İSLAM ENTELEKTÜEL GELENEĞİNİN YAPISI VE GÜNÜMÜZDEKİ ANLAMI

Prof. Dr. İlhan Kutluer

İslam Entelektüel Geleneğinin Yapısı

Terminolojik BağlamİSLAM

Din OlarakMedeniyet Olarak

ENTELEKTÜELel-Akl (Intellect) ve Akletmeİslam’ın Entelektüel Boyutları

GELENEKDoktrin OlarakTarih Olarak

DİN OLARAK İSLAM Vahiy ya da İlâhî Bilgi (el-‘İlm) Olarak Kur’ân

İlâhî Bilginin Naklî Oluşu Âyet (Gösterge) Olarak İlâhî Bilgi

Kur’ân’ın Temel Mevzûu Allah (İlâhî İsimler/Fiiller/Sıfatlar) Âlem (Yaratılış Süreçleri, Kozmik Varoluşun Hikmetleri, Varlık Alanları

Arasındaki İlişki, İnsan (Yaratılış Süreçleri, Varoluşunun Boyutları, Anlamı ve Gayesi, Âlemdeki

Seçkin Konumuyla İlgili Etik, Sosyal ve Siyasal Vazifeleri, İnsan ve Toplum Tipolojileri).

Allah, âlem ve İnsan Arasındaki İlişkiler Üç “Kitab”ın Âyetleri Arasındaki Bütünlük

Hakîm Kitabımız Kur’ân-ı Kerîm’in Âyetleri “Büyük âlem” Olarak Kâinat Kitabı’nın Âyetleri “Küçük Âlem” Olarak İnsan Kitabının Âyetleri Üç Kitabı Bir arada Okumanın İmkan ve Gereği

MEDENİYET OLARAK İSLAMMedeniyet Perspektifi

Değerler: Özgünlük ve EvrensellikZihin Dünyası: Müslüman Aklın İnşâıZaman: Tarih Bilinci ya da Süreklilik ve

DeğişimMekân: Dârü’l-İslâm ya da Kültürel Coğrafya

İslam Medeniyetinin Kurucu Unsurlarıİlimler (Ulûm): Naklî İlimler-Aklî İlimlerSanatlar: Dinî-DünyevîKurumlar: Resmî-Sivil

ENTELEKTÜEL FAALİYETİ BAŞLATAN VE GELİŞTİREN BAŞLICA TARİHSEL FAKTÖRLERSosyal ve Siyasal Gelişmeler

Siyasal Gerilimler ve Kelam Fırkalarının DoğuşuDünyevîleşme Eğilimleri ve Zühd Ahlakının

BelirginleşmesiFetihlerle Kültürel Coğrafyanın Gelişmesi

Grek-Hellenistik, Bizans ve Fars Kültürleriyle TemasHarran, Süryani, İskenderiye ve Cündişapur Havzaları

Tercüme FaaliyetleriTercüme Faaliyetinin Genel ProfiliBeytü’l-Hikme Akademisi

ENTELEKTÜEL YAPIİslam Düşüncesinde Üç Metafizik Perspektif

KelamFelsefeTasavvuf

İslam Düşüncesinde İlişkiler ve AyırımlarKelam, Felsefe ve Tasavvuf İlişkileriÜç Perspektifin Ayırıcı Vasıfları

KELAM İLMİNİN TEMEL MESELELERİ

Epistemoloji: Nazarî Bilginin İmkanı ve Kaynakları

Kozmoloji: Cevher-Araz SorunuTeoloji: İsbât-ı Vâcib ve İlâhî SıfatlarEtik: Ef ‘âl-i İbâd SorunuPolitik: İmametTartışmaları

Felsefe:Philo-sophia’dan el-Felsefe’ye İslam Felsefesi’nin

Doğuşu ve Gelişimiİlk İslam Filozofu: KindîKurucu Şahsiyetler: Fârâbî, İbn SînâGazzâlî ve Sonrası“Grand Commentator”: İbn Rüşd

İslam Entelektüel Geleneğinde Üç Felsefe TasavvuruHikmet Olarak FelsefeBilim Olarak Felsefeİlhad Olarak Felsefe

Arapça’dan Latince’ye: İslam Felsefesinin Ortaçağ Avrupa Muhitine İntikali

Aklî İlimler (el-Ulûmü’l-felsefiyye)İslam filozofları ve bilimler tasnifiAklî-felsefî İlimler KavramıAklî İlimler Şeması:

Nazarî İlimler Tabîiyyât (Fizik Bilimler) Riyâziyyât (Matematik Bilimler) İlâhiyyât (Metafizik Disiplinler)

Amelî İlimler İlmü’l-Ahlâk (Etik) İlmü Tedbîri’l-Menzil (Ev İdaresi) İlmü’s-Siyâse (Politika)

Tasavvuf: Şeriat, Tarikat, HakikatŞeriat: Umumi yol/Çember; Tarikat:

Hususi Yol/Yarıçap; Hakikat: Gaye/Merkez

Zühd Ahlâkı: Muhasebe, Mücahede, Tevekkül, Rıza, Vera, Takvâ, Uzlet, Terk-i Dünya, Rücû.

Haller : Zikr/Tezekkür, Gurbetin Farkında Olma. Aslî Vatana Özlem, Cezbe.

İlâhî Varlığa yönelme ve makamlar: Aşk, Vecd, Vuslat, Fenâfillah

İlâhî Asl’a Dönüş: Bekâ Billah.

İslam Entelektüel Geleneğinin

Günümüzdeki Anlamı

Gelenek ve GelecekTarihe Güncel Bakış: Vak’alar ve VâkıalarYeniden: Yenile ve YineleGeleneğin Yeniden KeşfiGeleneğin Yeniden TeşekkülüYeniden Teşekkül İçin Yeniden KeşifGelenekten Geleceğe: İstikbal Köklerdedir

Klasik ve GüncelGeleneğin Taşıyıcısı : KlasikKlasiğin Temel Nitelikleri: Evrensel Ölçülerde

Nitelikli Olmak, Anlam Dünyasının Sürekliliği, Yeni Kültürel Atılımlara İlham Vermek.

İslam Entelektüel Geleneği Bağlamı: Kelam, Felsefe ve Tasavvuf Klasikleri

İslam Klasiklerini Niçin Çevirmeliyiz?İslam Klasiklerini Niçin Okumalıyız?İslam Klasiklerini Nasıl Okumalıyız?

Günümüzde KelamGünümüzde Kelam Geleneği Araştırmalarının Değeri ve

ÖnemiYeni Bir İlm-i Kelam Mümkün mü?Günümüzün Mübrem İhtiyacı: Kelam YapmakGünümüz Kelamcısının Temel Donanım ve Birikimi

Klasik İslam Disiplinleri (İslam Felsefesi ve Tasavvuf Dahil)Felsefe Tarihi ve Çağdaş FelsefeDinler Tarihi ve Yaşayan Dinler

Günümüz Kelamcısının Temel Vasıfları: Dini Esasları Müdafaa GayretiTefekkür İstidadıTahkik Yöntemi

Günümüzde İslam Felsefesiİslam Felsefesi Tarihini Araştırmak Ne İşe Yarar? Günümüzde İslam Felsefesi Araştırmalarının DüzeyiGünümüzde İslam Felsefesi Yapmanın İmkanıGünümüzde İslam Felsefesi Yapmanın GereğiGünümüzde İslam Felsefesi Yapmanın YöntemiÇağdaş İslam Felsefecisinin Sahip Olması Gereken

Temel Birikim:İslam Entelektüel GeleneğiBatı Felsefe Geleneği ve Çağdaş FelsefeBatı Teoloji Geleneği ve Çağdaş Dinî Akımlarİslam ve Batı Bilim TarihiModern Bilimsel Yöntem ve Eleştirisi

Günümüzde Tasavvufİslam Entelektüel Geleneğinin En Canlı

Formu: Tasavvuf ve TarikatlarTasavvufun Klasik ve Güncel Sorunu: Bilgi-

İletişimKlasik İslamî İlimler AçısındanFelsefenin Dili ve TasavvufAkademya ve Tasavvuf AraştırmalarıTasavvuf ve Edebiyat : Ülkemizde Tasavvufun

En Etkin İfade FormuŞeriat-Tarikat-Hakikat Bütünlüğünü ve

Kriterlerini Yeniden Gözetmek.

GELENEK MİRASÇISININ MİSYON VE VİZYONUEntelektüel Sorumluluk TaşımakMedeniyet Perspektifini Esas AlmakÇağın Modern ve Postmodern Zihin Haritalarına Vakıf

OlmakProblem Bilincine Sahip OlmakYöntem Geliştirirken “Geleneğin İhyâ ve Tecdîdi”

Tavrını GözetmekEser Vermede Nitelik ve Özgünlüğü GözetmekAraştırma İçin Kurumsallaşmaya Önem VermekFarklı Yöntemleri Kutuplaşma İçin değil Ekolleşme İçin

BenimsemeFarklı Perspektiflerin Diyaloğu ve Sentezi

XV./XXI. YÜZYILDA BİR İSLAM RÖNESANSI GERÇEKLEŞTİRMEK İÇİN ENTELEKTÜEL VAZİFELER İslam Medeniyetinin Entelektüel Tezahürleri Olan Kelam, Felsefe ve

Tasavvuf Geleneklerine Ait Büyük Klasiklerin Neşir ve Tercüme si.Bu Klasikleri Okumak, Anlamak, Yorumlamak, Eleştirmek ve Yeniden

Üretmek Üzere Verimli ve Özgün Metodolojiler İnşa Etmek.Tarihsel ve Güncel Tecrübenin Işığında Geleneksel Naklî İlimler-Aklî

İlimler Tasnifindeki Dengeleri Mutlaka Sağlamak; Dengeyi Bunlardan Biri Aleyhine Asla Bozmamak..

XV./XXI. Yüzyılda İvme Kazanan Küreselleşme Olgusunu Hesaba Katarak Özgünlük ve Evrenselliğin Gereklerini Karşılayan Yeni İfade Formları Geliştirmek.

XV./XXI. Yüzyılın Nitelikli Müslüman Entelektüelini Yetiştirmek Üzere Sadece Tarih Araştırmaları Düzeyinde Değil, Kelam/Felsefe “Yapmak” ve Bunu Yaparken Tasavvufun Entelektüel İmkan ve İlhamlarına Açık Olmak Üzere Bütünleyici İlim Politikaları ve Sentezci Tavırlar ı Öne Çıkarmak.

DÜŞLE VE DÜŞÜN ! Tıpkı İslâm’ın Klasik Çağında Olduğu Gibi XV./XXI. Yüzyılın İkinci

Yarısında da Müslüman Entelektüellerin Tam Bir Özkimlik Bilinci ve Özgüven Duygusu İçinde Yeryüzünün Öğretmenleri Olduğunu; Müslüman Entelektüellere Ait Eserlerin Harıl Harıl Dünya Dillerine Çevrildiğini, Hakkında Doktora tezleri Yapıldığını; Müslüman Üniversitelerine dünyanın Her Yerinden Talebelerin Akın Ettiğini;

Akıl-Vahiy, Din-Felsefe, Din-Bilim, Felsefe-Bilim, Tasavvufî Bilgi-Teorik Bilgi, Teknoloji-Çevre, Ekonomi-Ahlak , Siyaset-Ahlak Arasındaki İlişkilerin Birer Çatışma Alanı Olarak Değil, Birbirini Besleyen ve Yekdiğerinin Ufkunu Açan Birer Diyalog Alanı Olarak Kavranmaya Başladığını;

Klasik Düşünce Geleneklerindeki Tarihsel Yıpranmışlıkların, Modernlikteki Kutsala Sırt Çevirmiş Yaşama Biçimlerinin ve Postmodern Yönelişlerdeki “Hakikat” Kavramını Anlamsızlaştıran İlkesizliklerin Aşıldığı, Tüm Entelektüel Faaliyetin Sırasıyla Ruhun, İslâm’ın ve İnsanlığın Kemâle Ermesine Odaklandığı Bir DüşünmeTarzının Müslümanlarca Geliştirildiğini veTüm Yeryüzüne Egemen Olduğunu…

TEŞEKKÜRLER. Dersimiz İçin Okunması Tavsiye Edilen Yitirilmiş Hikmeti Ararken Adlı Kitabımızın Sunuş’undan Bir Alıntıyla Bitirmek İstiyorum:

Bu derse mesnet teşkil eden bilgi ve düşünceler “GELENEĞİN

SANCAKLARINI GÜNÜMÜZÜN FİKİR DÜNYASINA TAŞIYACAK VE

GELECEĞİN MEDENİYET BURÇLARINA DİKECEK OLAN

HİKMET YOLCULARINA İTHAF EDİLMİŞTİR. YİTİK HİZMET

HAZİNESİNE GÖTÜRECEK FİKRÎ HARİTALARI GELENEĞİN BİRİKİMİ

VE ÇAĞININ DENEYİMİYLE YENİDEN ÇİZECEK OLAN BU SEÇKİN

YOLCULARI SELAMLIYORUM.”Prof. Dr. İlhan KUTLUER

17.04.2011