گران گندم، تعداد زيادي ارقـام و در طي قرن گذشته، اصالح

هـا ايـن فعاليـت . انـد كردههاي بهبود يافته ژنتيكي را توليد الين

هـا و افـزايش جـدي متوسـط منجر به پذيرش گـسترده واريتـه

اي در ده و سـهم عمـده شـ دهه گذشـته 4-5محصول گندم در

ميزان توليـد . ده است كرا كاهش فقر و برقراري امنيت غذايي ايف

معرفـي هاي اصالح شده و به تبع فاصـله بـين و پذيرش واريته

ها و استفاده گسترده از آنها در مناطق مختلف متغير بـوده واريته

ها موفقيت چشمگير بهبود گندم بر مدار تصميمات ميليون . است

كشاورزي است كه ارقام جديد را پذيرفته يا ارقام قـديمي را بـا

.اندكردهد برتر جايگزين رامو

هاي جديـد يافتهبا و كشاورزان نامروج، آشنايي كارشناسان

هـا و منـابع وري استفاده از ژنوتيپ زمينه افزايش بهره تحقيقاتي

.دكنمحيطي موجود را فراهم مي

2

مقدمه

ميليون مردم گرسنه دنيـا كـه تـامين 800 درصد از 50حدود

اراضي كم بـازده از طريق ،ستمعاش آنان متكي به كشاورزي ا

ـ غذاي مـورد نيـاز تـا مين أتمشكل . كنندزندگي مي د زيـادي ح

گذاري در علـوم سرمايه. تخريب اراضي است خشكي و معلول

و حفاظت منابع براي افزايش محصول و كاهش ريـسك توليـد

نسبت به ميزان توليد غالت در دنيا 2000در سال .ضروري است

درصـد ايـن نـود . ه برابـر رسـيده اسـت حدود س به 1950سال

. اسـت بـوده عملكرد در واحد سطح زياد شدن خاطرهبافزايش

.)2007بورالگ، (

تغييرات آب و هـوايي در چـارچوب كـشاورزي بـسياري از

گـذارد ثيرات منفي بر جـاي مـي أيقايي و آسيايي ت ركشورهاي آف

كليـدي اسـت كـه ياملعسازگاري گياه ). 2007بانك جهاني، (

تغيير آب و هوايي روي توليد مواد غـذايي را تعيـين ر ثاآشدت

ارزان نظير تغيير رقم، عواقب منفي تغييرات اموري نسبتاً . كندمي

). 2008آرائوس و ديگران، ( كندآب و هوايي را تعديل مي

سسه تحقيقات كـشاورزي ديـم ؤن م اهاي اخير محقق در سال

زارهـا، زراعي ديـم ليدات ثر در تو ؤكشور، با شناخت تنگناهاي م

زارها را ارائه راهكارهاي سازگار علمي براي رونق اقتصادي ديم

3

هـاي جديـد پژوهـشي، سـبب رشـد انتقال مطلوب يافته . كردند

.زارهاي كشور خواهد شدبيشتر توليدات زراعي در ديم

خالصه مطالب

دست آمده از آزمايشات بررسي سـازگاري در هبر اساس نتايج ب

3460، رقم كريم با ميانگين عملكـرد دانـه 1388 تا 1383اي ه سال

درصد نسبت بـه رقـم شـاهد كوهدشـت 8/10كيلوگرم در هكتار،

ــار 3122( ــوگرم در هكت ــت ) كيل ــته اس ــزايش داش پايــداري . اف

هـاي بيشترعملكرد دانـه نـسبت بـه شـاهد سـازگار و سـاير اليـن

ـ بارنـدگي ويـژه ميـزان هپيشرفته در شـرايط متنـوع آب و هـوايي ب

- درجه سـانتي 7/26 تا 7/22متر و متوسط دماي ميلي 658تا 172از

هـاي برداري بهتر از قابليـت گراد در دوره پر شدن دانه، امكان بهره

. دكنمختلف محيطي به وسيله رقم جديد را فراهم مي

نژادي گندم مزرعه آزمايشي به- 1تصوير

4

ــابي ــايج ارزي ــين نــشان دادنت ــد از هــا همچن كــه رقــم جدي

هـاي كيفـي و مقاومـت مطلـوبي در خصوصيات زراعي، ويژگي

. هاي مهم شايع برخوردار استمقابل بيماري

هاي زراعي رقم كريم عملكرد دانه و ويژگي

، گچـساران هـاي ايـستگاه در كريم ميانگين عملكرد دانه رقم

،3286 ،4248، 3453 بـه ترتيـب نبد، مغان و ايـالم ، گ آبادخرم

نسبت بـه شـاهد در هكتار بود كه كيلوگرم دانه 3389 و 2678

و 8/5 و 8/10، 1/12،6/8 منـاطق بـه ترتيـب كوهدشت در اين

. درصد برتري داشت 32

هاي پيـشرفته مـورد بررسـي و رقـم سـازگار و در بين الين

مورداستفاده كوهدشت، رقـم جديـد از بهتـرين ثبـات عملكـرد

.برخوردار بوده است

مزرعه گندم كريم� 2تصوير

5

نـسبي از زودرسـي كوهدشـت نـسبت بـه شـاهد رقم كريم

گرم بيشتر 6ها تا و وزن هزاردانه آن در برخي محيط برخوردار

گــرم از شــاهد 8/1هزاردانــه اليــن جديــد متوســط وزن. بــود

بـا ، داراي تيپ رشد بهـاره رقم اين .كوهدشت بيشتر بوده است

. سانتي متر بود83 متوسط ارتفاع بوته

دن عملكرد دانه به عنوان برآيند فعل و انفعـاالت كربا لحاظ

هاي متعدد بيوشيميايي و فيزيولوژيكي، رقم جديد نسبت به تنش

و بـه اسـت تـر بـوده خشكي و گرما در مقايسه با شاهد متحمـل

سنبله، كمتر با تنش خـشكي و گرمـاي آخـر علت ظهور سريع

تواند از رطوبـت و مـواد غـذايي هتر مي شود و ب فصل مواجه مي

. كندموجود در خاك براي پر شدن دانه و توليد مطلوب استفاده

خصوصيات كيفي

هـاي مهـم كيفـي نظيـر شـاخص رقم جديد از لحاظ اغلب

، شـاخص گلـوتن، عـدد )SDS(حجم نان، ميزان حجم رسـوب

زلني و درصد پروتئين نسبت به رقم مـورد اسـتفاده كوهدشـت

.مشهودي داردبرتري

6

نمونه بذر رقم كريم- 3تصوير

هاي شايع در مقابل بيماريواكنش

در آزمايـشات انجـام گرفتـه در رقـم كـريم ارزيابي واكنش

تحـت هاي كرج، مراغه، گرگان، كرمانشاه و كردسـتان، ايستگاه

نشان داد كـه ايـن رقـم اي مزرعه و كوبي مصنوعي شرايط مايه

اي، ي شايع مهم نظير زنگ زرد، زنـگ قهـوه ها نسبت به بيماري

سياهك پنهان معمولي، سياهك پنهان پاكوتاه و سفيدك سـطحي

.از مقاومت خوبي برخوردار بوده است

هاي به زراعيتوصيه

دهه سوم آبان ماه تـا پايـان دهـه دوم آذر مـاه : تاريخ كاشت -1

7

رژيـم بـه توجـه ثر و بـا ؤهـاي مـ بسته به زمان شروع بارنـدگي

زمان مناسـب كـشت رقـم كـريم ،بارندگي درازمدت هر منطقه

تـرين زمـان در اغلـب هرچند نيمـه اول آذر مـاه مناسـب . است

. مناطق است

الـي 300ان بذر مصرفي بر اساس وزن هزار دانه با تعداد ميز -2

در منـاطقي كـه ميـزان . شـود دانه در متر مربع توصـيه مـي 350

هـا بهتـر اسـت و همچنـين خـاك يـع آن بارندگي بيـشتر و توز

دانـه و در بقيـه منـاطق از تـراكم 350خيزترند، از تراكم حاصل

.دانه در متر مربع استفاده كنند 300

. سانتي متر18 الي 15: فاصله خطوط كشت مناسب -3مقدار كودهاي ازته بر اساس نتايج آزمون خاك : كود ازته -4

.هر منطقه مصرف شود

فره و پتاسه نيز بر اساس نتايج آزمون مصرف كودهاي فس -5

خاك در مناطق خواهد بود و تمام كودهاي پتاسه و فسفره قبل

. از كاشت مصرف خواهند شد

براي مبارزه با علف هاي هرز از سموم رايج در بازار در -6

. زمان پنجه زني استفاده شود

. است سانتي متر3-5 عمق مناسب كاشت -7

8

����� ���)��� � ������(

� �� ����� ����� ���� ����� ���!�� "#�$� %&�' (��)�� ��*

�! .+! ��,- ./0�� (����� 1��2�� .����34 ����5 6

�*0�7� � �����/#8 ./9���: � /3��;- 1�<�)0�� =��: 1�<

����� ����� �! ,�,2 1�<) ��>;< � ��>������.(

گرمسيريمناسب با شرايط ديم نيمه گندم كريم :عنوان

،مظفر روستاييزاده، رحمتاهللا كريميمحتشم محمدي، :گاننويسند

پرست،پور، رضا حق، طهماسب حسينحسني پور مقصود حسن

حسن خانزاده و مهدي كالته

دفتر ترويج كشاورزي و منابع طبيعي و :تهيه شده در

كشوريمدكشاورزي مؤسسه تحقيقات

نشر آموزش كشاورزي :ناشر

دفتر بسيج سازندگي و شبكه عاملين ترويج :هماهنگي چاپ

2000: شمارگان

1394

علمي كشاورزيشماره ثبت در مركز اطالعات و مدارك .باشد مي17/3/94 به تاريخ 47227