iBN ABi DiN, Ahmed b. Abdlganl
b.'ir; er]].u ]].adii "i]].fa?-ill.he ya]].-fa?-ke "; Ris.1e fi'1-]].adi "es-sa'id Sa'id ii batni mmih "; Ref'u '1-iltib.s 'an bugyeti'n-n.s ii a]].kami't-tah.re ve'1-enc.s; er i]. u '1mi]]..1 (am mft-lerinden Emin el-C ndi'nin ilmihali ze-rine yazlan erhtir); Ta]].rir'1-a]fv.1 fi't-te{J.allu min ma]].?-lireti'1 et'.1; Mir'.-t's-sll.k 1i-mbtegi's-siv.k; Slle-m '1-v111i'1-fe1.]]. ve'1-{J.ayri'1-m-bin bi-ihd.'i ev.bi'1-a'm.11i'n-nebi ve'1-m'minin; Tebrat's-s.likin bi-]].sni'1-edeb ii ziv.ci'n-nebi es-Sey-yide Zeyneb; Ner'd-drer 'a1. Mev-1idi bn lfacer ( bn Hacerel-Heyteml'nin Mul]taar 'n-n{meti '1-kbra 'ale '1-' alem bi-mevlidi seyyidi ueledi Adem adl ese-rinin erhidir); Tenbihu ~evi'1-r.d ii nefyi'1-]].u]{i1 ve'1-itti]]..d; ed-Drr'1-ec1. bi-er]].i'd-devri'1-a'1.. Son iki eser, Muhyiddin bn'l-Arabl'ye nisbet edilen hulGI ve ittihad anlay n reddedip onu savunmak amacyla yazlmtr. Mellifin bunlardan baka daha ok tasavvuf konu-larnda kk baz risaleleri de vardr. Ta-mam yazma halinde olan eserlerinin ns-halar am Zahiriyye ve AI-i Abidin ktp-hanelerinde bulunmaktadr (M. Abdlla-tlfSalih el-FerfGr, s. 15-16).
BBLYOGRAFYA :
Zirikl!, ei~A'Iam,I, 147; Kehhale,Mu'cem'l m'ellifin, , 277; Zeki Mcahid, el-A'lam'arlj:yye, Kahire 1963, II, 80; Ahmed Teymur Paa, A 'lam '/-fikri 'l-slamf fi 'l-'a ri '1-/:adf, Kahire 1387/1967, s. 253-256; Halid Reyyan, Fihris ma/jttati Dari'l-ktbi'?-~ahiriyye: Tarfi), Dmak 1393/1973, II, 531; M. Ed!b Al-i Takyyddin ei-Hsn, Kitab Mntei)abati't-te-varfi) li-Dtmalj:, Beyrut 1399/1979, II, 702-703; M. Mut!' ei-Hafz . Fihris mai)tutati Dari'l-ktbi'?-~ahiriyye: el-Flj:h '1-Hanefi, Dmak 1401/1980, I, 396,-397;a.mlf.- Nizar Abaza, Ta-rfl)u 'u lema' i Dmalj:, Dmak 1406/1986, I, 63-67; M. Abdllat!f Salih ei-Ferfr. A'lam Dmalj:, Dmak 1408/1987, s. 15-16; Abdlem!r Selim, " bn 'Abid!n", DMB, IV, 168-169.
Iii LYAS ZM
BN AsiDiN, Muhammed Emin
(~i~'~..\;~ .)!f)
Muhammed Emin b. mer b. Abdilaz!z el-Hseyn! ed-Dmak
(. 1252/1836)
Son dnem Hanefi fakihlerinin
L nde gelenlerinden.
_j
1198 (1784) ylnda am'da dodu. Hz. Hseyin'in soyundan olup babaannesi Iju1.at'1-eer mellifi Muhibbl'nin kzdr. Zhd ve takYasndan dolay Abidin
292
Muhammed Emin ibn Abidin"e hacas Said ei-Halebi'nin
verdii i ca zet (M. Muti' ei-Hifz - Nizar Abiza, 1, 427)
lakabyla tannan beinci dedesi Muham-med Selahaddin'e nisbetle bn Abidin di-ye anlmtr. bn Abidin am'da Muham-med Said el-Hamevi'den kraat dersi ald ve kraate dair baz temel metinleri ez-berledi. Bu hacasndan ayrca sarf, nahiv ve afii fkh okudu; afii fkhna dair ez-Zbed'i ve dier baz eserleri ezberledi. Daha sonra Muhammed akir es-Salimi el-Akkad'dan akli ilimleri tahsil edip ha-dis ve tefsir dersleri alan bn Abidin Ha-nefi mezhebine geerek bu hacasndan e1-Ba]].r'r-r.'i]f, e1-Hid.ye ve dier ba-z eserleri okudu. Haskefi'nin ed-Drr'1-mu{J.t.r'n okurken hocasnn vefat ze-rine ( 1222/1807) eserin kalan ksmn ho-casnn talebesi Muhammed Said el-Ha-lebi'nin yannda tamamlad. Akkad onu kendi hocalarnn derslerine de gtrm ve Muhammed el-Kzberi. Ahmed el-At-tar, Muhammed Necib el-Kalai ve Mu-hammed AbdrresGI el-Hindi gibi hoca-larndan ona icazet almtr. bn Abidln. daha on yedi yanda iken e1-Klfi fi'1-'anl.z ve'1-]fav.ii adl eseri erhetti. Ho-cas Akkad'n salnda Nesem.t'1-es-]]..r, Fet]].u rabbi'1-erb.b, Ret'u'1-itib.h 'an 'ib.reti'1-Eb.h adl eserleriyle Akkad'n isnadlarna dair e1-'U]fd'1-1e'.1i fi'1-es.nidi'l- 'av.1i adl bir fehre-se kaleme ald.
Akkad vastasyla Kadiriyye, eyh Halid el-Badadl vastasyla Nakibendiyye ta-rikatna intisap eden bn Abidin ayrca Sa-lih el-Fllant. Muhammed el-Emir el-Msrl. Hibetullah el-Ba'l"i, Abdlkadir b. smail en-Nablusi ve brahim b. smail en-Nablu-sl'den ders ald ( hocalarndan ald baz idizetler iin b k. Muhammed Mu tl' el-Ha-fz-Nizar Abaza, , 408, 417-418, 427-429) . Yetitirdii talebeler arasnda olu bn Abidinzade Alaeddin Muhammed, Ab-dlgani b. Talib el-Meydani, Muham-med b. Hasan el-Baytar, Ahmed slambali, Abdlkadir el-Halasl, Ali el-Muradl, Abdlhalim Molla, Muhammed Cablza-de ve Muhammed el-Halvanl gibi alim-ler saylabilir. eyhlislam Arif Hikmet Bey ve mfessir ehabeddin Mahmud el-Alfsl de kendisinden icazet almlardr.
bn Abidin 1235 ( 1820) ylnda hacca gitti. Mft Hasan el-Muradl zamannda fetva eminlii grevinde bulundu. 21 Re-bilahir 1252 (5 Austos 1836) tarihinde am'da vefat etti ve Babssagir Kabris-tan'na defnedildi. Vefat tarihinin 1258 (1842) olarak gsterilmesi (EJ2 1 ing. . lll, 695) doru deildir.
Eserleri. 1. Redd'1-mu]].t.r 'a1e'd-Drri'1-mu{J.t.r. Timurtai'nin ( . 1004/ 1596) Hanefi fkhna dair Tenvir '1-eb-.r adl eserine Alaeddin ei-Haskefi'nin ed-Drr'1-mu{J.t.r adyla yapt erhin haiyesidir. bn Abidin, bir erh olmasna ramen olduka veciz bir slupla kaleme alnan ed-Drr'1-muJ;t.r'n ibarelerini aklarken sahih. mutemet, zayf ve ten-kit edilen grlere iaret etmi. hkm-lerin delillerini incelemi, daha nce akla kavuturulamayan baz meseleleri zmeye almtr. Bu arada bavurdu. u eserlerdeki yanllar da dzeltmitir. Eserin telifinde hemen btn Hanefi kay-naklarndan faydalanan bn Abidin dier mezheplerin temel kaynaklarna da m-racaat etmitir. eitli basklar yaplan Redd'1-mu]].t.r (1-V, Bulak 1272, 1286, 1299; Hindistan 1288; istanbul 1291, 1307; Kahire 1263,1307,1317, 1323; -v, Ka-hire 1386, son iki cilt olunun tekmilesi-dir; nr. Adil Ahmed AbdlmevcGd - Ali Muhammed Muavviz, !-XIV, Beyrut 1415-1418/1994-1998, XI-XII. ciltler bn Abidin-zade'nin tekmilesi, Xlll-XIV. ciltler Rafil'-nin ta'likatdr) Trke'ye de evrilmitir (!-XVII, istanbul 1982-1988; 1-IX, Ahmet Davudolu; X, A. Davudolu-Mehmet Sa-va; XI-XII, M. Sava; Xlii-XV, Mazhar Ta-
