LK ZLEN M Tp Fakltesini bitirdiim zaman, Hipokrat yemini ettirdiler ve elime bir diploma numaras verdiler. O gne kadar ben renci bir gentim. imdi doktor olmutum ve toplum iinde bir yer edinmem, evremle olumlu yaklamlar iinde bulunmam gerekiyordu. Yalnz mesleki bilgiler yetmeyecekti. Dorusu u ki, nasl davranacam bilmiyordum. Aklma Deontoloji hocamz Prof. Dr. Sheyl nvere gitmek geldi ve yanna gittim. Elini ptm ve derdimi anlattm. Hocam ! Bu gn yemin ettim ve diploma numaram aldm. Toplum iinde nasl hareket edeceimi bilmiyorum. Biraz endieliyim. Bu yalnz senin deil, btn hayata yeni atlan genlerin problemi. Ama senin gibi gelen ok az. Ne yapmam gerekiyor? Diye merakla sordum. Bana bir sr kitap verdi. Bunlar oku ve zetle! Bir hafta sonra kitaplarm isterim. Aradklarn bunlarn iinde. Senin aradn ey, lk zlenim dedi. Kitaplarn bir ksm da Arap harfleriyle yazlmt. O yllarda Eski yaz dediimiz yazl kitaplar oktu. Bu yzden Eski yazy renmitim. Bir hafta sonra, kardm zetle birlikte kendisine gittim ve verdim. te o zeti biraz gncelletirerek size de veriyorum. lk izlenim nedir?. lk izlenimi nasl glendirirsiniz?. lk izlenim nedir?. lk izlenim, ilk karlama srecinde, insanlar zerinde yaratt-

nz etkidir. Bu snav herkes baarmak zorundadr. Otuz saniye iinde, iyi ya da kt biimde ilk izlenim oluur. Kolay deimeyen, kalc dnceler biiminde yerleir. Tekrar olanakszdr. Kt not almsanz, deitiremezsiniz ya da ok zor deitirirsiniz. Bu nedenle, ilk izlenim srecini bilinli olarak, en iyi bir biimde, kullanmak zorundasnz. lk izlenim, insanlarn birbirleri ile kurduklar, yz yze, gz gze bir iletiim srecidir. Szsz beden dili davranlarmz ve giyini biimlerimiz balangtr. Grnce kanm kaynad denir. Hemen sonra, dengeli ve gvenli duruumuz ile jestlerimiz, dokunma ve dier beden dili anlatmlarmz gelir. Szl iletiim daha sonradr. Davran ve grnmlerine gre, bireylere zellikler yklenir. En nemli lek, kiinin tutarl ve drst davranmasdr. Kabul gren, beenilen davranlarn, ayn biimde deimeden, tekrarlanmas gereklidir. nsanlar sizi, kendinizi sunu tarznza gre yarglar ve deerlendirirler. lk deerlendirmeye gre, ilikiyi srdrp srdrmeyeceklerine,o anda karar verirler. Btn insanlar grnlerine gre karlanr, konumalarna gre uurlanrlar . Grn ve tutum, iinde bulunulan her topluluu etkiler. Uygun d grnnz, giysileriniz, ilk izlenim kapsndan gemenizi salar. Ye krkm ye Nasrettin Hoca fkrasn hatrlaynz. Yerinde kibar davranlar, grg kurallar, iyi eitim, zeka ve terbiye, deerinizi ok artrr. D grn ve giyim, kiiliinizin alglanmasnda nemli bir etken olmay srdrr. lk izlenim olarak, giyim ve grnn, karar vermek iin, her zaman doru sonu verdii sylenemez. Her zaman giyime gre karar vermek doru sonu vermiyor. Kural d olarak, az da olsalar, serseri klkl dahiler, yoksul grnml zenginler grlmektedir. lk izlenimi nasl glendirirsiniz?.

lk karlaan insanlar, tepeden trnaa birbirlerini szerler ve sonra yzlerine bakarlar ve sonunda gzlerde kalrlar. evrenize pozitif enerji samak istiyorsanz, baz kurallara uymak zorundasnz. Geleneksel olarak selam verilmesi ve verilen selamn alnmas, terbiye kuraldr. Selam, Bar anlamnda,dostlua ve saygya ardr. Genelde kullanlan,Gnaydn , yi gnler , yi akamlar , Merhaba gibi szckler, hem ciddi ve hem samimi olarak alglanrlar. Eer girdiiniz topluluktaki insanlarn tmnn bir anda ilgisini ekmek istiyorsanz, herkesten farkl bir selamlama tarz kullanabilirsiniz. rnein gnaydn yerine Aydnlk gnler diyebilirsiniz. Ayrlrken de ayn yntemi uygulayabilirsiniz. rnein; Allaha smarladk yerine,salkl gnler dilerim, mutluluklar dilerim gibi bir deyim kullanabilirsiniz. Ama geleneksel ve normal yollar,yanl anlalmaya meydan vermezler ve her zaman kabul grrler. Toplumun iine girdiiniz zaman ayakta duruyorsanz , Gvenli duru biiminde kalnz. Gvenli duru, ayakta duran bir kimsenin ayaklar arasnda be parmak kadar aklk olacak biimde, ayaklarn aarak dengeli olarak durmas ve omuzlarn geriye doru germeden, byklk taslamadan, ba ve gvdesi ile dik durmasdr. Kollar ve eller yandadr. Gvenli bir duru sergileyen insanlar, dier insanlar ile salkl ilikiler kurma ynnd evrelerine gven verirler. Oturuyorsanz, sandalye ya da koltuu tam anlam ile doldurun ve dik durun. Yeni gelen birisi ya da takdim edilen bir kii iin hemen ve her zaman ayaa kalkn ve ayakta karlayn. (Kadnlar ayaa kalkmak zorunda deiller.) En byk silahnz saygdr. E duyum iinde olun ve badam iinde kaln.

Hibir kimse karsnda ezilip bzlmenize gerek yoktur. Banz dik, vakur ve saygl olun. Onlarn da size sayg gsterdiklerini greceksiniz. Birka kiilik grup oluturuyorsanz, sizin iin nemli olanlara dnk durun. Olabildiince ok kiiye ynnz ak tutun, kimseye srtnz dnmeyin. Srtnz dnmek zorunda kalrsanz, zr dileyin. Konutuunuz ya da sizin ile konuan kiiye tam olarak dnn. Siz birisi ile konuuyorsanz,hafifce ne eilin ve gzlerinin iine bakarak tam ilgi gsterin. Girdiiniz toplumun durumuna gre ve sizin toplumsal rol ve statnze gre giyinmelisiniz. Bir yemek davetine kot pantolon ile gidemezsiniz. Giderseniz ona gre karlanrsnz. Takm elbise ve kravat, boyal ayakkablar, bayanlar iin uygun bir kyafet insanlara ciddiyet telkin eder. Temiz, dzenli ve bakml olmalsnz. Herkesin gzel grnmek hem hakkdr, hem de kar gereidir. Gzellik suu bile affettirir. Ayrca, insann evresinden grecei sayg, kendisine gsterdii zen ve sayg kadardr. Yz ifadeniz scak ve dosta olmaldr. Dosta glmseyiniz ve gler yzl olunuz. Gzleriniz parlamaldr. Karlkl glmsemeler, karlkl iletiim kurmak isteyenler arasnda dolayl bir anlama anlamna gelir. Tm insanlara glmseyerek yaklan. inizden Sizin ile dost olmak istiyorum ya da Sizi seviyorum deyin. Yznz aydnlanacak ve gzleriniz parlayacaktr.

Bir insann duygu ve dnceleri yzne yansr. Dncelerinizi gzelletirirseniz, yznz de gzelleecek ve gzleriniz de parlayacaktr. nsanlarn her biri ile gz ilikisi kurun ve konuurken ya da dinlerken bu ilikiyi srdrn. Baklarnz ve ba hareketleriniz ile birlikte onunla bir ahenk iine girin. Onu dinlediinizi, onu onayladnz, ona hak verdiinizi ve sayg duyduunuzu gsterin. Onu onaylamyorsanz, onunla ayn grte deilseniz bile, ilk oturumda kesinlikle belli etmeyiniz. Belli etmek zorunda da deilsiniz. Ben bu fikirde deilimdemenin gerei ve anlam yoktur. Dilinize hakim olamazsanz, olumsuz bir hava oluturursunuz ve sonra tamir edemezsiniz. ok daha sonra, ancak zorda kalrsanz, dncenizi aklarsnz. Hareketlerinizi sk kontrol ediniz. Eller cepte tutulmaz, kollar kavuturulmaz ve parmaklar tlatlmaz. nsanlara, onlar rahatsz etmeyecek bir yaknlkta durun. Bu aralk, 40-100 cm. kadar olmaldr. Bu kiisel samimi mesafedir. Genel yerlerde, samimi aralk snrlar iinde duran insanlar rahat konuurlar. Bunlar birbirlerine yaknlk duyan kimselerdir. 0-40 cm. aral, mahrem aralktr. ok yakn kimseler iindir. Cilt temasyla krk cm. aral kapsar. li dl olunan, duygusal bakmdan ok yakn olan kimselerin girmesine izin verilebilir. Zorunlu olarak skk durumda kaldnz zamanlarda nasl rahatszlk duyduunuzu anmsayn. Grup halinde iseniz, 1-2 m. inde kalnz. Bu sosyal aralktr. lerin rahatlkla konuulduu, resmi ilerin srdrld bir aralktr. ki metreden balayarak uzanan aralk, topluma ak, tanmadmz kiiler iindir.

Her frsatta insanlarla bedensel temas kullann. El skmak, koluna, srtna hafife dokunmak biiminde olabilir. Kendiliindenlik ve doallk havas tamaldr. Kii bu temastan rahatsz olursa, geri ekilerek belli edecektir. Her zaman ll ve tutarl olmamz gerekiyor. Konumalarnz diksiyon kurallar iinde, szcklerin her harfi anlalr biimde, orta hzda, az ve z olsun. Doal ve tatl bir ses tonu ile konuun. En ok dinlediiniz kadar, hatta daha az konuun. Sz gmse skut altndr. Sizi dinlemiyorlarsa, konumay srdrmeyin, hemen susun. Dinlenmeyen konumac olmak, anlamsz bir eydir. Sesinizi kesinlikle sertletirmeyin ve ykseltmeyin. Kimsenin arkasndan konumayn ve kimse iin kt bir ey sylemeyin. En ksa zamanda, hem de abartarak ve bire bin katarak, o kiiye gtrrler. ok zor durumda kalrsnz. Ben dorusunu ve olanlar sylyorum diyorsanz, bu gybettir, dedi kodudur. Ahlak kurallarna da dinsel kurallara da aykrdr. Olmayan, yaplmayan bir ey sylerseniz, bu da iftira olur. Bunlar kesinlikle yapmamalyz. Eer, Bu kadar skntya gelemem,her zaman nasl davranyorsam yle davranrm diyorsanz, kaybeden siz olursunuz ve kendinize ihanet edersiniz. Bu kurallar evrenseldir ve bunlara uyum salamak, bizim iin ok nemlidir. Eski alkanlklarnz atn, yeni ve doru davran biimini benimseyin.

DOKTORLUA LK HEVES

1938 ylnda, Dersim isyan nedeniyle, babam Tunceline tayin ettiler. O zamanlar Kalan adyla anlan szm ona bir ile merkezi, Mamiki adl bir kyn bulunduu yerde kurulmutu. Munzur Suyu ile Plmr aynn birletii yere ok yaknd. Memur evleriyle Munzur suyu arasnda, 30-40 adm kadar olan dzlkte, her evin bir sebze bahesi vard. Herkes kendi istek ve gereksinimine gre bir eyler eker ya da ektirirdi. Tek ve uzun bir yol balants olan Elazdan sebze ve meyve gelmesi olanakszd. ki ehir arasnda alan eski, hurda kamyon, arada bir bozulur, baz gn gider geri gelmezdi. Munzur, btn su gereksinimlerimizi karlard. me suyumuzu ondan alrdk ve olduka hzl akyordu, suyu da olduka souktu. Yaz tatili sresince, ocuklar iin bir eitim olana ya da bir elence yeri de yoktu. Bir bakma, ok deerli zamanlarmz bouna geiyordu. Belki de kimsenin aklna gelmiyordu. Biz de elenmek iin, Munzurun durgun akt, durgunlat yerlerde hem balk tutuyor, hem de yzyorduk. ok miktarda sazan bal vard ve arada alabalk tuttuumuz da olurdu. Bizden baka, balklar rahatsz edecek kimse de yoktu. Sapanla ku da avlardk. Sapan yapmak iin, otomobillerin i lastiklerinden, parmak kalnlnda ve bir kar uzunlukta kesilen iki lastik, ta konacak meinden bir ksm ve aatan bir atal yetiyordu. Top oynamak istersek, topumuzu kendimiz yapmak zorundaydk. Bez paralarnn iine bir eyler doldurarak top haline dntryorduk. nk d lkelerden ithal edilen toplar bize ulaamyorlard.

Munzur suyunun kenarlarnda ve kenarlarna yakn yerlerde, uzayp giden imenlikler, hafif rzgarda yapraklar kpr kpr ldayan yabani kavak aalarnn glgeleri, bizlerin elence yerleriydi. Tepeler bodur mee aalaryla rtlyd ve aralarnda ki yabani otlarla eitli ieklerle birlikte, her trl gzellikler vard ama, insanlar yoktu. Askeri harekat blgesi olmas nedeniyle, uzaklara gitmemize izin verilmezdi. Kalanda, bir Seyyar Jandarma Alay vard. Arada bir alay harekata kar, yaral ya da ehit erlerle dnd gnler de olurdu. Babamn vurulduu gn u anda anmsamak bile istemem. Dan yamacna kurulmu kyn hemen altnda, alayn byk bir klas ve nnde olduka byk bir talim alan vard. Bir gn, Alay Tfekisinin olu, arkadam Mustafa ile balk avndan dnyorduk. Alayn talim alannda, bir ok adrlarn kurulmu olduunu grdk. Dikkatimi eken bir ey oldu. Btn konik adrlar tek tek ya da aralkl olarak kurulduklar halde, bir yerde iki konik adr bitiik kurulmutu. Merak ettik ve doru oraya gittik. Birinci adrn kaps kapalyd, ikinci adrn nnde gen bir subay sandalyede oturuyordu. nne gelince biz durduk. Bizi glmseyerek, dikkatle szd ve bize sz att. ocuklar, nereden geliyorsunuz, sakn fazla uzaklamayn. Balk tutmaya gittik, siz kumandan msnz ?, diye sordum. nce bir duraklad, sonra glmseyerek sordu. Neden byle dnyorsun delikanl?, Her subayn bir adr var, senin iki tane.

Bakn ocuklar, ben doktorum. adrn birinde hastalar muayene ediyorum, dier adrda da istirahat ediyorum ve yatyorum, dedi. Bizi ieri davet etmesi ok houmuza gitti. Beyaz doktor gmleini giyince, daha gururlu ve daha da yakkl grnd. br adrda bekleyen bir ere seslenerek ard ve emir verdi. Ahmet ! ocuklara iki tane meyveli gazoz getir, souk olsun!. Ba stne komutanm! Masann zerinde bir sr kaln kitap duruyordu. Merakla sordum. Bunlarn hepsini okudunuz mu? Elbette okudum, okumay sevmeyen ve insanlar sevmeyen, iyi bir doktor olamaz, diye yantlad. Biz gazozlar ierken de anlatmasn srdrd. Ben Yedek Subaym, askerliimi subay olarak yapyorum. Askerlik srem bitince gideceim ve sivil olarak doktorluk yapacam. Sonra, doktorluun neminden saygn bir meslek olduundan, insanlara yardm etmenin erdeminden sz etti. Konumasndan ok etkilendim, kendimi o beyaz gmlein iinde bir an hayal ettim, iime bir coku ve kararllk doldu ve birden sordum. Ben de doktor olabilir miyim? Elbette olabilirsin, diyerek glmsedi ve Mustafa ya dnd, Sen de olmak ister misin?. Mustafa nne bakt,

Ben general olacam. Bu sene askeri okula gideceim, dedi. Sonra doktor ayaa kalkt, Bir insan ok ister ve ok alrsa her istediini yapabilir. Sizleri ok sevdim, tekrar beklerim. Sonra, benim bam okad ve gzlerimin iine bakarak sordu, Doktor olacak msn? Ben de sz veriyormu gibi dikletim, Evet, doktor olacam, Aferin, artk seninle meslekta saylrz, seni tekrar beklerim. Sonra bizleri, byk adamlarmz gibi, adrn nne kadar gelerek uurlad. Bu ekilde bize deer verilmesi, ok houmuza gitti. O gnden sonra, ne zaman ders almaktan, okula gitmekten bksam, Sen nasl doktor olacaksn? diye kendimi azarlardm. Sonra, o adn bile bilmediim doktora verdiim, Doktor olacam szn anmsadm. Doktor olduumu hayal eder, beyaz gmlek giymi olarak, hastalarn arasnda gezerken kendimi grrdm. Bu bana g verir, tekrar derslerime drt elle sarlrdm.

KPEK SEVG S

Btn ocuklar, hangi yata olurlarsa olsunlar, btn hayvanlara kar ilgi duyarlar. Merakla kark bir sevgi ile yaklarlar. Kpekler en ok sevilenler arasndadr. ocuun bir hayvan olmas, onun bakm ve sorumluluunu stlenmesi, kiiliinin gelimesi bakmndan olumlu bir etken olduu bilinmektedir. Hayvan beslemek bakmndan ben anslydm. Annem ve babam hayvanlar seviyorlard. Her zaman da evimiz uygun olmutu. Bir kez Saka kuu, bir kez kedi ve iki kez kpek besledim. lk okulun ikinci snfndan nc snfa gemitim. Bulunduumuz ilenin Be kavak denilen semtinde her sene panayr kurulurdu. O yl yine panayr kurulmutu. Mahallemize biraz uzakt ama, arkadalarla birlikte gle oynaya gidiyorduk. Benim en ok houma giden cambazn palyaosuydu. Cambazn gsteri yapt yere gidiyor ve en n srada yere oturup seyrediyordum. Babamn verdii panayr harlnn bir ksmn palyao alyordu. Acayip boyal yz, kocaman krmz burnu, bir sr yamal pantolonu, kocaman pabular beni gldrmeye yetiyordu. Onun syledii Oy din gala arksna da baylyordum. Oy din gala din gala / Kmr de koydum mangala/ Aye de Fatma dostum var/ alkala boncuk alkala. Bir de Karagz gsterisi vard ki, onu seyrederken girdiim glme krizlerinden, zamann nasl getiini unutuyordum. Kurulan panayrn arka tarafnda byk bir bahe iinde, kocaman bir Askerlik ubesi binas vard. Askerlik ubesi Bakan Binba, ailesi ile birlikte o binada oturuyordu. Karagz gsterisinden sonra eve gitmeye hazrlanyordum ki, Askerlik ubesinin bahe-

sinde, annesiyle birlikte oynayan iki kurt kpei yavrularn grdm. Anneleri kadar olmasa bile olduka byk grnyorlard. Byle bir kpeim olmasn ok isterdim. Daha nce de kpek beslemitim. Belediye memurlar zehirledikleri zaman gnlerce alamtm. Birden ansm denemeye karar verdim. Annemin verdii kurabiyelerden birini kardm ve tel rgye yanatm. Kuu kuu gel diye seslendim ve kurabiyeyi tel rgden ieri doru uzattm. ki yavrudan birisi, erkek olan ilgilendi ve koarak yanma geldi. Uzattm elimdeki kurabiyeyi nce yava hareketlerle koklad, kk bir srk ald sonra hepsini yedi. Bu arada bende uzanabildiim kadar ile azck ban okadm. Kurabiyeyi bitirdikten sonra, daha var m der gibi yzme bakt. Anlalan tatl kurabiye ok houna gitmiti. Bir tane daha vard, onu da yedi. O srada bir er dar kt ve btn kpeklerle birlikte onu da ard. Kurt buraya gel! Yavru kpek yle bir yzme bakt ve koarak gitti. Arkasndan baktm kaldm. Ama ben bu kurdu ok sevmitim. Adn da renmitim. Okullar henz almad iin, ertesi gn daha erken gittim. Henz kpekleri dar karmamlard. Bahede aalardan birini budayan bir asker aabeye seslendim. Asker abi ! kpekler ne zaman dar kacak? kindiden sonra. Birisini istesem kumandan bana verir mi? Ne diyorsun sen delikanl, mmkn deil. Kpeklerden biri hastaland da, ta Boludan Baytar geldi. Alim Allah bizden daha kymetli her biri. Anladm ki, istemekle deil ancak karmakla elde edebilecektim. Cebime doldurduum kurabiyeleri okayarak beklemeye ba-

ladm. Daha nce durduum yerde duruyordum. Belki beni daha kolay bulur diye dndm. Tel rgnn altn da biraz eeledim ve bir byk kpein geebilecei kadar bir yer hazrladm. Kpekleri dar kardklar zaman, yere yattm ve onlar gzlemeye baladm. Askerler ieri gidince, ayaa kalktm ve beni grmesi iin beklemeye baladm. Beni grnce elimi uzatp kurabiyeyi gsterdim. Koarak geldi. Verdiim kurabiyeyi itahla yedi. Sonra eildim ve ikinci kurabiyeyi, eelediim ukurun dndan, elimi ieriye doru sokarak gsterdim. Hemen dar kt. Kurabiyeyi gstererekten yrdm. nce yle bir duraklad, geriye baheye doru bakt, sonra benimle birlikte geldi. Evimize gelinceye kadar btn kurabiyeleri yedi. Evimiz eski bir aa eviydi. Elma armut ve eftali aalar ile dolu kocaman bir bahesi, alt katnda bir ahr ve ahrn nnde de bir kpek kulbesi vard. Onun nne oturdum, kpein ban kucama aldm. Ban gdn okadm, ayakkab frasyla vcudundaki tylerini, patilerini hafife fraladm. ok keyiflendi. Biz byle seviirken annem bizi grd ve yanmza geldi. Kpein ban okadktan sonra, Bunu nereden buldun? Bu soylu bir kurt kpei. yi de bakmlar. Panayr yerinde buldum. Ararlarsa verirsin. imdilik kalabilir. Ben imdi ona et suyuna yaptm orbadan vereyim. Dedi ve benim bam da okad, baka bir ey sylemedi. Kaybolmu bir kpei bulduumu sandlar. Babam da grd ve sevdi ve annemin szlerinden sonra bir ey demedi. Kk kz kardeim ise bayld. Ay ne kadar gzel kpek! Benimle de oynar m? Tabi oynar.

Odamza gtrelim mi abi? Kz sen deli misin? Annem kpekleri sever ama evin iine sokmaz. O gece iki defa yanna gidip oturdum. Ben yanndan ayrlnca, alarm gibi sesler karyordu. Yalnzla alk deildi. kinci gidiimde, tylerini okayarak yannda oturdum. Oturduum yerde ve onunla birlikte uyumu kalmm. Bylece Kurt bizim eve yerlemi oldu. Bir ka geceden sonra artk alamad. Ben de baz geceler bir kez kalkp yanna gidiyor ve seviyordum. Kocaman bahede, sabahtan akamlara kadar gnlerce oynadk. ki arka ayann zerine kalkp, n ayaklarn birer omzuma koyunca, boyu benden uzun olmaya balamt. Onu ok seviyordum ve onu kaybetmekten korkuyordum. Onu yanmda grrlerse alrlar ya da kendisi kaar diye, sokaa kamyordum. Birka gn sonra, bahede oynamaktan skldk, krlara doru gittik. itlembik aalarnn dibindeki yeil imenlerin zerinde onunla top oynadk. Bezden yaplm topumuzla kaleye ut ekiyordum. O da topu dileriyle sryor ve getiriyordu. Her eyi abuk reniyordu. Babamn uyars zerine, verdiim komutlar, elimle de iaret ederek glendiriyordum. Baard zaman da severek dllendiriyordum. Aradan bir aydan ok zaman gemiti. Arayan ya da soran olmamt. Evdeki herkes de ona alm ve benimsemiti. Okul balad zaman, ilk gn benimle birlikte okula kadar geldi. eri girerken ona git komutu verdim. Gideceini dndm ve ieri girdim. lk dersten sonra baheye knca beni beklemekte olduunu grdm. O kadar duygulandm ki tarif edemem. Birbirimize sarldk ve onunla gurur duydum. Hi kimsenin byle candan ve gl bir arkada yoktu. Btn ocuklar etrafmza toplandlar.

Kendisine dokunana da bana dokunana da kzyor hrlyordu. Zil ald tekrar ieri girerken ona yine git komutu verdim. Bylece okulu da rendi. Baz gnler beni almaya, okula bile geliyordu. Btn okuldaki ocuklarn ve retmenlerin sevgilisi olmutu. Ama bu sevgi, bize iyilik getirmedi. Askerlik ubesi Bakan Binbaya kadar haberi gitti. Bir akam, Binba iki er ile birlikte evimize geldi. Annem ve babamla konutuktan sonra, Kusura bakmayn! Size brakmak isterdim ama, ben ve ocuklarm da bu kpekleri ok seviyoruz. Kpeimin gzlerin balayp gtrdler. Ben ve kz kardeim ne kadar ok aladksa da para etmedi. Babam bile zntyle kark sylendi. Alamayn ocuklar, onlarn kpei ne yapabiliriz, dedi. Evdeki matem ancak iki gn srd. Okulda ilk ders sonu zil alnca, retmenimize bir ey sormak iin snfta kalmtm. nden kan ocuklar koarak geldiler, Kurt gelmi, seni bekliyor dediler. Hemen kapya doru kotum. Beni kapda grnce koarak geldi ve zerime atlad. Birbirimize sarldk, gzmden yalar boand. retmenimiz de merakla dar gelmi, arkamda duruyordu. Yzne baktm. Eve gidebilirsiniz, dedi. Kurt ile birlikte babama gittik. Babam da heyecanland ve sevindi ama yine de Binbaya telefon etti. Binbam, Kurt bize geldi. Gelen yant sevindiriciydi. Ne yapalm, Kurt sizi seti. Sizinle mutlu olsun.

SAHAFLAR ARISI

Arapa Sahhaf , eski kitap alp satan kimse anlamnda olan bu szckten, Trkeye Sahaf olarak gemi bir szck karsndayz. Lise ikinci snfnda olduum sralarda bir gn, arkadam Turann Arapa harflerle yazlm bir kitap okuduunu grnce ben de heveslenmitim. nk o yllarda ( 1944), Halk Evi Ktphanesindeki kitaplarn % 75 kadar Arapa harflerle yazlm durumdayd. Tatile de ok az bir zaman kalmt. Turana rica ettim, Bana da retir misin? Seninle uraamam, demiti. O zamana kadar Sahaflar arsndan gemitim ama, hi dikkat etmemitim. Ne kadar ok eski kitap varm meer. Rast gele bir dkkana girdim. Yal, Snneti erif zere kesilmi ak sakall bir adam, gzlklerinin zerinden bakarak, gler yzle, Buyur evlat, ne istiyorsun? Bana eski yaz bir Alfabe verebilir misiniz? Ne demek, hem de severek, dedi. Okumakta olduu kitab masasna brakt ve ayaa kalkt. Kk bir merdiveni raflardan birine dayad. Raftan iki ayr cins kitap ald ve merdivenden inerek yanma geldi, gzlklerinin zerinden bakarak, Bak evlat! Bu elif ba. Yani sana gre alfabe. Bu da okuma kitab. Bir zorlukla karlarsan bana gel. Severek sana yardm ederim.

Ka para vereceim? Para istemiyorum, yeter ki sen ren!dedi. Gsterilen bu yaknla hem arm hem de duygulanmtm. Elini pmek istedim ama, elini vermedi. Her gn okuldan sonra bu Sahaf Dedeye uradm. Arap alfabesinde olup da Trke alfabede olmayan, ayn, t, z gibi harflerden skntlarm oldu. Birlikte altk ve evde de annem, babam yardm ederiz dediler. Bylece bir haftada okuma kitabn okumaya baladm. Birden dnyam deiti sanki, bir dil renmi gibi, yeni bir dnya kefetmi gibi oldum. Kendime gvenim artt. Okuma hevesinden okuma alkanlna getim. Halk Evi Ktphanesindeki kitaplardan istediklerimi, rnein; Yazar Kerime Nadir Hanmefendinin btn ak romanlarn okudum. O gnlerden hatra, bir Franszca lgatim var. 1322 Hicri, 1905 Miladi tarihli, emsettin Sami Bey tarafndan yazlm, 2238 sayfa. Bu gn de, vakit bulduka Sahaflar arsna gidiyorum. Ama ne o eski kitaplar kalm ne de o sahaflar ars.

OTOPS IRAKLII

Tp fakltesi rencilerinden pek ou, nc snfa getikleri yaz tatilinde, bazen daha nce, bulunduklar yerin Devlet Hastahanelerine devam ederek bir eyler renmeye alrlard. Gerekten de istekli ve merakl olanlar ok ey renirlerdi. Doktor aabeyler de ho karlarlar, mahede almak gibi benzer iler gsterirler, yatan hastalarn vizitlerinde de, nemli grdkleri hastalar hakknda bilgi verirlerdi. Bu bir tbbi gelenek olarak srp gidiyordu. Hemire Hanmlar da bize ok iyi davranrlard. le yemeklerinden sonra iilen kahveler, edilen sohbetler, harikayd. Onlardan, ine yapmak dahil, ok ey rendiimizi syleyebilirim. yi bir hemirenin, bir doktor iin ve bir hastahane iin ne kadar nemli olduunu, bu yaknlamalardan sonra, daha iyi anladm ve hi unutmadm. Devlet Hastanesinin Ba Hekimi, Dahiliye Mtehasss bir aabeydi. Birlikte hasta banda bulunduumuz bir gn,Hkmet Tabibi smet Bey sizi grmek istiyor dediler. Gelsindemesi zerine,otuz yalarnda, gen bir adam yanmza geldi. El sktlar, sonra hemire hanm ile beni takdim ettiler. Karlkl hatr sormalardan sonra, Hkmet Tabibi, - zninizle, hastanenizin morgunda otopsi yapacam. Yardmcm yok, sizde de yardm edecek uygun bir kimse bulamadlar, yardmnz rica ediyorum, dedi. Ba Hekim doktor aabey bir an dnd ve sonra bana bakt. Anladm, -Ba stne, ben giderim, dedim. En azndan bir eyler reneceimi dndm. Gerekten de ok ey rendim.

Doktor smet aabeyle birlikte morga indik. Morgun kapsnda, ba ipek bir earpla yar rtl, bacaklarnda ipek oraplarla k giyimli, ama biraz fazla boyal, gen bir kadn bekliyordu. Alamaktan gzleri kzarmt. lenin yaknlarndan biri her haldediye dndm. eri girdik, beton masada bir ceset vard. Sarl olduu araf atk, 60 yalarnda, plak bir erkekti. Salar ve by krlam, gzleri kapal, derisi bal mumu gibi sararm durumdayd. Sarl olduu araf, yerli dokuma ve etraf bir kar uzunlukta, yerli yapm, dantel gibi bir rgyle evriliydi. Dorusu hepimiz, arafn danteline hayran kaldk. Harika bir sanat eseri grnmndeydi. Cumhuriyet savcl Ba Katibi ile birlikte, elinde daktilo makinesi olan bir Zabt Katibi de geldi. Bir kenara bir masa ile iki sandalye koydular. Hazrlklarn tamamladlar. C.Ba Katibi tarafndan hem ifade alnacak ve hem de doktorun otopsi raporu yazlacakm. Otopsi yaplrken, Savc ve hakimlerden birinin bulunmas gerekiyorsa da, baka vazifeleri olduu zaman, Savclk Ba Katibini gndermeleri olanaklym. Otopsi aletlerinin bulunduu, otopsi antasn temin etmek de adliyenin vazifesiymi. Otopsi antasn atk, bir ift ameliyat eldivenini doktor aabey giydi ve yedek olarak bulunan bir iftini de bana giydirdi. Biz otopsi hazrl yaparken, kadn ieri aldlar ve Ba Katibin sorduu sorular dorultusunda, kadnn ifadesini, Zabt Katibi daktiloda yazd. Kadn yle anlatt. Ben umumhanede sermaye olarak alyorum. Bu adam gecelik kalmak zere geldi. Kendisi baka bir vilayetten kendir almak iin gelmi. Dn akam, getirdii yiyecekleri, erezleri yedik, kk bir ie de rak itik. Tansiyonum yksek ama, bu gnlerde ok iyiyim dedi. Ho sohbet kibar bir adamd. Sonra, soyunarak yattk. Cinsel ilikiye girdi, biraz hareket etti ve birden yan tarafa ykld. Gzleri ak, hareketsiz kald. ok korktum, btn gcmle haykrarak herkesi ayaa kaldrdm. Btn ev halk, patron dahil, odaya doldular. Hibir ey-

ine el srmeden polislere haber verdik. Zaten ben lden ok korkarm, bir de adam stmde ld. Aklma geldike ldracak gibi oluyorum. Allahm nedir bu bama gelenler, dedi ve alamaya balad. Ba Katip, Alama hanm, senin bir kabahatin yok, darda bekle, u gzel arafn da al kirlenmesin. Kadn, araf dnen kim Baefendi, ben canmn derdindeyim, dedi. O zamana kadar biz de hazrlanmtk. Ben, doktor smet aabeyin istedii, bisturi, testere, eki gibi aletleri vermek zere hazr bekliyordum. O bir taraftan muayene ediyor, bir taraftan kesiyor ve bir taraftan da zabt Katibine yazdryordu. Ben de dikkatle yaplanlar izliyor, renmeye alyordum. Yazdrma ilemi, kafa tas, gs boluu, karn boluunun almas ve grlenlerin yazdrlmasyla srd. Sonu olarak, Dr. smet Aabey yle yazdrd; Cumhuriyet Savclnn isteiyle,otopsi yaplan kiinin, kalpten kan byk atar damarnda (Aort damar) bulunan bir anevrizmann, fazla heyecan ve yksek tansiyon nedeniyle patlamas sonucunda, ani olarak vefat ettii kanaatn, bildirir rapordur. Bu rastlant benim iin tam bir Adli Otopsi dersi oldu. Tp Fakltesindeki hocalarmzn syledii gibi hekimliin bir Usta-rak ii olduuna inandm. Daha sonra, her ne zaman otopsi yapmak zorunda kalsam, Dr. smet aabeyin yaptklar gzmde canland, syledikleri kulaklarmda yankland. En kolay renmenin, yaparak ve yaayarak renmek olduuna bir kez daha inandm. O zavall sermaye kadnn halini de hi unutmadm.

MEZARLIK SOYGUNU Tp fakltelerinin ikinci snfnda, Anatomi dersinin bir blmnde, Osteoloji (Kemik bilgisi) adyla bir ders vardr. nsann vcudundaki btn kemikler, Latince (Ya da ngilizce)adlaryla birlikte, btn yzeylerinin Latince adlar, hangi kemiklerle eklem yapt bir bir retilir. nsan zerinde nasl durum aldn, nerede ve nasl durduunu da belirtmek zorundasnz. Bunu renmeniz iin de en kolay yol, kemii elinize almanz, elinizde evire evire her ynne bakmanz gerekir. Resimler ok zaman yeterli olamaz. En azndan bir kafa tas zerinde almanz yararl olacaktr. Kafa tas zerinde, bir ok damar ve sinirin girip kt, bir ok delik vardr. Her bir delie tel sokarak, gittii yeri grmenizde yarar vardr. Daha byk snflardan satn almak olanaklyd ama, kemik piyasas olduka yksekti ve bize ailemizden gnderilen bir aylk harlmzdan daha ok para istiyorlard. oumuz dar gelirli ailelerin ocuklarydk. Bir doktor aabeyimizden rendiimize gre, baz toplum kesimleri llerini, kendi aile mezarlklarnda tabutlar iinde brakyorlarm. Bunu renince, o mezarlklardan herhangi birinden kemik hrszl yapmaya karar verdik. arkada, kemikleri koymak zere, amar torbalarmz yanmza alarak yola koyulduk. Bir yere kadar tramvayla gittik, sonra biraz yrdk. Gittiimiz ve grdmz baz mezarlklarda, bekiler gz atrmyorlard. Sonunda Yasak Askeri Blge iinde bir mezarlk bulduk. Bitiiinde bir cephanelik vard ve banda silahl bir asker nbet bekliyordu. Mezarlkta beki gibi bir kimse de grnmyordu.

Arkadamz Blent, giriken, kibar bir Erzurumluydu. Askere yaklat ve onunla konutu. Hemerim, ben Erzurumluyum, burada doktorluk mektebinde bu arkadalarla birlikte okuyorum. mze de insan kemii ok lazm. Kr k baka trl renemeyiz. zin verirsen mezarla girip insan kemii alacaz. Polisten, bekiden korkuyor. Asker glmseyerek karlk verdi, Ben de Erzurumluyum hemerim, hemen girin ve aln. Bekiden de korkmayn. Ben sizi beklerim, dedi. Sevindik silahl bir de bekimiz vard ve demir parmaklktan atlayarak ieri girdik. Hemen oradaki bir mezarnn beton kapan atk. eride tabut yoktu, birka tane kafa tas, duvarlardaki raflara dizilmiti. Bizim gereksinimlerimizi karlamyordu, beenmedik. Ayrca bize, uzun zaman nce lm, yalnz kemikleri kalm olanlar gerekiyordu. Dier bir mezarn beton kapan atk. eride st ste ylm tabutlar vard. Aradmz bulmu gibiydik ama, bakalm tabutlarn ii ne durumdayd. Bir insan boyundan daha yksek olan mezara kim inecekti. Kura olarak krk p ektik, bana kt. O anki heyecanla duvara tutunup sarkarak aaya indim. En stteki tabutun kapan atm, tek bir lastik eldivenimiz vard, onu sa elime giydim. zerindeki kuma paralarna baklrsa bir kadna aitti. Tam istediimiz gibi, kemikler dizilmi duruyorlard. Kemikleri, Blentin amar torbasna doldurdum ve Al sana bir hanmefendi! diye yukar verdim. kinci tabutun iini de dier arkadam Tacettinin torbasna doldurup,

Al sana bir beyefendi! Diye yukar gnderdim. nc tabut bir erkekti ve onu da kendi torbama doldurduktan sonra yukar kmam biraz zor oldu. Bo tabutlar st ste, bin bir glkle koydum ve ancak arkadalarn da yardmyla kabildim. Askere teekkr ederek ayrldk. Yurda geldikten sonra akam, Nbeti doktor aabeye durumu anlattk. Bize ne yapacamz yle anlatt. Her birinizin kemiklerini ayr olarak, bir teneke iinde, kire kaymayla, en az yirmi dakika fokur fokur kaynatn. kardktan sonra iyice durulayp kurutun. Her kafa tasnn iine, azna kadar nohutla doldurup stne su dkn ve sabaha kadar bekleyin. Nohutlar ierken, kafa kemiklerini yavaa birbirinden ayrrlar. Baka trl ayramazsnz, krlrlar. Mezarlk konusunda yaptklarnz da kimseye sylemeyin, hem sutur hem de adnz mezar soyguncusuna kar, dedi. Dediklerini yaptk, mz birer kemik takm sahibi olduk. Kemiklerin gerek sahipleri, vefat etmi olan o insanlara dua ediyorum. Allah taksiratlarn affetsin, Allah kendilerinden raz olsun! Bize byk bir iyilikte bulundular ve bence byk sevap kazandlar. Yalnz bu olayda,Tacettinin enesi durmam olacak ki, mezara inerek kemikleri alan ben olduum halde, onun ad Mezarc Tacettin kald.

PROFESR AHMET AA

Tp Fakltesinde okuduumuz yllarda Patoloji Profesrmz, Schwarts adnda saygdeer bir hocayd. 1933 de Adolf Hitler Almanya Babakan olunca,Yahudilere ve baz bilim adamlarna kar olumsuz tavr taknm ve bunun zerine Almanya da bulunan bir ksm bilim adam gidecek lke aramlar. 1932 ylnda da Trkiyede, Medrese durumundaki yksek retimden, Avrupa dzeyinde bir niversite retimine gei iin, almalar yaplyormu. Atatrkn nderliinde, btn Almanya da ki bilim adamlar, stanbul niversitesi iin davet edilmiler. niversitenin btn Ana Bilim dallar,Yahudi kkenli ya da g eden, Alman profesrlerle doldurulmu. Bunlar harika hocalar ve deerli insanlard. Aklmda kalanlardan Dahiliye Profesr Frank, mthi bir klinisyendi. Hastalklar rneklerle anlatrd. Fen Fakltesine gelenlerden, Botaniki Heilbron, Fiziki Zuber, Biyokimyac Hawrovich ve en enteresan da Curt Kosswig idi. Kosswig 1937 de Zooloji krss bakanlna geldikten sonra, Ku cenneti ve Milli Parklar kurulmasnda byk hizmetler etmi ve Trkiyeye yerlemiti. Bir seyahati srasnda, Hamburgda vefat etmi olmasna karn, vasiyeti zerine Trkiyeye getirilmi ve Aiyan mezarlna gmlmtr. Allah ondan raz olsun. Schwarts, Alman terbiyesinde yetimi, disiplinli, alkan bir hocayd. Karsnda, Hazr ol vaziyetinde duran, alkan, saygl renciler isterdi. Askeri Tbbiyeli rencilere kar ayr bir ilgisi ve sevgisi vard. Onlarn az da olsa dalga gemelerine gz yummaz

hemen, Sayn general bu konuda ki fikriniz nedirdiye uyarrd. Dalga geen dier rencileri de uyarrd. Kendisi en ok sevilen hocalardan biriydi. Patoloji dersi de en ar derslerden biriydi. Ne yazk ki bir kitab yoktu. Derme atma notlarla bu ii yrtmek ve derslere giderek not tutmak zorunda kalyorduk. nce yazl snav oluyordu. Ayrca,Patoloji laboratuarnda kavanozlar iindeki organlar ve onlarn mikroskobik preparatlarn, snavlarda tanmak zorundaydnz. Patoloji Laboratuarnn patronu, Ahmet Aa adnda bir hademe idi. Kyden gelmi ve patolojiye hademe olmu, okula gitmemi ve ancak biraz okur yazard. Kavanozlar iindeki btn preparatlar tand gibi, mikroskobik preparatlar da tanrd. O konuda hangi profesr, ne zaman ve ne demise, hepsini bilir ve sylerdi. Olaan st bir bellei olduu sylenebilirdi. Preparatlar renmek iin, akamlar patoloji laboratuarna gider, Ahmet Aadan ders alrdk. Ge vakitlere kadar bizi bekler ve bilemediimiz, tanyamadmz eyleri anlatrd. Giri bir lirayd ve o bir liray da veremeyen arkadalarmz olurdu. Durumunu anlatanlara bir defa iin, sesini karmazd. Onun belleindeki inanlmaz g hepimizi artrd. Bir keresinde, arkadamz Tacettin sordu, Bu kadar eyi yazmadan, nasl aklnda tutuyorsun. Ahmet Aa bir an duralad ve sonra, Siz galiba renmesini bilmiyorsunuz. nce renmek isteiyle yanp tutuacaksnz. Aklnz baktnz preparatta ya da okuduunuz kitapta olacak. Kzlar dnmeyi baka zamana braka -

caksnz, buraya i olsun diye gelmeyeceksiniz. Eer Mekkeye her giden hac olsayd, develer de hac olurdu. Dikkat edeceksiniz, baktnz her eyin, gznzle resmini ekeceksiniz ve o resim kafanzn iinde kalacak. Grdnz ya da okuduunuz eyleri birka kez, kafanzda canlandracaksnz, evirip evireceksiniz. Ben bir ey dinlerken, kendi kendime yle derim,Olum Ahmet, kulan a, iyi dinle, bir daha unutma. Sonra, o dinlediim ve sylenen szler kafamn iinde, bozuk bir gramofon pla gibi tekrar tekrar dnerek alar ve sonra plak rafa kaldrlr. Siz ya da hoca o konuyu sorunca, plak raftan iner, gramofona konur ve sahibinin sesiyle dnmeye balar, dedi. Bylece renmenin pf noktasn da bellemitik ama, bilmek baka, renmek baka. Bir gn Ahmet Aa, bir kalp krizi sonu vefat etti. Merasim iin cenazesi, Patoloji Enstitsne getirildi. Dershanelerden, ktphanelerden duyarak gelenler o kadar ok oldu ki, yars salonun dnda kaldlar. oumuzda adamn hakk vard. Hepimiz ok zlmtk ve hocamz Schwarts da ok zlmt. Tabutun ba tarafna geerek yapt konuma ok hznlyd ve alamakl bir sesle unlar syledi, Ahmet Aa, alkan efendi bir adamd. Kendisine ben bir ey anlatmadm ve retmedim. Derslerimizi ve o konuda sylenenleri ok dikkatle dinler ve hemen renirdi. Eer okuyabilseydi, byk bir ilim adam, Profesr Ahmet Aa olurdu. Bu konuda

ans olmamt. Biz kendisini ok seviyor ve takdir ediyorduk. Siz de seviyor muydunuz?. Hep birden bardk, Seviyorduk!. Ne mutlu ona,dedi ve ekledi, Allah gnahlarn affetsin. Sonra bu hocamz Trkiyeden ayrld. ABD de, bir eyalet niversitesine,Patolog olarak gittiini duyduk. Niin gitti?diye sorduunuzu duyar gibiyim. nk Trkiyeyi o zaman idare edenler, on be sene kadar alm olmasna karn, emeklilik hakk tanmadlar. ABD yneticileri btn dnyadaki ilim adamlarna st dzey hayat saladklar gibi, ona da ak ek verdiler. st dzey emeklilik, hayat sigortas ve dolgun bir maa nerdiler. Amerika bu gn ki dnya liderliini, ite o zamanki idarecilerinin bu davranlarna borludur. Hocamz veda konumasnda, Ben Trkiyede sizlerle mutluydum. ok bir ey istememitim ama vermediler. lmin vatan yoktur ve ilim btn insanlk iindir. Kader byleymi, sizleri ok zleyeceim, diyerek gitti. Gerekten de bizden kopmad. Mektup yazanlara cevap verdi, birka doktor arkadamza orada i buldu, uzmanlk olana salad. Allah ondan raz olsun.

LDEN KORKMADIM DA

Tp Fakltesinde yaplan eitimde, kadavra zerinde almak kadar, otopsi yapmasn renmek de ok nemlidir. Hangi nedenle olursa olsun, lm nedenini byk bir olaslkla saptamak, otopsi yaplarak anlalabilir. Adli Tabip olmayan yerlerde Hkmet Tabipleri, pheli lmlerde, otopsi yaparak lm nedenini savcya ya da yargca bildirmek zorundadr. Savclk isterse, serbest alan bir doktordan da bunu isteyebilir. Doktor olarak, Bilmiyorum diyemezsiniz. Hele bir deyin, bakn banza neler geliyor?. nce, Adli vazifeyi ihmalden sizi mahkemeye verirler ve mahkum olursunuz. Sonra da, Salk Bakanl ile Tabip Odalar banza ecektirler. Yalnz operatrlere bu grev verilemez. Kanun, onlar bilmediimiz bir nedenle korumutur. stanbul niversitesi Tp Fakltesinde ki Otopsi salonu, o zamanlar, Patoloji Enstitsnn alt katndayd. Bilimsel otopsi yaplmas retiliyordu ama, Adli otopsi de buna benzer yaplyordu. Bilimsel otopsi iin kullanlan cesetler, formol solsyonlar iinde saklanyordu. Formol kokusu alk olmayan insann genzini yakard. Otopsiye balamadan nce, grevli kiiye, beyaz gmleinin stne, bir de muamba nlk taklrd. Masa zerinde plak yatan cesede saygl davranlmas da kesinlikle uygulanrd. Grevli asistan aabey, baz yerleri kendisi keserek gsterir, baz yerleri de bizim keserek anlatmamz isterdi. Gerekten ok ey renirdik. Ders bittikten sonra, tuvalete gitmek isterseniz, uzun karanlk bir yolu gemek zorunda kalrdanz. Formoll byk bir havuzun ke-

narlarnda, st rtl, sedyeler zerine yatrlm cesetler arasndan ve on mumluk bir ampuln szde aydnlatt, yar karanlk, uzun bir yoldan geerek, tuvalete ulardnz. O gn otopsi dersinden sonra, tuvalete gitmek gereksinimi duydum. Cesetlerin arasndan geerken korkmak aklmn ucundan bile gemedi. Mantksal olarak lden korkmak sama bir eydir ama, korkmayan da yok gibidir. Bana sorarsanz, en emin en tehlikesiz yer mezarlktr. Saklanmak zorunda kalrsanz oraya gidin. Onlarn size hibir zarar olmaz ve sizi ihbar da etmezler. Tuvalete yaklatm zaman, tuvaletin yanmyordu. Her halde, n sndrmler diye dndm. Tam kapdan girerken, benden daha uzun, beyaz bir rtye sarnm bir hortlak ile burun buruna geldim. Korkmak ne demek,dm patlad desem daha uygun olur. Aman Allah deyebildim. Gzlerim karard, dizlerimin ba zld. Karmdaki beyaz hortlak da Aman diye inledi ve kapnn birer tarafna yaslandk. Dp baylmadmza hala aarm. Birbirimizin sesinden arkada olduumuzu tandk ve anladk ama, olan olmutu. Meer tuvaletin elektrii bozulmu, yanmyormu. kimiz de cesetlerin arasndan geerek tuvalete kadar korkmadan gelmitik. llerden korkmamtk ama canl olarak birbirimizden korkmutuk. Hortlak Hikayelerinin bilinaltmza ne kadar yerletiini, o zaman daha iyi anladm.

RNTGEN VE CERRAH

Bizim zamanmzda Rntgen Dersleri, Tp Fakltesinin 3nc snfndan sonra balard. Derslere devam zorunluluu vard ve her ders yoklama yaplrd ama, snavlar yoktu. kez Yok yazlan vize alamazd. Bu nedenle ders balamadan nce, btn amfi dolard. Uzun zamandr grmediiniz arkadalarnz grebilirdiniz. Asistan aabeylerden biri gelir, yoklama defterinden 3 kiinin ismini okurdu. Bulunanlar yant verir, bulunmayanlar yok yazlr ve sonra Hoca gelirdi. Hoca geldikten sonra konu ne ise, szl anlatmlarla ders balar, filmler anlatlmaya balaynca da elektrikler sndrlrd. Hafif de olsa bir grlt olur, amfinin yars boalrd. rencilerin ou, rntgen dersinin nemini kavramamlard. Bir gn rntgen dersi balamak zereyken, yeni doktor olan ve ayn zamanda hemerim, bir aabey, amfide yanma oturdu ve sordum, Hayrdr inallah aabey, dersleri mi zledin? Hayr! Bu dersin nemini anladm, dedi. Benim hayretle ak kalm azma bakarak anlatt. Bu dersi bir daha hibir zaman bulmak olanakl deil. zenle devam etmediim iin ok piman oldum. Bunun doru drst kitab da yok. Salk Bakanl tarafndan tayin edilinceye kadar derslere devam edeceim. Akln varsa sen de devam edeceksin! Tamam m? dedi. Bylece rntgen derslerine devam etmek benim iin nemli oldu ve bana pek ok kolaylklar salad. ncelikle Cerrahi snavndan, rntgen filmini doru okumann sayesinde getim. ki aylk klinik stajlarnn sonunda snav yaplrd. Cerrahi snavlar da genelde, hasta banda yaplr ve ok kez orada balar ve orada biterdi. Snav gn, iki arkadala birlikte beni, bir hasta kar-

yolasnn bana gtrdler. Prof. Dr. inasi hocamz da bizi bekliyordu. Hocamz, ok yakkl gzel bir adamd. Karsna numara srasyla dizildik. nmdeki arkadaa, kemik iltihaplarn sordu. Benim de en zayf tarafmd. Arkada ok gzel anlatmaya balad ve o anlattka ben seviniyordum. Hoca da durumdan memnun grnyordu. Bu arada hoca, hastann dosyasndan bir film kard ve arkadaa sordu, Bu filmde ne gryor sun? Arkada filmi nce ters tuttu. Evindi evirdi, bakt kald. Bir ey syleyemedi. Hoca sinirlendi ama belli etmemeye alarak, onun elinden filmi ekerek ald ve bana uzatt. Serte bir ses tonu ile, Sen bak bakalm! Dedi. Ben, arkada filmi evirip evirirken hemen yanndaydm ve olay grmtm. Rntgen derslerine devam etmenin yararn greceimi, ilk olumlu puan alacam da anlamtm. Birden moralim ykseldi ve kendime gvenim geldi. Hocann elinden filmi alnca, hafif a doru tuttum ve normal durumuna getirmek iin evirdim. Yan gzle de hocaya bakyordum. Hocann yznn aydnlandn fark ettim. Film bacak kemiklerinden, kaval ( Tibia) ve kam ( Fibula) kemiklerini gsteriyordu. Kaval kemiinin alt ucunda, bir apse grnts vard. Parmam ile gstererek, Rntgen hocasnn derste anlatrken dedii gibi, Abces de Brodie (Brodi apsesi), dedim. Hoca ok keyiflendi, Aferin sana! Sonra, asistan aabeye dnd, Bu ocua bir pekiyi yaz gitsin, baka soru sormaya gerek yok, diye emir verdi. Ben de Cerrahi snavm, rntgen dersinin bilgisi ile kazanm oldum.

YZ F EK

1950 yllarna kadar Salk Bakanl, 4 sene zorunlu hizmet karlnda, Tp Fakltesinde renci okuturdu. O zaman ki adyla, Leyli Tp Talebe Yurdu denirdi. Her sene, 100 tane renci, faklte imtihann kazanma srasna gre, seilerek alnrd. Sonra, bu Leyli Tp Talebe Yurtlar kapatld. Her ay 100 lira burs verildi. Yurda girmeyi baarmak, hem renci iin, hem de bir aile iin, mutluluk kayna bir olanakt.Tarada olan bir aile iin, stanbulda bir ocuk okutmak o kadar kolay deildi. Bakanln yurtlar gayet bakml ve disiplinliydi. Yurtlar Mdr Dr. Enver Bey, arkadalar arasnda, Sar Enver diye anlrd. Kurtulu Savan doktor olarak yaam, yararlklar gstermi, muhterem bir zatt. renciler iin her eyin en iyisini dnrd. Yurtlarda sk bir disiplin uygulanrd. Akam yemekten sonra, Mtalaa adyla, nbeti bir hekim, bir doktor aabeyin gzetimi altnda ders allrd ve sabah 6.30 da kalk zili ile kalklrd. Eer, saat 19 dan sonra, izinsiz olarak yurda gelirseniz, sokakta kalrdnz. O gece iin alsalar bile bir hafta yurttan atlrdnz. Bir gece olsa bile sokakta kalmak, felaket bir eydi. Otele gitseniz, dnyann parasn isterler. Parkta yatsanz, bekiler polis karakoluna gtrrler ve nezarete atarlar. Ya bir hafta yurttan atlrsanz, halinizi bir dnn. renciler ok kez, birlikte derse ya da staja giderlerdi. O zamanlar stanbul da bir tek niversite ve Trkiyede bir tek Tp Fakltesi vard. Bevliye Klinii (roloji Klinii), Cerrahpaa Hastanesindeydi. Aksaraya kadar tramvayla, sonra tabanvayla gidilirdi.

roloji Kliniinde rencilerle megul olan, Ba asistan Dr. Necati aabey, (Sonra ayn klinie Profesr oldu) hem bilgili, hem de esprili ve gerekten bir aabeydi. Bir eyler retmek iin, elinden geleni yapard. O staj dnemindeki Bevliye stajnda, tanesi yurtlu olmak zere, yedi renci vard. O gn anlatlan konu, erkeklerde empotans idi. (Cinsel yetersizlik/Ademi iktidar). Rastlant olarak da o gn poliklinie, bir empotansl hasta gelmiti. Gelen hastalara nce, bir idrar ve kan muayenesi yaptrlr, sonra gerek muayene iin sraya girerdi. Derse kacak hastalar iin, biraz hazrlkl davranlr, nce bir asistan aabey tarafndan, rolojik muayenesi yaplr ve ayrntl mahedesi alnrd. z gemii ve soy gemii incelenerek hazrlanrd. Seilen hastann banda, mahedesi okunarak bilgi verilirdi. Dr.Necati aabey, bu bilgilerin sonunda sordu, inizden kim dahiliye staj yapt. Bir arkada ne kt ve ona, Dahili muayenesini yap ve anlat! Dedi. Muayenesi yapld ve normal olduu anlald.. Sonra Necati aabey, bir taraftan rolojik muayenesini yaparken, bir taraftan da hastann hastaln, hastann durumunu ve tedavisini anlatmaya balad. rolojik muayeneden nce kesinlikle bir idrar tetkiki yaplmaldr. drarda eker bulunmas, eker hastalnn balca belirtisidir ve bu hastalk balca cinsel yetmezlik nedenlerinden biridir. Prostat muayenesini de ihmal etmeyin, diye tembih ettikten sonra, Albmin bulunmas(Protein), bbrek hastalklarnn ve dier albmin kartan hastalklarn varln gsterir. Kan hcrelerinin

okluu (Krmz ve beyaz kan krecikleri), bbrek ve idrar yollar hastalklarnn belirtisidir. Sonra devam etti, imdi hastamza gelelim. rolojik muayenesi normal, idrar ve prostat normal, psikolojik muayene iin, asabiye kliniine gndermek olanakl ama, hastann mahedesinde kaydedilen byle bir sorun yok. Yine mahedesine gre,Cinsel yorgunluk diyebileceimiz bir durum, hastamz iin daha geerli grnyor. nk, hastamz 50 yanda, uzun sre gurbette alm, normalin stnde Elle oynamaolgusu var. Sonra memleketine dnm ve evlenmi. Birka sene ocuu olmaynca, ailesi tarafndan ikinci bir kadnla daha evlendirilmi. ocuk olacak diye de biraz hesapsz gittiini dnyorum. Sonunda, grdnz gibi iflas etmi. Buna benzer tarihten bir rnek verebilirim, belki daha iyi aklnzda kalr. Osmanl Padiahlarndan,Deli lakapl, Padiah Sultan brahim, bir harem dolusu cariyelerle urarken, buna benzer bir duruma dm. Yalnz o hastaland zaman, yirmi be yalarnda kadarm, bizimki 50 yanda. Padiah ve saray halk paniklemi, hemen Saray Ba Hekimini armlar ve durumu anlatmlar. Bir sylentiye gre, Saray Ba Hekimi Cinci Hocanamyla anlan, cin gibi zeki birisiymi. Padiah muayene etmek, hele orasna burasna bakmak mmkn deil. Ancak ila tavsiye edilebilir. Bir de kzgn zamanna rastlarsan, Allah korusun, kellen de gider. Cinci hocann saray erkanna tavsiyesi u; Bir hafta sreyle haremden ve cariyelerden uzak kalacak: s-

tirahat edecek ve gezecek, gnde 3 kez Padiah macunu verilecek, gnde 3 kez bir orba kasesi stle kaynatlm kuru incir ve her n iki kak havyar yiyecek. Elencelik olarak da, kuru zm + ceviz ve fndk karm alacak. Padiah macununun psikolojik etkisinin, daha baskn olacan dnebiliriz ve iindeki baharatn, genital sistemde kanlanma yapt da dnlmelidir. br yiyecekler de kesinlikle yararl olmutur. Padiah bu tedavi ile bir hafta dolmadan iyileerek hareme dalm. Bizim hastamzn daha yal olmas nedeniyle, daha uzun sre, rnein en az 3-4 hafta evden uzak tutulmas gerekir. Benzer yiyeceklerle birlikte, vitaminler ve toniklerle desteklenmelidir. Bunun psikolojik yan da unutulmamaldr. dedi. O sralarda, btn Yatl Tp renci yurtlarnda, d lkelere sat amacyla hazrlanm ama, herhangi bir nedenle ihra edilememi olan, kuru zmle fndk, kartrlarak ve her gn tatl olarak bize veriliyordu. Yatl arkadalardan biri, Demek ki azmamzn nedeni, kuru zm ve fndk yemekmi, diye fsldad ama, Necati aabey duydu ve arkadaa dnerek, Bak delikanl, azmasan iyi edersin. yle dn, annen sen doarken 100 tane fiek verdi. Sen bunlar iyi kullanmadn, gereksiz eylere, kargaya, sereye attn. Bir gn, gzel bir tavanla karlatn zaman, fieinin bitmi olduunu grrsn. Bu olasl sakn unutma! dedi.

NEREDE O BIYIKLI Tp Fakltesinde yaplan rencilik, dier faklteler de yaplan rencilie gre, deiik zellikler tar. Deiik laboratuar ve klinik almalarnda oluan birliktelikler, yakn arkadalklara neden olurlar. ok sevdiim arkadalarmdan biri, snfmzdan bir kz arkadamzla birlikte gezmeye balamt. Her yere birlikte gidiyorlard. Sonradan da evlendiler. O gne kadar kzcaz hep yalnz gezerdi. Hi kimseye sempatik gelmemiti. Bir gn sabredemedim, nedenini sordum. Ak olsun nereden buldun bu yaban gln?. Gld, Nereden olacak, Kadn-Doum nbetinden. Ama ok iyi kt ve ok mutluyum, demiti. Stajlarn ayr bir tad olurdu. Kulak Boaz Burun Hocamz, uzun boylu, yakkl, ak ve ac szl bir hocayd. Staja baladmz gnlerde ekseriya Asistan Doktor Aabeyler gelerek bir eyler retirler, dev verirler ve bir eyler gsterirlerdi. O zamanlar Kulak Boaz Burun muayenelerinde aln aynas kullanlyordu. Onu a gre ayarlayp, kulan ya da burunun iini grmek, olduka nemli bir sorun oluyordu. imdi pilli aletlerle ok kalayca grmek olana var. Bir gn Poliklinie Hocamz geldi. Hem sevindik ve hem de korktuk. nk sa solu belli olmaz. nsan rezil ediverirdi. Nitekim yle de yapt. On kii kadardk. nce hepimizi dizdi, Bakalm neler renmisiniz, imdi greceiz, diyerek zerimizde bir gz gezdirdi. Hepimiz titreyerek bekledik. Bir arkadaa parman dikti, Sen ! Ekya bykl, gel bakalm!. Arkadamz, bir hastann bana gtrd. nce hastay kendi-

si muayene etti. Sonra arkadaa muayene aleti olan aln aynasn uzatt, Bak bakalm bu hastann kulana, ieride ne gryorsun, bize anlat!. Arkadamzn nce eli aya birbirine dolat ve sonra, ald aleti acemice hareketlerle alnna takt. Hastaya ve hastann arkasndaki a gre kendisini ve aleti ayarlamaya alt. Bir trl hastann kulana denk getiremedi. Arkadalarn bir ksm glmeye baladlar. Sonunda kulak deliine denk getirerek bakmay baard. Ama korkudan yznde renk kalmamt. Bir ey gremedim efendim, dedi. Hocamz tekrar hastann kulana bakt ve bize dnd. Kulak zar ne diyor biliyor musunuz? Hepimiz hayretle ve korkuyla, kulak zarnn ne dediini renmek zere hocann yzne ve azna baktk. Bu doktor olmaya niyetlenen adam, syledii szden utanp kzarmyor, bari ben kzaraym dedim ve kzardm, diyor. Meer hastann kulak zar, kulak iltihab nedeniyle kzarm. Sonra asistan aabeye dnd, Bu rencinin numarasn al, u ekya byklarn kesmezse, yarn staja alma!. Derin bir sessizlik olutu. Bu sessizlik iinde hocamz da kp gitmeye niyet etti. Biz de arkadaa ksk sesle takldk, Hadi hocann sayesinde bu ekya byklarndan kurtulacaksn. O srada koridorun sonunda bir kadn grnd. Orta yal modern giyimli, gzel bir kadn. Bizim dmz koparan hocamz, yanna gitti. Ban nne edi. Kuzu gibi olmutu. Gzel kadn ne dediyse, Olur anlamnda ban ne doru sallad. Kadn giderken b-

yk bir saygyla yannda yryerek uurlad. Biz de, Senin de hakkndan gelen varm dercesine, byk bir keyifle glmsedik. Bize doru geldi ve nmzde durdu. Yznde hafif bir glmseme vard. Ne glyorsunuz, siz benden korkuyorsunuz, ben de ondan korkuyorum, ne var bunda?. deyince bir kahkaha patlamas oldu. Hep birden keyifle gldk. Sonra da ders bir elenceye dnt. Hepimiz rahatladk. Ertesi gn, asistan aabeylerden biri ders anlatrken, hocamz tekrar geldi. Olduka neeli grnyordu. yle bir etrafna bakt ve glerek, Nerede o bykl, dedi. Arkadamz byklarn kestii iin, en nde olmasna ramen tanyamamt. Arkadamz bir adm ne kt, Buradaym Efendim!. Hocamz, arkadamzn yanna gidip elini omzuna koydu. Yzn dikkatlice inceledi. Sonra yle yukardan aa ve aadan yukar hayretle szd. Yzne ciddiyet ile alayclk aras bir ekil verdi. Pencereden uzaklara doru bakarak konutu. Bak olum, sen yine byk brak. Byle, hi bir eye benzememisin! Artk kimse kendini tutamad. Glmek ne kelime, hepimizin gzlerimizden yalar geldi. imdi snf gnlerinde onu rahmetle ve sevgiyle anyoruz.

ADL TIP HOCASI Adli Tp Hocas, o zamanlar, Prof. Dr. Hikmet Bey idi. Kendisi, ince narin yapl, beli tabancal, bu gnk sylemle "Delikanl "tipi emelinde bir kiilie sahip, yakkl,sayg deer bir insand. Alak gnll ve ho grlyd ve bazen, terbiye kurallarn zorlayan esprileri vard. Hepimiz onu ok severdik. rencilerin ou, ona yakn olmak, onunla sohbet etmek iin can atarlard. Allah ondan raz olsun. O zamanlar, Sultan Ahmet Camiinin kar tarafnda, Dikili Ta'a bakan, sala denilebilecek bir kahve vard. "Asm'n Kahvesi" dendi mi mehurdu. Akam saat sekizden sonra, Dama, Satran ve Prafa oyuncular gelirdi. Alimlik Ba avu'u damada yenemezseniz, sonunda iiteceiniz sz,"Seni de karma kim s.d" olurdu ve buna katlanmak zorunda kalrdnz. Hikmet Hoca da baz akamlar gelir oda dama oynar, karsna kim karsa yenerdi. Arkadamz Fahrettin bir keresinde, nasl olduysa, hocay yenmi ve "Aferin olum" demek kibarln gstermiti ama, ok bozulmu ve mosmor olmutu. nk yenilmeye alk deildi. Adli Tp kitab, incecik kk bir kitapt. Sk allrsa ya da be gnde renilirdi. mtihanlarsa hi de sk olmaz, herkes aktrmadan, birbirine bakabilirdi. Geemeyen ok nadir olurdu. Ama asl renilmesi gereken eyler ve elenceli bilgiler, derslerde ve Adli Tp laboratuarnda vard. Bir gn Hikmet Hoca, fl-i livata'y anlatyordu. (Homoseksellik, erkekler arasnda cinsel sapklk, kadnlara uygulanan ters ili-

ki, lutilik, kulamparalk). Osmanlca bir deyimdi ama Trk Ceza Kanununda bu biimde sz ediliyordu ve byle renilmesi gerekiyordu. Anlatmasna yle balayp srdrd. "Homoseksellik, doal yaama aylm, toplumumuzda ho karlanmayan, ok yadrganan ve ayplanan bir durumdur. Avrupa'nn baz lkelerinde, aktif de pasif de ayn saylrsa da, dou lkelerinde ve bizim memleketimizde ayn saylmazlar. Hele pasif homosekseller, toplum tarafndan aalanan, erkek saylmayan, szne gvenilmeyen kiiler olarak bilinirler. Buna isteyerek alan bir kimse olmas kukuludur. Anadolu'da ok kez, biraz t krldm, af edersiniz tabir byle "Kar klkl" erkekler, Birka haylaz tarafndan zorla gtrlp rzna geilir. O da utancndan ikyet edemez ve kimseye syleyemez. "Nasl olduysa bir kez oldu, ikayette etmiyor" dncesiyle,birka kez gtrp yaparlar ve o da msaitse alr. Ondan sonra aranmaya balar" deyince, rencilerden bazlar."Senin bandan m geti de biliyorsun" der gibi gldler. Hemen anlad. nce bir durdu, kzard, sonra da biraz fkeli bir sesle,"Bunu ben sylemiyorum lan, kitap sylyor" deyince, btn snf kahkahay bast. Sonra kendisi de epey glmt. Bir baka gn, Adli Tp laboratuarndayz, grubumuz on be kii kadard. Derslerde yoklama olmazd ama laboratuara kez gelmezsen, imtihana giremezdin. O nedenle btn renciler buna dikkat ederlerdi. O gn, l spermlerin amar zerindeki g-

rntsnden bahsediliyor ve her mikroskopta, amar paras zerinde spermler grnyordu. Bir kz arkadamz, ge kald ve yok saylaca endiesiyle, telala ieri girdi ve ilk mikroskobun bana geip gzn dayad ama daha ne olduunu anlamamt. Hoca bir asistan aabeyle konutuu iin biraz ge farkna vard ve kz arkadamza sordu "Mikroskopta ne var kzm". Arka taraftan muzip bir arkadamz, gya kopya veriyormu gibi fsldad ''Tkrk efendim". Kzcaz da aynen tekrarlad 'Tkrk efendim". Hoca hayret etti ve belki yanllk olmutur endiesiyle,"Senin tkrn m" diye sordu. Arkada ki muzip hemen kopyay verdi" Evet efendim". Kz arkada da "Evet efendim" diye tekrarlaynca,hoca gelip mikroskoba bakt. Spermleri grd ve birazda kzarak "Hanm kzm, buraya tkrmeden nce, asn alkalamalydn" deyince, btn snf kahkahay bast. Ac bir akayd ama, rencilikte oluyor ite.

SARHO MUAYENES

Doktorlar en ok uratran ve skntya sokan uralardan biri de Sarho muayeneleri dir. Kk yerlerde ya da ilelerde alan bir Hkmet tabibi iseniz, gecenin ge bir vaktinde evinizin kapsna, polisler tarafndan bir sarho getirilerek muayenesi istenir. Adam kr ktk sarho olduu her halinden belli olduu halde, sizin rapor yazmanz kanun gereidir. Konumas peltekleen, ayakta durmakta glk eken birine Sarhodemek kolaydr. Ama kendine hakim olabilecek derecede alkoll birine rapor yazmak o kadar kolay deildir. Yapacanz muayene iin elinizde olan muayene yntemleri, azn koklamak, bir dz izgi zerinde yrtmek, konuturmak, davran bozukluu aramak, saldrganlk aramak gibi yntemler olacaktr. Bunlardan birkan bulduunuz zaman Sarho olduunu dnebilirsiniz. Ayrca sarholuun dereceleri de vardr. Eer,Rezalet karacak derecede sarho diye yazarsanz, onu savcnn elinden kimse kurtaramaz. Tp Fakltesinde renciliim srasnda okuduumuz bir Deontoloji ( Hekim ahlak)dersimiz vard. Deontoloji derslerinden birinde, Dr. Tevfik Salam Paa bir dersimize gelmiti. O derste yle bir neride bulunmutu. evrenize ve insanlara kar saygl olun. Hakszlk yapmayn. Karar verirken ve rapor verirken dikkatli olmalsnz. Kibarlk en byk silahtr. Toplumun kurallarna ve ahlaki kurallara kesinlikle uyun. Neleri yapmanz gerektiini ve neleri yapmamanz gerektiini bilerek hareket edin. Bu nerileri hi

unutmadm ve her zaman o dorultuda davrandm. Ama deneyim eksikliim yine de bama iler at. Her ey kitaptan ya da retmenden renilmiyor. Askerliimi Dr. Yedek Subay olarak yaptm dnemde, askerliin btn kurallarna uyarak almam bana byk kolaylk ve rahatlk salad. Ama bu arada ok enteresan bir olay da bama geldi. Dr. stemen doktor aabeyle birlikte altmz sralarda, yeni gelen erlerden birinin, sarho olarak doktor aabeye saldrdn ve hakaret ettiini zlerek rendim. Hemen sonra da kumandan tarafndan yazl bir emirle, erin muayene edilerek rapor tanzim edilmesi ile grevlendirildim. Saldrgan er, Askeri Birliin hapishanesinde daha dorusu, Gz alt odasndayd. Doktor aabeyle yaknlmz nedeniyle etki altnda kalarak, hakszlk yapmamak istiyordum. Yanma destek olarak nbeti subayn da alarak hapishaneye gittim. Hapishane gibi kullanlan yer, iinde lavabosu tuvaleti olan temiz bir oda idi. Kapsnn zerinde, mahkumlar gzetlemek iin, kitap byklnde bir delik de vard ama delik ieriden kapatlmt. Mthi bir rak kokusu ortala yaylm durumdayd. Muayene etmek iin kapy amak istedim ama aamadm. Asker kapy a, ben doktorum seni muayene edeceimdiye ieriye seslendim. Ama ieriden, -Senin gibi doktorun....diye balayan bir kfr salvosu ile kar-

latm. Bararak geldi ve kapya bir tekme de att. Hi byle bir ey beklemiyordum ve bama da gelmemiti. Nbeti subaya soru dolu gzlerle baktm. Omuzlarn silkerek, Ne bekliyordun doktor bey ?, gibi bir yant aldm. Nbeti subayn da srarna ramen kapy atramaynca, rak kokusunu, barp kfr etmesini ve kapy tekmelemesini gz nne alarak bir Sarho Raporudzenledim. Eri Tugay Mahkemesine gnderdiler ve biz de olay unuttuk. Bir ay sonra Tugay mahkemesinden kumandanlmza bir yaz geldi. Grmeden ve muayene etmeden sarho raporu tanzim eden,sahte rapor tanziminden sank Dr. Astemen filancann u tarihte mahkememizde bulundurulmas.. diye gelen yazy okuyunca hem ardm hem de korkudan panie kapldm. Sahte rapor tanziminden sank yazsn bir trl iime sindiremedim. lk aklma gelen ilenin Cumhuriyet Savcsna gitmek oldu. Bu nedenle tanm olacamz da dndm. u yazy ltfen okuyunuz! Grdnz m bama geleni, diye dert yandm ve derdimi anlattm. Sahte rapor tanziminden sank olarak Tugay Mahkemelerinde rezil olacam. C. Savcs da bizim yamzda efendi bir adamd. Sakin olun! Her eyin bir kolay vardr. nce Tugay Mahkemesine bir dileke yaznz. Askeri birliimizde ki devim nedeniyle mahkemenize gelmem sakncal olabileceinden, ifademin C. Savclnca alnmasna emirlerinizi arz ederim diye yazn ve

gnderin. Sonra yine grrz. Hemen dilekeyi yazp gnderdim. On be gn kadar sonra,C. Savclna ifademin alnmas ynnde talimat ile birlikte yazdm raporun bir kopyas geldi. Er mahkemede, Doktor beni grmedi ve muayene etmedi, diye iddia etmi ve iddias da doruydu. kimiz de birbirimizi grmemitik. Sarho muayenesi yalnz grlerek ve dokunularak olmuyordu. Raporda da ayrntl olarak niin grlemedii yazlmam olduu iin Askeri Hakim hakl olarak beni sulamaktayd. Savc bey, olay btn ayrntlaryla yazarak Tugay Mahkemesine gnderdi ve problem hal oldu. Bu olayda kabahatin tamamen kendimde olduunu, Raporlarn ayrntl bir biimde yazlmas gerektiini rendim ve bir daha ayn hataya dmedim.

D FTER VE TAVUK Hekimlik, meleklerin sanatdr. Meleklerin nasl erkei diisi olmazsa, hekimlerin de diisi erkei olmaz. Prof. Dr. Akil Muhtar. Gler yzl ve merhametli olmak, herkesten ok hekimlere yakr. Kadn ya da erkek olmas ne akla gelmeli, ne de olay deitirmeli. Doktorun saygnl, drstl ile birlikte, bilgili olmas ile de artar. nsanlar hekimlerin ok ey bildiklerine, hatta her eyi bildiklerine inanmak isterler. Bir hekimin, mesleinin gerei, bilimsel ilerlemelere ayak uydurmas ve her yenilikten haberi olmas gerekiyor. Ancak o zaman, gerektii gibi evresine yararl olur. Genel kltre de gereksinimi olduunu bilmelidir. Bazen basit bir genel kltr bilgisi, byk bir saygnla neden olabilir. Dnya ve lke olaylarndan, politikadan da haberi olmaldr. Yalnz bir partiyi tutarsa, dier taraf kaybeder. Bana sorarsanz, tuttuu futbol kulbn bile aklamamaldr. Seneler nce, eimin retmen olmas nedeniyle, bir Yatl Kz retmen Okulunda bulunuyordum. Tp Fakltesinden yeni mezun olmutum ve askere gidinceye kadar orada kalmam gerekiyordu. Bu okul ilk nce, Ky Enstits olarak kurulmu, senelerce o grevi yaptktan sonra Yatl Kz retmen Okuluna evrilmiti. Bir kasabann yan tarafnda ve deniz kenarna kurulmutu. Lojmanlar modern, yollar iek bahesi gibi harika bir yerdi. Okula bal bir letme memuru, Okul Doktoru, Salk Memuru, veterinerlik grevini de stlenmi bir Ziraat Teknisyeni gibi yardmc persone

li de vard. Eskiden Balklk letmesi de varm. Okul mdr, efendi ve cana yakn bir insand. Ei de kendisi gibi saygdeer bir hanmd. lk geldiimiz gnlerde bizlere ok yaknlk gsterdiler, yardm ettiler ve evlerinde misafir dahi ettiler. Okul Doktoru Dr. Mehmet Bey, romatizma sonucu oluan kalp kapa hastalna yakalanm durumdayd. Srekli almakta glk ektiini sylyordu. retmenler de candan insanlard. Eime ayrlan lojman temizlenip hazrlannca, oraya getik. Mdr beyleri ve Doktor aabeyleri, bir akam yemeine davet etmeyi ok istiyorduk. Mdr beyin, tavuklu yemekleri sevdiini rendiimiz iin, besili bir tavuk ya da hindi bulmaya alyorduk. O zamanlar, besili tavuk ya da hindi bulmak pek kolay bir ey deildi. imdiki gibi tavuk ve hindi iftlikleri yoktu. Bir gn, nahiyede al veri yaptktan sonra lojmanlardaki evimize doru giderken, Ziraat Teknisyeni beye rastladm. Kucanda, kocaman, knal-krmz bir tavuk vard. Hayrdr inallah, bu tavuk nereye gidiyor? Tavuk difterisine tutulmu, dedi ve ekledi. ok tehlikeli bir hastalkm, keseceiz ve iki metre derinlikte topra kazarak gmeceiz. zerine de kire dkmemiz gerekiyormu. Tavuk gerekten hrltl bir biimde nefes alyordu. Boazna bakmak zere davrandm. kimiz bir olup, tavuun gagasn glkle atk ve boazna baktm. Boaz kpkrmz renkte ve neredeyse kapanacak durumda imiti. Nefes alacak kk bir delik kalmt. Ama tavuk besili, neredeyse kk bir hindi kadar gr-

nyordu. Kafamn iinde, insan difterisi ile tavuk difterisi konularndaki bilgiler ve aralarndaki farklar yle bir dolat. Bunu bana satn, ka paraysa vereyim, dedim. yle bir yzme bakt, aka m ciddi mi anlamaya alt, sonra, ciddi bir yz grnts ile, letmenin fiyatlar bellidir, yz elli kuru. O zamanlar yz elli kuru epey parayd ve pazarda da o fiyatta tavuk satlyordu. Blfle kark bir yant verdim. Yetmi be kuru veririm, hem sizi mezar kazmaktan kurtaracam, hem de yz elli kuru vereceim, olmaz yle ey. inize gelirse? Gerekte yz elli kuru vermeye de razydm. Ziraat teknisyeni bir an dnd, Tamam, dedi. Birlikte broya gittik. Yetmi be kurutan makbuz yazd ve iilere tavuu da kestirdi. Tylerini yoldurarak gmlmek zere bir torbaya doldurttu ve bana yolunmu olarak tavuu teslim etti. ok memnun oldum ve teekkr ederek ayrldm. Eve geldiim zaman, eim tavuu grnce ok sevindi. Tam istediim gibi, diyerek gsteri yapt. Ama , hikayesini duyunca neesi balon gibi snverdi. Difteri deyince, herkes gibi bizim hanmn da akl kt. Gzlerinde fkeli bir k yand. Azn ap fkesini samadan, Kzma! nce bir dinle! dedim ve durumu anlattm.

Tavuk difterisi, Difteri bakterileri ile deil, baka nedenlerle olutuu sanlan, tavuklara zel bir hastalkt. Kesinlikle insanlara gemesi ve insanlarda hastalk yapmas sz konusu deildi ve yenmesinde bir saknca yoktu. Mdr bey ve doktor aabeyi davet etmeye karar verdik. Zaten biraz ilerimizde, bitiik iki lojmanda oturuyorlard. Kendim giderek, ertesi akam bize yemee buyurmalarn rica ettim. Mdr bey, tavuk kzartma, i pilav, un helvas ve limonatadan oluan mny duyunca ok beendi. Doktor aabey ise hastalanm yorgan dek yatyordu, zr diledi. Biraz konutuktan sonra ayrldm. Gerekte tavuun durumunu anlatmalydm ve bunu benden duymalar kukusuz daha iyi olurdu. Kk yerlerde, dedi-kodunun en gncel olay olduunu, her eyin abuk duyulup yayldn unutmam hata idi. Benden sonra Ziraat Teknisyeni uram ve o srada her iki hanm da bir arada bulunuyormu. Tavuun difterili olduunu, iki metre derinlikte topraa gmmek zorunda olduklarn, ama doktora sattn, biraz da nerek anlatm. Doktor Mehmet beyin ei, Bizimki hasta, biz kurtulduk, diye sevin gsterisinde bulunmu. Mdr Beyin ei de davete kar km. Hastalkl tavuu bize yedirecekler, gitmeyelim. Mdr kararllk gstermi ve son sz sylemi. Doktor benim arkadam, doktorun yedii her eyi ben de yerim, demi.

Geldikleri zaman hanmefendi biraz skntl ve keyifsiz duruyordu. Mdrn de belki endieleri vard ama o belli etmiyordu. Birilerinin tavuun bana gelenleri anlatt, hem de abartarak anlatt anlalyordu. Kendilerine durumu hemen anlatmam gerekiyordu. Cecil adl Franszcadan tercme edilmi tp kitabn getirdim ve aarak okudum. Rahatladlar ve ok keyifli bir hava olutu. Mdr, espri bile yapt. Ziraat Teknisyeni durumu renince hasta olacak. Yemek boyunca bilgi ve bilginin yararlar zerine ve dier gncel konularda konutuk ve gltk. ok iyi vakit geirdik. Ertesi gn Ziraat Teknisyeni olanlar renmi, beni zel olarak grmeye geldi. akayla kark sitemde bulundu ve kahrland. Tavuk difterisinin insana gemediini bilmiyordum, beni aldattn! Ben de, kendisini teselli ettim. zlme ! Herkes her eyi bilemiyor. Tavuu kestirip yoldurman byk incelikti. Bir dahaki sefere de sen yersin, dedim.

ZORUNLU H ZMETL Y TAY N Salk Bakanlna bal Zorunlu Hizmet ile ykml olanlar, bakanlk yetkililerinin, istedikleri gibi tayin ettikleri konusunda, gerek deliller vard. Kura nasl ve ne zaman ekiliyor, bilen yoktu. Eimin ortaokul retmeni olmas nedeniyle, askerlik grevinden dnnce,Ortaokulu olan bir yere tayinimin yaplmasn istedim ve bu konuda bir dileke vermitim. Onlar yine de kafalarna gre bir yere tayin etmiler. leri Bakanlna gidip aratrdm, orada ortaokul yoktu. Salk Bakanl Personel ubesi Genel Mdrlne gittim ve Mdr Yardmcs iki doktor aabeye durumu anlattm. Kendilerinde olan listeye de baktlar, Gerekten yokmudediler ve beni oturttular. Benim yanmda,Trkiye haritasnn karsna getiler, bana yer aramaya baladlar. Doktor olmayan yerleri aryorlar, szde. Birisi, haritada Rusya snrna parman basarak, Posof dedi, br,. Ortaokul yok. Of lesi ? , Oraya zorunlu hizmeti olmayan birini tayin ederiz. Baka bir yer bul!. Ben sanki bu beylerin can dmanydm. Kara kse ?. Orada iki doktor daha var. Ahlat ?, Tamam, oraya tayin edelim. Bana da dndler,

Van glnn kenarnda ahane manzaral, harika bir yer. Talihin varm, dediler. Gittim, grdm ve gerekten ahane manzaral bir yerdi. Szde, Doktor olmayan bir yere tayin edeceklerdi, benden baka iki doktor daha vard. ahane manzarasna karlk olarak; elektrik yok, su yok, manav yok, kiralk ev yok, yok, yok. stelik gnde be hastadan baka hasta da yok. O zamanlar ite byle bir Salk Bakanl vard. Dnmesi bile korkun. Bir bakanlk ki; nerede ne kadar memuru var onu bilmiyor, gerisini siz hesap edin.

KASAP OYUNU Salk Bakanlna kar mecburi hizmetim nedeniyle, tayin edilerek geldiim ile, Trkiyenin en byk bir glnn, Van glnn kenarnda kurulmu kk bir kasabayd. Sene 1954. Kat zerinde nfusu o zamanlar 5.000 kadard ama, her mahallesi birer kilometre arayla 5 kilometrelik bir alana yaylm durumdayd. le merkezinde Belediye Bakanl, Salk merkezi, Jandarma Kumandanl,ilk ve orta okul gibi kurulularla on kadar dkkan vard. Hkmet binas en az bir kilometre kadar uzaktayd. Trkiyenin bir ok ilesinde doktor bulunmamasna karn, buraya nc doktor olarak tayin edilmitim. Gnde 3-5 hastaya sra ile bakyorduk. Hastalarn ounluu da,Trahom denen kr edici bir gz hastalyd. Anlattklarna gre, nadiren grlen trafik kazas dnda, gnde on hasta geldii hi olmam. Bakanlk tarafndan yaplan bir tutarszlk olduu kesindi ama bizim yapacamz bir ey yoktu. ledeki btn memurlarn, benim gibi, ilk memuriyet yerleriydi. Pek ok konuda hepimiz birer acemi aylaktk. Benden nce gelmi olan iki doktor aabeyden biri Ba Hekimlik, dieri de Salk Merkezi Tabiplii stlenmilerdi. Bana da Belediye Tabipliini stlenmek dt. Birka gn Salk Merkezinin bir odasnda ailece misafir kaldk. Lojmanlar vard ama hepsi doluydu. Sonra 35 liraya yi dedikleri bir ev bularak kiraladk. Evin iyi saylmasnn nedeni, evin iinde tuvalet olmasyd. Yoksa evin dam toprak, zemini toprak, iki oda ile bir antreden oluuyordu. Gece olunca ortalkta gezen akrepler de ev sahibinden bahi. O zamanlar 35 lira ok parayd. Zaten 235 lira maa alyordum. Elektrik olmad

iin, gaz ya ile alan, lks lambas denen bir lambayla aydnlanyorduk.Yemekler de gaz ocanda, antrede piiyordu. Her iki alet de tam anlamyla birer ikence aleti ve birer ba belasyd. rnein lks lambas, okuduunuz kitabn en nemli yerinde, Puf..diye sner. Eyvah ne yapacaz imdi? diye dnmeye balarsnz. Sonra, bir de bakarsnz ki lks lambasnn ya gmlei dmtr ya memesi tkanmtr ya da gaz bitmitir. Radyo ise, her kes de bulunmayan lks bir aletti. Henz transistor icat edilmemi olduundan, bir Anot ve bir Katot denen iki pil ile alyordu. kisi bir ev kiras kadar 35 lira, hem de dviz sknts nedeniyle, devlet tahsisi olarak ileye ikier tane ancak geliyordu. Bakkal efendi de onlar istediklerine veriyormu. Bakalm bize decek mi?. Kasap daha ayr bir havada. Sen gidip istediin yerden istediin kadar et alamyorsun. O istedii yerden, istedii kadar ve istedii fiyata eve gnderiyor. Bu gn kilosu 2.5 Lira deil, 3 Liradr diyebiliyor ve kimse de bir ey syleyemiyor. Sebze satan bir manav dkkan da yok. Sebzeler ancak l merkezinden temin edilebiliyormu. Konserveler buralara kadar gelemiyormu. Klk sebze gereksinimi iin, her evin hanmlar, yaz gnlerinde kurutabildikleri sebzeleri saklyorlarm. Belediye Tabibi olmam nedeniyle nce, Belediye Tabiplii devleri ni yeniden okudum ve sonra Belediye Bakann ziyarete gittim. Bakan benim yamda, gen, yakkl ve ho sohbet bir adamd. Hal hatr sorup ay kahve fasln bitirdikten sonra, belediye hizmetlerinden olup da yaplmas gereken ama yaplamayan eyleri konutuk. rnein, lenler muayene edilmeden gmlyor ve sonra Defin Ruhsat dzenle-

niyordu. Belediye Bakanlnn bir vastas yoktu. Doktorun her gn, bazen gnde iki kez, be kilometre yryerek l evlerine giderek muayene yapmasna olanak yoktu. Esnaf kontrolleri yaplamyordu. Mezbaha vard ama suyu yoktu. Veteriner Salk Memuru da yoktu. Etleri de ben muayene edecektim. Evlenme defterinde pek az ift vard. rendiime gre, dini nikah yeterli grlyormu ve resmi Belediye Nikahna gerek duyulmuyormu. Belediye bakannn resmi nikahl kars olduunu ve alt senedir evli olduunu defterden rendikten sonra, Ka ocuunuz var Sayn Bakan? Yant, On bir tane, alts erkek, oldu. Kz ocuklar zaten saylmyordu ama, alt senelik evlilie on bir ocuun smas da kafam kartrd. Af edersiniz Bakan, alt senedir evlisiniz, einiz her sene ikiz mi dourdu? deyince gld. Yok canm, bir de mam nikahl karm var dedi. Ben hayretle yzne bakarken, bir kahkaha atarak ekledi, Her sene birer douruyorlar. Belediye Bakan byle yapnca halkn ne yapacan tahmin etmek zor olmasa gerek. Bakana veda ederek Zabta Memurlarndan birini yanma aldm ve birlikte esnaf kontrole ktk. Hem de her bir esnafla tanm olacaktm. lede, aa yukar, her esnaftan bir tane vard. Bir bakkal, bir kahve, bir otel ve bir kasap gibi. nce bakkala uradk. Btn yiyecekler uvallar iinde ve uvallarn azlar ak. uvallar arasnda ve her tarafta fare pislikleri

aka grlyordu. Neler yapmas gerektiini anlatarak oradan ayrldk. Kahvede her yer toz iinde, iki masa drt sandalye ve bir ok alak iskemle vard. Fincanlarn yars atlak, bir ksmnn kenarlar krk. Kirli ay bardaklar bir kova iine daldrlp karlarak ykanyordu. Gereken uyarlar yaptm. Otelde, karyolalarn ou tahtadan, araflar ok kirli. Belki birka mteri yattktan sonra ykanyor. Duvarlarda ezilmi Tahta Kurusu denen bitlerin ldrlm kan izleri grlyordu. Kasap dkkan hepsinden daha berbat durumdayd. nce bir kara sinek ordusu bizi karlad. Maara gibi karanlk bir dkkand. Etler engellere aslm olarak ve akta duruyorlard. zerleri kara sinekler ve sar yaban arlaryla kaplyd. Hi olmazsa bir tel dolaba etler konabilirdi. Buz dolab denen alet ancak ve yalnz Salk Merkezinde alar korumak iin bulunuyordu. Elektrik olmad iin de gaz ya ile alyordu. Kesilecek hayvan kasap dkkannda ya da mahalle arasnda kesiliyor ve hayvann derisi, kellesi ve ikembesi dkkann bir kesinde duruyordu. Artk dayanamadm, Efendi bu ne hal, derhal bir tel dolap alacaksn, etler onun iinde duracak, hayvan mezbahada keseceksin. Satlmadan nce etleri ben grp muayene edeceim. Hayvann i organlarn ve derisini byle ortalkta brakmayacaksn. Dkkann zeminini de beton yaptracaksn, her gn ykayacaksn. dedim. nce adam yzme hibir ey anlamam gibi bakt ve sonra diklendi, Doktor bey, doktor bey, sen yeni geldin de bir eyden haberin yok. Ben Belediye Bakannn kayn biraderiyim. Burada ba-

ka kasap ve kasaplk yapacak kimse de yoktur. Byle yaparsan dkkan kapatrm ve bir daha et yiyemezsin!. Tepemden aa kaynar sular dkld, sinir kp oldum, elim ayam titredi. Hemen zabta memuruna bir tutanak yazdrdm ve kasaptan yana dnerek, u andan balayarak dkkann kapatyorum. Ne zaman dediklerimi yaparsan gel, dkkann o zaman aarz. Zabt tutturarak, zabta memuruna dkkan mhrlettim. Mezbaha dahil dier yerleri de gezdikten sonra salk merkezine geldim. Haberler benden nce gittii iin, Kaymakam ve doktor aabeyler bir araya gelmiler, beni bekliyorlarm ve beni bir sz bombardmanna tuttular ki o kadar olur. Sonunda Kaymakam, Doktor sen ne yaptn?. Bizi etsiz braktn! imdi ne yapacaz? Zaten sinirlerim tepemdeydi ama kendimi topladm, Merak etmeyin ve ltfen birka gn izin verin. Sizlere temiz ve ucuz et yediremezsem o zaman tenkitlerinizi edersiniz. Dedim. Aklma gelen planm u idi. Jandarma kumandan Yzbadan yardm istemek. nk tahminime gre onun en az 10-15 eri vard ve onlara da et yedirmesi gerekirdi. Yeni terhis olduum iin baz askeri kurallar iyi biliyordum. Eer onu inandrabilirsem hayvan aldrr, bir jandarma erine ya da bizim hademelerden birine, mezbahada kestirerek, etleri taksim ettirir hazrlatrdk. Hemen doru jandarma kumandanna gittim. Yzba da bizim yamzda, enerjik, kibar bir subayd. Durumu anlattm. Meer o da ikayetiymi de bir frsatn bekliyormu. Kasap, istedikleri zaman et ver-

medii iin, mecburen kavurma yaptrp, tenekelere doldurtarak erlere yediriyormu. Hatta kendi evine kasabn gnderdii etlerden eksik tartda olanlarda olmu. Yirmi be tane jandarma eri varm. Yedi tanesini polis grevi grmek zere ayrm. nk o zamanlar ilelerde polis tekilat kurulmamt. Ben bunu severek hallederim, benim blgemde, ok iyi tandm hayvan sahipleri var. Bize kredili olarak hayvan da verirler. Memur arkadalarn ve bizim ihtiyacmza gre, aralkl olarak hayvan aldrrm. Bizim erlerin iinde bir kasap var. Ona kestirir taksim ettiririm. Terazi dahil her trl donanmmz var. Bunlar duyunca iyice rahatladm. Gerekten yzbann dedii gibi, et yemee baladk. Hem de kasaptan daha ucuz, kilosu 2 Liradan. ki hafta sonra kasap efendi karma geldi. Elleri gbeinin zerinde bal, ba ne eik, Doktor bey, dkkan istediiniz gibi yaptrdm. Belediye bakan dkkann almas iin sizin izin vereceinizi syledi. zin verirseniz btn et isteyenlere, istedikleri yerden ve istedikleri kadar et vereceim. Yalnz izin verin de 2.5 Liradan sataym. Benim de oluk ocuum var, bahtnza dtm. Dedi. Kasabn oyunu da bylece bozulmu oldu.

DAMDA YATMAK Doktorlarn bir grevi de Adli Tabip olmayan yerlerde, Adli Tabip grevini yerine getirmektir. Sarholuk, kavga ve yaralama olaylar ve onlarn muayeneleri en ok yaplan ilemlerdir. Irza geme, bekaret bozulmas muayeneleri ve cinayet sonucu yaplmas gereken otopsiler ve onlar iin dzenlenen raporlar yazmak hi de ho eyler deildirler. Savclk, operatrler dnda, btn hekimleri gerekli grd zaman otopsi iin arabilir. Askeri doktorlar da arabilir. Askerliim srasnda, Cumhuriyet Savcs kumandandan izin alarak beni bir otopsiye gtrmt. lelerde bu i hkmet tabiplerinin zerinde kalr. lede Hkmet Tabibi, Belediye Tabibi,serbest ya da asker herhangi bir tabip yoksa, savclk l merkezinden bir doktor gnderilmesini ister. Kanunlarmza gre otopsi, bir savc ya da bir hakim gzetiminde, bir doktor tarafndan yaplr. lm nedeni doktor tarafndan zabt katibine yazdrlr. Hakim ve savclar gerek grrlerse, Ba Katiplerini kendi yerlerine gnderebilirler. Doktorun gnderecei kimsesi yoktur. nk o ii doktordan bakas yapamaz. Da tepe demeden mecburen kendisi gidecektir. Bir yaz gn, bir ilemizin uzak bir beldesinde, ilenen cinayet nedeniyle, otopsi yapmak zere grevlendirildim. l Ba Savcl ileye gidecek ara bulamyordu ve stelik gideceimiz ileden sonra gideceimiz yere, araba yolu bile yoktu. Gideceimiz beldeye yapacamz seyahatimiz, zorunlu olarak at srtnda olacakt. Vakit ge olmas nedeniyle, ertesi gn erkenden yola kmak zere karar verildi. Baka ara bulunmadna gre aresiz, Salk Mdrlnn cipini hazrlattm ve yola koyulduk. O zamanlar

btn yollar toprak ya da stabilize denilen bir biimde yaplmt. Cipin iinde hoplayp zplayarak ileye vardk. Savc ile le Jandarma Kumandan Yzba beni bekliyorlard. at hazrlamlard. Birisi benimdi, dierleri Ba Katip ya da Savc iin ve ncs Zabt Katibi iindi. kram edilen ay ierken Savc Beyin ilk savclk grevi ve ilk otopsi olay olduunu renince, birlikte gitmeyi teklif ettim. Hemen kabul etti. Gideceimiz yerin, at ile 4 saat kadar olduunu renince, hemen yola kmay nerdim. Bir an nce beldeye varmay ve gndz gz ile otopsi yapmay dnyordum. atl ve iki tane silahl yayan Jandarma Eri, nmzde olmak zere yola ktk. Zabt katibinin kucanda savclk tarafndan bulundurulmas gereken otopsi antas ve daktilo makinesi, benim kucamda kendime ait Muayene ve acil ila antas vard. Zabt katibinin sylediine gre, 2 saat sonra bir kye, Dutlu kyne varacakmz. Biraz sonra Austos sca kendini gsterdi. leye doru gne btn gcyle tepemize dikilince, yalnz ceketlerimiz deil, pantolonlarmz bile ok gelmeye balad. Ter damlalarnn ensemden kuyruk sokumuma doru akarak indiini hissediyordum. Jandarmalar da yaka paa fora edip, mendilleriyle terlerini silmeye baladlar. Savc Beyle at srtnda tatl sohbetlerimiz oldu. Bir ara, yola ktna piman olmu gibi, terini silerken kendi kendine konutuu anlar da olmutu. Sohbet srasnda, nasl getiini anlamadmz iki saate yakn bir sre sonra, bir tepenin stne vardk. Yukardan baklnca aada irin bir ky grnyordu. Zabt katibi, te Dutluca ky dedi. Kyn etraf, Gilgil diye adlandrdklar Ak dar tarlalar ve dut aalaryla evriliydi. Sanki, yeil bir hal zerine serpilmi oyun-

cak evcikler vard. Evlerin hepsinin zerleri toprak damd. Aalar arasnda grnen kk minare nedeniyle, toprak daml evin cami olduunu anladk. Kyn iine varnca doru caminin avlusuna sndk. Kk adrvanda elimizi yzmz ykayarak serinlemeye altk. Hava scak ve sakindi. Avlunun glgeliklerine snan sereler azlarn amlar, grtlaklarn oynatarak nefes almaya alyorlard. Dutlarn meyveleri ve yapraklar kmldamadan sessiz ve sakin, ylece duruyorlard. Olgunlaarak dklen dutlar yerlere serilmilerdi. Kk adrvanda akan suyun rlts dnda, derin bir sessizlik vard. Bizler bile sessizlii bozmamak iin, korkarak ve zenle yryorduk. Fslt ile konumaya balamtk. Sanki sessizlik dnyamz zapt etmiti. Zabt katibi ilenin yerli halkndan olduu iin btn kyleri ve kylleri tanyordu. O muhtar bulmaya giderken ben de ceketimi karp kollarm svadm ve ky iinde dolamaya ktm. Btn ky de derin bir sessizlie brnmt ve yollar bombotu. Ortalkta kimseler grnmyordu. Bir kap aralnda, kucandaki ocuu sallayarak uyutmaya alan bir kadn grdm. Yanna yaklatm ve biraz renmi olduum onun diliyle, ocuk hasta m? Hasta, ok ishali var. Dn geceden beri de hi uyumad. Hemen ila antam alp geldim. eri girdik ve ocuu muayene ettim. Henz vcudu su kaybetmedii iin abuk iyi olabilirdi. antamda getirdiim, Salk mdrlne ait cretsiz ilalardan iki gnlk verdim. lk iirilmesi gereken ilacn, kakla ve yudum yudum iirerek gsterdim. Benim gibi yapmalarn syledim. ebildii kadar bol su ve yasz ayran ile anne st iirmelerini tavsiye ettim. Ne kadar su iireceklerini de gsterdim. Sonraki gn-

ler iin de mecburen reete yazdm. O srada ocuun uyuduunu gren kadncaz ok sevindi. Meer onlar su iirmekten korkuyorlarm. Su iirirlerse, ishalinin de su gibi olacan sanyorlarm. Hemen evin kapsna kt. Kar evde oturan komusu bir kadna, kendi diliyle seslendi. Doktor geldi. abuk gelin! Bir anda evin ii, hasta byk insanlar ve ocuklarla doldu. Bir saat kadar onlarla tercman araclyla, bazen de tercmansz konuarak megul oldum. ok sevindikleri her hallerinden belli oluyordu. Dnte urayacam syleyince daha ok sevindiler. Kaderlerine terkedilmilikten bir kez iin de olsa, kurtulmu olduklarn sandlar. Bu kyn insan olsanz ve bir hastanz olsa ne yaparsnz ?. bir dnn. Kyden ileye ancak yaya ya da at srtnda iki saatte gideceksiniz. lede doktor olmadna gre, oradan da gnde bir kez giden ve bazen de hi gitmeyen bir arala, ildeki doktora gideceksiniz. En az bir gece otelde ya da handa yatacaksnz. Sonra ayn eziyetleri ekerek dneceksiniz. Ya hastanz iyi olmaz da tekrar doktoru grmeniz gerekirse?. ok zor koullar iinde olduklar akt. Devletin elinin buraya uzanmas iin zaman ve para gerekiyordu. Kyn muhtar, aydn fikirli gen bir adamd. Orta okulu Diyarbakrda bir akrabasnn yannda okumu ve oradan hafzlk berat ald iin buradaki camiye imam olarak tayin etmiler. imdi hem muhtarlk yapyormu hem de imamlk. Biraz da merak ettiim iin sordum. Hastanz olunca ne yapyorsunuz?. Geen sene terhis olmu bir Shhiye avuu var. Kyler arasnda gezer. arrz o yardm eder. la verir ine yapar. Gerisi

Koca kar ilalar ile tedavi. frklk eskisi kadar deil, ok azald. Jandarma erlerinden biri beni armaya gelince birlikte camiye gittik. Avluda, adrvann yannda sofra kurulmu, yemekler hazrlanm ve atlarmz yemlenmiti. Tandr ekmei, kavurma, yourt, baldan oluan yemek hazrlamlard. Grdm kadar ile onlarn aresizlikleri, a olmama ramen boazm dmledi. Herkesi skntya sokmamak iin neeli grnmeye bir eyler yemeye altm. Muhtarlk yapan mamn refakatinde kyn dna kadar uurlandk. Savc Bey, Egenin irin bir ilesinde doup bym ve iyi terbiye grm, idealist fikirli, bekar bir gen adamd. At srtnda kavrularak birlikte giderken bir taraftan da konuuyor, dertleiyorduk. Zihinsel elektrik dalgalarmz uyuunca, birbirimize ok yaknlk duyduk. Daldmz sohbet, btn ikayetlerimizi unutturdu. Zamann nasl getiini anlayamadk. ki saat kadar sonra da, otopsi yapacamz beldeye vardk ve doru Jandarma karakoluna gittik. Telefonla haber verdikleri iin bizi bekliyorlard. Karakolun askerleriyle bizimle gelen erler sarma dola oldular. Jandarma Ba avuu gen ve yakkl bir askerdi. Birer ay itikten sonra, cinayet ilenen ve lnn yatmakta olduu yere gittik. len gen bir delikanlyd. Atlan kurun, sol meme zerinden girmi, kalbinden kan byk atar damar ( Aort ) paralayarak derhal lmne neden olmutu. Vurulduktan sonra konumas da olanakszd. Konuma konusu baz durumlarda ok nemli olabiliyordu. rnein; orada bulunanlardan biri, kastl olarak derse ki, Kii lmeden nce, beni filanca vurdu dedi , diye yalan ifade verdii zaman, o kiinin ba derde girerdi. Raporumu yazdrdktan sonra Savc Beyin sorduu dier sorularn da yantlarn yazdrdm.

zin alarak belde iinde dolamaya ktm. Akam olmak zereydi. Gne dalarn ardna sarkm, kar tepelerde aydnlatt yerler grnyordu. Karda minareyi grnce camiye doru yrdm. Ezann okunmasna biraz daha zaman vard. Caminin avlusunda karlkl yerletirilmi iki bankta, drt kii oturmular konuuyorlard. lk nce sarkl ve hafif sakall olan gen bir adam beni grd ve ayaa kalkt. Caminin hocas olduu belliydi. Selam aleykm efendiler, ben doktorum, diyerek onlar selamladm. Oturmam iin yer gsterdiler. nce cinayetten ve daha sonra da hastalklardan konutuk. Burada da ayn sorunlar vard. Hatta buras Dutlu kynden ileye iki saat daha uzakt. Hoca ezan okumaya gidince oradan ayrldm, Ba avuun evine gittim. Kap akt ve kapnn zerinde bir gece feneri vard. Sofada da bir be numara gaz lambas etraf aydnlatyordu. Hanm gen ve gzel bir kadnd. tane kadn hasta ve iki tane yal erkek hasta beni bekliyorlard. Ky odasna koyduum antam da getirmilerdi. nce erkek hastalar muayene ederek gnderdim. Kadnlar muayene ederken Ba avuun hanm Aliye Hanm, hemirelik grevi stlenerek bana yardm etti. Kadnlar karken ben de kapya yneldim. Kap nnde biraz konutuk. sene nce evlenmiler, istedikleri halde henz ocuklar olmam. Biraz endieli grnyordu. Tatile gittikleri zaman, bir Kadn Doum Uzmanna muayene olmasn, onun yardmyla sorunun zleceini anlattm ve ayrldm. Ky odasna gidince herkesin toplanm olduunu grdm. Sofra da kurulmutu. Yemek yenip ayranlar iildikten sonra, biraz sohbet edildi. Muhtarn derdi o kadar oktu ki, anlatmakla bitiremiyordu. Ben ve Savc Bey esnemeye balaynca, Ba avu bize dnerek,

Yataklarnz dama serdirdim. Geceleri hava ok scak oluyor. Bu gece ben de sizinle birlikte damda yatacam, dedi. Bu sz zerine ben glmseyerek Savc beye dndm, Ben daha nce hi damda yatmadm. Ya Savc Bey siz? Ben de yatmadm, dedi. Bir bahe merdiveni ile dama ktk. Ba avu el feneri ile yataklarmz ve kendi yatan gsterdi, Yataklar ve araflar Aliye Hanm gnderdi, dedi. Elbiselerimizi karp kilimin zerine koyduktan sonra yataklarmza girdik. Yataklar bir adm aralkla yaplmlard. Savc Bey ile biraz politikadan, biraz da hakimlik ve hekimlikten konutuktan sonra, yorgunluk ar bast. Araya bir sessizlik girdi. Yan yatmaktan vazgeip srt st dndm. araflar mis gibi sabun kokuyordu. Annemin sabun kokan oyal yazmas aklma geldi. Evim,eim ve ocuklarm bir an gzmn nnden getiler. Acaba onlar imdi ne yapyorlard? . Yastm boynumun altna yerletirdim, yataa da srt st srtnerek yerletim. Kendi iime ve kendi bedenime zihinsel olarak dndm. Bacaklarm, kalalarm hatta btn vcudum rahat bir nefes aldlar. Gkyznde bir tek bulut krnts bile yoktu. Mavi atlastan bir kubbede yldzlar, serpilmi prlantalar gibi her biri, bir yanp bir snyordu. Bize retilen Byk ay ve Kk Ay yldz topluluklar hangileriydi acaba ? diye dnrken, sanki uzaklardan birilerinin Allah rahatlk versin dediini duyar gibi oldum. im huzurla doldu. Gzlerim kendiliinden kapand. Hava scakt ama, yine de yzme serin bir esintinin dokunarak gemesi houma gitti. Damda yatmak ne kadar rahat, ne kadar huzurluymu ya rabbi !. Sonra derin bir sessizlik benimle birlikte kaybolup gitti.

DOKTORLUK VE KPEK Askerlik, Vatan hizmetidir dediler. Bu hizmeti hepimiz yapyoruz. Bir bak asna gre, bir hakszla neden olduu sylenebilirse de dier bir bak asna gre de yararlar olduu da sylenebilir. Bir erkek olarak bir ie girmek isterseniz, karlaacanz ilk soru, Askerliini yaptn m?olur. Kadnlara elbette byle bir soru sorulmaz. Siz askerlikten sonra ihtisasa baladnz zaman, beraber mezun olduunuz kz arkadanz sizin kdemliniz, sonrada sizin Baasistannz olur. Onun emrine girersiniz. Askere gitmeden uzmanlk snavn kazanr ve asistanlna balarsanz, paay biraz kurtardnz demektir. Dier bir bak asndan, asker ocann ok yararl taraflar da vardr. Eer onu benimserseniz, onun kurallaryla yaarsanz, grrsnz ki,Trk Silahl Kuvvetleri bir okuldur. Hem de bulunmaz bir okul. Hibir yerde renemeyeceiniz, hibir kitapta okuyamayacanz, ok nemli, yaamsal bilgiler ve meslek deneyimleri kazanrsnz. Ben ahsen, ok nemli deneyimler ve bilgiler kazandm. Yedek Subaylk dnemimde, bir Veteriner yedek subay arkadala, Veteriner Hasan Beyle birlikte, benim muayenehanemde kalyorduk. Astemen olmamza ramen, kumandann hogrsyle, birer emir eri de verdiler. Birliimiz Koulu Top Taburu olmas nedeniyle atlara binerek tabura gider ya da evlerimize gelirdik. O zamanlar imdilerde olduu gibi, bol vasta yoktu. Koca taburda bir jip ve birde klstr kamyonet vard. Her bir subaya bir seyis, bir seyis hayvan ve bir de binek hayvan verilirdi. Geceleri ok kez, taburda hastalanan erler iin, beni almaya gelirlerdi. Hayvanlardan gece hastalananlar ok az olurdu.

Binek hayvan ile seyis hayvan, kaldrmlarda yanklanan nal sesleriyle kapnn nne gelirlerdi. Veteriner Hasan bey, Nasl olsa senin iin gelmilerdir, iyi ki doktor deilim, diye poz yapard. Akam yemeimizi Askeri Gazinoda yedikten sonra muayene haneye gelir kitaplarmz okurduk. Okuduumuz meslek kitaplar, baz konularda, biri birlerine yaknlk gsterirdi. Memeli hayvanlarn pek ou ile insan yaps biri birine ok yaknd. rnein, oban kpekleri iriliindeki kpeklerin tedavi ilalaryla tedavi dozlar, insan tedavi dozlaryla biri birlerine olduka benziyorlard. Bu bilginin bir gn bana gerekeceini o zamanlar hi dnmemitim. Terhis olduktan sonra bir daha Hasan Bey ile grmek ksmet olmad. Aradan seneler geti. Hkmet tabibi olarak altm yerlerde, veteriner arkadalara, Ne olmu yani, zaten siz, hep sr ve davarlarla, atlarla urayorsunuz, ben de kpekleri tedavi ederim, diye poz yapar, taklrdm. Gerekte veterinerlik kolay deil ve zevkli taraflar da olan ok geni bir konu. Seneler sonra bir gn, Hkmet Tabipliinde gnlk ilerle urarken telefon ald, ahizeyi elime aldm, kulama gtrdm, Alo dediim anda, telefondaki ses, . Ben Veteriner Mdr Nahit. Doktor abuk gel! nemli bir problemimiz var. Bir ey sylememe frsat vermeden atdiye telefonu yzme kapatt. Her gn grtmz, akalatmz bir arkadamz, bu kadar acele ne olabilirdi?. Hademe Esat efendiye, Ben Veteriner Mdrlne gidiyorum, soran olursa beni oradan arasnlar. Acele ile paltomu giydim ve yola ktm. Hem yryor hem

de dnyordum. nemli problem neydi acaba?. Daha ok gnlk problemler aklma geliyordu. Veteriner Mdrl, eczanenin stnde, iki buuk odadan ibaret, st dam alt toprak bir yerdi. O zamanlar dou illerinin bir ounda durum byleydi. Veteriner Mdr Nahit beyin odasna girdiim zaman, nce Nahit beyle el sktm, sonra Veteriner Salk Memuru ile ve daha sonra orada bulunan Vali Beyin koruma polisi ile el sktm. Polis memurunun yannda ve yerde oturmu, temiz ve gzel bir av kpei duruyordu. Kahverengi zerine beyaz alacal derisi, parlak bir kadifeyi andryordu. Kocaman sarkk kulaklaryla ve prldayan kara gzleriyle ok sevimli grnyordu. aka olarak ona da elimi uzattm, Naslsn bakalm, dedim. O da sa n ayan bana doru uzatnca, biraz ardm ama onunla da tokalatm. Sonra hep beraber gldk. Veteriner Nahit Bey; te problem bu Leydi, diyerek dii kpei gsterdi. Polis memurunun valinin koruma polisi olduunu bildiim iin, vali ile ilikisini tahmin ettim. Valimiz, alak gnll, alkan ve sportmen bir insand. Kurtulu Sava kahramanlarndan mehur bir paann da yeeniydi. Spor olarak ava ok meraklyd. Blgemizde genellikle keklik, rdek ve tavan av yaplyordu. O sralar keklik av zamanyd. Btn avlarda olduu gibi, keklik av iin de kpek, vaz geilmez byk bir yardmc idi. Polis memurunun anlattna gre Leydi, ok iyi terbiye edilmi, en az otuz kadar komutu yerine getiren bir av kpeiymi. Yalnz imdi, cinsel kzgnlk dnemine girmi, ehrin btn erkek kpekleri de Vali Konann etrafna dolumu. Anlatlanlara gre; Leydi ieriden uluyor, erkek kpekler darda hrlayorlar, biri birleriyle dalayorlar, velhasl bir grlt ve bir rezalet ki ekilecek gibi deilmi. Btn mahallenin uyku-

su kam, Vali Bey ile ei hanmefendi de ziyadesiyle rahatsz olmular. Nahit Bey, nezaket gerei hal hatr sorduktan ve aylar smarladktan sonra, kurnazca gld ve bombasn patlatt. Kpekleri ben de muayene ve tedavi ederim diyordun, ite sana bir kpek. Syleminde ve duruunda kinayeli bir intikam karm vard. Blbln ektii dili belasdr derler ya,Bende kendi dilimin belasn ekeceim diye panikledim. Bu beladan nasl kurtulurum dncesiyle bir an durakladm. Kpek dahil hepsi gzlerini dikmiler bana bakyorlard. Nahit Beyin yznde alayc bir glmseme, gzlerinde prldayan bir intikam atei vard sanki. Hadi olum kafan altr diye kendi kendime sylenirken, birden Yedek Subay arkadam, Veteriner Hasan Beyin szleri aklma geldi. Kafam almaya balad ve