İNTERNET’TE ALIŞVERİŞİN KENTİN İNTERNET’TE ALIŞVERİŞİN KENTİN EKONOMİK VE FİZİKSEL DEĞİŞİM VE EKONOMİK VE FİZİKSEL DEĞİŞİM VE

DÖNÜŞÜMÜNE KATKISIDÖNÜŞÜMÜNE KATKISI

Yrd. Doç. Dr. K. Mert ÇubukçuYrd. Doç. Dr. K. Mert Çubukçu

Dokuz Eylül ÜniversitesiDokuz Eylül ÜniversitesiMimarlık FakültesiMimarlık Fakültesi

Şehir ve Bölge Planlama BölümüŞehir ve Bölge Planlama Bölümümert.cubukcu@deu.edu.trmert.cubukcu@deu.edu.tr

DDünya Şehircilik Günüünya Şehircilik Günü28. Kolokyum28. Kolokyum

88 – 1 – 100 Kasım 2004, Ankara Kasım 2004, Ankara

KENT ULAŞIM

TEKNOLOJİ

ÇerçeveÇerçeve

Kent – Ulaşım – Teknoloji İlişkisiKent – Ulaşım – Teknoloji İlişkisi

ÇerçeveÇerçeve

Londra örneğiLondra örneği

Kent – Ulaşım İlişkisiKent – Ulaşım İlişkisi

Yürüme mesafesi

Elektrikli tren, metro ve otobüs

Buharlı trenler

Metro ve araba

ÇerçeveÇerçeve

Ulaşım – Teknoloji İlişkisiUlaşım – Teknoloji İlişkisi

UU

Alternatif midir?Alternatif midir?

Tamamlayıcı Tamamlayıcı mıdır?mıdır?

TT

UU TT

ÇerçeveÇerçeve

- Kavramsal düzey,Kavramsal düzey,- Spekülatif yaklaşım,Spekülatif yaklaşım,- Ampirik çalışma eksikliği.Ampirik çalışma eksikliği.

Ulaşım – Teknoloji İlişkisiUlaşım – Teknoloji İlişkisi

VarsayımVarsayım

Kentte üretilen Kentte üretilen alışveriş amaçlı toplam alışveriş amaçlı toplam yolculukyolculuk sayısı sayısı kentin fizikselkentin fiziksel ve ve ekonomikekonomik yapısının bir yapısının bir göstergesidir.göstergesidir.

AmaçAmaç

İki soru:İki soru:1.1. Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk

sayısını etkileyen faktörler nelerdir?sayısını etkileyen faktörler nelerdir?

2.2. İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı?üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı?

LiteratürLiteratür

Yolculuk üretimini etkileyen faktörler:Yolculuk üretimini etkileyen faktörler:1.1. Bireylere ait sosyal ve ekonomik karakteristikler:Bireylere ait sosyal ve ekonomik karakteristikler:

gelirgelircinsiyetcinsiyetçalışma durumuçalışma durumuyaşyaşaraba sahipliliğiaraba sahipliliğihane halkı büyüklüğü hane halkı büyüklüğü

2.2. Kente ait demografik ve fiziksel karakteristikler:?Kente ait demografik ve fiziksel karakteristikler:?nüfusnüfusnüfus yoğunluğunüfus yoğunluğuçalışan yüzdesiçalışan yüzdesi

LiteratürLiteratür

Alışveriş amaçlı yolculuk üretimini etkileyen Alışveriş amaçlı yolculuk üretimini etkileyen faktörler (ek olarak):faktörler (ek olarak):

perakende satış yapan işyeri sayısıperakende satış yapan işyeri sayısı

toplam ticaret taban alanı toplam ticaret taban alanı

ticari alanlara ulaşılabilirlik ticari alanlara ulaşılabilirlik

ModelModel

Genel Yolculuk Üretim Modeli:Genel Yolculuk Üretim Modeli:

YYii = = ff ( (AAii, , XXii))

YYii: : ise kentte üretilen toplam alise kentte üretilen toplam alışışveriverişş yolculu yolculuğğu sayu sayııssı,ı,

AAii: : kent i’nin fiziksel ve demografik karakteristiklerini kent i’nin fiziksel ve demografik karakteristiklerini

gösteren vektörgösteren vektör,,

XXii: : yolculuk yapan kiyolculuk yapan kişşilere ait sosyo-ekonomik ilere ait sosyo-ekonomik

karakteristikleri gösteren vektörkarakteristikleri gösteren vektör..

ModelModel

Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli:Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli:YYAiAi = = ff ( (AAAiAi, , XXAiAi))

AAAiAi DUKKANDUKKAN: perakende satış yapan işyeri : perakende satış yapan işyeri sayısı,sayısı,

YOGUNLUKYOGUNLUK: nüfus yoğunluğu,: nüfus yoğunluğu,SICAKLIKSICAKLIK: alışverişe uygun hava : alışverişe uygun hava

sıcaklığına sahip sıcaklığına sahip günlerin yüzdesi.günlerin yüzdesi.

XXAiAi ORTAYASORTAYAS: 35-54 Yaşları arasındaki : 35-54 Yaşları arasındaki kişilerin nüfus kişilerin nüfus içindeki yüzdesi,içindeki yüzdesi,

GELIRGELIR: Kentteki ortanca yıllık hane halkı : Kentteki ortanca yıllık hane halkı gelir gelir miktarı. miktarı.

ModelModel

Teknoloji’nin alışveriş yolculukları üzerindeki Teknoloji’nin alışveriş yolculukları üzerindeki etkileri:etkileri:

1.1. Teknoloji-tabanlı ürünlere olan talebin ürettiği Teknoloji-tabanlı ürünlere olan talebin ürettiği yolculuklar (ulaşım-teknoloji ilişkisi yolculuklar (ulaşım-teknoloji ilişkisi tamatamammlayıcılayıcı).).

2.2. Evden alışveriş ile elimine edilen yolculuklar Evden alışveriş ile elimine edilen yolculuklar (ulaşım-teknoloji ilişkisi (ulaşım-teknoloji ilişkisi alternatifalternatif).).

ModelModel

Teknoloji’nin alışveriş yolculukları Teknoloji’nin alışveriş yolculukları üzerindeki etkisini ölçmek amacıyla ...üzerindeki etkisini ölçmek amacıyla ...

Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli:Alışveriş Amaçlı Yolculuk Üretim Modeli:YYAiAi = = ff ( (AAAiAi, , XXAi, Ai, TTAiAi,,))

TTAiAi:: kent i’nin kent i’nin teknolojikteknolojik karakteristiklerini karakteristiklerini gösteren vektörgösteren vektör,,

BILGISYRBILGISYR: Evde bilgisayara sahip hane : Evde bilgisayara sahip hane halkı halkı yüzdesi,yüzdesi,

MODEMMODEM: Evde modeme sahip hane : Evde modeme sahip hane halkı yüzdesi.halkı yüzdesi.

ModelModel

““Evde bilgisayara sahip hane halkı yüzdesi” Evde bilgisayara sahip hane halkı yüzdesi”

““Evde modeme sahip hane halkı yüzdesi” Evde modeme sahip hane halkı yüzdesi”

SoruSoru:Doğru değişken seçimleri midir?:Doğru değişken seçimleri midir?

CevapCevap: 1990’lı yıllar için evet, sonrası için hayır. : 1990’lı yıllar için evet, sonrası için hayır.

VeriVeri

ÖrneklemÖrneklem: Nüfusu 1 milyonu geçen A.B.D. metropolitan : Nüfusu 1 milyonu geçen A.B.D. metropolitan kentlerikentleri

Örneklem BüyüklüğüÖrneklem Büyüklüğü: 49: 49YılYıl: : ~~1995 (1 yıllık veri)1995 (1 yıllık veri)Veri KaynaklarıVeri Kaynakları::

1. ABD Federal Otoyol İdaresi tarafından toplanan 1. ABD Federal Otoyol İdaresi tarafından toplanan Ulusal Kişisel Ulaşım Anketi,Ulusal Kişisel Ulaşım Anketi,

2. ABD Sayım Bürosu’nun yaptığı Ekonomi Anketi,2. ABD Sayım Bürosu’nun yaptığı Ekonomi Anketi,3. ABD Sayım Bürosu’nun 1997-1998 Eyalet ve 3. ABD Sayım Bürosu’nun 1997-1998 Eyalet ve Metropolitan Kentler Veri Almanağı,Metropolitan Kentler Veri Almanağı,4. ABD Ulusal Meteoroloji Veri Merkezi,4. ABD Ulusal Meteoroloji Veri Merkezi,5. ABD Sayım Bürosu Bilgisayar ve Yan Ürünleri 5. ABD Sayım Bürosu Bilgisayar ve Yan Ürünleri Sahipliliği Anketi.Sahipliliği Anketi.

VeriVeri

Örnekleme ait betimleyici istatistikler (n=49)Örnekleme ait betimleyici istatistikler (n=49)

Değişken Minimum Maksimum Ortalama Standart

Sapma YOLCULUK * 132 1964 503.82 472,790 DUKKAN 3 977 34 081 9 317,96 6 389,658 YOGUNLUK 32,10 7 504,20 942,70 1 129,649 SICAKLIK (%) 35,9 98,9 61,2 0,176 ORTAYAS (%) 25,00 33,00 29,29 1,607 GELIR ($) 34,928 60 921 43 526 6 549 BILGISYR (%) 20,34 55,97 35,78 7,625 MODEM (%) 8,47 35,22 20,07 5,783

* : Bağımlı Değişken (milyon)

SonuçlarSonuçlar

ln (YOLCULUK)ln (YOLCULUK)ii = β = β11AAAiAi + β + β22XXAiAi + β + β33TTAiAi + + εεii

En küçük kareler regresyon yöntemi ile alınan sonuç:En küçük kareler regresyon yöntemi ile alınan sonuç:

Değişken Tahmin Edilen

Katsayıları t

p-istatistiği (Pr>|t| )

İstatistiksel Açıdan

Anlamlılık İşaret

DUKKAN 1.355 * 10-4 13.556 0.000 + + YOGUNLUK -2.501 * 10-4 -4.204 0.000 + — SICAKLIK (%) 5.397 * 10-3 2.129 0.039 + + ORTAYAS (%) .142 8.750 0.000 + + GELIR ($) -3.957 * 10-6 -.448 0.657 — — BILGISYR (%) 4.913 * 10-2 3.238 0.002 + + MODEM (%) -6.029 * 10-2 -2.960 0.005 + —

SonuçlarSonuçlar

362 milyon alışveriş yolculuğu üretilen ortalama değerlere 362 milyon alışveriş yolculuğu üretilen ortalama değerlere sahip bir sahip bir hipotetik kenthipotetik kentte:te:

DEĞİŞİMDEĞİŞİM YOLCULUK SAYISIYOLCULUK SAYISI

Perakende işyeri +1 49 064

35-54 yaş grubu +%1 51 milyon

Nüfus yoğunluğu +1 kişi 90 560

Elverişli havalı gün +%1 1,95 milyon

Bilgisayar sahipliliği +%1 17,79 milyon

Modem sahipliliği +%1 21,83 milyon 4,04 milyon

DeğerlendirmeDeğerlendirme

İki soruİki soru, , iki cevap:iki cevap:SS1.1. Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk sayısını Kentlerde üretilen alışveriş amaçlı yolculuk sayısını

etkileyen faktörler nelerdir?etkileyen faktörler nelerdir?

C1.C1. Perakende sektör büyüklüğü, yaş grublarının yapısı, nüfus Perakende sektör büyüklüğü, yaş grublarının yapısı, nüfus yoğunluğu, hava durumu.yoğunluğu, hava durumu.

S2.S2. İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve İnternet’in popüler olmaya başladığı yıllarda teknoloji ve kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir kent içi alışveriş yolculukları üretimi arasında nasıl bir ilişki vardı?ilişki vardı?

C2. Teknolojik ürünlere olan ilginin ve İnternet üzerinden C2. Teknolojik ürünlere olan ilginin ve İnternet üzerinden alışverişin net etkisi yolculukların azalması yönündedir. alışverişin net etkisi yolculukların azalması yönündedir.

DeğerlendirmeDeğerlendirme

Cevap bekleyen diğer sorular:Cevap bekleyen diğer sorular: Elimine edilen alışveriş yolculuklar tamamen Elimine edilen alışveriş yolculuklar tamamen

yok mu oldu?yok mu oldu? Faktörler arasında etkileşim var mıdır ?Faktörler arasında etkileşim var mıdır ? Faklı amaçla yapılan yolculuklarda (iş, eğitim) Faklı amaçla yapılan yolculuklarda (iş, eğitim)

durum nedir ?durum nedir ?