iÜûZK i¹û^ Kû~ðýKâcegyanagar.osou.ac.in/slmfiles/AECC-02-BLOCK-03-O.pdf · 2020. 2. 26. · iÜûZK i¹û^ Kû~ðýKâc \lZûa¡ðK aû¤ZûcìkK _ûVýKâc ù~ûMûù~ûMcìkK

iÜûZK i¹û^ Kû~ðýKâc

\lZûa¡ðK aû¤ZûcìkK _ûVýKâc

ù~ûMûù~ûMcìkK cûZébûhû – IWÿò@û (G.A.iò.iò-2)

ù~ûMûù~ûM @^êaò]ô, eúZò I cû¤c

aäKþ-03

i´û\e _eòbûhû, _eòie I MYcû¤c]cðú i´û\

_âÉêZò

dê^òUþ -1 i´û\e iõmû I Êeì_

dê^òUþ -2 i´û\e C›,MêYûZàK cû^ I

dê^òUþ -3 i´û\e _âKûeùb\

dê^òUþ -4 aòbò^Ü MYcû¤c _ûAñ i´û\ _âÉêZò

ùfLK

iõRd iûjêMYcû¤c gòlûaòZþ

Wü RýûZò_âKûg cjû_ûZâijKûeú _âùìe,bûeZúd Rî*ûe iõiÚû^, ùXuû^ûk

iõaòZ cògâùg÷lòK _eûcgð\ûZû,iû´û\òKZû I MYù~ûMûù~ûM aòbûMIWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd

iûcMâú C_ôû\^

W. cûî e¬^ _ìRûeúKêkiPòaIWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd, i´f_êe

OSOU, 2020. Sambadara Paribhasa,Parisra O GanamadhyamadharmiSambad Prastuti is made available under a Creative CommonsAttribution-ShareAlike 4.0 http://creativecommons.org/licences/by-sa/4.0

Printed by :

ùfLK




iûcMâú C_ôû\^



Printed by :

ùfLK




iûcMâú C_ôû\^



Printed by :

IWÿògû eûRý cêq aògßaò\ýûkd 1

dê^òU – 1: i´û\e iõmû I Êeì_1.0: aòhde MV^

1.1: _Vê CùŸgý1.2: aòhd _eòPd1.3: i´û\e iõmû1.4: i´û\e Xû*û I C_û\û^1.5: aòbò^Ü _âKûe i´û\1.6: @ûi _âMZò cû_òaû

1.1: _Vê CùŸgýGjò @]ýûde CùŸgý ùjfû i´û\ KY I Kûjû \ßûeû i´û\ iéÁò ùiiõ_Kðùe

@aMZ ùjaû û bò^Übò^Ü i´û\ fòL^ ùg÷kú I aòbò^Ü Kòic i´û\ eòù_ûUòðõ iõ_Kðùe@ûùfûP^û Keòaû û Gjò @]ýûd icû¯ò ij ^òcÜ aòhd iõ_Kðùe RûYòaû

i´û\e iõmû I ùi iõKâû« ]ûeYû

i´û\e C_û\û^

i´û\ eP^û ùgkú AZýû\ò

1.2: aòhd _eòPd

@^êi§ò›ê cYòhe GK _âcêL _âaé©ò û ùi RûYòaûKê Azû Kùe, iìP^û Pûùjñ û GjòiìP^û cYòhe ^òR ùMûÂú iõ_Kðùe ùjC aû iÚû^úd, eûRý, eûÁâ I aògß aòhdùe ùjC û^òR Pûeò_ùU KY NUêQò Zûjû ùi RûYòaû_ûAñ @ûMâj _âKûg Kùe û G[ô_ûAñ @ûùc _âZò\òî´û\_Zâ _Xÿê I ùUfòbòR^ ù\Lê û iõ_âZò ùcûaûAf ù`û^ Reò@ûùe c]ý iìP^ûcòkò_ûeêQò û @ûc @ûL_ûLùe @ù^K NUYû NUò~ûCQò û Kò«ê MYcû]ýc bûùa aòùaPòZi´û\_Zâ, ùUfòbòR^, ùeWÿòI I ùIßaiûAU G[ôc]ýeê KòQò iìP^û _â\û^ Keò[û«ò, icÉiìP^û ^êùjñ û icÉ iìP^û ù~ûMûAaû _ûAñ ùicûû _ûLùe iÚû^ ^[ûG Kò´û icÉ iìP^ûRûYòaû _ûAñ @ûc ^òKUùe icd I @ûMâj ^[ûG û Zûjûùf ùKCñ iìP^ûUò _âKûgòZ aû_âiûeòZ ùjaû CPòZþ Zûjû Kò_eò ^ò¡ðûeòZ jêG?


aûÉaùe G[ô_ûAñ ùKùZK cû^\Š @^ê_ûk^ Keû~ûG û Gjò dê^òUùe @ûùc I´û\eC_û\û^ I i´û\e Z©ß iõ_Kðùe RûYòaû û G[ôij bò^Übò^Ü i´û\ ùfLû I aòbò^Ü Kòici´û\ ùg÷kú iõ_Kðùe @ûùfûP^û Keòaû û1.3: i´û\e iõmû

i´û\e KòQò iûaðR^ú^ iõmû / _eòbûhû ^ûjó û @Kèù`ûWÿð AõeûRú bûhûùKûhùei´û\e iõmû ùjfû ^ì@ûbûùa _âû¯ iìP^û , @ûùfûP^ûe aòhd ùjC[ôaû ì̂Z^ NUYû,Kû~ðýKâc aû i\ý NUYûakúe aòaeYú Kò´û AÉûjûe û 1869eê 1897 _~ðý« ^òdê IßKði^þ _eòPûk^û Keò[ôaû Pûfðiþ \û^ûu cZùe _ìaðeê \éÁòùMûPeKê @Yû~ûA _ûeò^[ôaû Kò«êiõ_â\ûde iõLýû]ôKu _ûAñ @ûMâj iéÁò Keò_ûeê[ôaû ù~ùKøYiò aòhd ùjCQò i´û\ û

Ißòfòdc eòbiðu cZùe i´û\ ùjCQò Z[ý, NUYû, iõLýû]ôK aýqòu _ûAñ@ûMâj iéÁò Keò_ûeê[ôaû aòhde GK icdû^êa©òðZû aòaeYú û Zûu cZùe i´û\e 2_âcêL C_û\û^ ùjfû ‘icdû^êa©òðZû’ I ‘iõLýûMeòÂ’ R^Zûu @ûMâj û GK i´û\icdiúcû c]ýùe ejò[ûA_ûùe û Kò«ê G[ô_âZò ~\ò R^Zûu @ûMâj êjòa Zûjûùf Gjûi´û\ _\aûPý ùjûA_ûeòa ^ûjó û ùijò_eò R^Zûu @ûMâj [ôùf c]ý iVòKþ icdùe_âKûgòZ ùjûA^_ûeòùf Gjû i´û\ _\aûPý ^êùjñ û ^òdê IßKð ùjeûfØ Uâòaýêê Áû^þfòIßûKeu cZùe I´û\e ùKøYiò ^òŸòðÁ iõmû ^ûjó û _a^Vûeê i´û\ @]ôK @Kk^úd ûùaùkùaùk _òeûcòWÿVûeê @]ôK _êeêYû PeòZâuê ùÂ i´û\ _ê^ü_âKûgòZ ùjûA_ûeòa û_êYò ùaùkùaùk iû]ûeY @^êbìZòe aûjûùe i´û\ iéÁò ùjûA_ûùe û _êfòRe _êeÄûe_âZòÂûZû ùRûùi` _êfòRe @ûùfûPòZ ùjaû bkò ùcøkòK, ÆÁ, ^ûUKúd, KÌ^û_âaY,ùeûcû*Ke, ÊZª, ùKøZêjk_â\, _êeûZ^ Mû[û, ùKøZêKò@û I @ÊûbûaòK i´û\ i§û^ùeejòaû _ûAñ ò̂R iõ_û\K I i´û\\ûZûuê ^òùŸðg ù\C[ôùf û

@ù^K ù_gû\ûe I aòùghm I´û\ iõ_Kðùe ^òRÊ iõmû / _eòbûhû _â\û^ KeòQ«òö^òcÜùe ùKùZK iõmû / _eòbûhû _â\û^ KeûMfû ûIßòfûWÿð Rò ùaäde: iõLýû]ôK R^Zûu \éÁò @ûKhðY Keò_ûeê[ôaû NUYûe icdû^êa©òð aòaeYújó i´û\ û ~ûjû @Zý]ôK Rîû]ûeYu \éÁò @ûKhðY Keò_ûùe Zûjû iùaðû©c i´û\ bûùaaòùaPòZ ùjûA[ûG ûùÆîe Kâµ: cûâòK iõ_Kðe @PkûaiÚû jó i´û\ û @gûZúZ I @û½~ðýR^K NUYûKâc jói´û\ ûU ð̂e KýûUùfRþ: @ûRò _ûA[ôaû aòaeYú @ûi«ûKûfòKê ^[ôaû ùjCQò i´û\R þ̂ Pýû^ùife: aòùb\ I _eòa©ðê aòaeYú ùjCQò i´û\


ùK. ùfûWÿe: iûõÄéZòK ùlZâ aû aògßùe ù~ùKøYiò ùlZâùe NUê[ôaû \éÁò @ûKhðY Keòaûbkò NUYû _âaûj ùjCQò i´û\ ûR þ̂ jfùUw GŠ eG _f ù^fi þ̂: ^òùR RûYò^[ôaû, Kò«ê \éÁò @ûKhðY Keò_ûeê[ôaûNUYû ùjCQò i´û\ û i´û\ùe Gjò 2 C_û\û^ bò Ü̂ bûùa @aiÚû_òZ ûIßòfòdc eûùŠûfþ`: ùKjò ^û ùKjò, ùKCñVò ^û ùKCñVò P_ûA ù\aû bkò NUYû_âaûjùjCQò i´û\ û @^ýû^ý aòhd ùjCQò aòmû_^ ö

RRòð@û aògßaò\ýûkde RRð jýêMu cZùe i´û\ ùjCQò GK C_ôû\ I \éÁòùKûY ûGK C_ôû\ bûùa i´û\ iõMâj _âKâòdûKeY I iõMVòZ Keû~òaû ij i´û\_Zâ, i´û\ ùiaû,i´û\ _ZâòKû, ùeWÿòI, ùUfòbòR^, ùKaêf I ùÛþIßKð bûùa GjûKê aòKâò Keû~ûA[ûG ûRîû]ûeY ~ûjû ^ì@û bûa«ò Zûjû i´û\ û ~ûjû @ûMâj_â\, \éÁò @ûKhðYKûeú I MêeêZß_ì‰ðùaûfò i´û\\ûZû I iõ_û\K aòùaP^û Ke«ò Zûjû i´û\ û ù~Cñ ^òŸòðÁ icde NUYû_ûVK aû ùgâûZûu \éÁò @ûKhðY Keò_ûùe Zûjû i´û\ ûC_ùeûq @ûùfûP^ûeê @ûùc RûYòfê ù~ i´û\ ùjCQò cìkZü

ÊûbûaòK NUYû _âaûjùe aýZòKâc iìP^û, @ûgûùe aýZòKâc Rîû]ûeYu \éÁò @ûKhðY Keê[ôaû iìP^û

^òcÜ iìP^ûKê aòPûeKê ^ò@û~ûCK) Zêc Mâûce RùY aûkòKû cû]ýcòK ùgâYúùe _ûV _XÿòfûL) Zêc Mâûcùe RùY aýqò iûAùKf ùÁûeUòG ùLûfòùf ûM) Zêc Mâûc WÿûqeLû^ûùe RùY cjòkû GKiwùe 15Uò i«û^ _âia Kùf ûa©ðcû^ @ûùc ù\Lòaû C_ùeûq ùKCñ iìP^ûUò @ûMâj_â\ aû \éÁò @ûKhðYKûeú ?

aûkòKûUòG cû]ýcòK ùgâYúùe _ûV _Xÿòaû GK ÊûbûaòK K[û û G[ô_âZò aòùgh @ûMâj _âKûg_ûAa ^ûjó û ~\ò Mâûce _â[caûkòKû bûùa ùi cû]ýcòK ùgâYúùe _ûV _ùXÿ ZûjûùfG[ô_âZò ^òR Mâûcûaiúu c]ýùe ^ò½òZ bûùa KòQò @ûMâj iéÁò ùja û ùijò_eò GKiûAùKf ùÁûe ùLûfòaû @ûRòKûfò GK aWÿ K[û ^êùjñ û G_âKûe @ù^K ùÁûe ejòQò Gjûùi[ôc]ýeê ùMûUòG û ùZùa Gjû ~\ò Mâûce GKcûZâ ùÁûe ùjûA[ûG Zûjûùf G[ô_âZòKòQòUû \éÁò @ûKhðY ùja û @^ý_lùe RùY cjòkû GKKûkú^ 3Uò i«û^ _âia Keò[ôaûK[û ù~ùKøYiò aýqòe \éÁò @ûKhðY Keòa û KûeY 3Uò i«û^ _âia GK ÊûbûaòK NUYû^êùjñ û Gjû Lêaþ Kcþ NùU û Gjû ùKak ^òR Mâûc _ûAñ ^êùjñ aeõ ^òR Ròfäû I eûRý _ûAñGK \éÁò @ûKhðY Kfû bkò NUYû û Gjò_eò @iû]ûeY NUYûKê ùÂ MYcû]ýcùe i´û\iõù~ûR^û ùjûA[ûG û


i´û\ cù^û^dê cû^\Šì̂Z^ jó i´û\: i´û\ iað\û ^ì@û û _âLýûZ IWÿò@û MûdK @ld cjû«òu _eùfûK

ùijò\òê _âcêL i´û\ @ùU aû @Zòùagúùe _e\ò̂ i´û\_Zâ _éÂûùe Gjû iÚû^òZ ùja ûKò«ê @ûi«ûKûfò _e\ò^Kê Gjû @ûC _âKûgù~ûMý ^êùjñ, KûeY Gjû @ûC ^ì@û iìP^û_~ðýûdbêq ùjûA ejò^ûjó û ùZùa Zûu _eùfûKKê ùÂ ~\ò ùKøYiò ^ì@û iìP^û còùkZûjûùf Zûjû _âKûgòZ ùjûA_ûeòa û ùijò_eò _ìaðeê NUò[ôaû NUYû _âKûgòZ ùjûA_ûeòa,~\ò Zûjû @ûù\ø _âKûgòZ ùjûA^[ôa û ~\ò iìP^ûUò iaðiû]ûeYùe RYû[ôa Zûjûùf Zûjûi´û\ _\aûPý ùjûA_ûeòa ^ûjó û ~\ò Gjû _â[c [e _ûAñ _âKûgòZ ùjC[ôa Zûjûùf Gjûi´û\ _\aûPý ùjûA_ûeòa, G[ô_ûAñ icd MâjYúd ^êùjñ û

KêKêe cYòhKê KûcêWÿòfûi´û\ ê̂ùjñcYòh KêKêeKê KûcêWÿòfûi´û\ ùjûA_ûùe

i´û\ @iû]ûeY: _âZòUò cêjì©ðùe @ûc @ûL_ûLùe NUYû NUêQò û Kò«êùiicÉ i´û\ ^êùjñ û _ìað @ûùfûP^û @^ê~ûdú aûkòKûUòG aò\ýûkdKê ~òaû GK iû]ûeYNUYû û G[ôùe KòQò ÊZªZû ^ûjó û ~\ò aûkòKûUò aò\ýûkd ~òaûùe Zû iõ_â\ûd aû @*kùe_â[c Zûjûùf Gjû @iû]ûeY NUYû I Gjû i´û\ ùjûA_ûeòa û i´û\ GK iê¦e iõmûùjfû ‘KêKêe cYòhKê KûcêWÿòaû i´û\ ^êùjñ, cYòh KêKêeKê KûcêWÿòaû GK i´û\’ û

i´û\ @ûMâj_â\: ùKùZK NUYû ^ì@û I @iû]ûeY ùjûA[ôùf c]ý _ûVKu@^ûMâj ù~ûMêñ Gjû i´û\ ùjûA^_ûùe û Zêc Mâûce aûkKUòG _â[c ùgâYúùe C©ú‰ð ùjfûöGjû Zêc Mâûc _ûAñ ^ì@û aû @iû]ûeY ùjûA_ûùe û Zêc Mâûc aû C©ú‰ð aûkKe _eòaûe_ûAñ Gjû ^ì@û ùjûA[ôùf c]ý @^ýcûû c]ýùe Gjû ùiùZUû @ûMâj iéÁò Keò_ûeòa^ûjóö ~\ò aûkKUò eûRý U®e ùjûA[ûG Zûjûùf G[ô_âZò icMâ eûRýe @ûMâj ejòa GaõGjû MYcû]ýùe _âKûgòZ ùjûA_ûeòa û

i´û\ MêeêZß_ì‰ð: ^ì@û, @iû]ûeY I @ûMâj_â\ aýZúZ i´û\ MêeêZß_ì‰ð ùjaû@ûagýK û cù^Ke Mâûcû*kùe Kò.Mâû _òQû 1 Uuû cìfýùe PûCk ù~ûMûA \ò@û~òa ùaûfòGK eûRù^÷ZòK \k _leê ùNûhYû KeûMfû û GK i´û\ ùjaû _ûAñ Gjûe ùiùZUû MêeêZß^ûjó û Kò«ê Gjò icû^ K[û ~\ò eûRý cêLýcªú ùNûhYû Ke«ò Zûjûùf Gjûe MêeêZß ejòQò û

i´û\ iað\û R^MYuê ùÂ ê̂ùjñ: @]ôKûõg i´û\ ÊûbûaòK bûùa R^MYuiõ_Kðùe KûeY NUYû ij _âZýl aû _ùeûl bûùa R^Zû iõgäòÁ ejò[û«ò ûùZùa icÉ NUYûe cêLý PeòZâ cYòh ê̂jñ«ò û ùaùkùaùk aûZýû, a^ûMòÜ, ceêWÿò I bìKµ


@û\ò NùU û G[ôùe cYòh iõgäòÁ ^[û«ò û Kò«ê Gjò @Yc^êhýKéZ _âûKéZòK aò_~ðýdù~ùZùaùk R^Zûu Rúa^Kê _âbûaòZ Kùe ùiùZùaùk Gjû i´û\ ùjûA[ûG ûR^iû]ûeYuê ùK¦â Keò iað\û i´û\ _âÉêZ Keû~ûA[ûG û

i´û\ ùjCQò MZògúk: Gjû icd ij a\ùk û icûReê icûRKê ù^A G[ôùe_eòa©ð^ NùU û eûR]û^ú ijeùe RùY aûkòKû aò\ýûkdKê ~òaû GK i´û\ ^êùjñ Kò«ê GK@û\òaûiú _Wÿûe aûkòKûUòG aò\ýûkdKê ~òaû i´û\ ùjûA_ûùe û A


^òaðûP^ùe _âZò\ß¦ßòZûKê ùÂ ùjûA_ûùe û ~\ò ùKøYiò i´û\ aòaû\Kê ùÂ ùjûA[ûG@]ôKûõg _ûVK Gjûe @ûe¸ iõ_Kðùe RûYòaû _ûAñ @ûMâj _âKûg Keò[û«ò û GK[û bêfò~òaûCPòZþ ^êùjñ ù~, cYòhe ÊûbûaòK PeòZâ ùjCQò _l ic[ð^ I G[ò_âZò _âZòa¡Zû û]cð, KâúWÿû, aýaiûd, gêYûYò, ~ê¡, cûâòK @]ôKûe CfäNõ^, eûR^úZò G_eòKòò _âKéZò,_eòùag I aûjûe \ê^ò@û aòaû\úd i´û\ ùfûKùfûP^Kê @ûùi û

cûâòK @ûùaM: ~\ò ùKøYiò _eòiÚòZò aû NUYû ij @ûùaMòZ iõ_Kð ejòQòZûjûùf G[òeê iéÁ i´û\ùe cûâòK @ûùaM ejòa û Gjû Rîû]ûeYu jé\dKê QêAñaû ijicÉu \éÁò @ûKhðY Keòa û Gjò i´û\ iû]ûeY ùfûKu ij RWÿòZ û Gjò iû]ûeY aýqòUòc]ýùe iaðiû]ûeY _âZò̀ kòZ ùjûA[û«ò û ~[û icÉ _âZòKìk _eòùag c]ýùe _eòaûaòKûkò _ê@ @ûAGGiþ _eúlûùe KéZKû~ðý ùjaû iKeûZàK i´û\ bûùa _eòMYòZ û

aò_~ðýd: Cbd _âûKéZòK I c^êhýKéZ aò_~ðýd MYcû]ýcùe iað\û iÚû^ _ûA[ûG ûKûeY Gjû ldlZò I ]ßõifúkû NUûA[ûG û aWÿ ]eYe aò_~ðýd @]ôK iõLýK R^Zûuê@ûKâû« Keò[ûG û aò_~ðýd I Gjûe _âbûa iõ_Kðùe RûYòaû _ûAñ Rîû]ûeY @ûMâj _âKûgKeò[û«ò û aûZýû, ùaûcû aòùÆûeY, a^ýû, ceêWÿò I bìKµKê ùÂ Gjò icÉ i´û\ùfLû~ûA[ûG û

_âMZò: ù~ùKøYiò ùlZâùe _âMZò aû aòKûg i´û\ iéÁò Keò[ûG û _âMZò ù~ùKøYiò_âKûe ùjûA_ûùe û Gjû iìP^û _â~êqò, gòlû, ÊûiÚý, @[ð^úZò I iûcûRòK ùlZâ aòKûg _ûAñùjûA[ûA_ûùe û C\ûjeY Êeì_ iÚû^úd Êûd© gûi^ aýaiÚûùe cjòkû _âZò^ò]ôZß iõLýû aé¡òGK _âMZòcìkK i´û\ bûùa aòùaPòZ ùjûA_ûeòa û Gjò icÉ C_û\û^ i´û\e MêeZß _ûAñijûdK ùjûA[ûG û iû´û\òKcûù^ G[ôc]ýeê ùMûUòG aû @]ôK C_û\û^ ^òR i´û\ _ûAñC_ù~ûM Keò[û«ò û ù~ùZ @]ôK C_û\û^ ejòa i´û\Uò ùiùZ C^ÜZ ùjûA_ûeòa û`kùe _ûVK aû ùgâûZû G[ô_âZò @]ôK @ûMâj _âKûg Keòùa û

icdû ê̂a©òðZû: icdû^êa©òðZû ij Z[ýe ^ìZ^Zß ejòQò û NUYû I _eòiÚòZò ù~ùZ@]ôK i\ý ùja Gj ùiùZ @]ôK i´û\ MêeêZß aj^ Keòa û i´û\ GK ^Ágúk \âaý ûGjû _â[ùc I ZßeòZ ijKûùe _eòùahY Keû~òaû @ûagýK û MZKûfòVûeê aû _ìað i¯ûjeêNUò[ôaû i´û\ Zêk^ûùe i\ý i´û\ @]ôK MêeêZß aj^ Kùe û ùKøYiò ^û ùKøYiò iÚû^ùei\ý i´û\ [ôaûùaùk Rîû]ûeY @ZúZ NUYûeê @ûMâj _eòjûe Keò[û«ò û _â[c i´û\_eòùahY _ûAñ MYcû]ýc iõiÚû _eÆe c]ýùe _âZò\ß¦ßòZû Keò[û«ò û ~\ò \êAUò icû^NUYû [ûG Zûjûùf i\ý NUYûKê iÚû^òZ Keòaû _ûAñ MYcû]ýc @Mâû]ôKûe ù\A[û«ò û

ùa÷PòZâý: ~\ò KòQò aòPòZâZû [ûG Zûjûùf Gjû i´û\ C_ù~ûMú ùjûA[ûG ûi´û\ ùjCQò KòQò ^ì@û Z[û @iû]ûeY û Gjû @ûc Rúa^ùe GK iû]ûeY NUYû ^êùjñ û


KêKêe Qê@ûKê GK aûê É^ý_û^ KeûAaû i´û\ @ùU û ùZYê aòPòZâ _âaé©ò, @býûi,@§aògßûi, @ÊûbûaòK ]ûeûe PkYò iõKâû« i´û\ _ûVKu \éÁò @ûKhðY Keò[ûG û

_eòYûc: NUYûe MêeêZß I Gaõ Gjû Kò_eò Rîû]ûeYuê _âbûaòZ Kùe ùi[ôijGjò C_û\ûÛò iõgäòÁ û KY NUòQò Gaõ KY NUòaûKê ~ûCQò Zûjûe _âbûa ~\ò aéj©eRîû]ûeYu C_ùe _eòflòZ jêG ùZùa i´û\ \éÁòeê Gjû @Mâû]ôKûe _ûAa û KµýêUebûAeiþ \ßûeû @ûKâû« ùjaû NUYû GK ùQûU aòaeYú bûùa i´û\_Zâe bòZe _éÂûùe_âKûgòZ ùjûA_ûùe û Kò«ê ùijò icû^ bûAeiþ ~\ò aýûu aýaiÚûKê @ûKâû« Keò icMâaýaiÚûKê @Pk Keò\òG Zûjûùf Gjò i´û\ _â[c _éÂûùe _âKûgòZ ùja û ~ûjûe _eòYûc@]ôK Cq i´û\e MêeêZß @]ôK ûi´û\e eì_ùeL / Xÿû*û

i´û\ KY I Gjûe C_û\û^ iõ_Kðùe @ûùc _ìað @]ýûdùe @ûùfûP^ûKeòùQ û [ùe i´û\ Pd^ ùjûAMùf i´û\\ûZû i´û\e aòaeYú ùfLòaû @ûe¸ Ke«ò ûaýqò aû iõiÚû bò©òùe aòaeYú C_iÚû_^û ùg÷kúùe èK ejò[ûG û Kò«ê icÉ i´û\ùecêLý gòùeû^ûcû, i´û\\ûZûu ^ûc, ZûeòL, _â[ceê iûeûõg, aòhdaÉê I C_iõjûeejò[ûGö

cêLý gòùeû^ûcû: Gjû I´û\e iaêVûeê \égýcû^ @õg û Gjû aòaeYúe iûeûõgKêùÂ ùfLû~ûA[ûG aû MêeêZß_ì‰ð Z[ýKê ùÂ ùfLû~ûA[ûG û cêLý gòùeû^ûcûe @le@ûKéZò aòaeYú @le Zêk^ûùe aWÿ û

_ûVKUòG cêLý gòùeû^ûcû _Xÿòiûeòfû _ùe @agòÁ i´û\ aòaeYú _Xÿòa Kò ^ûjóùiiõ_Kðùe ^ò¿©ò ùÂ[ûG û ùaùkùaùk cêLý gòùeû^ûcûùe \éÁò @ûKhðY Keòaû bkòbûhû aýajûe Keû~ûA[ûG û iõ_ì‰ð aòaeYúùU _Xÿòaû _ûAñ _ûVK c^ùe @ûMâj iéÁò _ûAñG_eò Keû~ûA[ûG û

aûAfûA þ̂ / ùKâWÿòUfûA^þ: GA[ôeê i´û\e C_ô©ò I ùfLKu _eòPd còkò[ûG ûGjû i´û\ _âÉêZ Keò[ôaû i´û\\ûZûu ^ûc ùjûA_ûùe aû ù~Cñ iìZâeê I´û\UòcòkòQò Cq iõiÚûe ^ûc ùjûA_ûùe û

_â[cUòe C\ûjeY bûùa ]eû~ûC Cq iÚû^ùe Gc iûeÊûZú ùfLû~ûAQò ûGjûe @[ð ùjfû Cq i´û\Uò Gc iûeÊûZú _âÉêZ KeòQ«ò û \ßòZúdUòe C\ûjeY bûùa]eû~ûC Cq iÚû^ùe ‘ùÁUicýû^ ^ýêR ibòði’ ùfLû~ûAQò û Gjûe @[ð ùjfû ùÁUicýûâýêùeû iìZâeê Gjò i´û\Uò @ûiòQò û Gjò iÚû^ùe GùR^èú, ^òR i´û\\ûZû,^òR ÊZªi´û\\ûZû, aýêùeû @û\ò ùfLû~ûA_ûùe û


ùWÿUþ fûA^þ: ùKâWÿòUþ fûA^ aû aûAfûA^þ ZkKê iÚûê ^ûc I ZûeòL CùfäLejò[ûG û Gjû ZkKê _âKéZ aòaeYú ùfLû @ûe¸ ùjûA[ûG û GjûKê ùWÿUfûA^Kêjû~ûA[ûGö G[ôeê i´û\\ûZû ùKCñ ZûeòLùe Gaõ ùKCñ iÚûêê aòaeYú _âÉêZ KeòQ«ò ùiiõKâû« iìP^û còkò_ûeò[ûG û

fòWþÿ: Gjû ùjCQò i´û\e _â[c @^êùz\ û i´û\e MêeêZß_ì‰ð iìP^û Gjò @^êùz\iõùl_ùe _â\û^ Keò[ûG û Gjû iað\û ùQûU, ÆÁ ùjaû ij G[ôùe i´û\e @ûbòcêLý_âZò`kòZ ùjC[ôaû @ûagýK û ~\ò fòWÿ _âbûagûkú ^ùja Zûjûùf _ûVK Cq aòaeYú _ûVKeò^_ûe«ò û iû]ûeYZü 5 ‘Waäýê’ I 1 ‘GP’e (5 K) C©e Gjû _â\û^ Keò[ûG ûGMêWÿòK ùjfû jê aû KòG, jßûU aû KY, ùjûdûe aû ùKCñVûùe, ùjûG^ aû ùKùZùaùk,jßûG aû KûjóKò I jûI aû Kò_eò û

5 ‘Waäýê’ I 1 ‘GP’Gjû ùjCQò icÉ i´û\e cìkcª û GK bf i´û\ aòaeYú Gjò _âgÜMêWÿòKe C©e

ù\A[ûG û. KY NUòfû ?. KòG RWÿòZ?. ùKùZùaùk NUòfû?. ùKCñVûùe NUòfû?. KûjóKò NUòfû?. Kò_eò NUòfû?aòhdaÉê: Gjû NUYûe @Zòeòq aòaeYú _êvû^ê_êv bûùa aû eP^ûZàK bûùa

_â\û^ Keò[ûG û ùKCñ iõ_Kðùe i´û\Uò ejòQò Zûjû aòhdaÉê c]ýùe iÚû^òZ ùjûA[ûG ûG[ôùe @ù^K MêeêZß_ì‰ð iìP^û ejò[ûG û _â[c @^êùz\ aû fòWÿùe NUYûe iûeûõg ùKakCùfäL Keû~ûA[ûG û Gjû GKû]ôK @^êùz\ aògòÁ ùjûA_ûùe û IfU _òeûcòWÿ Xÿû*ûùe GjûùfLû~ûA[ûG û _ùe @ûùc IfU _òeûcòWÿ iõ_Kðùe @ûùfûP^û Keòaû û1.5: aòbò Ü̂ _âKûe i´û\MêeêZß @^ê~ûdú i´û\ cêLýZü 2Uò ùgâYúe ùjûA[ûG û

K) KVò^ i´û\L) êc i´û\

KVò^ i´û\icûRe aéj©eaMðuê _âbûaòZ Keòaû bkò NUò[ôaû NUYû aû NUò[ôaûKê [ôaû

NUYûe aòaeYúKê KVò^ i´û\ bûùa aòùaP^û Keû~ûA[ûG û Gjò ÊZª Kòic i´û\ Zêe«


iõMâj KeòaûKê _Wÿòa û MZeûZòùe aû ùijò \ò^ NUò[ôaû i´û\Kê iû]ûeYZü ‘ùaâKòõ ^ýêR’ùaûfò Kêjû~ûA[ûG û Gjò i´û\ùe NUò[ôaû NUYûe Z[ý aòaeYúùe iÚû^òZ Keû~ûA[ûG ûG[ôùe cZûcZ aû aòùgähY ^[ûG û \éXÿ i´û\ cêLýZü KòG, KY, ùKCñVò, ùKùZùaùk IKò_eò C_ùe _~ðýùahòZ û Gjò i´û\ MêeêZß_ì‰ð ieKûeú Kû~ðýKâc ~[û ieKûeúKû~ðýû^êÂû^, @_eû], @û«RðûZòK NUYû, iûcûRòK aòhd, @[ð^úZò, _eòùag I aòmû^ iõKâû«ùjûA[ûA_ûùe û GK i´û\_Zâe _â[c_éÂû I ùeWÿòI aû ùUfòbòRê _âcêL i´û\ùeùKak \éXÿ i´û\ ejò[ûG û

Gjò _âKûe i´û\ ùfLòaû ùaùk GK ^òŸòðÁ ùKøgk @af´^ Keû~ûG ûcê\âòZ MYcû]ýc G[ô_ûAñ IfU _òeûcòWÿ ùg÷kú @^êKeY Ke«ò û G[ôùe iaêVûeê MêeZß_ì‰ðZ[ý i´û\e _â[ceê iÚû^òZ Keû~ûG û Kcþ MêeêZß_ì‰ðKê Zû_ùe iÚû^òZ Keû~ûA[ûG û ùZùaùeWÿòI I ùUfòbòR^ MYcû]ýcùe Kcþ MêeêZß_ì‰ð iìP^ûKê iõ_ì‰ð aû\ \ò@û~ûA[ûG û

\éXÿ i´û\e GK ^cê^û ^òcÜùe \ò@û~ûAQò û\éXÿ i´û\Kê ‘ÆU ^ýêR’ aû ‘ùaâKòõ ^ýêR’ c]ý Kêjû~ûA[ûG, KûeY i´û\

iõiÚûMêWÿòK ù~ùZ gúNâ i¸a Gjò I´û\ _âiûeY KeòaûKê Pûjó[û«ò ûêc i´û\

ù~Cñ i´û\ _ûAñ icdû^êa©ðòZûe @ûagýKZû ^[ûG ZûjûKê êc i´û\Kêjû~ûA[ûGö G_âKûe i\ý NUò[ôaû i´û\ùe cûâòK \òM, iûafúkZû I ùfLûùeKc^údZû @û\ò _âZò @]ôK MêeêZß \ò@û~ûA[ûG û G[ôùe Z[ý iûcû^ý Kcþ ejò[ûG ûGjûe @[ð ê̂ùjñ ù~ G[ôùe @ûù\ø Z[ý ^ûjó û

_ûVKu Rúa^ C_ùe G_âKûe i´û\e @]ôK MêeêZß ejòQò û Gjûe i´û\cìfýùaû] Rîû]ûeYu @ûMâj C_ùe ^òbðegúk û R^Zûu Ròmûiû, \e\ú, KÌ^û ICZþ ềfZûKê Gjû Ægð Keò[ûG û ò̀Pe, iõ_û\Kúd, _âa§ @û\ò Gjò ùgâYúbìq û _âZòKâòdûI cZûcZ c]ý Gjò ùgâYúbìq i´û\ @ùU û G_âKûe i´û\ùe cêLýZü R^Rúa^ iõKâû«ùjûA[ûG û @]ôKûõg iek i´û\ \éXÿ i´û\ c]ýeê C_ô©ò ùjûA[ûG û _âcêL NUYûe_ea©ðú i´û\ êc i´û\ bûùa aòùaPòZ ùjûA_ûeòa û G[ôùe \éXÿ i´û\ùe ~ûjû _âKûg_ûA_ûeò^[ûG ùiMêWÿòK iÚû^òZ ùjûAQò û cêLýZü cûâòK \òMKê G[ôùe _~ðýùahòZKeû~ûA[ûG û

C\ûjeY Êeì_ búhY SWÿaûZýûùe GK @*kùe ijiâû]ôK aýqò _âûY jeûAaûi´û\ GK KVò^ i´û\ û ùZùa _ea©ðú aýqò \êŸðgûKê ùÂ ù~Cñ i´û\ _âÉêZ ùja Zûjûêc i´û\ _~ðýûdbìq ùja û


_ûVK aû \gðKu jé\dùe @ûùaM iéÁò Keò_ûeòaû bkò ùg÷kúùe iek i´û\_âÉêZ Keû~ûA[ûG û Gjû bò^Ü ùg÷kúùe _âÉêZ Keû~ûG ~\ßûeû _ûVKu c]ýùe @ûMâj_âKûg _ûA_ûeòaö G_âKûe i´û\ùe _ûeµeòK IfU _òeûcòWÿ ùg÷kú @af´^Keû~ûA^[ûG û G[ôùe ùfLK ^òR iéR^ I âùPZ^ûKê _âKûg Keòaûùe Êû]ú^Zû ejòQòö@]ôK ^ûUKúd bûhû C_ù~ûM Keû~ûA Gjò i´û\ aòaeYúKê iûcû^ý aWÿ c]ýKeû~ûA_ûùe û G[ôùe KòQò cZûcZ c]ý iÚû^òZ Keû~ûA_ûùe û iek i´û\Uò \úNð ùjùfGjûKê ‘ ò̀Pe’ aû ‘ ò̀Pe ùÁûeú’ Kêjû~ûA[ûG û

1.7: @ûi _âMZò cû_òaû

K) aòùb\ I _eòa©ðê aòaeYú ùjCQò i´û\ ùaûfò KòG Kjò[ôùf?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L) i´û\e _eòbûhû K’Y?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

M) i´û\e aòbò^Ü C_û\û^MêWòK K’Y?------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

N) KVò^ i´û\ I êc i´û\ bòZùe _û[ðKý \gðû@ö------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


dê ò̂U – 2: i´û\e C› I MêYûZàK cû^2.0: aòhde MV^

2.1: _V^e CùŸgý2.2: aòhd _eòPd2.3: i´û\e C›2.4: i´û\e MêYûZàK cû^2.5: i´û\ aòaeYúe ^cê^û2.6: i´û\ fòL^ ùg÷kú2.7: @ûi _âMZò cû_òaû

2.1 _V^e CùŸgýGjò dê^òUþe flý ùjCQò- icûRùe i´û\e C›Kê aêSòaû ö GjûijòZ i´û\e aòbò^Ü

MêYûZàK cû^Kê aêSò iVòK i´û\ _eòùahY Keòaûö Gjò dê^òUþ _Xÿòaû _ùe, Zêùc ^òcÜfòLòZ_âgÜMêWÿòKe C©e ù\aûùe ilc ùjûA_ûeòa-

i´û\e C› K’Y? i´û\e MêYûZàK cû^ ùKùZ? i´û\ Kò_eò ùfLû~ûG?

2.2: aòhd _eòPd:ùMûUòG i´û\e i`kZû ùijò i´û\ùe [ôaû Z[ýe iZýZû I C_iÚû_^û C_ùe ^òbðeKùeö ùZùa Z[ýUò @ûiò[ôaû C› C_ùe ^òbðe Kùeö iû´û\òK ^òùR ^òRe C› C_ùebeiû Keò LaeKê ùfûKùfûP^Kê @ûYò[û«òö ùKak C› RûYòMùf Z ùja^ò, Gjû ijòZfòL^ ùg÷kú aò RûYòaû \eKûeö iûjòZýe @^ýû^ý aòba bkò i´û\ aò ùMûUòG aòbaö @ûCi´û\ fòL^ ùaùk ~[ûi¸a iZKðZû ijòZ Zûe MêYûZàK cû^ elûKeò i´û\ _âÉêZ Kùfi´û\Uò MYcû¤c]cðú ùjûA_ûeòaö @ûùc Gjò dê^òUùe i´û\e aòbò^Ü C› ijòZ i´û\eMêYûZàK cû^Kê RûYò Kò_eò i´û\ _âÉêZ Kùf Zûjû ùfûK_âòd ùjûA_ûeòa ùi aòhdùeGVûùe @ûùfûP^û Keòaûö2.3: i´û\e C›

RùY iûõaû\òK bf eòù_ûUð @ûùfLý _âÉêZ Keòaû ù~ûMêñ ajê i`kZû _ûA[û«òöGjû _Qùe [ûG iõ_Kðe \éXÿZû I fòL^ùg÷kúe Pc}ûeòZû ö cûZâ GA \êAUòVûeê MêeêZß_ì‰ð


ùjCQò iõaû\ iìP^ûe C›ö iû]ûeY ùa÷VK, ùeWòI I \ìe\gð^ Kû~ðýKâc iùaðlY, ù_âiþ@ûùfûP^û, iõlò¯ Lae, aòùgh @ûùfûP^û Gaõ ajêaò] @^êÂûêê c¤ aòaò] iìP^ûcòkò_ûùeö icÉu ijòZ iêiõ_Kð elûKeò _ûeòùf RùY iûõaû\òK ieKûeú, ùaieKûeú,NùeûA C›eê c¤ Lae iõMâj Keòaûùe lc ùjûA_ûe«òö ùaùkùaùk cªú aû iPòauWâûAbeþ, cûkú, @WfðòuVûeê c¤ Lae iõMâj Keû~ûA_ûùeö G_eòKò QKe Pû, RkLô@û,_û^ ù\ûKû^, Kæaþ, ùeùÉûeûñ, LUò, ùÁi^þ, aiþÁûŠþ I @ù^K @RYû C›eê Laee C›còkò~ûA_ûùeö Laee C› ~ûjû aò ùjûA [ûA_ûùe, cûZâ _â[ùc GjûKê bf bûaùe _eúlûKeò Gjûe iZýûiZý ^òeì_Y Keòaû \eKûeö iêù~ûM ù\Lô Laee ^Kf aû aqaýeùeKWð Keò ^òR _ûLùe eLôaû \eKûeö

Lae iõMâj @ûù\÷û ijRiû¤ ^êùjñö @ù^K icdùe iõMâûjKu @^êi§ò›û ieKûeúI ùaieKûeú Éeùe aòbò^Ü _âZòa§Ke i¹êLú^ ùjûA[ûGö icûRùe @ù^K aýqò ù^÷ZòKaû @ù^÷ZòK bûaùe ùicûû Ê_Üe iûcâûRý MXÿò[û«òö ùicûû iûcâûRýùe ùicûù^ Kûjûe@^ê_âùagKê ae\ûÉ Keò_ûe«ò ^ûjóö G ùlZâùe iûõaû\òK iõaû\ iõMâj KeòaûKê Mùf,ùicûù^ ]eû _Wò~òaû bdùe @iZýe @ûgâd ^ò@«òö ~\ò ùK÷ûYiò KûeYeê KòQòUû Z[ýcòkò[ûG, ùZùa ùicûù^ GjûKê _âKûg ^Keòaû _ûAñ ieKûe I ^ýûd_ûkòKû ZeèêiõMéjúZ LaeKê ùèûAaû _ûAñ aòbò^Ü Pû_ _Kû«òö ùZYê iõMéjúZ Z[ýe iêelû ùjCQòiûõaû\òKZûe ù^÷ZòKZûö

2.4: i´û\e MêYûZàK cû^

iõaû\e iõMâj, fòL^, _âKûg^Vûeê Gjûe MêYûZàK cû^ elû Keòaû ùjCQò MêeêZß_ì‰âðöùZùa iõaû\e MêYûZàK cû^ ùMûÂúeê ùMûÂú, iÚþûêê iÚþû^, Gaõ ù\geê ù\g c¤ùe ajê_û[ðKý ù\Lû~ûGö ùMûUòG iõ_â\ûde iû]ûeY NUYû @^ý iõ_â\ûd _ûAñ @iûcû^ýùjûA_ûùe aû Zûjûe MêeêZß eùj^ûjó I Mâûcùe NUò[ôaû ùMûUòG NUYû ijeùe ejê[ôaûùfûKu _ûAñ @^ûagýK ùjûA_ûùeö eòù_ûUðòõ Kfû ùaùk Giaê \òMKê aòPûe Keò, ù~_eòKûjûe lZò aû @_cû^ ^jêG, ùi[ô_âZò ¤û^ ù\aûKê _Wò[ûGö ùijò_eò aòKûggúk I aòKgòZeûÁââ c]ýùe iõaû\e MêeêZß c¤ bò^Üö Kfûùaùk Giaê \òM_âZò ~[û i¸a eòù_ûUðòõ¤û^ù\A, _ûVKu PõPk cûîòKZû K[û aêSòaûKê _Wò[ûGö ùZùa Lae / iõaû\eMêeêZßKê aòPûe Kùf Gjûe MêYûZàK cû^ iµKðùe ]ûeYû Keû~ûA_ûùeö ùiMêWòK ùjCQò-1-iVòKZû, 2-icZêfZû, 3-aûÉaZû, 4-ÆÁúKeY, I 5-_âbûaö


iVòKZû (Accuracy)ùMûUòG Lae / iõaû\ùe iVòKZû / bâcgì^ýZû ùjCQò cìkK[ûö ~\ò ùMûUòG

iõaû\ùe Gjû ^[ûG, Zû’ùjùf Zûjû aògßûiù~ûMý ùjûA _ûùe^ûjó ö GYê iõaû\e Z[ýGaõ iìP^û MêWòK aûe´ûe ~û* Keû~òaû \eKûeö [eKê [e ^ûc, iõLýû Gaõ @^ý Z[ýMêWòK ~û* Keòaû Reêeúö _âùZýK ^ûce a^û^MZ gê¡Zû ejòaû \eKûeö ùMûUòG bûhYKêaýûLýû aû @^êaû\ KeòaûKê ùjùf Zû’e cìk @[ð ù~_eò aòKkûw ^ùja Gaõ aòhdeêaûjûeò^~òa I ù~_eò cZûcZ \ò@û ^~òa, ùi[ô_âZò ¤û^ ù\aûKê _Wò[ûGö eòù_ûUðùeùKùa aò Rêa/MêRa/ Kù_ûkKÌòZ KûjûYú iÚû^ _ûAaû CPòZ ê̂ùjñöicZêfZû (Balance)

iõaû\ùe bâcgì^ýZû bkò icZêfZû elû Keòaû @^ý GK MêeêZe aòhdö ~\òùKùa ùK÷ûYiò aòaû\ aòhdùe eòù_ûUðùe ùfLôaûe @Qò Zû’ùjùf Cbd _le K[ûKêeLôaûKê _Wòaö ~\ò ùKùa ]cðNUe eòù_ûUðòõ Keòaûe @Qò, ùZùa ]cðNUe cìk iÚû^Kê~ûA bfKeò @^êi§û^ Keò iûeòaû _ùe KcðKZðû I KcðPûeú cûûe K[ûKê eòù_ûUðùe\gðûAaûKê _Wòaö ùMûUòG ^êýRþ eòù_ûUð ~\ò Kûjû _âùeûP^ûùe Zò@ûeò ùjûA[ûG Zû’ùjùfGjûe icZêfZû ejò_ûùe ^ûjóö iaêùaùk ieKûeu cZ aû \éÁòùKûYeê Lae ù\ùf ZûjûicZêf c«aý ùjûA_ûùeöaûÉaZû (Objectivity)

ùMûUòG Laee MêYaZû aRûd eLôaû _ûAñ G[ôùe ^òùR eòù_ûUðe ^òRe cZûcZ^ù\aû bfö eòù_ûUðùe Z[ý Gaõ @^ý ùfûKu cZûcZ ejòùf bfö Kûjûe _l ^ùÂÊû[ð ^[ôaû ò̂eù_l ^òeúlKu bkò ^òeúlY Keò eòù_ûUðòõ Kùf ùMûUòG Cycûê eòù_ûUðC_iÚû_^ ùjûA_ûùeöÆÁZû (Clarity)

ùMûUòG ùMûUòG eòù_ûUðùe ùaùkùaùk @ù^K @^ûagýK K[û ejò[ûA_ûùeöGA ]eYe eòù_ûUð C_iÚû_^ Keòaû ùaùk,_âûe ò̧K K[ûKê ~[ûi¸a iõlò¯ Keòaû\eKûeö iõaû\UòKê ùQûUùQûU @^êùz\ Keò _âZòUò @^êùz\ùe @^«ü _ùl Zò^ò-PûùeûUòaûKý eLû~ûA_ûùeö_âbûa (Impact)

fòLôZ eòù_ûUð ùKùZ\ìe _âbûagûkú ùja eòù_ûUð ùfLôaû ùaùk ùi[ô_âZò @Zý«iûa]û^ ùjaû \eKûeö @ûagýK iÚùk ùfLû icdùe Kû


C\ûjeY Êeì_ : ùK÷ûYiò bwûù_ûf aû aûùR eûÉû iõ_Kðùe aòbûMKê \ûdú Keòiõaû\ _âKûg Keû~ûG I Gjû _ea©ðú icdùe Zêe« ceûcZò Keû~ûCQò, ùZùa jAeûYjeKZeê R^Zû cêqò _ûAùf I Gjûe iê_âbûa _Wòfû ùaûfò RYû~òaö

2.5: i´û\ aòaeYúe ^cê^û

ù~ ùKû÷Yiò LaeKûMRe ù~ ùK÷ûYiò LaeKê ^ò@ûMùf, ùi[ôùe iõaû\ ùÁûeúUòPûeò bûMùe aòbq ùjûA[ôaû ù\LôaûKê còùkö ~[û- ùcûUû I aW @leùe ùfLû ùjûA[ôaûgòùeû^ûcû, ZkKê @ûMj_â\ fòWþ aû AõùUâû; Zû’_ùe \êA Zòù^ûUò @^êùz\ùe aòÉéZ LaeGaõ ùghùe C_iõjûeö

_â[ùc gòùeû^ûcûUò _ûVKu @ûMâj aXûGö ùMûUòG bf I ~[û[ð gòùeû^ûcû fòL^ùjCQò GK KkûZàK Kû~ðýö gòùeû^ûcûe @ûKûe, _âKûe aû f´ I _âiÚ Pd^ Gjûe MêeêZß I_âûiwòKZû aé¡ò Kùeö ùaùkùaùk gòùeû^ûcûUò @ZKòðZ, aòiàdR^K, iõlò¯ I gqògûkúùjûA[ûGö _ûVKuê ù~ ùK÷ûYiò C_ûdùe @ûKéÁ Keòaû _ûAñ Giaê ùK÷ûgk Keû~ûGö@ûKhðYúd gòùeû^ûcû _ûVKuê @ûKéÁ Kùe Gaõ ùÁûeúKê @ûMKê _XòaûKê @ûMâj R^àûGö

ùMûUòG @ûKhðYúd gòùeû^ûcû ùÁûeú _ûAñ ~ù[Á ^êùjñö gòùeû^ûcû _ùe [ôaû_â[c @^êùz\Uò ùÁûeúe GK MêeêZß_ì‰ð bìcòKû aj^ Kùeö Gjû icMâ ùÁûeúKê @ûMKêù^aûùe ijûdK ùjC[ôaûeê GjûKê fòWþ Kêjû~ûGö ù~ùjZê Gjû cêLa§e bìcòKû MâjYKùe, ùZYê GjûKê c¤ AõùUâû Kêjû~ûGö ~\ò AõùUâû aû fòWþ _ûVKuê @ûKhòðZ Keò ^_ûùe;Zû’ùjùf _ûVK ^ì@û ùÁûeú I gòùeû^ûcû C_ùe @ûLô aêfû«òö

AõùUâû aû fòWþùe iûõaû\òK 6-K \ßûeû C©e \ò@«òö ùijò 6-K ùjfû-KY,ùKùa, ùKCñVò, KûjóKò, KòG Gaõ Kò_eòö Kò«ê Gùa ùijò _êeêYû iìZâ _eòaZðòZ ùjûA ZûjûcûZâ ZòeògUò g±ùe iúcòZ eLû~ûAQòö iõlò¯Zc _eòie c¤ùe Kò_eò bf i´û\ _âKûgKeòùja, ùi iõ_Kðùe ù~ ùK÷ûYiò \l iû´û\òK cûMð\gð^ ù\A_ûe«òö G iõ_Kðùe^òùcÜûq MêYMêWòK @Zò iû]ûeYö ~[û:

K- AõùUâû ùÁûeú _ûAñ C_~êq ùjaû @ûagýKöL- AõùUâû _ûVKu _V^ _ò_ûiû aé¡ò KùeöM- AõùUâû ~[û iõba iõlò¯ ùjaû \eKûeöN- iû]ûeYZü AõùUâûUò ùÁûeúe ùKùZûUò MêeêZe _G


ùK÷ûYiò Mû¸ú~ðý_ì‰ð LaeKê M¸úe bûhûùe I ùK÷ûYiò iû]ûeY LaeKê iû]ûeYbûhûùe AõùUâûùe _âKûg Keû~ûA_ûùeö Pc}ûe AõùUâû [ôùf _ûVK GjûKê @ûMâj ijKûùe@ûcìkPìk _ûV Kùe I AõùUâû @ûùfLý @^ûKhðYúd [ôùf Zûjû _Xÿê _Xÿê a¦ Keò\òGö

iõlò¯ AõùUâû _XÿòaûKê ijR I iêL_ûVýö aòk´òZ AõùUâûùe ùÁûeúe cìkK[ûUò_âûdZü ùWeòùe _âZòbûZ jêGö ùZYê aòk ò́Z AõùUâû_âZò _ûVKu @^ûMâj flý Keû~ûGöaòk ò́Z AõùUâû bûeZúd Lae KûMRùe _âûdZü ù\Lû~ûG ^ûjóö

ùMûUòG Laeùe [ôaû ajê _âKûee cìk K[ûKê ùQûU ùQûU LŠùe aòbq Keò aûKâcòKZû elû Keò @ûùfLý _âÉêZ Keû~òaû @ûagýKö AõùUâû _ùe ùÁûeúe aòÉéZòùfLû~ûGö Gjû G_eò bûùa _âÉêZ Keû~ûG ù~ _ûVKcûù^ ùiû_û^ _ùe ùiû_û^ @ZòKâcKeò _Xÿû Rûeò eL«òö GjûKê aòùfûcúKéZ _òeûcòWþ (Inverted Pyramid) Kêjû~ûGö _â[ùc@ûùi AõùUâû, _ùe @ûùi NUYû, Zû_ùe @ûùi C¡éZò Gaõ ùghùe @ûùi AõùUâûKê ic[ð^Keê[ôaû aòaò] NUYûakúö GMêWòKê ùMûUòG iìZûùe Mê^Úû GK ềfcûk _eò iõù~ûRK g±cû¤cùe Gbkò Mê^Úû~ûG ù~ @ûe¸eê ùgh _~ðý« NUYûKâc _âZò _ûVKu @ûMâj iéÁò jêGö

aòùfûcúKéZ _òeûcòWþ (Inverted Pyramid)

_eòùahòZ iõaû\ iað\û C}Y×û_ì‰ð I ùKû÷Zìjk_â\ ùjaû \eKûeö G_eò iõaû\_ûVKu c^ùe ùKû÷Zìjk iéÁò Kùe I _ea©ðú @õg _V^ _ûAñ C}Y×û Zò@ûeò Kùeö GjûKêKâci{úKeY ùg÷kú (Chronological Pattern) Kêjû~ûG, ~ûjû aòùfûcúKéZ ùg÷kúe VòKþaò_eúZö G[ôùe ùghùe C}Y×ûe ejiý ùcûP^ jêG, ùZYê G]eYe iõaû\ _ûV KeòaûKê_ûVKu C}Y×û ùgh _~ðý« @ZêU eùjö














2.6: i´û\ fòL^ ùg÷kú

gòùeû^ûcû I _âcêL iõaû\ c¤ùe iõù~ûM eLê[ôaû _â[c ]ûWò aû _â[c@^êùQ\Kê _âcêL Lae aû iõaû\ _eòbûhûùe fòWþ Lead Kêjû~ûG ö Gjû _âcêL Laee VòKþZùk ejò[ûG I _ûVKuê cìk Lae bòZeKê ~òaû_ûAñ @ûKhðòZ Kùeö Lead eòù_ûUðC_iÚû_^ Keê[ôaûeê GjûKê _âûe¸/cêLa§/Intro Kêjû~ûGö Lead aû Intro iað\û @ûKhðYúdùjaû Reêeúö GjûKê @ûe¸ Keòaû cûùZâ _ûVùK GjûKê ùgh _~ð« _Xÿò[û«òö G ]eYe@ûùfLý iõlò¯, @ûKhðYúd, Zû_ô~ðý_ì‰ð, aûÉa I _âbûagûkú ùjaû \eKûeö ùMûUòG \ò^e_âcêL NUYûKê c¤ Lead Kêjû~ûGö LaeKûMRe _â[c _éÂûe C_eòbûMùe Lead iÚû^_ûGöLead fòL^e ùKùZûUò ^òdc GVûùe _â\û^ Keû~ûA_ûùe ö ~[û:

Lead ùe gòùeû^ûcû I cìkLae ijòZ iûc¬iý ejòaû Reêeúö Gjû ^êýRþ ùÁûeú iõ_Kðùe aýû_K iìP^û ù\A[ûGö G[ôùe 6K ~[û : KY, KòG, ùKCñVò, ùKùZùaùk, KûjóKò, ùKcòZò-

ejòaû @ûagýKö Gjûe @ûùfLý _ûVKuê @ûKhðòZ I @^êi§ò›ê Keê[ôaû \eKûeö

ùMûUòG Lead ùe _ûVKu c^Kê _âbûaòZ I @ûMâjû^ßòZ Keòaû bkò ùg÷kúùe iÚû^,NUYû I PeòZâ @û\òuê PòZâY Keû~òaû \eKûeö Gjû `kùe ^êýRþùÁûeúe aqaýKê @ûMKê@ûMKê _Xÿòaû_ûAñ _ûVKu c^ùe ~ù[Á @ûMâj iéÁòùjaöbf Lead e ùa÷gòÁý :

iõaû\ fòL^ Kfûùaùk ^êýRþ ùÁûeúe _â[c aûKý / @^êùQ\Kê Lead Kêjû~ûGöiõ_ì‰ð ^êýRþùÁûeúe iûeûõg _â[ùc iÚû^ _ûGö Lead ùe K’Y NUòfû, ùKùùZùaùkNUòfû, Kûjû\ßûeû NUòfû, ùKCñVò NUòfû, ùKcòZò NUòfû, KûjóKò NUòfû, Zûjû fòLôZ ùjaû^òjûZò Reêeúö ~[û:-

KY : ^êýRþ eòù_ûUðòõe cìk CùŸgý @^ê~ûdú iaê Leadùe K’Y NUòQò ùaûfò_ûVKu @ûMâj [ûGö

KòG : Leadeê iaêùaùk NUYû ijòZ KòG iõ_éq Zûjûe C©e @ûiòaû \eKûeöùKCñVò Gaõ ùKùZùaùk : ùKCñVò Gaõ ùKùZùaùk NUYûUò NUòQò G \êAUò

_âgÜe C©e Leadeê _âKûgòZ ùjaû \eKûeöKûjóKò : _âùZýK NUYû @«eûkùe ùK÷Yiò ^û ùK÷ûYiò KûeY ejò[ûGö KûeYUò

@_âûKéZòK I MêeêZß_ì‰ð ùjûA[ôùf Leadùe Zûjû iÚû^ _ûAaû \eKûeö


ùKcòZò : ùKcòZò NUYû NUòfû, ùaùkùaùk Zûjû còkòaû KÁKe ùjûA[ûGöNUYûe iêaòÉéZ aòaeYú _ûAñ @]ôK iÚû^ @ûagýK _Wò[ûGö aòbò^Ü _âKûe Lead [ôùf c¤ùKùZK Lead KßPòZþ aýajéZ ùjûA[ûGö ~[û :C¡éZò Lead:

Gjò LeadUò RùY _âZòÂòZ aýqòue cìfýaû^þ bûhYe @õg aòùghö bûhYeC¡éZûõg Leadùe iÚû^òZ ùjùf Zûjû _ûVKu _ûAñ aòùgh @ûMâj iéÁò Kùeö_âgÜaûPK Lead :

ùaùk ùaùk _ûVKu c^ùe @ûMâj iéÁò Keòaû_ûAñ icûRe ù~ ùK÷ûYiò NUYûKê_âgÜaûPú ùg÷kúùe Lead ùe aýajûe Keû~ûGö Gjû\ßûeû R^ZûKê iûcûRòK iciýûe GKSfK ù\aû ijòZ _ùeûlùe iZKð ejòaûKê iùPZ^ Keû~ûGö ~[û : “eûR]û^úùe ^ûeúùKùZ iêelòZ?”a‰ð^ûZàK Lead : (Descriptive Lead)

_ûVKu @ûùaMKê aû§òeLôaû _ûAñ a‰ð^ûZàK Lead aýajûe Keû~ûGö _ûVKuêNUò[ôaû iÚû^ I NUYû iµKðùe bûaòaûKê _âbûaòZ Keû~ûGöaòk´òZ Lead :

Cbd _âgÜiìPK I a‰ð^ûZàK Lead bkò NUò[ôaû NUYû iµKðùe bûaòaûKê icÉC_û\û^ [ûGö Gjûe _â[c @^êùz\ùe CŸú_^û I @^ò½òZZû cìkK Lae [ûGö `kZü_ûVKcûù^ _eaZðú Lae _XÿòaûKê @ûMâjú jê@«òöaûKýûkû_ Lead :

\êA aû ZùZû]ôK aýqòu bòZùe ùjC[ôaû Kù[û_K[^Kê Gjò ]eYe Leadùe_âKûgòZ ùjûA[ûG ö Gjò aûKýûkû_ RùY _âZòÂòZ aýqò I iûõaû\òK @[aû \êARY _âZòÂòZaýqòu c¤ùe ùjûA_ûùeö@ûkõKûeòK Lead :

(Staccato Lead) Gjò ]eYe Leadùe iû]ûeYZü RûZúd ù^Zû, MêeêZß_ì‰ðaýqòaòùghu @Kûk aòùdûMR^òZ @_âZýûgòZ Z[û @aògßûiý ùgûKaû©ðû _âKûg Keû~ûGöZúÐ Lead :

(Bullet Lead) ùQûU @[P _âbûagûkú aûKý \ßûeû _âÉêZ Gjò _âKûee Leada§êKe Mêkò bkò _ûVKu c^ùe Mkò~ûG I ùicû^uê ZZþlYûZþ _âbûaòZ I @ûùfûWòZKùeö iû]ûeYZü Uò.bò, ùeWòI _âbéZò ùa÷\êýZòK MYcû¤c GjûKê aýajûe Ke«òö


HZòjûiòK aû iûjòZòýK iõùKZ ~êq Lead :(Historical or literary-allusion\ Lead) Gjò _âKûee Lead AZòjûi aû iûjòZýeê PeòZâ INUYû C¡ûe Keò iûõ_âZòK NUYû ijòZ ZûKê iõ~êq Kùe Gaõ Gjû ^êýRþ ùÁûeúùe iÚû^_ûGöaò_eúZûZàK Lead :

(Contrast Lead) Gjò _âKûee Lead _ûVKcû^uê iû]ûeY I @Zòeòq fòWþbòZùe Zêk^û KeòaûKê _âùeûPòZ KeûGö_âZýl iõùaû]ú Lead :

(Direct address Lead) iûaðR^ú^ Kâòdû _âZòKâòdû ijòZ aýqòMZ aòPûeKê _âZýlbûaùe Gjû _ûVK cû^uê iõ_éq KeûGöfûkòKû Lead :

(Parody Lead) ù~ ùKû÷Yiò iõaû\Kê @]ôKZe bûaùe R^_âòd KeòaûKê fûkòKûLead ùe ùKùZK ajê_âPkòZ _âaû\, _âaP^, ùfûKaP^, R^_âòd iõMúZ MúZòKûe^KfKê MâjY Keû~ûGö Gjû `kùe _ûVK cûù^ ji Lêiòùe @ù^K MêeêZß_ì‰âð LaeRûYò_ûe«òöGK-\êA-Zò ò̂-Pûeò Lead :

(1-2-3-4 Lead) a©ðcû^ Gjûe aýajûe iúcòZö ùKû÷Yiò aùRUþ @[aû ùK÷ûYiòMêeêZß_ì‰ð aqaýe aòùgh @õgKê GK-\êA-Zò ò̂-Pûeò Kâcùe _G


gòùeû^ûcû _âÉêZò_òfû \ò^eê cYòhe ^ûcKeY Keû~ûGö Gjû iû[ðK aû ^òe[ðK ùjûA_ûùe, cûZâ

cYòhKê PòjÜU Keòaûùe ^ûc jó _â[c bìcòKû MâjY Kùeö aûÉa Rúa^ùe ‘ùM÷ûeûw’^ûc]ûeú aýqò Kkû ùjûA_ûùe, ‘aûc^’ ^ûc]ûeú aýqò ùWwû ùjûA_ûùeö cûZâ iûjòZý Iiõaû\ RMZùe ^ûcKeY @ûKhðYe cìk ùK¦âö iõaû\_Zâùe @ù^K _âKûee aòhd _âKûg_ûGö _ûVKcûù^ GA ^ûc @û]ûeùe iõaû\ _Xÿ«òö iõaû\_Zâùe GA ^ûcKeYe^ûcû«e ùjCQò gòùeû^ûcûöi´û\e gòùeû^ûcû fòL^

ù~ ùK÷ûYiò iõaû\e gòùeû^ûcû aòùgh MêeêZß_ì‰ðö KûeY gòùeû^ûcû _Xÿò _ûVùKGjû Zùk [ôaû iõaû\ _XÿòaûKê @ûMâjú jê@«òö gòùeû^ûcûUò iað\û @ù_lûKéZ aW I ùcûUû@leùe Qû_û~ûGö _âKûgòZ Laee cêLý @õgUò gòùeû^ûcû aj^ Kùe I @Zý« @ûKhðYúdXÿwùe gòùeû^ûcû ùfLû~ûGö iõÄeY I _éÂûu aûc_ûL C_ùe I WûjûY _ûL KYùe@ûKhðK ]ûWòUòùe gòùeû^ûcûUò iÚû ò̂Z Keû~ûGö ùjWþ fûA^þùe @lee @ûKûe ùKùZ aWaû ùQûU ùja I É´ @ûùfLý ùKùZ iÚû^ ]ûeY Keòa, Zûjû iõaû\e MêeêZß \éÁòeêiõ_û\Ku \ßûeû ^òòeì_òZ ùjûA[ûGö

iekZû, ÊzZû, ÆÁZû,_âbûagûkòZû I iìP^ûZàKZû ùjCQò ùMûUòG CZc @û]ê^òKùjWþfûA^þe ùa÷gòÁýö Gjû ùÁûeúe aòhd iõ_Kðùe ÆÁ iìP^û ù\aû ijòZ Qû_û aýd,_ûVKu _V^ icd a*ûC[ôaû I KûMRùe ÊÌ iÚû^ùe ù^C[ôaû \eKûeö

@[ð_ì‰ð bûaùe @ûùfLýKê ^ò¡ðòÁ gúhðK Reò@ûùe C_iÚû_òZ KeòaûKê gòùeû^ûcûKêjû~ûGö aòbò^Ü _âKûe iõaû\, ò̀Peþ, @ûùfLý I É¸ AZýû\òe C_~êq gòùeû^ûcû ù\AC_iÚû_^ Keòaû ùjCQò iõ_û\Ku MêeêZß_ì‰ð Kû~ðýö ÊÌ g±ùe I iõùl_ùe _âÉêZgòùeû^ûcûUò _ûVKuê @ûKhòðZ Kùeö _ûVKcû^uê ZZþlYûZþ @ûKéÁ KeûA Lae _âZòaògßi^údZû iéÁò Keòaû ùjCQò gòùeû^ûcûe C_~êq Kû~ðýö C©c gòùeû^ûcû _âÉêZòùeiûõaû\òKue bûhû I Z[ýmû^ C_ùe C_~êq \lZû ejò[ôaû \eKûeö icMâ ùÁûeúeiõlò¯ iûeûõg G[ôùe Pò©ûKhðK bwúùe _âZò`kòZ ùjûA[ûGögòùeû^ûcûe MêeêZß :aògòÁ _û½ûZý iû´û\òK ùIßÁþùfu cZùe gòùeû^ûcûe aòaò] CùŸgý ejòQò-

_ûVKu icd a*ûAaû _ûAñ ijûdZû Kùe, @ù^K Lae c¤eê ^òŸðòðÁ Lae aûQò _XÿòaûKê iêù~ûM iéÁò Kùe, Laee MêeêZß I Mû¸ú~ðý ijòZ _ûVKuê @ajòZ KeûG,


_eòPòZ gòùeû^ûcû fòL^ ùg÷kú ù~ûMêñ LaeKûMRUò R^_âòd ùjûA[ûG, gòùeû^ûcûe iõaû\ aZðcû^ Kûkùe ùfLû~òaû @ûagýK, gòùeû^ûcûe iõaû\ _âZýl Cqòùe _âKûg _ûAaû \eKûe, iû]ûeY gòùeû^ûcûùe ùK÷ûYiò aòùghY fûMòaû @^êPòZ, gòùeû^ûcûùe ùK÷ûYiò ijûdK Kâòdû _âùdûM ùjaû @^êPòZ, iõùl_ùe aýû_K iìP^û ù\aû gòùeû^ûcûe _âKéZ flý, _ûVKu icd aõPûA ùicûûê iõaû\ iõ_Kðùe aýû_K ]ûeYû \òG, gòùeû^ûcû Qû_û I ùa÷\êýZòK cû¤c, Cbdùe MêeêZß aj^ Kùe, GK NUYûùe aòbò^Ü MYcû¤c @ù^K _âKûee gòùeû^ûcû \ò@«ò, iêaò]û [ôùf ò̂ŸðòÁ _ûVKu @bòcZ gòùeû^ûcûùe _âKûg _ûA_ûùe, Gjû ùjCQò Lae ùÁûeúùe [ôaû _âiwe _KéZ I iõlò¯ _âZò`k^, ^êýRþ ùÁûeúe @«^ðòjòZ bûaiZû gòùeû^ûcûùe ÆÁ ùjûA[ûG,

GVûùe gòùeû^ûcûe ùKùZûUò \éÁû« \ò@û~ûA_ûùeö ~[û:-aýûêþ aû ajêÉû´òK gòùeû^ûcû :

LaeKûMRe _â[c _éÂûùe iêaòÉéZ bûùa _âKûgòZ GKû]ôK É´ C_ùe aWaW@leùe iÚû^òZ gòùeû^ûcûKê aýûêþ Kêjû~ûGö Gjû GK eòa^ bkò iûeû _éÂûKê aýû_ò[ûGöGjò ]eYe aW gòùeû^ûcû KûMRe ùK÷ûYiò cSò _éÂûùe iûcû^ý ùQûU @leùe Qû_ûùjùf GjûKê ‘aûAŠeþ’ Kêjû~ûGö ùK÷ûYiò Laee RûZúd aû @û«RðûZúd MêeêZß [ôùf Gjûaýûêþ gòùeû^ûcû bûaùe Q_û~ûGö

GVûùe aýûêþe ùKùZûUò \éÁû« \ò@û~ûA_ûùeö ~[û:-

i{úKeY \éÁòeê gòùeû^ûcû aòbò^Ü ùjûA[ûGö ~[û- Sêf«aûc icZk (Flush left),\lòY ùi_û^úKéZ icZk (Flush right), ùK¦âúd (centered), ùiû_û^úKéZ (stepped),Sêf«cê\âYùe ]ûWò _âûe¸ùe [ôaû @]ôK gì^ýiÚû^ (Hanging Indention), ajê[ûKaògòÁ (Multi-deck), C¡éZò (Quotes) Z©ß \éÁòeê aòbò Ü̂ _âKûee gòùeû^ûcû K[û KêjûMùf c¤ aûÉaùeGùa aòbò^Ü LaeKûMR Cq ]ûeûKê QûWò ^òRÊ ùg÷kúùe gòùeû^ûcû _âÉêZ KeêQ«òögòùeû^ûcû fòL^ ùKû÷gk :

LaeKûMRùe aòbò^Ü _âKûe iõaû\ _âKûg _ûA[ûGö _âZò iõaû\e ùK÷ûYiò ^û ùK÷ûYiògòùeû^ûcû [ûGö gòùeû^ûcû jó _âùZýK iõaû\e ÊûZªý I _û[ðKý \gðûA[ûGö gògêe _âû[còK^ûcKeY I c¦òee cêLgûkû bkò gòùeû^ûcûe bìcòKûö iõaû\ùe K’Y _âKûgòZ ùjûA[ûG,


Zûjûe iìP^û gòùeû^ûcûeê còkò[ûGö gòùeû^ûcû _Xÿò bòZee iõaû\ _âZò _ûVKu @ûMâj,C}Y×û I CŸú_^û RûZ jêGö @ûKhðYúd gòùeû^ûcû ù\Lô _ûVK bòZe Lae _Xÿò_ûe«ò @[aûGWûA ù\A_ûe«òö LaeKûMR jKeþcûû ZêŠùe @ûKhðYúd gòùeû^ûcû ùNûhYû gêYòùfûKcûù^ @ûMâje ij KûMR KòY«òö GYê LaeKûMRùe gòùeû^ûcûe bìcòKû @Zý«MêeêZß_ì‰ðögòùeû^ûcû ò̂aðûP^ :

Laee MêeêZß C_ùe gòùeû^ûcû ^òbðe Kùeö eûR^úZòK gòùeû^ûcû Lae KûMRe_â[c _éÂûùe aW aW @leùe Qû_û ùja ùaûfò ùicòZò ùK÷ûYiò ]eûa§û ^òdc ^ûjóögòùeû^ûcûe aòaò] iõaû\ C› ejòQòö KéZòZß, i`kZû, aùRUþ, ùLk, iòù^cû, \êNðUYû,_âûKéZòK aò_~ðýd, @ûKiàòK aòùdûM AZýû\ò ù~ ùK÷ûYiò aòhdùe gòùeû^ûcû ùfLû~ûA_ûùeö Gjûe C_iÚû_^ ùK÷ûgkùe ejò[ôaû PcK GjûKê _ûVKue @Zò ^òKUZcKeò_ûùeöi´û\ fòLê bûhû I ùg÷kú :

iõaû\e bûhû iû]ûeY _ûVKu ijRùaû¤ ùjaû ^òjûZò @ûagýKö \úNð I RUòkaûKý @ù_lû ijR, iek, lê\â aûKý @]ôKZe Kâòdûgúk ùjûA[ûGö iekaûKýKê bûhû«eKeòaû ijR ùjûA[ûGö bûeZ bkò ajê bûhûbûhú eûÁâùe Gjû GK iê¦e iêù~ûMö LaeiõMâj Vûeê Gjûe C_~êq _âùdûM jó MêeêZß_ì‰ð _âiwö Laee _âùZýKUò g± iû]ûeY_ûVKu _ûAñ ijRùaû¤ I _âùZýKUò aûKý ÆÁ ùjaû CPòZö @ù^K iû´û\òK RUòk,\úNðI @ûkõKûeòK aûKý fòL^ùe Mað @^êba Ke«òö cûZâ ùicûù^ iàeY eLòaû CPòZ ù~,ùKak gòlòZ I iùPZ^ aýqòcûû ijòZ iû]ûeY ùfûKcûù^ aò i´û\ _X«òö

RùY iû´û\òK lê\â @[P _âbûaûgûkú aûKýùe iê¦e bûaùe i´û\e _âcêL ]ûeYûMêWòKê _â\û^ Ke«òö aûe´ûe Kcû ù\A \úNð I RUòk aûKý ùfLòaû @ù_lû aeõ RUòkaûKýKê _ì‰ðùQ\ aýajûe Keò ùQûU ùQûU aûKýùe _eòYZ Kùf fòLê ÆÁZû @ûùiöùMûUòG \úNð aûKýùe GKû]ôK ]ûeYû _â\û^ Keòaû @ù_lû, _âùZýKUò ]ûeYû _ûAñ ùMûUòGùMûUòG ÊZª aûKý ùfLôaû ùgâdÄeö Zû cûù^ ^êùjñ ù~, LaeKûMRùe ùKak ùQûUaûKý ejòaö iÚû^ûbûa _ûAñ ùQûU aûKý aýajûe Keû~òaû _âbûagûkú Gaõ C_ù~ûMúö \úNðaÿûKýùe aýajéZ- I, Gaõ, @[P, Kò«ê, _e«ê, Z[û_ò, ~\òI, iêZeûõ AZýû\ò aòbûRKg±MêWòKe @~[û aýajûe @]ôK iÚû^ @ûagýK Kùeö

\úNð I @_eòPòZ g± aýajûeKê ~[ûi¸a _eòjûe Keòaû CPòZö @gæúk g± fòLîõaû\ _ûAñ iµì‰ð eìù_ @^ê_ù~ûMúö _âZýl aûKý C_ùe MêeêZß \ò@û~òaû \eKûe ö ~[û-


‘@ûMûcú i¯ûjùe cªú _eòh\e ùa÷VK @^êÂòZ ùja’-Gbkò _ùeûl aûKý Vûeê‘‘cªúcûù^ @ûMûcú i¯ûjùe ùa÷VKùe ù~ûMù\ùa’’ _âZýl aûKýUò aêSòaûKê @]ôK ijRö

Kû~ðýûkd i´§úd eòù_ûUð fòL^ùe aýajéZ _ùeûl ùg÷kú ~[û- “Gjû @ûagýKcù^ùjfû ù~,_eòiÚòZòùe _Wò Gjû @^êbìZ ùjfûù~”- bkò aqaý _eòjûe Keû~òaû\eKûeö cûZâ iÚk aòùghùe _ùeûl aûKý Keû~ûA_ûùe ~[û-“iû]ûeY ]cðNU jêGZ@ûMûcú Kûfò _ûAñ iÚMòZ eLû~ûA_ûùe”ö

Eòù_ûUð fòL^ Kûkùe NUYû ijòZ iõ_éq aýqò cû^ue _eòPd ^ò½d eLû~òaûReêeúö ùMûUòG NUYû ijòZ @ù^K aýqò iõ_éq [ôùf, MêeêZß \éÁòeê ^ûc MêWòKê _~ðýûdKâùc aýajûe Keû~ûA_ûùeö

@Zý« iõùa\^gúk aòhd fòL^ùe aòbò^Ü ùfûKaûYú I aP^òKû aýajûe ^Keò,ÆÁ aqaý eLòaû CPòZö C¡éZòe aýû_K aýajûe @ûùfLýe MêeêZß jâûiKùeö @ûùfLýùeaýajéZ ‘KêjûMfû’ ‘@^êbìZùjfû ’, ‘c«aý \ò@ûMfû’, ‘_âKûg KeûMfû’, ‘ùNûhòZùjfû’, ‘^ò½òZ KeûMfû’, ‘@ûùeû_òZ ùjfû’ AZýû\ò _ûLû_ûLô @ù[ðûù\ýûZK g±MêWÿòKaýajûe Kfû ùaùk @Zý« iûa]û^Zû @af´^ KeòaûKê ùjûA[ûGö

fòL^ùe _âZòUò aûKý \éXÿZûe ijòZ Kêjû~òaû CPòZö _ûVKcûù^ ù^ZòaûPKaûKýVûeê @ÉòiìPK aûKýKê MêeêZß \ò@«òö ~[û- “_âKÌUò i`k ùjfû^ûjó”Vûeê “_âKÌUò@i`k ùjfû” c«aýUò aeõ @]ôK _âbûagûkúö

fòL^ùe _âZò aûKýe MêeêZß ejòQòö ùZYê ùK÷ûYiò @~[û aûKý ejòaû @^ûagýKö_âZòUò g± i{úKeY I Kâcelû _âZò ~ZÜaû^ ù\aû \eKûeö @aûõQòZ aòùghý IaòùghYùe aqaý bûeûKâû« ùjaû @^êPòZö ~[û: ‘_ìaðûjÙ 10Uû ùaùk’ ^ ùfLô ‘iKûk10Uû ùaùk’ ùfLôaû \eKûeö

fòL^ _ê^Kð[^ ù\ûh\êÁ ^ùjaû CPòZö Gbkò aqaý Kæû«òKe cù^jêGöcìkC›Kê aûe´ûe Kêjû~òaû @^êPòZö ùKak iù¦jûZàK C›Kê _ê^Kð[^ Keû~ûA_ûùeö

fòL^ùe aýûKeYMZ gê¡Zû _âZò @Zý« ~ZÜgúk ùjaû Reêeúö ZîUò_ì‰ð g± I aûKý@ûù\÷û ùfLû~òaû @^êPòZö



K. i´û\e fòL^ùe C› KûjóKò MêeêZß_ì‰ð?--------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. i´û\e MêYûZàK cû^ Kò_eò ^ò‰ðd Keû~ûG?---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

M. A^bùUðWþ _òeûcòWþ aû aòùfûcúKéZ ZâòbìR K’Y?---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

N. gòùeû^ûcûe MêeêZß aòhdùe @ûùfûP^û Keö---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

O. i´û\ fòL^ùe Kòbkò bûhû aýajûe Keû~ûG?---------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


dê̂ òUþ- 3: eòù_ûUðòõe _âKûe3.0: aòhde MV^

3.1: _Vê CùŸgý3.2: aòhd _eòPd3.3: i´û\e _âKûeùb\

3.3.1: _âZýûgòZ i´û\3.3.2: @_âZýûgòZ i´û\

3.4: Z[ýbò©òK _âKûeùb\3.4.1: aòùgähYûZàK3.4.2: aýûLýûZàK3.4.3: a‰ð^ûZàK3.4.4: @^êi§û^cìkK

3.5: @ûi _âMZòKê cû_òaû3.1: _Vê CùŸgýGjò dê^òUe cêLý CùŸgý ùjfû aòbò^Ü Kòic i´û\òKZûe cìk Z©ß iõ_Kðùe @aMZKeûAaû û Gjò @]ýûd ùghùe ^òcÜ aòhd _âZò ]ûeYû iéÁò ùjûA_ûeòa û

- aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõ- aýûLýûZàK eòù_ûUòðõ- a‰ð^ûZàK eòù_ûUòðõ- @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõ

3.2: aòhd _eòPdiû´û\òKZûe _â[c Z[û iaðû]ôK MêeêZß_ì‰ð aòhd ùjfû iìP^û iõMâj û

[ùe iìP^û iõMâj ùjûAMùf aòbò^Ü ùg÷kúùe Laee aòaeYú _âÉêZ ùjûA_ûeòa ûicû^ Lae aòbò^Ü ùg÷kúùe ùfLû~ûA[ôaû ù\LòaûKê còkòa û^òùeûkû Z[ý ù\A ùKùZK Lae\ûZû aòaeYú _âÉêZ Keòaû _ûAñ Pûjó[û«ò ûùicûù^ KòQò cZûcZ aû iò¡û« _â\û^ Keò^[û«ò û ùKùZK eòù_ûUðùe _êvû^ê_êv icúlû IcZûcZ ejò[ûG û Lae _eòùahY \éÁúbwúKê ùÂ GjûKê cêLýZü 4Uò ùgâYúùe aòbqKeû~ûAQò û ùiMêWÿòK ùjfû aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõ, aýûLýûZàK eòù_ûUòðõ, a‰ð^ûZàKeòù_ûUòðõ, @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõ û GMêWÿòK iõ_Kðùe @ûùc Gjò @]ýûdùe @ûùfûP^ûKeòaû û


3.3: i´û\e _âKûeùb\

aòbò^Ü _âKûee i´û\ [ôùf c¤ icÉu Kû~ðý icû^ ö Z[û_ò GVûùe aòbò^Ü _âKûeei´û\ aòhdùe @ûùfûP^û Keû~ûA_ûùe ö3.3.1: _âZýûgòZ i´û\

_ìað iìP^û aû i¸ûa^û [ôaû LaeMêWòK GAùgâYúdö ù~ ùK÷ûYiò iÚû^ùe ù~ùKøYiò Kû~ðýKâc ùjaûKê [ôùf ùiVûKûe ùfûùK aû iõiÚû ùi iµKðúd Lae _j*ûA \ò@«ò@[aû ùi iµKðùe ùKùZK fòLôZ iìP^û c¤ _â\û^ Keò[û«òö GMêWòK _ìað ^ò¡ðûeòZùjûA[ûGö ~[û: ibûicòZò, eûR^úZò, ]cðNU, iû´û\òK i¹òk^ú, ^òaðûP^, iàeYúd RûZúd\òai, KâúWû, _âZòù~ûMòZû, ùa÷mû^òK @ûaòÃûe, gòkû^ýûi, C\þNûU^ AZýû\òö3.3.2: @_âZýûgòZ i´û\

_ìaðeê ùK÷ûYiò i¸ûa^û I iìP^û ^[ûA @ûKiàòK bûaùe NUê[ôaû NUYûMêWòKê@_âZýûgòZ Lae bûaùe MâjY Keû~ûA_ûùeö ~[û: -_âûKéZòK \êaðò_ûK ~[û-(iê^ûcú,aûZýû, Nì‰òðSWÿ, a^ýû, bìcòKµ, @õgêNûZ), \êNðUYû, ùPûeú, WùKAZò, êjZýû, eûjûRû^ú,jòõiûPûe, \wûùMûk, @_jeY, ùaûcû aòùÇûeY, MY\êÃcð, ùMûÂú iõNhð, eûÉûùeûKAZýû\òö

3.4: Z[ýbò©òK _âKûeùb\3.4.1: aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõ

GK Z[ý aû iìP^û _êâðûe RYûAaû \ßûeû Gjû cYòhe RûYòaûe AzûKê i«êÁKeò_ûeò^[ûG û NUYûe _âZòKâòdû, KûeY I @]ôK iP^û KòQò R^Zû RûYòaû _ûAñ Pûjó[û«ò ûG_âKûe _ûVKuê aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõ i«êÁ Keò_ûeò[ûG ûaòùgähYûZàK eòù_ûUòðõùe iìP^û, _éÂbìcò aòaeYú I @^ýû^ý @û^êiwòZ Z[ý cìfýûd^Keû~ûA iêÆÁ I iõlò¯ Xÿwùe C_iÚû_òZ Keû~ûA[ûG û Gjû icÉu Rîû]ûeYu^òKUùe _j*òòaû _ûAñ I icùÉ aêSò_ûeòaû bkò ùjaû @ûagýK û @ûMê@û MùahYû _âKâòdûùeiìP^û I Z[ýe aòùgähY Keû~ûA iò¡û«ùe _j*òaû _ùe G_âKûe aòaeYú _âÉêZùjûA[ûG û G[ôùe ùaùkùaùk ^òŸòðÁ _âiw c]ý Cù^àûP^ Keû~ûA[ûG û ùWÿ aMð(2000)u cZùe Lae aòaeYú a‰ð^ûZàK ùjûA[ôa û ù~ùKøYiò cû]ýc ^òaòðùghùeNUYûKê iVòKþ, aûLýûZàK Rúa« bûùa ù~ùZùaùk Lae\ûZû a‰ð̂ û Keò_ûùeùiùZùaùk ùi _âgõi^úd ùjûA[ûG û aòùgähYûZàK eòù_ûUòðùe iõMéjúZ Z[ýe_ê^MðV^ Keû~ûA[ûG û `kùe G[ôùe _eòiÚòZò aû aòaéZò iõ_Kðùe _âgÜ Keû~òaû c]ý


i¸a_e ùjûA[ûG û Gjò eòù_ûUðKê bò^Ü \éÁòùKûYeê ù\Lû~ûA_ûùe û @^ý @[ðùe KjòaûKêMùf C_faþ] Z[ýe _ê^MðV^ Keòaû ij iõ_éq aòhd aû aòaéZò _âZò _âgÜ CVûA GjûKêbò^Ü \éÁòùKûY I cZûcZ ij C_iÚû_òZ KeAaû _âKâòdûKê aòùgähYûZàK eòù_ûUòðKêjû~ûA[ûGöi´û\ ieaeûj iõiÚû _ûAñ CŸòÁ cûMð\gòðKûùe Kêjû~ûAQò ù~, aûLýûZàK eòù_ûUòðõe_eòa©òðZ eì_ ùjCQò aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõ û _eòiÚòZòe _ìaðûbûh iìPòZ Keòaû _eòaù©ðaòùgähYûZàK eòù_ûUòõ NUYû I ]ûeû C_ùe \éÁò eLò[ûG û G[ô ò̂cù« aòhdaÉê I @û^êiwòKNUYûKâc iõ_Kðùe iõ_ì‰ð ]ûeYû ejòaû @ûagýK û C\ûjeY Êeì_ GK aùRU eòù_ûUðùeiû´û\òKuê aùRUe aòbò^Ü aòhd iõ_Kðùe aêSûAaûKê _Wÿòa û @ZúZ aùRU ij Gjû Kò_eòRWÿòZ aû @ZúZ aùRUVûeê Gjû Kò_eò bò^Ü Zûjû aêSûAaûKê _Wÿòa û KVò^ Laeùe Lae_âÉêZòùe Mbúe @^ê]ýû^ @ûagýK ^[ôaûùaùk aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõùe aòhd iõ_KðùeMbúe @^ê]ýûê @ûagýKZû ejòQò û aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõe cêLý CùŸgý ùjfû Gjû aûLýûKeòa û aòhdaÉêùe HZòjûiòK aòaeYú, _eòiõLýûZàK Z[ý ù\A GjûKê _âûiwòKKeû~ûA[ûG û ~\ßûeû Gjû GK _ì‰ðûw aòaeYú _â\û^ Keò[ûA_ûùe û G_âKûe eòù_ûUðùeÆÁ ~êqò, \éÁòùKûY I iûcûRòK _âbûa iÚû^òZ ùjûA[ûG û GK ^ì@û Xÿû*û I ^ì@û eì_ùe Gjû_âÉêZò _ûAñ C\ýc ùjûA[ûG û G_âKûe eòù_ûUðùe mûZ Z[ý _ê^MðV^ Keû~ûAiéR^gúkZûe iõmû _â\û^ Keû~ûA[ûG ûaòùgähYûZàK eòù_ûUðe iìP^û aòùgähY Keòaû ij GjûKê aûLýû Reò@ûùe _âûiwòKKeûA[ûG û ^òcÜ ^úZò^òdc c]ýùe Gjò eòù_ûUð _âÉêZ ùjûA[ûG ûK) C_~êq _âgÜ _âÉêZòL) C_~êq MêYûZàK I _eòcûYûZàK Z[ý I PìP^û iõMâjM) C_~êq aòùgähY C_KeY aýajûeN) Z}ûk _âZúdcû^ ùjC^[ôaû iõù~ûMúKeYO) aûLýûZàK bûùa iìP^û C_iÚû_^

aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõùe aòhdaÉê ÆÁ I iõlò¯ bûùa aûLýû Keû~ûA[ûG ûG[ôùe iêP^û jâûi Keû~ûA^[ûG û Rîû]ûeYu _ûAñ CŸòÁ aòbò^Ü Z[ý G[ôùe aûLýûKeû~ûA[ûG û _âiwKê ùÂ icÉ aòaû\ I \éÁòùKûY G[ôùe cìfýûd^ Keû~ûA[ûG û_ûVK aû R^Zû aêSò_ûeò ^òR cZûcZ ù\aûbkò Xÿû*ûùe Gjûe a‰ð^û Keû~ûA[ûG ûLae _âKûgòZ ùjaû _ìaðeê aûÉa I ^òeù_l \éÁòùKûYeê Gjûe aòùgähY Keû~ûA[ûG û


bf aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõ _ûAñ aòhd aòùghmu @ûagýKZû ejòQò û KûeY aòùgähYûZàKeòù_ûUð _ûAñ _eúlY I icúlû ij MùahYûe KòQò C_û\û^ ejòaû @ûagýK û Gjû`kùeiû]ûeY Lae aû cZûcZ bò©òK eòù_ûUðVûeê aòùgähYûZàK eòù_ûUð bò^Ü ùjûA[ûG ûaòùgähYûZàK eòù_ûUð iû]ûeYZü \úNð ùjûA[ûG û jRûùe iõLýûeê @]ôK g± c]ý G[ôùeC_ù~ûM ùjûA_ûùe û Gjò eòù_ûUðUò aòhde ùcûUûùcûUò _éÂbìcò I KòQò @RYû iìP^û_â\û^ Keò[ûG û `kùe _ûVK cìfýaû^ I ÊZª mû^ fûb Keò[û«ò û eûRù^÷ZòK I@[ðù^÷ZòK aòhKê ùÂ _âûdZü MYcû]ýcùe aòùgähYûZàK eòù_ûUòðõ Keû~ûA[ûG û3.4.2: aûLýûZàK eòù_ûUòðõ:_â[c aògß~ê¡ aû GjûKê _ìaðeê NUYû iõ_Kðùe _ûVKu _ûAñ ùKak ^òùeûkû Z[ý I iìP^û_eòùahY Keû~ûC[ôfû û KòG, KY, KûjóKò I ùKùZùaùk _âgÜKê ùÂ Lae _eòùahYKeû~ûC[ôfû û ùZùa icd a\kòaû ij iû´û\òK KûjóKò I Kò_eò _âgÜe C©e c]ýC_iÚû_òZ Kùf û GjòVûeê jó aûLýûZàK eòù_ûUòðõe _âPk^ NUòfû ûùKøYiò NUYû aû _âiwe cìk Z[ýeê Gjû @]ôK KòQò ù~ûMûA[ûG û aûLýûZàK eòù_ûUðicúlû, _âiw I i¸ûaý _eòYûc iõ_Kðùe iìP^û _â\û^ Keò[ûG û aûLýûZàK eòù_ûUðòõiõ_Kðùe aòbò^Ü ùfLK bò̂ Übò^Ü iõmû _â\û^ KeòQ«ò û \ò iùŠ ^ýê ùdûKð UûAcþie iõ_û\KùfÁe cùKðfu cZùe Gjò eòù_ûUð MbúeZû I ~ZÜe ij _âÉêZ Keû~ûG û_éÂbìcò aòaeYú \ßûeû Gjò LaeKê iùZR Keû~òaû ij @]ôK_ì‰ðûw I `k_â\ Keû~ûA[ûG û Zûu cZùe _eòiÚòZòe _éÂbìcò mû^ bò©òùe aûÉaaòPûe]ûeûùe _âÉêZ eòù_ûUðKê aûLýûZàK eòù_ûUðòõ Kêjû~ûA[ûG û Laee MêeêZß_ì‰ð @õgejê[ôaû NUYûe aûLýûKeYKê jó aûLýûZàK eòù_ûUðòõ Kêjû~ûG ùaûfò cùKðf \gðûAQ«ò û IßûfÁâòU R‰ðûfe Kû~ðý^òaðûjú iõ_û\K eaUð ùaûf ð̀u cZùe G NUYûKâc aòhdùe _ûVKù~Cñ icÉ aòhd RûYòaûKê Pûjêñ[ôùa Zûjû RYûAaû ùjCQò aûLýûZàK eòù_ûUðòõ û G[ôùeNUYûe icÉ MêeêZß_ì‰ð Z[ý G_eò ùfLû~ûA[ôa ~ûjû _ûVKu c^Kê QêAñ_ûeòa û \ò ^ýêùdûKð UûAcþie iõ_û\K KýûUùfRu cZùe Laee MêeêZß @^ê~ûdú Rîû]ûeYuê iõ_ì‰ðbûùa iVòKþ iìP^û G_âKûe eòù_ûUòðõùe ù~ûMûA \ò@û~ûA[ûG ûiû´û\òK GWÿêùKUe ù`WÿeòKþ A ùceIßòû cZùe aûLýûZàK @[ð ÆÁòKeY, iõù~ûR^û Iiû]ûeY ù~øqòKZû û G[ôùe _âz\,a©ðcû^ I i¸ûaý baòhýZe cògâY NUò[ûG û Gjû ùKakGK @uêeY ^êùjñ ~ûjû bìAñ ÙûA aûjûeKê @ûiò[ûG aeõ fêKÑûdòZ ^òcÜMûcú ùPe G[ôùeejò[ûG ~ûjû aûdê _ûAñ @uêeKê ùVfò aûjûeKê @ûYò[ûG û Wÿûbòiu cZùe aûLýûZàKeòù_ûUòðõe iõmû _âZò iõ_û\Ku c]ýùe cZùb\ ejòQ û ùKjòùKjò GjûKê NUYûe _âz\aòaeYú ij ^òeù_l aòaeYú ùaûfò Kjê[ôaûùaùk ùKjòùKjò GjûKê NUYû iõ_Kðùe


ùfLKue ^òRÊ iõmû ùaûfò \gðûA[û«ò û Gjû aòZKðe aòhd ùjûA ejò@ûiò[ôùf c]ýù\÷^¦ò^ iû´û\òKZûKê @Mû] Z[û bûa_ì‰ð Keòaû _ûAñ aûLýûZàK eòù_ûUòðõe @]ôK @ûagýKZûejò[ôaû cZij icùÉ GKcZ û iõmû bò©òùe aûLýûZàK eòù_ûUòðõ ^òùeûkû Z[ýC_iÚû_^ûVûeê KòQò @]ôK û ^òùeûkû Z[ý ij G[ôùe _âz\ aòaeYú _â\û^ KeûMùf Gjû_ì‰ðûw I _ûVKu _ûAñ `k_â\ ùjûA_ûeòa û G[ôùe @ûù_lòK bûùa Z[ý iÚû^òZ ùjûA[ûGGaõ Gjò eòù_ûUð _ûVKu _ûAñ NUYûe KûjóKò I Kò_eò \òMe Z[ýKê aûLýû Keò[ûG û_ìaðeê NUYûe @û]ûe, \égýûakú I MeêZß @û\ò \ò@û~ûAQò û ùZùa aòhd ij _eòPòZò ejòaûij G iõ_Kðùe ]ûeYû c]ý ejòaû @ûagýK û G[ôij NUYûe ]ûeû, _âbûa I CùŸgýPòjÜU ùjaû @ûagýK û @ZGa aûLýûZàK eòù_ûUòðõ ùKak GK Z[ýMZ aòaeYú ^êùjñ,Gjû NUYûe KûeY I CùŸgý iõ_Kðùe @]ôK Kjòaû @ûagýK û ~[û \êNðUYûe KûeY,_âûKéZòK aò_~ðýde _ea©ðú _âbûa, \êA ù^Zûu @ûùfûP^ûe baòhýZ `kû`k @û\òiõ_Kðùe Kjòaû @ûagýK ûC\ûjeY Êeì_ GK ùa÷VKe aòaeYú iõMâj Keû~òaû icdùe G[ôùeiû]ûeYZü ùa÷VKe @õgMâjYKûeú _l, icd, ùa÷VK iÚû^, Gjûe CùŸgý, @ûùfûP^û_âiw I `k`kû @û\ò iÚû^òZ Keû~ûA[ûG û Kò«ê aûLýûZàK eòù_ûUòðõùe _âiwe _éÂbìcò,icû^ _âiwùe ùjûA[ôaû _ìað ùa÷VK I Gjûe `kû`kKê @Zòeòq iìP^û bûùa iÚû^òZKeû~ûA[ûG û aûLýûZàK eòù_ûUòðõ jVûZþ iéÁò ùjûA^[ûG aû bûa^ûe `k ^êùjñ ûÊûbûaòK eòù_ûUòðõ Zêk^ûùe G[ôùe @]ôK iìP^û iÚû^òZ Keòaûê _ùWÿ û aûLýûZàK eòù_ûUòðõ_ûAñ [ôaû aòbò Ü̂ _~ðýûd ^òcÜùe \ò@ûMfû-Z[ý iõMâj _~ðýûd: Gjû _â[c MêeêZß_ì‰ð ùiû_û^ û KûeY Gjò ùiû_û^ aòaeYúe bò©òbìcòùjûA[ûG û ~\ò @]ôK Z[ý iõMâj Keû~ûG Gaõ GjûKê Z^Lô I _ê^üZ^Lô Keû~ûG ZûjûùfLae\ûZû @]ôK \éX I @ûZàaògßûie ij aòaeYú _âÉêZ Keò_ûeòa û_ìaðû^êcû^ _~ðýûd: Lae\ûZû RùY ùa÷mû^òK _eò aû aòmû^e Z©ß _eò KòQò ‘mû^gúk@^êcû^’ Kùe ù~CñVò ùi ^òR Lae _ûAñ Z[ýbò©òùe KòQò _ìaðû^êcû^ Keò[û«ò ûGjò @^êcû^ ~\ò \éXÿ bûùa aòaeYú _âÉêZò @ûWÿKê MZò Keê[ûG Zûjûùf @^êcû^Z[ý ij aòùghmu iìP^û Z^Lô Keò ò̂@û~òaû @ûagýK ûaûLýûZàK _~ðýûd: C_ùeûq \êA _~ðýûde Gjû ùjCQò `k i\ég û Gjò _~ðýûdùeLae\ûZû aòaeYúe @[ð, MêeêZß I _âbûa aêSûA[ûG û Gjò _~ðýûdùe Lae\ûZûu aûLýû_âZò MêeêZß \ò@û~òaû ij aòùghm cZûcZ c]ý iÚû^òZ Keû~ûA[ûG û(iìZâ: R‰ðûfòRòc `e ò̀fò_òù^û, ùfLK: @ûfòùUû cûfò^ûI _éÂû: 139 )


aûLýûZàK eòù_ûUòðõùe Z[ýMZ _éÂbìcò, _âZýl\gðú aòaeYú, _ûgßð iìP^û, iÚû^úd iìP^û IicÉ aòhdùe aûLýû _â\û^ Keû~ûA[ûG û G[ôùe KûeY, CùŸgý, MêeêZß, icúlû, Zêk^û I_ìaðû^êcû^ iÚû^òZ ùjûA[ûG û Gjûe cêLý @û]ûe Z[ý, cZûcZe G[ôùe iÚû^ ^ûjó û^òeû]ûe I GKZe`û c«aý G[ôùe iÚû^ _ûAaû CPòZþ ^êùjñ û aýaiûd, aûYòRý, @û[òðK,ÁKaRûe, @û«RðûZòK iõ_Kð, \ß¦ß _âiwKê ù^A iû]ûeYZü aûLýûZàK aòaeYú _âÉêZKeû~ûA[ûG û A


3.4.4: @ ê̂i§û^cìkK eòù_ûUòðõ:iû]ûeYZü ù~Cñ aòhd ùKjò fêPûAaûKê C\ýc Keò[û«ò ZûjûKê ^òRÊ @ ê̂]ýû^ aû MùahYû\ßûeû aòaeYú @ûKûeùe _âKûg Keòaûe _âKâòdûKê @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõ Kêjû~ûG û @ù^KùfLK @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõe iõmû bò^Übò^Ü bûùa _âKûg KeòQ«ò û @^êi§û^cìkKiû´û\òKZûKê ùÂ cûKð fòjeu @^ê]ýû^ ‘ùÁûeú ùaiWÿ A^Kßûeú: G cû^ýê@ûf èA^ùbÁòùMUòb R‰ðûfòÁ’ @^ê~ûdú RûYògêYò aû lcZû _âbûaùe ù~Cñ iaðiû]ûeY aòhdùMû_^ eLaû _ûAñ C\ýc Keû~ûG ZûjûKê ùfûKùfûP^Kê @ûYòaû Kû~ðýKê @^êi§û^cìkKeòù_ûUòðõKêjû~ûA[ûG û ùMûkcûkò@û aû @iûa]û^Zû agZü KòQò Z[ý \éÁò @ûXÿê@ûkùeejò~ûA[ûG û GjûKê ùfûKùfûP^Kê @ûYòaû _ûAñ Cbd Mê¯ I ùLûfû iìZâ Gaõ Z[ýe@ûagýKZû ejòQò û‘A^ùbÁòùMUòb eòù_ûUòðõ: G ÁWÿò A^þ ùUK^òKþ’ùe WÿûbòWÿ _ûKð \gðûAQ«ò ù~, ùKjòPû_òù\aûKê Pûjêñ[ôaû Z[ý iõMâjYKê @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõ Kêjû~ûA[ûG û iZý ij@Yaòaû\úd Kò´û jòiûaú iìZâeì @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõ ùKak ÆÁ iìP^û _âû¯ Kùe ^ûjó,aeõ ùMûkcûkò@û ùMû_^ aòhd RûYò[ôaû iìZâeê Gjû @ÆÁ iìP^û iõMâj Keò[ûG û GjòùMû_^údZû _eò_âKûg ùlZâùe iõ_éq iìZâ ùKâû]ôZ ùjûA[ûG ùaûfò WÿûbòWÿ _ûKð \gðûAQ«òöA^ùbÁòùMUòb R‰ðûfòRòc : K^ùUKÖ @ûŠ _âûKÖòiþùe jêùMû ùWÿ aMð GK iò]ûikL iõmûCùfäL KeòQ«ò û ùi \gðûAQ«ò ù~, iû´û\òKZû aé©òùe [ôaû aýqò ù~ùKøYiò MYcû]ýcùeiZýe Cù^àûP^ Keòaû I ZîUò PòjÜU Keòaû Kû~ðý jó @^êi§û^cìkK iû´û\òKZû û ÁòbIßòâMðu cZùe _ûVK, \gðK I ùgâûZûu _ûAñ MêeêZß aj^ Keê[ôaû aòhdKê ^òRÊ C\ýc IKû~ðý \ßûeû ùfûKùfûP^Kê @Yû~òaû NUYûKê @^êi§û^cìkK iû´û\òKZû Kêjû~ûA[ûG û \òWÿPþ-ù ä̀còiþ A^ùbÁòùMUòb R‰ðûfòRòc ùMûÂú bòbòIùR cZùe @^êi§û^cìkK iû´û\òKZûùjCQò ‘RUòk I iaòùgh iû´û\òKZû’ û@^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõe iõmû bò^Übò^Ü ùjûA[ôùf c]ý ùMû_^údZû Cù^àûP^ùÂ Gjûe _âcêL C_û\û^: _¡Zò, _ì‰ðûwZû, cìk MùahYû I aòaeYú _âÉêZò ijùcûUûùcûUò ijcZò ejòQò û Gjû GK iKâòdZàK _âKâòdû ~ûjû R^Êû[ð i´kòZ _âiweMbúeZû c]ýKê _âùag Keò[ûG I ^ì@û iìP^û iéÁò Keò[ûG Kò´û RûYò[ôaû iìP^ûKêGKZâúKeY Keò ^ìZ^ \éÂòbwúe _eò_âKûg Keò[ûG û _ûeµeòK Laee aòaeYú cêLýZü@^ý\ßûeû _â\© iìP^û aû iûcMâú C_ùe ^òbðegúk ùjûA[ôaûùaùk @^êi§û^cìkKeòù_ûUòðõ iû´û\òKe ^òR C\ýc \ßûeû iõMéjúZ iìP^û C_ùe @]ôK ^òbðegúk ejò[ûG ûùZYê GjûKê ‘Cù\ýûMú eòù_ûUòðõ’ aû ‘G


_âKûe iû´û\òKZûùe KòG, KY, ùKCñVò, I ùKùZùaùk Laee cêLý C_û\û^ ùjûA[ûG ûKò«ê @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõùe _ûeµeòK eòù_ûUòðõe 5c C_û\û^ ‘KûjóKò’e iÚû^ ‘Kò_eò’ùÂ[ûG û @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõ iaòùgh ùjûA[ûG I G[ôùe \úNðiìZâú MùahYû, @]ôKiûlûZKûe RWÿòZ ejò[ûG û G[ôùe KûMR_Zâ @^ê]ýû^ @ûagýK _Wÿò[ûG û Gjû ieKûeú aûùaieKûeú KûMR_Zâ ùjûA[ûA_ûùe û G[ôij aòbò^Ü KûMR_Zâe @ ê̂]ûa^ KeòaûKê_Wÿò[ûG û G[ôùe @_eû] PòjÜU _ûAñ aýajûe Keû~ûC[ôaû Mê¯ Kýûùceû I ^úeòlYC_KeY @û\ò C_ù~ûM Keû~ûA[ûG û Gjû aýqò aû _âZòÂûê aògßi^údZû _âZò MêeêZßûùeû_Keò[ûG û Gjû MYcû]ýce RûMâZ _âjeú bìcòKû @Zò gqògûkú Xÿwùe ZêfûA[ûG û aâòUògi´û\_Zâ _âKûgK fWÿð ^[ðKäò_u Cqòeê @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõe MêeêZß RYû_ùWÿ û ZûucZùe ‘ùKjò ^û ùKjò, ùKCñVò ^û ùKCñVò ~ûjû fêPûAaûKê ùPÁû Keò«ò Zûjû@^êi§û^cìkK Lae, @agòÁ aòmû_^’ û icûR @ ê̂i§û^cìkK Lae Pûùjñ, KûeY:- ù~Cñ icûRùe aýqòUòG ejò[ûG ùi iõ_Kðùe RûYòaû _ûAñ Zûe @]ôKûe ejòQò ûaòbò^Ü ^ò¿©ò iõ_Kðùe RûYòaûe @]ôKûe ùicûûe ejòQò KûeY Gjû \ßûeû ùicûù^_âbûaòZ ùjûA_ûe«ò û GcòZòKò lcZûùe [ôaû aýqòaòùgh GiaêKê Mê¯ eLòaû _ûAñ C\ýcKeò[û«ò û- ieKûeú iõiÚû ùjC Kò aògß aûYòRý aýaiûd ùjC aû icûRùe [ôaû ùMûÂú jê@«ê,lcZûiú^ aýqò lcZûe \ìeê_ù~ûM Keò_ûe«ò û lcZûiú^ aýqò \ê^ðúZò, @[ð ùPûeò,ùa^òdc @û\ò Kû~ðý Keò @^ý R^Zûu _âZò lZò iéÁòKe«ò û ùicûù^ ^òR Kû~ðý VòKþ bûùaKeòaûùe @lc aû @\l û ùZYê ùicûù^ GiõKâû« Z[ý iað\û Mê¯ eLòaûKê Pûjó[û«ò ûG_âKûe @_aýajûeKê iû´û\òK Cù^àûP^ KeòaûKê C\ýc Keò[û«ò û- lcZûùe [ôaû aýqòaòùgh cêLýZü ^òaðûPòZ R^_âZò^ò]ô Kò_eò ^òRe \ûdòZß ZêfûCQ«òùi[ô_âZò \éÁò eLòaû iû´û\òKe K©ðaý û R^_âZò^ò]ô ^òR ^òaðûP^ _âZògéZò _ûk^ KeêQ«òKò ^ûjó ùi iõKâû« _âgÜ aûe´ûe _Peû~òaû CPòZþ û eûR^úZòm aû @^ý aýqòaòùghù~Cñcûù^ ^òR _âZògéZò _ûk^ Keê^ûjûñ«ò ùicûù^ Z[ý fêPûAaûKê C\ýc Keòùa û ùZYêGjûKê ùfûKùfûP^Kê @ûYòaû _ûAñ iû´û\òK C\ýc Keòaû CPòZþ ûbf @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõe @ù^K _âbûa ejòQò û Gjû\ßûeû ^úZòùe _eòa©ð^ ùjûA_ûùeaû @_ûeM @]ôKûeúuê AÉ`û ù\aûKê _Wÿò_ûùe û \ê^ðúZòMâÉuê PûKòeúeê aò\û c]ýKe~ûA_ûùe û Gjò eòù_ûUð ù~ûMêñ _ìaðeê @aùjkòZ ùjûA ejò[ôaû _âiw aû @*k _âZò \éÁò_Wÿòaûùe aû R^ aòZKðe iìZâ_ûZ c]ý NùU ûG_âKûe eòù_ûUð i´û\_Zâ aû i´û\ Kû~ðýKâc aòKâòùe ijûdK ùjûA[ûG û


_ûeµeòK I @Y_ûeµeòK _âYûkúe C_ù~ûMùe iéÁ `k ùjCQò @^êi§û^cìkKiû´û\òKZû û Gjò _âYûkú Kò«ê iû´ò]û^òZ @ùU û G[ôùe ieKûeú _ûY×ò @_aýajûe, lcZûe\ìeê_ù~ûM, \ê^ðúZò I ieKûeú UâÁe \ìeê_ù~ûMùe fò¯ aýqòu Kû~ðýKkû_ _âKûgKeû~ûA[ûG û G[ô_ûAñ aòaû\úd _âiw iõ_Kðùe MùahYû, Z\ûeL I Z\« ùjaû@ûagýK û Gjûùjùf iZý _eò_âKûg ùjûA_ûeòa û @^êi§û^cìkK iû´û\òKZûe 3Uò_âcêL C_û\û^ ùjfû:K) iaði¹êLeê Z[ý ùMû_^úd eLòaû _ûAñ ùPÁû: ~ûjû iaðiû]ûeYu ùMûPeûù[ð^[ûG, \ê^ðúZò, ieKûeú aòaû\úd Kûeaûe, Kù_ðûùeUþ ùMû_^údZû _eò iaðiû]ûeY\éÁò @ûXÿê@ûkùe eLû~ûC[ôaû _âiw @^êi§û^cìkK iû´û\òKZû _eòiebìq ûL) _ûVKu @aMZò _ûAñ _âiwe iûaðR^ú^ MêeêZß [ôaû CPòZþ: iû´û\òKu _ûAñ_âiw @ûMâj_â\ ùjûA[ûA_ûùe û Kò«ê G[ô_âZò R^iû]ûeY @ûMâjú ùjaû @ûagýK û\ßòZúde MêeêZß @]ôK ûM) Gjû iû´û\òKe Kû~ðý: @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõe aòaeYú @^ý Kûjûeò @^ê]ýû^ \ßûeû_âÉêZ ùjûA_ûeòa ^ûjó û @RYû aýqò iû´û\òK ^òKUKê _VûA[ôaû Mê¯ ^[ô_Zâ@^êi§û^cìkK aòaeYú ùjûA_ûeòa ^ûjó û iû´û\òK aýqòMZ bûùa @^êi§û^ Keòaògßûiù~ûMýiìZâeê Z[ý ~û* Keòùa û@^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõe aòaeYú _âÉêZ _ûAñ @^ý iû]ûeY Lae aòaeYú _âÉêZòe \lZû@ûagýK û Gjûe aòaeYú aòhd aû Kâcû^ßd ùg÷kúùe ùfLû~òa û Kâcû^ßd ùg÷kúùe@^êi§û^e aòaeYú icd, Kâcû^ßd I Kû~ðýKâc cû]ýc ù\A _eò_âKûg ùjûA[ûG ûaòhdûZàK ùg÷kúùe _âiw, ~êqò, aýaiÚû, ]ûeû,_âKâòdû Kò´û aûLýûKê ùK¦â Keò aòaeYú _âÉêZùjûA[ûG û



K. _âZýûgòZ I @_âZýûgòZ i´û\ bòZùe Z`ûZþ \gðû@ö----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

L. aòùgähYûZàK eòù_ûUòðe ^òdc K’Y?

----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

M. aýûLýûZàK eòù_ûUòðõe _~ðýûdMêWÿòK KY ?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

N. @^êi§û^cìkK eòù_ûUòðõe C_ûù\dZû @ûc _ûAñ KûjóKò ejòQò ?----------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------------


dê̂ òUþ- 4: aòbò^Ü MYcû¤c _ûAñ i´û\ _âÉêZò4.0: aòhde MV^

4.1: _V^e CùŸgý4.2: aòhd _eòPd4.3: eòù_ûUòðõ ùg÷kúùe bò^ÜZû4.4: cê\âòZ MYcû]ýc _ûAñ eòù_ûUòðõ4.5: ùaZûe aû ùeWÿòI _ûAñ eòù_ûUòðõ4.6: ùUfòbòR^ i´û\ _ûAñ eòù_ûUòðõ4.7: ùIßa MYcû]ýc _ûAñ eòù_ûUòðõ4.8: _âùb\e Zêk^û4.9: @ûi _âMZò cû_òaû

4.1: _V^e CùŸgý~\òI Laee cìk PeòZâ icû^ ejò[ûG Z[û_ò aòbò^Ü MYcû]ýc iõiÚû ^òR iûc[ðý aû

\êaðkZû @^ê~ûdú ^òR ^òR iõiÚû _ûAñ Lae _âÉêZ Keò[û«ò û Gjò @]ýûde CùŸgý ùjfûaòbò^Ü Kòic MYcû]ýcùe _eòùahòZ ùjC[ôaû Laee _âKûe ùb\ iõ_Kðùe aêSòaû ûGjò @]ýûde ùghùe ^òcÜ aòhd iõ_Kðùe gòlûfûb Keòùja û- aòbò^Ü MYcû]ýcùe [ôaû _âùb\- cê\âòZ MYcû]ýc _ûAñ eòù_ûUòðõ- ùaZûe aû ùeWÿòI _ûAñ eòù_ûUòðõ- ùUfòbòR^ Kae _ûAñ eòù_ûUòðõ- ùIßa MYcû]ýc _ûAñ eòù_ûUòðõ4.2: aòhd _eòPd

Lae aû iìP^û _ûAñ @ûùc aòbò^Ü MYcû]ýc C_ù~ûM Keò[ûC û _â~êqò I ùa÷hdòKùKøgke aòKûg `kùe Lae RûYòaû _ûAñ @ûc ^òKUùe @ù^K aòKÌ aû Pýûù^fC_faþ] ùjfûYò û MYcû]ýcKê cêLýZü 5 ùgâYúùe aòbq Keû~ûA_ûùe û ùiMêWÿòK ùjfû:cê\âòZ (i´û\_Zâ / _ZâòKû), AùfKùUâû^òKè (Uòbò / ùeWÿòI) I A


Gjò @]ýûdùe cê\âòZ, ùUfòbòR^, ùeWÿòI I @^fûA^ MYcû]ýcùe Lae_eòùahY ùlZâùe Kò_âKûe _âùb\ ejòQò Zûjû @ûùc RûYòaû û Gjò cû]ýcùe eòù_ûUòðõ_ûAñ aýajûe ùjC[ôaû bûhû I ùg÷kúe ùcøkòKZû iõ_Kðùe @ûùc @ûùfûP^û Keòaû û4.3: eòù_ûUòðõ ùg÷kúùe bò Ü̂Zû

icû^ Lae aòbò^Ü MYcû]ýcùe bò^Übò^Ü ùg÷kúùe _âKûgòZ jêG û Gjò aòaeYúùfLòaû icdùe MYcû]ýc Laee cìk PeòZâ aRûd eLò[ûG û Laee bò^ÜZû NUYû _ûAñ^êùjñ aeõ ùijò cû]ýce \gðK aû MâûjKu Pûjò\ûKê \éÁòùe eLò Gjûe eì_aò^ýûiKeû~ûA[ûG û C\ûjeY Êeì_ cê\âZ MYcû]ýc cêLýZü g± I `ùUû C_ùe @]ôK^òbðegúk [ôaûùaùk ùUfòbòR^ Lae \égýûakú aû bòWÿòI Gaõ ùeWÿòI Lae ]ß^ú eì_ùe_eò_âKûg Keû~ûA[ûG û ùijò_eò @^fûA^ Laeùe g±, bòWÿòI, @WÿòI I `ùUûMâûèjò[ûG û cê\âòZ cû]ýcùe _éÂû iÚûê MêeêZß ejò[ôaûeê Gjûùe aûKýUòG 20 eê 25Uòg±c]ýùe ùfLû~ûA[ûG û Kò«ê ùUfòbR^ I ùeWÿòI @û\ò _âiûeY cû]ýcùe icde MêeêZß[ôaûeê GVûùe iû]ûeYZü 10eê 15 g± c]ýùe aûKýUòG ùfLû~ûA[ûG û ùZùaRîû]ûeY i´û\_Zâ, ùUfòbòR^ aû ùeWÿòIeê ù~Cñbkò Lae _ûV Keò[û«ò aû gêYò[û«òùIßa cû]ýceê ùijò_eò bûùa iìP^û _ûV Keò^[û«ò ûcû]ýce ^òRÊ Xÿû*û I Rîû]ûeYu Pûjò\û^ê~ûdú cê\âòZ, ùUfòbòR^, ùeWÿòI I@^þfûA^ Lae eòù_ûUòðõùe bò^Ü bò^Ü ùg÷kú @^êKeY Keò[û«ò û C\ûjeY Êeì_ @ûùc_âZò\ò^ LaeKûMR _ûA[ûC Gaõ Gjò Lae iûeû\ò^ _ûAñ @_eòa©òðZ ejò[ûG û@ûùc ù~ùZ[e Pûjóùf GjûKê _Xÿò_ûeòaû û Kò«ê ùUfòbòR^ I ùeWÿòI ùlZâùe icdMêeêZß_ì‰ð û Gjò cû]ýce LaeKê Z}ûk @^êba Keû~òaû @ûagýK û Gùa KY NUêQò ZûjûGjò cû]ýcùe eòù_ûUòòðõ aû _âiûeY ùjaû @ûagýK û _âùZýK MYcû]ýce ^òRÊ aòhdaÉêPd^ aýaiÚû c]ý ejòQò û aòbò^Ü MYcû]ýc _ûAñ @ûc cÉòÃe Lae _âKâòdûKeY c]ýbò^Ü û ùUfòbòR^ I ùeWÿòI _eò _âiûeY MYcû]ýcùe Lae [ùe gêYò aû ù\Lò NUYûiõ_Kðùe @aMZ ùjaûKê _Wÿò[ûG û~\ò ùKøYiò ^òŸòðÁ \égûakú ù\Lò^[ôùa aû Lae gêYò^[ôùa Zûjûùf Zûjûùf iõ_ì‰ð Laeiõ_Kðùe \gðK aû ùgâûZû @aMZ ùjûA_ûeòùa ^ûjó û Kò«ê i´û\_Zâ aû @^þfûA^cû]ýcùe _ûVK ù~ùZ icd _~ðý« Pûjóùf Lae _Xÿò_ûeòùa û ~ûjû @aêSû ejòfû Zûjû_êâðûe _Xÿò_ûeòùa aû _QKê ùèò c]ý Lae _Xÿò_ûeòùa û ùUfòbòR^ Kò́ û @^þfûA^cû]ýc _ûAñ Kû~ðý Keê[ôaû iû´û\òKu _ûAñ _âZò cò^òU ùjCQò ùWÿWÿfûA^ aû ùgh icd ûKûeY \òê ù~ùKøYiò icdùe Gjò cû]ýcùe Lae _âiûeY ùjûA_ûeòa û Kò«ê i´û\_ZâùMûUòG \ò^ùe [ùe _âKûg ùjC[ôaûeê G[ôùe Lae\ûZûu _ûAñ ùWÿWÿ fûA^ aû ùgh


icd iÚòeúKéZ û Gjû`kùe Lae\ûZû @]ôK icd _ûAaû ij iaòùgh bûùa aòaòeYú_âÉêZ Keò_ûe«ò û ùUfòbòRê iêaò]û ùjCQò Gjû \égýûakú aû bòWÿòI ù\LûA[ûG û`kùe cê\âòZ MYcû]ýc Zêk^ûùe G[ô_ûAñ Kcþ g±e @ûagýKZû _Wÿò[ûG ûùIßaiûAU MYcû]ýcùe aòaeYú, @WÿòIaû ]ß^ú, bòWÿòI aû \égýûakú ùcûUûùcûUò _ûeµeòKMYcû]ýc Xÿû*ûùe _eòùaùhY Keû~ûA[ûG û ùIßa ù_ûUðûfMêWÿòK @]ôK Kù[û_K[^cìkK@ûbòcêLý MâjY Keò[û«ò û Rîû]ûeY aýqòMZ bûùa iõMâj Keò[ôaû iìP^ûKê i{úKeY_ûAñ iõiÚû ùicûûê iêù~ûM ù\A[ûG, ~ûjû ùUfòbòR^ aû i´û\_Zâùe ùjûA^[ûG û^òR ^òR _ûVK, \gðK aû ùgâûZûuê _âbûaòZ Keòaû _ûAñ aòbò^Ü cû]ýc bò^Übò^Ü @ûbòaêLýMâjY Keò[û«ò û Êe,ùg÷kú, gûeúeòK _eò_âKûg, cjòkû/_êeêh I ù_ûhûK @û\ò ùUfòbòR^Lae \gðKuê _âbûaòZ Keò[ûG û Laee iZýZû I aògßi^údZûKê Gjò icÉ aòhd \òM_âbûaòZ Keò[ûG û ùeWÿòI Laeùe Êe ùg÷kú ùgâûZûuê _âbûaòZ Keò[ûG û KY gêYòùf aûKY ù\Lòùf ZûjûKê ùÂ Rîû]ûeY Lae aû aòaeYú iõ_Kðùe Z}ûk @aMZùjûA[û«òö Kò«ê cê\âòZ aû @^fûA^ cû]ýcùe Lae\ûZûuê aýqòMZ bûùa _ûVK ù\LòaûKê_ûA^[û«ò û (ùKùZK @^þfûA^ MYcû]ýc Lae\ûZûu `ùUû iÚû^òZ Keê[ôùf c]ý GjûùiùZ ÆÁ bûùa ^êùjñ û) Gjò cû]ýcùe _ûVK ^ûc aû aûA-fûAêê i´û\\ûZû cjòkû Kò_êeêh ùiiõ_Kðùe @aMZ ùjûA_ûeòùa û Gjò cû]ýcùe _ûVKuê _âbûaòZ Keòaû _ûAñaòaeYú _âÉêZò \lZû I iìP^ûe MêYûZàK cûê cj©ß ejòQò û

4.4: cê\âòZ MYcû]ýc _ûAñ i´û\ _âÉêZòcê\âòZ MYcû]ýce GK iÚòeúKéZ icdiúcû ejòQò û i´û\_Zâ _âÉêZò I aòZeY _ûAñ

iû]ûeYZü \ò^ c]ýùe [ùe jêG û ùijò_eò _ZâòKû _âÉêZò I aòZeY i¯ûj / _l / cûùic]ýùe [ùe ùjûA[ûG û ^òŸòðÁ ùbøMkòK @*ke Lae aýû_K bûùa _âKûg^ Keòaûeiêù~ûM G[ôùe ejòQò û Rîû]ûeYu jûZKê Gjò _\û[ð iò]ûifL @ûiêQò I Gjû _ê^ü_V^_ûAñ iêù~ûM ejò[ôaûeê cê\âòZ cû]ýc Rîû]ûeYuê RUòk NUYû aòhdùe @aMZ KeòaûùeijûdK ùjûA[ûG û cê\âòZ MYcû]ýcùe ]ß^ú I MZògúk \égýûakú aýajûe Kò«ê ^òùh] û_ûVKúd \éÁò @ûKhðY Keòaû _ûAñ i´û\_Zâ ^òR^òR aòhdaÉê aû eòù_ûUòðõ aòaeYúKê_eÆe ij _âZò\ß¦ßòZû Keò[û«ò û GK i´û\_Zâ aòaeYú G_eò ùfLû~òaû @ûagýK ~ûjû ^òcÜbûM @ûWÿKê iõ_û\^û Keû~ûA _ûeê[ôa û´û\_Zâùe iÚû^ iÚòe û ùZYê Gjò iÚû^ c]ýùe ~ûjû ejò^_ûùe ùiMêWÿòK aû\\ò@û~ûA[ûG û Lae aòaeYú _ûVKeòaû _ìaðeê _ûVK _â[ùc cêLý gòùeû^ûcû aû ùjWÿfûA^_Xÿò[û«ò û


~\ò cêLý gòùeû^ûcû aû ùjWÿfûA^ @ûMâj_â\ fûùM Zûjûùf aòhde _â[c @^êùz\ C_ùe\éÁò _KûA[û«ò û i´û\_Zâ _ûVK ùKCñ _éÂûe ùKCñ _ûV ùKùZùaùk _Xÿòùa aû ùKCñLae aû\ù\ùa Zûjû ^òR eêPò @^ê~ûdú Keò[û«ò û_ìað @]ýûde @ûùfûP^û @^ê~ûdú, cê\âòZ cû]ýc aòaeYúe ù~Cñ ùcøkòK MV^ ejòQòùi[ôùe 3Uò cêLý C_û\û^ [ûG û ùiMêWÿòK ùjfû cêLý gòùeû^ûcû aû ùjWÿfûA^, fòWÿ IaòhdaÉê û KVò^ Laee KòQò C_iõjûe ^[ûG û _ûVKu c]ýùe @ûMâj iéÁò _ûAñùjWÿfûA^ aû cêLý gòùeû^ûcû @ûKhðYúd I ~êqò^òÂ ùjaû @ûagýK û cêLý gòùeû^ûcûùfLòaû icdùe iKâòd I @[ð_â\ Kâòdû C_ù~ûM Keû~òaû @ûagýK û ijûdK Kâòdû aû@ûUòðKòf (AõeûRúùe ‘\ò’ ‘G’, ‘@û^þ’) aýajûe Keû~òaû CPòZþ ^êùjñ û ù~ùZ i¸a Gjûiû]ûeYZü a©ðcû^ aû baòhýZ Kûkùe ùfLû~ûA[ûG û KcðaûPýùe c]ý GjûùfLû~ûA[ûG û ~ù[Á MêeêZß [ôaû _âZýl aqaýKê gòùeû^ûcûùe iÚû^òZ Keû~ûA_ûùe ûGjû GKK C¡éZûõgùe ejòaû @ûagýK ûcê\âòZ Laeùe cêLý gòùeû^ûcû aû ùjWÿfûA^ _eKê MêeêZß_ì‰ð @õg ùjfû fòWÿ aû Aù


ù~Cñ[ôùe @]ôK MêeêZß_ì‰ð iìP^û _â[c @^êùz\ùe ejò[ûG û @agòÁ iìP^û Kcþ MêeêZß_ì‰ðbûùa Kâcû^ßdùe ùfLû~ûA[ûG û \úNðZû I cû_ \éÁòeê _âiûeY I cê\âòZ MYcû]ýc bò^Ü ûcê\âòZ cû]ýcùe @]ôKûõg Lae \úNð ùjûA[ûG Gaõ _ûVK GjûKê _Xÿò[û«ò û i´û\_Zâe_âiûeY @*k ò̂ŸòðÁ ùjûA[ôaûeê G[ôùe ùijò @*ke i´û\ _âKûgòZ ùjûA[ûG û @^ý_lùei´û\ GùR^èú ^òRe ùKøYiò i´û\_Zâ _âKûg Keò^[ûG û GùR^èúe Lae i´û\_Zâ I @^ýMYcû]ýcKê ù_âeY Keû~ûA[ûG û GùR^èúùe Lae eòù_ûUòðõ ZßeòZ I iVòKþ ùjaû@ûagýKö GùR^èúùe Lae\ûZûu _ûAñ _âZòUò cò^òU ùjCQò ùgh icd aû ùWWÿfûA^ ûù~ùZ gúNâ i¸a eòù_ûUðe aòaeYú _âÉêZ Keòaû @ûagýK û i´û\_Zâ _eò Gjûe eòù_ûUòðõùg÷kú icû^ ùjûA[ôùf c]ý iiÉ Lae Kûjûeò ^û KûjûeòVûeê C¡éZ Keû~òaû@ûagýKZû ejòQò Gaõ Gjûe Z[ýMZ iZýZû ejò[ôaû @ûagýK û GùR^èú LaeùecZûcZ aû aûLýûe iÚû^ ^ûjó û eòù_ûUð iõlò¯ I Z[ý~êq ùjaû @ûagýK û i´û\_ZâaòaeYú iÚû^úd @*k bò©òùe ùjC[ôaûùaùk GùR^èú ^òRKê ^òŸòðÁ @*k c]ýùe iúcòZeLò_ûeòa ^ûjó û

4.5: ùaZûe aû ùeWÿòI _ûAñ i´û\ _âÉêZòcê\âòZ MYcû]ýc _eKê ùeWÿòI ùjCQò iað_êeûZ^ i´û\ cû]ýc ~ûjû icûRe

aéj©e ùMûÂúe R^Zûu ^òKUùe _j*ò _ûeò[ûG û G_eòKò ù~Cñ aýqò _Xÿò_ûeòùa ^ûjó aûù\ge \êMðc @*kùe aiaûi KeêQ«ò ùicû^u ^òKUùe ùeWÿòI aû©ðû _j*ò _ûeò[ûG ûdêù^ùÄû cZùe aògße iaðû]ôK R^Zûu ^òKUùe _j*ò _ûeê[ôaû MYcû]ýc ùjCQò ùeWÿòI ûi´û\_Zâ I ùUfòbòR^ Zêk^ûùe ùeWÿòIe aòhdaÉê ijR I ÊÌ aýdiûù_l û ù~ùKøYiòaýqòue Kjò_ûeòaûe \lZû [ôùf ùi ùeWÿòI _âiûeY ij iõgäòÁ jûA_ûeòùa ûùeWÿòI ^òR Kû~ðýKâc iÚû^úd Éeùe @ûõPkòK bûhûùe _âiûeY Keò_ûeòa û iÚû^údùgâûZûu @ûagýKZûKê Gjû _ìeY Keò_ûeòa û ùUfòù`û^ aû ùfLû aû©ðû Reò@ûùe Kû~ðýKâcKù[û_K[^ bò©òK ùjûA_ûeòa û Kò«ê ùeWÿòI i´û\ icd aýa]û^ùe gêYòaûKê còkòa ûG[ô_ûAñ ùgâûZûuê @ù_lû KeòaûKê _Wÿòa û ~\ò ùeWÿòI Laee ùKøYiò @õg _âZò ùgâûZû aòeqòbûa _âKûg Ke«ò ùicûù^ GjûKê GWÿûA ~ûA_ûeòùa ^ûjó Kò´û _ea©ðú ùKøYiò Kû~ðýKâcaû i´û\Kê ~ûA_ûeòùa ^ûjó û ~\ò ùicûù^ 5c aòaeYúUò gêYòaûKê Pûjûñ«ò Zûjûùfùicû^uê icÉ _ìað 4Uò aòaeYú gêYòaû _ûAñ _Wÿòa û Gjû ùjûùUfùe LûAaû i\ég,ù~CñVò Lû\ý Kâcû^ßdùe _eòùahY Keû~ûA[ûG û _ehû ~ûC[ôaû Lû\ýKê MâûjKuê @ûMLûAaûKê _Wÿòa û ~\ò _ehû ~ûA[ôaû Lû\ý iêÊû\ê ^fûMòfû Zûjûùf _ea©ðú Lû\ý _ehû~òaû


_~ðý« @ù_lû KeòaûKê _Wÿòa û ùZYê ùeWÿòI Lae iõLýû]ôK R^Zûu _ûAñ ù~_eò@ûMâj_â\ ùijò_eò bûùa Pd^ I _âÉêZ Keòaûe @ûagýKZû ejòQò ûùijò_eò ùeWÿòI _âiûeYùe ~\ò GK Lae aêSû ^_ùWÿ ùgâûZû GjûKê _ê^aðûe gêYò_ûe«ò^ûjó, ~ûjû cê\âòZ MYcû]ýcùe i¸a ùjûA[ûG û ùeWÿòI ùgâûZûuê Z}ûk Kae aêSòaû_ûAñ _Wÿòa û KûeY ùicûù^ _êYò [ùe i´û\ gêYò_ûeòùa ^ûjó û ùeWÿòI aòaeYúùeaûKýe \úNðZû I g± Pd^ùe ÆÁZû ejòaû MêeêZß_ì‰ð ûùeWÿòI _ûAñ G_eò aòaeYú _âÉêZ ùjaû @ûagýK ~ûjû _ûVKu @ûLòKê ^êùjñ, aeõ ùgâûZûuKû^ _ûAñ gîZòc]êe ùjûA[ôa û aûKý ùQûU I iêfkòZ ùjûA[ôa û ùeWÿòIe GK _ì‰ðûwaòaeYúKê ‘eýû_’ Kêjû~ûA[ûG , ~ûjûe aòaeYú 30eê 90 ùiùKŠ c]ýùe iúcòZ ejòaû@ûagýK û G[ôùe Lae\ûZûu a‰ð^û ejò[ôa ~ûjûKê ‘UâûKþ’ Kêjû~ûA[ûG û G[ôùe @]ôKûõgicdùe ]ß^ú aûAU I ÊûbûaòK ]ß^ú ejò[ûG û ÊûbûaòK ]ß^ú ùjCQò GK ^òŸòðÁ@õPke g± û cê\âòZ aòaeYú Zêk^ûùe ùeWÿòI aòaeYúùe Kcþ iìP^û ejê[ôaûeê GK PòZâ\égýûakú iéÁò KeûA_ûeòaû MêeêZß_ì‰ð ûùeWÿòI eòù_ûUð ij Êe iûõ_âZòKò aýû_ûe C_ùe GK iìP^û_â\ aêùfUò^ bûùa Kû~ðýKeò[ûG û Gjò aòaeYú _ûV icdùe Lae\ûZû bGi Ibe Reò@ûùe KòQò Kjò[ûG ûùeKWÿòðõ ùjûA[ôaû @^ýû^ý KòQò C_û\û^ ~[û Êe, KUþ, ]ß^ú aûAU G[ôùe iõù~ûMKeû~

Documents

iÜûZK i¹û^ Kû~ðýKâcegyanagar.osou.ac.in/slmfiles/AECC-02-BLOCK-03-O.pdf · 2020. 2. 26. · iÜûZK i¹û^ Kû~ðýKâc \lZûa¡ðK aû¤ZûcìkK _ûVýKâc ù~ûMûù~ûMcìkK