1

INFLACIONI DHE DEFLACIONI INFLACIONI DHE DEFLACIONI

2

KUPTIMI I INFLACIONIT KUPTIMI I INFLACIONIT • Inflacioni përgjithësisht përkufizohet si një rritje e

vazhdueshme e nivelit të cmimeve të mallrave dhe shërbimeve

• Me inflacion duhet kuptuar sidomos ato procese ekonomike, të cilat krijohen dhe zhvillohen për shkak të rënies së vlerës së parave të letrës. Me rënie të vlerës së parave të letrës duhet kuptuar zvogëlimin e vlerës reale të tyre në raport me vlerën nominale të saj”.

• inflacioni është një çrregullim i procese-ve ekonomike dhe financiare në mes të ofertës dhe të kërkesës së mallrave dhe të shërbimeve, i cili shprehet në ngritjen e çmimeve dhe në zhvlerësi-min e parasë.

• Inflacioni nuk është vetëm fenomen monetar, por edhe fenomen ekonomik, i cili ndikon në tërë procesin e ekonomisë, në prodhim, shpërn-darje, çmim, konsum, akumulim, bilancin e pagesave

KUPTIMI I INFLACIONIT KUPTIMI I INFLACIONIT • Samuelsoni : “Me inflacion nënkuptojmë

periudhën e rritjes së përgjithshme të çmimeve të mallit dhe të faktorëve të prodhimit – rriten çmimet e bukës, automobilave, qethja, rriten mëditjet, renta etj.”

• Milton Fridman për inflacionin thotë” Me inflacioni e kuptojme rritjen e qëndrueshme e të pandërprerë të cmimeve, e cila vjen gjithmonë e kudo si dukuri monetare e shkaktuar nga teprica e parave në raport me produktin e nxjerrë

3

SHKAQET E INFLACIONIT

• Inflacioni i kërkesës efektive të parasë• Inflacioni për shkak të shpërndarjes disproporcio-

nale të të ardhurave reale kombëtare;• Inflacioni për shkak të zvogëlimit të fondit të

mallit; dhe• Inflacioni për shkak të ecurisë së pavolitshme të

bilancit të pagesave.

4

5

INFLACIONI I KËRKESËS EFEKTIVE TË INFLACIONI I KËRKESËS EFEKTIVE TË PARASËPARASË

• Rritjes së vëllimit të kredisë, • Rritja e shpenzimeve qeveriatre • Deblokimit të pjesëve të vëllimit monetar,

dhe • Për shkak të rritjes së të ardhurave

kombëtare

INFLACIONI PËR SHKAK TË SHPËRNDARJESDISPROPORCIONALE TË TË ARDHURAVE REALE

• Shpërndarja e të ardhurave kombëtare bënë presion inflacionit varësisht prej ndryshimit në :

- Konsumin personal, - Konsumin buxhetor, - Konsumin investiv dhe - Eksportin mbi import

6

INFLACIONI PËR SHKAK TË INFLACIONI PËR SHKAK TË ZVOGËLIMIT TË FONDIT TË MALLRAVEZVOGËLIMIT TË FONDIT TË MALLRAVE

Në zvogëlimin e ofertës së mallit ndikojnë këto shkaqe Rritja e cmimi të naftes Prodhimi bujqësor i prapambetur Zvogëlimi i burimeve energjetikeNdryshimet klimatike Grevat e punëtorëveMungesa e fuqisë punëtore

7

INFLACIONI PËR SHKAK TË ECURISË SË INFLACIONI PËR SHKAK TË ECURISË SË PAVOLITSHME TË BILANCIT TË PAVOLITSHME TË BILANCIT TË PAGESAVEPAGESAVE Deficiti në bilancin e pagesave mund të

shkaktohet për arsyera të ndryshme: Për shkak të importimit të madh të të mirave

konsumuese, e sidomos të produkteve bujqësore Për shkak të importimit të madh të të mirave

dhe pajisjeve investive – për shkak të pagesës së kamatës si dhe të

kthimit të huave të kontraktuara në periudhat e mëparshme dhe

për shkak të ikjes së kapitalit.8

Norma e Inflacionit Norma e Inflacionit

9

1

1

t

tt

cimeveNivelicmimeveNivelicmimeveNivelicionitNormaInfla

MATJA E INFLACIONITMATJA E INFLACIONITIndeksi I cmimeve te konsumatorit (CPI)• Matë koston e një shporte mallrash dhe shërbimesh

që konsumon një familje tipike për një periudhë të caktuar kohore

• Maten peshat specifike të secilit mall (pjesëmarrja e shpenzimeve të secilit mall në shpenzimet e përgjithshme të familjes)

Indeksi I cmimeve tw prodhuesit Indeksi I cmimeve tw prodhuesit (PPI) (PPI)• Mat nivelin e çmimeve të shitjes me shumicëDeflatori i GDP Deflatori i GDP • GDP nominal/GDP real

10

MATJA E INFLACIONIT PËRMES CPI

Në vitin 2011 konsumi i një familje ishte:Ushqim 20%Strehim 50%Kujdes mjekësor 30%

Nëse viti 2011 merret si vit bazëCPI2011 = (0.2*100) + (0.5*100) + (0.3*100) =

100

Në vitin 2013, çmimet rriten me sa vijon:Ushqim 2%Strehim 6%Kujdes mjekësor 10%

Atëherë:Atëherë:CPI2013= (0.2*102) + (0.5*106) + (0.3*110) = 106.4

Norma e Inflacionit:

i2013 = (CPI2005 – CPI2004) / CPI2004

atëherë

i2013 = (106.4 – 100) / 100 = 6.4%

11

LLOJET E INFLACIONITLLOJET E INFLACIONIT• Inflacion latent ( i fshehur) Inflacion latent ( i fshehur) i cili është me karakter afatgjatë

dhe shprehet në shkallën e zhvleftësimit të parasë ose të ngritjes së çmimeve në shkallë prej 2-3% në vit

• Inflacioni i mesëm, Inflacioni i mesëm, shprehet në zhvleftësimin e parasë ose në ngritjen e çmimeve në shkallë prej 6-15% në vit.

• Hiperinflacioni, Hiperinflacioni, Intensiteti i zhvleftësimit të parave është për disa qindra mijëra përqind në vit, kurse çmimet arrijnë shifra astronomike. Fuqia blerëse e parasë bie në pjesën e dhjetëmijtë apo të njëqindmijtë të vlerës fillestare

Paraqitet më shpesh në kohën e luftës, në kohën e pasluftës, dhe është ngushtë e lidhur me financimin e konsumit buxhetor dhe financimin e shpenzimeve publike me anë të ekspansionit kreditor.

12

LLOJET E INFLACIONITLLOJET E INFLACIONIT• Rruga për dalje nga hiperinflacioni zakonisht bëhet

përmes reformës valutore. Paratë e vjetra të zhvleftësuara zëvendësohen me njësinë e re të parasë në mënyrë arbitrare. Në Gjermani në fund të vitit 1923 marka është zëvendësuar me njësi të re të parave kështu: një bilion marka të vjetra me një mark të re.

• Sipas origjinësSipas origjinës. – inflacioni mund të jetë i brendshëm dhe i importuar (i jashtëm).a) Inflacioni i brendshëm, shkaqet e inflacionit janë me origjinë të vendit. b) Inflacioni i importuar, shkaqet e inflacionit janë me origjinë të botës së jashtme

13

PASOJAT E INFLACIONITPASOJAT E INFLACIONIT

Inflacioni ndikon në:

1. Zhvillimin ekonomik,2. Prodhimin dhe qarkullimin,3. Shpërndarjen e të ardhurave,4. Konsumin dhe5. Këmbimin ndërkombëtar.

14

NDIKIMI I INFLACIONIT NË ZHVILLIMIN NDIKIMI I INFLACIONIT NË ZHVILLIMIN EKONOMIKEKONOMIK

• Inflacioni i cili ka ndikim neutral në zhvillimin ekonomik,

• Inflacioni i cili ka ndikim negativ në zhvillimin ekonomik, dhe

• inflacioni latent që ka ndikim pozitiv në zhvillimin ekonomik.

15

NDIKIMI I INFLACIONIT NË NDIKIMI I INFLACIONIT NË PRODHIM DHE QARKULLIMPRODHIM DHE QARKULLIM

• Sistemi real i kalkulimit nuk funksion dhe shkakton pasiguri Sistemi real i kalkulimit nuk funksion dhe shkakton pasiguri në afarizmin e ndërmarrjeve. në afarizmin e ndërmarrjeve.

• Ndërmarrjet nuk dinë se me cilin çmim do të mund ta blejnë Ndërmarrjet nuk dinë se me cilin çmim do të mund ta blejnë lëndën e parë, materialin, devizat, sa do të paguajnë fuqinë lëndën e parë, materialin, devizat, sa do të paguajnë fuqinë punëtore, tatimet, kontributet etj., sepse të gjitha këto punëtore, tatimet, kontributet etj., sepse të gjitha këto elemente të kalkulimit gjenden në lëvizje, elemente të kalkulimit gjenden në lëvizje,

• Pasoja më e dëmshme e inflacionit është se Pasoja më e dëmshme e inflacionit është se në prodhim nuk në prodhim nuk ekziston lufta për produktivitet, kualitet dhe ekonomizim më ekziston lufta për produktivitet, kualitet dhe ekonomizim më të madhe.të madhe.

• Qarkullimi i mallrave në treg bëhet në mënyrë Qarkullimi i mallrave në treg bëhet në mënyrë administrative, në ç’rast shfaqet dezorganizimi i tregut, administrative, në ç’rast shfaqet dezorganizimi i tregut, spekulimi dhe e ashtuquajtura bursa e zezë, për shkak të spekulimi dhe e ashtuquajtura bursa e zezë, për shkak të ngritjes së vazhdueshme të çmimeve dhe të zhvleftësimit të ngritjes së vazhdueshme të çmimeve dhe të zhvleftësimit të parasë gjatë procesit të inflacionitparasë gjatë procesit të inflacionit 16

NDIKIMI I INFLACIONIT NË NDIKIMI I INFLACIONIT NË SHPËRNDARJEN E TË ARDHURAVESHPËRNDARJEN E TË ARDHURAVE

• Rishpërndarjen e të ardhurave të cilën e kryen inflacioni është pasoja më e pavolitshme shoqërore, ekonomike dhe sociale.

• Rishpërndarja e pasurisë (në mes klasave/shtresave të popullsisë)

• I drejtë është konstatimi se inflacioni i godet më së shumti mu ata të cilët duhet të mbrohen, kurse i mbron ata të cilët nuk kanë nevojë për mbrojtje.

17

NDIKIMI I INFLACIONIT NË NDIKIMI I INFLACIONIT NË KONSUMKONSUM• Inflacioni e favorizon në përgjithësi

konsumin, kurse e zvogëlon kursimin, madje shfrytëzohen edhe kursimet e mëparshme.

• Kjo ndodh për arsye se duke humbur besimin në stabilitetin e parasë, çdo kush dëshiron të lirohet prej parave vlera e të cilave po bie (humb) duke blerë edhe ato mallra për të cilat nuk kanë nevojë.

18

NDIKIM I INFLACIONIT NË KËMBIM NDIKIM I INFLACIONIT NË KËMBIM NDËRKOMBËTARNDËRKOMBËTAR

• Në rend të parë shkaktohet ikja e kapitalit të huaj dhe e atij të vendit në botën e jashtme gjë që shkakton rënien e rezervave devizore, të kursit joreal të valutës së vendit në tregun botëror, pastaj ndikon në rritjen e importit mbi eksportin dhe në paraqitjen e deficitit në bilancin e pagesave

19

MASAT ANTIINFLACIONISTEMASAT ANTIINFLACIONISTE• Masat e Politikës MonetareMasat e Politikës Monetare

a. a. Norma kamatës (normës eskonte);b. Norma së rezervës së detyrueshme;c. Blerja dhe shitja e letrave me vlerë; dhed. Reforma monetare (zëvendësimi i parasë).

• Masat e Politikës FiskaleMasat e Politikës Fiskale

a. Ekuilibrin e buxhetit,b. tatimet dhe masat në lëmin e doganavec. shpalljen e huasë shtetërore, etj.

20

KUPTIMI I DEFLACIONITKUPTIMI I DEFLACIONIT

• Deflacioni është ajo gjendje ekonomike në të cilën oferta e mallit dhe e shërbimeve mbizotëron mbi kërkesën efektive të parasë, pa marrë parasysh se a bëhet rënia apo jo e nivelit të përgjithshëm të çmimeve

• Deflacioni paraqet joekuilirin monetar kur sasia e parasë në qarkullim është më e vogël se ajo sasi që është e nevojshme

21

KUPTIMI I DEFLACIONITKUPTIMI I DEFLACIONIT• Karakteristika tipike të deflacionit janë:

- Rënia e përgjithshme e çmimeve, - Rritja e fuqisë blerëse e parasë, - Zvogëlimi I prodhimit dhe qarkullimit,

- Zvogëlimi i pagave dhe i mëditjeve,- Zvogëlimi i inkuadrimit (punësimit) - Zvogëlimi i të ardhurave kombëtare

- Rishpërndarja e të ardhurave kombëtare në dëm të debitorëve e në dobi të kreditorëve e kursimtarëve,- Rënia e iniciativës afariste

22

MASAT PER MENJANIMIN E MASAT PER MENJANIMIN E DEFLACIONIT DEFLACIONIT

• Rritja e kërkesës së parasë,• Lehtësimi i kushteve për marrjen e

kredisë, • Stimulimi I eksportit,• Zvogëlimi i tatimeve

23

DEZINLFACIONI DHE REFLACIONIDEZINLFACIONI DHE REFLACIONI• Dezinflacioni është masë korrigjuese e vlerës

së brendshme të parasë e cila e pengon inflacionin dhe i përmirëson efektet e saja në sferën monetare me kusht që me këto masa ekonomia të mos vijë e të kalojë në gjendje të deflacionit.

• Në këto masa hyjnë: - Zvogëlimi i arsyeshëm i buxhetit, - Bllokimi i investimeve joproduktive, - Ngrirja e rrogave etj.

24

DEZINLFACIONI DHE REFLACIONIDEZINLFACIONI DHE REFLACIONI Reflacioni është masë korrigjuese e vlerës së

brendshme të parasë, e cila paraqet një grumbull të masave monetare me qëllim të pengimit të deflacionit.

Masat më të shpeshta të reflacionit zbatohen në sferën e kredisë siç janë: - Lehtësim i kushteve për marrjen e kredisë, - Masat e lehtësimit për kthimin e kredisë, - Ulja e normës së kamatës etj.

25