Ingvar Sigurgeirsson- janúar 2007

Námsmat: Hugtök og álitamál

Dagskrá Inngangur:

Álitamál um námsmat Námsmatshugtök Hin alþjóðlega umræða

Leiðsagnarmat Átök um próf sem námsmatsaðferð

Einstaklingsmiðað námsmat (eða hvað við eigum nú að kalla það?)

Námsmatsaðferðir

Vandi• Vandi að ræða námsmat

• Ólík viðhorf

• Lítið sem ekkert er vitað (örugg vitneskja) um hvernig námsmati er háttað í hér á landi!

• Hugtakaruglingur?! Dæmi: Símat, mat á virkni nemenda, könnun eða próf

Námsmatshugtakið

Samofið allri kennslu. Kennari fylgist með nemanda í dagsins önn. Allt mat sem ekki er formgert með e-m hætti.

Allt skipulegt, formlegt, opinbert námsmat, s.s. próf, kannanir, skipulegar athuganir, skráning á árangri, formlegur vitnisburður.

Óformlegt námsmat – formlegt námsmat

Námsmat er öll öflun upplýsinga um nám nemenda og miðlun þeirra til

annarra

Skilgreining Linn og MillerAssessment is a general term that includes

the full range of proceedures used to gain information about student learning (observations, ratings of performances or projects, paper-and-pencil tests). And the formation of value judgements concerning learning progress (Linn og Miller, 2005, bls. 26).

Leiðum hugann að þessu: Hver eru helstu námsmatsverkin?Hversu stór hluti af starfi kennara

er námsmat?

Og þessu: Hversu margir kennarar hafa

ánægju af námsmati?(Hversu margir hafa gerst kennarar

af áhuga á námsmati?)

Eru þetta mikilvægar spurningar?• Hvernig er námsmati háttað?

• Eru þær matsaðferðirnar sem nú eru einkum notaðar að skila góðum árangri?

• Eru þetta bestu aðferðir sem völ er á?• Er vel staðið að námsmati? Hvað þarf helst að

bæta eða þróa? Hvaða leiðir koma helst til greina við að bæta námsmat?

• Hvernig ber að skilja ákvæði aðalnámskrár? Á hvaða námsmatsaðferðir ber að leggja áherslu samkvæmt námskránni?

• Á hverju á að byggja þróun námsmats?

Er þetta á rökum reist?• Áhugi á námsmati er mikið að vaxa

• Skilningur á mikilvægi námsmats er að aukast

• Þróun námsmats verður einn af hornsteinum skólaþróunar á næstu misserum

Hin alþjóðlega námsmatsumræða: Bandaríkin: Prófin / óhefðbundið námsmat (gerjun og deilur – sbr. 1. kaflinn í Linn og Miller)

England: Prófin / leiðsagnarmat (þróun)

Bakgrunnur: Gróska í kennslu- og námsmatsfræðum

Efst á baugi ...Ótal heiti:

Authentic Assessment: „Rauntengt“ námsmat Alternative Assessment: Óhefðbundið námsmat Performance-based Assessment eða Performance

Assessment: Frammistöðumat Portfolio Assessment: Námsmöppur, verkmöppur,

sýnismöppur Differentiated Asssessment: Einstaklingsmiðað námsmat,

aðlagað mat Multidimensional eða Multiple Assessment: Margþætt námsmat Natural Assessment: Eðlilegt námsmat (?) Holistic Assessment: Heildstætt námsmat

Yfirlit um þróun óhefðbundins

námsmatsIS: Námsmat byggt á traustum heimildum, sjá á þessari slóð:

http://starfsfolk.khi.is/ingvar/namsmat/thkrist.htm

Byrjum hér á landi• Gróska í námsmati í kringum námskrána

1976/77• Á níunda og tíunda áratug síðustu aldar liggja

námsmatsmál mikið í láginni (námsmat = vandræðamál)

• Áhugi hefur farið (hratt!) vaxandi á undanförnum árum Námskráin 1999 Erlendir straumar Styrkir úr þróunarsjóðum Einstaklingsmiðunarstefnan

Margir skólar hér á landi eru og hafa verið að vinna skipulega að þróun námsmats:

• Vesturbæjarskóli

• Laugalækjarskóli

• Ingunnarskóli og Norðlingaskóli

• Ölduselsskóli

• Salaskóli

• Hrafnagilsskóli

• Borgaskóli

Út á hvað ganga þessi verkefni?• „Naflaskoðun“ -

kortlagning• Heildaráætlanir –

samræming• Aukna fjölbreytni• Einstaklingsmiðað

námsmat• Frammistöðumat• Námsmöppur –

ferilmöppur - verkmöppur

• Leiðabækur• Nemendaviðtöl• Gátlistar, matslistar• Sjálfsmat,

jafningjamat• Þróun

matsviðmiðana (e. scoring rubrics, marklistar, sóknarkvarðar)

Í raun er lítið vitað um námsmat í grunnskólum hér á

landi!Þrjár rannsóknir:– Rannsókn Ingibjargar Ernu Pálsdóttur á

námsmatsaðferðum (lokið)

– Rannsókn Rúnars Sigþórssonar á áhrifum samræmdra prófa (ólokið)

– Rannsókn Ingvars Sigurgeirssonar, Jóhönnu Karlsdóttur og Meyvants Þórólfssonar á námsmatsaðferðum í grunnskólum (ólokið)

Rannsókn Ingibjargar Ernu Pálsdóttur

• Spurningalisti var sendur í 23 grunnskóla skólaárið 2003–2004 þar sem spurt var um fyrirkomulag námsmats (65% heimtur)

• Námsmat byggist annars vegar á skriflegum prófum (einkum á mið- og unglingastigi) og hins vegar á frammistöðu nemenda

Þessar aðferðir reyndust lítið notaðar (en áhugi á þeim mikill):

• Þátttaka nemenda • Umræður við nemendur• Sjálfsmat og jafningjamat • Námsmöppur (ferilmöppur, portfolio)

Erna Ingibjörg Pálsdóttir (2005). Námsmat í höndum kennara. Meistaraprófsritgerð lögð fram til fullnaðar M.Ed.-gráðu í menntunarfræðum við Háskólann á Akureyri með áherslu á stjórnun.

Ákvæði Aðalnámskrár 1999 Megintilgangur námsmats … að afla upplýsinga sem

hjálpa nemendum við námið, örva þá og hvetja til að leggja sig enn betur fram …

Námsmat fer ekki eingöngu fram í lok námstímans heldur er það einn af föstum þáttum skólastarfs, órjúfanlegt frá námi og kennslu …

Þar sem markmiðin eru margvísleg … er augljóst að matsaðferðir verða að vera fjölbreytilegar.

Mikilvægt er að meta bæði verklega og bóklega þætti og prófa ýmist skriflega, verklega eða munnlega eftir því sem við á.

Námsmat þarf … að fara fram jafnt og þétt á námstímanum.

Kennarar þurfa að hjálpa nemendum til raunhæfs sjálfsmats …

Tilgangur námsmats!?

Námshvatning – aðhald

Upplýsingar til nemenda, foreldra, annarra

Vísbendingar til kennara

Greina og meta nám eða kennslu

Gæðaeftirlit

Gera tilgang námsins ljósari

Val og flokkun á fólki

Önnur sjónarmið um tilgang námsmats

(hin dulda námskrá)

Búa nemendur undir lífsbaráttuna

Halda aga

Umbuna eða refsa?

Styrkja vald kennarans?

Ógnun

Eyða tíma!?

Þegar grannt er skoðað: Hvers vegna vefst námsmat svo mikið fyrir okkur ?

... er flókið það er afdrifaríkt

fyrir þróun sjálfsmyndar fyrir starfsval og starfsframa

... reynir mjög á sanngirni og réttlætiskennd ... tengist ólíkum viðhorfum ... tengist fordómum okkar ... manneskjan er ótraust mælitæki!

Þegar grannt er skoðað: Hvers vegna vefst námsmat svo mikið fyrir okkur ?

Nokkur mikilvæg námsmatshugtökGreinandi mat:

Til að greina námserfiðleika (Diagnostic Assessment) Stöðumat:

Hvar stendur nemandinn?

(Placement Assessment)Leiðsagnarmat: Til að bæta námið

(Formative Assessment)Heildarmat (yfirlitsmat): Til að meta námsárangur þegar

kennslu er lokið (Summative Evaluation)Símat:

Stöðugt námsmat á námstíma (Continuous Assessment /

Ongoing Assessment)

Leiðsagnarmat (lykilhugtak í einstaklingsmiðuðu námi)

• Kjarninn í leiðsagnarmati er að nemandinn fái (stöðuga) endurgjöf um nám sitt ásamt ábendingum um það hvernig hann geti bætt sig (ráðgjöf)

• Haft er fyrir satt að fjöldi rannsókna sýni fram á þýðingu vandaðs leiðsagnarmats til að bæta námsárangur

• Nemendur sem standa höllum fæti virðast njóta sérstaklega góðs af leiðsagnarmati

• Sjálfsmat er mikilvægur þáttur í leiðsagnarmati en meginatriði er að nemendur skilji til hvers er af þeim ætlast (skilja markmiðin)

(Black og Wiliam 1998): Inside the Black Box

Endurgjöf

„Endurgjöf að loknu námsmati stendur fyrst undir nafni þegar kennari ræðir eða ritar um frammistöðu nemanda; hrósar því sem vel er gert eða athyglisvert, bendir á bresti og sem flestar færar leiðir til úrbóta.“ (Rowntree, 1983, 29).

Endurgjöf í leiðsagnarmati

Markmiðin

Staðan

Leiðir

Að hvaða atriðum

þarf ég að einbeita mér

við upprifjun?

Hvar er ég

sterkur og hverjir

eru veikleikar

mínir?

Hvernig

stend ég mig?

Hvernig veit ég

hvort vinna mín sé

góð?

Hvað fær mig

virkilega til að

hugsa?

Hver eru

markmiðin mín?

Hvað get ég

munað og hvernig fæ

ég betur skilið?

Nota ég bestu

námsaðferðir

fyrir mig? Hvað þarf ég

að gera til að

bæta mig?

Hvernig fer ég að

því að ná árangri og

taka framförum?

(Þóra Björk Jónsdóttir 2006)

Álitamál álitamálanna!

Hvaða hlutkverki gegna próf í námsmati?

Hvaða hlutverki eiga þau að gegna?

Dæmi um mikilvæga þætti sem erfitt er að

meta með skriflegum kunnáttuprófum

Vinnuvenjur

Umræður, upplestur, tilraunir, tjáning, vinnubrögð, leikni í samskiptum

Leikni

Umgengni, ástundun, iðni, frumkvæði, áræðni, úthald

Félagslegviðhorf

Tillitssemi, umhyggja, löngun til að stuðla að góðum samskiptum

Viðhorf til þekkingar

Áhugi

Starfsgleði

Sjálfsmynd

Forvitni, opinn og spurull hugur

Áhugi

Ánægja – gleði – lífsfylling

Virðing, geta tekið gagnrýni, tilfinningalegt jafnvægi

Meginsjónarmið prófandstæðinga Próf mæla aðeins lítinn hluta námsmarkmiða

Próf er einangrað skólafyrirbæri sem á sér fáar hliðstæður annars staðar í samfélaginu

Ef meginhlutverk skólans er að undirbúa nemendur undir líf og starf í lýðræðis-þjóðfélagi ætti námsmat að líkjast þeim matsaðferðum sem almennt eru notaðar í lífi og starfi

Námsmat á að vera samofið öðru skólastarfi falla að því með eðlilegum hætti

Hvað er próf?

1. Verkefni sem ætlað er að kanna þekkingu nemenda eða leikni

2. Lagt fyrir á tilteknum tíma, leyst innan tímamarka eftir ákveðnum reglum

3. Nemendur fá sömu (sambærileg) verkefni4. Nemendur búa sig undir prófið án þess að vita

nákvæmlega um hvað verður spurt5. Verkefnið er leyst í viðurvist eftirlitsmanns sem aðeins

má veita takmarkaða eða jafnvel enga aðstoð 6. Nemendur mega ekki hjálpast að7. Yfirleitt má ekki styðjast við heimildir eða gögn

Aðrar gerðir prófa (Alternative Tests)

☺„Allir hjálpast að “- prófið

☺ Tíu-prófið

☺ Nemendum leyft að hafa með sér gögn / heimildir

☺ Prófverkefni / spurningar gefið upp með fyrirvara

☺ Prófavikur (Salaskólaútfærslan)

☺ Samvinnupróf

Námsmatsaðferðir: Hvaða orð á að nota á

íslensku?• Stöðugt, alhliða ...?

• Heildstætt ...?

• Fjölþætt ... margþætt ...?

• Símat?

• Einstaklingsmiðað ...?

Einstaklingsmiðað námsmat

• Gengið er út frá getu og hæfni hvers nemanda• Matið nær til allra flokka markmiða• Matið er stöðugt allan námstímann og fléttast með

eðlilegum hætti inn í námið• Áhersla á uppbyggjandi endurgjöf (leiðsögn)• Námsmatsverkefnin sjálf eiga að hafa

kennslufræðilegt gildi• Matið nær jafnt til aðferða og afurða• Byggt er á margvíslegum gögnum og sjónarhornum• Áhersla á virka þátttöku nemenda, sjálfsmat,

jafningjamat

Helstu námsmatsaðferðir Skipulegar athuganir

Mat á frammistöðu

Námsmöppur / sýnismöppur („Portfolio“)

Greining og mat á verkefnum / úrlausnum

Dagbækur, leiðarbækur

Sjálfstæð verkefni

Sjálfsmat nemenda

Jafningjamat

Umræður – viðtöl Viðhorfakannanir Próf og kannanir

Námshátíðir, upp-skeruhátíðir (Celebration of Learning, Learning Celebrations)

Heimildir um námsmatsaðferðir

Kennsluaðferðavefurinn

                                 

Hvað svo• Lestur á Measurement and Assessment

in Teaching– Kennslubréf og leiðsögn kennara

– Nemendur skipta með sér efni bókarinnar og leiðbeina hver öðrum

» Efninu má skipta í þrjú meginsvið• Hlutverk námsmats, markmið, hugtök

• Prófgerð

• Aðrar námsmatsaðferðir