II. Ο ΚΟΣΜΟΣ ΤΟΥ ΙΣΛΑΜ ΚΑΤΑ ΤΗΝ ΠΕΡΙΟΔΟ ΤΟΥ ΜΕΣΑΙΩΝΑ 2.Το εμπόριο και ο πολιτισμός του Ισλάμ

▲ Μέσα σε 120 περίπου χρόνια (634–750) οι Άραβες μουσουλμάνοι κατέκτησαν μεγάλες περιοχές από την Ιβηρική χερσόνησο μέχρι την κεντρική Ασία και τις Ινδίες και δημιούργησαν τοΑραβοϊσλαμικό Χαλιφάτο. Ο στρατός του Βασιλείου των Φράγκων σταμάτησε τους Άραβες στη σημερινή κεντρική Γαλλία και ο στρατός του βυζαντινού αυτοκράτορα κατάφερε να κρατήσει τη΄Μικρά Ασία. http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

α. Η ανάπτυξη του εμπορίου

ΑΙΤΙΑ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ ΑΡΑΒΙΚΟΥ ΕΜΠΟΡΙΟΥ

Β. ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΟΡΥΧΕΙΩΝ

Β. η εκμετάλλευση των ορυχείων χρυσού και αργύρου της Δυτ. Αφρικής και της Σαχάρας.

ΑΙΤΙΑ: Α. ΓΕΩΓΡΑΦΙΚΗ ΘΕΣΗ

Α. η εξαίρετη γεωγραφική θέση του Χαλιφάτου μεταξύ Ανατολής και Δύσης

ΜΕΤΑΠΡΑΤΕΣ

Από τα μέσα του 8ου αι. οι Άραβες και οι Εβραίοι δραστηριοποιήθηκαν στο διεθνές εμπόριο και έγιναν οι μεταπράτες του διεθνούς εμπορίου. Σ' αυτό

συνέβαλαν

▲ Μικρογραφία που εικονίζει έναν Εβραίο (αριστερά) και ένα μουσουλμάνο (δεξιά) να παίζουν σκάκι. 1283, Μαδρίτη (Ισπανία), Βιβλιοθήκη του Εσκοριάλ.

Εμπορικές αποικίες – Προϊόντα

Εμπορικές αποικίες

Από τα μέσα του 9ου αι. στις ακτές των Ινδιών, της

ΝΑ Ασίας και της Κίνας

Η δυναστεία των Φατιμιδών στην Αίγυπτο (10ο αι.) ενθάρρυνε τις

εμπορικές σχέσεις με τις Ινδίες διάμέσου της

Ερυθράς Θάλασσας.

Προϊόντα

Από την Ανατολή μετέφεραν μπαχαρικά και άλλα είδη

πολυτελείας, κυρίως μέσω Ιράκ, στις αραβικές και βυζαντινές

αγορές, αποκομίζοντας τεράστια κέρδη.

Η ζήτηση που είχαν τα προϊόντα αυτά στις ακτές της Μεσογείου καθόριζε τις διεθνείς τους τιμές

•Αποδέκτης και καταναλωτής των εξωτικών προϊόντων της Ανατολής ήταν κατά κύριο λόγο το Βυζάντιο και δευτερευόντως η Δύση.

◄ Χρυσά νομίσματα (δηνάρια) του Αραβοϊσλαμικού Χαλιφάτου που κόπηκαν στη Συρία. Το νόμισμα στην εικόνα 2.30 χρονολογείται το 692–694 και το σχέδιό του αντιγράφει τα νομίσματα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Το νόμισμα στην εικόνα 2.31 χρονολογείται ανάμεσα στο 696–697 και έχει επιγραφές στην αραβική γλώσσα. Νέα Υόρκη (HΠA), Αμερικανικός Νομισματικός Σύλλογος http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

► Απόδειξη για την αγοραπωλησία 13 προβάτων. Μελάνι σε πάπυρο. 723, Λονδίνο (Mεγάλη Bρετανία), Συλλογή Νάσερ Ντ.

Χαλίλι. http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

Εμπορική επιστολή, σταλμένη από την Αλεξάνδρεια στο Παλαιό Κάιρο (τέλη 11ου αι.) Παρακαλώ, λάβε υπόψη ότι δεν υπάρχουν πιπέρι, κανέλλα και ζιγγίβερι (ή τζίντζερ, είδος αρωματικής ρίζας) διαθέσιμα στο παζάρι της Αλεξάνδρειας. Αν έχεις από αυτά, κράτησέ τα, γιατί οι ρωμαίοι έμποροι μόνο αυτά αναζητούν με πάθος. Όλοι οι ρωμαίοι έμποροι είναι έτοιμοι να ξεκινήσουν για το Παλαιό Κάιρο. Περιμένουν μόνο την άφιξη δύο πρόσθετων πλοίων από την Κωνσταντινούπολη. S.D. Goitein, Letters of Medieval Jewish Traders, Πρίνστον 1973, 44.

▲ Εμπορικοί δρόμοι που συνδέουν τη Μεσόγειο με την Ανατολή

Συνδυάζοντας τα δεδομένα του χάρτη και της εμπορικής επιστολής να ανασυνθέσεις τη διαδρομή του ταξιδιού που έκαναν οι ρωμαίοι έμποροι, για να προμηθευτούν μπαχαρικά.

• Οι έμποροι του Ισλάμ υιοθέτησαν πολλές καινοτομίες:

συγκρότησαν εμπορικές εταιρείες,

επινόησαν την εμπορική επιταγή (τσεκ)

και ανέπτυξαν το πιστωτικό σύστημα (αργυραμοιβοί και τράπεζες).

• Οι καινοτομίες αυτές διευκόλυναν σημαντικά τις συναλλαγές.

β. Γράμματα, επιστήμη και τέχνες

• Επιδόσεις Αράβων στα Γράμματα και τις Επιστήμες

Βιβλιοθήκες – Πανεπιστήμια

Λογοτεχνία

Ιδρύθηκαν βιβλιοθήκες και πανεπιστήμια στην Κόρδοβα και τη

Βαγδάτη.

Η αραβική λογοτεχνία ήταν της μόδας ακόμη και στους χριστιανούς υπηκόους των αραβικών κρατών.

Βιβλιοπωλεία - Συλλέκτες

Μεταφράσεις

Στις μεγάλες πόλεις υπήρχαν βιβλιοπωλεία για το ευρύ κοινό,

ενώ πολλοί χαλίφες ήταν μανιώδεις συλλέκτες χειρογράφων.

Οι Άραβες μετέφρασαν τα έργα των Ινδών, των Περσών και των Ελλήνων.

Οι μεταφράσεις του Αριστοτέλη και των Νεοπλατωνικών επηρέασαν βαθιά την

αραβική σκέψη .

Ο Μαμούν και η ελληνική παιδεία Ο χαλίφης Μαμούν δημιούργησε σχέσεις με τους ρωμαίους αυτοκράτορες: τους έκανε πλούσια δώρα και τους ζήτησε να του δωρίσουν βιβλία φιλοσοφίας. Εκείνοι του έστειλαν έργα του Πλάτωνα, του Αριστοτέλη, του Ιπποκράτη, του Γαληνού του Ευκλείδη, του Πτολεμαίου κ. ά. Ο Μαμούν διάλεξε τους καλύτερους μεταφραστές και τους ανέθεσε να μεταφράσουν αυτά τα έργα με κάθε δυνατή προσοχή. Αφού μεταφράστηκαν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο, ο χαλίφης παρακίνησε τους υπηκόους του να τα διαβάσουν και τους ενθάρρυνε να τα μελετήσουν. Έτσι στη συνέχεια της διακυβέρνησης αυτού του ηγεμόνα αναπτύχθηκε η επιστημονική σκέψη. Σαΐντ αλ Ανταλουζί, Οι κατηγορίες των εθνών, στο: M. Mollat, Ο Μεσαίωνας, 47.

▲ Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Θεόφιλος (829--842) είχε στενές σχέσεις με το Χαλιφάτο των Αβασιδών. Ο χαλίφης Αλ Μαμούν (813--833) ζήτησε από το Θεόφιλο να στείλει στη Βαγδάτη σοφούς από τη Βυζαντινή Aυτοκρατορία. Μικρογραφία με το βυζαντινό αυτοκράτορα Θεόφιλο (στα αριστερά) και το χαλίφη Αλ Μαμούν (στα δεξιά) να ανταλλάσσουν απεσταλμένους. 12ος αιώνας. http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

•τέχνη

Ανεικονική Τεχνοτροπία δανείστηκε τεχνικές,

τεχνίτες και υλικά από το

Βυζάντιο

Απεικόνιση θείου

προσβολή στο Ισλάμ

Δημιουργήματα

Οι άραβες καλλιτέχνες

φιλοτέχνησαν λαμπρά έργα

μικροτεχνίας από ελεφαντόδοντο και

άλλα υλικά.

Τα μωσαϊκά (μεγάλου Τεμένους)

με τις εξαίσιες φυτικές

παραστάσεις κατασκευάστηκαν από βυζαντινούς

τεχνίτες.

Τεμένη (τζαμιά). Ξεχωρίζουν της Κόρδοβας και το

μεγάλο τέμενος της Δαμασκού

(αρχές 8ου αι.),

▲ Από τα πιο σπουδαία τζαμιά αυτή την εποχή είναι το Τέμενος του Βράχου στην Ιερουσαλήμ (Iσραήλ). Το τζαμί έχει πολλές επιδράσεις από τη θρησκευτική τέχνη στη Βυζαντινή Αυτοκρατορία. Είναι ένα οκταγωνικό κτίριο με χρυσό θόλο. Άρχισε να χτίζεται μετά το 691.

▲ Το Μεγάλο Τζαμί στη Δαμασκό (Συρία) είναι ένα από τα πιο σημαντικά την περίοδο αυτή. Πάνω αναπαράσταση του τζαμιού και η είσοδός του . Κάτω ψηφιδωτό από τη διακόσμησή του. Πρόσωπα και ζώα δεν εικονίζονται. Για το ισλάμ απαγορεύεται να υπάρχουν πρόσωπα στους χώρους και στα κείμενα που έχουν σχέση με τη θρησκεία, γιατί κανείς δεν μπορεί να φτιάξει αυτό που έφτιαξε ο Θεός, όσο τέλεια το έφτιαξε εκείνος. Μετά το 706. http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

▲ Γενική άποψη από το εσωτερικό του Μεγάλου Tζαμιού στην Κόρδοβα (Ισπανία) και λεπτομέρεια από τη διακόσμησή του. Δεύτερο μισό 8ου -- δεύτερο μισό 10ου αιώνα. http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

▲ Ο χάρτης απεικονίζει στην ίδια κλίμακα τις πόλεις Άαχεν, Κωνσταντινούπολη, Βαγδάτη, Τσανγκ Αν και Κόρδοβα. Στις αρχές του 9ου αιώνα η Βαγδάτη και το Τσανγκ Αν, η πρωτεύουσα της Κίνας, ήταν οι μεγαλύτερες πόλεις στον κόσμο. Είχαν πληθυσμό περίπου 1.000.000 κατοίκους η καθεμιά. Η Κωνσταντινούπολη είχε την ίδια περίοδο γύρω στους 250.000 κατοίκους. Δυτικά της Κωνσταντινούπολης η σημαντικότερη πόλη ήταν η Κόρδοβα στην Ιβηρική χερσόνησο. Το Άαχεν στη σημερινή Γερμανία είχε 2.000--3.000 κατοίκους περίπου. http://museduc.gr/docs/Istoria/B/02_KEFALAIO_B.pdf

γ. Επίδραση του αραβικού πολιτισμού

καθιέρωσαν νέα φάρμακα

και πραγματοποίησα

ν πολύπλοκες εγχειρήσεις

Ιατρική

ανακάλυψαν το θειικό οξύ

και το οινόπνευμα

Χημεία

υπολόγισαν ακριβώς την

τροχιά του ήλιου και των

πλανητών

Αστρονομία

οργάνωσαν μακρινά ταξίδια

Γεωγραφία

Οι Άραβες καθιέρωσαν

την ινδική αρίθμηση

Μαθηματικά

•Επιστημονικές επιδόσεις των Αράβων:

Χαρτί

• κινεζική εφεύρεση

Καλλιέργειες

• βερίκοκο, αγκινάρα, βαμβάκι, λεμόνι, σακχαροκάλαμο

Λεξιλόγιο

• Η παρουσία πολλών αραβικών λέξεων στις ευρωπαϊκές γλώσσες δείχνει το μέγεθος της επίδρασης των Αράβων στη Δύση.

•Εισαγωγή νέων προϊόντων σε Βυζάντιο και Δύση:

Λέξεις αραβικής προέλευσης Άλγεβρα, ζενίθ, ναδίρ, τζίφρα, ταρίφα,

αλχημεία, αλκάλιον, αλκοόλ, ρύζι, σιρόπι, τσεκ, μουσελίνα, σαφράνι, ταμπουράς.