Ispitna pitanja iz predmeta ORGANIZACIJA PREDUZEA za I kolokvij:1. Definisati podjelu rada i standardizaciju djelova te objasniti njihov uticaj na organizaciju preduzea

Podjela rada predstavlja poetak industrijske proizvodnje. Do podjele rada dolazi kada posao po obimu ili sloenosti prevazilazi normalni radni potencijal jednog izvrioca. Podjela rada se vri prema obimu i po strunosti. Kod veih preduzea podjela rada obuhvata marketing, razvojni, tehniki, proizvodni, finansijski i kadrovski sektor. Dakle, normalno je da se kod veih preduzea, gdje su vei obimi posla, podjela rada ima vie nivoa poev od vrha prema dnu.

Standardizacija -Uvoenje i primjena standarda veoma je vana u industriji, jer omoguuje brzu i djelotvornu zamjenu dijelova strojeva te openito pospjeuje racionalizaciju proizvodnje. U nekim zemljama zakonska obveza; u ostalima potreba prakse koja se openito potuje.

2. Kako je industrijska revolucija utjecala na poslovnu organizaciju preduzea?

Industrijska revolucija je u sutini bila zamjena ljudske snage snagom maine. Industrijska revolucija je dobila polet 1800-tih godina razvojem benzinskih motora i elektrine struje. Poetkom vijeka razvijeni su koncepti masovne proizvodnje ali nisu dobili iroku primjenu sve do Prvog svjetskog rata. Nae drutvo je sada ulo u poslijeindustrijsko razdoblje koje karakterie promjena u smjeru uslune ekonomije.

3. Organizacija proizvodnje kao poslovni sistem.

Organizaciju proizvodnje smo definisali kao upravljanje transformacionim sistemima koji inpute pretvaraju u proizvode u ta ulaze robe i usluge. Inputi sistema su energija, materijal, rad, kapital i informacije. Ti inputi se pretvaraju u robe ili usluge procesnom tehnologijom, koja predstavlja posebnu metodu za obavljanje transformacije.

4. Pojasniti klasinu teoriju organizacije i nabrojati njene sljedbenike.

Kada se u SAD-u formirao tejlorizam u Evropi se formirala klasina teorija organizacije. Tejlor je najveu odgovornost svalio na radnike i nastojao da od njih izvue maksimum,, evropski autori su smatrali da je uprava preduzea najodgovornija za rezultate odnosno uspjeh preduzea. Evropski pristup je bio da e se lahko utvrditi najefikasniji metodi radnika ako se dobro upozna priroda posla menadmenta, ukoliko se dobro organizuje njihov rad i definie njihova odgovornost. Sljedbenici klasine teorije organizacije su: Henry Fayol i Maks Weber.

5. Definisati pojam organizacione strukture

Organizaciona struktura preduzea se definie kao sistem veza i odnosa izmeu dijelova u organizaciji preduzea, koji se projektuju za relativno due vrijeme i formalno sankcioniu aktima preduzea. Organizaciona struktura predstavlja sistem zadataka, radnih pravaca, odnosa odluivanja, izvjetavanja I komunikacionih kanala, koji u organizaciji povezuju razliite pojedince i grupe u zajednikim naporima da se ostvare organizacioni ciljevi.

6. Nabrojati elemente organizacione struktureOperativni dio-ine svi izvrni radniciStrateki dio-ine vrhovno rukovodstvoSrednji dio-ine menaderi srednjeg nivoaTehnostruktura-ine strune organizacione jedinicetabni dio-ine osoblje za podrku

7. Izgradnja organizacione strukture

Oblikovanje organizcije preduzea predstavlja jednu od najvanijih odluka u preduzeu.Mogui su veoma razliiti pristupi u strukturiranja organizacije preduzea. Prema klasinoj teoriji organizacija bi trebala biti organizovana odozgo prema dole sistemu. Pored ovog postoje i drugi naini strukturiranja kao to su odozdo prema gore,strategija klina i strategija veeg broja nukleusa. Svi ovi navedeni pristupi su pojedin ano tj samostalno nezavisni jedan od drugog.

8. Razlike izmeu formalne i neformalne organizacione strukture

Formalna organizaciona struktura je ona koja je propisana i slubeno utvrena (prikazuje se grafikonima kompanije s pozicije opisa poslova i ciljeva). Formalnom organizacionom strukturom se:- utvruju, opisuju i povezuju poslovi koje treba obaviti u preduzeu; -spajaju initelji rada (rad, sredstva za rad i predmeti rada) u ue i ire skupine, od radnih mjesta preko pogona ili odjela do razine preduzeu; -odreuje status ljudi u organizaciji tj. odnos izvrnih i rukovodeih radnih mjesta;-propisuju pravila i norme ponaanja u organizaciji

Neformalna organizaciona struktura je skup relativno trajnih odnosa meu ljudima u organizaciji koji su se razvili tijekom njihova zajednikog rada, a djeluju na formalne ciljeve organizacije. Pojam neformalne organizacije obino se vezuje za djelovanje neformalnih skupina u preduzeu, pa se, nerijetko, neformalna organizacija shvaa kao neto negativno, to ne mora biti tano Unutar svake formalne organizacije postoji sloeno tkivo neformalnih skupina koje su bolje ili slabije meusobno povezane. Obino te skupine dijelimo u: interesne i prijateljske skupine. 9. Definisati centralizaciju i decentralizaciju te navesti njene prednosti

Bitna dimenzija organizacije je nivo centralizacije u organizaciji. O centralizaciji odluivanja u preduzeu govorimo u onom sluaju kada glavna uprava donosi sve najvanije odluke, Decentralizovana preduzea su u kojima je odluivanje distribuirano na nie organizacione nivoe Najvanije prednosti decentralizacije su: Ona je neophodna mjera organizacije ekstremno velikih organizacija koje ne mogu biti upravljane centralno. Daje autoritet odluivanju onim nivoima u organizaciji koje su najbolje upoznate sa situacijom i koje zbog toga najvie znaju o njoj. Stimulisanje inicijative i identifikacija sa organizacijom. Pomo u obuavanju mladih menadera izlaui ih donoenju vanih odluka, ime se poveava broj potencijalnih kandidata za najvia menaderska mjesta u preduzeu

10. Objasniti vertikalnu i horizontalnu diferencijaciju

Horizontalna diferencijacija predstavlja podjelu zadataka u organizaciji, na razliite podzadatke na istom organizacionom nivou, tj. podijelu zadataka "po irini" organizacije Vertikalna diferencijacija predstavlja podjelu zadataka organizacije po "dubini", tj. po nivoima menadmenta u organizaciji

11. Objasniti i nacrtati funkcionalnu organizacijsku strukuru i navesti primjer

Funkcionalna organizaciona struktura je takva vrsta strukture kod koje se podjela rada u preduzeu kao grupisanje i povezivanje poslova kao i formiranje organizacionih jedinica obavlja prema odgovarajuim poslovnim funkcijama u preduzeu. Funkcionalna organizaciona struktura e jedan od najstarijih organizacionih struktura i najee se koristi kod malih i srednjih preduzea.Ova struktura omoguava ekonomiju obima u koritenju specijaliziranih resursa, kao i mobiliziranje znanja i njegovo kortenje tamo gdje je potrebno.

12. Objasniti i nacrtati divizionu organizacijsku strukuru i navesti primjer

Divizioni oblik organizacijske strukture se primjenjuje kada funkcionalna struktura postane preuska, s obzirom na porasli obim poslovne aktivnosti-osnovno pravilo prilikom podjele organizacije na divizije jeste, da se aktivnosti tako grupiraju da organizacija ostvari to bolje performanse -diviziona struktura je prihvatljiva za velike organizacije sa vie proizvoda i usluga koje imaju namjeru da egzistiraju na vie trita i opsluuju razliite vrste kategorija potroaa

Coca-Cola ima divizionu organizacijsku strukturu jer njihovo meunarodno osoblje posluje odvojeno i izolovano od glavnog ureda.Ima razliite divizije na svim kontinentima u svijetu sa direktorima koji kontroliu divizijama. Coca-Cola ima 5 kontinentalnih divizija: Euroazija i Afrika,Europa,Latinska, Amerika,Sjeverna Amerika,Pacifik.Svaka kontinentalna divizija ima vice predsjednika koji kontrolie sub-divizije bazirane na regionu ili dravama. Ova struktura je efikasna za Coca-Colu otkad je postala velika kompanija. Coca-Cola je etnocentrina jer domae operacije su vrlo sline meunarodnim operacijama. Zavisno od zemlje ili regiona, Coca Cola posluje na isti nain i prodaje isti brend i vrstu pia. Ima vrstu kontrolu poslovanja iz glavnog ureda

13. Objasnite T-oblik organizacione strukture

Informatika tehnologija omoguava stvaranje T-oblika organizacije odnosno tehnoliki uslovljene organizacije .O va organizacija je organizacija XXI vijeka.T-oblik organizacije nije neka posebna vrsta organizacioje ve se samo kroz taj naziv eli naglasiti izrazito veliki uticaj informatike tehnologije na oblikovanje organizacije. Najvaniji znaaj T-oblika organizacije je velika sloboda koju menadment ima u kreiranju organizacione strukture preduzea.T-oblik organizacije karakteriu brojne prednosti kao to su fleksibilnost, smanjivanje birokratije, mali broj nadreenih, efikasna prodaja proizvoda, visoka konkurentnost itd.

14. Objasnite virtuelnu organizacijsku strukturu

Virtuelna organizacija u doslovnom prevodu znai prividna organizacija odnosno zamjenu za stvarnost. Ova organizacija nije stvarna, ona po pravilu nema svoju strukturu zbog ega se i govori o virtuelnoj organizaciji a ne o virtuelnoj organizacionoj strukturi. Virtuelna organizacija je nehijerarhijska organizacija nezavisnih kompanija koje samostalno odluuju o ulasku u mreu virtuelne organizacije s drugim kompanijama s kojima razmjenjuju sirovine, materijale, informacije, znanje, tehnologiju, istraivanje i razvoj. Sve ovo navedeno nazivamo virtuelnim komponentima organizacije.

15. Objasniti mrenu organizaciju i navesti primjer za ovu vrstu organizacije

Mrena organizacija predstavlja novi oblik organizacije koji je u najuoj vezi sa virtuelnom organizacijom. Nemogue je govoriti o virtuelnoj organizaciji a da to istovremeno ne implicira i umreavanje odnosno mreu kao oblik kroz koji se ostvaruje virtuelna organizacija. Dakle mrena organizacija odnosno umreena kompanija se javlja kao odgovor na sve sloenije uslove poslovanja i sve veu brzinu promjena u poslovanju. Mrena organizacija se iri takvom brzinom da je neki strunjaci nazivaju modernom organizacijom XXI vijeka. Mogunost ulaska u mreu i izlaska iz mree praktino su neograniene pa se takve organizacije nazivaju organizacije bez granica.Oblici mrene organizacije mogu biti u obliku lanca, toka ili viekanalna mrea.

16. Objasniti izvrnutu organizaciju i navesti primjer za ovu vrstu organizacije

Izvrnuta organizacija kao to joj i sam naziv govori predstavlja jedan od oblika nehijerarhijske organizacije.Iako se virtuelna i mrena organizacija u osnovi nehijerarhijske organizacije izvrnuta organizacija samim svojim nazivom implicira nepostojanje hijerarhije .Izvrnuta organizacija je vrlo plitka. Po ovom modelu organizacije iako ne ba u cjelini mogle bi da se organizuju brojne naune , obrazovne i zdravstvene institucije, ali i sve one organizacije koje se baziraju na znanju.

17. Objasniti organizaciju paukove mree

Organizacija paukove mree jedan je od oblika mrene organizacije. Za razliku od klasinih mrenih organizacija koje postoje kao zatvorene ili otvorene stalne mree s brojnim lanstvom , organizacija paukove mree nije stalna, ve je ad hoc organizacija pa se na odreeni nain moe izjednaiti sa timskom organizacijom. Ova organizacija se esto koristi u izvrnutoj organizaciji kada naie na komplikovane probleme za koje niko u organizaciji ne zna ko bi ih mogao rijeiti. Organizaciju paukove mree mogu koristiti kompanije bez obzira na njihovu djelatnost kada naiu na probleme koje ne mogu rijeiti na drugi nain, ve povezivanjem najsposobnijih ljudi za odgovarajui problem.

18. Objasnite timsku organizacijsku strukturu

Timska organizacija predstavlja jedan od naina novog pristupa dizajniranju organizacije. Centralno mjesto u timskoj organizaciji imaju timovi, ijim se formiranjem u klasine odnosno funkcionalne ili divizione strukture unosi dinamika u organizaciju. Timska organizacija se najee koristi za otklanjanje slabosti funkcionalne strukture. Ona poveava djelokrug poslova koje obavljaju pojedinci i na taj nain ukupnu organizaciju ini spremnom i sposobnom za kontinuirane promjene.

19. Objasnite Front/Back organizacijsku strukturu

Organizacija prednjeg dijela (Front) i zadnjeg dijela odnosno pozadine (Back) po razliitim naelima strukturiranja organizacionih jedinica u jednoj organizacionoj strukturi predstavlja model hibridne organizacione strukture poznate pod nazivom Front/Back struktura. U ovom modelu organizacije organizacija prve linije izvrena po jednom naelu strukturiranja organizacionih jedinica najee prema potroaima,tritima i sl, dok je pozadina organizovana po nekom drugom naelu najee po proizvodima ili uslugama.Front/Back struktura pogodna je za one kompanije koje imaju dvojne strategije. Ovaj model strukture omoguava razliita horizontalna povezivanja izmeu prednje linije i pozadine.

20. Objasnite ameba organizacijsku strukturu

Ameba organizacija predstavlja organizaciju koja se bazira na autonomiji, fleksibilnosti. Ameba organizacije su bez hijerarhije. Amebe u organizaciji predstavljaju male organizacione jedinice koje se ba kao i amebe u prirodi mogu takoe i dalje dijeliti na jo manje podjedinice. Najvanije obiljeje ameba organizacije je izostajanje hijerarhije meu njenim lanovima, zbog ega organizacije ovog tipa predstavljaju fleksibilan i lahko prilagodljiv oblik organizacije.

21. Objasnite fraktalnu organizacijsku strukturu

Fraktalna organizacija na odreeni nain predstavlja novi oblik organizacije ili preciznije reeno novo ime za ve dobro poznati divizioni model organizacije. To znai da se divizije relativno autonomne i trino orjentisane organizacione jedinice mogu nazvati i fraktalima, ali se takoe i fraktali mogu nazvati divizijama. Fraktal je pojam iz teorije haosa koji opisuje prirodne organizme i strukture a u organizaciji se odnosi na samostalnu radnu jedinicu. Bitno obiljeje fraktala i fraktalne jedinice je to da su fraktali manje, decentralizovane u veoj ili manjoj mjeri, prilagodljive trinim zahtjevima. Moe se zakljuiti da su fraktali savremeniji oblik organizacione strukture. Fraktalna organizacija je decentralizovani oblik organizacije koju karakteriu jasno definisani ciljevi kao i velika autonomija dijelova, ali i integritet cjeline.

22. Objasnite klaster organizacijsku strukturu

Klaster organizacija takoe je jedan od oblika divizione organizacione strukture koji se koristi u onim organizacijama koje istovremeno upotrebljavaju vei broj razliitih strategija.S obzirom da klaster znai grozd, hrpu, gomilu pod klasterisanjem se podrazumjeva gomilanje neega na hrpu, po odreenim naelima formiranja klastera. Iz samog klastera je uoljivo da je to decentralizovani oblik organizacije. Klasteri mogu u sebi sadrzavati vei ili manji broj profitnih centara, a neki od klastera nazivaju se strategijske poslovne jedinice.Dok su fraktali najmanje divizione jedinice , a klasteri su grupe odnosno grozdovi fraktala.

23. Objasnite hetjerarhiju

Hetjerarhija je oblik organizacione strukture preduzea koja se za razliku od tradicionalne organizacije sastoji od vie centara.Dok klasinu hijerarhijsku organizacionu strukturu karakterie piramida sa veim ili manjim brojem nivoa menadmenta i s jednim licem na vrhu piramide, hetjerarhija ima vie vrhova tj vie centara koji su jednako vani.Hetjerarhija je u sutini decentralizovana s veim ili manjim brojem jednakopravnih organizacionih jedinica. Ovaj oblik organizacije upotrebljava se samo gdje je za funkcionisanje organizacije izuzetno vana naglaena autonomija dijelova i tek neznatna koordinacija meu njima.Hetjerarhije se javljaju u multin acionalnim kompanijama koje imaju svoje podrunice u mnogim zemljama.

24. Objasnite organizaciju bez granica

Japanski menader je rastavio tzv top down organizaciju i razvio novu organizaciju koja se naziva organizacija bez granica. To znai bez granica izmeu funkcija u preduzeu, izmeu radnih mjesta u proizvodnji i sl. Ova organizaciona struktura je usmjerena prema kupcima i ona poveava konkurentsku snagu i poboljava mogunost usavravanja zaposlenih radnika. Osnovne karakteristike ove organizacije jesu da je kupac u fokusu i ostvaren je uvid u sve od porudbine do isporuke, nema hijerarhije, praenje procesa od poetka do kraja, zadovoljstvo na radu, motivacija.

25. Definisati pojam sistema

Sistem podrazumjeva svaku materijalnu ili duhovnu cjelinu sastavljenu od djelova sa sljedeim obiljejima:red odnosno poredak,postojanost reda,sloenost rada,adaptabilnost rada.Razlikujemo tri osnovne grupe sistema prirodne, tehnike i organizacione.

26. Navesti opte karakteristike sistema

Osobine ili karakteristike sistema mogu da se analiziraju sa raznih stanovita. Ovdje je bitno istai da se analiza i ocjena odreenog sistema vri sa stanovita zajednikog kriterijuma, kriterijume izdvajamo samo one koji se najee primjenjuju. A te karakteristike su: sloenost sistema koji se javlja kod skoro svih sistema,determinisanost sistema, zatvoreni i otvoreni sistemi.

27. Objasniti determinisanost sistema

Sistem kod koga su poznati elementi i pravila ponaanja jeste determinisani sistem, a ukoliko je nepoznat bilo koji inilac tad je nedeterminisan sistem. Znai determinisani sistemi su oni sistemi iji su prirodni elementi potpuno poznati i ije su zakonitosti ponaanja potpuno utvrene i nauno verifikovane.

28. Objasniti zatvorene i otvorene sisteme

Sistem je zatvoren kada izmeu njega i njegovog okruenja ne postoji razmjena mase ,energije i informacija.On sam sobom upravlja.Za razliku od zatvorenih sistema kod otvorenih sistema sauvani su kanali razmjene informacija, mase i energije izmeu njega i njegovog okruenja.Zbog ove otvorenosti sistema njegovo funkcionisanje uslovljeno je ne samo sopstvenim elementima ve i elementima koje prima od okruenja.

29. Objasniti organizacionu efikasnost

Pri utvrivanju organizacione efikasnosti nastaju odreene tekoe jer esto nedostaju vane informacije i podaci.Organizaciona efikasnost se odreuje pomou etiri osnovna kriterijuma, kao to su efikasnost strukture,efikasnost procesa,prilagodljivost i socijalnoekonomske karakteristike. Za uspjenu analizu organizacione efikasnosti neophodno je definisati odgovarajue okvire iji sadraji e biti korisni i vani.S obzirom na injenicu da se u strukturi dogaaju razliiti procesi, sloene komunikacije socijalne prirode i ostvaruju rezultati koji razliito djeluju na stepen inovativnosti i responsibilnosti preduzea, te je neophodno za analizu organizacione efikasnosti preduzea koristiti tzv redukovani okvir. Taj redukovani okvir podrazumjeva da se sadre zadaci koje organizacija treba da ostvari, karakteristike okruenja, karakteristike internih faktora i sl.

10