ﻲﺨﻳﺭﺎﺗ ﻱﺎﻫﺭﺬﮔ ﺭﺩ ﻦﻴﺑﺎﻨﻴﺑ ﻱﺎﻀﻓ … · 33 ﻥﺍﺮﻳﺍ ﻱﺯﺎﺳﺮﻬﺷ ﻭ ﻱﺭﺎﻤﻌﻣ ﻲﻤﻠﻋ ﻦﻤﺠﻧﺍ

33

پژوهشي انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران -نشريه علمي 33-48صفحات

كيفيت فضاي بينابين در گذرهاي تاريخي *گذر ساغريسازان شهر رشت نمونه موردي:

2الدين سهيلي ، جمال1مرجان پيرواوليا

(نويسنده مسئول)

20/01/1395تاريخ پذيرش: 27/02/1394تاريخ دريافت:

چكيدهاز نمودهاي كالبـدي بحـران باشد، چرا كه يكي توجه به كاركرد طراحي شهري در طراحي معماري حائز اهميت مي

هـاي انجـام گرفتـه؛ در هويت فضاي معماري و شهري؛ گسست فضايي عناصر معماري و شهري است. بر اساس پژوهشهاي تاريخي شهرهاي كهن ايران، شاهد حضور فضاهاي رابطي بـا شـكل، كـاركرد و معـاني متعـدد ميـان عناصـر بافت

هاي مختلف شهري به عنـوان عامـل مهـم پيونـد فضـايي كه در مقياسباشيم مختلف تحت عنوان فضاهاي بينابين مياز طرفي با توجه به تاثير ماندگار فضـاي معمـاري برخـوردار از روح .اند شده عناصر معماري و شهري به يكديگر دانسته

معماري و شهري فضاي طراحي در زمان بر مخاطب؛ شناخت و كاربرد كيفيات بينابينيت به عنوان كيفيت عصر حاضر،

هـاي موجـود در خصـوص مفهـوم بينابينيـت و شـناخت باشد. بدين منظور ابتدا به بيـان نظريـه امروز حائز اهميت ميتـرين فضـاهاي بينـابين در هاي شهري يكي از مهم هاي آن پرداخته و در ادامه با توجه به اين كه گذر كيفيات و ويژگي

- گـذر ساغريسـازان واقـع در شـهر رشـت -نيت در يك گذر تاريخي باشند؛ لذا كيفيات بينابي مقياس ميان شهري ميگردد. بدين منظور به روش اسنادي، ميداني و پيمايشي به جهت شناسايي الگوهاي فضاي بينابين در گذرها بررسي مي

يج شـود. بـا توجـه بـه نتـا با روش تحقيق پيمايشي و همبستگي به تحليل متغيرها پرداخته مي جمع آوري اطالعات وهاي استنتاج شده از بخش مباني نظري در ارتباط با كيفيت فضاي بينابين، در ايـن گـذر ها؛ عملكردها و ويژگي بررسي

ثر در جهت ؤتواند عاملي م توان استنباط كرد؛ استفاده از كيفيت بينابينيت گذرهاي شهري مي مي گردد. لذا پذيرفته ميز اين طريق در جذب افراد براي استفاده از فضاهاي معمـاري موجـود پيوستگي فضاي شهري و فضاي معماري گردد و ا

هاي درون آن در حين عبور، ايجاد انگيزه در افراد براي توقف، مشـاهده در گذر، آشنايي افراد با بناي معماري و فعاليتي متصـل بـه هاي هدفمند درون فضاي معماري گردد. درواقع موجب رونق فضاهاي معمـار و حتي مشاركت در فعاليت

آن گردد.

:هاي كليدي واژه .فضاي بينابين، گذر شهري، بينابينيت، گذر ساغريسازان

ــي . 1 ــجوي كارشناس ــران دانش ــزوين، اي ــاري، ق ــروه معم ــازي، گ ــاري و شهرس ــكده معم ــزوين، دانش ــد ق ــالمي، واح ــگاه آزاد اس ــاري، دانش ــد معم ، ارش

[email protected] ، عضــو هيــات علمــي، دانشــگاه آزاد اســالمي، واحــد قــزوين، دانشــكده معمــاري و شهرســازي، گــروه معمــاري، قزوين،ايــران اســتاديار گــروه معمــاري،. 2

[email protected] ـ » طراحي مجموعه فرهنگي و هنـري بـا رويكـرد فضـاي بينـابين «ارشد مرجان پيرواوليا، با عنوان نامه كارشناسي اين مقاله برگرفته از پايان* ا اسـت كـه ب

.الدين سهيلي، در گروه معماري دانشكده معماري و شهرسازي دانشگاه آزاد اسالمي واحد قزوين تدوين گرديد راهنمايي جناب آقاي دكتر جمال

34 1396 بهار و تابستان، 13شماره پژوهشي انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، –نشريه علمي

مقدمه -1همواره روح زمان و شرايط زندگي مردمان هـر عصـر بـه

ثرترين عامل بر نحوه سـازماندهي فضـاي معمـاري ؤعنوان مجه بـه شـرايط جهـان امـروز كـه انسـان بوده است لذا با تو

ها قرار گرفته، بينابينيت بـه عنـوان معاصر در برابر چنگانگيگـردد؛ در واقـع شـرايط عصـر كيفيت عصر حاضر مطرح مي

حاضر انسان را در موقعيت بينابين قرار داده و فضاي زندگي او را تبديل به فضاي بينابين نموده است فضاي بينابيني كـه

(شـايگان، هـا بـه طـور هـم زمـان اسـت ديدهمحل حدوث پهاي اخير ي مهم ديگري كه در سال از سويي مسئله ).1381

به طور جدي در معمـاري مطـرح شـده؛ توجـه بـه كـاركرد طراحي شهري در طراحي معماري است. با توجه به اين كـه طراحي شهر بر اساس دو فضـاي يكسـان: فضـاهاي داخلـي

باشـد. لـذا در ايـن هر) مـي (معماري) و فضاهاي خارجي (شـ ميان توجه به نوع فضاي سومي كه از اشـتراك ايـن دو فضـا

آيد؛ به عنوان فضاي بينابين ميان معمـاري و شـهر پديد ميتوجـه بــه اهميـت رويكــرد بنـابراين بــا اهيـت زيــادي دارد.

انجــام پـژوهش در راســتاي شناسـايي و كــاربرد بينابينيـت، ماري و شهري معاصر حائز عالگوهاي بينابينيت در طراحي م

لـذا ايـن مقالـه در صـدد اسـت بـا بررسـي باشد. اهميت مينيـت در هاي موجود در خصوص مفهوم بينابي تطبيقي نظريه

گيـري از ي نتيجـه ضمن ارائهفضاهاي معماري و شهرسازي، اين بررسي تطبيقي بتواند الگوهاي اين مفهوم را در گذرهاي

هاي انجـام شـده، طبق بررسيتاريخي تدوين نمايد. چرا كه ترين فضاهاي بينابين در مقياس گذرهاي شهري يكي از مهم

گيـري از باشند و هدف اصلي پژوهش بهـره مياني شهري ميكيفيات بينابينيت گـذرها جهـت تلفيـق فضـاي معمـاري و

از فضـاي معمـاري در شهري و تاثير مثبـت آن در اسـتفاده باشد. ساختار شهر مي

حقيقپيشينه ت -2كمبــود منــابع معتبــر پژوهشــي در زمينــه بينابينيــت و فضـاي بينـابين موجـب گشــته تعـاريفي متفـاوت از فضــاي

واقـع بـاور بـه وجـود فضـاي سـوم، بينابين ارايـه شـود. در زاويه ديد تعريف و تفسـير كيفيات آن متناسب با چگونگي و

ــيالن شــود مــي ).61: 1390 ،اســالمي و ، اعتصــاماصــل(بلهگيل، دريدا، ونتوري، آيزنمن و دانشـمير تعـاريفي شايگان،

شايگان در كتاب افسون زدگي اند. در اين خصوص ارائه دادهمفهـوم بينابينيـت را -هويت چهل تكه و تفكر سيار - جديد

(شـايگان، كنـد به عنـوان كيفيـت عصـر حاضـر مطـرح مـي هـاي برداشت در حوزه بينابيني و مباحث مربوط به ).1381

ي مـورد مطالعـه در با توجه به حوزهها از اين نظريهكالبدي فضـاي " ي مقالـه :ي چـون هـاي توان بـه مقالـه مياين مقاله،

،دكتر نورالدين "بينابين به عنوان يك مفهوم طراحي شهريكه به بررسي اهميت و نقـش فضـاهاي بينـابين در طراحـي فضــاهاي شــهري در شــهرهاي اســالمي و ســپس چگــونگي

ضاها در طراحـي مـدرن ايـن شـهرها پرداختـه كاربرد اين فنقـش فضـاي بينـابين در " ي مقالـه ي دكتري و ؛ رسالهاست

"هاي تـاريخي ايـران ي فضايي بافت هويت بخشي به گسترهو همچنــين مقــاالت منتشــر شــده در دكتــر بلــيالن اصــل؛

همايش ملي معماري، فرهنگ و مديريت شـهري و همـايش معاصر ايران اشاره كـرد. ملي صد سال معماري و شهرسازي

يكـي ، فضاي بينـابين ؛ه به نتايج حاصل از اين مقاالتبا توجاز عوامل اصلي پيوسـتگي، تـوالي، سلسـله مراتـب و عرصـه بندي فضايي عناصر معماري و شهري در ايران بوده و از اين

ثري در سازماندهي فضـايي آن داشـته اسـت. ؤطريق نقش مد بحـران و يا عدم وجو ر وجودفضاي بينابين عنصر كليدي د

آگـاهي و سـت كـه متاسـفانه نـا در معماري و شهرسازي ما برخي اقدامات عجوالنه موجب از بين رفتن اين فضاها شـده

طبـق همچنـين ).1390 ،اسـالمي و ، اعتصـام (بليالن اصـل فضـاي بينـابين عـاملي هـاي قبلـي؛ نتايج حاصل از پژوهش

ــا ــامالت اجتم ــزايش تع ــت اف ــت در جه ــب مثب عي، تركيهاي شهر با معماري، بهبـود سيركوالسـيون فضـايي، فعاليت

عايت سلسـله مراتـب دانسـته شـده افزايش پويايي طرح و ر ). 11: 1392 آذرگون، و فالحي نژاد ،(حسين زادهاست يققروش تح -3

در انجام پژوهش از باشد. تحقيق از نوع كيفي و كمي مي. جهـت شـده ده و همبسـتگي اسـتفا روش تحقيق پيمايشي

آوري اطالعات؛ از مطالعات اسنادي و در بررسي نمونـه جمعدر آماري از مطالعات ميـداني و پيمايشـي اسـتفاده گرديـد.

در راستاي فرضيات و معيارهاي مطرح شده بخش پيمايشي؛ در خصوص مفهوم بينابينيت و بررسي كيفيـات آن در يـك

گـذر ( شـهري بـه عنـوان يـك فضـاي بينـابين تاريخي گذر تاريخي ساغريسـازان واقـع در محلـه ساغريسـازان در شـهر رشت به عنوان نمونه آماري و استفاده كننـدگان از فضـا بـه

اي نامـه )، پرسـش باشـند عنوان جامعه نمونه مورد بررسي ميتهيه و به طور متناسب بين استفاده كتتـدگان و شـاغلين از

مـال در مكـان بـه دسـت آوردن ميـانگين نر ا به منظورا، فضبـا اسـتفاده از مـدل كـوكران حجـم توزيع شد. نتايج نهايي،هـاي نامه . از ميان پرسششد محاسبه نفر 120 نمونه برابر با

(تكرار يـك توزيع شده، با استفاده از آزمون سواالت تكراري

35

كيفيت فضاي بينابين در گذرهاي تاريخي نمونه موردي: گذر ساغريسازان شهر رشت

نامـه پرسـش 120نامـه)، ال بـا فاصـله در طـول پرسـش ؤس مناسب براي تحليل تشخيص داده شد.

nم نمونه.: حج Nحجم جمعيت آماري : t ياz :(ضريب اطمينان قابل قبـول) درصد خطاي معيار :

96/1. q,p :5/0: نسبتي از جمعيت فاقد صفت معين

d :05/0: درجه اطمينان يا دقت احتمالي مطلوب گيـري گيري در ايـن تحقيـق از روش نمونـه براي نمونه

ر سراسـر با پـراكنش مناسـب جغرافيـايي د دار نظام تصادفيبـا 19-16و 14-10(در سـاعات تاسـتفاده شـده اسـ گذر

يكـي از معيارهـاي فاصله زماني در روزهاي مختلـف هفتـه). ت. و پايايي آنهاسـ (روايي) گيري مفاهيم اعتبار درستي اندازه

گيري دهد كه ابزار اندازه ال پاسخ ميؤمفهوم اعتبار به اين س ،بازرگـان و (سرمد سنجد مي تا چه حد خصيصه مورد نظر را

طريق محتوايي و ه نامه ب اعتبار و روايي پرسش). 170:1393پـس از .1گرفتبر اساس نظر متخصصين مورد سنجش قرار

گذار براي سـنجش هاي اثر ها و شاخص لفهؤمشخص كردن منامه اوليـه طراحـي و در چنـدين نوبـت پرسش، ابعاد تحقيق

نامه نهايي پرسش و گرديد اصالح براساس نظر اساتيد محترمهـاي محاسـبه پايـايي، تـرين شـيوه ي از رايج. يكتثبيت شد

اين ضـريب بـه عنـوان . است محاسبه ضريب آلفاي كرونباخدامنـه . شـود يكي از ضرايب پايايي با قابليت باال شناخته مي

ي نشان دهنده 0,7ضرايب باالتر از .است 1اعتماد از صفر تا ـ هـا زيـاد اسـت ين گويـه اين است كه همبسـتگي درونـي ب

نامـه، منظور سنجش پايايي پرسش به ).83 :1387 افشاني،(ضـريب آلفـاي كرونبـاخ محاسـبه ، spssافـزار در محيط نرم

چـون ميـزان .877/0عبـارت اسـت از گرديد؛ كه مقدار آننامـه از پرسش لذا باشد، مي 7/0آلفاي محاسبه شده باالتر از

در محيط ها نامه پرسشادامه، در .ستپايايي الزم برخوردار او فرضيات تحقيـق بـا ندتجزيه و تحليل گرديد spss افزار نرم

ضـريب :لف آماري همچـون تها و ضرايب مخ استفاده از مدلتحليـل گرديدنـد. آزمـون ...، خـي دو و همبستگي پيرسـون

اطالعات در بخش كيفي با استفاده از استدالل اسـتنتاجي و و اطالعات حاصـل از گرفتورت تطبيقي ص-تحليل توصيفي

. گرديدبخش پيمايشي پژوهش با استدالل استقرايي تحليل

مباني نظري .4 سيواژه شنا -4-1

در لغت نامه دهخـدا واژه بـين از جملـه لغـات اضـداد بـه معني جدايي و پيوستگي، فرق و وصل ميان دو چيز و جـدائي

ده آمده است. لغـت بـين، بسـته بـه تعريـف و شـرايط اسـتفا تواند با لغاتي همچون وصل، پيوستگي، فصل، جدائي، مـرز، مي

حد، لبه، جداره، آستانه و در نتيجه ربط هم معنـي و متـرادف بينابين فضايي كـه «شود. و طبق لغت نامه تخصصي معماري؛

دائما در حال حركـت اسـت، مكـاني در خـودش، محـدوديتي مـبهم، ساخته شده در حاشيه، فتح بـين قلمـرو دو جنگجـو،

سرگشته، دورگه و نامعلوم. بينابين، لزوماً يك فضـايي خـالي و يا يك فضاي بـاقي مانـده نيسـت. در يـك هندسـه بـا روابـط

شود، مكـاني كـه مي پيچيده، بينابيني به مكاني استوار تبديلهاي همزمان. كند، يك مكان ابهام هندسه آن را دم و بازدم مي

» نمايـد. لكه همواره ملحق مـي كند، ب بنابراين بينابين جدا نمي)The Metapolis dictionary of advanced architecture,

). 61: 1390 اسالمي، و اعتصام ، به نقل از بليالن اصل،2003 بينابيني به عنوان كيفيت عصر حاضر -4-2

ها، ارتباطات همه جانبـه و متقابـل هم زماني جهان بينيدر سـاحت فرهنگـي . باشـد هاي جهان معاصـر مـي از ويژگي

يابند كه در آن تمـام جهان امروز، روابط شكلي ريزوم وار ميگيرند و در فضاي ما بين ها در كنار يكديگر جاي مي فرهنگ

كننـد تركيب و اختالط فرهنگـي ايجـاد مـي هاي حوزهخود با بهره گيـري از معاصر نيزانسان )15-13: 1381 (شايگان،گـذارد فرهنگي در اختيارش ميه ارتباطات كران ك منابع بي

گيـرد. وي بـه در شرايطي بينابين در برابر اطالعات قرار مـي دهـد و بـين آنهـا ها مـي خواست خود ترتيبي تازه به آگاهي

.)1391 (فراشي، كند اتصال ايجاد مي بينابيني در علم و انديشه -4-3

هاي مختلف علـم بينابيني نوعي انديشه مطرح در حيطهاساس مقتضاي آن يك بينابيني بر ست كه در هراو انديشه

شود: رشته بيان ميها و نفوذ و در مورد هستي و نيستي و يگانگي آن هگل،

بررسي - البته به صورت تصويري مجرد و محض -ها گذر آنكرده است. چون هستي و نيستي يك چيزند، به درون

و كند كنند. هستي به درون نيستي گذر مي يكديگر گذر ميبرعكس نيستي به درون هستي. زيرا انديشه نيستي عبارتست از انديشه خأل و اين همان هستي محض است. در نتيجه اين انحالل هر مقوله به درون مقوله ديگر نياز به انديشه سومي به


آورد كه تصور گذار هستي و نيستي به درون يكديگر وجود مي ).1390تايي،به نقل از روس ،123:1355(ستيس، باشد مي

، وجـود سلسـله انديشه و عرفـان اسـالمي از ديدگاه ط هاي متعـدد امـري بـديهي بـوده و ارتبـا مراتب ميان عالم

پـذيرد. ايـن ها صورت مي ميان عوالم مختلف از طريق واسطها عالوه بر وظيفه ارتباط، نقش تكاملي خود را پـس از واسط

نماينـد مـي تغييـر و تبـديل ايفـا دريافت از طريـق تفسـير، ).65: 1390،اسالميو اعتصام ،(بليالن اصل

اي شـبكه عالم فيزيك،علم در 2بند چكمهظريه طبق ن. هـيچ يـك از باشـد هاي متعدد و به هم پيوسته مي با شاخه

هاي اين شبكه براي كل آن جنبه خواص هيچ كدام از بخشگر اصلي و بنيادي ندارد، خواص هر بخش ناشي از خواص دي

ها، سـاختار آن هاي متقابل ست و ميزان توان ارتباطها بخش آذرگـون، و زاده فالحي نـژاد (حسين كند شبكه را تعيين مي

1392 :3-2.(

تعريف فضاي بينابين -4-4هاي صورت گرفته توسط دكتر بليالن اصل، در پژوهش

گردد: هاي آن به صورت زير بيان مي فضاي بينابين و ويژگيوم، چگونگي و كيفيت آن متناسب باور به وجود فضاي س

شـود. وجـه اشـتراك آن با زاويه ديـد تعريـف و تفسـير مـي ي فضاست و فضا همـواره بررسي موضوع بينابيني در گستره

به عنوان مفهومي ميان دانشي مطـرح بـوده اسـت و فضـاي اي همـه جانبـه بـا معماري به عنوان بعدي از فضا كه رابطـه

ــاد آن دارد، شــناخته ــي ســاير ابع ــاب م ــاپن در كت شــود. كهاي معماري، به معرفي سه ويژگـي شـكل، كـاركرد و نظريه

هاي فضاي معماري پرداخته ترين ويژگي معنا به عنوان اصلياست. بدين ترتيب فضاي واسط نيز عالوه بر مشخصـه تمـايز

ــي ــاور داراي ويژگ ــاهاي مج ــي فض ــدي و فيزيك ــاي كالب هنتيجـه عـالوه بـر كاركردي مفهومي متعدد خواهد شد و در

گـردد، ابعـاد اينكه از ابعاد فضايي داراي مفهوم و اعتبـار مـي بخشـد. در نهايـت ديگري نيز بدان اعتبار و ارزش خاصي مي

پيوند هر سه مشخصه منجر به تعريف و تحديد فضاي سـوم خواهد شد. يعني فضاي بينابين فضايي است كه: بـر اسـاس

رزهـا و حـدود دارد، عناصر كالبدي كـه داللـت بـر تعيـين م كالبدي)؛ درون آن كـانون تمركـز - شود (شكلي محصور مي

- گردد (ارتبـاطي شود (معنايي) و محل تعامالت مي معنا مي ).61: 1390اسالمي، و كاركردي) (بليالن اصل، اعتصام

ويژگي هاي فضاي بينابين -4-5

كالبدي - ويژگي شكلي-4-5-1حد فاصل فضاي فضاي بينابين به عنوان آستانه در

. آستانه از آن 3گردد معماري با محيط پيرامون مطرح مييابد كه هم مشابه ديوار امكان تفكيك و جهت اهميت مي

آورد و هم نظير بازشو امكان اتصال تحديد شكل را فراهم مينمايد. در واقع آستانه ضمن تفكيك، به كمك مين ميأرا ت

كه بيانگر نحوه يك حوزه انتقالي و اتصالي به تداوميباشد پيوستگي شكل محدود با زمينه گسترده بدون مرز مي

و داللت بر امكان تعامل و تبادل متداوم آنها دارد، اشاره لذا فضاي بينابين، فضاي سوميست كه از تفكيك و . نمايد مي

آيد. يا تلفيق و يا ارتباط ميان دو فضا به وجود مي ويژگي معنايي -4-5-2

صر بينابيني بايد منتهي به معرفي بهتر و كارايي عناتر فضاهاي اطراف شود. كاركرد اين عناصر در منسجم

ها، خود حامل بار معنايي تكميل كارايي مجموعه همجواريجديدي است. اين فضاها در عين كارايي متقابل فضاها و

.گردد عناصر اطراف، موجب به هم تافتگي شديد آنها نيز مي

كاركردي-تباطيويژگي ار-4-5-3هاي موجود اش، تفاوت فضاي بينابين با ويژگي ارتباطي

هاي مختلف را به دليل تفاوت مفاهيم سازنده آنها، در عرصهنمايد و اين هاي مختلف مراتب فضايي تبديل مي به نسبت

امر به واسطه تعيين الگوي ارتباط و نظم حاكم بر روابطي گردد فضايي مي است كه در نهايت منجر به سازماندهي

).148-143: 1387 (بليالن اصل، هاي مختلف بينابيني در حوزه -4-6

بينابين درون و بيرون -4-6-1ترين حالـت تحديـد فضـا، اتصـال و يـا انفصـال دو ساده

و اعتصام ،(بليالن اصل ضاي درون و بيرون از يكديگر استفبنـدي فضـاي درون از قـدمت تقسـيم ).62: 1390 ،اسالمي

گردد كه انسان براي نخستين بار اقدام ون به زماني بر ميبيربه ساختن سرپناه نمود. تفاوت ميان اين دو فضا با گسـترش

تصاعدي الگوهاي گوناگون ساختمان افزايش يافت و به طوردر ايـن .)Nooraddin, 1999: 51( در طول تاريخ ادامه يافت

مصـنوعي ميان معماري به عنوان ابزاري براي خلق مرزهـاي ,Kent, Susan( كار برده شد كه در طبيعت وجود نداشت به

1990: pp. 2-3, Nooraddin, 1999: 52(. كه، رغم آن علي

37


ــرز و ــف م ــدوده تعري ــاختارهاي ،مح ــاد س ــب ايج موجول تاريخ شد، به همـان انـدازه گوناگون فضايي معماري درط

بـين از كيفيات جديدي در فضا، برمبناي محو كـردن و ،نيزبـه ،Venturi, 1967( د، به وجـود آمـ بردن مفهوم مرز درآن

شـاهد در معماري اي كه به گونه). 1382 نقل از شاهچراغي،كـه در آن فضاهايي، تحت عنوان فضاهاي بينـابين هسـتيم؛

شـرايطي بينـابين و رود مرز ميان داخل و خارج از بـين مـي ن گونه فضـاها آورد. اي داخل و خارج براي انسان به وجود مي

بصـري و ، ي حسي رابطه( اي خاص ي رابطه هر بار به واسطهفضاي بيـرون و فضـاي درون را در يـك )ي هندسي رابطه يا

سبب ادراك اين دو موقعيت بـه طـور و كند مكان تلفيق مي ). 1384 (شاهچراغي، شود هم زمان مي

؛ ارتبــاط درون و بيــرون در معمــاري ايــراندر خصــوص ني خود انعكاس يگـانگي فضـاي بيـرون و درون معماري ايرا

شـده و بوده، پيرامون هر بنا همواره جزئي از بنا محسوب ميالينفـك تفكـر معمارانـه بـه شـمار توجه به پيرامـون جـزء

).1378 (حائري، 4آمده مي فضاي بينابين و همجواري، خلوت و ازدحام -4-6-2

ت بر جدايي يا پيوستگي دو فضاي دروني و بيروني داللنمايد. ارتباط دو فضاي عمومي و خصوصي ميجدايي و يا

جدايي فضاي عمومي و خصوصي از يكديگر زماني نمود هايي همچون همجواري، خلوت و ازدحام يابد كه واژه مي

لغات به لحاظ كاركرد؛ فضاي: شخصي، اين .تعريف شوندسازند. اين فضاها نشان اجتماعي، عمومي و خصوصي را مي

و نمايانگر ميزان محرميت و به عبارتي حريم و دهندهباشند. چرا كه هاي متعدد فضايي مي قلمروي ميان عرصه

رعايت حريم نه تنها عامل تفكيك و تشخيص پديده از هاي همجوار است بلكه بر چگونگي نحوه اتصال هم حوزه

).63-62: 1390 ،اسالميو اعتصام ،(بليالن اصل داللت دارد بينابين، حريم فضاي -4-6-3

ريم توان فضاي بينابين دو مكان را ح نگاه كلي مي دردر بناهاي سنتي معماري ايران شاهد سلسله معرفي كرد.

حريم با توجه به نوع كاربري بنا مراتب ورودي براي حفظ حريم دسترسي، حريم : فضاهاي بينابيني با ايجادباشيم مي

).1391 (لفافچي، حريم رفتاري و يا بصري بينابيني ميان جديد و قديم -4-6-4

مقصود آن است؛ كه در فضايي كه در آن از قبل بناي چنان ساخته شود كه نوعي كهن وجود دارد، بناي نو آن

و زاده (حسين تلفيق ميان بناي كهن و نو وجود داشته باشد

). در واقع شاهد پيوند نيرومند كهنه و 17:1392 نژاد، فالحي ).1381 (استين، 5ده باشيمنو و گذشته و آين

عملكرد فضاي بينابين -4-7

شكلي و كالبدي-4-7-1بينابين كنترل قلمرو و ترين وظايف فضاي يكي از اصلي

باشد. مالكيت مي معنايي-4-7-2

دريافت، تفسير و تغيير و تجزيه و تركيب اطالعات و .مفاهيم

كاركردي و ارتباطي-4-7-3هاي دروني و بروني اركردضاي بينابين محل مواجهه كف

يند تأثيرگذاري نيروهاي دروني و آگردد و به مثابه بر ميپردازد و به تحويد شكلي كه واجد معناست ميبروني، هم

هم امكان تعامل و ارتباط آن شكل را با پيرامون فراهم ).63: 1390 ،اسالمي و اعتصام ،(بليالن اصل آورد مي

حـد -ن به عنوان آسـتانه فضاي بينابي توان گفت: لذا ميكنـد؛ ي با محـيط پيرامـون عمـل مـي فضاي معمار - فاصل

فضاي بينابين نقش سازماندهي اجزا و عناصر را در هر بنـا و فضاي شـهري داشـته و ظرفـي بـراي عملكردهـاي مختلـف

بـه عنـوان )؛135: 1387 (بلـيالن اصـل، شـود محسوب ميه بــر زمــان عــالو فضــايي حــد واســط دو يــا چنــد فضــا هــم

ثير گـذارده و أهـا نيـز تـ پذيري از فضاهاي اطراف، بدان ثيرأتفضاي بينابين بـه )؛207 (همان، دگرد دهي مي موجب شكل

هاي مختلفـي عنوان يك فضاي توليد كننده كه ابعاد و اندازهــاس ــاي دارد، داراي تضــاد در مقي ــاي ه ــين مرزه ش و همچن

فـي از در واقـع ايـن فضـا در طي .اش اسـت فيزيكي و فكـري ها از خرد تا كالن؛ شكل، كاركرد و معاني مختلفي به مقياس

فضــاي بينــابين، بــه نــوعي )؛ 135 (همــان، گيــرد خــود مــياي بـر فضـايي كـه جداكننده احساس فضاي قبلي و طليعـه

سلسـله بـا ايجـاد باشـد. فضـاهاي بينـابيني خواهد آمد، ميونه ن گبيننده را به نوعي اسير آن چيز كه و آفضايي؛ مراتب

ددهـ رفتار او را تحت تأثير قـرار مـي كند و كه بايد ببيند مي ).2: 1392 آذرگون، و نژاد فالحي ،زاده (حسين

بينابين معماري و شهر -4-8ها و تـابعي از نابين به عنوان محلي براي فعاليتفضاي بي

هاي زيبايي شناسـي و معـاني در شـهر اسـت و نشـان نشانهاحـي شـهري، دو فضـاي داخـل و دهد كه چگونـه در طر مي

ز كننـد. فضـاهاي بينـابين ا خارج در ارتباط با هم عمل مـي از ي باسـتاني، شـهرها ابتداي تمدن بشـر مطـرح بـوده و در


هـا و بـه فضاي بينابين به عنوان محلي بـراي انجـام فعاليـت عنوان يك فضاي مياني بين فضاهاي داخل و خارج اسـتفاده

اين فضـاها در منـاطق مختلـف البته چگونگي .گرديده استمتفاوت و تحت تاثير عواملي چون: آب و هوا، سنت، طبيعت

باشـد. در شـهرهاي سـنتي و . مي.محلي، مذهب، فرهنگ و .(مسير) معاصر اسالمي؛ فضاي بينابين هم به عنوان يك گذر

دگرد هاي خياباني مطرح مي و هم به عنوان مكاني در محيط)Nooraddin, 1998( . هاي اساسي معماري در ويژگي ازيكي

، استفاده از نـواحي داراي همپوشـاني شهرهاي خاورميانه نيزبا تداخل بين گذر و بنا به عنـوان محلـي بـراي ،بر روي هم

فعاليت و تعامل ميـان فضـاهاي عمـومي و خصوصـي اسـت ).120:1387 (بليالن اصل،

فضاهاي بينابين در معماري و شهرسازي ايران -4-9گيريي فضاهاي بينابيني، مفاهيم و اصول حـاكم شكلعامل

؛ كـه از 6باشـد بر سازماندهي فضايي عناصر معماري و شهري ميباشـند: تـري را دارا مـي تر و مستقيم ثير عميقأآن ميان، برخي ت

).178 (همـان، همچون اصل پيوستگي و سلسله مراتب فضـايي هاي سـاز و ساختطبق اصل پيوستگي فضايي؛ فضاي بينابين در

فضايي مجموعه معماري و شهري، مقياس كـالن شـهري را بـه دهـد. اي و در نهايت مقياس جز اتصـال مـي مقياس ميان محله

هاي عمومي را تبـديل بـه فضـاهاي اين فضاها گام به گام عرصه تر كرده است. نيمه عمومي

فضــاهاي بينــابين در مقيــاس كــالن بــازار اصــلي شــهر اصـر بينـابيني در مقيـاس ميــاني تـرين عن باشـد. اصـلي مـي

هاي بن بست، بـازار كـه عبارتند از: گذرهاي درجه دو، كوچهدر مقياس محلي در حكم يك گـذر شـهري اسـت، سـاباط، گشادگي فضايي ميـادين در مركـز محلـه، عناصـر ورودي و گشايش پيش فضاهاي ورودي، حياط بناهاي عمـومي نظيـر

هـاي موجـود در ايـوان هـا و كاروانسراها و مساجد و حسينيهــرد ــاس خ ــابين در مقي ــر بين ــا و عناص ــن بناه ــه)، اي (خان

باشـند سردرورودي، هشتي، داالن، حياط، ايوان و راهرو مـي .)67-65: 1390اسالمي، و اعتصام (بليالن اصل،

بينابين در مقياس مياني يفضاگذر شهري، -4-10ترين فضاهاي بينابين در مقيـاس گذرهاي شهري از مهم

تـرين ويژگـي آنهـا، ايجـاد اصـل باشند كـه اصـلي ياني ميماز طريـق تعريـف باشد؛ پيوستگي و سلسله مراتب فضايي مي

فضاهاي عمومي، نيمه عمـومي و نيمـه خصوصـي و تركيـب -179:1387 (بلـيالن اصـل، فضاهاي باز، بسته و نيمـه بـاز

از سويي گذر تنها وسيله ارتباطي كالبدي نيست بلكه ).209شـود. يـك گـذر تباط فكري و ذهنـي فـرد نيـز مـي سبب ار

تواند يك پتانسيل شهري قلمداد شـود چـرا شهري فعال ميكـه توانــايي جـاري ســاختن زنـدگي و هيــاهوي شــهري در

هاي متصل به آن تواند سبب رونق مكان ها را دارد و مي مكان ).1384 (شاهچراغي، گردد

نياز انسان در فضاهاي شهري -4-11ــت ــا فعالي ــاهده ه ــران و مش ــا ديگ ــل ب ــون تعام يي چ

هـاي اجتمـاعي هاي مردم، با به وجـود آوردن زمينـه فعاليت كنند شدن و اجتماعي پذيري به رشد فردي انسان كمك مي

). 60: 1393 ، به نقل از قنبران و جعفـري، 187-186 (لنگ،لذا معماري و شهرسازي بايد به جاي افتراق و جدايي در پي

هــا باشــد جتمــاعي و همبســتگي انســانافــزايش تعــامالت ا). مـــروري بـــر رونـــد 17: 1392 طهماســـبي، و (بهزادفـــر

سازد كـه ايـن هاي همگاني بر ما معلوم ميگيري عرصه شكلهـا در طـول تـاريخ مـدنيت نقـش مهمـي در زنـدگي مكان

انـد. ميـادين، بازارهـا، گـذرهاي هـا داشـته شهروندي انسـان هايي عنوان مكانمواره بهها هشهري و فضاهاي وابسته به آن

براي برقراري تعامالت اجتماعي در خاطره جمعي شهروندان ). 1392نـژاد، فالحي و زاده(حسين اندنقش به سزايي داشته

جين جيكوبز، بر نقـش فضـاهاي عمـومي شـهري در ايجـاد كند. به باور او آنچه از يك شـهر تعامالت اجتماعي تاكيد مي

ضـاهاي عمـومي شـهر بـه ويـژه مانـد ف در ذهن بيشـتر مـي بـه ،)135، 1386 ها و پياده روهاي آن است (پاكزاد، خيابان

). به اعتقاد كوين لينچ؛ فضـاي 99: 1389 جو، نقل از كاشانيشهري وسيله ايست براي برقـراري ارتباطـات اجتمـاعي كـه

و احساسات و يـا رفتـار ها افراد از طريق آن، اطالعات، ارزش: 1382 (تـواليي، دهنـد ديگر انتقـال مـي مورد نظر را به يكـ

توانـد ). فضاهاي عمومي در شهر و نواحي مسكوني مـي 116ها را از دعوت كننده و دسترس پذير باشند و مردم و فعاليت (گـل، محيط خصوصي به محيط عمومي بكشانند و برعكس

1378 :107.( بنابراين چگونگي ارتباط محيط عمومي با محيط خصوصـي

يابـد. مرزهـاي ز بـين ايـن دو ناحيـه اهميـت مـي و طراحي مرپـذير، بـه شـكل نـواحي گـذار و انتقـال، كـه نـه كـامالً انعطاف

خصوصي هستند و نه كامالً عمومي، به عنـوان عناصـري پيونـد كننـد و حركـت بـين فضـاهاي دهنده و مرتبط كننده عمل مي

عمومي و خصوصـي و بـين درون و بيـرون را بـراي سـاكنين و (همان). از سـويي، اعمـال غيـر قابـل كنند ا تسهيل ميه فعاليت

پيش بيني بدون برنامه و خود انگيخته بخش مهمـي از چيـزي هســتند كــه حركــت و توقــف در فضــاهاي شــهري را جــذاب

كنند. هنگامي كه در حال حركت هستيم بـا ديـدن مـردم و مي

39


تـر نگـاه كنـيم و يـا حتـي شويم كه از نزديـك وقايع تشويق مي ). در19-20:1392 (گـل، ملحـق شـويم ها نيم و به آنتوقف ك

كند، براي ديگـران واقع هنگامي كه كسي شروع به انجام كار ميتمايل آشكاري براي ملحق شدن يـا شـركت جسـتن يـا حتـي

دهنـد وجـود دارد. در ايـن تجربه كردن آنچه ديگران انجام مـي ارده و تواننـد بـر روي يكـديگر تـاثير گـذ حالت افراد و وقايع مي

). لــذا فضــاي 67:1378 (گــل، موجــب بــرانگيختن هــم گردنــدهاي عمومي را به فـرد عمومي در شهرها اجازه حركت و فعاليت

آورد، با هـم دهد، آنها را از محدوده فضاي خصوصي به در مي مي كنـد سـازد و زمينـه مشـاركت مـردم را فـراهم مـي مرتبط مـي

)Banz, 1970: 28، ،111: 1382 به نقل از تواليي.( چارچوب نظري پژوهش -5

ردهـاي و عملكهـا اي از ويژگـي خالصه ،2و 1 در جدولبه منظور فضاي بينابين و نيازهاي انسان در فضاهاي شهري

گردد. ارايه ميمدل نظري پژوهش تهيهبندي و جمع

)1394 موفق (نگارندگان،خصوصيات فضاهاي شهري :1 جدول

خصوصيات فضاهاي شهري موفق ايجاد تعامالت اجتماعي 1 خصوصي و عموميپذير بين نواحي مرزي انعطاف 2 فضاهاي درون و بيرونپذير بين مرزي انعطاف 3 فعاليت بين فضاهاي عمومي و خصوصيتسهيل حركت و 4 فعاليت بين فضاهاي درون و بيرون تسهيل حركت و 5 هاي عمومي ب افراد به سمت فعاليتجذ 6 ها زمينه مشاركت افراد در فعاليتن فراهم كرد 7 جه به اصل تمايل به مشاركت افرادبرانگيختن افراد و وقايع با تو 8

)1394ها و عملكرد فضاي بينابين (نگارندگان، : ويژگي2 جدول

ويژگي فضاي معماري شكل 1 معنا 2 كاركرد 3

ويژگي فضاي بينابين

كلبدي-شكلي 1 د فاصل فضاي معماري با محيط پيرامون.به عنوان آستانه در ح -ضمن تفكيك دو فضا، از طريق اتصال و انتقال موجب پيوستگي دو فضا و تعامل و تبـادل متـداوم آنهـا -

گردد. مي

معرفي بهتر و فضاهاي اطراف. - معنايي 2 حاوي بار معنايي جديد در تكميل معنايي فضاهاي اطراف. -

هاي مختلف فضايي از طريق اصل سلسله مراتب فضايي. فضايي بين عرصه سازماندهي كاركردي-ارتباطي 3 عملكرد فضاي بينابين در فضاهاي معماري و شهرسازي

شود. مي دارد، محصورها بر اساس عناصر كالبدي كه داللت بر تعيين مرز - كلبدي-شكلي 1 كنترل قلمرو و مالكيت. -

شود. مي درون آن كانون تمركز معنا - معنايي 2 دريافت، تفسير و تغيير و تجزيه و تركيب اطالعات و مفاهيم. -

كاركردي-ارتباطي 3

گردد. مي محل تعامالت - يند تأثيرگذاري نيروهاي دروني و بروني است.آمحل مواجهه كاركرد هاي دروني و بروني و بر - ايجاد پيوستگي و ارتباط بين فضاهاي خصوصي و عمومي و نيمه عمومي. -پردازد و هم امكان تعامل و ارتبـاط آن شـكل را بـا پيرامـون مي هم به تحويد شكلي كه واجد معناست -

آورد. مي فراهم


تلفيقي از جز و كل. 5 تلفيقي از درون و بيرون. 6 تلفيقي از فضاي شهري و فضاي معماري. 7 تلفيقي از فضاي خصوصي،نيمه عمومي و عمومي. 8 ها. اي مختلف و محلي براي فعاليتظرفي براي عملكرده 9 هاي مختلف. ي شكل، كاركرد و معاني مختلف در مقياسادار 10 ثير بر احساس و ادراك انسان براي ايجاد روابط بين فضاها.أت 11

همان طور كه گفته شد؛ در اين مقاله بـر خصوصـيات و

هاي گذرهاي شهري تاريخي بـه عنـوان يـك فضـاي ويژگيگردد. گـذر از آنجـا كـه بخشـي از فضـاي كز ميبينابين تمر

ــي ــت، داراي ويژگ ــاري اس ــاطي و معم ــكلي، ارتب ــاي ش همعنايي است. و به عنوان فضايي حد واسط دو يـا -كاركردي

ثيرپذيري از فضاهاي اطـراف، أچند فضا، هم زمان، عالوه بر تدر گردد. دهي آنها مي ها نيز تاثير گذارده و موجب شكل بدان

بافت قديمي شهرها، گذرها هم نقش ارتبـاط دادن و واقع در انـد هـا را بـر عهـده داشـته هم نقش جدا نگاه داشتن مكـان

).207: 1387 (بليالن اصل،هاي فضـا و بـه تبـع آن فضـاي معمـاري و لذا گذر؛ ويژگي

همچنين مفاهيم معرف بينابيني را توامان داراست. و بـه عنـوان ين فضـاي شـهري و فضـاي يك فضاي بينابين، درحد واسط بـ

گـردد. بـا ها و عملكردهاي ذكر شده مطرح مي معماري با ويژگيعملكردهـاي فضـاي و 1 مقايسه مباحث مطرح شده در جـدول

خصوصـيات مـورد مطـرح كـرد؛ تـوان مـي 2 بينابين در جدولشـود، در انتظار از فضاهاي شهري موفق كه گذرها شامل آن مي

ينابين نهفته است.هاي فضاي ب عملكردها و ويژگي االت تحقيقؤس -6

لــذا بــا توجــه بــه مــدل نظــري پــژوهش در ارتبــاط بــا االت زير در ارتباط با عملكـرد ؤهاي فضاي بينابين؛ س ويژگي

گردد: گذر به عنوان يك فضاي بينابين مطرح ميآيا وجود گذرها در ساختار شهر، به عنـوان يـك فضـاي �

ت اجتماعي بين افراد تواند در تقويت ارتباطا بينابين، مي موثر گردد؟

آيا وجود گذرها در ساختار شهر، به عنـوان يـك فضـاي � بينـابين، بـا كيفيـت تلفيــق فضـاي معمـاري و شــهري،

توانـد عـاملي جهـت جـذب افـراد بـراي اسـتفاده از ميو مشاهده و مشـاركت در فضاهاي معماري متصل به آن

فعاليت هاي هدفمند درون فضاهاي معماري باشد؟ تحقيق فرضيات -7

گردد: هاي تحقيق بدين صورت مطرح مي فرضيه

ن با توجه به عملكرد كاركردي و ارتبـاطي فضـاي بينـابي .1توان بيان كرد كه گـذر در راستاي برقراري تعامالت، مي

بــه عنــوان يــك فضــاي بينــابين، در تقويــت ارتباطــات ثري دارد.ؤاجتماعي بين افراد نقش م

بينـابين، فضـاي سـومي كـه گذر به عنوان يـك فضـاي .2تلفيقي از فضاي شهري و معماري است؛ موجـب جـذب افراد براي استفاده از فضـاي معمـاري در سـاختار شـهر

گردد. ميگذر به عنوان يك فضاي بينابين با ايجاد پيوستگي بـين .3

فضاي معماري و فضاي شهري موجب آشـنايي افـراد بـا ن عبـور هـاي درون آن، در حـي بناي معماري و فعاليـت

ثر جهت ايجاد انگيـزه در ؤتواند عاملي م گردد. لذا مي ميــف ــراي توق ــراد ب ــاركت در اف ــي مش ــاهده و حت و مش

هاي هدفمند درون فضاي معماري باشد. فعاليت ها يافته -8 گذر ساغريسازان :نمونه موردي -8-1

در انتهاي شرقي بافت قديم رشت قـرار محله ساغريسازانبزرگ زاهدان اسـت و از جملـه محـالت بخشي از محله دارد.

شود. اين محله و بناهـاي يـاد قديمي شهر رشت محسوب ميشده آن بيش از يك و نيم قرن قدمت دارد و بخشي از آن جز

آيد. اين محله بـه تـدريج و بـدون بافت فرسوده به حساب ميبرنامه قبلي، به تبعيت از بازار قديمي رشت در زمان صـفويه و

ازار، به مرور توسط ساكنان آن ساخته شده و مورد در اطراف باستفاده مسكوني قرار گرفته است. ايـن محلـه از يـك راسـته

شود. ساغريسازان جز محـدود محـالت رشـت بازار تشكيل مياز است كه بافت سنتي خود را تا حد زيادي حفظ كرده است.

هاي ديگر محله، وجود چنـدين مركـز مـذهبي جمله مشخصههاي مهـم و قابـل توجـه ست. قدمت و سنت از ويژگيدر آن ا

ــاريخي امروزو محلــه ساغريســازان اســت ــافتي فرســوده و ت بشود كـه بخشـي از آن دسـتخوش تغييـر شـده. محسوب مي

عناصر مهم محله شامل مسجد گلدسته ساغريسازان، بقعه آقـا هـاي سيد عباس و اسماعيل، حمـام حـاجي و تعـدادي خانـه

41


: 1388 شـارمي، و ، صـميمي (پرتوي باشد مي ارزش قديمي باــرار دارد: گــذر ).28 ــه ق ــن محل ــدين گــذر معــروف در اي چن

.)6-1 (شكل ساغريسازان، سنگ پل و دانش سرا

معرفي گذرهاي محله ساغريسازان (نقشه شهر رشت) :1 شكل

هبي و تاريخي محدوده مورد مطالعه (گوگل ارث)اماكن مذ: 2 شكل

: گذر ساغريسازان3 شكل

(نگارندگان) بقعه آقا سيد عباس: 4 شكل

مسجد حاج سميع: 5 شكل

(نگارندگان) مسجد گلدسته: 6 شكل

نامه تدوين پرسش -8-2االتي در راستاي هر يـك از متغيرهـاي سـه فرضـيه، ؤس

با اسـتفاده از مـاتريس همبسـتگي در محـيط مطرح شد كه spss مـورد سـنجش قـرار گرفـت ، ميزان رابطـه بـين آنهـا .

نامه كه نشان دهنده يك متغير االتي از پرسشؤ(تشخيص س .)3 (جدولباشند) مي

)1394 در راستاي فرضيات (نگارندگان، نامه سواالت پرسش: 3 جدول

ارتباطات اجتماعي .1 فرضيههاي اختياري و برقراري ارتباطات اجتماعي (به عنوان محلـي بـراي م فعاليتبه چه ميزان گذر ساغريسازان را به عنوان محلي براي انجا .7 س

دانيد؟ مي هاي گروهي و...) موفق انجام فعاليت توقف و صحبت كردن با مردم، د؟باش ميبه نظر شما به چه ميزان گذر ساغريسازان عالوه بر اين كه يك مسير عبوري است؛ مكاني براي توقف و گذران اوقات نيز .8 س

جذب افراد براي استفاده از فضاي معماري .2 فرضيه شويد؟ مي ها و ...) تشويق دكان حمام، مسجد، (بقعه، هنگام عبور در گذر، به چه ميزان به حضور در بناهاي معماري موجود .9 س دانيد؟ مي خدماتي و... ) متصل به آن ،تجاري (فضاي مذهبي، ثر در رونق بخشي به فضاهاي معماريؤ. به چه ميزان اين گذر را عاملي م10 س

*گذر ساغريسازانــورد ــدوده مـ (محـ

مطالعه) *گذر سنگ پل *گذر دانش سرا

بقعه آقا سيد عباس

مسجد گلدسته (ساغريسازان)

مسجد حاج سميع حمام حاجي


تلفيق فضاي شهري و معماري .2 فرضيهكنيـد كـه در آن فضـاي به چه ميـزان حـس مـي ها و ...)، دكان حمام، مسجد، (بقعه، هنگام عبور و مشاهده فضاهاي معماري اطراف .11 س

معماري حضور داريد؟هـا و ...) دكـان حمـام، مسجد، و فضاهاي معماري متصل به آن (بقعه، (فضاي شهري) به نظر شما، ارتباط بصري و حسي كه بين گذر .12 س

برقرار است، توانسته باعث تلفيق اين دو فضا (فضاي شهري و فضاي معماري) گردد و حسي از پيوسته بودن فضاي گـذر و فضـاهاي معمـاري متصل به آن را در شما ايجاد كند؟

توانسته به عنوان يك عنصر واسط ارتباط دهنده، رفت و آمد بين گذر و بناهـاي معمـاري متصـل بـه آن گذر ساغريسازان، تا چه حد .13 س ها و ...) را براي افراد تسهيل نمايد؟ دكان حمام، مسجد، (بقعه،

مشاركت در فعاليت .3 فرضيهفرهنگـي و خـدماتي، تجـاري، گذر(كاربري مذهبي، هاي اين به چه ميزان با مشاهده فعاليت هاي در حال انجام در هر يك از كاربري .14 س

گرديد؟ مي تشويق به توقف و تماشاي فعاليت و يا حتي شركت در آن فعاليت ....)،

ها تحليل داده -9 اطالعات پايه -9-1

برداران ها به طور متناسب بين شاغلين و بهره نامه پرسش) بـه كنندگان درصد استفاده 50درصد شاغلين و 50( از فضا مكان به دست آوردن ميانگين نرمال در نتايج نهايي،ا منظور

نامـه بـه عنـوان جامعـه پرسش 120كه از تعداد توزيع شد.%) 7/51( نفر را زنان 62%) و 3/48( نفر را مردان 58نمونه،

اند. همچنين تعدادي نيز به طور تصـادفي در را تشكيل داده محل سكونت داشتند.

نامـه بـه صـورت حسـي االت پرسشؤس با توجه به اينكهاست و سعي در برداشـت حـس و حـال فضـا دارد؛ بنـابراين

ــون: ــراد چ ــردي اف ــيات ف ــزان خصوص ــن، مي جنســيت، ستواننـد بـر پاسـخ تحصيالت و سكونت و اشتغال در محل مي

سـن، وجود رابطه بـين جنسـيت، ثيرگذار باشند. لذا أافراد تخ آنها به متغيرهاي تحصيالت، سكونت و اشتغال و نحوه پاس

؛ جـذب 1 تقويت ارتباطات اجتماعي گذر، در راستاي فرضيهافراد براي اسـتفاده از فضـاي معمـاري در سـاختار شـهر در

و ميزان مشـاركت افـراد در فعاليـت هـاي 2 راستاي فرضيهتوسـط ؛ 3هدفمند درون فضاي معماري در راسـتاي فرضـيه

بررسي گرديد. spss افزار نرم

)1394 رده سني در جامعه نمونه (نگارندگان،درصد .1 نمودار

)1394 ميزان تحصيالت افراد در جامعه نمونه (نگارندگان، .2نمودار

وضعيت سكونت و اشتغال در محل در جامعه نمونه .3 نمودار

)1394 (نگارندگان،

گذر به عنوان يك فضاي بينابين، در تقويـت :1فرضيه -9-2 ثري داردؤي بين افراد نقش مجتماعارتباطات ا

مطرح شـد 1، دو سوال در راستاي فرضيه3 طبق جدولكه با استفاده از ماتريس همبستگي نيز ميـزان ارتبـاط آنهـا

هاي افـراد در مورد بررسي قرار گرفت. در ادامه مجموع پاسخارتباطـات يال در يك متغير جديد بـه نـام ارتقـا ؤاين دو س

در پنج گروه (بسيار كم تا بسـيار اجتماعي محاسبه و مجدداً، نظـرات 4و جـدول 4بندي گرديد. طبق نمـودار زياد) دستهدهندگان در ارتياط با پتانسيل گذر براي تقويـت مثبت پاسخ

ارتباطات اجتماعي بين افـراد، درصـد بيشـتري را بـه خـود تـوان گفـت كـه افـزايش بنـابراين مـي اختصاص داده است.

13.3

33.3 26.7

12.5 10.8 3.3

0

10

20

30

40

20-10 30-20 40-30 50-40 60-50 70-60

صددر

رده سنی

6.7

46.7

20.8 21.7 3.3 0.8

0204060

صددر

تحصيالت

58.3 50

41.7 50

0

20

40

60

80

اشتغال سکونت

صددر

خير بلی

43


حاضـر در گـذر بـه عنـوان يكـي از ارتباطات اجتماعي افراد باشد. هاي گذر به عنوان فضاي بينابين قابل قبول مي ويژگي

ارتباطات اجتماعي (نگارندگان، يدرصد فراواني متغير ارتقا .4 نمودار

1394(

هاي پرسش شوندگان به متغيرهاي تقويت ميانگين پاسخ: 4 جدول )1394 ن،نگارندگاري (اعي و تلفيق فضاهي شهري و معماتعامالت اجتم

تقويت تعامالت متغير اجتماعي

تلفيق فضاي شهري و معماري

3,18 3,20 ميانگين

سن، تحصيالت، سكونت و اشتغال و رابطه بين جنسيت، �كيفيــت تقويــت ارتباطــات اجتمــاعي گــذر در راســتاي

.1 فرضيهثيرگذاري خصوصيات أبه علت ت همان طور كه گفته شد،

اسخ افـراد، رابطـه بـين خصوصـيات فـردي فردي افراد در پارتباطـات اجتمـاعي، توسـط يجامعه نمونه و كيفيت ارتقـا

مـورد سـنجش spss افـزار نرمضريب همبستگي پيرسون در قرار گرفت.

عنـاداري م هگونـه رابطـ فرض صفر: بين دو متغيـر هـيچ � وجود ندارد.

فرض يك: بين دو متغير رابط معنادار وجود دارد. �

هاي جنسيت، سن، تحصيالت، ابطه معناداري بين متغيرر: 5 جدولدر راستاي كيفيت تقويت ارتباطات اجتماعي گذرسكونت و اشتغال و

)1394 (نگارندگان، 1فرضيه sig ضريب همبستگي نام متغير

015/0 -221/0 جنسيت 1 002/0 281/0 سن 2 717/0 -033/0 تحصيالت 3 018/0 -216/0 سكونت 4 475/0 -066/0 اشتغال 5

ارتباطات اجتماعي گذر به تفكيك يدرصد فراواني متغير ارتقا .5 نمودار

)1394 ت (نگارندگان،جنسي

درصد فراواني متغير ارتقا ارتباطات اجتماعي گذر به تفكيك .6 نمودار

)1394 رده سني (نگارندگان،

گذر به تفكيك درصد فراواني متغير ارتقا ارتباطات اجتماعي .7 نمودار

)1394 وضعيت سكونت در محل (نگارندگان، ، عـدد ضـريب 5 بـا توجـه بـه جـدول ثير جنسيت، أت

بـوده كـه نشـان -/.221همبستگي پيرسون محاسـبه شـده دهد رابطه مستقيم و معني داري(هر چند ضـعيف) بـين مي

و همچنــــين ).-p<1>1ايــــن دو متغيــــر وجــــود دارد ()015=./sigبـوده. 05ار بودن كمتـر از د ) يعني سطح معني ./

شود. با توجه بنابراين فرض صفر رد و فرض يك پذيرفته ميهـا نظـر مسـاعدتري ، آقايان در مقايسه بـا خـانم 5نموداربه

اند. نسبت به متغير تقويت ارتباطات اجتماعي گذر داشته، عدد ضريب همبسـتگي 5با توجه به جدولثير سن، آت

دهـد رابطـه وده كه نشان مـي /. ب281پيرسون محاسبه شده (هر چند ضعيف) بـين ايـن دو متغيـر داري مستقيم و معني

) يعني سـطح sig/.=002و همچنين () -p<1>1وجود دارد (

3.3

14.2

37.5

28.3

16.7

0

10

20

30

40

صددر

بسيار زياد زياد متوسط کم بسيار کم

0 6.5

10.3 17.7

41.4 33.9

24.1 32.3

24.1

9.7

0

10

20

30

40

50

زن مرد

صددر


020406080

20-10 30-20 40-30 50-40 60-50 70-60

صددر


4.2 2 7.1

24

38.6 36 27.1 30

22.9

8

0

10

20

30

40

50

غير ساکن ساکن

صددر



/. بوده. بنابراين فـرض صـفر رد و 05دار بودن كمتر از معنيشـود. بنـابراين بـين سـن و نحـوه فرض يـك پذيرفتـه مـي

رابطـه معنـاداري 1ضـيه االت در راستاي فرؤپاسخشان به سسـال 60-70رده سـني ، 6 روجود دارد. كه با توجه به نمودا

اند. بيشترين پاسخ مثبت نسبت به اين كيفيت را داشته، عـدد ضـريب 5 بـا توجـه بـه جـدول ثير تحصيالت، أت

بـوده كـه نشـان -/.033همبستگي پيرسـون محاسـبه شـده دارد دهد رابطه بسيار ضعيفي بـين ايـن دو متغيـر وجـود مي

)1<p<1-.( ) 717و همچنــين=./sigدار ) يعنــي ســطح معنــيشود. /. بوده. بنابراين فرض صفر پذيرفته مي05بودن بيشتر از

ثيري بر روي پاسخ افراد نداشته.أو ميزان تحصيالت هيچ ت، عـدد ضـريب 5 بـا توجـه بـه جـدول ثير سـكونت، أت

بـوده كـه نشـان -/.216همبستگي پيرسون محاسـبه شـده داري(هر چنـد ضـعيف) بـين دهد رابطه مستقيم و معني مي

و همچنــــين ) -p<1>1ايــــن دو متغيــــر وجــــود دارد ()018=./sigبـوده. 05دار بودن كمتر از ) يعني سطح معني ./

شود. با توجه بنابراين فرض صفر رد و فرض يك پذيرفته ميانـد، نظـر ، افرادي كه در محـل سـكونت داشـته 7 به نمودار

اند. بت به اين متغير داشتهمساعدتري نس، عــدد ضــريب 5 بــا توجــه بــه جــدولثير اشــتغال، أتــ

بـوده كـه نشـان -/.066همبستگي پيرسـون محاسـبه شـده دهد رابطه بسيار ضعيفي بـين ايـن دو متغيـر وجـود دارد مي

)1<p<1-) 475) و همچنين=./sig دار ) يعنـي سـطح معنـيشـود پذيرفته مي/. بوده. بنابراين فرض صفر 05بودن بيشتر از

ثيري بر روي پاسخ افراد نداشته.أو اشتغال در محل، هيچ تپيوسـتگي بـين فضـاي معمـاري و فضـاي : 2 فرضيه -9-3

ثيرات مثبت بـر تشـويق و جـذب افـراد أتواند سبب ت شهري مي براي استفاده از فضاي معماري در ساختار شهر گردد.

ال در راسـتاي پيوسـتگي فضـاي ؤ، سه س3 طبق جدولمعمــاري و شــهري در گــذر مطــرح شــد كــه بــا اســتفاده از ماتريس همبستگي، ميزان ارتبـاط آنهـا مـورد بررسـي قـرار

ال در ؤهاي افراد در اين سه سـ گرفت. در ادامه مجموع پاسخدر پنج گروه (بسـيار كـم يك متغير جديد محاسبه و مجدداً

، 4 جـدول و 8 طبق نمودار بندي گرديد. تا بسيار زياد) دستهدهندگان در ارتياط با پتانسيل گذر براي نظرات مثبت پاسخ

تلفيق فضاي شهري و معماري درصـد بيشـتري را بـه خـود اختصاص داده است.

در راستاي ميزان جذب افـراد بـراي اسـتفاده از فضـاهاي مطرح شد كه با استفاده ال ؤمعماري موجود در گذر نيز، دو س

از ماتريس همبستگي، ميزان ارتباط آنهـا مـورد بررسـي قـرار

ال در ؤسـه سـ هاي افراد در اين گرفت. در ادامه مجموع پاسخ(بسـيار كـم تـا يك متغير جديد محاسبه و مجددا در پنج گـروه

، 6 و جـدول 9 بنـدي گرديـد. طبـق نمـودار دسـته بسيار زيـاد) نظرات مثبت پاسخ دهندگان در ارتياط با پتانسيل گـذر بـراي جذب افراد به سمت فضاهاي معمـاري موجـود در آن، درصـد

بيشتري را به خود اختصاص داده است.

درصد فراواني متغير تلفيق فضاي شهري و معماري در گذر .8 نمودار

)1394 (نگارندگان،

ي هااستفاده از فضا جذب افراد برايدرصد فراواني متغير .9 نمودار

)1394 موجود در گذر (نگارندگان،معماري

بـه تنهـايي قابـل قبـول هـا متغير اين بنابراين هر يك ازتگي بـين فضـاي معمـاري و پيوس ، متغير2 باشد. فرضيه مي

مثبت بر تشويق و جذب افـراد بـراي فضاي شهري را عاملي داند؛ لذا رابطه موجود در آن ميي معماري هااستفاده از فضا

بين اين دو متغيـر توسـط ضـريب همبسـتگي پيرسـون در مورد سنجش قرار گرفت. spssفزار ا نرمگونه رابـط معنـاداري بين اين دو متغير هيچ فرض صفر: �

وجود ندارد. فرض يك: بين اين دو متغير رابط معنادار وجود دارد. �

داري بـين دو رابطـه معنـي spss افـزار نرمبا استفاده از و جذب افراد براي پيوستگي فضاي شهري و معماري( متغير

سـنجيده شـد. فضاي معماري در سـاختار شـهر) استفاده از /. بوده كه 780عدد ضريب همبستگي پيرسون محاسبه شده

5.8

18.3

40

27.5

8.3

0

10

20

30

40

50

صددر


2.5

10.8

26.7 32.5

27.5

0

10

20

30

40

صددر


45


داري بين اين دو متغير دهد رابطه مستقيم و معني نشان مي) يعنــي ســطح sig=0).و همچنــين (-p<1>1وجــود دارد (

/. بوده. بنابراين فـرض صـفر رد و 05دار بودن كمتر از معني شود. ميفرض يك پذيرفته

سن، تحصيالت، سكونت و اشتغال و رابطه بين جنسيت، �ميزان جذب افراد براي استفاده از فضاهاي معماري

2 در راستاي فرضيه موجود در گذرثيرگذاري خصوصيات أهمان طور كه گفته شد، به علت ت

فردي افراد در پاسخ افـراد، رابطـه بـين خصوصـيات فـردي اد براي اسـتفاده از فضـاهاي جامعه نمونه و كيفيت جذب افر

معماري موجود در گذر، توسط ضريب همبسـتگي پيرسـون مورد سنجش قرار گرفت. spss افزار نرمدر گونه رابط معناداري وجود فرض صفر: بين دو متغير هيچ �

ندارد. فرض يك: بين دو متغير رابط معنادار وجود دارد. �

، 7ولدر جـد sigبا توجه به مقادير ضريب همبسـتگي و فرض صفر در هر پنج متغير خصوصيات فردي افراد پذيرفته

گونـه ارتبـاط معنـاداري بـين خصوصـيات گردد. لذا هيچ ميفردي افراد و نحـوه پاسـخ آنهـا بـه متغيـر كيفيـت گـذر در راستاي جذب افراد براي استفاده از فضاهاي معماري موجود

در گذر، وجود ندارد.

رسش شوندگان به متغيرهاي جذب افراد هاي پ : ميانگين پاسخ6 جدولهاي هدفمند در فضاهاي معماري موجود در گذر و مشاركت در فعاليت

)1394 (نگارندگان، درون آنها

متغيرجذب افراد در استفاده

از فضاهاي معماري در افراد مشاركت

داخل فضاها فعاليت 3,24 3,51 ميانگين

اي جنسيت، سن، تحصيالت، ه رابطه معناداري بين متغير :7 جدول

ميزان جذب افراد براي استفاده از فضاهاي معماري سكونت و اشتغال و )1394 (نگارندگان، 2در راستاي فرضيه موجود در گذر

sig ضريب همبستگي نام متغير

142/0 -135/0 جنسيت 1 777/0 026/0 سن 2 145/0 134/0 تحصيالت 3 173/0 -125/0 سكونت 4 932/0 -008/0 اشتغال 5

پيوســتگي بـين فضــاي معمـاري و فضــاي :3فرضـيه -9-4ثيرات مثبـت بـراي مشـاركت افـراد در أتواند سبب ت شهري مي

هاي هدفمند درون فضاي معماري گردد. فعاليت مشـاركت ميـزان ال در راسـتاي ؤس ، يك3 طبق جدول

موجـود معماري يهافضا درون هدفمند هاي فعاليت در افرادنظـرات ، 6 و جـدول 10 طبـق نمـودار طـرح شـد. م در گذر

در افـراد مشـاركت ميزان مثبت پاسخ دهندگان در ارتياط با، گـذر در موجود معماري فضاهاي درون هدفمند هاي فعاليت

درصد بيشتري را به خود اختصاص داده است.

هاي فعاليت در افراد مشاركت ميزاندرصد فراواني متغير .10 نمودار

)1394 (نگارندگان، گذر در موجود معماري فضاهاي روند هدفمند

تگي بين فضاي معمـاري و فضـاي پيوس ، متغير3 فرضيه هـاي فعاليـت در افـراد مشـاركت مثبت بـر شهري را عاملي

داند. لـذا مي گذر در موجود معماري فضاهاي درون هدفمندرابطه بين اين دو متغير توسط ضريب همبسـتگي پيرسـون

مورد سنجش قرار گرفت. spss افزار نرمدر گونه رابـط معنـاداري فرض صفر: بين اين دو متغير هيچ �

وجود ندارد. فرض يك: بين اين دو متغير رابط معنادار وجود دارد. �

داري بـين دو رابطـه معنـي spss افـزار نـرم با استفاده از مشـاركت و ميزان پيوستگي فضاي شهري و معماري( متغير موجـود معماري فضاهاي درون هدفمند ايه فعاليت در افراد

گذر) سـنجيده شـد. عـدد ضـريب همبسـتگي پيرسـون دردهد رابطه مسـتقيم و /. بوده كه نشان مي480محاسبه شده

ــر وجــود دارد ( معنــي ــن دو متغي ــين اي ). و -p<1>1داري ب/. 05دار بـودن كمتـر از ) يعني سطح معنيsig=0همچنين (

شود. و فرض يك پذيرفته ميبوده. بنابراين فرض صفر رد و سن، تحصيالت، سكونت و اشتغال ،رابطه بين جنسيت

فضــاهاي هــاي هدفمنــد فعاليــت در افــراد مشــاركت ميــزان .3 گذر در راستاي فرضيه در موجود معماري

8.3

24.2 25.8 25

16.7

0

5

10

15

20

25

30

صددر



ثيرگذاري خصوصيات أبه علت ت همان طور كه گفته شد،فردي افراد در پاسخ افـراد، رابطـه بـين خصوصـيات فـردي

هـاي فعاليـت در افراد مشاركت ميزانمعه نمونه و كيفيت جاگــذر، توســط در موجــود معمــاري فضــاهاي درون هدفمنــد

مـورد سـنجش spss افـزار نرمضريب همبستگي پيرسون در قرار گرفت.

گونه رابط معناداري وجود فرض صفر: بين دو متغير هيچ � ندارد.

.فرض يك: بين دو متغير رابط معنادار وجود دارد �

هاي جنسيت، سن، تحصيالت، ر: رابطه معناداري بين متغي8 جدول هاي هدفمند فعاليت در افراد مشاركت ميزاناشتغال و سكونت و

(نگارندگان، 3 در راستاي فرضيه گذر در موجود معماري فضاهاي1394(

sig ضريب همبستگي نام متغير

468/0 -067/0 جنسيت 1 444/0 070/0 سن 2 465/0 067/0 تتحصيال 3 677/0 -038/0 سكونت 4 410/0 -076/0 اشتغال 5

، 8در جـدول sigبا توجه به مقادير ضريب همبسـتگي و

فرض صفر در هر پنج متغير خصوصيات فردي افراد پذيرفته گونـه ارتبـاط معنـاداري بـين خصوصـيات گردد. لذا هيچ مي

در فردي افراد و نحـوه پاسـخ آنهـا بـه متغيـر كيفيـت گـذر هدفمنــد هــاي فعاليــت در افــراد مشــاركت ميــزانراســتاي موجود در گذر، وجود ندارد. معماري فضاهاي

نتايج -10با توجه به نتايج حاصل از بخـش پيمايشـي در راسـتاي

ــژوهش ــلي پ ــدف اص ــاي -ه ــوم معماري(فض ــي مفه بررسبينابين) در يكي از الگوهاي طراحي شهري فضاهاي گذشـته

ساغريسـازان تاريخي گذر -هاي شهري)شهرهاي ايران (گذر(نمونه آماري)؛ به عنوان يك فضاي بينـابين در حـد واسـط

و شـاهد گردد بين فضاي شهري و فضاي معماري مطرح ميها و عملكردهاي آن بـه عنـوان يـك فضـاي بينـابين ويژگي

؛ نتـايج هـا نامـه ه به پايايي پرسـش با توج از سويي باشيم. مياغريسـازان، بـه عنـوان يـك گـذر اصل از بررسـي گـذر س ح

توان مطرح كرد: لذا مي باشد. تاريخي قابل تعميم ميگذر به عنوان يك فضاي بينـابين، در تقويـت ارتباطـات �

ثري دارد.ؤاجتماعي بين افراد نقش م

گذر به عنوان يك فضاي بينابين با كيفيت تلفيق فضـاي �ي گـذر هاي اصل يكي از ويژگي -معماري و فضاي شهري

سـتگي بـين فضـاي اد پيوعنوان فضاي بينـابين؛ ايجـ به ؛ موجــب جــذب افــراد بــراي -شــهري و معمــاري اســت

گـردد و استفاده از فضاي معماري در سـاختار شـهر مـي نــاي معمــاري و همچنــين موجبــات آشــنايي افــراد بــا ب

گردانـد. در حين عبور فراهم مي هاي درون آن را فعاليتاد انگيزه در افراد براي ثر جهت ايجؤتواند عاملي م لذا مي

ــت ــاركت در فعالي ــي مش ــاهده و حت ــف و مش ــاي توق ه هدفمند درون فضاي معماري باشد.

ــين � همچنــين طبــق نتــايج حاصــل از بررســي رابطــه بخصوصيات فردي افراد و نحوه پاسخ آنها بـه متغيرهـاي

متغيرهـاي: تقويـت -مطرح شده در راسـتاي فرضـيات ؛ جذب افراد 1تاي فرضيهارتباطات اجتماعي گذر، در راس

بــراي اســتفاده از فضــاي معمــاري در ســاختار شــهر در هـاي و ميزان مشاركت افراد در فعاليـت 2راستاي فرضيه

تنهـا -3هدفمند درون فضاي معماري در راستاي فرضيهثير ضعيف برخـي از خصوصـيات فـردي جامعـه أشاهد ت

نمونه، همچون: جنسـيت، سـن و سـكونت در محـل بـر ويــت ارتباطــات اجتمــاعي گــذر در راســتاي كيفيــت تق

و هـا ثير ويژگيأت توان بيان كرد؛ ميهستيم. لذا 1فرضيهكيفيات بينابينيت در گذر بر تمامي افراد يكسان است و

اي با خصوصيات فردي افراد حاضر در فضا ندارد. رابطهتوان در نهايت بر اساس نتايج حاصله در اين پژوهش مي

بيان كرد:تـرين مسـائل مطـرح در به اين كـه يكـي از مهـم با توجه

معماري معاصر، توجه به كاركرد طراحـي شـهري در طراحـي باشـد و همچنـين بـا توجـه بـه سـابقه ارزشـمند معماري مي

پيوستگي فضايي عناصر معماري و شهري در معماري گذشـته ايران (همان طور كه بيان شد، اين پيوسـتگي توسـط عناصـر

هاي متعدد ميسـر گرديـده) و همچنـين بـا بينابين در مقياستوجه به اهميت فـراهم كـردن شـرايط بينـابين بـراي انسـان معاصر براي زندگي در جهـان امـروز كـه خصيصـه اصـلي آن

باشد؛ و همچنين بـا توجـه بـه نيـاز انسـان بـه چندگانگي ميهـاي عمـومي در فضـاهاي شـهري؛ افزايش تعامالت و فعاليت

هاي شهري كه به عنوان يك ابينيت گذراستفاده از كيفيت بينفضاي بينابين، محلي مناسب بـراي تعـامالت، تقويـت روابـط اجتماعي بين افراد، مكاني براي تبادل افكار، حضور هـم زمـان

هاي چندگانـه شـهري و مواجهـه كاركردهـاي فضـاي فرهنگثر در جهــت ؤتوانــد عــاملي مــ باشــد؛ مــي درون و بيــرون مــي

47


و فضاي معماري در معمـاري معاصـر پيوستگي فضاي شهري هـايي كـه در تواند از طريق كيفيـت گردد كه در عين حال مي

جـذب -نتيجه تلفيق فضاي شـهري و معمـاري حاصـل شـد آشـنايي ،افراد براي استفاده از فضاي معماري در ساختار شهر

هـاي درون آن در حـين عبـور، افراد با بناي معماري و فعاليتفراد براي توقف و مشـاهده و حتـي مشـاركت ايجاد انگيزه در ا

؛ موجـب رونـق -هاي هدفمند درون فضاي معماري در فعاليت فضاهاي معماري متصل به آن گردد.

:نوشت يپ شود. از اين رو اعتبار محتـوا بـه قضـاوت داوران بسـتگي اعتبار محتوايي يك آزمون معموال توسط افرادي متخصص در موضوع مورد مطالعه تعيين مي .1

).171:1393 بازرگان،و (سرمد دارد دان آمريكايي، جفري چو مطرح گرديد. توسط فيزيك "بند چكمه"ميالدي نظريه 60در اوايل دهه .2شود؛ در حالي كه آستانه، به عنوان مـرزي كـه بازشـوهايي دارد، ضـمن تفكيـك دو با توجه به بار معنايي واژه مرز، به انفكاك كلي دو بخش اطالق مي .3

آورد. امكان ارتباط و اتصال آنها را نيز فراهم ميبخش، شود. پيوند با پيرامـون در معمـاري ايرانـي، رعايـت همـاهنگي و پيرامون در معماري ايراني از محيط بالفصل تا محيط دوردست بنا و شهر را شامل مي .4

).1378 تركيب با محيط بالفصل و ايجاد هويت و شخصيت در محيط دوردست بوده است (حائري،يار نيرومنـد برنارد چومي در پروژه لوفرسنو (كارگاه ملي هنرهاي معاصر، توركان، فرانسه) اين گونه عمل كرده است. در اين پروژه پيوند كهنه و نـو بسـ .5

).73:1381 (استين، ينيدب بينيد، پايان اين قرن و آغاز قرن جديد را مي كنيد، گذشته و آينده را مي كند. وقتي نگاه مي است. نو از كهنه محافظت ميسـادگي، در كتاب از شار تا شهر، اصول سلسله مراتب، كثرت گرايي، وحدت، تمركز و عدم تمركز، تجمع، تباين، اتصال، توازن، تناسب، تـداوم، قلمـرو، .6

: 1387 (حبيبـي، هان ذكـر شـده پيچيدگي، تركيب، استقرار، زمان و ايجاز ؛ به عنوان، اصول و قواعد دستوري شهرسازي و شهرنشيني در مكتـب اصـف 107-104.(

:فهرست منابع .70-73 ، صص.2 مارهمعمار، ش رضاييرضا، مترجم:معماري در فضاي بينابين، .)1381ك.د (؛ استين - در علوم اجتماعي و رفتاري، انتشارات دانشگاه يزد، يزد، چاپ اول. spssآموزش كاربردي .)1387افشاني، عليرضا ( -هاي تـاريخي ايـران، هويـت ي فضايي بافت نقش فضاي بينابين در هويت بخشي به گستره .)1390اسالمي، غالمرضا (و ا؛ اعتصام، ايرجبليالن اصل، ليد -

.59-71 ، صص.8 مارهشهر، شنامـه دكتـري، ز، پايـان ثير فضاي بينابين در پيوستگي فضايي عناصر معماري و شهري در ايران با مطالعه موردي شهر تبريأت .)1387بليالن اصل، ليدا ( -

دانشگاه آزاد اسالمي واحد علوم و تحقيقات.ثيرگذار بر تعامالت اجتمـاعي، تحكـيم و توسـعه روابـط شـهروندي در أهاي ت لفهؤشناسايي و ارزيابي م .)1392طهماسبي، ارسالن ( و مصطفي بهزادفر، -

.17-28. ، صص25 مارههاي شهري؛ نمونه مورد مطالعه: سنندج، باغ نظر، ش خيابانريـزي شـده، مـورد پژوهشـي: محـالت بررسي و سـنجش حـس مكـان در محـالت ارگانيـك و برنامـه . )1388صميمي شارمي، علي ( و پرتوي، پروين -

.23-40، صص. 3 مارهساغريسازان و بلوار گيالن در شهر رشت، دو فصلنامه هنرنامه معماري و شهرسازي، ش .109-140، صص. 5 مارهط اجتماعي، نامه پژوهش فرهنگي، شفضاي شهري و رواب .)1382تواليي، نوين ( -ثيرگذار بر فضاي بينابين و تاثير فضاي بينابين بر كيفيت فضـاي معمـاري و شـهري، أعوامل ت .)1392آذرگون، سيما ( و نژاد، سميرا فالحي زاده حسين -

همايش ملي معماري، فرهنگ و مديريت شهري.نامـه كيـد بـر مفهـوم فضـاي بينـابيني، پايـان أطراحـي مركـز فرهنگـي و اجتمـاعي شهرسـتان شـهريار بـا ت .)1392( سـميرا نژاد، زاده فالحي حسين -

دانشگاه آزاد اسامي واحد قزوين. ارشد، كارشناسي .53 و 52 مارهپابرجا بر درگاه زمان و فضا، پيوندهاي معماري ايران با آينده، فصلنامه معماري و شهرسازي، ش .)1378حائري، محمدرضا ( - ، انتشارات دانشگاه تهران، تهران، چاپ نهم.ثرأاز شار تا شهر؛ تحليلي تاريخي از مفهوم شهر و سيماي كالبدي آن تفكر و ت .)1387حبيبي، محسن ( - ارشد، دانشگاه آزاد قزوين. نامه كارشناسي رسانه سرا با رويكرد فضاي بينابين، پايان .)1390روستايي، ابراهيم ( - هاي تحقيق در علوم رفتاري، نشر آگه، تهران، چاپ بيست و ششم. روش .)1393حجازي، الهه ( و ازرگان، عباسسرمد، زهره؛ ب - .59-62، صص. 70-71 مارهجهان بدون مرز فضاي بدون مرز، فصلنامه تخصصي معماري شهرسازي، ش .)1382شاهچراغي، آزاده ( - ارشد، دانشگاه آزاد اسالمي تهران مركز. نامه كارشناسي اي، پايان هجهان بينابين پايگاه چند رسان .)1384شاهچراغي، آزاده ( - افسون زدگي جديد هويت چهل تكه و تفكر سيار، نشر پژوهش فرزان روز، تهران، چاپ سوم. .)1381شايگان، داريوش ( - ن.ارشد، دانشگاه آزاد قزوي نامه كارشناسي ايانخانه اديان در فضاي بينابين، پ .)1391فراشي، رضا ( -تعامالت اجتماعي در ميان ساكنان محله مسكوني نمونـه مـوردي: محلـه يثر بر ارتقاؤبررسي عوامل م .)1393جعفري، مرضيه ( و قنبران، عبدالحميد -

.57-64 ، صص.7 مارهدركه تهران، نشريه علمي پژوهشي انجمن علمي معماري و شهرسازي ايران، ش .95-106، صص. 6 مارهردهاي نظري به فضاهاي عمومي شهري، نشريه هويت شهر، شبازشناخت رويك .)1389كاشاني جو، خشايار ( - شصتي، سازمان انتشارات جهاد دانشگاهي، تهران، چاپ اول.شيما، مترجم: ها، زندگي در فضاي ميان ساختمان. )1378گل، يان ( - معمار، تهران، چاپ اول.موسسه علم غفاري، ليال، و غفاري ،عليمترجمين: شهر انساني، .)1392گل، يان ( -


حريم و مرزهاي بينابيني در فضاي معماري سنتي ايران با رويكـردي بـر تـرويج الگوهـاي بـومي در معمـاري .)1391جهاندار، نسيم ( و لفافچي، مينو - معاصر ايران، همايش ملي صد سال معماري و شهرسازي معاصر ايران.

مركزي. ساختمان رشت، شهرداري رشت، شهر موجود وضع نقشه -- Google Earth, Motahhari, Rasht, Gilan, Iran. - Hoshiar N., (1998). Al Fina, In-between Spaces as an Urban design Concept: Making Public and Private

Places Along Streets in Islamic Cities of the Middle East, Urban Design International, Vol. 3, Issue 1-2, pp. 65-77.

- Hoshiar N., (1999). In-between Space: Towards Establishing new Methods in Street Design, GBER, Vol. 2, No. 1, pp. 50-57.

Documents

ﻲﺨﻳﺭﺎﺗ ﻱﺎﻫﺭﺬﮔ ﺭﺩ ﻦﻴﺑﺎﻨﻴﺑ ﻱﺎﻀﻓ … · 33 ﻥﺍﺮﻳﺍ ﻱﺯﺎﺳﺮﻬﺷ ﻭ ﻱﺭﺎﻤﻌﻣ ﻲﻤﻠﻋ ﻦﻤﺠﻧﺍ