13
marzec/kwiecień ŁÓDŹ KALISKA SKARB Z GŁOGOWA KOLEDZY Z PLATZU

informator

Embed Size (px)

DESCRIPTION

Informacje o wystawach, wydarzeniach, spotkaniach w Muzeum Śląskim w marcu i kwietniu 2012.

Citation preview

Page 1: informator

marzec/kwiecień

ŁÓDŹ KALISKA

SKARB Z GŁOGOWA

KOLEDZY Z PLATZU

Page 2: informator

wystawy czasowe wystawy czasowe2 3

Na wystawie zostaną zaprezentowane początki działalności oraz aktualne projekty Łodzi Kaliskiej – jednej z najbardziej znanych grup artystycz-nych, kojarzonej głównie z prowokacją, skandalami obyczajowymi oraz obrazoburczymi wystąpieniami. Znakiem rozpoznawczym jej działalności artystycznej jest ironia i groteska, sytuacja, gdzie wszystko dzieje się samo i nikt się na nic nie umawia, a jedną z zasadniczych postaw jest negowanie uznanych wartości.

Wystawę otwierają obiekty z lat 80. i 90. ubiegłego stulecia, w których zasadniczym środkiem wyrazu była fotografia. Powstały wówczas głośne, aranżowane pastisze najsłynniejszych dzieł sztuki, głównie z zakresu malarstwa europejskiego, także polskiego. Do fotografii inscenizowanej – tzw. „żywych obrazów” – pozowały wybrane muzy, także sami członkowie grupy, wcielając się w wyznaczone role. Na wystawie można zobaczyć m.in. pastisz najsłynniejszego obrazu Leonarda da Vinci Mona Lisa czy Ostatnią wieczerzę oraz pastisze takich głośnych dzieł, jak Wolność wiodąca lud na barykady Eugène’a Delacroix, Narodziny Wenus Sandro Botticelliego, Ślep-cy Petera Bruegela Starszego, Śniadanie na trawie Édouarda Maneta.

Najnowszy projekt Stefan i Majonez skonfrontowano z wcześniejszymi działaniami z lat 80. i 90. ubiegłego stulecia, kiedy grupa koncentrowa-ła się głównie na tworzeniu tzw. „ruchomych obrazów” zapisywanych techniką fotograficzną. Nie sposób bowiem na jednej wystawie opisać pełnej działalności grupy, która stale się rozwija, a jej obszar działań jest niezwykle zróżnicowany – fotografia, performance, teksty, instalacje, filmy eksperymentalne. Wybór w prezentacji dorobku grupy ma za zadanie raczej unaocznić widzowi, jak ewoluowała ich artystyczna przygoda ze sztuką na przestrzeni 30 lat.

Projekt Stefan i majonez powstał dzięki wsparciu Muzeum Narodowego w Kielcach i pomocy merytorycznej Sylwii Rybackiej.

Prace są częścią projektu Parada wieszczy.

Współczesne oblicza futuryzmu i surrealizmu w sztuce

ŁÓDŹ KALISKA

> 9 marca – 29 kwietnia

Page 3: informator

> 6 kwietnia – 10 czerwca

SKARB Z GŁOGOWA

Na wystawie zobaczymy srebrne monety, odkryte w październiku 1987 r. podczas prac ziemnych, prowadzonych na terenie ogródków działko-wych. W skład skarbu wchodziło ponad 20 tysięcy monet srebrnych, kilka srebrnych krążków (blankietów), siedem sztabek i bryłka srebra. Szacuje się jednak, że kilka tysięcy monet zostało skradzionych przed przyby-ciem archeologów z Muzeum Archeologiczno-Historycznego w Głogowie. Skradzione monety pojawiły się na aukcjach między innymi w Warszawie, Gdańsku, Monachium i Kolonii.

Większość numizmatów pochodzi z drugiej połowy XII w. Najstarsze zaś po-jedyncze monety wybite zostały pod koniec XI wieku. Interesujący jest fakt, że odnotowano wśród nich nieznane dotąd typy monet. Wśród numizmatów pochodzących z Polski dominują monety księcia śląskiego Bolesława I Wysokiego i księcia raciborsko-opolskiego Mieszka I Plątonogiego. Monety Władysławowiców były do siebie bardzo podobne. Bite przez nich dwu-stronne denary posiadają taki sam rewers – scenę walki z lwem. Różniły się natomiast przedstawieniami na awersie: denary Mieszka przedstawiały jeźdźca na koniu, a na monetach Bolesława znajdowało się przedstawienie św. Wojciecha. Wszystkie te motywy nawiązywały do mennictwa ich ojca Władysława II Wygnańca. Bracia chcieli w ten sposób podkreślić, że Śląsk stanowi należne im dziedzictwo.

Wśród monet znajduje się również egzemplarz z wizerunkiem Bolesława IV Kędzierzawego na tronie, trzymającego miecz na kolanach, na rewersie zaś widnieje wizerunek głowy świętego Wojciecha, zamkniętej w relikwia-rzu. Takie przedstawienie jest zapewne powiązane ze sporem, jaki toczono w tym czasie z Czechami o relikwie świętego. Głowę św. Wojciecha miano bowiem odnaleźć w Gnieźnie w roku 1127, a kilkanaście lat później, tyle że w Pradze, także ogłoszono odnalezienie głowy tegoż świętego. Umiesz-czenie relikwii na rewersie monety miało więc na celu podkreślenie jej przynależności do Polski.

Najmłodsze monety, odnalezione w skarbie, wybito w mennicach księcia śląskiego Henryka Brodatego. Przypisuje się temu władcy zagadkowy dwu-stronny denar z przedstawieniem budowli sakralnej na jednej stronie oraz budowli świeckiej na stronie drugiej. Wyobrażenia na tej monecie przedsta-wiają jedność dwóch najistotniejszych aspektów władzy w średniowieczu: świeckiej i duchowej.

Skarb z Głogowa był przedmiotem licznych badań i analiz. Dzięki niemu ustalone zostały początki niezależnego mennictwa książąt dzielnicowych, a także prawidłowości imion na monetach polskich książąt dzielnicowych, które często nie dotyczą ich rzeczywistych emitentów, ale upamiętniają ich ojców.

Prezentowana ekspozycja jest zmodernizowaną wersją starszej wystawy, którą można było oglądać w Głogowie do 2010 r. Na obecnej wystawie pre-zentowane są niepokazywane wcześniej typy monet. Stworzono też nową aranżację plastyczną a warstwa merytoryczna została uzupełniona i poprawiona w oparciu o najnowszą wiedzę na temat mennictwa średnio-wiecznego.

wystawy czasowe 4 wystawy czasowe 5

Denar Władysława II Wygnańca z wizerunkami Władysława i św. Wojciecha (1 – awers, 2 – rewers)

Denar Bolesława IV Kędzierzawego z wizerunkiem głowy św. Wojciecha w relikwiarzu. (rewers)

1.

2.

Organizator: Muzeum Archeologiczno-Histo-ryczne w Głogowie / Dofinansowano ze środków Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego / Honorowy patronat: Prezydent Miasta Głogowa

Page 4: informator

> 27 stycznia – 25 marca

NOWE W MUZEUM

Ostatnie lata były okresem, w którym znacznie wzrosła liczba obiektów wzbogacających nie tylko zbiory Muzeum Śląskiego, ale również samych mieszkańców Górnego Śląska, województwa śląskiego. Już dzisiaj z przyjemnością informujemy, iż muzeum dysponuje ponad 105 tysiącami muzealiów, które przyczyniają się do poszerzenia zasobów materialnych i niematerialnych dziedzictwa Europy Środkowej. Opisana sytuacja cieszy, zwłaszcza w perspektywie przygotowywania się do otwarcia nowej siedzi-by Muzeum Śląskiego z jego nowymi sześcioma wystawami stałymi. Z drugiej strony, pamiętając o zasobności przedwojennego Muzeum Śląskiego, którego zbiory liczyły szacunkowo ponad 130 tysięcy obiektów, obecny stan posiadania uwypukla to, jakiego spustoszenia w zbiorach Muzeum Śląskiego dokonała wojna i kolejne lata, które po niej nastąpiły. Dzisiaj jednym z celów polityki zakupów, darów i depozytów na rzecz Mu-zeum jest w pewnym zakresie przywrócenie charakteru wszechstronności zbiorów sprzed 1939 roku i poszerzania ich o wątki nowe, dotykające m.in. kwestii tożsamości regionalnej, współczesnej sztuki, sztuki nieprofesjo-nalnej czy odzyskujących swoją dynamikę zbiorów z zakresu scenografii teatralnej. W 2008 roku pozyskano 4 674 obiekty, a w 2010 zasoby Muzeum zostały powiększone o 12 215 muzealiów o łącznej wartości 901 599 złotych (z czego ponad 700 tysięcy złotych stanowiły zakupy). Nabytki inne niż archeologiczne stanowiły imponującą liczbę 4 452 obiektów. Podobna tendencja została utrzymana w 2011 roku. Pozyskiwanie zbiorów to także działania pracowników Muzeum polegające na badaniach terenowych, wy-wiadach oraz gromadzeniu zasobów muzealnych opartych już na nowocze-snych technologiach zapisu słowa, obrazu, wcześniej niemal nieobecnych w pracy Muzeum. Pojawienie się nowych rzeczy w zbiorach Muzeum Ślą-skiego, to każdorazowo święto. Cieszą szczególnie te pozornie nieistotne, które w prosty, metaforyczny sposób opowiadają o historii Śląska. Mamy nadzieję, że ten rodzaj dziedzictwa ducha, myśli i materii uda nam się Państwu podczas tej wystawy zaprezentować.

Na ekspozycji zostaną zaprezentowane postacie zwykłych mieszkań-ców Górnego Śląska, przedstawiające złożoność ich osobistych historii. Zobaczymy jak różnych wyborów w okresie powstań i plebiscytu dokony-wali ludzie mieszkający obok siebie i jakich wyborów dokonywała za nich historia wtedy, jak i podczas II wojny światowej. Pokazane zostaną osobiste dokumenty i pamiątki, a nawet przebieg niemal całego życia kilku ludzi, niewyróżniających się na pozór niczym szczególnym, których wiele dzieliło, a łączyło miejsce pochodzenia. Symbolicznym punktem wyjścia będzie grupa przyjaciół z górnośląskiego podwórka. Na jej przykładzie zostaną pokazane rozmaite drogi życiowe i wybory dokonane przez wielu innych kolegów z jednego podwórka, z jednej ulicy. Historie życia naszych bohate-rów zostały zilustrowane przedmiotami i zdjęciami, jakie po nich pozostały. Wśród tych postaci znalazł Paweł Jarczyk, żołnierz, powstaniec, polski działacz plebiscytowy, Max Fillusch, który walczył przeciw powstańcom, a w okresie międzywojennym zrobił karierę w NASDAP, trzech braci Jo-chymczyków z Katowic, walczący w różnych armiach i na różnych frontach II wojny światowej.

Spotkania towarzyszące wystawie

22 marca / godz. 18.00 / wstęp wolnyŚlązacy w Wehrmachcieprowadzenie – prof. Ryszard Kaczmarek

15 marca / godz. 17.00 / wstęp na podstawie biletu na wykład „Nie zaczęło się na Westerplatte, nie skończyło w Berlinie... II wojna światowa na Górnym Śląsku” (strona 18) Oprowadzanie z kuratorem po wystawie

Pamiątkowa fotografia w niemieckim mundurze Jerzego Szei z Siemianowic Śląskich.Fotografia ze zbiorów Muzeum Śląskiego

Wilhelm Jochymczyk w mundurze Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie, II wojna światowa.Fotografia ze zbiorów prywatnych

KOLEDZY Z PLATZU> 3 lutego – 10 czerwca

Górnoślązaków żywoty równoległe

wystawy czasowe 6 7wystawy czasowe

Wystawa objęta programem aktywnego zwiedzania. Zaprasza-my grupy szkolne.

Page 5: informator

wystawy czasowe 8 9

Krzysztof Okoń urodził się w Warszawie w 1939 roku, jednakże dzieciństwo i wczesną młodość spędził w Zakopanem. Obecnie od kilkudziesięciu lat mieszka w Krakowie. Jest jednocześnie wybitnym muzykiem i oryginalnym i uznanym malarzem. Z wykształcenia jest artystą muzykiem – wioloncze-listą, absolwentem Akademii Muzycznej w Krakowie oraz Accademia di Santa Cecilia w Rzymie. Koncertował z Trio Krakowskim oraz – jako solista – z zespołem smyczkowym Al’Antico. Koncertując zdobywał wiele presti-żowych nagród: jest między innymi laureatem I nagrody Premio A. Vivaldi na konkursie muzyki kameralnej w Sienie, a także I nagrody w konkursie Fundacji Herberta von Karajana w Berlinie.

Twórczość Krzysztofa Okonia jest oryginalna i wyjątkowa. Chociaż wywodzi się z fascynacji kulturą ludową, jest całkowicie odrębna – obrazy w niczym nie przypominają tych, które tworzone są przez twórców ludowych. Kompo-zycja, kolorystyka i swobodnie płynąca, rozedrgana linia rysunku sprawia-ją, że obrazy te bliższe są malarstwu Chagalla – wszystko zdaje się być zawieszone w przestrzeni, zdaje się płynąć. Wrażenie to potęgowane jest przez świadomie budowany, niczym w dziele muzycznym, nastrój, który zdaje się być najistotniejszą cechą tego malarstwa i sprawia, że wyraźnie zauważamy ślady korespondencji sztuk, że uzmysławiamy sobie, jak wielki wpływ na malarstwo ma muzyka, tym bardziej w kontekście muzycznych korzeni artysty.

CADENZA> 10 lutego – 22 kwietnia

Malarstwo Krzysztofa Okonia

Krzysztof Okoń, olej na szkle, wł. autora

W polskim teatrze drugiej połowy XX wieku znajdujemy interesujące próby plastycznego ukazania postaci anioła i diabła; są to m.in. prace silnie zako-rzenione w kulturze ludowej, odnoszące się do ikonografii średniowiecza czy polskiego barokowego wyobrażenia, dotyczącego mieszkańców nieba i piekła, w którym oba te miejsca w dużym stopniu są odzwierciedleniem ówczesnego podziału społecznego Rzeczypospolitej.

Prace Andrzeja Stopki, Zenobiusza Strzeleckiego czy Adama Kiliana, stosu-jące persyflażowe, czyli odnoszące się również do konwencji historycznej ujęcia postaci w XX wieku, były wyznacznikami myślenia dla wielu innych scenografów. Proponowany wybór eksponatów pozwoli zwiedzającemu na konfrontację własnego, współczesnego pojęcia anioła i diabła z tymi odwo-łującymi się do ludowych, średniowiecznych czy barokowych wyobrażeń, przetwarzanych w pracach scenografów drugiej połowy ubiegłego wieku.

Ekspozycja prezentuje fotografie ze spektakli, lalki, kostiumy oraz ich pro-jekty. Wśród eksponatów znajdują się m.in. prace scenograficzne Władysła-wa Daszewskiego, Andrzeja Stopki, Zenobiusza Strzeleckiego, Rajmunda Strzeleckiego, Adama Kiliana, Krystyny Zachwatowicz, Jadwigi Mydlarskiej-Kowal, Ewy Starowieyskiej.

OD NIEBA DO PIEKŁA, OD PIEKŁA DO NIEBA

> 19 grudnia 2011 – 31 marca 2012

Motyw anioła i diabła na scenie teatru polskiego drugiej połowy XX wieku

Walka Jakuba z Aniołem z programu Wejście w Labirynt, scenografia Kazimierz Wiśniak, choreografia i reżyseria Henryk Tomaszewski, Wrocławski Teatr Pantomimy, 1963

Partnerzy

Page 6: informator

GALERIA W OKNIE

FOTOPLASTYKON 3D Z XIX WIEKUDawne widoki w trójwymiarze

Ponad 100-letni fotoplastykon Muzeum Śląskiego to jedno z nielicznych tego typu urządzeń w Polsce. Wynaleziony w drugiej połowie XIX wieku służy do projekcji trójwymiarowych fotografii stereosko-powych, czyli obrazów przestrzennych. Pozwala na równoczesne oglądanie przezroczy na 24 stanowiskach.

Od 11 stycznia do 11 marca zapraszamy na seans „Jak to na Śląsku bywało?”. Na stereoskopowych fotografiach pokażemy, jak wyglądało życie codzienne na Górnym Śląsku w latach 1900–1939: urokliwe wizerunki miast i robotnicze dzielnice, charakterystyczny pejzaż przemysłowy i nieistniejące dziś zakłady pracy, ludzi podczas codziennych obowiązków oraz fotografie atelierowe, obrazujące najważniejsze momenty życia Górnoślązaków. Od 13 marca do 6 maja zapraszamy na seans „XIX-wie-czne kurioza”. Seans zdjęć zaprezentuje oryginalne i niekiedy zadziwiające obrazy, ciekawostki obyczajowe, kurioza z różnych stron świata, atrakcje, które bawiły ludzi tamtej epoki. Pokaz pochodzi ze zbioru Fotoplastykonu Warszawskiego, który został użyczony w ramach współpracy z Muzeum Powstania Warszawskiego.

Wstęp: normalny – 2,50 zł, ulgowy – 1 zł

> Marzec / Teofil Ociepka Lwy> Kwiecień / Witkacy Wiosna w górach

10 11wystawy stałe

> 18 kwietnia – 12 lipca

ZMIENIANIE ŚWIATA?

Wystawa poświęcona teatrowi, podkreślającemu swoją więź z przestrzenią miasta, ma ukazać różnorodność sztuki, podejmującej próby zmieniania świata na lepsze, odsłonić piękno w miejscach, gdzie trudno je dostrzec, przywołać zapomnianą historię, a przede wszystkim – przywrócić godność i sens istnienia lokalnym społecznościom.

W przestrzeni wystawy zaprezentujemy fragmenty oryginalnych elemen-tów scenografii, przywiezionych z legnickiego Teatru im. H. Modrzejewskiej, prowadzonego przez Jacka Głomba i Małgorzatę Bulandę. Jednocześnie, specjalnie dla potrzeb ekspozycji, Łaźnia Nowa z Krakowa zaprezentuje się poprzez instalację autorstwa Małgorzaty Szydłowskiej.

Całość przestrzeni wystawienniczej zostanie przekształcona w interaktyw-ną mapę Polski, uwzględniającą również takie teatry jak: TR z Warszawy, Teatr Polski z Bielska-Białej oraz Śląski Teatr Tańca. Jednocześnie – nie mogliśmy pominąć tak kontrowersyjnych i opiniotwórczych wydarzeń, jak: „H.” według „Hamleta” W. Shakespeare’a – spektakl w reżyserii Jana Klaty, grany w przestrzeni Stoczni Gdańskiej, a także „2007: Macbeth”, w reżyserii Grzegorza Jarzyny, zrealizowany w nieistniejącej już hali Zakładów im. Ludwika Waryńskiego w Warszawie.

Zapraszamy wszystkich chętnych, a w szczególności osoby niewidome i niedowidzące, do zwiedzenia Galerii Malarstwa Polskiego. Specjalnie przy-gotowane przewodniki, wypukłodrukowe reprodukcje oraz reliefy przybliżą treść wybranych dzieł najwybitniejszych polskich malarzy XIX i XX wieku. Każdy zwiedzający ma możliwość skorzystania z audioprzewodnika i zestawu słuchawkowego.

SZTUKA PRZEZ DOTYKŚcieżka zwiedzania dla osób niewidomych i niedowidzących Galerii Malarstwa Polskiego

Łemko, reż. Jacek Głomb, Teatr im. H. Modrzejewskiej w Legnicy, 2007, fot. Bartek Sowa

Page 7: informator

spotkania 12 13wydarzenia

spotkania

GALERIA MALARSTWAPOLSKIEGO

GALERIA MALARSTWAPOLSKIEGO

Galeria Malarstwa Polskiego 1800 –1945 pochodzi ze zbiorów przedwojennego Muzeum Śląskiego. Jest to wspaniała kolekcja zajmująca jedno z czołowych miejsc w kraju, prezentuje bowiem najwybitniejszych polskich malarzy oraz najważniejsze zjawiska i kierunki w sztuce polskiej. Większość obrazów eksponowanych w Galerii zalicza się do największych osiągnięć sztuki polskiej, a przy-kładem mogą być takie dzieła, jak „Błękitny chłopiec” Piotra Michałow-skiego, portrety Jana Matejki, słynna „Żydówka z cytrynami” Aleksandra Gierymskiego, „Sulamitka” Maury-cego Gottlieba i „Lato” Aleksandra Kotsisa, a także obrazy malarzy two-rzących w okresie międzywojennym, takich jak Tadeusz Makowski, Roman Kramsztyk czy Stanisław Ignacy Witkiewicz.

Ekspozycja sygnalizuje najciekawsze zja-wiska artystyczne w Polsce od roku 1945 do początków lat 90. Obejmuje powojenny okres poszukiwań twórczych, pierwsze eksperymenty w ramach nurtu malarstwa materii oraz informel, abstrakcję geome-tryczną i emocjonalną, dzieła o zabar-wieniu metaforyczno-symbolicznym oraz powrót w latach 80. do sztuki figuratywnej o różnym natężeniu ekspresji i deformacji. W Galerii znajdziemy prace najcenniejsze i najbardziej interesujące z perspektywy rozwoju powojennego malarstwa oraz – z uwagi na wyjątkowość niektórych indywidualności twórczych – często nie-mieszczące się w obrębie panujących i obowiązujących trendów.

1800 –1945

po 1945 roku

Władysław Skoczylas Owocobranie,wł. Muzeum Śląskie w Katowicach

Edward Dwurnik Wieruszów, 1987, wł. Muzeum Śląskie w Katowicach

wystawy stałe

KONCERTY LUNCHOWE

ŚWIĄTECZNA JAZDA Z MUZEUM ŚLĄSKIM> 20 marca – 10 kwietnia

Muzeum Śląskie w Katowicach po raz kolejny w okresie wielkanocnym zaprasza na świą-teczną przejażdżkę zabytkowym tramwa-jem, który tradycyjnie zawita do wybranych śląskich miast. W tramwaju pasażerowie zobaczą kolejną odsłonę wielkanocnej wysta-wy z m.in. rzeźbami współczesnych artystów ludowych, palmami oraz innymi rekwizytami, związanymi z wiosenną symboliką życia.

Partnerzy akcji

Przejazd tramwajem bezpłatnyRozkład jazdy na www.muzeumslaskie.pl

Lekka muzyka organowa pośród dzieł sztuki

> niedziele / godz 15.00 / wstęp 5 złNowy cykl Muzeum Śląskiego i Akademii Muzycznej w Katowicach to projekt skie-rowany do wszystkich, pragnących poznać i zrozumieć lekką i przystępną muzykę organową z nutką technicznej nostalgii. Niecodzienne koncerty są wykonywane na unikatowym, historycznym instrumencie Hammond Commodore.

11 marcaVaya Mexico! Co za Meksyk! Ludowa i nie tylko muzyka meksykańskawykonanie – Marek Toporowski (organy), Julieta Gonzales (wokal)

25 marca Klasycznie i filmowo wykonanie – Michał Duźniak

22 kwietnia Organy kontra bas wykonanie – Anna Firlus (organy ), Krzysztof Firlus (kontrabas)

Główny partner

Uwaga!Koncerty będą się odbywały w salach wystawowych, które w tym czasie nie będą dostępne do zwiedzania. Autor cyklu: prof. Marek Toporowski. Cykl objęty patronatem Akademii Muzycznej im. K. Szymanowskiego w Katowicach.

Page 8: informator

zajęcia dla dzieci 14 15

Popołudniowe zajęcia, przybliżające dzieciom ciekawostki z dziedziny historii sztuki i kultury europejskiej, połączone z twórczą zabawą i warsz-tatami plastycznymi. Oferta dla uczniów klas 4–6 szkół podstawowych. Zapraszamy kółka zainteresowań, świetlice oraz dzieci przychodzące indywidualnie.

13 marca Kim jest ta pani? Od Ginewry do Ofelii, bohaterowie literaccy w malar-stwie XIX wiekuBohaterowie literaccy często pojawiają się na płótnach słynnych malarzy. Często nie wiemy, kto napisał te utwory, nie znamy ich fabuły. Warto bliżej poznać choć kilku z nich.

Budujemy pejzaż z figur geometrycznychPodczas spotkania w galerii sztuki współczesnej dzieci dowiedzą się, jak i dlaczego powstała abstrakcja geometryczna. Wzorując się na jednym z obrazów, uczestnicy spotkania stworzą własną taką kompozycję.

10 marca / zajęcia dla dzieci w wieku 10–12 lat

17 marca / zajęcia dla dzieci w wieku 7–9 lat

Rysujemy portret fantastycznyPortret AY Zdzisława Beksińskiego będzie punktem wyjścia do narysowania wyobrażonej, fantastycznej twarzy. Posłużą do tego dużego formatu brystol i ołówki.

14 kwietnia / zajęcia dla dzieci w wieku 10-12 lat

21 kwietnia / zajęcia dla dzieci w wieku 7-9 lat

WTORKI Z NIESPODZIANKĄ

MALI I WIELCY TWÓRCY W MUZEUM ŚLĄSKIM

> drugie wtorki miesiąca / godz. 16.30 / wstęp 3,50 zł

> soboty / godz. 12.30 / wstęp 5 zł

Warsztaty edukacyjne

Warsztaty artystyczne dla dzieci

Cykl edukacyjny, podczas którego dzieci zapoznają się z funkcją kostiumu teatralnego poprzez działania warsztatowe. Dzieci stworzą dla siebie kostium postaci znanej z filmu, bajki czy kultury popularnej, a następnie za-prezentują się na minipokazie mody w przestrzeni bieżącej ekspozycji CSP. Poszczególne kostiumy zostaną wykonane przy użyciu różnych materiałów plastycznych z uwzględnieniem charakteryzacji twarzy, nakrycia głowy, maski oraz dodatkowych atrybutów właściwych dla danej postaci.

piątek / 9 marca / godz. 17.00 Kostiumy: anioł i diabeł

piątek / 6 kwietnia / godz. 17.00 Kostium pirata

UBIERANKI CACANKI, A RODZICOM RADOŚĆ> Centrum Scenografii Polskiej, pl. Sejmu Śl. 2 / wstęp 5 zł

WIELKIE ROLE MAŁYCH PRZEDMIOTÓW

zajęcia dla dzieci

Podczas zajęć uczestnicy poznają takie pojęcia jak „etiuda” i „animacja”, nauczą się, czym są grupy i rodziny przedmiotów, jaką rolę w teatrze przedmiotu spełnia atmosfera, jak świadomie wykorzystywać światło, dźwięk i muzykę, animować przedmioty. Odkrywając właściwości przed-miotu, poznamy jego naturalny ruch (taki, jaki powstaje w wyniku rzucenia, pchnięcia, ciągnięcia), sposób, w jaki się odkształca (po zmoczeniu, zgnie-ceniu itp.).

24 marca / godz. 11.00 / wstęp 12 zł Prosimy przynieść ze sobą różne elementy garderoby, np. koszulę, krawat, bluzę

21 kwietnia / godz. 11.00 / wstęp 12 zł Prosimy przynieść ze sobą dodatkową parę butów, którą będziemy animować

> Centrum Scenografii Polskiej, pl. Sejmu Śl. 2 / wstęp 12 zł

Udział w zajęciach tylko na podstawie rezerwacji. Szczegółowe informacje oraz zapisy – Aneta Bartnicka, tel. 32 251 57 14, 32 251 51 67

Szczegółowe informacje oraz zapisy – Aneta Bartnicka, tel. 32 251 57 14, 32 251 51 67. Warsz-taty prowadzone przez Stowarzyszenie Promocji Kultury „Zielone Słońce”.Udział w zajęciach tylko na podstawie rezerwacji.

Dziecku może towarzyszyć jedna osoba dorosła. Dla opiekunów wstęp wolny. Liczba miejsc ograniczona.

Page 9: informator

zajęcia dla dorosłych 16 17zajęcia dla dorosłych

6 marca The eternal legend of Faust by Christopher Marlowe, Johann Wolfgang von Goethe and Michail Bulhakov / Nieśmiertelna legenda Fausta na przykładzie twórczości Christophera Marlowa, Johanna Wolfganga Goethego i Michaiła BułhakowaW epoce elżbietańskiej miało miejsce w Anglii zdumiewające odrodzenie teatru. Christopher Marlowe był autorem pierwszych, popularnych na sze-roką skalę tragedii. Jego Faust, chociaż łajdak, wzbudza podziw. prowadzenie – Jolanta Mackiewicz

20 marca Hermann Hesse – Schriftsteller und Maler Hermann Hesse – pisarz i malarz Poeta, prozaik i eseista – wielki artysta swego czasu – jest mniej znany jako malarz. Przez całe życie podkreślał indywidualizm i juz za życia stał się idolem tych, którzy nie płynęli z prądem. Jego talent artystyczny i odejście od europocentryzmu przyczyniły się do tego, że dla młodzieży stał się postacią kultową. prowadzenie – dr Ilza Kowol

3 kwietnia Das schwedische Designe Szwedzki design W kulturze szwedzkiego życia codziennego granice między sztuką a rzemiosłem artystycznym są dość płynne. Kiedy przedmioty codziennego użytku uzyskują oryginalną formę, a ich artystyczny kształt staje się rozpo-znawalny, wówczas możemy mówić o designie. prowadzenie – prof. Grażyna Barbara Szewczyk

17 kwietnia The Phenomenon of Tuscany Fenomen Toskanii Toskanię rozsławił nie tylko jej pejzaż z winnicami i gajami oliwnymi. Unikalna atmosfera miejsca i przepyszne wino już w średniowieczu zainspirowały trzech gigantów literatury. Petrarka, Alighieri i Boccaccio stworzyli swoje arcydzieła właśnie tam. prowadzenie – Jolanta Mackiewicz

ABOUT ART / KUNST & ART UWAGA DOROŚLI! UWAGA SZTUKA!

> wtorki / godz. 17.30 / wstęp 3,50 zł > czwartki / godz. 17.00 / wstęp 3,5 zł i 5 zł Projekt adresowany do sympatyków sztuki współczesnej w wieku od 18 do 118 lat. Warsztaty nie wymagają od uczestników specjalnych ta-lentów a wyłącznie radości z kontaktu ze sztuką. Krótka prelekcja wprowa-dzi w zagadnienie i pomoże w poznaniu zbiorów muzeum oraz wybranych zjawisk, zachodzących w sztuce współczesnej.

1 marcaPokazane inaczejSpotkanie będzie próbą odpowiedzi na pytanie, jak przedstawić bryłę i przestrzeń na dwuwymiarowej powierzchni płótna, odrzucając perspek-tywę zbieżną oraz rezygnując z tradycyjnego światłocienia. Spróbujemy odpowiedzieć na pytanie, w jaki sposób można ukazać w obrazie proces patrzenia. Z tymi problemami zmierzyli się kubiści, dlatego ich sztuka będzie tematem rozważań.

5 kwietniaLudzka zdolność fantazjowania – żywioł piątySztuka, która budowana jest ze zużytego przedmiotu, nadaje mu drugie życie, przez co nabiera innego znaczenia, niż pierwotne. Sztuka artysty, który „nie chorował na nowoczesność”, a jednak uważany jest w Polsce za prekursora pop-artu i asamblażu, czyli Władysława Hasiora.

Informacje i zapisy pod numerem tel. 32 779 93 19 [email protected]

KONTEKSTY

> 14 marca / godz. 16.30 / wstęp 5 zł / Centrum Scenografii Polskiej, pl. Sejmu Śląskiego 2 „Konteksty” to klucz nie tylko do pełniejszego odczytania wystaw Centrum Scenografii Polskiej, ale również do obszaru własnych interpretacji i refleksji nad dziełem oraz rzeczywistością. Najbliższe spotkanie poświęci-my obszarom dobra i zła w sztuce. Tym razem zaprosiliśmy muzealników, specjalistów od sztuki naiwnej i etnografii, aby opowiedzieli o ikonografii anioła i diabła wśród malarzy nieprofesjonalnych i twórców ludowych.

Krystyna Pieronkiewicz-Pieczko: „Świat anielski i diabelski w sztuce ludowej”. Sonia Wilk: „Nie taki diabeł straszny”. Wizerunki anioła i diabła w twórczości plastyków nieprofesjonalnych

O sztuce w językach obcych

Nowy cykl spotkań w Centrum Scenografii Polskiej

Page 10: informator

19zajęcia dla dorosłychzajęcia dla dorosłych 18

Uwaga! Liczba miejsc ograniczona. Rezerwacja w kasie biletowej w tygodniu poprzedzającym spacer.

3 marca / spacer Górnośląska architektura willowaprowadzenie – dr inż. Katarzyna Łakomy (Politechnika Krakowska) Miejsce zbiórki – Pałac Goldsteinów w Katowicach, pl. Wolności 12a

15 marca / wykład Nie zaczęło się na Westerplatte, nie skończyło w Berlinie... II wojna światowa na Górnym Śląskuprowadzenie – dr Grzegorz Bębnik (Instytut Pamięci Narodowej) Przed wykładem, o godz. 17.00, zapraszamy do zwiedzenia wystawy „Koledzy z platzu” z komentarzem kuratora. Wstęp na podstawie biletu na wykład.

19 kwietnia / wykładTożsamość przestrzenna mieszkańców Górnego Śląskaprowadzenie – dr Krzysztof Bierwiaczonek (Uniwersytet Śląski)

Trzecia edycja cyklu spotkań ze śląską mową w całkowicie nowej formule. Zapraszamy na oprowadzanie po wystawach czasowych w mowie śląskiej.prowadzenie: Leon Sładek.

17 marca / godz. 15.00 / wstęp 5 złKoledzy z platzu. Górnoślązaków żywoty równoległe

21 kwietnia / godz. 15.00 / wstęp 5 złSkarb z Głogowa

ŚLĄSK NA POZIOMIE O ŚLĄSKU PO ŚLONSKU> spacery / pierwsze soboty miesiąca godz. 10.00 / wstęp 4 zł> wykłady / trzecie czwartki miesiąca godz. 18.00 / wstęp 4 zł / Muzeum Śląskie w Katowicach

27 marca / Witajcie w BlueBoxieSpotkanie z Mariuszem Foreckim, wybitnym poznańskim dokumentalistą.Autor interesuje się tematyką społeczną, rejestruje zmiany zachodzące w Polsce od 1990 roku. Często fotografował na terenach byłego ZSRR. Podczas spotkania zaprezentuje prace z projektów: „BlueBox”, „I love Poland”, „Okruchy dnia”. Prowadzenie – D. Kowalik-Dura

24 kwietnia / Fotografia jako medium w twórczości grupy Łódź Kaliska. Neoawangar-dowa grupa Łódź Kaliska działa od ponad 30 lat. Znakiem rozpoznawczym jej twórczości jest ironia i groteska, zrywanie z tradycją i desakralizacja sztuki. W spotkaniu, które odbędzie na wystawie „Łódź Kaliska. Współczesne oblicza futuryzmu i surrealizmu w sztuce” zapowiedziano uczest-nictwo członków grupy. Prowadzenie – kuratorka wystawy H. Olszewska-Jarema i autorka cyklu D. Kowalik-Dura.

SPOTKANIA Z FOTOGRAFIĄ> wtorki / godz. 17.00 / wstęp 3,50 zł

Czwarta edycja!

UWAGA!TU SIĘ BUDUJENOWE MUZEUM ŚLĄSKIE 2013

„Regionalny Program Operacyjny Województwa Śląskiego – realna odpowiedź na realne potrzeby”. Projekt współfinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Śląskiego na lata 2007– 2013 oraz

środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Prace przy budowie nowej siedziby Muzeum Śląskiego, mimo niesprzyjających niskich temperatur, idą do przodu. Warunki pogo-dowe, do grudnia ubiegłego roku wyjątkowo sprzyjające, w styczniu i lutym spowodowały zatrzymanie niektórych robót. Ostre mrozy wpłynęły za to na zainteresowanie mediów, które komentowały oddziaływanie zimowej aury na realizację inwestycji. Grudzień to także czas wizyt wyjątkowych gości – teren budowy odwiedził m.in. Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego, Bogdan Zdrojewski. Odbyła się także druga studyjna wizyta dziennikarzy. Mimo przeszkód pogodowych prace prowadzone są nadal we wszystkich segmentach nowego Muzeum. W niektórych z nich można już zejść do naj-niższego poziomu budynku głównego, czyli „– 4”, lub przespacerować się po jego dachu, który po zakończeniu budowy zostanie prze-kształcony w przestrzeń parkową.

Page 11: informator

Szkoły podstawowe, klasy 0–31. Zabawa z obrazami. Warsztaty zajęciowe2. Czym jest abstrakcja? Warsztaty zajęciowe3. Czym jest obraz? Warsztaty przybliżające wybrane zagadnienia związane ze sztuką (także dzieciom niewidomym i niedowidzącym)

Szkoły podstawowe, klasy 4–6, zajęcia z elementami samodzielnej pracy uczniów1. Poznajemy muzeum (dla klas 4)2. Pejzaż3. Od wyobraźni do abstrakcji4. Camera obscura, czyli skąd się wzięła fotografia5. Kalendarz magiczny – obrzędy, rytuały, tradycje świąteczne (sala audiowizualna, lekcja z elementami warsztatowymi trwa ok. 2 godz.)

Gimnazja i szkoły średnie1. Dzieje broni polskiej (sala audiowizualna, ok. 2 godz.)2. Czas powstań śląskich i plebiscytu (sala audiowizualna)3. Kształtowanie się postaw narodowych na przełomie XIX i XX w. w kontekście europejskim (sala audiowizualna)4. Nowoczesny nacjonalizm i problemy z tożsamością regionów pogranicznych w Europie (sala audiowizualna)5. Volkslista na Górnym Śląsku (sala audiowizualna, ok. 2 godz.)6. Śląskie życiorysy: Jerzy Ziętek (sala audiowizualna, ok. 2 godz.)7. Codzienność i niecodzienność stanu wojennego w woj. katowickim (sala audiowizualna, ok. 2 godz., lekcja przygotowana we współpracy ze Stowarzyszeniem Genius Loci)8. Genius loci śląskich miast (sala audiowizualna)9. Realizm w malarstwie polskim XIX wieku10. Malarstwo okresu Młodej Polski11. Malarstwo dwudziestolecia międzywojennego12. Główne kierunki w malarstwie polskim lat 1800–193913. Portret. Zajęcia z elementami samodzielnej pracy uczniów (dla gimnazjów)14. Obraz jako dzieło sztuki. Próba analizy na wybranych przykładach15. Od abstrakcji do nowej figuracji. Analiza obrazów na wybranych przykładach16. W poszukiwaniu treści i znaczeń. Abstrakcja geometryczna i ekspresjonizm abstrakcyjny17. Nurt metaforyczny w polskim malarstwie współczesnym18. Wirtualne podróże – fotografia 3D (lekcja przy fotoplastykonie)19. Kalendarz magiczny – obrzędy, rytuały, tradycje świąteczne (sala audiowizualna, lekcja z elementami warsztatowymi trwa ok. 2 godz.)

Opłata za lekcje i warsztaty – 50 zł od grupy oraz 3,50 zł od ucznia.

lekcje i warsztaty muzealnelekcje i warsztaty muzealne

Lekcje na zamówienie w Centrum Scenografii Polskiej1. Scenografia jako jedno z tworzyw teatralnych [gimnazja, szkoły średnie, studenci, grupy widzów indywidualnych] 2. Kostium – od konstrukcji do destrukcji [wszystkie typy szkół, grupy widzów indywidualnych] 3. W teatrze lalek. Warsztat [przedszkola, klasy I-III szkoły podstawowej] 4. Burza w szklance wody, czyli dźwięki w teatrze [wszystkie typy szkół oraz grupy widzów indywidualnych]

Wykłady na zamówienie w Centrum Scenografii Polskiej 1. Granice człowieczeństwa. Postać robota we współczesnej kulturze masowej, [gimnazja, licea, studenci, zorganizowane grupy widzów dorosłych] 2. Książę ciemności – mroczne alter ego człowieka. Sylwetka wampira we współczesnej kulturze popularnej [licea, studenci, zorganizowane grupy widzów dorosłych] 3. Świat teatrem, a aktorami w nim my… Współczesne formy dawnych widowisk i ich przejawy w życiu codziennym [szkoły średnie, studenci]

Wstęp 6 zł

VERSUS. Słowo vs obrazScenariusz zajęć zakłada zwiedzanie części Galerii Malarstwa Polskiego 1800–1945 (dwudziestolecie międzywojenne) oraz Galerii Malarstwa Pol-skiego po 1945 roku. Tematy mogą być realizowane w formie zamkniętego cyklu (na wcześniejsze zapisy) lub jako samodzielne lekcje. Prelekcjom towarzyszą prezentacje multimedialne, poświęcone twórczości wybranych artystów.1. Witkacy vs Witkacy – na podstawie fragmentów dramatu „Szewcy”2. Schulz vs Schulz – na podstawie fragmentów „Sklepów cynamonowych”3. Białoszewski vs Wróblewski – na podstawie fragmentów „Pamiętnika z Powstania Warszawskiego”4. Hasior vs Borowski – na podstawie fragmentów opowiadania „Pożegnanie z Marią”5. Duda-Gracz vs Mrożek – na podstawie fragmentów dramatu „Tango”6. Boruta vs Konwicki – na podstawie fragmentów „Małej Apokalipsy”7. Beksiński vs Lem – na podstawie fragmentów „Solaris”

Więcej informacji: 32 779 93 19, [email protected]

KONTROWERSJE HISTORYCZNEII edycja debat oksfordzkichCzwartki / godz. 11.00 / wstęp 3,50 złWe współpracy z Instytutem Pamięci Narodowej (OBEP Katowice)Dla uczniów i nauczycieli szkół ponadgimnazjalnych

1 marca Górny Śląsk – eldorado PRL?

19 kwietnia Zbrodnie systemu komunistycznego. Rozliczyć czy zapomnieć?

20 21

Wstęp na podstawie wcześniejszej rezerwacji pod numerem tel. 32 779 93 16

Page 12: informator

wykłady 22 23nasze wydawnictwa

21 marcaStyl międzynarodowy, Bauhaus, De Stijl, abstrakcja: Le Corbusier, Walter Gropius, Piet Mondrian, Wasilij Kandinsky i Kazimierz Malewicz

25 kwietniaRozwinięty modernizm po 1945 roku. Różne odmiany abstrakcji akade-mickiej, nowa figuracja, design, neofunkcjonalizm – Jackson Pollock, Francis Bacon, Marcel Breuer, Marek Leykam

SZTUKA XX WIEKU> środy / godz. 17.00 / wstęp 3,50 zł

Nowy cykl wykładów z historii sztuki

prowadzenie – Jacek Dębski

ceny biletów

Na wszystkie wystawy: normalny – 12 zł, ulgowy – 7 złNa wszystkie wystawy czasowe: normalny – 9 zł, ulgowy – 5 złNa wszystkie wystawy stałe: normalny – 6 zł, ulgowy – 4 złNa jedną wybraną wystawę (czasową): normalny – 5 zł, ulgowy – 3 złFotoplastykon: normalny – 2,50 zł, ulgowy – 1 złDla grup zorganizowanych (powyżej 10 osób): 4 zł od osobyBilet rodzinny (3–6 osób): 20 złW soboty wstęp wolny na wystawy stałe Obowiązuje cennik na wystawy czasowe i fotoplastykonUwaga: Muzeum zastrzega sobie prawo do wprowadzenia dodatkowych cen biletów na wybrane wystawy czasoweOpłata za korzystanie z usług przewodnika: 20 zł + bilety według cennikaW pierwszy czwartek miesiąca – wejście za 50% na wystawy czasowe

Centrum Scenografii Polskiej Oddział Muzeum ŚląskiegoBilet normalny – 9 zł, ulgowy – 5 złBilet grupowy (od 3 osób) – 4 złBilet grupowy obejmujący lekcję muzealną – 6 złHappy Hours! W każdy drugi piątek miesiąca możesz zwiedzić Centrum Scenografii Polskiej za 1 zł od osoby. Tego dnia CSP jest czynne do godz. 19.30.

Bilet wspólny do siedziby przy al. W. Korfantego i Centrum Sce-nografii Polskiej: normalny – 15 zł, ulgowy – 10 zł (ważny 14 dni od daty zakupu). Bilet roczny: normalny – 120 zł, ulgowy – 70 zł

Według śląskich baśni Jaroszek to duch polny, żyjący na podmokłych łąkach, bagnach i pustkowiach. Jaroszka czasem można było złapać i wtedy, za miseczkę mleka, opiekował się domem i gospodarstwem. Muzealny Jaroszek trafił do nas przez przypadek, a opowiadając swoje dzieje czasem wtrąca śląskie, gwarowe słowa.

Druga część przygód Jaroszka opowiada o tym, jak zaprzy-jaźnia się on z postaciami z obrazów w Galerii Malarstwa Polskiego 1800–1945. Razem z Jaroszkiem przygody przeżywa mała Rozalka, czyli Rozalia Matylda Glaser z obrazu Artura Grottgera.

Publikacja Malarstwo Polskie 1800–1945. Katalog zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach doczekała się drugiego wydania. Wprowadzone zostały uzupełnienia, poszerzono również materiał ilustracyjny o prace zakupione w latach 2009–2010. Ponadto odświeżona została zewnętrzna szata graficzna – Czytelnik ma teraz do wyboru dwie wersje obwoluty. Katalog zawiera 123 noty biograficzne artystów polskich i prezentuje 248 obrazów omawianych artystów oraz jeden obraz, którego autor nadal pozostaje nierozpo-znany.

Praca Barbary Firli poszerza katalog miejsc znaczących dla świadomości kulturowej i tożsamości Ślązaków o obszar lite-ratury. Odwołując się do literatury i sztuk przedstawiających, Autorka łączy te dwa światy opisu i interpretacji, wskazując na miejsca ich wzajemnego przenikania się. Zarówno dla Ślązaka, jak i „przybysza z zewnątrz” książka stanowić może punkt wyjścia do uporządkowania, a w istocie nakreślenia na nowo miejsc symbolicznych dla świadomości kulturowej, historycznej czy cywilizacyjnej Ślązaków.

Tekst: Beata Grochowska, Ilustracje: Elżbieta JarząbekFormat 22 x 22 cm, 48 stron, oprawa twarda, ilustracje kolorowe.Cena: 19 zł

Wydanie drugie poprawione i rozszerzone, format 22 x 27 cm, 368 stron, oprawa twarda z obwolutą, papier kredowy objętościowy, ilustracje kolorowe, wstęp i wprowadzenie w języku angielskim i niemieckim. Cena: 70 zł

Format 15,5 x 22 cm, 224 strony, okładka miękka ze skrzydełkami, papier kredowy, ilustracje czarno-białe i kolorowe, streszczenia w języku angielskim i niemieckim. Cena: 40 zł

JAK JAROSZEK ZAMIESZKAŁ W MUZEUM

MALARSTWO POLSKIE 1800–1945Katalog zbiorów Muzeum Śląskiego w Katowicach

ŚLĄSKIE MIEJSCA

JAROSZEK I MAŁA ROZALKA

Oprac. Henryka Olszewska-Jarema, Andrzej Holeczko-Kiehl, Izabela Kania, Katarzyna Jarmuł

Barbara Firla

Page 13: informator

Uwaga: sprzedaż biletów jest prowadzona do pół godziny przed zamknięciem muzeum. Wystawy „Przemysł śląski w produkcji zbrojeniowej XIX i XX wieku” oraz „W drukarni Jana Eichhorna” są czynne we wtorki i czwartki w godz. 12.00–17.00. Maksymalna liczba zwiedzających w tym samym czasie to 10 osób.BibliotekaZaprasza do korzystania z czytelni od poniedziałku do piątku, w godz. 10.00 –15.00.Pracownia Konserwacji Dzieł SztukiWykonuje usługi w zakresie konserwacji malarstwa sztalugowego, rzeźby, drobnych przedmiotów użytkowych i wyrobów rzemiosła artystycznego. Czynna od poniedziałku do piątku w godz. 7.00 –16.00.

al. W. Korfantego 3 40-005 Katowicetel. 32 779 93 00, fax 32 779 93 67

Patroni medialni:

Muzeum Śląskie jest instytucją kultury Samorządu Województwa Śląskiego współprowadzoną przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego

Godziny otwarcia wtorek: 10.00 –18.00 środa: 10.00 –18.00 czwartek: 10.00 –19.00

piątek: 12.00 –16.00 sobota: 12.00 –18.00 niedziela: 12.00 –17.00 poniedziałek: nieczynne

Magazyn Kulturalny (księgarnia Muzeum Śląskiego)Godziny otwarciawtorek: 10.00 –18.00 środa: 10.00 –17.00czwartek: 10.00 –18.00

pl. Sejmu Śląskiego 2 40-032 Katowicetel./fax 32 251 57 14, 32 251 51 [email protected]

piątek: 12.00 –16.00sobota: 10.00 –18.00niedziela: 12.00 –17.00

Ekspozycja czynna od poniedziałku do piątku w godz. 9.00–17.00.

kontakt www.muzeumslaskie.pl

istoriaH .org.pl

Współpraca redakcyjna