ε�ημερίδα συστηματικάτάσσεται υπέρ των καταπιεσμένωνκαι των �τω�ών κάθε κατηγ�ρίας:Aνα�έρει την έκδ�ση τ�υρκικής γυ-ναικείας ε�ημερίδας (50/1875). +ε-σπαθώνει εναντί�ν τ�υ συστήματ�ςτης ετήσιας μίσθωσης π�υ θίγει τ�υς�τω��ύς Iσραηλίτες και συντελεί σεεντυπωσιακ� αριθμ� ε$ώσεων κάθεΣεπτέμ�ρι� (32/1875). Παρεμ�αίνειδυναμικά υπέρ των Oθωμανών πρ�-σ�ύγων απ� τη B�υλγαρία, πρ�τεί-ν�ντας να στεγασθ�ύν πρ�σωρινάστα ε$��ικά σπίτια των Θεσσαλ�νι-κέων στ�υς Πύργ�υς (262/1878).E$απ�λύει μύδρ�υς εναντί�ν τ�υEλληνα γιατρ�ύ Πεσνικίδη, τ� αμά$ιτ�υ �π�ί�υ �τύπησε και εγκατέλειψεα��ήθητ� �τω�� κτά�ρ�ν� κ�ρι-τσάκι. «Tα τέκνα τ�υ λα�ύ τ�υ στερ�υ-μέν�υ αμα�ιών δεν γεννώνται �ε�αίωςεν τω κ�σμω, �πως συντρί�ωνται καικαταπατώνται υπ� των αλ�γων τωνπλ�υσίων» (299/1878). Kαι αντίθετα,κρατά έναν πι� �υδέτερ� τ�ν� απέ-ναντι σε διαμαρτυρίες συνδικαλιστι-κ�ύ περιε��μέν�υ: «H επί τετραήμε-ρ�ν διαρκέσασα απεργία των δημ�σίωναμα�ών συνεπεία δια�ωνίας των αμα-�ηλατών μετά της Δημαρ ίας εν τη δια-τιμήσει των αγωγίων, ε�έλιπεν τ� εσπέ-ρας της Tρίτης επελθ�ύσης πλήρ�υς ωςπρ�ς τ�ύτ� συνενν�ήσεως. Aναμέν�μεννα ίδωμεν τ� τιμ�λ�γι�ν �πως επι�έρω-μεν τας εκ καθήκ�ντ�ς παρατηρήσειςμας» (680/1882).

Δημ�σι�ς διάλ�γ�ς

Mια ιδιαίτερη συνεισ��ρά της ε-�ημερίδας πέρα απ� την πρ�ώθησησύγ�ρ�νων θεσμών και κ�ινωνικώνσυμπερι��ρών, �ρίσκεται στ� �τιπρ�σ�έρει τη δυνατ�τητα να ανα-πτυ�θεί ένα νέ� στ�ι�εί� συλλ�γικής#ωής, � δημ�σι�ς διάλ�γ�ς. Aπ� τηνπρώτη στιγμή � «Eρμής» θα επι�ει-ρήσει να κινητ�π�ιήσει τ�υς Θεσσα-λ�νικείς πρ�ς αυτήν την κατεύθυν-ση. Παράλληλα με την κριτική π�υ α-σκεί � ίδι�ς πρ�ς τη δημαρ�ία (κριτι-κή, την �π�ία �μως δεν κάνει πρ�ςτην κατεύθυνση των κρατικών υπαλ-λήλων τ�υ �ιλαετί�υ), στα 1876 ανα-δημ�σιεύει άρθρ� της ν�μαρ�ιακήςΘεσσαλ�νίκης, τ� �π�ί� διευκρινί#ει�τι � ρ�λ�ς των ν�μαρ�ιακών ε�η-μερίδων δεν είναι να επαιν�ύν συνε-�ώς τ�υς ντ�πι�υς α$ιωματ�ύ��υς,

ή να επιδίδ�νται σε κ�λακείες. Aντί-θετα, ��είλ�υν, «να δημ�σιεύωσιν εκ-θέσεις κατωτέρων δι�ικητικών υπαλλή-λων πρ�ς ανωτέρ�υς, και τ�ι�ύτωνπρ�ς την Aυτ�κρατ�ρικήν Kυ�έρνησιν,δι’ ων η αληθής θέσις των συγκατ�ίκωνλαών τ�υ Kράτ�υς να περιγρά�εται, �-πως εκ τ�ύτων, �δηγ�ύμεν�ι �ι αρμ�δι-

�ι, τα κατάλληλα μέτρα λαμ�άνωσιν».

Eκσυγ�ρ�νισμ�ςAν και είναι �ανερή η αισι�δ�$ία

με την �π�ία η ε�ημερίδα πρ�σ�λέ-πει στ�ν εκσυγ�ρ�νισμ�, δεν σημαί-νει �τι η απ�δ��ή είναι άκριτη. Πλη-θώρα σ��λίων και άρθρων καταγίν�-νται με καίρια πρ��λήματα τ�υ και-ρ�ύ και � αναγνώστης ανακαλύπτειμε κατάπλη$η π�σ� έντ�να και παράτην καθαρεύ�υσα γλώσσα τ�υς, �ι�ραστικές διατυπώσεις θυμί#�υνσημερινές:

� Oταν στηλιτεύ�νται �ι «υλιστι-κές ηδ�νιστικές συνήθειες της νε�-λαίας»,

� �ταν επισημαίνεται ως �λέθρι�ς,� καταναλωτισμ�ς των νέων #ευγα-ριών και νέων �ικ�γενειών, εις �ά-ρ�ς των ηθικών α$ιών και της λιτ�τη-τας στη δια�ίωση, αρετής πατρ�πα-ράδ�της των Eλλήνων,

� �ταν καταγγέλλεται η συρρ�ήνέων στ� Πανεπιστήμι�, π�υ επι�έ-ρει υπερεπαγγελματισμ� σε κλά-δ�υς γιατρών και δικηγ�ρων και ε-γκατάλειψη άλλων �ικ�ν�μικών καικυρίως εμπ�ρικών δραστηρι�τήτων,

� �ταν υπ�γραμμί#εται η επιστη-μ�νική ανεπάρκεια και η αδια��ρίαγια τα κ�ινά καθηγητών τ�υ πανεπι-στημί�υ,

� �ταν με ιδιαίτερη λύπη καταγρά-

�εται η κυριαρ�ία της ήσσ�ν�ς πρ�-σπαθείας σε �λ�υς τ�υς τ�μείς, η�αλάρωση των κ�ινωνικών δεσμώνκαι η πρ�ώθηση τ�υ ατ�μισμ�ύ καιτης πρ�σωπικής ευτυ�ίας.

Eπι�ειρώντας να συν�ψίσ�υμε, θαλέγαμε �τι

� η π�λη και η τ�πικ�τητα, η αί-σθηση τ�υ ανήκειν στην π�λη,

� η συμμετ��ή τ�υ π�λίτη στη δη-μ�σια #ωή, η κριτική και � εκσυγ�ρ�-νισμ�ς,

� η πρ��λή τ�υ ελληνικ�ύ στ�ι-�εί�υ, των δραστηρι�τήτων τ�υ, τηςιστ�ρίας τ�υ και των δεσμών τ�υ μετ�ν Tύπ�,

� η θρησκευτική ανεκτικ�τητα καιη διαπ�λιτισμική επικ�ινωνία, είναιτα μεγάλα θέματα π�υ πρ��άλλ�νταιως ά$�νες της π�λιτικής της ε�ημε-ρίδας. H ανάδυση μιας συνείδησηςτης π�λης, ως τ�π�υ �π�υ � καθέ-νας ανήκει, �π�υ μπ�ρεί να εκ�ρά-σει την εθνική τ�υ υπ�σταση καιπρ�έλευση, να συμ�ιώσει αρμ�νικάκαι να επικ�ινωνήσει με αλλ�γενείςαλλ�θρήσκ�υς και αλλ�εθνείς, απ�-τελεί την σύνθετη απάντηση της ε-�ημερίδας, σε μια ιδιαίτερη ιστ�ρικήσυγκυρία π�υ, αρκετά αναπάντε�α,εμ�ανί#ει ενδια�έρ�υσες αναλ�γίεςμε σημερινά πρ��λήματα.

Σημείωση: Aπ�σπασμα απ� �μιλία της συγ-γρα�έως σε εκδήλωση τ�υ Δήμ�υ Θεσσαλ�νί-κης και της Eθνικής Tράπε#ας.

O Σ�κλής Γκαρπλάς, ιδρυτής τηςαρ�αι�τερης ελληνικής ε�ημερίδαςτης Θεσσαλνίκης, τυ «Eρμή» σε μιααπ� τις λιγστές �ωτγρα�ίες τυ πυέ�υν δει τ �ως της δημσι�τητας.

Πρώτη σελίδα τυ «Eρμή», 23 Mαΐυ 1880. Mέσα απ� τα θέματα πυ πρ�λήθηκαν απ� την ε�ημερίδα αναδύθηκε και δια-μρ�ώθηκε η συνείδηση της π�λης.


«Mετανάστες στην Aγγλία» τίτλ ς τ υ κεντρικ ύ θέματ ς της ε�ημερίδας «ElAVENIR» (�ύλλ της 9ης Iαν υαρί υ 1906).

«L’ Independant», ε�ραϊκή απ γευματινή ε�ημερίδα της Θεσσαλ νίκης στη γαλλι-κή γλώσσα π υ διατηρήθηκε στη �ωή μέ�ρι την περί δ της γερμανικής κατ �ής.

O ε�ραϊκ�ς Tύπ�ςH εκδ�τική δραστηρι τητα απ τ� πρώτ� τυπ�γρα�εί� έως και την εμ�άνιση σημαντικών ε�ημερίδων

T�υ Aλμπέρτ υ Nαρ

Συγγρα�έα

O EBPAΪKOΣ Tύπ�ς της Θεσσαλ�νί-κης είναι τέκν� των νέων κ�ινωνικ�-π�λιτικών συνθηκών π�υ διαμ�ρ�ώ-ν�νται στην περι��ή απ� τα μέσατ�υ 19�υ αιώνα, καθώς � �θωμανι-κ�ς δεσπ�τισμ�ς επιδιώκει να μετα-�άλει πρ�σωπ�. T�τε παρα�ωρ�ύ-νται για πρώτη ��ρά κάπ�ια π�λιτικάδικαιώματα και στις μη μ�υσ�υλμα-νικές εθν�τητες της αυτ�κρατ�ρίας.Tην επ��ή εκείνη η Θεσσαλ�νίκη,�άρη στην ευρύτατη διείσδυση των�ι�μη�ανικών πρ�ϊ�ντων της Δύσης,είναι ήδη π�λη - πρακτ�ρεί�· και �π�λυεθνικ�ς της �αρακτήρας, με κύ-ρι� �αρακτηριστικ� τη δημ�γρα�ικήυπερ��ή της ε�ραϊκής της κ�ιν�τη-τας, απ�τελεί πάντα μία απ� τις πι�α$ι�σημείωτες ιδιαιτερ�τητές της.

Λίγες μ�ν� δεκαετίες μετά την α-νακάλυψη της τυπ�γρα�ίας η Θεσ-σαλ�νίκη είναι ήδη ένα απ� τα πι�σημαντικά εκδ�τικά κέντρα τ�υ τ�τεκ�σμ�υ. Oι Σε�αραδίτες E�ραί�ι π�υεγκαθίστανται μα'ικά στην π�λη με-τά την απ�π�μπή τ�υς απ� την Iσπα-

νία τ� 1492, ιδρύ�υν τ� πρώτ� τυπ�-γρα�εί� γύρω στ� 1510.

Στ� τυπ�γρα�εί� αυτ�, καθώς καισ’ εκείνα π�υ τ� διαδέ�θηκαν, εκδ�-θηκαν τα συγγράμματα των επι�α-νών ρα��ίνων και ν�μ�διδασκάλωνπ�υ ανέδει$η η π�λη, �ι περί�ημεςResponsa, λειτ�υργικά κείμενα, π�ι-ητικές συλλ�γές κ.ά.

Aναγέννηση

H εκδ�τική δραστηρι�τητα θα κ�-ρυ�ωθεί τ�ν 16� αιώνα, τ�ν �ρυσ�αιώνα τ�υ E�ραϊσμ�ύ της Θεσσαλ�-νίκης και δεν θα ανασταλεί στ�υςδύ� αιώνες παρακμής π�υ θα ακ�-λ�υθήσ�υν. H αναγέννηση �μως θαέλθει και εδώ την ίδια επ��ή, με τηστρ��ή πρ�ς τα δυτικά πρ�τυπα μέ-σα στις συνθήκες α�ύπνισης τ�υ ευ-ρωπαϊκ�ύ δια�ωτισμ�ύ. Στ�υς κ�λ-π�υς της ε�ραϊκής κ�ιν�τητας τανέα μηνύματα μ�ρ��π�ι�ύνται στ�κίνημα της «Aσκαλά», δηλαδή της ε-$�δ�υ απ� τα πνευματικά �ρια της�ι�λικής και μετα�ι�λικής πράδ�σηςκαι της καλλιέργειας της σύγ�ρ�νηςσκέψης και τέ�νης. Kύρι�ς ��ρέας

τ�υ κινήματ�ς αυτ�ύ στη Θεσσαλ�-νίκη είναι � ρα��ίν�ς Γι�υδά Nε�αμά(1826-1899). Aυτ�ς θα πρωτ�στατή-σει στ�ν εκσυγ�ρ�νισμ� της παρα-δ�σιακής σ��λής Tαλμ�ύδ T�ρά καιθα συμ�άλει στην ίδρυση της σ��λήςτης Aλιανς (1873), π�υ παρέ�ει πρ�-�ωρημένη ευρωπαϊκή παιδεία.

O Nε�αμά είναι και � εκδ�της τ�υπερι�δικ�ύ «Eλ Λ�υνάρ» («O σελη-νιακ�ς μήνας»), π�υ κυκλ��ρεί τ��θιν�πωρ� τ�υ 1864 εγκαινιά'�νταςμία νέα μ�ρ�ή εκδ�τικής δραστηρι�-τητας, τ�ν ε�ημεριδιακ� Tύπ�. T��ρα�ύ�ι� αυτ� περι�δικ� �ιλ�$ε-ν�ύσε πρωτ�τυπα άρθρα τ�υ εκδ�τητ�υ και των συνεργατών τ�υ, κυρίωςκαθηγητών και μαθητών της Aλιανς,και μετα�ράσεις άρθρων ε�ραϊκώνε�ημερίδων τ�υ ε$ωτερικ�ύ.

«Λα Eπ�κα»

Tην 1η N�εμ�ρί�υ 1875, εμ�ανί-'εται η πρώτη καθαρά ειδησε�γρα-�ική ε�ραϊκή ε�ημερίδα, η «ΛαEπ�κα» («H Eπ��ή») τ�υ τυπ�γρά-��υ Σααδή Aλε�ή Aσκενα'ή. H «ΛαEπ�κα», π�υ κυκλ��ρησε μέ�ρι τ�

1911, ενημέρωνε τ�υς αναγνώστεςτης για τα δρώμενα στην παγκ�σμιαπ�λιτική σκηνή, στην �θωμανικήαυτ�κρατ�ρία και στ�ν E�ραϊσμ�της διασπ�ράς.

Kυρίως �μως στηλίτευε τη δι�ίκη-ση της κ�ιν�τητας, αντιπ�λιτευ�ταντ� εκκ�λαπτ�μεν� τ�τε σιωνιστικ�κίνημα και υπ�στήρι'ε σ��αρές θρη-σκευτικές μεταρρυθμίσεις. Γι’ αυτ�ακρι�ώς � εκδ�της της α��ρίστηκε.

Aπάντηση στην αρθρ�γρα�ία της«Λα Eπ�κα» ήταν μια νέα ε�ημερίδα,η «Eλ A�ενίρ» («T� μέλλ�ν») π�υ κυ-κλ��ρησε στις 16 Δεκεμ�ρί�υ1897, με διευθυντή τ�ν ρα��ίν� M�-σέ Mαλά� και αρ�ισυντάκτη τ�ν δυ-ναμικ� σιωνιστή ηγέτη Δα�ίδ Φλ�ρε-ντίν. H «Eλ A�ενίρ», ύστερα απ� δια-ταγή των τ�υρκικών αρ�ών, διέκ�ψετην έκδ�σή της τ� 1911 γιατί η π�λι-τική της θεωρήθηκε αντιτ�υρκικήκαι επανεκδ�θηκε μετά την απελευ-θέρωση μέ�ρι τ� 1916. Mε την εμ�ά-νιση της «Eλ A�ενίρ» διευρύνεταιπλέ�ν η μέσω τ�υ Tύπ�υ πρ��λήτων αλληλ�συγκρ�υ�μενων ιδε�λ�-γικών ρευμάτων π�υ διαμ�ρ�ών�-νται την επ��ή εκείνη στ�υς κ�λ-


π�υς τ�υ E�ραϊσμ�ύ της Θεσσαλ�νί-κης, μετα�άλλ�ντας την απ� αιώνωνπαραδ�σιακή δ�μή τ�υ. Oι απ��ιτ�ιτης Aλιανς, π�υ συγκρ�τ�ύν τηνπνευματική ηγεσία της K�ιν�τητας,πρεσ�εύ�υν την α��σίωση. H ιδε�-λ�γία �μως αυτή θα δ�κιμαστεί μετην υπ�θεση Nτρέι��υς π�υ θα κυ�-��ρήσει ένα νέ� ιδε�λ�γικ� ρεύμα,τ� σιωνισμ�. Στην τ�υρκ�κρατ�ύμε-νη �έ�αια Θεσσαλ�νίκη η αν�ι�τήδραστηρι�τητα των σιωνιστών είναιεπικίνδυνη, μια και η Παλαιστίνη εί-ναι κι αυτή �θωμανική επαρ�ία. Tέ-λ�ς, μετά τη νε�τ�υρκική επανάστα-ση τ�υ 1909, γεννιέται μέσα απ� τηνευάριθμη ε�ραϊκή εργατική τά$η τηςΘεσσαλ�νίκης και η σ�σιαλιστική ερ-γατική �μ�σπ�νδία, η γνωστή «Φε-ντερασι�ν».

«Eντεπαντάν»

T� 1895 �ι γι�ί τ�υ εκδ�τη της «ΛαEπ�κα», Σαμ και Nτα�ύτ Λε�ή καιν�-τ�μ�ύν εκδίδ�ντας τη «Z�υρνάλ ντεΣαλ�νίκ», (E�ημερίδα της Θεσσαλ�-νίκης) σε γαλλική γλώσσα. Aκ�λ�υ-θ�ύν τ� 1900 η «Π�γκρέ ντε Σαλ�-νίκ» («Πρ��δ�ς της Θεσσαλ�νίκης»)τ�υ Aλμπέρ Mαταράσ� και τ� 1909 η«Eντεπαντάν» («O ανε$άρτητ�ς») μειδι�κτήτες αρ�ικά τ�ν Mαταράσ� καιτ�ν Λά'αρ� Nε��ύση. H «Eντεπα-ντάν», π�υ διατηρήθηκε μέ�ρι τηνπερί�δ� της γερμανικής κατ��ής, ή-ταν ίσως η πι� σημαντική ε�ραϊκή ε-�ημερίδα της Θεσσαλ�νίκης. Aπ�τ�υς αρθρ�γρά��υς της διακρίθη-καν � Eλι Aτάς και κυρίως � πρ�ικι-σμέν�ς και καλλιεργημέν�ς MεντέςMπενσαντσή, π�υ διατέλεσε και��υλευτής. Aπ� τ� 1909, μετά τη νε-�τ�υρκική επανάσταση, �λέπ�υν τ��ως κάπ�ιες άλλες ε�ημερίδες· η«Λα Λιμπερτάδ» («H Eλευθερία»)τ�υ Eλι Aρδίτη, η «T'�ρνάλ ντε Λα-��ραδ�ρ» («E�ημερίδα τ�υ Eργά-τη») η πρώτη ε�ημερίδα της «Φε-ντερασι�ν» με εκδ�τη τ�ν ηγέτη τηςA�ραάμ Mπεναρ�για, η «Eλ Eμπαρ-σιάλ» («O αμερ�ληπτ�ς»), η πρώτηε�ημερίδα τ�υ Mπενσαντσή, π�υ κυ-κλ��ρεί μέ�ρι τ� 1911, η «Λα Nα-σι�ν» («T� έθν�ς») �ργαν� της «Λέ-σ�ης των �ίλων», πρ�πύργι� των α-��μ�ιωτικών, με αρ�ισυντάκτη τ�νM�σέ K�έν και τ� σιωνιστικ� περι�-δικ� «Pε�ίστα Π�π�υλάρ» («ΛαϊκήEπιθεώρηση») των Δα�ίδ Φλ�ρεντίνκαι Iωσή� Oυ'ιέλ.

«A�άντι»

T� 1910 μια �μάδα σιωνιστών απ�-�ωρεί απ� τη «Λέσ�η των �ίλων» καιιδρύει τη σιωνιστικών τάσεων «NέαΛέσ�η». Oργαν� της κίνησης αυτήςείναι η ε�ημερίδα «Λα Tριμπ�ύνα Λί-μπερα» («T� Eλεύθερ� Bήμα») μεαρ�ισυντάκτη τ�ν Δα�ίδ Mαταλών.Tην ίδια �ρ�νιά εμ�ανί'εται και ηνέα ε�ημερίδα της Φεντερασι�ν «ΛαΣ�λιδαριδάδ Oυ�ραδέρα» («Eργατι-κή Aλληλεγγύη»). H κυκλ��ρία τηςθα διακ�πεί, ύστερα απ� διαταγήτων �θωμανικών αρ�ών λίγ� πριν α-π� την απελευθέρωση. Θα τη διαδε-�τεί η «A�άντι» («Eμπρ�ς»), της �-π�ίας η διεύθυνση θα περάσει τ�1923 στ�ν Zακ Bεντ�ύρα. H «A�ά-ντι», �ργαν� τ�υ KKE, διατηρήθηκεστη 'ωή μέ�ρι την επι��λή τ�υ καθε-στώτ�ς της 4ης Aυγ�ύστ�υ.

T� 1912 εμ�ανί'εται η ανε$άρτητη«Eλ Λιμπεράλ» («O �ιλελεύθερ�ς»),πρ�ϊ�ν της συγ�ώνευσης της «ΛαEμπαρσιάλ» και της «Λα Eπ�κα».

Aπελευθέρωση

Mετά την απελευθέρωση εκδίδ�-νται δύ� επίσης σημαντικές ε�ημε-

ρίδες. H καθημερινή «Λα Bερδάδ»(«H Aλήθεια») τ�υ Iσαάκ Σιακή με συ-νεργάτες τ�υς Δα�ίδ Φλωρεντίν,A�ραάμ Λε�ή και Iωσή� Aντ'έλ, και η«Eλ Π�υέ�λ�» («O Λα�ς») των Nε-ντές Mπενσαντσή και Eλί Bεϊσί, π�υκυκλ��ρησε στις 20 Oκτω�ρί�υ1917 και διατηρήθηκε μέ�ρι τ� 1933.T� 1919 � Bεϊσί απ��ωρεί απ� την

«Eλ Π�υέ�λ�» και μα'ί με τ�υς EλιΦρανσές και Iωσή� Aντ'έλ, εκδίδειτη σιωνιστική «A$ι�ν» («Δράση»).Aπ� τις στήλες της εμ�ανί'εται μίαακ�μα �υσι�γνωμία τ�υ ε�ραϊκ�ύδημ�σι�γρα�ικ�ύ κ�σμ�υ της Θεσ-σαλ�νίκης, � Aλμπέρ Mλ��, π�υαρθρ�γρα�εί με τ� ψευδώνυμ� «Nα-π�υλιτάν».

H έκδ�ση της «A$ι�ν» θα διαρκέ-σει μέ�ρι τ� 1940. M’ αυτήν θα συγ-�ωνευθεί τ� 1936 η «Λα Πρένσα Λί-μπερα» («O Eλεύθερ�ς Tύπ�ς») τ�υΔανιέλ Aλαλ�ύ� π�υ κυκλ��ρησετ�ν Σεπτέμ�ρι� τ�υ 1935. T� 1935 �Aλμπέρ M�λ�� εκδίδει μία ακ�μαγαλλ��ωνη ε�ημερίδα, τη «Λα B�-λ�ντέ» («H θέληση»).

Tην ίδια �ρ�νιά στις 24 N�εμ�ρί�υ,εκδ�θηκε η νέα καθημερινή ε�ημε-ρίδα τ�υ Bεϊσί «Eλ Mεσατ'έρ�» («Oαγγελι��ρ�ς»), π�υ παύθηκε μα'ίμε τη «Mακεδ�νία» απ� τις γερμανι-κές αρ�ές κατ��ής, και η γαλλ��ω-νη «Πρ�γκρέ» («Πρ��δ�ς») τ�υ ΣαμM�διάν�, π�υ κέρδισε μεταπ�λεμικάτη διεθνή αναγνώριση ως ανταπ�-κριτής τ�υ P�ιτερ στην Aθήνα.Eκδ�θηκαν επίσης η σιωνιστική «ΛεΦλαμπ�» («O πυρσ�ς») τ�υ EλιΦρανσές και η αριστερή «Λ’ εν��ρ-μασι�ν» («H πληρ��ρηση») τ�υAλμπέρ Kαράσ�, π�υ απ�πειράθηκε,�ωρίς επιτυ�ία, να πρ�σεταιριστεί τ�αναγνωστικ� κ�ιν� της «Eντεπα-ντάν».

Aλλες εκδ σεις

Eκτ�ς απ� τις σημαντικές αυτές ε-�ημερίδες θα πρέπει να σταθ�ύμεκαι σε κάπ�ιες ακ�μα �ρα�ύ�ιες ε-�ημερίδες π�υ κυκλ��ρησαν κατάκαιρ�ύς στη Θεσσαλ�νίκη �πως �ι:«Eλ Tελέγκρα��» («O τηλέ�ρα-��ς»), «Pενασένσια T'�υδία»(«E�ραϊκή αναγέννηση»), «Eλ Π�-π�υλάρ» («O λαϊκ�ς»), «Λα Tριμπ�ύ-να T'�υδία» («T� ε�ραϊκ� �ήμα»),«Λα μπ�' ντελ π�υέ�λ�» («H �ωνήτ�υ λα�ύ») και στα περι�δικά «ΛαEσπεράνσα» («H ελπίδα»), �ργαν�της Πανελλήνιας Σιωνιστικής Oμ�-

Mικρ ί ε�ημεριδ πώλες π υ π υλ ύσαν την «L’ Independant» μπρ στά στα γρα�εία της ε�ημερίδας στη συμ� λή των -δών Bενι�έλ υ και Aγί υ Mηνά, κτίρι π υ διασώ�εται μέ�ρι σήμερα.

Συνέ�εια στην 14η σελίδα

Mερικές απ" τις δεκάδες ε�ραϊκές ε�ημερίδες π υ κυκλ � ρ ύσαν στις αρ�έςτ υ αιώνα στη Θεσσαλ νίκη στα ελληνικά και ισπαν ε�ραϊκά.


σπ�νδίας, «Eλ T'��εν�» («O νέ�ς»),�ργαν� της OKNE για τ�υς E�ραί�υςτης Θεσσαλ�νίκης, «Tικ�ατέν�υ»(«H ελπίδα μας») με εκδ�τη τ�ν αντι-δήμαρ�� Θεσσαλ�νίκης A�ραάμ Pε-κ�νάτι, «Aμεν�ρά» («H Eπτά�ω-τ�ς»), �ργαν� των αναθεωρητώνσιωνιστών και η �ιλ�λ�γική Eπιθεώ-ρηση «Eλ M�ύντ�» («O κ�σμ�ς») τ�υMεντές Aλαλ�ύ�. Iδιαίτερη ανα��ρά

θα πρέπει να γίνει και στις π�λυάριθ-μες ε�ραϊκές σατιρικές ε�ημερίδεςπ�υ κυκλ��ρ�ύσαν συνήθως τηνπαραμ�νή της αργίας τ�υ Σα��άτ�υ.

Oι σπ�υδαι�τερες απ� αυτές:«Eλ Kιρμπάτς» («T� μαστίγι�»),«Eλ Σαμάρ» («T� �αστ�ύκι»), «EλK�υλέ�ρα» («T� �ίδι»), «Λα �άρα»(«H μαγκ�ύρα»), «Λα Γάτα» («H γά-τα»), «Eλ Π�υντσ�ν» («T� αγκά-θι»), «Eλ Pάγι�» («O τρί�της»).

Στις 9 Aπριλί�υ 1941 τα γερμανικάστρατεύματα κατ��ής μπαίν�υν στηΘεσσαλ�νίκη. H έκδ�ση των ε�ραϊ-κών ε�ημερίδων διακ�πτεται. Kαι α-σ�αλώς η τύ�η τ�υ Tύπ�υ στάθηκε �πρ�άγγελ�ς των υπ�λ�ιπων αντιε-�ραϊκών μέτρων π�υ ακ�λ�ύθησαν.Θύματα της γεν�κτ�νίας, συμμερι-'�μεν�ι την τύ�η τ�υ συν�λ�υ σ�ε-δ�ν τ�υ ε�ραϊκ�ύ πληθυσμ�ύ τηςπ�λης, ήταν και �ι E�ραί�ι δημ�σι�-

γρά��ι. T� μητρώ� της EΣHEMΘμνημ�νεύει την περίπτωσή τ�υς:«Aπα�θέντες υπ� των Γερμανών καιαπ�σταλέντες εις Γερμανίαν δεν ε-πανήλθ�ν έκτ�τε».

Oμως η πνευματική δύναμη τ�υ ε-�ραϊκ�ύ Tύπ�υ επι�ίωσε και μέσαστα στρατ�πεδα τ�υ θανάτ�υ. Oπωςγρά�ει � Γιώργ�ς Iωάνν�υ: «...Oτανπήραν να υγών�υν �ι δικ�ί μας, μαςμετακίνησαν άρ�ν άρ�ν. Mας �δηγ�ύ-σαν μες στη �ρ��ή κατά τ� Aμ��ύργ�.T�υς αρρώστ�υς και τ�υς �ραδυπ�ρ�ύ-ντες τ�υς καθάρι αν. Kάθε τ�σ� άκ�υ-γες πίσω ριπές. Hταν ένα λε�εντ�παιδ�E�ραί�ς Σαλ�νικι�ς στην �μάδα μας.Πρ�π�λεμικά π�υλ�ύσε ε�ραϊκές ε�η-μερίδες. Mετά απ� κάθε εκτέλεση �ώ-να ε για να μας διασκεδά ει: Πρ�γκρέ,Eντεπαντάντ... Πικρ�γελ�ύσαν �λ�ι, α-κ�μη κι αυτ�ί π�υ δεν ή#εραν τη Σαλ�-νίκη και τις ε�ραϊκές ε�ημερίδες της, ή-#εραν �μως π�λύ καλά τι ήθελαν ναπ�υν αυτές �ι λέ#εις...»

Mετά την απελευθέρωση κυκλ�-��ρησαν δύ� �ρα�ύ�ιες ε�ημερί-δες στην ελληνική γλώσσα· τ�«Iσραηλιτικ�ν Bήμα» των Zακ Λε�ήκαι Bιτάλ Nτάσα και τ� «E�ραϊκ�νMέλλ�ν» τ�υ Iν� Tιάν�. H πρώτη δενκατά�ερε να συμπληρώσει �ύτε ένα�ρ�ν� 'ωής.

H δεύτερη διατηρήθηκε μέ�ρι τ�τέλ�ς τ�υ 1948. H διακ�πή της κυ-κλ��ρίας της έκλεισε τ� κε�ά-λαι� τ�υ ε�ραϊκ�ύ Tύπ�υ της Θεσ-σαλ�νίκης.

H μιλία τ υ ιδρυτή-εκδ"τη τ υ «Pι� σπάστη» Πετσ"π υλ υ δεσπ"�ει στην πρώτη σελίδα της «AVANTI» π υ απ τελ ύσε,"πως ανα�έρεται και στην πρ μετωπίδα, Oργαν τ υ Tμήματ ς Θεσσαλ νίκης τ υ Σ σιαλιστικ ύ Eργατικ ύ K"μματ ς(K μμ υνιστικ ύ). Φύλλ της 22ας I υνί υ 1922.

Συνέ�εια απ" την 13η σελίδα

Aριστερά: E�ραϊκή και η πρωινή ε�ημερίδα «Le progres», γραμμένη στα γαλλικά και με δεσπ"� υσα κάτω ακρι�ώς απ" τ ν τίτλ τ υ �ύλλ υ της 18ης Φε�ρ υαρί υ1925 δια�ήμιση εμπ ρικ ύ ίκ υ. Δε&ιά: «Avanti», "ργαν τ υ τμήματ ς Θεσσαλ νίκης τ υ K μμ υνιστικ ύ K"μματ ς της Eλλάδ ς, π υ διαδέ�θηκε την ε�ημερίδατης Φεντερασι"ν «Λα Σ λιδαριδάδ Oυ�ραδέρα» (Eργατική Aλληλεγγύη) και διατηρήθηκε μέ�ρι την επι� λή τ υ καθεστώτ ς της 4ης Aυγ ύστ υ.


T�υρκικές εημερίδεςEκδ�σεις πυ κυκλ �ρησαν απ� την εμ άνιση της «Selanik» τ 1869 μέ�ρι τ 1924

Tης Aγγέλας Φωτπύλυ

BIBΛIOΘHKH Hakki Tarik Us: ένα πα-μπάλαι θωμανικ� κτίρι , σ� λεί κάπ τε, κυρι λεκτικά �αμέν στηνκαρδιά της Kωνσταντιν ύπ λης. Eί-ναι τ πρώτ μέρ ς �π υ ερευνη-τής θα μπ ρ ύσε να ανα�ητήσει τιςτ υρκικές ε�ημερίδες της Θεσσαλ -νίκης. Eδώ σώ� νται ι 27 πι σημα-ντικές ε�ημερίδες και περι δικά απ�τις 73 π υ εκδ�θηκαν στη Θεσσαλ -νίκη απ� τ 1869 ως τ 1924. Mέσα α-π� τ υς σκ νισμέν υς �ακέλ υς,μέσα απ� τα κιτρινισμένα �ύλλα τωνε�ημερίδων αρ�ί�ει τ μακρύ τα�ίδιστη Θεσσαλ νίκη τ υ περασμέν υαιώνα. T συγκρατημέν ύ� ς τωνε�ημερίδων, τα εθνικιστικά άρθρακαι κάπ τε η σιωπή τ υς καθρε�τί-� υν τ αυταρ�ικ� καθεστώς τ υAμπντ υλ�αμίντ αλλά και τις επανα-στατικές τάσεις των Nε τ ύρκων.

Θεσσαλ νίκη: Eνα απ� τα δύ κέ-ντρα �π υ ργανώθηκαν π λιτικά κι-νήματα (τ άλλ ήταν η Kωνσταντι-ν ύπ λη) ακ�μη και πριν απ� την πα-ρα�ώρηση τ υ δευτέρ υ Συντάγμα-τ ς, τ 1908, στ Oθωμανικ� κράτ ς.Σε αυτήν την π�λη, την επ �ή π υ ηλ γ κρισία απαγ�ρευε λέ�εις �πωςKρήτη, B σνία, Eρ�εγ #ίνη, Mακε-δ νία (αλλά και τις λέ�εις αναρ�ία, ε-πανάσταση και πι αθώες �πως γέ-νεια και μύτη απ� ��# μη θεωρη-θ ύν υπ ν ύμεν για τα #αμμέναγένεια ή τη μεγάλη μύτη τ υ σ υλ-τάν υ), δεν ργανώνεται μ�ν η α-ντιπ λίτευση τ υ νε τ υρκικ ύ κ -μιτάτ υ «Eνωση και Πρ� δ ς» αλλάκαι τ σ σιαλιστικ� κίνημα.

Aπ� τις 73 τ υρκικές ε�ημερίδεςκαι περι δικά π υ κυκλ ��ρησανστη Θεσσαλ νίκη απ� τ 1869 μέ�ριτ 1924, ι 13 εκδ�θηκαν απ� τ 1869 μέ�ρι τ 1908, ι 49 απ� τ 1908 μέ�ρι την απελευθέρωση τηςπ�λης τ 1912, ι 9 απ� τ 1912 μέ-�ρι τ 1924, ενώ άγνωστη είναι η η-μερ μηνία έκδ σης των δύ π υ α-π μέν υν.

«Selanik»

Mέσα απ� τις στήλες της«Selanik» (Θεσσαλ νίκη), της πρώ-της τ υρκικής ε�ημερίδας επίσημ υ ργάν υ τ υ κράτ υς, π υ εκδ�θη-κε τ 1869 με σκ π� να καλύψει τηνανάγκη τ υ λα ύ για ενημέρωση, αλ-λά και τ κεν� π υ δημι υργ ύσε ηάρνηση τ υ σ υλτάν υ να επιτρέψειτην έκδ ση ιδιωτικών ε�ημερίδων, αναγνώστης μπ ρεί να δια#άσει επί-σημες εσωτερικές και ε�ωτερικές ει-δήσεις. H έκδ ση της ε�ημερίδαςαρ�ικά ήταν τετράγλωσση (τ υρκι-κή, ελληνική, ε#ραϊκή, # υλγαρική)λ�γω της γλωσσικής σύνθεσης τ υBιλαετί υ, π υ περιελάμ#ανε τη ση-μερινή N�τια Γι υγκ σλα#ία. H# υλγαρική και ε#ραϊκή έκδ ση στα-ματ ύν μετά ένα διάστημα «λ�γωέλλειψης αναγνωστών» �πως ανα-�έρ υν ι πηγές.

Tρία �ρ�νια αργ�τερα, τ 1872, εκ-δίδεται η πρώτη ιδιωτική τ υρκική ε-�ημερίδα η «Rumeli» (P ύμελη). Hε�ημερίδα είναι π ικίλης ύλης, πα-ρακ λ υθεί τις ε�ελί�εις στα Bαλκά-νια και κυκλ � ρεί κάθε Δευτέρα.T 1873, μετά τ 77 �ύλλ μετ ν -μά�εται σε «Zaman» («Xρ�ν ς»), ε-πειδή εκδ�της της M υστα�ά μπέ-ης πληρ � ρείται �τι επρ�κειτ ναεκδ θεί στ Bιλαέτι τ υ M ναστηρί- υ ν μαρ�ιακή ε�ημερίδα με τ �ν -μα «Rumeli». H «Zaman» παρ�τι ανα-στέλλει την κυκλ � ρία της αρκετές� ρές κατ ρθώνει να εκδ θεί για128 ε#δ μάδες.

«Asir»Mία άλλη ε�ημερίδα για την π ία

α�ί�ει να γίνει λ�γ ς είναι η «Asir»(«Aιώνας»), η π ία εκδ�θηκε απ� τ 1895 μέ�ρι τ 1924 στη Θεσσαλ νί-κη, ενώ σήμερα συνε�ί�ει την έκδ -σή της στη Σμύρνη. H ε�ημερίδα εκ-δίδεται μέ�ρι την επανάσταση τωνNε τ ύρκων, τ 1908, με τ �ν μα«Asir» και κατ�πιν μετ ν μά�εται σε«Yeni Asir» («Nέ ς Aιώνας»). H

«Asir» εκείνη την επ �ή είναι περι�ή-τητη, ακ�μη και στην Kωνσταντιν ύ-π λη, �π υ μπ ρεί να τη #ρει κανείςστ σιδηρ δρ μικ� σταθμ� Sirkeciέναντι 40 παράδων (τιμή διπλάσιατων άλλων ε�ημερίδων), ενώ έ�εισυνδρ μητές στ K�σ # , τ M να-στήρι, τη B σνία, τα Iωάννινα και τηνKρήτη.

Mε την έναρ�η τ υ ελλην τ υρκι-κ ύ π λέμ υ τ 1897 η «Asir» αρ�ί�εινα δημ σιεύει πατριωτικά κείμεναπ υ ε�άρ υν τ ν τ υρκικ� εθνικι-σμ�. H ε�ημερίδα περιέ�ει περισσ�-τερα άρθρα και λιγ�τερες ειδήσεις.Στελέ�η τ υ νε τ υρκικ ύ κ μιτά-τ υ δημ σιεύ υν με ψευδώνυμα ταάρθρα τ υς σε αυτήν και για ένα διά-στημα η ε�ημερίδα είναι κρυ�� ρ-γαν των Nε τ ύρκων.

H έκδ ση της «Rumeli» (1909), π υείναι η επίσημη ε�ημερίδα τ υ κ μι-τάτ υ «Eνωση και Πρ� δ ς», απ δυ-ναμώνει την Yeni Asir. H «Ittihat veTerakki» («Eνωση και Πρ� δ ς») εί-ναι και αυτή �ργαν τ υ μώνυμ υκ μιτάτ υ αλλά και η Silah (Oπλ ),π υ παύεται και επανακυκλ � ρεί

με τα ν�ματα «Salah» («Kαλ σύ-νη», «Eιρήνη») και «Türk» («T ύρ-κ ς»), εκ�ρά�ει τις νε τ υρκικές θέ-σεις. Aκ λ υθεί έκδ ση τ υ «GencKalemler» («Nέ ι K νδυλ ��ρ ι» -1911), εν�ς εθνικιστικ ύ περι δικ ύπ υ έκλεισε σύντ μα, και π υ επίσηςαπ δυναμώνει την «Yeni Asir».

Eκδτική άνθηση

Mετά την παρα�ώρηση τ υ Συ-ντάγματ ς η λ γ κρισία αίρεται και ι ε�ημερίδες σε �λη την αυτ κρα-τ ρία, και �υσικά στη Θεσσαλ νίκη,κυρι λεκτικά �ε�υτρών υν σαν μα-νιτάρια. Mέσα σε τέσσερα �ρ�νια εκ-δίδ νται συν λικά 49 ε�ημερίδες, ε-νώ σύμ�ωνα με την E�ημερίδα τηςKυ#ερνήσεως (Takvim-i Vakayi -Hμερ λ�γι των Γεγ ν�των) στ πρώτ ε�άμην μετά την παρα�ώρη-ση τ υ Συντάγματ ς δίν νται 55 ά-δειες για έκδ ση ε�ημερίδων στηΘεσσαλ νίκη απ� τις π ίες ι 25 εί-ναι για τ υρκικές.

H «Amele Gazetesi» («E�ημερίδατ υ Eργάτη»), π υ εκδίδεται τ 1909,παρ υσιά�ει ιδιαίτερ ενδια�έρ νγιατί είναι �ργαν της πρώτης σ -σιαλιστικής εργατικής μ σπ νδίας,η π ία αρ�ί�ει να αναπτύσσει δρα-στηρι�τητες εκείνη τη �ρ νιά. Στις15 Aυγ ύστ υ κυκλ � ρεί για πρώ-τη � ρά ως ε#δ μαδιαία ε�ημερίδασε τέσσερις γλώσσες: λαντίν , # υλ-γαρικά, ελληνικά και τ υρκικά. Aργ�-τερα, για ικ ν μικ ύς λ�γ υς, ανα-γκά�εται να εκδ θεί μ�ν στην τ υρ-κική και ελληνική γλώσσα.

Aπελευθέρωση

Mετά την απελευθέρωση της π�-λης ε�ακ λ υθ ύν να εκδίδ νταιτ υρκικές ε�ημερίδες αλλά αριθ-μ�ς έ�ει μειωθεί σημαντικά. H «YeniAsir» παύεται αρκετές � ρές απ� τηλ γ κρισία επειδή με δημ σιεύματάτης στρέ�εται κατά της ελληνικήςκυ#έρνησης. H πυρκαγιά τ υ 1917καταστρέ�ει τις εγκαταστάσεις τηςκαι αναγκά�εται να εκδ θεί στα γαλ-λικά στ τυπ γρα�εί της ε#ραϊκήςγαλλ��ωνης ε�ημερίδας «Journalde Salonique». H «Yeni Asir» συνε�ί-�ει την έκδ σά της μέ�ρι τις 4 Σε-πτεμ#ρί υ τ υ 1924.

Στις ε�ημερίδες π υ εκδ�θηκανμετά την απελευθέρωση α�ί�ει ναανα�έρ υμε την «Balkanlar» («Bα-λκάνια», 1913-1923), την «Se-lamet» («Σωτηρία», 1913-1923),την «Halikat» («Πραγματικ�τητα»1921-1923) και τη «Nefir» («Kέρα-τ », 1922).

T 1923 είναι η �ρ νιά π υ κλεί-ν υν �λες ι τ υρκικές ε�ημερίδες.Aπ μένει μ�ν η «Yeni Asir», έως τ 1924, �ρ νιά κατά την π ία τα τυπ -γρα�εία της μετα�έρ νται στηΣμύρνη, �π υ ε�ακ λ υθεί να εκδί-δεται έως σήμερα. Mε την «YeniAsir» κλείνει κύκλ ς τ υ τ υρκικ ύτύπ υ στη Θεσσαλ νίκη.

Tυρκικές ε�ημερίδες πυ εκδίδνταν στη Θεσσαλνίκη στ τέλς τυ πρη-γύμενυ και στις αρ�ές τυ σημερινύ αιώνα. Aπ� αυτές η Asir (Aιώνας) ε�ακ-λυθεί να κυκλ�ρεί απ� τ 1895, μ�ν πυ μετά τ 1924 η έδρα της μετα�έρ-θηκε απ� τη Θεσσαλνίκη στη Σμύρνη.


Oκτώ �ρ�νια μετά την ανατ�λή τ�υ 20�ύ αιώνα εκδίδεται στη Θεσσαλ�νίκη ηπρώτη σατιρική ελληνική ε�ημερίδα με τίτλ� τ� «K�υν�ύπι» και εκδ�τη τ�ν Kα-στ�ριαν� I. Xαλκιά.

O �ρ�ν�ς ά�ησε ανε�ίτηλα τα σημάδια τ�υ στη «Γλωσσ�ύ», τ� σατιρικ� έντυπ�της Θεσσαλ�νίκης τ�υ 1926, κατά τ�ν εκδ�τη, κυκλ��ρ�ύσε σε 10.000 αντίτυπα.

Mάι�ς 1932 και δεύτερ� �ύλλ� της ε�δ�μαδιαίας π�λιτικ�σατιρικής ε�ημερίδας «Φαλιμέντ�», π�K�σματ�π�υλ�, με καυστική σάτιρα και απ�δέκτη τ�ν M. Mαυρ�γ�ρδάτ�.


π�υ εκδιδ�ταν στη Θεσσαλ�νίκη με διευθυντή τ�ν Aντ.

Eιδικές ε�ημερίδεςH π�λη μέσα απ� τη σάτιρα, τα ικ ν μικά και τα αθλητικά θέματα

«Xρ�ν�ς», η μ�ναδική ε�δ�μαδιαία �ικ�ν�μική ε�ημερίδα της B�ρεί�υ Eλλάδ�ς, π�υ εκδιδ�ταν απ� τ� 1974 μέ�ρι τ� 1980στη Θεσσαλ�νίκη με ιδι�κτήτη - εκδ�τη τ�ν Γιώργ� Πε�λι�άνη. Eμ�ανής η έμ�αση στα τ�πικά �ικ�ν�μικά θέματα.



TON TYΠO δεν τ�ν απ�τελ�ύν μ ν��ι καθημερινές ή ε�δ�μαδιαίες ε�η-μερίδες και τα περι�δικά. T�ν συνθέ-τ�υν ακ μη και τα έντυπα π�υ απευ-θύν�νται σε �ρισμένες �μάδες ανα-γνωστών, π�υ ενδια�έρ�νται για �ι-κ�ν�μικά, για αθλητικά, για συνδικα-

λιστικά, για θρησκευτικά θέματα, γιατα συμ�έρ�ντα της επαγγελματικήςή της τ�πικής κ�ινωνίας τ�υς ή γιατη διασκέδασή τ�υς. Kάπ�ια απ ταενδια�έρ�ντα αυτά ε�υπηρετήθη-καν και με καθημερινές ακ μη ε�η-μερίδες, με μεγάλες μάλιστα κυκλ�-��ρίες.

Στη Θεσσαλ�νίκη εμ�ανίστηκανπ�λύ ενωρίς τέτ�ια ειδικά έντυπα.

Στην T�υρκ�κρατία εμ�ανίστηκανκάθε κατηγ�ρίας ε�ημερίδες, με ε-πι�λητική μάλιστα παρ�υσία των �ε-ν γλωσσων.

H π λη αυτή έ"ει μακρά παράδ�σηστις σατιρικές ε�ημερίδες. Kαι �ιτρεις μεγάλ�ι πληθυσμ�ί π�υ τησυνθέτ�υν εί"αν –και έ"�υν μια πρ�-διάθεση για τ� σκωπτικ λ γ�, και έ-

Συνέ�εια στη 18η σελίδα

τσι απ π�λύ ενωρίς εμ�ανίστηκανε�ημερίδες ελληνικές, τ�υρκικέςκαι ε�ραϊκές π�υ διακωμωδ�ύσανκαταστάσεις και πρ σωπα, τ�πικ�ύκυρίως ενδια�έρ�ντ�ς.

Eτσι τ� "ι�ύμ�ρ και η σάτιρα ε�υ-πηρετήθηκαν απ π�λύ ενωρίς με τ�ανατ�λίτικ� πνεύμα απ τις τ�υρκι-κές ε�ημερίδες, με τ�ν έμμετρ� κυ-ρίως απ τις ελληνικές και με μια ι-δι ρρυθμη ειρωνεία απ τις ε�ραϊ-κές. Mε σκίτσα, με εύγλωττες γελ�ι-�γρα�ίες, με επίκαιρ�υς στί"�υς καιμε "αριτωμένα ανέκδ�τα καλλιεργή-θηκε στη Θεσσαλ�νίκη μέ"ρι αμέ-σως μετά τ�ν τελευταί� π λεμ� καιτ� είδ�ς αυτ τ�υ Tύπ�υ παράλληλαμε τις σατιρικές στήλες π�υ δημ�σι-εύ�νταν κατά καιρ�ύς στις μεγάλεςε�ημερίδες.

H πρώτη σατιρική ελληνική ε�ημε-ρίδα εκδ θηκε τ� 1908, αμέσως μετάτην Eπανάσταση των Nε τ�υρκωνστη Θεσσαλ�νίκη. Hταν τ� «K�υν�ύ-πι», ε�δ�μαδιαία και συνέ"ισε να εκ-δίδεται περίπ�υ επί δύ� "ρ νια, εκ-δ της της δε ήταν � Kαστ�ριαν ς I.Xαλκιάς. Tην ίδια επ�"ή, εκδ θηκεκαι τ� πρώτ� τ�υρκικ σατιρικ έ-ντυπ�, τ� περι�δικ «Zιπίρ» (=� τρε-λ�ύτσικ�ς), π�υ μως εκδ θηκε μ -ν� δύ� ��ρές. Aλλά και �ι E�ραί�ι α-π κτησαν την ίδια επ�"ή σατιρική ε-�ημερίδα, την «Eλ Π�υντσ ν» (=τ�αγκάθι) π�υ εκδιδ ταν τ�υλά"ιστ�νεπί τρία "ρ νια.

Oι ε�ημερίδες αυτές ήταν �ι πρώ-τες. Tις ακ�λ�ύθησαν δεκάδες άλ-λες: T� 1909 � Kων. Bελλίδης, τ τεπερι�δεύων δημ�σι�γρά��ς της«Nέας Aλήθειας» επι"είρησε επί ένα"ρ ν� την πρώτη εκδ�τική τ�υ πα-ρ�υσία με τ� «Bέλ�ς». T� 1911 εκδ -θηκε � «Σατανάς» π�υ θα συνε"ίσεινα εκδίδεται μέ"ρι τ�ν Mάι� τ�υ1912.

Mετά την απελευθέρωση της Θεσ-σαλ�νίκης και τα πρώτα δέκα "ρ νιατ�υ ελεύθερ�υ �ί�υ της, εκδ θηκανπ�λλές ε�ημερίδες, παρά τις π�λε-μικές και τις άλλες συνθήκες π�υ ε-πικρατ�ύσαν. O «Kρ ταλ�ς» (1912-18), τ� «K�υν�ύπι» (1913-18), � «Φα-�λατάς» (1913-14), τ� «Σκάνδαλ�ν»(1914-16), τ� «Σ�ί�ε με» (1916-22), �«Tαγκ ς» (1918-22), � Γάιδαρ�ς»(1920-1923) και π�λλές άλλες �ρα"ύ-�ιες ή μικρ τερης σημασίας (:«Aσπίς», «Παπαγάλ�ς», «Pαδάμαν-θυς», Aγκάθι», «Σατανάς», κ.ά.). Kά-π�ιες απ τις ε�ημερίδες αυτές ά-�ησαν επ�"ή για τη μακρ��ι τητααλλά και για τ� π�ι�τικ περιε" με-ν τ�υς.

Στην περί�δ� τ�υ ελληνικ�ύ Mε-σ�π�λέμ�υ εκδ θηκαν πι� σημαντι-κές σατιρικές ε�ημερίδες. Πρέπει ναανα�ερθ�ύν «H Γλωσσ�ύ» τ�υ Eυρ.Π�υλίδη (1925-1928 και μετά) και τ�«Φαλιμέντ�» (1932-1934), τ�υ Aντ.K�σματ π�υλ�υ, ενώ εκδ θηκαν καιάλλες, �ρα"ύ�ιες.

Στα "ρ νια της 4ης Aυγ�ύστ�υ τ�υΠ�λέμ�υ και της Kατ�"ής ήταν �υσι-κ να ατ�νίσει η έκδ�ση σατιρικών ε-�ημερίδων, μως μετά την απελευ-θέρωση έγιναν κάπ�ιες πρ�σπάθειεςπ�υ δεν ευδ�κίμησαν: εκδ θηκαν«Tης γλωσσ�ύς � κ παν�ς» απ τ�νEυρ. Π�υλίδη, τ� «Λεμπέτ» απ τ�νXάρη Aδαμαντίδη και η «P�υκέτα» α-π τ�ν Π. Kαλ�υδά. Oι πρ�σπάθειεςσταμάτησαν ενωρίς...

Aκ μη απ την περί�δ� της T�υρ-κ�κρατίας εμ�ανίστηκαν �ικ�ν�μι-κές ε�ημερίδες στη Θεσσαλ�νίκηκαι εί"αν σκ�π την πληρ�� ρησηγια 'ητήματα επι"ειρηματικής δρα-στηρι τητας. Hταν η «Oικ�ν�μικήEπιθεώρησις» και η «Eμπ�ρική καιΓεωργική Eπιθεώρησις» ενώ μετάτην απελευθέρωση εκδ θηκαν �«Eμπ�ρικ ς K σμ�ς» και η «E�ημε-ρίς τ�υ Xρηματιστηρί�υ», "ωρίς ιδι-αίτερη σημασία. A�ι λ�γες �ικ�ν�μι-κές ε�ημερίδες εμ�ανίστηκαν στ�νMεσ�π λεμ�. T� 1923 εκδ θηκε �«Oικ�ν�μ�λ γ�ς της Θεσσαλ�νί-κης» τ�υ Π. Λε�εντ π�υλ�υ, τ� 1925η «E�ημερίς των Eπαγγελματιών και

Bι�τε"νών» και τ� 1928 η «Φωνή τωνEπαγγελματιών». E�άλλ�υ εκδ θη-καν αγρ�τικές ε�ημερίδες η «E�η-μερίς των Aγρ�τών», τ� 1923, η«E�ημερίς των Kαπν�παραγωγών»τ� 1928, τ� «Aγρ�τικ ν Bήμα» τ�1930, η «Aγρ�τική», τ� «Γεωπ�νικ νBήμα» και η «Δασική Zωή» π�υ �ρι-σμένες ήταν ργανα κ�μμάτων.

Oμως η έ�αρση στην έκδ�ση των�ικ�ν�μικών ε�ημερίδων σημειώθη-κε μεταπ�λεμικά, ταν εκδ θηκαν υ-περ��λικά π�λλές ε�ημερίδες π�υκατά καιρ�ύς ή ταυτ "ρ�να επι'η-τ�ύσαν να ε�υπηρετήσ�υν τ�υς ε-μπ ρ�υς, τ�υς επαγγελματίες, τ�υς�ι�τέ"νες, τ�υς μικρ�πωλητές, τ�υς

αυτ�κινητιστές και γενικά τις παρα-γωγικές τά�εις. Oι ε�ημερίδες αυτέςμε π�ικίλ�υς τίτλ�υς, ήταν στηνπλει�ν τητά τ�υς �ρα"ύ�ιες και λα-θρ �ιες.

Oμως πρέπει να ανα�ερθ�ύν δυ�ε�ημερίδες π�υ επι"είρησαν να ε�υ-πηρετήσ�υν σ��αρά τ�ν παραγωγι-κ κ σμ� της Θεσσαλ�νίκης. Eίναι �«Xρ ν�ς» τ�υ Γ. Πε"λι�άνη, απ τ�1974 μέ"ρι τ� 1980 και � «Oικ�ν�μι-κ ς Παρατηρητής» τ�υ Στ. Oρ�ανί-δη, τ� 1981 για λίγ�υς μήνες. Kάλυ-ψαν ένα κεν , παρ�υσίασαν τα τ�πι-κά 'ητήματα και τις ιδιαιτερ τητέςτ�υς και αγωνίστηκαν για την επίλυ-σή τ�υς, αλλά � θάνατ�ς τ�υ εκδ τη



Aρ�ές τ�υ 1981. Mια ακ�μη ε�δ�μαδιαία �ικ�ν�μική ε�ημερίδα γεννιέται και κυκλ��ρεί στη B�ρει� Eλλάδα. Tίτλ�ς της«Oικ�ν�μικ�ς Παρατηρητής» και εκδ�της της � Σταύρ�ς Oρ�ανίδης. Σύντ�μη η %ωή της, λ�γω δια�ωνιών των συνεταίρων.


E�ημερίδα με �ανατικ�ύς αναγνώστες τα «Mακεδ�νικά Σπ�ρ», � «πρ�γ�ν�ς»των «Σπ�ρ τ�υ B�ρρά», με διευθυντή τ�ν Δημ. Mπ�ύ%α. H πρ��λή και η έμ�ασηστις τ�πικές �μάδες είναι εμ�ανής και στ� �ύλλ� της 18ης Σεπτεμ�ρί�υ 1969.

«Aθλητικά Nέα» της 7ης Φε�ρ�υαρί�υ 1972 με ιδι�κτήτη - εκδ�τη - διευθυντή τ�νNίκ� Kαμπάνη. Tεράστια γράμματα �πως συνηθί%εται στις αθλητικές ε�ημερίδεςκαι έμ�αση στις �μάδες της B�ρεί�υ Eλλάδ�ς.

Πρωτ�π�ριακή για την επ��ή της η αθλητική ε�ημερίδα «Aθλητικά Nέα», π�υ δι-ευθυν�ταν απ� επταμελή επιτρ�πή, �πως �αίνεται κάτω απ� την ημερ�μηνία τ�υ�ύλλ�υ της 25ης Φε�ρ�υαρί�υ 1929. Oι μεγάλ�ι κ�λυμ�ητικ�ί αγώνες τ�υ Bερ�-λίν�υ δεσπ�%�υν στην πρώτη σελίδα.

διέκ�ψε την έκδ�ση της πρώτης και�ι δια�ωνίες των συνεταίρων διέλυ-σαν την δεύτερη.

AθλητικέςH εμ�άνιση αθλητικών ε�ημερί-

δων καθυστέρησε α��ύ η πρώτη ε-�ημερίδα τα «Aθλητικά Nέα» εκδ -θηκε τ� 1929 με διευθυντής τ�ν Π.Γεωργί�υ.

T� 1955 � Nίκ�ς Kαμπάνης ε�έδω-σε άλλη ε�ημερίδα με τ�ν ίδι� τίτλ�,ε�δ�μαδιαία, π�υ συνέ"ισε να εκδί-δεται μέ"ρι τ� 1975, ταν πέθανε �εκδ της τ�υς.

T� 1969 � Aναστ. Nάστ�ς ε�έδωσετα «Mακεδ�νικά Σπ�ρ» και λίγ� αρ-γ τερα τα «Σπ�ρ της Δευτέρας» μεαρ"ισυντάκτη τ�ν Tάκη Xασήρ καιαργ τερα τ�ν Δημ. Mπ�ύ'α. Kαι �ι ε-�ημερίδες αυτές διέκ�ψαν την έκ-δ�σή τ�υς μετά τ�ν θάνατ� τ�υ εκ-δ τη τ�υς, τ� 1976.

T� 1978 η Tέσα Λε�αντή ε�έδωσετα «Σπ�ρ τ�υ B�ρρά» με διευθυντήτ�ν Δημ. Mπ�ύ'α. H ε�ημερίδα τ�1989 έγινε καθημερινή απ τρισε-�δ�μαδιαία. Eίναι η πρώτη καθημερι-νή αθλητική ε�ημερίδα της Θεσσα-λ�νίκης και συνε"ί'ει την επιτυ"ήέκδ�σή της. Aπ τ� 1991 εκδ θηκε η«Aθλητική Mακεδ�νίας - Θράκης», ε-πίσης καθημερινή.

Eκτ ς απ τις ε�ημερίδες αυτές,εκδ θηκαν κατά καιρ�ύς και άλλες,για υπ�στήρι�η �ρισμένων τ�πικών�μάδων είτε για την πρ��λή �ρι-σμένων σπ�ρ. Σ��αρή πρ�σπάθειαήταν η έκδ�ση της «Aθλητικής Φλ -γας», γύρω στ� 1982, απ τ�ν Γ. T τ-

τη. Eίναι γνωστ τι στη Θεσσαλ�νί-κη εκδ θηκαν περισσ τερες απ 200�εν γλωσσες ε�ημερίδες, στα ε-�ραϊκά, γαλλικά, αγγλικά, σερ�ικά,ρωσικά κ.α. για την ενημέρωση τωνπληθυσμών και των στρατευμάτωνπ�υ εί"αν εγκατασταθεί. Eπίσης εί-ναι γνωστ τι εδώ εκδ θηκαν απ τις αρ"ές τ�υ αιώνα π�λλές και αγω-νιστικές εργατικές ε�ημερίδες, ρ-γανα είτε �ργανώσεων συνδικαλιστι-κών είτε συνδικαλιστών, για την κα-λύτερη πρ��λή των αιτημάτωντ�υς, π�υ τις παλαι τερες επ�"ές ή-ταν περισσ τερα και πι� έντ�να. Θυ-μί'�υμε την «E�ημερίδα τ�υ Eργά-τ�υ» τ� 1908, τ�υ A�ρ. Mπεναρ για,τ�ν «Eργάτη» τ� 1916 τ�υ Aλ. Ωρ�-λ�γά, την «Eργατική» τ� 1925 τ�υ N.Δημητριάδη, την «Φωνή τ�υ Eργά-τη» τ�υ Eργατικ�ύ Kέντρ�υ και άλ-λες πριν τ�ν π λεμ�, "ωρίς να ανα-�έρ�υμε τα κ�μματικά ργανα καιτις άλλες �ρα"ύ�ιες ε�ημερίδες.Eπίσης θυμί'�με τ� ε�ραι �ων�«A�άντι» π�υ κυκλ�� ρησε επί 25"ρ νια.

Mετά τ�ν π λεμ� και ιδίως τα τε-λευταία 20 "ρ νια εκδ θηκαν δεκά-δες ε�ημερίδες συνδικαλιστικώναρ"ών, απ συλλ γ�υς ή ιδιώτες,π�υ δεν μπ�ρ�ύν �ύτε καν να ανα-�ερθ�ύν.

Eπίσης δεν επιτρέπει � "ώρ�ς ναανα�έρ�με τις θρησκευτικές, καλλι-τε"νικές, �εμινιστικές (πριν απ τ�νπ λεμ�), τις πρ�σ�υγικές, αντιστα-σιακές, πατριωτικές, τις νεανικές καιτις δεκάδες άλλες ε�ημερίδες π�υεκδ θηκαν κατά καιρ�ύς.


«E�ημερίς των Γυναικών»T�λμηρ� εκδ�τικ� εγ είρημα με θέματα π�υ απασ �λ�ύν τ� �εμινιστικ� κίνημα τ�υ Mεσ�π�λέμ�υ

Tης Mαίη Π. Bασιλικύ

«H εργα��μένη γυνή εν π�λλ�ίς εκμε-ταλλευ�μένη και ευσ�ημ�νως πιε��μένηυπ� των πρ�ϊσταμένων της εί�ε ανά-γκην εν�ς �ργάν�υ γυναικεί�υ εντελώςιδικ�ύ της»...

ΘEΣΣAΛONIKH 1929. H κ�σμ�π�λί-τικη μακεδ�νική πρωτεύ�υσα, ευαί-σθητη στα διεθνή ρεύματα, υπ�δέ-�εται την πρώτη σ��αρή «πρ�κλη-ση» τ�υ �εμινιστικ�ύ κινήματ�ς.Πρ�έρ�εται απ� μια �μάδα «γυναι-κών συντηρητικών αρ�ών», η �π�ίαπρ�ετ�ίμα#ε την... επαναστατικήτης εμ�άνιση την πρ�ηγ�ύμενη δε-καετία.

Hταν στα 1919 �ταν κυκλ��ρησετ� ετήσι� «Hμερ�λ�γι�ν Θεσσαλ�νί-κης», με εκδ�τρια την μ�λις 22�ρ�νηMερ�πη Π. Tσιώμ�υ. Περιλαμ�άνειλ�γ�τε�νικά, λα�γρα�ικά, επιστημ�-νικά κείμενα και �ιλ�$ενεί στη δια-δρ�μή τ�υ συνεργασίες πνευματι-κών ανθρώπων της επ��ής. Aνάμεσάτ�υς: K.Π. Kα�ά�ης, K. Παλαμάς, Γ.Θέμελης, Γ.Θ. Bα��π�υλ�ς, T.Aγρας, Aιμ. Pιάδης, Γ. M�δης, Iωαν.Σιδέρης.

Eγ είρημα

Στις 17 N�εμ�ρί�υ 1929, λίγ� πριναπ� την 8η έκδ�ση τ�υ «Hμερ�λ�γί-�υ Θεσσαλ�νίκης», η κυρία Mερ�πηTσιώμ�υ-Bασιλικ�ύ, σύ#υγ�ς πλέ�ντ�υ Bασιλεί�υ Bασιλικ�ύ –μετέπειτααντιπρ�έδρ�υ της B�υλής και πρ�έ-δρ�υ της Eνώσεως Συντακτών Hμε-ρησίων E�ημερίδων Mακεδ�νίας-Θράκης– τ�λμά ένα νέ� εκδ�τικ�εγ�είρημα, τ� �π�ί� –παρά τις «συ-ντηρητικές αρ�ές» τ�υ– εμ�ανί#ε-ται ως ανατρεπτικ� της κ�ινωνικήςτά$ης πραγμάτων: H «E�ημερίδατων Γυναικών» καθίσταται τ� «ε-�δ�μαδιαί�ν �ργαν�ν γυναικείωνσυμ�ερ�ντων»! Iδ�ύ �ι σκ�π�ί τ�υνέ�υ �ύλλ�υ:

«Mε την έκδ�ση της «E�ημερίδ�ς τωνΓυναικών» δεν απ��λέπ�μεν π�σώς ειςτ� να ε!εγείρωμε την εργα��μένη καιγενικώς τη σημερινή γυναίκα να υψώσηεπαναστατική �ωνή κατά της μέ�ρι τ�ύ-δε καταστάσεως. Aπεναντίας μάλιστα,έ��ντας ως �πλ� ένα καθαρώς γυναι-κεί� �ργαν� θα �ρ�ντίσ�υμε με κάθεδυνατή θυσία να ισ�ρρ�πήσωμε τη ση-μερινή εκτρ��ιασθείσα α��ρητη ίσωςκατάσταση λ�γω της ανισ�ρρ�πίας τωνδύ� �ύλων �σ�ν α��ρά τις σ�έσεις τ�υςστην κ�ινωνία και θα αγωνισθ�ύμε μεσθέν�ς για να ε!ασ�αλίσωμε τα δικαιώ-ματα της σημερινής γυναίκας, τα �π�ίααπ�λύτως ε!αρτώνται απ� τα καθήκ�-ντά της, πάντα �μως μέσα στ� πλαίσι�της �ικ�γενείας και της καλώς ενν��ύ-μενης τάσεως �εμινιστικής».

«H E�ημερίς των γυναικών» τ� πρώ-τ� εν Eλλάδι γυναικεί� αυτ� �ργαν�των γυναικείων συμ�ερ�ντων απ�κτάκάθε μέρα συμπαθείας μετα!ύ των π�-λιτών, �ι �π�ί�ι με ενθ�υσιασμ�ν εκ-�ρά��νται δια την νέαν έκδ�σιν, η συνέ-�ισις της �π�ίας πρ��ιωνί�εται ευ�ίων�δράσι και πρ�κ�πή. Aς ελπίσωμε».

Γυναικεία ψή��ς, �εμινισμ�ς, �ει-

ρα�έτηση, γυναικεί�ς αθλητισμ�ς,τ� δικαίωμα τ�υ εκλέγεσθαι, είναι τα�ασικά θέματα π�υ πραγματεύεται ηαρ�έτυπ�ς τ�υ μεσ�π�λεμικ�ύ �εμι-νισμ�ύ ε�ημερίδα. Eγκαινιά#ει καιστήλες μ�δας! Mέσα απ� τις κιτρινι-σμένες σελίδες ανακαλύπτ�υμεσυμ��υλές της Σ�υ�έτας απ� τ� Πα-ρίσι για τ� τι πρέπει να ��ράει η «ση-μερινή γυναίκα»: «Tώρα με την έναρ-!ιν των απ�γευματινών ��ρών, μας α-πασ��λεί τι θα ��ρέσωμε; και γι’ αυτ�καλαίς μ�υ �ίλαις σας συνιστώ τ� μαύ-ρ� κυρίως, με μια τελείως καιν�ύργιαγραμμή: T� κ�ρσά� στην καν�νική θέσι,�ύτε π�λύ κάτω, �ύτε π�λύ επάνω και η��ύστα με π�λύ λίγα παν� π�υ δίδει �ά-ρι στ� σώμα-τα ρε�έρ κεντημένα ή μεπ�λλές σ�ύρες» ή «με τ� μαντ� τ�υ �θι-ν�πώρ�υ μια �αρδειά εσάρπα απ� κρεπντε σιν συνδιασμένη σα κ�ρδέλλες μεδιά��ρ�υς �ρωματισμ�ύς και κεντημέ-νη με τα αρ�ικά γράμματα».

Kαι δίπλα στις εκκεντρικές για τηνεπ��ή συμ��υλές η Aνθ�ύλα Σταθ�-π�ύλ�υ α�ιερώνει τ� «K�ίτα με σταμάτια» στ�ν αιώνι� έρωτα...

K�σμική �ωή

Στις ρ�υμπρίκες της ε�ημερίδαςασ�αλώς δεν απ�υσιά#�υν και τα έ-��ντα σ�έση με τα πικάντικα νέα τηςκ�σμικής και της καλλιτε�νικής κίνη-σης. Eτσι δια�ά#�υμε �τι «εις την αί-θ�υσαν τ�υ Mεντιτεράνιαν τα απ�γευ-ματινά τσάγια συγκεντρών�υν τ�ν κα-λύτερ�ν κ�σμ�ν της Θεσ/νίκης και μεαρκετ� κέ�ι τα �εύγη στρ��ιλλί��νταιεις τ�υς ή��υς της ωραίας μ�υσικής.

Mετα!ύ των ��ρευτών διακρίνωμεντας �αριτωμένας κας και κ�υς Aμπα-στάντ� με μαύρη ταντέλλα, τ�ν κ� καικα Mαΐσα, Aλε!ανδρίδη ιατρ�ύ με μαύ-ρα τη �αριτωμένη Δδα K�μνην�ύ, τη δαAδαμαντίδ�υ με κ�κκινα. Mια αιθέρια�υσι�γνωμία η δις Στάλι�υ με μαύρ�κ�μψώτατ� σύν�λ�. Eλεκάντικες εμ�α-νίσεις ήσαν της κ. Kριτικ�ύ Iατρ�ύ μαύ-ρα με κίτρινα τις δες Nτενί� Σα�αράκαμε κ�κκινα καρμέν και καπέλ� στ�ν ίδι�τ�ν� Παρι�ιάνικη εμ�άνισις της διςT�ρνι��ύκα και άλλαις αι �π�ίαι μαςδια�εύγ�υν τα �ν�ματα».

T� ρεπ�ρτά# για την έκθεση τ�υΠ�λ. Pέγκ�υ μας πληρ��ρεί �τι«Yπ� την πρ�στασίαν τ�υ υπ�υργ�ύΓεν. Δι�ικητ�ύ κ. I. Kανα��ύ την πα-ρελθ�ύσαν Kυριακήν εις τ� «Mεντιτε-ράνεαν» ήν�ι!ε η έκθεσις τ�υ Π�λ. Pέ-γκ�υ. Παρέστησαν η A.E. και I. Kανα-��ς μετά της αδελ�ής τ�υ ως και εκλε-κτή μερίς της π�λεως μας, μετα!ύ της �-π�ίας διακρίν�μεν τ�υς κ. Bι��υκίδην,Mισιρλ�γλ�υ, Γρηγ�ριάδην, M�υρ-τ��ύνην, Oικ�ν�μίδην· κ. και κυρία Nι-κ�λάκη και τ�υς αδελ��ύς Zάννα, Πα-παηλιάκη, δίδας K�ύσκ�υρα Pα�δί�υ,Γεωργιάδ�υ, Λαμιανίδ�υ, ως και τ�υςκ. T�ανετάτ�ν, Aρώνην, Παν�υσ�π�υ-λ�ν...».

H ετήσια συνδρ�μή ήταν 50 δρα�-μές, η ε$άμην�ς 25, ενώ «διά τηνAμερικήν δ�λ. 1». Aνάμεσα στ�υςσυνδρ�μητές τ�υ �ύλλ�υ δεν δια-κρίν�υμε μ�ν� γυναίκες, αλλά και έ-να σ��αρ� π�σ�στ� σε άνδρες, �-πως �ι κ. Θεμιστ�κλής Σακελαρίδης,Aστέρι�ς Aστεριάδης, K�υκ��ίν�ς,Eυάγγελ�ς Aναγνωστ�π�υλ�ς, Φρει-δερίκ�ς Σ�άμπερ κ.ά.

H «E�ημερίς των Γυναικών» δενευτύ�ησε να δημι�υργήσει ένα στα-θερ� αναγνωστικ� κ�ιν�, παρά τα �-σα ανα�έρ�νται στη στήλη«ZHTHMATA» τ�υ δεύτερ�υ �ύλ-λ�υ: «Eνθ�υσιωδεστάτης υπ�δ��ής έ-τυ�εν η “E�ημερίς των Γυναικών” και η�ήτησίς της καταπληκτική �ύτως ώστεέγινε ανάρπαστ�ς. Eγινε αντικείμεν�πρ�σ��ής απ� τ�ν εργα��μεν� κ�σμ�.T�υς ευ�αριστεί μ’ �λη την καρδιά καιυπ�σ�εται αμέριστη την υπ�στήρι!ί τηςσε �τιδήπ�τε �ήτημα �ρειασθεί».

H γραμμή της ε�ημερίδας παρα-μένει επαναστατική: «Yπάρ�ει ελπίςκαι τ� ευ��μεθα �τι �λες �ι γυναίκες,πρ��δευτικές, συντηρητικές και καθυ-στερημένες, �λες μα�ί ενωμένες να συ-ντελέσωμε για την ε!ύψωση της εργα-��μενης για την ε!υπηρέτηση της αδι-κ�ύμενης, για τη �ελτίωση της αστής.K�ιν�ί �ι π�θ�ι. K�ιναί αι ιδε�λ�γίαι.Nα τ� σημεί�ν εις τ� �π�ί�ν ακρι�ώςσυναντώμεθα �λες αι γυναίκες και ειςτ� �π�ί�ν απ��λέπ�υμε κυρίως».

Στ� 5� �ύλλ� η M. Tσιώμ�υ - Bασι-λικ�ύ γρά�ει: «H E�ημερίς των Γυ-

ναικών» ευ�αριστεί θερμά �λ�υς �-σ�ι με τα θερμά των συγ�αρητήριαενισ�ύ�υν την εκδ�τριαν να συνε�ί-σει τ� �αρύ έργ�ν π�υ με πραγματι-κήν θυσίαν έ�ει αναλά�η.

Eπίσης, �λες τες Kυρίες και Δε-σπ�ινίδες π�υ με #ωντανές εκδηλώ-σεις εκ�ρά#�υν την συμπάθειά τωνκαι υπ�σ��νται αμέριστη την υπ�-στήρι$ί των». Oμως, έκτ� �ύλλ� δενθα υπάρ$ει: Oικ�ν�μικ�ί λ�γ�ι ανα-στέλλ�υν την έκδ�ση. Στην �μάδατων γυναικών, π�υ συσπειρών�νταιγύρω απ� την έκδ�ση, π�λλά ελέ-�θησαν για υπ�γειες παρεμ�άσειςτ�υ συ#ύγ�υ της Mερ�πης, � �π�ί�ςενήργησε για να διακ�πεί η επι��ρή-γηση π�υ ελάμ�ανε η έκδ�ση απ�τ�ν Δήμ� της Θεσσαλ�νίκης (…)

Ωστ�σ�, στις 14 Δεκεμ�ρί�υ 1930,ημέρα δημ�τικών εκλ�γών, �ι πρώ-τ�ι αγώνες δικαιών�νται. O ημερή-σι�ς τ�πικ�ς Tύπ�ς γρά�ει την επ�-μένην: «Kατά τας εκλ�γάς εψή�ισανδιά πρώτην ��ράν και γυναίκες. Πρώτηεψή�ισε η λ�γία κυρία Mερ�πη Bασιλι-κ�ύ, κατ�πιν δε αι κυρίαι Mεταλλιν�ύκαι Aσμήνη. H κ. Bασιλικ�ύ είπεν �τι ανκαι �ανατική αντι�ενι�ελική και κηρυ-�θείσα κατ’ αρ�ήν κατά της γυναικείαςψή��υ, τεθείσα επί κε�αλής της συντη-ρητικής γυναικείας παρατά!εως, αι-σθάνεται εαυτήν υπερή�αν�ν δι�τι ε-ψή�ισε και συγ�αίρει την κυ�έρνησινδι�τι ανεγνώρισεν εις τας γυναίκας τ�δικαίωμα της ψή��υ».

T� τέλ�ς

H «E�ημερίς των Γυναικών» θα α-να�ίωνε μετά τ�ν π�λεμ�. H σ�ετικήάδεια θα δ�θεί στις 11.8.1948. Δυ-στυ�ώς, �μως, �ι συγκυρίες έ��υναλλά$ει, τα απαιτ�ύμενα μέσα είναιδυσεύρετα και η πρ�σπάθεια δεν θακαρπ��ρήσει. Aλλωστε σε �λη αυ-τή τη διαδρ�μή, τα υπ�γεια ρεύματαμιας ανδρ�κρατ�ύμενης κ�ινωνίαςέ�λεπαν με κα�υπ�ψία την «ε$έγερ-ση». Aλλά και ένας σύ#υγ�ς, τ� ίδι�δραστήρι�ς, π�υ ανέμενε κάπ�ι�ςνα μαγειρέψει στ� σπίτι και ελάμ�α-νε απαντήσεις τ�υ τύπ�υ «...άμα �ά-λεις �λα τα υλικά μα�ί στην κατσαρ�λατ� �αγητ� θα γίνει σίγ�υρα καλ�, αρ-κεί τα υλικά να είναι καλά».

Aυτές �ι μικρές «απιστίες» απένα-ντι στα παραδ�σιακά κλισέ της �ικ�-γένειας, �δηγ�ύν τη M. Bασιλικ�ύστις αερ�π�ρικές απ�στ�λές: Xάνε-ται στ�υς πέντε ανέμ�υς, Aμερική,Aσία, Eυρώπη, B�ρει� Π�λ�!

ΘEΣΣAΛONIKH. Tέλη 1994. Aδύνα-τ� να αναδεί$εις �σα κρύ��υν τασκ�νισμένα αρ�εία της «E�ημερίδ�ςτων Γυναικών». Yπάρ�ει και ένας α-κ�μη λ�γ�ς: Aν τ’ α�ήσεις να παλιώ-σ�υν, αυτά τα �ύλλα γίν�νται σαν τ�$ηρ� κρασί. Aν τ� πιείς, θα νιώσειςνα αναδύεται η μικρ�αστική αντίλη-ψη αυτής της π�λης, π�υ ενώ γεννάκαι πρωτ�π�ρεί σε ιδέες, δεν $έρειτελικά πώς να αγαπήσει.

Πνίγει στ�ν κ�λπ� τ�υ Θερμαϊκ�ύκαθετί π�υ ταρά#ει τα νερά της. HΘεσσαλ�νίκη «η γυναίκα-π�λη τί-κτει», «� άνδρας γεννά». Aς είναι.

H Πλατεία Eλευθερίας στη Θεσσαλνίκη. Eνα απ� τα ιστρικ�τερα σημεία ανα�-ράς της π�λης.


Γυναικεία ψή�ς, �εμινισμ�ς, �ειρα�έτηση, γυναικείς αθλητισμ�ς, τ δικαίωμα τυ εκλέγεσθαι, είναι τα !ασικά θέματα πυ πραγματεύεται η αρ�έτυπς τυ μεσ-πλεμικύ �εμινισμύ «E�ημερίς των Γυναικών» στ πρώτ �ύλλ της, την Kυριακή 17 Nεμ!ρίυ 1929.


O παράν�μ�ς Tύπ�ςE�ημερίδες πυ εκδ θηκαν και κυκλ� ρησαν με κινδύνυς στα �ρ νια της Kατ�ής

T�υ Σπύρ�υ K�υ�ιν�π�υλ�υ


Tα τραγικά γεγ�ν τα τα �π�ία γνώ-ρισε � τ π�ς μετά την Aπελευθέρω-σή τ�υ απ τ�υς Γερμαν�ύς πρ�κά-λεσαν, εκτ ς των άλλων, την κατα-στρ��ή και την απώλεια π�λύτιμ�υυλικ�ύ και σημαντικών ντ�κ�υμέ-ντων απ την περί�δ� της EθνικήςAντίστασης στη Mακεδ�νία και τηΘράκη. Π�λύ περισσ τερ�, π�υ σ’αυτ τ� �ώρ�, και ιδιαίτερα στην πε-ρι��ή της Δυτικής Mακεδ�νίας, διε-"ή�θησαν �ι πλέ�ν π�λύνεκρες μά-�ες τ�υ Eμ�υλί�υ.

Xάθηκαν λ�ιπ ν σπάνια κειμήλια,τα �π�ία ήταν απαραίτητα για τηνκαταγρα�ή, με αντικειμενικά κριτή-ρια, της ιστ�ρίας τ�υ έπ�υς τηςEθνικής Aντίστασης και της δια�ύ-λα"ης της ιστ�ρικής μνήμης. Kαι δυ-στυ�ώς, εκτ ς των άλλων, κατα-στρά�ηκαν και τα π�λύτιμα αρ�είατων μυστικών ε�ημερίδων της Aντί-στασης, �ι �π�ίες με �ίλι�υς κινδύ-ν�υς, π�λλές ανθρώπινες θυσίες καιμερικές ��ρές κυρι�λεκτικά κάτω α-π τη μύτη των Γερμανών, εκδίδ�-νταν μυστικά στη Θεσσαλ�νίκη καιτην υπ λ�ιπη Mακεδ�νία.

Eκατ�ντάδες ε�ημερίδες, κεντρι-κές, περι�ερειακές και τ�πικές, εκ-δ θηκαν και κυκλ�� ρησαν κάτω α-π μυριάδες κινδύν�υς στα �ρ νιατης τριπλής Γερμαν�-Iταλ�-B�υλγα-ρικής κατ��ής.

Aπ αυτ�σ�έδι�υς τις περισσ τε-ρες ��ρές δημ�σι�γρά��υς και αυ-τ�δίδακτ�υς τυπ�γρά��υς, �ι �π�ί�ι μως επεδείκνυαν μια τελει τητακαι μια επαγγελματική ευσυνειδησία,π�υ θα την #ήλευαν και �ι σημεριν�ίσπ�υδαγμέν�ι και έμπειρ�ι συνάδελ-��ί τ�υς.

«Eλευθερία»H Θεσσαλ�νίκη με τη Mακεδ�νία

και την υπ λ�ιπη B ρεια Eλλάδα,διεκδικ�ύν δύ� α"ι�θαύμαστες πρω-τιές στ�ν τ�μέα τ�υ αντιστασιακ�ύTύπ�υ. Στην πρωτεύ�υσα τ�υ Mακε-δ�νικ�ύ Eλληνισμ�ύ, εκδ θηκε τ�νI�ύνι� τ�υ 1941, δύ� μ λις μήνες με-τά την εισ%�λή των Γερμανών στηνEλλάδα, η ε�ημερίδα «Eλευθερία»,η πρώτη παράν�μη ε�ημερίδα. ΣτηMακεδ�νία, επίσης, κυκλ�� ρησαν�ι περισσ τερες, απ �π�ι�δήπ�τεάλλ� γεωγρα�ικ διαμέρισμα της�ώρας, αντιστασιακές ε�ημερίδες.

Oργανωτής τ�υ παράν�μ�υ εκδ�-τικ�ύ μη�ανισμ�ύ της «Eλευθερίας»π�υ άρ�ισε να εκδίδεται ως ργαν�της Eθνικής Oργανώσεως «Eλευθε-ρία», ήταν � νεαρ ς τ τε ��ιτητήςτης N�μικής Σ��λής, Γιάννης Kανά-κης. A"ί#ει να σημειώσ�υμε τι τηνEθνική Oργάνωση «Eλευθερία», εί-�αν δημι�υργήσει στελέ�η τ�υ κ μ-ματ�ς των Φιλελευθέρων, τ�υ KKE,τ�υ Σ�σιαλιστικ�ύ K μματ�ς, αλλάκαι συντηρητικ�ί α"ιωματικ�ί πως �συνταγματάρ�ης Δημήτρι�ς Ψαρ-

«Eθνική Φωνή», «Iερ�λ��ίτης», «Nέα Eλλάς», «EΔEΣ». E�ημερίδες - �υλλάδια τα �π�ία κυκλ��ρ�ύσαν κατά τη διάρκειατης Kατ��ής.

H πρώτη σελίδα της «Λαϊκής Φωνής». Eκδ�θηκε στη Θεσσαλ�νίκη λίγ� μετά την «Eλευθερία», ως �ργαν� τ�υ Γρα�εί�υ Mα-κεδ�νίας τ�υ KKE.

KYPIAKH 26 ΦEBPOYAPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 23Συνέ�εια στην 25η σελίδα

ρ ς, � �π�ί�ς ήταν στρατιωτικ ς,αρ�ηγ ς της.

�ηρκρήνη

Στ� υπ γει� τ�υ �ικήματ�ς εν ςανθ κηπ�υ, στην (ηρ�κρήνη, π�υτ�ν �ρησιμ�π�ι�ύσε � ανθ�πώληςΠαντελής M�ρ� π�υλ�ς, στήθηκετ� μυστικ τυπ�γρα�εί�, στ� �π�ί� λα τα υπ λ�ιπα �ρ νια της κατ��ήςτυπών�νταν η «Eλευθερία». Mετάτην ίδρυση τ�υ EAM και την πρ�σ�ώ-ρηση σ’ αυτ της �μώνυμης �ργάνω-σης, η ε�ημερίδα μετετράπη σε ρ-γαν� της Παμμακεδ�νικής Eπιτρ�-πής τ�υ Eθνικ�ύ Aπελευθερωτικ�ύMετώπ�υ (EAM).

Λίγ� αργ τερα, σε ένα άλλ� υπ -γει�, έ"ω απ τ� �ωρι Φίλυρ�, στ�περιτριγυρισμέν� απ �πωρώνα καιλα�αν κηπ� σπίτι τ�υ Θε�δ ση Θε�-δ�σιάδη, άρ�ισε να λειτ�υργεί κι έναάλλ� παράν�μ� τυπ�γρα�εί�. Eδώτυπών�νταν η «Λαϊκή Φωνή», ργα-ν� τ�υ Mακεδ�νικ�ύ Γρα�εί�υ τ�υKKE. Eνα τρίτ� μυστικ τυπ�γρα-�εί�, στήθηκε και δ�ύλεψε στ� υπ -γει� τ�υ σπιτι�ύ τ�υ Iωακείμ Mπελλί-δη, στ� K�υλέ-Kα�έ. Eκεί, τυπώθη-καν δύ� �ύλλα της «Eλευθερίας» καιάλλες αντιστασιακές ε�ημερίδες,μα#ί με �ιλιάδες πρ�κηρύ"εις.

Tραγικ ς θάνατςΘαμέν�ι #ωνταν�ί επί τρία �ρ νια,

λειτ�υργ�ύσαν τ� παράν�μ� τυπ�-γρα�εί� της (ηρ�κρήνης εκτ ς τ�υδημ�σι�γρά��υ Γιάννη Kανάκη, �ιτυπ�γρά��ι Mι�άλης Aλε"ανδρ -

Aριστερά: Γιάννης Kανάκης. Στ�ν π�λύγρα�� τ�υ τυπώθηκε η πρώτη παράν�μη πρ�κήρυ&η της Kατ��ής και τ� πρώτ� �ύλλ� της «Eλευθερίας». Δε&ιά: Nίκ�ς Δηλα'έ-ρης, γραμματέας τ�υ EAM Mακεδ�νίας. H συμ'�λή τ�υ στην έκδ�ση της «Eλευθερίας» υπήρ&ε σημαντική. Hταν 'ασικ�ς συντάκτης και αρθρ�γρά��ς της παράν�μηςε�ημερίδας.

«Σμ�λικας». Oργαν� της IX Mεραρ�ίας Δυτ. Mακεδ�νίας τ�υ EΛAΣ.


O ανθ�κηπ�ς της (ηρ�κρήνης, �πως ήταν �ταν εγκαταστάθηκε εκεί � παράν�μ�ς μη�ανισμ�ςγια την έκδ�ση της «Eλευθερίας». Στη μέση τ�υ ανθ�κηπ�υ � Παντελής M�ρ��π�υλ�ς.

Iωακείμ Mπελίδης. O ιδι�κτήτης τ�υ σπιτι�ύ στ� �π�ί� λειτ�υρ-γ�ύσε παράν�μ� τυπ�γρα�εί�.

Mία απ� τις ε�ημερίδες π�υ εκδίδ�νταν στη B�ρει� Eλλάδα τ�ν Aπρίλι� τ�υ 1944,η «Eθνική Φωνή» απ�τελ�ύσε τ� �ργαν� συντ�νισμ�ύ τ�υ Eθνικ�απελευθερωτι-κ�ύ Aγών�ς (ΠAO), �πως σημειώνεται στ� 14� �ύλλ� της με διπλή επίθεση κατάτων B�υλγάρων και των Γερμανών.

Θεσσαλ�νίκη, 25 Σεπτεμ'ρί�υ 1944. H πρώτη σελίδα της «Eθνικής Φωνής», �ργά-ν�υ τ�υ συμ'�υλί�υ π�λης τ�υ EAM Θεσσαλ�νίκης, π�υ κι αυτή εκδιδ�ταν έναδιάστημα στ� μυστικ� τυπ�γρα�εί� των κάστρων.

π�υλ�ς και Kώστας Kατσ�ύλης και �%�ηθ ς τ�υς Πέτρ�ς Δ�υλγερίδης.O Παντελής M�ρ� π�υλ�ς, με τ�κάρ� τ�υ, μα#ί με τα τριαντά�υλλα,τα γαρύ�αλλα, τα �ρυσάνθεμα καιτις γαρδένιες, μετέ�ερε και τις μυ-στικές ε�ημερίδες π�υ "εσήκωναντ�υς υπ δ�υλ�υς Mακεδ νες. OΔ�υλγερίδης θα %ρει τραγικ θάνα-τ� στις 13 Oκτω%ρί�υ 1944, δύ� μ -λις ε%δ�μάδες πριν τη λευτεριά.Γερμαν�ί ανακαλύπτ�υν τ� υπ γει�με τ� μυστικ τυπ�γρα�εί� και ει-σ%άλλ�υν σ’ αυτ , γα#ών�ντας τ�νμε τα αυτ ματα πλα τ�υς.

Oι μυστικές –παράν�μες ε�ημερί-δες της Aριστεράς �ι �π�ίες εκδ θη-καν στη Mακεδ�νία και τη Θράκη τηνπερί�δ� της κατ��ής ανέρ��νται–�ωρίς %ε%αίως να έ�ει �λ�κληρωθείη έρευνα– στις 120. Aπ αυτές �ι 42ήταν τ�υ EAM, 26 τ�υ EΛAΣ, 23 τηςEΠON, 20 τ�υ KKE, 5 της «EθνικήςAλληλεγγύης», 2 τ�υ AKE και απ μία της EΛΔ και τ�υ ΣKE. Aπ τις ε-�ημερίδες αυτές, �ι 10 εκδίδ�ντανστη Θράκη και �ι υπ λ�ιπες 108 στη

Mακεδ�νία. Στη Θεσσαλ�νίκη τυπώ-ν�νταν μυστικά 19 αντιστασιακές ε-�ημερίδες. Πιστεύ�υμε δε τι πέρααπ τ�υς τίτλ�υς π�υ καταγράψαμευπάρ��υν σίγ�υρα και άλλες EAMι-κές αντιστασιακές ε�ημερίδες τηςMακεδ�νίας και της Θράκης ανε%ά-#�ντας ακ μη περισσ τερ� τ� συν�-λικ αριθμ τ�υς

Aπ τ�ν παράν�μ� Tύπ�υ τ�υ ε-κτ ς EAMικών �ργανώσεων π�λιτι-κ�ύ �ώρ�υ, εντ�πίσθηκαν μέ�ρι τώ-ρα 14 ε�ημερίδες �ι περισσ τερεςτων �π�ίων εκδίδ�νταν στην Θεσσα-λ�νίκη απ την ΠAO (ΠανελλήνιαAπελευθερωτική Oργάνωση) πριναυτή διασπασθεί. Oι υπ λ�ιπες ήταν%ρα�ύ%ιες. Σημαντική ήταν η ε�ημε-ρίδα «Φωνή της Eλλάδ�ς», ργαν�τ�υ «Eθνικ�ύ Δημ�κρατικ�ύ Συνδέ-σμ�υ» (EΔEΣ) B�ρεί�υ Eλλάδ�ς.

Tέλ�ς, να ανα�έρ�υμε τι απ τιςEAMικές ε�ημερίδες π�υ εκδίδ�-νταν στη Mακεδ�νία έ��υν διασωθεί�ι τίτλ�ι 44 ε�ημερίδων καθώς επί-σης και 32 απ τα συν�λικά 38 �ύλλατης μυστικής έκδ�σης της «Eλευθε-ρίας» της κατ��ής.



T� δεύτερ� μετά την Aπελευθέρωση �ύλλ� της «Eλευθερίας». Eκδ�θηκε στις 3 N�εμ'ρί�υ 1944, στ� τυπ�γρα�εί� �π�υ σ’ �λη τη διάρκεια της Kατ��ής τυπων�ταν η«Nέα Eυρώπη», �ργαν� των να�ί.

H πρώτη σελίδα των «Nέων Kαιρών», Aύγ�υστ�ς 1942. Eντρ�μ�ι �ι Γερμαν�ί απ�την απή�ηση π�υ εί�αν η «Eλευθερία» και η «Λαϊκή Φωνή», πρ�σπαθ�ύν για αντι-περισπασμ� να εκδώσ�υν μία δεκαε&ασέλιδη 'δ�μαδιάτικη ε�ημερίδα, τ�υς «Nέ-�υς Kαιρ�ύς». Tυπων�ταν στα γρα�εία της «Nέας Eυρώπης». H έκδ�ση αυτή, διε-κ�πη α��ύ κυκλ��ρησαν 2 ή 3 �ύλλα.


Aπ� τ� «μάρμαρ�» στη �ωτ�σύνθεσηOι νέες τε�νικές απαραίτητα στ�ι�εία στην καθημερινή έκδ�ση των ε�ημερίδων

T�υ Γιώργ�υ Xατ��π�υλ�υ

Tυπ�γρά��υ

H EKΔOΣH ε�ημερίδας την επ��ή ε-κείνη (σ.σ. στις πρώτες δεκαετίεςτ�υ 20�υ αιώνα) δεν ήταν δύσκ�λ�πράγμα. Aρκ�ύσε μια απλή αίτησηστη ν�μαρ�ία, στην �π�ία � ενδια�ε-ρ�μεν�ς ανέ�ερε �τι είναι Eλληναςπ�λίτης και επιθυμεί να εκδώσει ε-�ημερίδα με ένα συγκεκριμέν� τίτ-λ�. H ν�μαρ�ία έδινε έναν αριθμ�πρωτ�κ�λλ�υ, τ�ν �π�ί� � ενδια�ε-ρ�μεν�ς παρ�υσία�ε στ�ν �αρτ�πώ-λη (E!ραί� συνήθως), έπαιρνε �σ��αρτί ήθελε με ατέλεια, αλλά και �ω-ρίς να πληρώσει π�λλά �ρήματα ήκαι εντελώς δωρεάν. Kαι τ�ύτ� γιατίτ� τυπωμέν� �αρτί ήταν π�λύ ακρι-!�τερ� απ� τ� λευκ� και � �αρτ�πώ-λης εί�ε ως εγγύηση τις επιστρ��ές.Aλλά με μία μικρή πρ�κατα!�λήστ�ν ιδι�κτήτη τ�υ τυπ�γρα�εί�υκαι με υπ�σ�εση στ�ν άνεργ� τυπ�-γρά�� για πληρωμή στ� τέλ�ς της ε-!δ�μάδας μπ�ρ�ύσε να !γάλει ε�η-μερίδα και να δ�κιμάσει � εκδ�τηςτην τύ�η τ�υ.

Στ� καθεστώς αυτ�, στηρι��μενημια �μάδα ανέργων τυπ�γρά�ων ε-πι�είρησαν να εκδώσ�υν καθημερι-νή ε�ημερίδα με τ�ν τίτλ� «O Aνε-"άρτητ�ς» (1926). H �ργανωμένηδ�υλειά, π�υ έκαναν, ανησύ�ησετ�υς εκδ�τες των άλλων ε�ημερί-δων, �ι �π�ί�ι σε σύσκεψή τ�υς,στην �π�ία συμμετεί�αν και �ι εκδ�-τες των ε!ραϊκών ε�ημερίδων, απ�-�άσισαν να παρεμπ�δίσ�υν την έκ-δ�ση τ�υ «Aνε"άρτητ�υ», στην αρ�ήμε παρεμ!�λή εμπ�δίων στην ε"εύ-ρεση τυπ�γρα�εί�υ και αργ�τερα μεκαθυστέρηση της διαν�μής των�ύλλων απ� τ� πρακτ�ρεί�, ιδιαίτε-ρα στην επαρ�ία και τελικά με τη μηαπ�δ�ση τ�υ λ�γαριασμ�ύ των �ύλ-λων π�υ π�υλι�νταν. Oι δυσ�έρειεςαυτές απ�γ�ήτευσαν γρήγ�ρα τ�υς«συνεταίρ�υς» και έτσι, ύστερα απ�κυκλ��ρία 15-18 ημερών, � «Aνε-"άρτητ�ς» έκλεισε...

Tυπ�γρα�εία

Στα πρώτα �ρ�νια �ύτε λ�γ�ς μπ�-ρ�ύσε να γίνει για ιδι�κτητα τυπ�-γρα�εία. Oλες �ι ε�ημερίδες εκδί-δ�νταν σε εμπ�ρικά καλλιτε�νικάτυπ�γρα�εία, π�λλά απ� τα �π�ία!ρίσκ�νταν στην Στ�ά Aγί�υ Mηνά.Aργ�τερα, η «Mακεδ�νία», εγκατα-στάθηκε στ� «T�αμλή Xαν», ένα συ-γκρ�τημα γρα�είων και καταστημά-των στην �δ� Bασ. Hρακλεί�υ, η«Nέα Aλήθεια» στην ιδι�κτητη �ικ�-δ�μή της στην �δ� B�γατσικ�ύ, τ�«Φως» επίσης σε ιδι�κτητη �ικ�δ�μήαπέναντι απ� την εκκλησία της A�ει-ρ�π�ιήτ�υ. Π�λύ αργ�τερα, η «Mα-κεδ�νία» μετα�έρθηκε σε �ρ��τ�υ Mεγάρ�υ Kεσσάνη στην �δ�Eγνατία, γεγ�ν�ς π�υ απ�τέλεσε καιτην πρ�ϋπ�θεση να απ�κτήσ�υν �ιε�ημερίδες ιδι�κτητα πιεστήρια. O«Tα�υδρ�μ�ς» στην αρ�ή εγκατα-

Δύ� �ύλλα τ�υ «Eλληνικ�ύ B�ρρά» σε δια��ρετικές �ρ�νικές περι�δ�υς και με δια��ρετικ�ύς διευθυντές. Kυριακή 14 I�υ-νί�υ 1936 με διευθυντή τ�ν Π.!. Λε#αντή και Kυριακή 25 Mαρτί�υ 1945 με ιδρυτή τ�ν Λε#αντή και διευθυντή τ�ν B. A. Mε-σ�λ�γγίτη.

στάθηκε σε μια παράγκα κ�ντά στ�Λευκ� Πύργ�, ενώ σε παράγκα, επί-σης, εκεί π�υ είναι σήμερα τ� Aρ�αι-�λ�γικ� M�υσεί�, ήταν εγκατεστη-μέν� τ� πιεστήρι� της. Aργ�τερα με-τα�έρθηκε σε �ρ�� τ�υ κινηματ�-γρά��υ «Δι�νύσια», ιδι�κτησίας τ�υεκδ�τη. Aπ� την αρ�ή σε ιδι�κτητατυπ�γρα�εία εκδ�θηκαν � «Tα�υ-δρ�μ�ς», η «E�ημερίς των Bαλκα-νίων», η «Πρ��δ�ς», � «Nέ�ς K�-σμ�ς». H τελευταία μάλιστα "�δεψεαρκετά �ρήματα για τυπ�γρα�εί�και υπερσύγ�ρ�ν� μεγάλ� πιεστή-ρι�, διαγρά��ντας μεγάλες πρ��πτι-κές π�υ �μως διαψεύστηκαν και η ε-�ημερίδα δεν κατ�ρθωσε να απ�-

κτήσει ικαν�π�ιητική κυκλ��ρία.Eτσι έκλεισε σε μικρ� �ρ�νικ� διά-στημα.

Πιεστήρια

Tα πιεστήρια των ε�ημερίδων ή-ταν παλιά, αλλά λειτ�υργ�ύσαν απ�-δ�τικά. Yπήρ�αν �μως στα τελευ-ταία πρ� τ�υ B΄ Παγκ�σμί�υ Π�λέ-μ�υ �ρ�νια και αρκετά καιν�ύργια,μετα"ύ των �π�ίων και τ�υ «Φωτ�ς»(εί�ε �έρει και λιν�τυπικές μη�ανές)και τ�υ «Nέ�υ K�σμ�υ».

A"ί�ει να σημειωθεί �τι τ� πιεστή-ρι� της «Aνατ�λής», π�υ τ� εί�ε �έ-ρει απ� την Kωνσταντιν�ύπ�λη - μα-

�ί με άλλα τυπ�γρα�ικά υλικά - � εκ-δ�της της Λιμνίδης, δ�ύλευε τ�νπρώτ� �ρ�ν� ��ι με ρεύμα αλλά μετην «ενέργεια» της σωματικής δύνα-μης εν�ς γιγαντ�σωμ�υ �αμάλη π�υγύρι�ε την ειδική τρ��αλία η �π�ίαεί�ε περι�έρεια τριών μέτρων...

H εισαγωγή της λιν�τυπίας στις ε-�ημερίδες της Θεσσαλ�νίκης, αρ�ι-κά στην ε�ημερίδα «Φως», δεν θ�-ρύ!ησε και π�λύ τ�υς τυπ�γρά��υς.Iσως γιατί η λιν�τυπία δεν «εκτ�πι-σε» π�λλ�ύς στ�ι�ει�θέτες ή και α-κ�μα γιατί υπήρ�ε διαδεδ�μένη ε-ντύπωση �τι η λιν�τυπία εί�ε αρ�ίσειπριν απ� π�λλά �ρ�νια να �ρησιμ�-π�ιείται σε αρκετές αθηναϊκές ε�η-μερίδες, �ωρίς να επεκτείνεται καισε άλλες, λ�γω πρ��ανώς τ�υ κ�-στ�υς...

Στ� μετα"ύ έγινε � δια�ωρισμ�ςτων τυπ�γρά�ων των ε�ημερίδων α-π� τ�υς άλλ�υς των εμπ�ρικών τυ-π�γρα�είων, καθώς και η ίδρυση τ�υΣυνδικάτ�υ Tύπ�υ Θεσσσαλ�νίκης,στ� �π�ί� υπή�θησαν �ι πρώτ�ι. Eτσιδημι�υργήθηκε μια αγωνιστική διά-θεση περι�ρ�ύρησης τ�υ επαγγέλ-ματ�ς, τ� �π�ί� κηρύ�θηκε κλειστ�,�π�τε κανένας δεν μπ�ρ�ύσε να ερ-γαστεί σε καθημερινή ε�ημερίδα,�ύτε να μάθει λιν�τυπία, αν δεν εί�επρ�ηγ�υμένως την έγκριση της δι�ί-κησης τ�υ Συνδικάτ�υ.

AλλαγέςH π�λιτική αυτή ε"ασ�άλισε για

αρκετ� καιρ� ευεργετικά απ�τελέ-σματα τ�σ� στις απ�δ��ές �σ� και

στ�υς �ρ�υς εργασίας για τα μέλητης. Δημι�ύργησε �μως απ� την άλ-λη πλευρά στεν�τητα στ� επάγγελ-μα σε �,τι α��ρά τ� διαθέσιμ� πρ�-σωπικ�. Για τ� λ�γ� αυτ� κάθε πρ�-σπάθεια έκδ�σης νέας ε�ημερίδαςσυναντ�ύσε δυσκ�λίες στην ε"εύρε-ση τε�νικών, με απ�τέλεσμα να συρ-ρέ�υν σε κάθε παρ�μ�ια περίπτωσητε�νικ�ί απ� την επαρ�ία. T�τε ακρι-!ώς παρ�υσιάστηκε και τ� θέμα της�ωτ�σύνθεσης, τ� �π�ί� εισήγαγεκαι ε�άρμ�σε η ε�ημερίδα «Eλληνι-κ�ς B�ρράς». Tα πρ�!λήματα π�υπαρ�υσιάστηκαν στην αρ�ή, �ι αμ�ι-!ές, τα πρ�σωπα π�υ εισήλθαν στ�επάγγελμα, �ι �ρ�ι εργασίας και άλ-λα δεν κίνησαν τ� ανάλ�γ� ενδια�έ-ρ�ν τ�υ Συνδικάτ�υ, η δι�ίκηση τ�υ�π�ί�υ δεν εί�ε αντιλη�θεί τ� κίνδυ-ν� π�υ απειλ�ύσε τ�υς τε�νικ�ύςτ�υ παλι�ύ συστήματ�ς (στ�ι�ει�θε-σία, λιν�τυπία).

H νέα αυτή μέθ�δ�ς δεν έ�ερεμ�ν�ν καιν�ύργια μη�ανήματα· τακ�μπι�ύτερ. E�ερε και καιν�ύργιεςειδικ�τητες. Oι τσιγκ�γρά��ι, �ι σκι-τσ�γρά��ι, �ι �ωτ�γρά��ι και �ι ερ-γα��μεν�ι σε άλλα επαγγέλματα π�υπ�λύ λίγ� �ρησιμ�π�ι�ύνταν στ� πα-ρελθ�ν, έγιναν πλέ�ν απαραίτητ�ιστην καθημερινή έκδ�ση της ε�ημε-ρίδας. Aλλά συνέ!η και κάτι άλλ�, τ�πι� σημαντικ� ίσως: η �μαδική είσ�-δ�ς γυναικών στην εργασία, την τυ-π�γρα�ική, των ε�ημερίδων.

Σημείωμα: T� άρθρ� απ�τελεί απ�σπασμα απ�τ� �ι�λί� τ�υ συγγρα�έα «H ιστ�ρία τ�υ Tύ-π�υ της Θεσσαλ�νίκης».


Στ� πιεστήρι� αυτ� τυπώθηκε τ� πρώτ� �ύλλ� της «Mακεδ�νίας» στις 10 I�υ-λί�υ 1911.

Aπ� τα πρώτα �ύλλα της ημερήσιας πρωινής ε�ημερίδας της Θεσσαλ�νίκης «Tα�υδρ�μ�ς B�ρεί�υ Eλλάδ�ς» (29 Aπριλί�υ 1920) αντι#ενι�ελικής τ�π�θετήσεως, μεσύντ�μες ειδήσεις, άρθρ�, ανακ�ινώσεις και δια�ημίσεις (αριστερά). Eσωτερική σελίδα της «Mακεδ�νίας» τ�υ 1934, ιδιαίτερα επιμελημένη και πλ�ύσια σε ύλη (δε'ιά).

O παράν�μ�ς Tύπ�ςE�ημερίδες πυ εκδ θηκαν και κυκλ� ρησαν με κινδύνυς στα �ρ νια της Kατ�ής

AΛΛAΓH TITΛOY

ΣEΛ 22


Σα�ής η τπθέτηση της ε�ημερίδας «Δράσις» �πως �αίνεται στ �ύλλ της 23ης Oκτω�ρίυ 1961, μια ε�δμάδα πριν απ� τις εκλγές. Πρώτ θέμα της «η νίκη τηςEPE», με δηλώσεις τυ σημερινύ Πρέδρυ της Δημκρατίας και τ�τε αρ!ηγύ της EPE Kων. Kαραμανλή, απτίμηση τυ κυ�ερνητικύ έργυ τυ κ�μματς κατά τηντελευταία ε"αετία και νυθεσίες της ε�ημερίδας πρς τυς αναγνώστες της. H ε�δμαδιαία με πλύ σημαντική κυκλ�ρία ανε"άρτητη ε�ημερίδα της Θεσσαλνί-κης με ιδρυτή και διευθυντή τν A. Nάστ διέκψε την έκδσή της κατά τη διάρκεια της δικτατρίας.

«H αρ!αιτέρα ε�ημερίς της Bρείυ Eλλάδς, ιδρυθείσα υπ� I. Kύσκυρα», αυττιτλ�ρείται η «Nέα Aλήθεια». Eκδ�θηκε ως «Aλήθεια» τ 1903 και διέκψε ρι-στικά την έκδσή της τ 1971.



THN 21η Aπριλί�υ 1967 εκδίδ�νταιστη Θεσσαλ�νίκη τρεις πρωινές ε-�ημερίδες, (η «Mακεδ�νία», �«Eλληνικ�ς B�ρράς», και � σ�ετικάνέ�ς «Eλεύθερ�ς Λα�ς» με μικρήκυκλ��ρία), δύ� απ�γευματινές (η«Nέα Aλήθεια» και η τετρά�ρ�νη«Θεσσαλ�νίκη») και δύ� ε�δ�μαδιαί-ες (η «Δράσις» και η «Mακεδ�νικήΩρα», π�υ πρωτ�εκδ�θηκε πριν απ�14 μήνες.

Mε την κήρυ"η της δικτατ�ρίας υ-π��ρεώθηκε να διακ�ψει την έκδ�σητης «Mακεδ�νικής Ωρας» και � ιδι�-κτήτης της Aλέκ�ς Παπαλε"ί�υ και �αρ�ισυντάκτης της Γιώργ�ς K�υκάς.Oι άλλες ε�ημερίδες υπ��ρεώθηκαννα συμμ�ρ�ωθ�ύν με τις επιθυμίεςτων στρατιωτικών και να μη δημ�σι-εύ�υν �ύτε π�λιτικά �ύτε επικριτικάσ��λια. Mε �λα αυτά υπήρ"αν π�λ-

λές περιπτώσεις π�υ πρ��λήθηκεμια άσ�ετη �αιν�μενικά είδηση ή μιαεύγλωττη �ωτ�γρα�ία για να δημι-�υργήσ�υν κατάλληλ�υς συνειρ-μ�ύς ή να δημ�σιευθεί με «άκ�μψ�»τρ�π� κάπ�ι� �ιλ�κυ�ερνητικ� κεί-μεν� ή ένα υπ��ρεωτικ� σ��λι�.Aργ�τερα, �ταν η λ�γ�κρισία περι�-ρίστηκε και � έλεγ��ς ήταν ελαστι-κ�ς υπήρ"αν θαρραλέ�ι αρθρ�γρά-��ι π�υ δημ�σίευσαν σημαντικάστ�ι�εία εναντί�ν τ�υ καθεστώτ�ςκαι πρ�κάλεσαν ερεθισμ�ύς...

Kατά τη διάρκεια της δικτατ�ρίαςδιέκ�ψαν την έκδ�σή τ�υς και η ι-στ�ρική «Nέα Aλήθεια» (π�υ εί�επρωτ�εκδ�θεί τ� 1909 απ� τ�ν I.K�ύσκ�υρα, � «Eλεύθερ�ς Λα�ς»τ�υ Aναστ. Nάστ�υ και η ε�δ�μαδι-αία με π�λύ σημαντική κυκλ��ρία«Δράσις» τ�υ ίδι�υ εκδ�τη. E"άλλ�υ–τ� 1969– εκδ�θηκε μια νέα απ�γευ-ματινή ε�ημερίδα, η «EσπερινήΩρα» απ� τ�ν Στράτ� Σημιτ*ή, μια

*ωντανή ε�ημερίδα, εντυπωσιακήκαι μ�ντέρνα, π�υ �μως δεν άντε"εστις πιέσεις �ύτε των κυκλ��ριώντων αθηναϊκών ε�ημερίδων �ύτετων κυ�ερνητικών παραγ�ντων και�υσικά στη �αμηλή κυκλ��ρία της.Για ένα μικρ� διάστημα –τ� 1968– εκ-δ�θηκε η «Φωνή τ�υ B�ρρά», απ�τ�υς κληρ�ν�μ�υς τ�υ Bασ. Mεσ�-λ�γγίτη και τ�υ Xρ. Xιωτ�π�υλ�υ με-τά τη διάλυση της εταιρίας τ�υς π�υε"έδιδε τ�ν «Eλληνικ� B�ρρά».

Mετά την κατάρρευση της δικτα-τ�ρίας συνέ�ισαν την έκδ�σή τ�υς�ι τρεις καθημερινές ε�ημερίδες, η«Mακεδ�νία», � «Eλληνικ�ς B�ρ-ράς» και η «Θεσσαλ�νίκη», ενώ δενπραγματ�π�ιήθηκαν κάπ�ιες επιδιώ-"εις για την έκδ�ση νέων καθημερι-νών ε�ημερίδων. H κυκλ��ρία τωναθηναϊκών ε�ημερίδων και στη Θεσ-σαλ�νίκη και μάλιστα, των απ�γευ-ματινών λίγη ώρα μετά την κυκλ��-ρία των πρωινών περι�ρισε την κυ-

κλ��ρία των ε�ημερίδων της Θεσ-σαλ�νίκης π�υ δεν κατ�ρθωσαν νασυγκρατήσ�υν τ�υς αναγνώστεςτ�υς και να πείσ�υν την αγ�ρά γιατην ανάγκη υπάρ"εως τ�πικών ε�η-μερίδων.

H μ�νη νέα ε�ημερίδα π�υ κυκλ�-��ρησε στη Θεσσαλ�νίκη τα τελευ-ταία 20 �ρ�νια ήταν η «Eγνατία» τ�υAρη B�υδ�ύρη. Eκδ�θηκε για λίγ�υςμήνες τ� 1981-82. Hταν απ�γευματι-νή π�υ πρ��ανώς �ρησιμ�π�ιήθηκεως «πιλ�τ�ς» πριν να επι�ειρήσειτην έκδ�ση ε�ημερίδας τ�υ στηνAθήνα. Aλλά ενώ η ε�ημερίδα αυτήσημείωσε μια σημαντική π�ρεία καιγνώρισε επιτυ�ίες, η «Eγνατία» ήταναπ� την αρ�ή μια απ�τυ�ία π�υ μάλι-στα θεωρήθηκε �τι σημάδεψε τις με-τέπειτα ε"ελί"εις τ�υ Tύπ�υ απ�-γ�ητεύ�ντας κάπ�ι�υς π�υ �ιλ�δ�-"�ύσαν να εκδώσ�υν ε�ημερίδα.

Aντίθετα, τ� 1986 έγινε ε�δ�μαδι-

KYPIAKH 26 ΦEBPOYAPIOY 1995 - H KAΘHMEPINH 29Συνέ!εια στην 31η σελίδα

Oι σύγ ρ�νες ε�ημερίδεςH ε�ημεριδγρα�ική παρυσία της Θεσσαλνίκης σήμερα και ι πρπτικές εν ψει τυ 21υ αιώνα

Xαρακτηριστικ� πρωτσέλιδ της «Mακεδνίας», Παρασκευή 7 Φε�ρυαρίυ 1958. O ένπλς αγώνας της E.O.K.A. στην Kύπρ συνε!ί&εται. T αερπλάν της πδ-σ�αιρικής μάδς «Mάντσεστερ Γιυνάιτεντ» κατέπεσε κντά στ M�να! και συνετρί�η. Δε"ιά, ανυπ�γρα�η γελιγρα�ία, μάλλν τυ Φ. Δημητριάδη, με θέμα ταελληντυρκικά στ Aιγαί. Eίναι σήμερα η μακρ�ι�τερη ε�ημερίδα της π�λης (τ πρώτ της �ύλλ κυκλ��ρησε στις 10 Iυλίυ 1911) και μία απ� τις τρεις ε�ημε-ρίδες πυ συνέ!ισαν την έκδσή τυς μετά την κατάρρευση της δικτακτρίας.


Kρυ�αί θέμα στη «Θεσσαλνίκη» της 27ης Mαΐυ 1963 θάνατς τυ Γρηγρίυ Λαμπράκη. T πρώτ �ύλλ της ε�ημερίδας συνέπεσε με ένα απ� τα πι συγκλ-νιστικά γεγν�τα της σύγ!ρνης πλιτικής μας ιστρίας: τη δλ�νία τυ �υλευτή της E.Δ.A. Γρ. Λαμπράκη.

αί�ς � «Eλληνικ�ς B�ρράς» μια άλληιστ�ρική ε�ημερίδα, ύστερα απ� έ-ντ�νη αγωνιστική και εθνική παρ�υ-σία περισσ�τερ� απ� 40 �ρ�νια. Aκ�-λ�ύθησε τη μ�ίρα των ε�ημερίδωνγνώμης και των πρωινών ε�ημερί-δων π�υ �δηγ�ύνται σε �αμηλές κυ-κλ��ρίες.

T�ν Φε�ρ�υάρι� τ�υ 1989 εκδ�θη-κε στη Θεσσαλ�νίκη η «Aυριανή τηςB�ρεί�υ Eλλάδ�ς» απ� την ίδια επι-�είρηση της «Aυριανής» Aθηνών. Φι-λ�δ�"�ύσε απ� την αρ�ή να είναι τ�-πική ε�ημερίδα, με δια��ρετική αρ-θρ�γρα�ία και ειδησε�γρα�ία.

Σήμερα

H ε�ημεριδ�γρα�ική παρ�υσίατης Θεσσαλ�νίκης σήμερα είναι πε-ρι�ρισμένη. Aπ� τις δεκάδες ε�ημε-ρίδες π�υ εκδίδ�νταν κάπ�τε σήμε-ρα εκδίδ�νται δύ� πρωινές, μία απ�-γευτινή και μία ε�δ�μαδιαία ε�ημε-ρίδα. Aκ�μη –ευτυ�ώς– εκδίδ�νταικαι δύ� καθημερινές αθλητικές ε�η-μερίδες.

H «Mακεδ�νία» της KατερίναςBελλίδη, με την διεύθυνση πλέ�ντ�υς τελευταί�υς μήνες τ�υ Nίκ�υB�υργ�υτ*ή, (μετά τ� θάνατ� τ�υKώστα Δημάδη, � �π�ί�ς κράτησετην ευθύνη της απ� τ� 1963) π�υ συ-νε�ί*ει τη δημ�σι�γρα�ική της πα-ράδ�ση και διατηρεί πάντ�τε ταπρωτεία στην πληθωριστική και στηνπλ�υραλιστική ενημέρωση. Γεμάτηεσωτερικές και ε"ωτερικές ειδήσεις,με πρ�γραμματισμένες θεματικά ε-�δ�μαδιαίες αναλύσεις, με κύρ�ςκαι με αναγνώριση αλλά �ωρίς αρ-θρ�γρα�ία και σ��λια, διατηρεί μιαα"ι�λ�γη κυκλ��ρία και λειτ�υργείσαν μ��λ�ς και εργαλεί� για τα τ�πι-κά *ητήματα.

H «Θεσσαλ�νίκη», απ�γευματινήαυτή, έ�ει �αρά"ει μια δια��ρετικήγραμμή π�υ πρ�σπαθεί να την τηρή-σει με ευλά�εια. Aνήκει στ�ν ίδι� εκ-δ�τικ� �ργανισμ�, της KατερίναςBελλίδη, με διευθυντή τ�ν Λά*αρ�Xατ*ηνάκ�, π�υ διαδέ�θηκε τ�νAντώνη Πεκλάρη και τ�ν AντώνηK�ύρτη, �ι �π�ί�ι �υσιαστικά ήταν �ιδημι�υργ�ί και �ι θεμελιωτές της.Mε *ωηρ� ενδια�έρ�ν για τ� τ�πικ�ρεπ�ρτά*, με μια α"ι�λ�γη πληθώρααθλητικών, π�λιτικών και καλλιτε�νι-κών συντακτών και εν�ς μετα�ρα-στικ�ύ επιτελεί�υ πρ�σ�ερε π�λλάκαι σημαντικά στα τ�πικά δρώμενα.Xωρίς αρθρ�γρα�ία και σ��λι�γρα-�ία και αυτή, αλλά με τίτλ�υς καιπρ��λή των θεμάτων π�υ απ�καλύ-πτ�υν την αγωνιστικ�τητα της καιτις θέσεις της για τα ελληνικά και ταδιεθνή θέματα, διατηρεί τη θέση τηςστ�ν τ�πικ� Tύπ�. E�ει μικρ� σ�ήμαπ�υ τ� καθιέρωσε απ� τις πρώτεςελληνικές ε�ημερίδες.

H «Aυριανή της Mακεδ�νίας -Θράκης», απ� τ� 1989 διατηρώνταςτ�ν λ�γ�τυπ� και τ�υς υπεύθυν�υςτων Aθηνών, ασ��λείται με επιθετι-κή αγωνιστικ�τητα για τα *ητήματατης Θεσσαλ�νίκης και της B. Eλλά-δας, �ωρίς �έ�αια να εγκαταλείψειτις π�λιτικές πεπ�ιθήσεις και τ� ιδι�-τυπ� ύ��ς και ήθ�ς της αθηναϊκήςε�ημερίδας, π�υ δημι�ύργησε «σ��-λή» στ�ν ελληνικ� Tύπ�. Mε σ��λια,με τίτλ�υς κραυγαλέ�υς, ή με τ�λ-μηρές λέ"εις διακηρύσσει και υπ�-

στηρί*ει τις απ�ψεις της με αδια��-ρία για τ�υς κ�ινωνικ�ύς και τ�υςδημ�σι�γρα�ικ�ύς καν�νες.

O «Eλληνικ�ς B�ρράς» της TέσαςΛε�αντή, με διευθυντή τ�ν Nίκ�Mέρτ*� και αρ�ισυντάκτη τ�ν Δ. Θε-�δωρίδη, συνε�ί*ει την έκδ�ση τ�υκάθε Kυριακή με �αρακτηριστικ� τηναρθρ�γρα�ική αγωνιστικ�τητα γιατα εθνικά, τα τ�πικά και τα π�λιτικάθέματα και την ανε"αρτησία τηςστην κριτική της. Eίναι η ε�ημερίδαπ�υ πρ�ηγήθηκε απ� �λ�κληρ� τ�νελληνικ� Tύπ� στην εγκατάστασητης �ωτ�συνθέσεως και τ�υ ��σετ–�ταν σε �λα τα Bαλκάνια μία μ�ν�ε�ημερίδα τ� εί�ε τ�λμήσει και στηνAγγλία �ι «Tάιμς» αντιμετώπι*αν σ�-�αρ�ύς κραδασμ�ύς �ταν την καθιέ-ρωσαν– και είναι απ� τις πρώτες π�υ�ρησιμ�π�ίησαν τ� μικρ� σ�ήμα γιαένθετες εκδ�σεις.

Oμως σημαντικ� μερίδι� της Aγ�-ράς στ�ν Tύπ� της Θεσσαλ�νίκηςκατέ��υν �ι αθηναϊκές ε�ημερίδεςαπ� τις �π�ίες �ι περισσ�τερες δια-τηρ�ύν π�λυδύναμα Γρα�εία στηΘεσσαλ�νίκη και καλύπτ�υν τις κα-θημερινές εκδηλώσεις με ανάλ�γ�με τις τ�πικές ε�ημερίδες ενδια�έ-ρ�ν. H «Kαθημερινή», «Tα Nέα», η«Eλευθερ�τυπία», τ� «Eθν�ς», �«Eλεύθερ�ς Tύπ�ς», η «Aπ�γευματι-νή» έ��υν π�λυπληθές επιτελεί� συ-ντακτών και συνε�ί*�υν την παράδ�-ση π�υ άρ�ισαν η «Aκρ�π�λις» τ�1948, η «Kαθημερινή» δέκα �ρ�νιααργ�τερα και τ� «Bήμα» τ� 1965. TαΓρα�εία αυτά διευθύν�νται και είναιστελε�ωμένα απ� δημ�σι�γρά��υςτης Θεσσαλ�νίκης.

Eιδικές εκδ σεις

Oμως την εικ�να τ�υ σημεριν�ύTύπ�υ της Θεσσαλ�νίκης συμπλη-ρών�υν και κάπ�ιες ειδικές ε�ημερί-δες �ι καθημερινές αθλητικές «Σπ�ρτ�υ B�ρρά» της Zέτας Σιμιτ*ή, μεαρ�ισυντάκτη τ�ν Δημ. Mπ�ύ*α και η«Aθλητική Mακεδ�νίας - Θράκης»,με αρ�ισυντάκτη τ�ν Σαράντη Πα-ντα*ή. Eπίσης εκδίδεται η καθημερι-νή �ικ�ν�μική ε�ημερίδα «Mπ�-ν�υς», με αρ�ισυντάκτη τ�ν Tάσ�Ψαλτάκη, σε μικρ� σ�ήμα, έγ�ρωμηκαι σε �αρτί π�λυτελείας π�υ έ�ει*ωή λίγων μηνών και πρ�σπαθεί ναεπικρατήσει. Eκδίδεται τέλ�ς η ε-�δ�μαδιαία ε�ημερίδα «Aγγελι��-ρ�ς» μ�ν� με Mικρές Aγγελίες, π�υπρωτ�εκδ�θηκε π�λύ πριν να εμ�α-νιστ�ύν στην Aθήνα �ι ε�ημερίδεςαγγελιών. T� «Aύρι�» για τ�ν Tύπ�της Θεσσαλ�νίκης δεν πρ��ιωνί*ε-ται ένα τέλμα. Παρά την εισ��λή τ�υαθηναϊκ�ύ Tύπ�υ, μετά την εκμηδέ-νιση της απ�στάσεως και παρά τιςδυσ�έρειες π�υ εμ�ανί*ει παγκ�-σμια � Tύπ�ς στ�ν ανταγωνισμ� μετην τηλε�ραση, τ� πεδί� είναι ακ�μηαν�ικτ� για να εκδ�θ�ύν και άλλεςε�ημερίδες �ταν η π�ι�τητα τ�υςπείσει τ� –δύσκ�λ�– κ�ιν� της Θεσ-σαλ�νίκης και τις υπ�στηρί"�υν.


Συνέ!εια απ� την 29η σελίδα

«Aμ�κ λατρείας» και μάλιστα με τεράστια γράμματα, �πως συνηθί&εται, στις α-θλητικές ε�ημερίδες, τίτλς των «Σπρ τυ Bρρά» με έμ�αση στις μάδες τηςBρείυ Eλλάδς.

«H Θεσσαλνίκη». Aπγευματινή ε�ημερίδα πυ εκδ�θηκε απ� τν I. Bελλίδη τνMάι τυ 1963. Kαταγρά�ει για πάνω απ� 30 !ρ�νια ανελιπώς τ σ�υγμ� της κα-θημερινής &ωής της π�λης, αλλά και παρεμ�αίνει επικδμητικά στ πλιτικ�και πλιτιστικ� γίγνεσθαι της !ώρας. Πρωτσέλιδ της Πέμπτης 9 Aπριλίυ 1970,με κυρίαρ! θέμα την πινή θανάτυ πυ &ήτησε �ασιλικ�ς επίτρπς για τνΣάκη Kαράγιωργα.

T� ωτ�γραικ� υλικ� τ�υ αιερώ-ματ�ς πρ�έρ�εται απ� τα αρ�είατων Mανώλη Kανδυλάκη, Σπύρ�υK�υ�ιν�π�υλ�υ, τη �ι�λι�θήκη τηςE.Σ.H.E.M.Θ. και τ� �ι�λί� τ�υ Γ.Aναστασιάδη «H Θεσσαλ�νίκη τωνεημερίδων» εκδ. «Eκραση», Θεσ-σαλ�νίκη 1994.

Documents

ΦIEPΩMA Iστρία τυ Tύπυ · δ και ενώ η μεγάλη πυρκαγιά τυ 1917 θα απεί καταστρική και για τν tύπ της πλης, εωρίυν